Wikipedia afwiki https://af.wikipedia.org/wiki/Tuisblad MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Spesiaal Bespreking Gebruiker Gebruikerbespreking Wikipedia Wikipediabespreking Lêer Lêerbespreking MediaWiki MediaWikibespreking Sjabloon Sjabloonbespreking Hulp Hulpbespreking Kategorie Kategoriebespreking Portaal Portaalbespreking TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 149 2519744 2510488 2022-08-17T07:13:40Z 102.182.81.207 /* Lewe en werk */ wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Jan Rabie | bynaam = | beeld = Jan Rabie.jpg | beeldbeskrywing = Jan Rabie | onderskrif = Jan Rabie | geboortenaam = Jan Sebastian Rabie | geboortedatum = [[14 November]] [[1920]] | geboorteplek = [[George]], [[Kaapprovinsie]] | dood_datum = {{SDEO|1920|11|14|2001|11|15}} | sterfteplek = [[Onrus]], [[Wes-Kaap]] | ouers = | titel = | nasionaliteit = [[Suid-Afrika]]ans | beroep = Skrywer | ander = | bekend = Boeke | salaris = | termyn = | voorganger = | opvolger = | eerbewyse = Scheepersprys vir Jeugliteratuur | party = | godsdiens = | huweliksmaat = [[Marjorie Wallace]] | kinders = | webblad = | handtekening = }} '''Jan Sebastian Rabie''' (14 November 1920 - 15 November 2001) was 'n [[Afrikaanse skrywers|Afrikaanse skrywer]] van kortverhale, romans en ander literêre werke. Rabie was een van die sogenaamde [[Sestigers]], 'n groep invloedryke Afrikaanse skrywers van die 1960's. Hy het een-en-twintig werke gelewer.<ref>Stellenbosch Writers: http://www.stellenboschwriters.com/rabijan.html</ref> == Lewe en werk werk == === Herkoms en vroeë lewe === Jan Sebastian Rabie is op [[14 November]] [[1920]] in Rondevlei naby [[George]] gebore. Hy was een van agt kinders, vyf seuns en drie dogters<ref>Die vernaamste bron vir Jan Rabie se lewensbesonderhede was [[J.C. Kannemeyer]] se biografie, ''Jan Rabie''.</ref> Sy ouers is die onderwysers Johannes Wilhelm Rabie (21 Desember 1887 – April 1977) en Susanna Maria le Roux (13 Augustus 1893 – 20 Augustus 1986), wat op 25 Junie 1918 met mekaar getroud is. Hy is die tweede oudste kind. Sy broers en susters is Martha Johanna (9 April 1919), Louwrens Petrus (20 Junie 1922), Elizabeth Margaretha (2 Januarie 1924), Johannes Wilhelm (20 Maart 1926), Carel Wynand (28 Januarie 1928), Adriaan Louw (6 Oktober 1929) en Susanna Maria (25 September 1936). Jan het tydens sy lewe nie ’n goeie verhouding met sy streng militaristiese vader gehad nie. Ná die eerste paar maande van sy lewe te Rondevlei, verhuis die gesin in 1921 na [[Stellenbosch]], waar sy vader verder studeer in die onderwys. In 1923 verhuis hulle na die [[Paarl]] waar sy vader hoof en inwonende koshuishoof word van die Engelsmedium Klein Drakensteinskool in [[Dal Josafat]]. In 1926 aanvaar sy vader ’n pos as hoof van die driemanskool op die plaas Riethuiskraal (naby [[Riversdal]]), waar Jan begin skoolgaan en waar sy vader aan die einde van 1947 aftree. Hier woon die gesin aan die oewer van die Kafferkuilsrivier. Vanaf 1933 gaan hy na die Hoërskool Riversdal, waar hy in die koshuis inwoon en in 1936 matrikuleer. Van 1937 af studeer hy aan die [[Universiteit Stellenbosch|Universiteit van Stellenbosch]] en woon in Wilgenhofkoshuis. Hy verwerf in 1939 die [[B.A.-graad]] met Aardrykskunde en Geskiedenis as hoofvakke en Engels op eerstejaar en [[Hollands]] op tweedejaarsvlak. In 1939 is hy redaksielid van ''Die Stellenbosse Student''. Op universiteit is [[W.A. de Klerk]], [[Ernst van Heerden]], [[Holmer Johanssen]], [[Barend J. Toerien|Barend Toerien]], [[F.A. Venter]], [[Audrey Blignault]] en [[Gerhard J. Beukes]] van sy medestudente. In 1940 verwerf hy die Sekondêre Onderwysdiploma. === Loopbaan === Vanaf 1941 gee hy onderwys. Omdat daar in die oorlogstyd meer onderwysers as poste is, word hy verplig om die volgende paar jaar tydelike poste meestal op laerskole te beklee, waar hy dit ook al kan vind. Hy gee in hierdie omstandighede in 1941 klas by [[Swellendam]] en dan vanaf September 1941 tot Mei 1942 by ’n plaasskool naby Ruigtevlei tussen [[Wildernis, Wes-Kaap|Wildernis]] en [[Sedgefield]], waar hy weer naby sy geboorteplek is. In die laaste kwartaal van 1942 neem hy waar by Langfontein, wat wes van [[Gouritsmond|Gouritsriviermond]] en naby Riethuiskraal geleë is. In 1943 gee hy ’n tyd lank skool by die hoërskool op Jamestown en die daaropvolgende jaar is hy aan ’n onderwyskollege te Clarkesbury naby [[Umtata]] in die [[Transkei]] verbonde, waar hy Afrikaans en Aardrykskunde onderrig. Reeds vanaf 1943 studeer hy deeltyds verder aan die [[Universiteit van Suid-Afrika]] en behaal Engels II en Hollands in 1944. Hierdie verdere kwalifikasies stel hom in staat om nagraadse studie in die letterkunde te volg en in 1945 keer hy terug na die Universiteit van Stellenbosch waar hy aan die einde van daardie jaar die M.A.-graad in Afrikaans en [[Nederlands]] behaal. In hierdie jaar is [[Ina Rousseau]], H.W. Truter en [[Berta Smit]] van sy medestudente en dien hy weer op die redaksie van ''Die Stellenbosse Student''. Hy woon in 1946 eers in [[Simonstad]], waar hy veral vele bydraes aan die tydskrifte ''Die Naweek'' en ''Die Huisgenoot'' lewer. Sommige oggende reis hy met die trein na [[Kaapstad]] om self sy bydraes af te lewer en ontmoet so die jong [[Elsa Joubert]] by ''Die Huisgenoot'', wat hom hier ook aan [[D.J. Opperman]] voorstel. Vanaf Augustus 1946 woon hy in [[Johannesburg]], waar hy voltyds skryf. Vir [[Bartho Smit]] (met wie hy ’n ruk lank ’n kamer in Brixton deel) en [[Peter Blum]] leer hy goed ken in die tyd wat hy in Johannesburg is. In 1947 onderneem hy ’n lang reis deur [[Natal]] met die oog daarop om stof vir ’n reisboek in te samel (wat later as ''Groen reise'' gepubliseer word), in die tweede semester neem hy as onderwyser op Riethuiskraal waar wanneer sy pa op siekteverlof is en aan die einde van die jaar keer hy terug na Johannesburg. In Februarie 1948 keer hy terug na Stellenbosch, met die vaste voorneme om oorsee te gaan ten einde meer van die letterkunde te leer. === Europese reise === Op 4 April 1948 vertrek hy met net £150 in sy sak aan boord van die Indrapoera na [[Europa (maan)|Europa]], waar hy vir ’n week in [[Londen]] vertoef en dan verder reis na [[Parys]]. Met hierdie stad as basis reis hy in die komende jare deur verskillende lande soos [[Nederland]], [[België]], Italië, [[Switserland]], Spanje, [[Oostenryk]] en [[Duitsland]]. Hy leer om Frans, Duits, Spaans en Italiaans te praat en lees uitvoerig in die Europese letterkunde, wat hom ’n goeie basis van die klassieke en insig in die tendense in die moderne letterkunde gee. Met allerlei los werkies (moltreine vee, poseer as model, smous, opplak van biljette, verpakker van koerante) voer hy ’n karige bestaan maar kry geleentheid om heelwat te skryf. Sy gereelde bydraes aan [[Suid-Afrikaanse]] tydskrifte bring darem ook periodiek iets in die sak. Wanneer ’n roman (''Helgard van die hel'') deur Nasionale Pers afgewys word vir publikasie, skryf hy hierna voorlopig net in Engels, maar dit bly slegs ’n emosionele voorneme wat hy gou verbreek, al skryf hy ook om finansiële redes al hoe meer in Engels. Sommige van sy korter prosas, waarvan talle later in verwerkte vorm in ''Een en twintig'' opgeneem is, verskyn in hierdie tyd in ''Tydskrif vir Letterkunde'' onder redaksie van [[C.M. van den Heever]]. Ook ''De Gids'' in Nederland publiseer ’n aantal van hierdie verhale. Dergelike bydraes wat hy aan ''Standpunte'' onder redaksie van D.J. Opperman stuur, word egter sonder opgaaf van redes herhaaldelik afgekeur. Jan verloor sy maagdelikheid eers in Parys toe hy reeds 27 jaar oud is en wel met die [[Franse]] meisie wat hy in sy dagboeke as Ginette identifiseer. In November 1948 ontmoet hy die Skotse skilderes [[Marjorie Wallace]] en vanaf die begin van 1949 het hulle ’n hegte verhouding. Kort daarna begin hulle saamwoon en doen dit vir ses jaar lank in Paryse dakkamers. Hy verwerf ’n Franse studiebeurs wat hom in staat stel om in 1952 aan die Sorbonne in die letterkunde te studeer en hy het die doktorale tesis van ''Georges Bernanos, écrivain malgré lui'' (Georges Bernanos, skrywer ten spyte van homself) byna klaar toe die beurs (en daarmee saam sy studies) ophou. In Parys word Jan en Marjorie gereeld besoek deur Afrikaanse skrywers soos [[Uys Krige]] (wat Rabie aansienlik help met Afrikaanse verwerking uit die oorspronklike Engels en skaafwerk aan wat later ''21'' sou word), Bartho Smit en [[Etienne Leroux]]. Uys Krige daag in Desember 1952 by hulle op met die voorneme om ’n naweek oor te bly, maar sy kuiertjie is eindelik vir langer as drie volle maande! Elsa Joubert besoek hom reeds so vroeg as Julie 1948 tydens haar reis deur [[Europa]] wat sy later in ''Die verste reis'' te boek stel, terwyl sy in April 1949 weer daar aandoen, hierdie keer vergesel van [[Klaas Steytler]]. Die digter [[Jannie Coetzee]] is ook ’n gereelde gas wanneer hy op een van sy vele wêreldreise is. Rabie het ook noue kontak met die Nederlandse Vyftigers soos Simon Vinkenoog, Rudy Kousbroek, Lucebert, Hugo Claus, Gerrit Kouwenaar en Bert Schierbeek en die skilder Karel Appel. Hy begin in Frankryk ook om in die see te duik, ondervindings wat sy reeds intieme kennis van die see verder verbreed en weerklank vind in sy latere jeugboeke soos ''Twee strandlopers''”en ''Seeboek van die Sonderkossers''. Jan en Marjorie trou op 4 Januarie 1955 voor die [[Verenigde Koninkryk|Britse]] konsul in Parys. Jan trou in Bartho Smit se ou bruin pak klere en Marjorie dra Kita Redelinghuys se skoene, met Jannie Coetzee wat die getuie is met die huweliksvoltrekking. Jan vertrek ’n paar dae daarna terug na [[Suid-Afrika Huis|Suid-Afrika]], om ’n werk en woonplek te kry en geld bymekaar te maak, waarna Marjorie haar in November 1955 by hom aansluit. Hulle vestig hulle in [[Groenpunt]] in [[Kaapstad]], waar hulle vir ongeveer elf jaar ’n dubbelverdiepinghuis deel met die kunstenaars [[Erik Laubscher]] en sy vrou Claude Bouscharian. Kort daarna verskyn ''Een-en-twintig'', waarin daar van ’n radikale verandering in die Afrikaanse prosa sprake is en word hierdie boek dan ook dikwels genoem as die werklike wegbereider vir die Sestiger-beweging in die Afrikaanse prosa. === Terugkeer na Suid-Afrika === Aan die begin van Desember 1957 vlieg Marjorie inderhaas na [[Skotland]] om haar terminaal siek vader by te staan, wat nog voor die einde van daardie jaar oorlede is. Nadat sy ’n ruk haar moeder bystaan, gaan Marjorie na [[Parys]] waar sy steeds haar ateljee gehuur het en probeer so om Jan te oorreed om terug te keer na Europa. Hy voel egter sterk oor sy roeping om die rassebeleid in [[Suid-Afrika]] deur sy skryfwerk teen te staan en is selfs bereid om te skei as dit dan moet, maar weier om in hierdie stadium terug te keer na Europa. Marjorie keer dan noodgedwonge aan die begin van November 1958 terug na Suid-Afrika en aanvaar daardeur ook dat dit voortaan hulle permanente tuiste sal wees. Jan trek die aandag as “betrokke” skrywer met sy sterk oortuigings oor die onreg teenoor bruin en swart in die naam van apartheid en die Rabies se huis in [[Groenpunt]] word algaande ’n stimulerende bymekaarkomplek van jonger skrywers en skilders. Ook die noordelike skrywers kom hier bymekaar as hulle, gewoonlik in die Desember-Januarie skoolvakansies, Kaapstad besoek. Hierdie gereelde besoekers sluit mense in soos Uys Krige, [[Jack Cope]], [[W.A. de Klerk]], Peter Blum, Barend Toerien, [[Breyten Breytenbach]], [[Adam Small]], [[Richard Rive]], [[Ingrid Jonker]], Bartho Smit, [[André P. Brink]], [[Athol Fugard]] en [[Chris Barnard (skrywer)|Chris Barnard]]. Aanvanklik werk Jan (vanaf Maart 1955 tot Augustus 1956 permanent en tot einde 1957 tydelik) as omroeper by die [[Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie]] en word verskeie van sy hoorspele, soos ''Voetbal of fortuin'' en ''Nuus van die land'', ook uitgesaai. Laasgenoemde hoorspel word deur Tone Brulin in Nederlands vertaal en deur die Belgische Nationale Omroep uitgesaai en beleef later ook ’n Franse verwerking. In hierdie tyd lewer Jan ook vryskutwerk aan koerante en tydskrifte, onder meer ’n gereelde posseëlrubriek onder die skuilnaam Jan Roets in ''Die Burger'' en wetenskaplike artikels in ligte trant vir die jeugtydskrif ''[[Die Jongspan]]''. Vanaf einde 1957 wy hy hom voltyds aan sy skryfwerk. Na die stigting van ''Contrast'' in 1960 deur Jack Cope dien Jan ook vir byna drie dekades op die redaksie van hierdie tydskrif, veral om Afrikaanse bydraes te werf. Self lewer hy ook verskeie skeppende bydraes en artikels vir hierdie tydskrif. Hy is ook lid van die redaksie van ''Sestiger''. ’n Liefdeswerk is die 2 200 kaartjies met seeterme wat hy by die buro van die ''Woordeboek van die Afrikaanse Taal'' op Stellenbosch inlewer. === Polemiek as skrywer === Daar is polemiek in die koerante wanneer sy roman ''Ons, die afgod'' verskyn, met briefwisselings waaraan vele mense meedoen. Dit is die eerste Afrikaanse roman wat so sterk standpunt inneem teen die apartheidsbeleid en word daarom vanuit behoudende kringe gekritiseer, terwyl die kritici dit as letterkundige werk ook nie hoog aanslaan nie. Nadat Jan uit die [[SAUK]] bedank, kritiseer hy in sy self gepubliseerde ''Die evolusie van nasionalisme'' die direkteur-generaal, P.J. Meyer, se opvatting dat God die Afrikaners in Suid-Afrika vertrou het met voogdyskap oor die verskillende nasionaliteite. Hierna verbied Meyer die SAUK om ooit weer van Jan se dienste vir stukwerk gebruik te maak. Jan skryf ook talle briewe aan koerante waarin hy standpunt inneem teen die onregte van die rassebeleid, onder meer met die besluit van die regering om die inwoners van [[Distrik Ses]] na die [[Kaapse Vlakte]] te verskuif. Hy neem ook sterk standpunt in teen die instelling van sensuur. Weens sy uitgesproke teenkanting van die apartheidsbeleid is daar ook groot polemiek en teenkanting vanuit behoudende kringe wanneer hy in Oktober 1964 deur die [[Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns]] tot fakulteitslid verkies word. As gewaande vyand van die volk word sy foongesprekke in hierdie tyd afgeluister en hulle huis word gedurig dopgehou deur die veiligheidspolisie<ref>Jan Rabie, ''Sestiger in woord en beeld.'' bl. 25.</ref> === Latere reise === In Junie 1966 reis hy en sy vrou met ’n Carnegie-reisbeurs oorsee om skrywers en skilders in die [[Verenigde State van Amerika]] en Kanada te ontmoet. Hulle vlieg eers na [[Switserland]] en reis deur Duitsland na Nederland, waar hulle ou kennisse soos Simon Vinkenoog, Gerrit Kouwenaar en Abraham H. de Vries, op daardie stadium ’n student in Nederland, besoek. Hiervandaan gaan hulle deur België na Parys, waar hulle by Breyten en Yolande Breytenbach tuisgaan en ook vir André P. Brink en Rudy Kousbroek ontmoet. Hulle besoek ook [[Groot-Brittanje|Brittanje]], waar hulle in Londen vir [[Athol Fugard]] te siene kry. Hulle bly vir ’n maand in Edinburg in Skotland by Marjorie se moeder, waarna hulle na Amerika en [[Kanada]] vertrek. Hier besoek hulle universiteite soos [[Yale-universiteit|Yale]], [[Harvard-universiteit|Harvard]], Columbia, Quebec, Northwestern en Chicago en Jan hou gereelde lesings oor die rassekwessie in Suider-Afrika. Hulle besoek stede soos Washington, Los Angeles, Salt Lake City, [[Las Vegas]], New Orleans en San Francisco en beleef besienswaardighede soos die Grand Canyon en die ruimtestasie by [[Kaap Canaveral]]. Saam met [[Barend J. Toerien|Barend Toerien]] verken hulle ook New York en bly oor op Barend se plaas by Kerkhonson. In Januarie 1967 verlaat hulle Amerika en keer vir drie weke terug na [[Skotland]]. Hierna reis hulle deur Londen en Parys en dan per trein deur Europa na Griekeland. Vanaf Maart 1967 tot Oktober 1969 woon die egpaar op die dorpie Eloúnda op die Griekse eiland [[Kreta]], terwyl hulle verdere reise na van die ander Griekse eilande onderneem, asook lande soos Israel, Siprus, Libanon en Turkye besigtig. In hierdie tyd bemagtig hy moderne Grieks. Hierdie verblyf is die inspirasie vir sy verblyfboek ''’n Haan vir Eloúnda'' en sy roman ''Klipwieg''. Tydens hulle verblyf hier kuier onder andere [[Jannie Coetzee]], [[Elsa Joubert]], [[Klaas Steytler]] en ook [[Karel Schoeman]] by hulle, ’n besoek wat waarskynlik die prikkel was vir Schoeman se roman ''Op ’n eiland''. === Lewe op Onrus === Met hulle terugkeer na Suid-Afrika vestig die egpaar hulle in Maart 1970 op [[Onrus]] waar hulle andermaal voltyds skryf en skilder. Hier is hulle in noue kontak met Uys Krige en M.C. Botha wat ook hier woon en Chris Barnard, wat sy vakansiehuis hier het. Die huis word weereens ’n gereelde kuierplek vir besoekers en André P. Brink, Etienne Leroux, Breyten Breytenbach, Abraham de Vries, Elsa Joubert, Richard Rive, W.A. de Klerk en Fanie Olivier is van die talle mense wat gereeld kom inloer. In hierdie tyd is hy besonder aktief as vertaler van ’n hele aantal letterkundige werke uit veral Frans, maar ook Grieks en Duits. === Betrokkenheid by sosio-politieke kwessies === Jan gee in ’n aantal belangrike openbare lesings leiding oor sosio-politieke aangeleenthede. ''Minder Europa, meer Afrika'' is ’n pleidooi aan veral die blankes om minder te fokus op die Europese verlede en gewoontes en meer inheems aan Afrika te word, terwyl ''Afrikaans en die Nasionale Party'' (gelewer voor twee universiteite asook die Kaapse Persklub) uitwys hoe die beperkende optredes van die regerende party Afrikaans benadeel en bruin taalgenote vervreem. Hy neem ook proaktief deel aan die stryd teen sensuur en by sy openbare optredes by plekke soos die Universiteit van Stellenbosch en Wes-Kaapland bepleit hy die opheffing van die onsinnige jag op boeke. Ook as lid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns maak hy voorbrand vir menseregte en stel voor dat bruin skrywers soos Adam Small en [[S.V. Petersen]] as lede van die Akademie toegelaat word. Wanneer die Akademie sloer met ’n besluit oor hierdie aangeleentheid, bedank Jan uit die Akademie en saam met hom ook [[F.A. Venter]], Etienne Leroux, [[Leon Rousseau]], Elsa Joubert, Chris Barnard en Abraham H. de Vries. Jan is ’n sleutelfiguur met die stigting van die Afrikaanse Skrywersgilde in 1975 en dien dan ook in 1983 en 1984 as voorsitter van hierdie liggaam. In sy termyn as voorsitter onderskei hy hom as kampvegter vir die regte van die skrywer. Hy behartig vir baie lank ’n gereelde rubriek oor die Afrikaanse letterkunde in die ''[[Cape Times]]''. === Latere jare en sterfte === Saam met Marjorie onderneem hulle ’n laaste oorsese reis in April 1985, wanneer hulle Skotland besoek en in [[Frankryk]] ook Breyten Breytenbach aandoen, waarna hulle na [[Griekeland]] vertrek waar hulle etlike maande op die eiland Lesbos vertoef. Hierdie eiland se verbintenis met die antieke Griekse digteres Sappho, ’n homoseksueel, verskaf aan die eiland sy naam en ook die reputasie van lesbiese vryheid. Hiervandaan besoek hulle Turkye en die eiland Rhodos en keer dan via Frankryk en Skotland in Januarie 1986 na Suid-Afrika terug. Tydens hulle verblyf in Onrus gaan hulle ook etlike kere na [[Suidwes-Afrika]]. Die [[Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum]] in Bloemfontein hou in 1990 met sy sewentigste verjaardag ’n gedenklesing waar hy praat oor ''’n Skrywer se evolusie''. In 1995 doen hy die aftakelende Lewy-Liggaam-demensie op (’n kombinasie van Parkinson-siekte en Alzheimer) en in Oktober 1998 kry hy ’n ligte beroerte-aanval, waarna hy in die aftree-oord Onrus Manor se afdeling vir verswakte bejaardes opgeneem word. Vir die laaste jare van sy lewe is hy baie swak. Jan Rabie is op [[15 November]] [[2001]] in die aftree-oord Onrus Manor oorlede en word langs Uys Krige op [[Onrus]] begrawe. Marjorie Wallace leef nog enkele jare ná sy dood en sterf op Sondag 26 Junie 2005. Haar testament bepaal dat ’n beurs, wat uit haar boedel gefinansier en deur die [[Universiteit van Wes-Kaapland]] geadministreer word, jaarliks toegeken word en as die Jan Rabie/Marjorie Wallace-beurs bekend sal staan. == Skryfwerk == === Debuut as skrywer === Jan Rabie begin sy kreatiewe loopbaan as digter. Sy eerste letterkundige pogings, veral gedigte maar ook enkele prosastukke, verskyn in die ''Stellenbosse Student'' (waarvan hy in 1939 ’n redaksielid is) en met ’n gedig in die April-Mei 1940 uitgawe wen hy ’n prysgeld van sewe sjielings en ses pennies. Reeds in 1939 stel hy ’n bundel gedigte saam onder die titel ''Bewuste stryd'', maar lê dit nie voor vir publikasie nie. Om ekstra geld te verdien stuur hy ook gedigte en verhale vir publikasie na ''Die Huisgenoot'', ''Die Brandwag'', ''Naweek'', ''Die Kerkbode'' en ''Die Landbouweekblad''. Eindelik word amper honderd van sy gedigte in tydskrifte gepubliseer. In sy dae as rondtrekkende onderwyser in die veertigerjare skryf hy baie. Dit sluit in vier gepubliseerde romans van ’n tradisionele aard, ’n groot aantal hoofsaaklik konvensionele tydskrifverhale in tydskrifte soos ''Die Huisgenoot'', ''Naweek'' en ''Die Huisvrou'' en gedigte, waarvan sommige in 1946 in die versamelbundel ''Stiebeuel'' onder redaksie van D.J. Opperman en F.J. le Roux opgeneem word. Veral bekend is sy gedig ''Blinde tog'', wat D.J. Opperman in die eerste uitgawes van ''Groot verseboek'' opneem, terwyl ''Simfonie'' ook onthoubaar is. Johann de Lange en Antjie Krog neem die gedig ''Die vriend'' op in die versamelbundel ''Die dye trek die dye aan''. W.E.G. Louw tipeer sy gedigte as behorende tot ’n nuwe saaklikheid en konkreetheid in die poësie, hoewel enkele versreëls steeds die romantikus in hom verraai. Hoewel hy later die digkuns versaak en hom net op prosa toespits, is die gedigte ’n goeie oefenmedium om sy skryfkuns te slyp en verraai die ritmiese en beeldryke prosa van veral sy kortkuns die positiewe invloed van hierdie skryfwerk. In hierdie vroeë stadium van sy ontwikkeling as skrywer skryf Rabie die ongepubliseerde roman ''Helgard van die hel'' (’n komiese soort Don Quichote verplaas na Suid-Afrika) en ’n onvoltooide historiese roman oor Johannesburg, wat hy ''Die stad'' wou noem. In sy tyd by die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie in die vyftigerjare skryf hy ook radiodramas wat uitgesaai word, insluitende ''Voetbal of fortuin'' van ’n Bolandse boer wat ’n sukkelbestaan voer, maar dan ’n groot erfporsie kan kry as hy afsien van sy liefde vir rugby; en ''Nuus van die land'' waarin die legende van die skip die Vlieënde Hollander aangepas word vir plaaslike omstandighede. Die legendariese skip keer in hierdie hoorspel elke sewe jaar ’n boot voor om nuus van die land te vra. Die bruin Gansbaai vissers antwoord dan met die nuus van hulle verlies aan stemreg gedurende die vyftigerjare en die algemene politieke situasie in die land. Laasgenoemde hoorspel word deur Tone Brulin in Nederlands vertaal en deur die Belgische Nationale Omroep uitgesaai en beleef later ook ’n Franse verwerking. === Kortprosa === Dit is met sy kortverhale wat hy in<ref>Antonissen, Rob. Standpunte. Nuwe reeks 17 en 18, Mei-Desember 1957.</ref><ref>Antonissen, Rob. ''Kern en tooi.'' Nasou Beperk. Eerste uitgawe. Eerste druk.</ref> ''Een-en-twintig'' bundel (voorafgegaan deur ’n besonder insiggewende inleiding van Uys Krige) dat hy ’n nuwe rigting in die Afrikaanse prosa aandui. Interessant genoeg skryf hy aanvanklik hierdie kortverhale in Engels, veral sodat sy Paryse vriende en sy latere vrou, Marjorie Wallace, wat toe nog nie Afrikaans magtig was nie, dit kon verstaan. Die titel dui die aantal kortprosas in die bundel aan, maar suggereer ook die mondigwording van die Afrikaanse prosa, waarin dit in pas kom met die wêreldletterkunde. Hierdie surrealistiese kortprosas met digterlike aanwending van die woord is beduidend anders as die tradisionele realistiese kortverhaal in Afrikaans. Temas soos die samelewing se skuld aan die ondergang van die individu (''Die man met die swaar been''); die verskrikking van die uitwissing van die Jode in die Tweede Wêreldoorlog (''Die nuwe piramides'') en die impak van eerste liefde (''Die dag van die roos'') word in min en eenvoudige woorde met maksimum effek uitgebeeld. Die rasseverhoudinge word aangedurf in ’n stuk soos ''Droogte'', waar die wit man homself van die swart man isoleer, maar dan ook van die hele wêreld daarbuite. Hy bou homself toe in ’n huis sonder deure en vensters, sodat die swart man nie kan inkom nie, maar verseël daarmee ook sy eie lot. Ook ''Plek vir een'' toon aan hoe velkleur nie die eendersheid van die mens kan verander nie. Teenoor hierdie toespelings op die Suid-Afrikaanse aktualiteit werk hy in twee verhale met temas uit die kontemporêre Europese geskiedenis. ''Lied oor Niemandsland'' se tema is die geloof in waardes wat hoër gaan as die politiek. Die liefde van ’n jong soldaat vir ’n meisie wat in dieselfde dorpie as hy woon, word deur ideologiese grense gestuit. Hulle word geskei wanneer die dorp tydens ’n oorlog in twee vyandige kampe verdeel word. Hierdie kortverhaal word as kort radiodrama verwerk en in 2015 oor Radiosondergrense uitgesaai. ''Die nuwe piramides'' is die noukeurige beskrywing van die dood van onskuldige slagoffers in die gaskamers van die Tweede Wêreldoorlog, waar die slagoffers in hulle doodsangs mekaar vertrap om vry te probeer asemhaal en eindelik lewensloos bo-op mekaar in ’n piramide tot ruste kom. Die hele bundel staan in die teken van die angs en nagmerrie van die moderne mens se lewe, veral in die grootstad wat sy individuele menswees in die massas verdruk. Rabie gebruik surrealisme om die absurditeit van die mens en sy lewe uit te beeld, telkens op simboliese en allegoriese wyse. ''Die man met die swaar been'' is tiperend van sy aanslag in hierdie bundel. In Parys in Frankryk val ’n man teen die relings van die Luksemburgtuin en kan nie weer orent kom nie. Dit is duidelik dat hy siek is, maar hy vra nie om hulp nie, maar om medelye en is veral bekommerd oor sy naam (of identiteit) en dus by implikasie om naamloos te sterf. ’n Groot skare drom om hom saam, maar slegs drie mense tree met die man in interaksie. Die een ontbied ’n ambulans, die ander probeer ’n gesprek voer met die sieke. Die sieke gryp na ’n omstander, ’n skraal man, se been en die skraal man tree vorentoe sodat die sieke aan sy been kan vashou. Wanneer die skraal man verder gaan, word sy been al swaarder en is dit hy wat met moeite beweeg, want hy het die skuld van die ganse onverskillige mensdom op hom geneem. Natasja Fourie, dogter van die dramaturg Pieter Fourie, maak ’n kortrolprent van hierdie verhaal, wat in 2015 as ''The man with the heavy leg'' by die internasionale rolprentfees in Cannes vertoon word. In kontras hiermee vertel ''Skelle modder'' van menslike wreedheid sonder enige genade in die skroeiende hitte van die Suid-Amerikaanse trope in ’n Franse strafkolonie. ''Baie'' beeld mnr. Wallis se nagtelike gedaanteverwisseling voor ’n spieël uit, met die spieël wat eie beeld weerkaats maar terselfdertyd simbool word van die gemeenskap wat hom dophou en later genadeloos verander in onsigbare wesens wat hom aanval. Een van die besondere hoogtepunte in die bundel is ''Drie kaalkoppe eet tesame'', waarin die eters nooit genoeg kry nie en nadat die kos alles klaar is, die mense rondom hulle en mekaar later verorber, in ’n treffende uitbeelding van hoe gierigheid allesverterend is en nooit genoeg kry nie. Die drie-eenheid van kaalkoppe impliseer ook ’n godheid, die mens-as-god, wat alles rondom hom in sy wellus vernietig en die beeld van die goddelike word verder versterk deur die hoofsaaklik vleis en wyn van die ete. Teenoor die drie kaalkoppe staan die streng, emosielose, skraal kelner wat in sy swart aandpak voortdurend geregte aandra en so die groteske en absurde van die toneel versterk. As interpretasiemoontlikhede kan die kelner simbool wees van ’n afsydige godheid wat die mens toelaat om sy eie ondergang te bewerkstellig of die rol van die bose by ’n diaboliese ritueel vervul. Dat hierdie proses tot in die oneindige voortgaan, sien ’n mens in die voorbereiding wat die kelner aan die einde vir die volgende dag se maal tref. In ''La promenade en chien'' trek ’n vrou haar elke dag volgens haar bui aan in ’n kleed wat by een van haar baie honde pas. Sy gaan haal dan vir haar die hond wat pas vir die dag in die groot saal van die honde. Dit is die reaksie van die foksterriër op haar keuse wat die grootste gedeelte van die verhaal behels. Wanneer dit die dag sy beurt is, vergoed dit vir al die ander dae se teleurstellings. Die onverskilligheid en hardvogtigheid van die vrou staan hier in dramatiese teenstelling tot die passie en vreugde van die hond. ''Ek het jou gemaak'' eindig met Ingenieur Jacobs se robot-bruid wat hom onverbiddelik nader vir die laaste dodelike omhelsing, sodat die verhaal boodskap word van hoe die mens slagoffer word van sy eie drome en vindingrykheid. Hierdie kortverhaal word as kort radiodrama verwerk en in 2015 oor Radiosondergrense uitgesaai. ''Voor die muur'' is die verhaal van kinders op ’n speelgrond, waarvan die end (of horison) ’n muur is. Twee groepe kinders is op die speelgrond, dié wat hartstogtelik en passievol is oor hulle speletjie en dié van die Ontstelde Staar wat elkeen op sy eie dans vir die muur. Die muur is dan simbool van die werklikheid, ook van die dood en van die lewe, wat afgespeel word teen moontlikheid, die spel. Hierdie verhaal word ’n verkenning van die eksistensiële angs en die manier waarop elkeen die lewe bedryf. ''Die padda en die maan'' is gebaseer op ’n ou Indiese fabel, terwyl ''Gondel-deuntjie'' die moderne milieu van Venesië met die verhaal van Demeter en Persephone verbind, waardeur die gondelvaart met talle fyn suggesties die aanskyn van ’n dodereis oor die Styx kry. ''Een-en-twintig'' word ook in Russies vertaal. Hierdie bundel word in 2000 heruitgegee onder die titel ''21+'', met insluiting van ’n aantal van die oorspronklike Engelse weergawes. André P. Brink skryf ’n insiggewende inleiding tot hierdie bundel. Hy volg hierdie kortverhale op met <ref>Antonissen, Rob. Standpunte. Nuwe reeks 17 en 18, Mei-Desember 1957.</ref>''Dakkamer en agterplaas'', wat ook in Parys ontstaan het.<ref name=":0">Antonissen, Rob. ''Kern en tooi.'' Nasou Beperk. Eerste uitgawe. Eerste druk. Elsiesrivier, 1963.</ref> Die twaalf verhale hierin is egter aansienlik langer, die verteltrant losser en die styl meer realisties en minder intens. Die bundel vind tog aansluiting by ''21'' deur die temas wat aangeraak word en ook deur die gebruik van blote skildering van ’n situasie, waardeur die betekenis iewers agter die woorde en beeld lê. Hierdie bundel sluit in die verhaal ''Doodgeld'', wat verwant is aan ''Drie kaalkoppe eet tesame'' in sy behandeling van gierigheid en implikasie dat die mens mensvreter word deur geld. Hierdie verhaal is reeds in 1947 geskryf en het die skoenmaker-boer Basie Bouwer as hoofkarakter. Sy seun Sampie werk in die patatlandjie langs die rivier wanneer Basie berig ontvang dat sy ander seun in die fabriek in Kaapstad verongeluk het. Basie kry skadevergoeding as gevolg hiervan en verspil hierdie geld op uitspattighede en genot soos partytjies, brasserye en besoeke aan die stad. Wanneer al die geld op is, stel Basie voor dat sy oorlewende seun Sampie met die laaste geld ’n treinkaartjie koop Kaapstad toe om ook daar te gaan werk. Die bundel bevat ook ’n paar politieke of rassetemaverhale (''Wit op swart'', ''Jaffie leer'') en verhale van individuele stryd (''Op die berg'' – ’n gespanne beskrywing van ’n man se ontbering op ’n bergtop in die sneeu – en ''Onder die hemel'' – wat twee mense se hulpeloosheid uitbeeld na ’n motorongeluk terwyl die aasvoëls reeds begin nader kom). ''Die bed'' vertel van twee broers (die luidrugtige Groot Kerneels en die sieklike en stiller Hans) wat albei op dieselfde meisie (Hester) verlief is. Hester is te bang om te kies, maar haar pa, ou Tewie, verkies beslis vir Kerneels. Kerneels koop ’n groot dubbelbed op ’n vendusie en beloof vir Hester dat hy nie daarop sal slaap voor hulle troue nie, maar Hester is nie beïndruk nie. Kerneels wil die gebeurtenis vier en hy en sy vriende begin sommer dadelik, vanwaar hulle met moeite die bed na Kerneels se huis vervoer. Die spul stop by ou Tewie se huis om verder te kuier, vanwaar hulle die bed verder per skuit na Kerneels se huis moet neem. Die hele tyd treiter Kerneels vir Hans, maar wanneer die bed afgelaai moet word, sê Hans dat hy dit alleen sal doen. Hy balanseer die swaar bed op sy kop en skouers en spring dan daarmee in die rivier. Kerneels is nie begaan oor sy broer se lot nie en kry eindelik die bed opgehys uit die rivier, met Hans se slymbedekte lyk wat steeds aan die onderkant daarvan vasklou. Kerneels het die bed in sy slaapkamer laat sit, maar Hester het nooit sy vrou geword nie, sodat Hans ten spyte van sy dood tog hier die oorwinning behaal het. In ''Die roos aan die pels'' oorheers verhale oor die rassebestel in die land, wat hoofsaaklik tussen 1959 en 1965 geskryf is. Die hoogtepunt is ''Die groot vrot'', ’n surrealistiese allegorie en sosiaal-polities betrokke verhaal. Die mense van die dorp word teen die Buitemense gestel. Die aarde is besig om te vrot en die Buitemense (met die kleure van die grond) het reeds weggevlug. Die mense prakseer tegnologiese oplossings om aan die gang te bly in die verrottende wêreld, maar eindelik begin die “hellevaart”, wanneer die huise wegsak in die verrottende aarde, kommunikasie verbreek word en eindelik ook die ligte gedoof word. In ''Khoib en die see'' is Khoib ooggetuie van ’n seilskip wat sink in die vroeë dae van seilvaart voor Van Riebeeck en hy red ’n wit vrou wat op die skip was. Sy verwag later sy kind, maar wil slegs teruggaan na haar eie land oorkant die see. Ten einde raad stem Khoib in hom haar soontoe te neem in ’n roeibootjie, al weet hy nie hoe ver dit is nie. Met ’n klein skuit en onvoldoende proviand vaar hulle aan die einde die diep see in op ’n reis wat net een einde kan hê. Khoib is op pad na ’n droomland. Hy is tevrede as hy slegs erkenning kry vir wat hy doen, maar ironies genoeg is dit juis die erkenning wat aanleiding gee tot sy selfvernietiging. ’n Uitgeworpe alkoholis se sielestryd is die tema van ''God se bobbejaan'', terwyl die staatsdiens departementele sekretaris in ''’n Koekie seep'' aktief deelneem aan die opstel en goedkeuring van onderdrukkende beleidsdokumente, maar daarna ’n obsessie het om sy skuld aan hierdie beleidsake met seep weg te was. Die verhale in al hierdie bundels, asook ’n aantal voorheen ongepubliseerde kortverhale, word in ''Versamelverhale'' saamgebundel, ’n huldigingsbundel by geleentheid van sy sestigste verjaarsdag. Die sewe voorheen ongepubliseerde verhale sluit in ''Papierparade'', wat in styl en toon regstreeks by ''Een-en-twintig'' aansluit. ''Winter, Onrusrivier, 1971'' en ''My Strandloper-droom'' het die omgewing by Onrus as agtergrond. ''Ossewa by die see'' verhaal die wedervaringe van ’n onbuigsame Afrikaner, waar die situasies die kleurprobleem beklemtoon, terwyl ''My broer Louw'' ’n geestige verhaal is. Rabie self beskou ''Dies Irae'' (letterlik “dag van toorn” na aanleiding van die Katolieke oordeelsdaggesang) as goed<ref>Jan Rabie. ''Sestiger in woord en beeld.'' bl. 62.</ref>  Die Beutemans se naweekhuis word ingewy, maar hierdie huis is in die vrugbare onderdorp waar die bruin mense wat vir dekades daar gewoon het, ingevolge apartheidswetgewing onteien is en verskuif is na die onvrugbare bergheuwel. Die huishulp en tuinier van die Beutemans is die vorige bruin eienaars van die huis. Die fees word ’n dag van skuld en toorn en oordeel, met die aangrypende simboliese slot wat ’n komende oordeelsdag aankondig. ==== Versamelbundels ==== Van sy kortverhale en sketse word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder ''Twaalf Afrikaanse Kortverhale'', ''Dekade: Resente Afrikaanse kortverhale'', ''Hoogtepunte in die Afrikaanse verhaalkuns'', ''Vertellers 1 en 2'', ''Kernbeeld van die Afrikaanse kortverhaal'', ''Die Afrikaanse kortverhaalboek'', ''Moderne Afrikaanse verhaalkuns'' ''Sewe sondes, nee meer'', ''Wys my waar is Timboektoe'', ''Kompas'', ''Mosaïek'', ''Vuurslag'', ''Allegaartjie'', ''Steekbaard'', ''Uit die kontreie vandaan'', ''Kort keur'' en ''Borde borde boordevol.'' Sy vroeë kortverhaal ''Swart Kersfees'' word opgeneem in ''Twaalf Afrikaanse kortverhale'' en sy jeugherinneringe word onder die titel ''Rivier van my jeug'' in ''Klein koninkryk'' opgeneem. ''Rooi'' is ’n bundel met sketse en essays van prominente skrywers (hoofsaaklik Sestigers) en daar verskyn drie bydraes van hom hierin, naamlik ''Portret van ’n hond'' (wat in 1957 deur die SAUK uitgesaai is), ''Weekdier die Grote'' (voorheen ongepubliseer) en ''Die koningsdans'' (wat in 1947 in ''Die Huisgenoot'' verskyn het en later ook opgeneem is in ''Groen reise'' as deel van die hoofstuk ''Die Ngoma Umkosi''). ''Windroos'' is ’n versameling van die werk van Sestigers en hierin verskyn ''Die klipblom'', waarin hy die ontdekking van skoonheid in die spel van bruin kinders voorstel. Hy publiseer ook kortverhale in verskeie tydskrifte, insluitende ''Sestiger''. === Romans === Sy eerste publikasies is tradisionele romans, wat met die romantiese aard daarvan, opsetlike mooiskrywery en didaktiek nie merkwaardig is nie. ''Nog skyn die sterre'' is ’n roman oor die Voortrekkers, waarin hierdie geskiedenis vanaf die vrystelling van die slawe en die grensoorloë in die Oos-Kaap, die lotgevalle in Natal tot die vestiging in Transvaal die agtergrond vorm vir ’n romantiese liefdesdriehoek. Die besinning oor die lot van die Afrikanervolk wil van die roman egter meer maak as slegs ’n liefdesverhaal, terwyl die hoofkarakter Johannes se hoopvolle wag vir ’n nuwe daeraad (waarin die titel van die roman sy beslag kry) die werk goed laat eindig. Karakterbeelding is egter gebrekkig en die roman bevat vele dekoratiewe natuurbeskrywings en doellose persoonsverhoudings wat weinig tot die geheel bydra<ref>J.C. Coetzee. in ''Jan Rabie, Sestiger in woord en beeld''. bl. 73.</ref> Die konvensioneel-nasionalistiese aanslag verraai niks van die Rabie wat later voorbrand sal maak vir vreedsame rasse saambestaan nie. ''Geen somer'' is ’n plaasroman met landelike jeugherinneringe as basis. Die verhaal word in drie afdelings verdeel, naamlik ''Herfs'', ''Winter'' en ''Lente'', waar die seisoene ook simbolies is van die lotgevalle van die karakters. Die hardvogtige vader Stefaans Rensburg se groot doel in die lewe is om die familieplaas by die Marais’s te herwin, maar sy seun Flip is verlief op een van die Marais-dogters. Die seuns word eindelik verlos van die vader se tirannie. Die tema van die familieplaas wat herwin moet word, die hardvogtige patriargale figuur wat ’n hele gesin tiranniseer en die vloedskade en afbrand van die koringlande sluit ten nouste aan by bekende patrone en motiewe in die Afrikaanse plaasroman van daardie tyd.<ref>Volgens Jan Rabie is die hardvogtige vaderfiguur gebaseer op sy eie streng vader, wat hom daaroor verwyt het (Jan Rabie. ''Sestiger in woord en beeld.'' bl. 9.)</ref> Dit is nogtans in styl en taalgebruik ’n groot vooruitgang op Rabie se debuut. ''Vertrou op môre'' is ’n roman waarin die ek-verteller skryf oor sy liefde vir ’n vrou met ’n verlede en ander liefdes-eskapades in die stad. Die gebeure speel af in Kaapstad met Helené Rens se verlede wat verhoed dat sy ’n openlike verhouding met die ek-verteller Jan le Roux kan hê. Hoewel vlot geskryf, is hierdie roman niks meer as ’n ligte liefdesverhaal nie. ''Die pad na mekaar'' is ook ’n liefdesroman. Die roman word in twee dele verdeel, met die idealistiese joernalis en hoofkarakter Herman wat saam met sy broer Louw tydens ’n Desembervakansie ’n staptog onderneem wat groot invloed uitoefen op albei se latere ontwikkeling. Herman se toenadering tot Leda word bemoeilik deur sy eerlikheid en onbeholpenheid. Nie een van hierdie romans gee enige blyke van die impak wat Rabie later op die Afrikaanse letterkunde sou hê nie. Voor sy vertrek uit Suid-Afrika skryf hy ook ''Die begin'', wat hy “’n anderster soort rustelose boek” noem, wat nooit gepubliseer is nie<ref>Jan se eie vermelding in ''Hutspot'', bl. 155.</ref> Sy belangrikste romankuns word in nege werke tussen 1958 en 1985 gepubliseer. ''Ons, die afgod'' is ’n baie sterk betrokke politieke roman en vertel van ’n vermoënde bruinman, Jan Herold, wat na jare as seevaarder na sy jeugkontrei terugkeer met die droom om daar ’n stukkie grond te koop. Hy word egter grondbesit en saambestaan geweier deur die wit Afrikaanse gemeenskap in die Boland. Na vele vernederings en nadat hy weggejaag word, vermoor Jan die wit speelmaat van sy kinderjare, Willem Marais, by wie hy die grond wil koop. Verstrengel met hierdie gebeure is die hoofkarakter, die gegriefde jong Afrikaner Frans le Roux, wat dit sy lewenstaak maak om mense soos die bruin Jan Herold te help maar verslaan word deur die bekrompe gemeenskap. Tussendeur hierdie gebeure ontwikkel daar ’n verhouding tussen Frans en Willem se suster, Hermien. Hierdie roman het die probleem van apartheid tussen bruin en wit oopgekloof soos geen ander werk voor dit in Afrikaans nie en pertinent die vrae rondom die houdbaarheid van hierdie politieke beleid gevra. Hoewel dit ’n sterk boodskap het, boet die roman juis hierdeur letterkundige waarde in, aangesien die letterkundige vereistes ondergeskik gestel word aan die doel van die skrywe. Ook die karakterisering ly hieronder, sodat dit eindelik slegs Willem Marais is wat ontwikkel tot ’n volronde mens. Die eweneens polities geïnspireerde roman ''Die agitator'' vind om nagenoeg dieselfde letterkundige redes in 1962 nie ’n uitgewer nie. ''Mens-alleen''<ref name=":0" /> is in die tyd van die meeste van die verhale in ''Een-en-twintig'' geskryf en word reeds teen die einde van 1953 voltooi. Dit word egter afgekeur deur plaaslike en oorsese uitgewers en word eindelik eers in 1963 gepubliseer. Die roman is met sy eksistensialistiese struktuur van angs en vreemdheid wat van buite opgedring word, die vonnis en beheer deur feitlik onsigbare magte, beklemmende owerheidsbeheer en identiteitsverwisselinge ’n boeiende ondersoek na ’n outsider-figuur in die samelewing. Dit is die verhaal van Lukas Alwyn, wat as soldaat binne ’n totalitêre sisteem weier om ’n teregstelling uit te voer en daarna self ter dood veroordeel word. Op die oggend van sy geskeduleerde fusillering vind hy sy seldeur op onverklaarbare wyse oop. Hy ontsnap en dwaal in die stad rond, waar hy vind dat die stad intussen beset is. Hy kom met baie mense in aanraking, maar maak met geeneen werklik kontak nie. Doelloos dwaal hy rond, sonder rigting en selfs identiteit en sonder verantwoordelikheid. Hy vind hom in ’n verskrikkingswêreld, waar die geweld hoogty vier en die opponerende magte nie maklik identifiseerbaar nie. Eindelik word Lukas as’t ware in ’n identiteit ingedwing wanneer hy aansluit by ’n ondergrondse versetbeweging en die rol van ’n gestorwene moet speel, waar hy selfs met dié se vrou Hanna saamleef. Hierdie verhouding groei stelselmatig en na haar dood neem hy die verantwoordelikheid op van haar kind (en van homself as mens). Daar is geen direkte verwysings na ’n bepaalde stad of oorlog nie en die ideologiese verskille tussen die twee strydende magte word nie regstreeks tot enige kontemporêre politieke situasie herlei nie. Die hoofaksent val dus op die angs en stryd van Lukas Alwyn teen verskillende bomenslike magte wat hom in ’n wêreld van gevoelloosheid en afgryse omring. ''Klipwieg'' <ref name="ReferenceB">Brink, André P. ''Voorlopige Rapport.'' Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 1976.</ref> is ’n bespiegelende reisroman waarin sewe mense uit vyf nuwe lande van die wêreld, onder aanvoering van die Suid-Afrikaner Ben, ’n pelgrimstog na die mitiese geboortegrot van Zeus onderneem om sodoende geheelperspektief te verkry en geestelike verligting te vind. Hierdie grot is dan die wieg van die Westerse beskawing, wat aan die roman sy titel gee. Die roman gee verhelderende kommentaar op Kreta en sy antieke kultuur, terwyl die Afrikaner se politieke dilemma afstandsperspektief verkry en geskets word nie net teen die eie historiese gebeurtenisse nie, maar ook teen antieke geskiedenis. Die reis word aangebied in sewe hoofstukke, wat benewens die sewe deelnemers ook die heilige getal van die Skepping is en dan ’n ou begin en ’n nuwe begin suggereer. Die deelnemers verteenwoordig elkeen ’n spesifieke neurose of emosionele ingesteldheid, soos die sinikus-masochis, die klassikus, die romantikus, die digteres, die hippie, die nimfomaan en die altruïs. Hulle eindelose filosofiese debatte (oor byvoorbeeld rasseverhoudinge, materialisme en die geloofskrisis) en beheptheid met eie persoonlike probleme lei egter daartoe dat die karakters staties bly of slegs ’n geringe mate van selfstandigheid bereik, hoewel die debatte elkeen dwing tot groter selfinsig en medemenslike begrip. Hulle uiteenlopendheid lei egter tot ’n uiters plofbare situasie wanneer die tog na ’n dwelmsessie in hallusinasie eindig. Rabie se mees ambisieuse werk is die vyf dele van die ''Bolandia''-reeks. Deur grepe uit die Suid-Afrikaanse geskiedenis te neem, probeer hy sodoende om die werklike oorsprong van die Afrikaner se kultuur en die rassesituasie aan die bod te bring. Hy ondersoek die konflik tussen rasse reeds vanaf die blanke volksplanting en bied die verhaal meermale vanuit die inheemse volkere se standpunt aan, eerder as die normale blanke beskouing.<ref name="ReferenceC">Antonissen, Rob. Standpunte. Nuwe reeks 57, Februarie 1965.</ref> ''Eiland voor Afrika'' (waar die titel verwys na Robbeneiland) is die eerste deel en is ’n historiese novelle gebaseer op gebeure uit Van Riebeeck se Dagregister. Vyf mense van verskillende kleure, kultuurklasse en statusse bevind hulle in die 1650’s noodgedwonge saamgehok op Robbeneiland wat as Kompanjie-skaapkraal en vuurseinende waarskuwingspos vir seevaart dien. Die karakters is die gestrafte Hollandse soldaat Jan Wouters, sy Bengaalse vrou Catarina wat voorheen ’n slavin was, die Javaanse politieke banneling Jasper Duif, die slavin Eva uit Madagaskar en ’n jong Hollander, Thomas Muller, wat daarna streef om Kaapse vryburger te word. Op die eiland is dit hulle taak om die Verenigde Oos-Indiese Compagnie se skape op te pas en vuurseine vir die aankomende skepe af te skiet. Hulle gedwonge saambestaan en onsamehorigheid is voorspel vir die latere rassesituasie in die land. Thomas word die enigste een van hierdie vyftal wat later toegelaat word om vir goed na die vasteland te vertrek. Hy besef dat die mense op die eiland, ten spyte van hulle saamleef, vreemdelinge vir mekaar gebly het en soos eilande vir mekaar was. ''Die groot anders-maak'' <ref name="ReferenceC" /> kan beskou word as ’n hoogtepunt in Rabie se romankuns.<ref name="ReferenceA">Antonissen, Rob. ''Spitsberaad.'' Nasou Beperk. Elsiesrivier. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1966.</ref> Dit beeld die desintegrasie van die Khoi-nasie uit teen ongeveer 1730, as gevolg van hulle aanraking met wit trekboergesinne waardeur hulle kultuur ondermyn word.<ref>Burger, Willie. Beeld, 16 Augustus 2004.</ref> Die naam van die roman dui op die Khoi-Khoi se gewoonte om by die nuwemaan te dans om hulleself “anders” te maak, dit wil sê te vernuwe soos die maan. Die grootste vernuwing is egter die ontmoeting en vervlegting van verskillende rasse aan die Kaap, wat aanleiding gee tot ’n nuwe, Afrikaanse ras, en die verbrokkeling van die Khoi-Khoi. Thomas Muller (nasaat van sy naamgenoot in ''Eiland voor Afrika''), trek saam met sowat dertig mense die binneland in op soek na beter weivelde. Muller moes sy erfdeel Mooiplaas aan sy jonger broer afstaan nadat ’n kind uit sy verhouding met die Khoi-vrou Keas gebore is en hy gedwing word om met ’n wit vrou te trou. In die binneland kom sy geselskap kaptein Oasib en die Khoi-Khoi teen, wie se geledere uitgedun is deur koors en pokke en hulle tradisionele waardes beïnvloed is deur die negatiewe uitwerking van tabak en brandewyn. Kaptein Oasib klou krampagtig aan die oorgelewerde leefwyses van sy stam vas. Sy seun Damoeb is verlief op Keas, die Khoi-vrou wat by wit mense grootgeword het en vrugteloos probeer om na die stam en sy gewoontes terug te keer. Sy besef dat die stam en sy leefwyse reeds gedoem is. Damoeb verwerp egter die Khoi-tradisies en beweeg nader aan die blanke leefwyse. Deur die Khoi se verdere verknegting verloor hulle dan hulle stamstelsel en taal en begin Kaaps-Hollands (voorloper van Afrikaans) praat. In hierdie roman word die kulturele konflik, in teenstelling met die fisiese stryd, tussen die Khoi en die blankes die eerste keer die onderwerp van ’n roman en word die gebeure benader vanuit die Khoi se perspektief, eerder as vanuit die trekkerboere se perspektief. ''Waar jý sterwe'' verwys na Rut se bekende woorde uit die Bybel en impliseer dat daar ’n keuse gemaak moet word, soos Rut gedoen het, oor wie voortaan die ware volk sal wees. Al die protagoniste is in omstreeks 1800 reeds teenwoordig: die Khoi-nasie wat reeds basters of kleurlinge was, die Britte met lojaliteite wat niks met Afrika te doen het nie, die beleërde wit boere wat van alle kante bedreig word en die swart mense wat reeds van die noorde tot aan die Oosgrens gevorder het. Die hoofkarakter is die Baster Douw Prins, afstammeling van Thomas Muller wat ’n karakter in ''Die groot anders-maak'' was. Ouma Katryn is nou die dogtertjie wat in hierdie roman uit die verhouding tussen Thomas Muller en Keas gebore is. Katryn het twee kinders, die ligte Thomas en die donker Lea. Thomas trou met ’n ligte Baster meisie en hulle leef as blankes aan die Oosgrens, met sy blas seun, ook Thomas, wat met ’n wit meisie trou. Die donker Lea is getroud met ’n Khoi en hulle het vyf donker kinders, onder wie Douw Prins, wat met Rut Arendse trou (waar Rut se naam simboliese waarde aan die titel van die roman gee). Douw is deel van die al groter wordende gekleurde groep sonder identiteit en selftrots, wat hoofsaaklik met veragting bejeën word. Hierdie miskenning van sy menswaardigheid dwing Douw tot die verset en bitterheid in sy lewe, gemik beide teen die blankes en sy eie mense wat hulle die onderdanigheid laat welgeval. Hy verkry sy eie onafhanklikheid en vryheid, maar word juis daarom ’n eensame figuur wat nêrens in die gemeenskap inpas nie. Hy moet kies waar hy hoort, by die swart stamme van die Oosgrens of by die blankes. Die blankes bejeën hom met agterdog en die swartes is vir beide hom en die blankes ’n bedreiging. Douw word ook deur sy neef, Thomas Muller, verstoot en eindelik gedood. Hy vind dat haat ’n tiran en slawemeester is, waaruit jy slegs deur liefde verlos kan word en daardeur dan innerlike vryheid verkry. Hierdie boek word in Engels deur Rabie self as ''A man apart'' vertaal en later word die boek ook in Russies vertaal. Twaalf jaar na eerste publikasie word die roman vir gebruik op skole onder beheer van die Departement van Kleurlingsake voorgeskryf, maar word halfpad deur die jaar sonder opgaaf van redes skielik onttrek en teen hoë koste vervang, waarskynlik weens die gebruik van raspejoratiewe wat in die tydperk onder bespreking algemeen gangbare gebruik was. ''Ark''<ref>Brink, André P. Rapport, 12 Junie 1977.</ref> speel in 1966 af, waar die<ref>Brink, André P. ''Tweede Voorlopige'' Rapport. Human & Rousseau. Kaapstad, Pretoria en Johannesburg. Eerste uitgawe, 1980.</ref> skrywer Alewyn Muller deur die Veiligheidspolisie in hegtenis geneem word. Alewyn is weer ’n afstammeling van die Mullers van die vorige ''Bolandia'' romans.<ref>De Vries, Abraham. Beeld, 28 November 1977.</ref> Tydens sy inkwisisie in die tronk word hy deur sy vriende verlaat en wanneer hy losgelaat word, ly hy aan geheueverlies, simbolies van die Afrikaner se ontkenning van sy ware afkoms. Hy moet die hele Suid-Afrikaanse situasie en homself weer herontdek, ’n taak wat op ’n soektog na eie herkoms en identiteit en uiteindelik ’n nuwe siening van die verlede uitloop. Die boodskap is hier dat die Afrikaner aan amnesie ly aangaande sy herkoms en ware geskiedenis. Met geskrifte en aksie maak Alewyn dan beswaar teen die uitstoot van die bruin mense uit die samelewing. Die skrywer Thomas Vorster word sensitief uitgebeeld as simbool van bruin adel. Die taal Afrikaans, die eiendom van beide groepe, word die ark waarbinne hande gevat kan word. Hierdie roman is egter weer hoofsaaklik rondom die propaganda geskryf en word alles deur ’n politieke bril gesien, wat afbreuk doen aan die karakterontwikkeling. Rabie sluit die ''Bolandia''-reeks af met<ref>Brink, André P. Rapport, 17 November 1985.</ref> ''En oseaan'', die verhaal van die instituut vir melaatses wat in 1817 in die Hemel-en-Aarde-vallei gestig is, terwyl die verhaal self in 1824 afspeel. Hier word die melaatses afgesonder van noemenswaardige kontak met die buitewêreld om sonder hoop op genesing die res van hulle lewens te slyt. Eerwaarde Peter Leitner is die geestelike leier, wat net soos Josef van Nasaret ook ’n skrynwerker is. Die siniese boekhouer Lukas Wahl wil van die godsdiens niks weet nie en gaan uit sy pad om die nuwe jong pasiënt Catharina (afstammeling van Ouma Katryn en Rut, weduwee van Douw Prins in ''Waar jý sterwe'') se geloof af te breek. Die inwoners se vrese, verlangens en ambisies word ’n metafoor vir die jong land Suid-Afrika se mense, met uitbeelding van hoe die slopende siekte alle rasse aanraak en verskille so afbreek. Die oseaan is eindelik die katalisator in die stryd tussen geloof en ongeloof, vandaar die titel. ''Johanna se storie''<ref>Botha, Elize. Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 23 no. 1, Maart 1983.</ref> is ’n vermaaklike weergawe van die<ref>Brink, André P. Beeld, 10 Mei 1982.</ref> lewe van ’n amptelik bruin, maar op grond van voorkoms wit,<ref>Coetzee, Ampie. Rapport, 7 Maart 1982.</ref> jong meisie genaamd Johanna Delarey. Haar wit pa probeer haar op sy plaas Elandmis hou,<ref>Du Plessis, Phil. Die Transvaler, 31 Mei 1982.</ref> waar sy en haar bruin ma in afsondering leef.<ref>Van Zyl, Ia. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 20 no. 3, Augustus 1982.</ref> Johanna wil egter uitvind wie sy is en ontsnap en gaan Kaap toe, vermom as ’n man omdat mans kan doen wat hulle wil. Onderweg kom sy vele mense teë, wat almal iets te doen het met die grotere Suid-Afrikaanse politieke en ekonomiese situasie en verteenwoordigend is van die deursnit van die destydse samelewing. Deur hierdie opeenvolgende situasies verkry die roman egter ’n episodiese aanskyn, wat afbreuk doen aan die eenheid daarvan. Die boek belig die absurditeite, onmenslikhede, vernederings en ook lagwekkende eienskappe van die apartheidsbestel. Dit alles geskied deur die onskuldige oë van ’n basies naïewe jongmens wat nog nie afgestomp is deur gewoonte, tradisie en bygeloof nie. Hierdie perspektief gee soms aan die episodes ’n vars uitkyk, maar dit hinder dat dieselfde naïewe hoofkarakter soms groot kennis van die wêreld het en ander kere ontbreek elementêre kennis oor alledaagse sake. Johanna se pelgrimstog neem haar van Elandmis na Kaapstad na Onrusrivier en weer terug huis toe. In die negentigerjare voltooi Jan die manuskrip van ’n roman wat hy ''Luk geluk'' noem, maar die uitgewers [[Human & Rousseau]] aan wie hy dit voorlê, keur publikasie af. Hulle versoek hom om die roman in ’n jeugverhaal te verander, maar Jan weier. Daarna sou hy nie weer skryf nie. === Wetenskapfiksie === In sy tyd by die SAUK skryf Jan Rabie drie wetenskapfiksieboeke wat as vervolgverhale oor die radio uitgesaai word. ’n Besondere verdienste van hierdie verhale is die eenvoud daarvan, waar  hy daarin slaag om die wetenskaplike agtergrond geloofbaar te maak en die spanning vol te hou. Voor publikasie van hierdie werke was daar weinige wetenskapfiksieboeke in Afrikaans, sodat hierdie werke ook op hulle gebied baanbrekend was. In ''Swart ster oor die Karoo'' bewerkstellig wesens van die dooie Swart Ster Nos (Latyn vir “ons”) ’n rotasie-stilstand van die aarde omdat die mensdom met sy kernkrag arsenaal ’n gevaar vir homself en die heelal geword het. Hierdie stilstand lei daartoe dat Suid-Afrika aan die donkerkant van die aarde in sneeu en ys gehul is, terwyl die mense aan die sonkant in die ewige hitte vergaan. By die navorsingstasie Saakni in die Karoo probeer wetenskaplikes ’n oplossing vind vir die koue deur kunsmatige voedsel te kweek, terwyl die professor in sterrekunde saam met ander wetenskaplikes en die buite-aardse wese dr. Stellaris op ’n ruimtereis vertrek om die probleem te probeer oplos. Die ruimtevaarders keer terug met die kennis van hoe om die mensdom te red en met ’n wil om die verskrikking van die kernkragbomme uit te wis. ''Die groen planeet'' beskryf ’n proefplan om totale uitwissing van die aarde te voorkom deur die stigting van ’n kolonie op Mars. Hierdie plan word deur die lede van die Grootraad van die aarde (Terra) se eerste wêreldregering goedgekeur en die stigting van die kolonie heet Operasie Feniks. Die eerste proefkonyne op Mars het ’n worstelstryd om te oorleef op hierdie dorre planeet en twee lede van die geselskap beswyk. Die ander besluit egter om op Mars aan te bly, selfs nadat hulle die geleentheid kry om terug te keer aarde toe. So word die boodskap gegee dat die mens in staat is om hom by buitengewone omstandighede aan te pas en te oorleef. Rabie baseer sy verhaal op die destyds beperkte wetenskaplike kennis oor Mars en oor die ruimtevaart, met sy eie projeksies waar die wetenskap nog geen antwoorde het nie. ''Die hemelblom'' vertel van die Galaktiese Raad wat “hemelblomme” op die reddeloos besoedelde en uitgebuite aarde afgooi, wat dan die aarde bedek en alle ander lewe verdring. So word dit ’n vroeë waarskuwing oor die gevare wat besoedeling vir die aarde en sy inwoners inhou. Die hemelblomme sal verskrompel sodra hulle die hele aarde bedek het, waarna dit die aarde skoon maar sonder mense sal agterlaat. Die wetenskaplikes wat diens doen in Kaap 2, die ruimte-waarnemingspos aan die Karoo-kant van die Bolandse kusberge, is verwonderd oor die verskyning van die hemelblom. Hulle is die bevelvoerder Francois Korsten, die ingenieurstudent Bill Murray en die plantkundige Piet Jordaan. Dan word hulle in ’n vlieënde piering ontvoer, maar slaag daarin om na die aarde terug te keer met ’n oplossing vir die noodtoestand. === Reisverhale === Hy skryf ook reis- en verblyfboeke.<ref>Antonissen, Rob.. Standpunte. No. 26, Desember 1952</ref> ''Groen reise'' vertel van ’n verkenningstog deur Natal op ’n stap- en rytoer in 1947–1948. Hier besoek en beskryf hy plekke soos [[St. Lucia, KwaZulu-Natal|St. Lucia]], die [[Drakensberge]] en [[Mont-aux-Sources]], Howick en die kusgebiede. Die skrywer openbaar hom hier as iemand wat intensief waarneem en op sy eie manier interpreteer. Interessant vir lesers meer as sestig jaar nadat Rabie die boek geskryf het, is sy beskrywing van sy besoek aan Nkandhla waar hy die betekenis van die naam Nkandhla probeer ontrafel: “Mnr. Carl Birkby skrywe in sy uitstekende ''Zulu Journey'' dat dit ‘plek van vrede’ is, maar kenners van [[Zoeloe]] ontken dit”<ref>''Groen reise'' bl. 159</ref> Hierdie woorde verkry simboliese waarde wanneer storms baie jare later rondom hierdie naam uitbreek. Hersiene gedeeltes uit die reisverhaal word later opgeneem in die bundel ''Rooi'' (1965) en ''Tuinprovinsie Natal'' (1977), laasgenoemde onder redaksie van [[C.J.M. Nienaber]].<ref name="ReferenceB" /> ''’n Haan vir Eloúnda'' vertel van<ref>Brink, André P. Rapport, 27 Februarie 1983.</ref> Jan en Marjorie se verblyf van dertig maande in die dorpie Eloúnda op die Griekse eiland [[Kreta]], waar die Westerse beskawing sy vroegste ontstaan gehad het. In die boek word die mense en gewoontes van die dorp beskryf teen die agtergrond van die historiese en geografiese geheel van die streek. Veral knap is die manier waarop ’n ewewig gehandhaaf word tussen besonderhede oor persoonlike belewenis en inligting oor die eiland en sy mense en geskiedenis. Die boek word dus ervaar as die waarnemings van iemand wat nie as [[Toerisme|toeris]] of buitestaander inligting deurgee nie en dus van buite af binnetoe kyk nie, maar as iemand wat deel is van die omgewing en dus van binne af as deel van die omgewing beskryf wat daar gebeur. Die titel verwys na [[Sokrates]] se doodsoffer as dank vir die dood se genesing van die lewe (ná hy die gifbeker gedrink het, sê hy “Kriton, ons skuld ’n haan aan Asklepios”) en so word die boek dan as geheel ’n haan of dankoffer vir Eloúnda. Later vertaal Jan Ioannes Kondulakis se ''Patoegas'' (’n soort Griekse ''Ampie'') en Ilias Venezis se ''Verlange na die hartland'', waardeur hy ook werke uit die Griekse letterkunde aan die Afrikaanse leser bekendstel.<ref>Van Zyl, Ia. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 21 no. 2, Mei 1983.</ref> ''’n Boek vir Onrus'' vertel van gebeurtenisse en karakters tydens sy langdurige verblyf op hierdie dorp. Dit begin met hy en sy vrou se aankoop van ’n eerste eie huis op hierdie dorp en hulle gesukkel om dit na eie smaak te ontwikkel en in te rig. Hulle ervarings en die mense van die dorp (insluitende Uys Krige) word met geesdrif en humor beskryf. Die spontane eerlikheid van die beskrywing van slegte naas goeie eienskappe tref.<ref>Weideman, George. Die Burger, 19 April 1990.</ref> ''Buidel'' sluit outobiografies aan by beide ''’n Haan vir Eloúnda'' en ''’n Boek vir Onrus'', met sketse wat oor hierdie tydperke in Jan se lewe en die mense wat hy toe ontmoet het, handel. Dit bevat ook ’n aantal van die rubrieke wat in tydskrifte en koerante verskyn het, waarin hy onder meer die stryd om Afrikaans behandel. ''Buidel'' is in 1990 op die kortlys vir die toekenning van die [[Ou Mutual]]-prys.<ref>Brink, André P. Rapport, 1 September 1985.</ref> ''Droomberge – Sederberge''<ref>Joubert, Gideon. Die Burger, 9 Januarie 1986.</ref> bevat die skrywer se wedervaringe op ’n staptoer saam met Daantjie Saayman en sy vrou deur hierdie berge, ingekleur deur kleurryke stories en geskiedenis van die kontrei. Benewens die skrywer en sy medestappers is die hoofkarakters die berge self en veral oom Frederik Joubert, die berggids en eienaar van die vier pakdonkies, wat hulle met sy vertellings vermaak. Hy woon in ’n grot in die berge en was ooggetuie van hoe [[Arend|arende]] met ’n [[luiperd]] baklei en vertel onderhoudend van dinge van die berg en sy mense, soos sederhout kap, vioolspeel in Duiwelsgat en familie besoek in [[Wupperthal]] en Witwater. In ''Paryse dagboek'' <ref>Müller, Petra. Boekewêreld, 2 September 1998.</ref> tree [[André P. Brink]] op as redakteur van<ref>Venter, L.S. Rapport, 13 September 1998.</ref> Rabie se dagboek om sodoende sy Paryse verblyf en die impak wat dit op hom as mens en skrywer gehad het, uit te beeld. Sekere invoegings word gemaak deur mense soos sy vrou Marjorie Wallace en [[Uys Krige]] om aspekte wat nie helder genoeg belig word in die dagboek nie, ook te verhelder en te bewaar.<ref>Wybenga, Gretel. Beeld, 21 September 1998.</ref> Die boek word benewens ’n uiters persoonlik kyk in die skrywer se eie psige ook ’n belangrike beeld op die na-oorlogse tydperk in Europa en Suid-Afrika. === Ander prosa === Jan Rabie se ander prosa is divers van aard. ''Die evolusie van nasionalisme'' bevat uittreksels uit die idees van internasionale denkers, wat hy bewerk om van toepassing te wees op die rassesituasie in Suid-Afrika. Die inhoud van hierdie bundel is so kontensieus vir sy tyd dat geen uitgewer daarin belangstel nie en Jan dit self publiseer en bemark. Hy beskryf onder andere die nasionalistiese strewe na blanke baasskap as ’n onbegryplike dwaasheid wat tot selfdood kan lei. Reeds hier, meer as dertig jaar voor demokrasie in Suid-Afrika, spel hy klinkklaar die opsies vir blankes in Suid-Afrika uit en redeneer oortuigend dat die opsies van geografiese skeiding (die apartheidsbeleid) én blanke oorheersing binne dieselfde staat nie haalbaar is nie. Die mees haalbare opsie beskou hy as vrywillige samewerking van alle volke binne een staat, hetsy as vermengde eenheid of as federale eenhede. ''Polemika'' bestaan hoofsaaklik uit briewe en sketse aan koerante en tydskrifte in die tydperk 1957–1965 oor aktuele aangeleenthede soos sensuur, rasseverhoudinge, literatuur, die Afrikaanse taal en die skrywer se rol in die samelewing. Soos die naam van die bundel suggereer, neem Jan hier dikwels standpunt in teen die heersende politieke en maatskaplike denkwyses. Interessant is die kort beskrywende bydrae oor ''Wie is die Sestigers?'' waarin hierdie groep se strewe en tegnieke bespreek word. Vir ''Sestigers in woord en beeld: Jan Rabie'' skryf hy ’n kort outobiografie, waarin hy onderhoudend oor sy lewe en reise en die ontstaan van sy boeke gesels. In ''Hutspot'' tree [[J.C. Kannemeyer]] op as redakteur om verspreide reissketse, verhale, essays en praatjies wat nie voorheen gebundel is nie, op hierdie wyse te bewaar. Die boek word in vier afdelings verdeel. Die eerste afdeling bevat ’n aantal reissketse wat dateer uit sy reise in 1948 en 1949 deur Frankryk, Switserland en Italië. Die tweede afdeling is die kort novelle ''Liefde in Korsika'', wat hy skryf na aanleiding van ’n besoek aan Korsika in 1954, met die boustof ’n ware verhaal oor ’n vendetta tussen twee families. Addisionele oorspronklike Engelse weergawes van kortverhale uit ''Een-en-twintig'', wat nie deur André P. Brink in “21+” opgeneem is nie, vorm die derde afdeling.  Die kortverhaal ''Fossiele-liefde'', wat wel vir opname in ''Een-en-twintig'' oorweeg is, maar eindelik afgekeur is, word ook hier opgeneem. Die vierde afdeling bevat stukke wat Rabie geskryf het na sy terugkeer na Suid-Afrika in 1955 en bevat onder andere stukke oor Bartho Smit, Johan Degenaar en Peter Blum. Hy lewer ook bydraes tot boeke en vir die bloemlesing ''Tuinprovinsie Natal'' onder redaksie van C.J.M. Nienaber skryf hy oor ''Die Oribi-ravyn''. === Jeugverhale === Besonder knap is sy twee jeugboeke. ''Twee strandlopers'' vertel van twee seuns, Boet en sy Transvaalse nefie Marius, se staptoer langs die Kaapse kus van Waenhuiskrans tot by Gansbaai en van daar per vistreiler tot Velddrif. Die skrywer se groot kennis oor die seelewe is duidelik uit hierdie verhaal, waarin talle wetenswaardighede oor die see en sy geheime soomloos in die verhaal ingewerk word. Die verhaal bevat ook beskrywings van die talle seewrakke langs hierdie gevaarlike seeroete en die verskillende soorte visse wat daar lewe. Hierdie inligting is egter ondergeskik aan die verhaal en die spanning wat geskep word.<ref>Eksteen, Louis. Standpunte. Nuwe reeks 126, Desember 1976.</ref> ''Die seeboek van die Sonderkossers''<ref>Van der Walt, P.D. Die Transvaler, 10 April 1976.</ref> is die verhaal van vier mense, ’n volwassene en drie skoolkinders, wat ’n oorlewingstog van omtrent twee weke langs die Kaapse Suidkus onderneem om te leer hoe om slegs uit die natuur te leef. Ook hierdie karakters word insiggewend geteken. Dit is die verhaal van Leentjie en haar pa Daniël, die ongelukkige skraal Bennie wat die slagoffer van ’n gebroke huwelik is en die vet Jan Kraai. Die aanvanklike onderlinge spanning tussen die karakters verdwyn wanneer die stappers verstaan dat hulle op mekaar aangewys is en mekaar se hulp nodig het om te oorleef. Benewens die natuur, leer die karakters ook van hulleself en van verhoudings en van die samehang tussen mense, plante en diere.  In hierdie boeke kom Rabie se besonder wye kennis van die natuur en sy morele insigte duidelik na vore, terwyl hy ook daarin slaag om die avonture wat beleef word, spannend aan te bied. Telkens is daar ook die uitdaging om nie net met die natuur nie, maar ook met mekaar harmonieuse verhoudings te hê. Die Scheepersprys vir Jeuglektuur word in 1977 toegeken aan ''Seeboek van die Sonderkossers''.<ref>Malan, Charles. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 43 no. 2, Lente 2006.</ref><ref>Louw, W.E.G. Van die stiebeuel in die saal. Standpunte, Jaargang 2, no. 1, 1946.</ref> === Vertalings en samesteller === As vertaler lewer hy ’n baie groot bydrae om juwele uit die wêreldletterkunde vir die Afrikaanse leser, oud en jonk, toeganklik te maak. Sy vertalings sluit in Hans Christian Andersen se ''Die varkwagter'', Paul Berna se ''Pret met die ysterperd'', ''Die perd sonder kop'', ''Soektog na ’n legende'', ''Die straatmusikant'' en ''Die ysterperd'', Max Molliger se ''Die beertjieberg'', Paul-Jacques Bonbon se ''Die waaiers'' en ''Die weeskinders van Simitra'', Suzanne de Borhegyi se ''Museums'', Henri Bosco se ''Die ligte voetstap'', Albert Camus se ''Die buitestaander'' en ''Die klip wat groei'', Etienne Cattin se ''Roseline se sneltrein'' en ''Witrot en sy stoker'', Arthur C. Clarke se ''2010: sending na Jupiter'', Hugo Claus se ''Bruid in die môre'', Guy Couhaye se ''Viktor, die seekoei met vlerke'', [[Alphonse Daudet]] se ''Briewe uit my meul'', Franklin W. Dixon se ''Duikboot-kaperjolle'', Ioannes Kondulakis se ''Patoegas'', L.N. Lavolle se ''Verlorevlei'' en ''Windesang se kinders'', David McPhail se ''Waar kan ’n olifant wegkruip?'', Robert O’Brien se ''Mevrou Frisby en die rotte van Nimh'', Tony Ross se ''Jan en die boontjierank'', Georges Siménon se ''Die huis met die groen luike'', Djibi Thiam se ''Suster Luiperd'', Ilias Venezis se ''Verlange na die hartland'' en Paul Vercors se ''Die stilte van die see''. Hy is ook redakteur van die gedenkbundel wat na Ingrid Jonker se dood saamgestel word en waarin verskeie skrywers en ander vriende hulde aan haar bring, gepubliseer as ''In memoriam Ingrid Jonker''.<ref>Botha, M.C. Insig, Januarie/Februarie 2005.</ref> == Eerbewyse == Op 15 Maart 1985 vereer die Franse regering hom met die titel van Ridder van die Legion d'Honneur vir sy rol in die verspreiding van die Franse kultuur, veral deur sy vertaling van meer as dertig boeke uit Frans in Afrikaans. Op 15 September 1990 ken die Universiteit van die Oranje-Vrystaat ’n eredoktoraat aan hom toe en Katinka Heyns maak in hierdie jaar ook ’n dokumentêre program oor hom en Marjorie Wallace wat onder die titel ''Jan-en-Jorie'' oor televisie gebeeldsaai word. Die Afrikaanse Skrywersgilde vereer hom in April 1993 met erelidmaatskap van hierdie liggaam, die eerste skrywer wat so vereer word. In 1995 ontvang hy by die Klein Karoo Nasionale Kunstefees die Afrikaans Onbeperk-toekenning. Daniël Hugo stel in 2000 ’n hoorbeeld oor sy lewe en werk op, wat onder die titel ''Jan Rabie 80'' oor Radiosondergrense uitgesaai word. In 2003 skryf Malan Steyn die drama oor sy lewe saam met Marjorie onder die titel ''Jan en Jorie'' en word dit by Aardklop en elders voor vol sale opgevoer, met die kortprent oor die kortverhaal ''Drie kaalkoppe eet tesame''” deur Inge Prins wat terselfdertyd vertoon word. Nasboek en ''Rapport'' stel in 2003 ’n nuwe prys in vir vernuwende debuutwerk op die gebied van die prosa, wat hulle na hom vernoem. Die Wes-Kaapse regering ken in 2004 die Orde van die Disa (Offisier) aan hom toe vir die buitengewone bydrae wat hy gelewer het om die provinsie ’n beter tuiste vir al sy inwoners te maak. Die Staatspresident vereer hom in 2009 postuum met die Orde van Ikhamanga (Silwer) vir sy bydrae tot die literatuur. Hy ontvang in 2011 postuum ’n Suid-Afrikaanse Letterkundetoekenning, geborg deur die Departement van Kuns en Kultuur, vir sy lewensbydrae tot die Suid-Afrikaanse letterkunde. Sy nagelate dokumente word bewaar in die Dokumentasiesentrum van die J.S. Gericke-biblioteek van die Universiteit van Stellenbosch. == Publikasies == Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:<ref>Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Rabie,_Jan_Sebastian</ref> {| class="wikitable" !Jaar !Publikasies |- |1943 |''Nog skyn die sterre'' |- |1944 |''Geen somer'' |- |1946 |''Vertrou op môre'' |- |1947 |''Die pad na mekaar'' |- |1950 |''Groen reise'' |- |1956 |''21'' |- |1957 |''Dakkamer en agterplaas'' |- | |''Swart ster oor die Karoo'' |- |1958 |''Ons, die afgod'' |- |1960 |''Twee strandlopers'' |- | |''Die evolusie van nasionalisme'' |- |1961 |''Die groen planeet'' |- |1963 |''Mens-alleen'' |- |1964 |''Eiland voor Afrika'' |- | |''Die groot anders-maak'' |- |1966 |''Die roos aan die pels'' |- | |''Waar jy sterwe'' |- | |''Polemika'' |- |1969 |''A man apart'' |- |1970 |''Klipwieg'' |- |1971 |''’n Haan vir Eloúnda'' |- | |''Die hemelblom'' |- |1975 |''Seeboek van die Sonderkossers'' |- |1977 |''Ark'' |- |1980 |''Versamelverhale'' |- |1981 |''Johanna se storie'' |- |1982 |''’n Boek vir Onrus'' |- |1985 |''En oseaan'' |- | |''Droomberge – Sederberge'' |- |1986 |''Sestigers in woord en beeld: Jan Rabie'' |- |1989 |''Buidel'' |- |1998 |''Paryse dagboek'' |- |2000 |21 Plus |- |2004 |''Hutspot'' |- | !Redakteur |- |1966 |''In memoriam Ingrid Jonker'' |- | !Vertalings |- |1960 |''Die waaier'' – Paul-Jacques Bonzon |- | |''’n Huis met groen luike'' – Georges Siménon |- | |''Die stilte van die see'' – Paul Vercors |- |1961 |''Die ysterperd'' – Paul Berna |- | |''Die ligte voetstap'' – Henri Bosco |- | |''Die klip wat groei'' – Albert Camus |- |1963 |''Die weeskinders van Simitra'' – Paul Jacques Bonzon |- |1964 |''Pret met die ysterperd'' – Paul Berna |- | |''Briewe uit my meul'' – Alphonse Daudet |- | |''Verlorevlei'' – L.N. Lavolle |- | |''Windesang se kinders'' – L.N. Lavolle |- |1965 |''Die perd sonder kop'' – Paul Berna |- |1966 |''Die buitestaander'' – Albert Camus |- | |''Witrot en sy stoker'' – Etienne Cattin |- |1967 |''Roseline se sneltrein'' – Etienne Cattin |- |1968 |''Die straatmusikant'' – Paul Berna |- |1969 |''’n Bruid in die môre'' – Hugo Claus |- |1971 |''Museums'' – Suzanne de Borhegyi |- |1974 |''Patoegas'' – Ioannes Kondulakis |- |1975 |''Soektog na ’n legende'' – Paul Berna |- |1979 |''Verlange na die hartland'' – Ilias Venezis |- |1981 |''Viktor, die seekoei met vlerke'' – Guy Couhaye |- | |''Waar kan ’n olifant wegkruip?'' – David McPhail |- | |''Jan en die boontjierank'' – Tony Ross |- | |''Suster Luiperd'' – Djibi Thiam |- |1982 |''Die varkwagter'' – Hans Christian Andersen |- | |''Die beertjieberg'' – Max Bolliger |- | |''Die herderslied'' – Max Bolliger |- | |''2010: Sending na Jupiter'' – Arthur C. Clarke |- | |''Duikboot-kaperjolle'' – Franklin W. Dixon |- |1984 |''Mev. Frisby en die rotte van Nimh'' – Robert O’Brien |- |1987 |''Môrester oor die Abruzzi'' – Uys Krige |} == Bronnelys == === Boeke === * Antonissen, Rob. ''Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede.'' Nasou Beperk. Elsiesrivier. Derde hersiene uitgawe. Tweede druk 1964. * Antonissen, Rob. ''Kern en tooi.'' Nasou Beperk. Eerste uitgawe. Eerste druk. Elsiesrivier, 1963. * Antonissen, Rob. ''Spitsberaad''. Nasou Beperk. Elsiesrivier. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1966. * Antonissen, Rob. ''Verkenning en kritiek''. H.A.U.M. Pretoria. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1979. * Aucamp, Hennie. ''Kort voor lank''. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe. Tweede druk, 1980. * Bosch, Erna. ''Mosaïek''. Academica. Pretoria. Eerste uitgawe,1986. * Botha, Elize. ''Prosakroniek''. Tafelberg Uitgewers Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1987. * Brink, André P. ''Aspekte van die nuwe prosa.'' Academica. Pretoria en Kaapstad. Eerste uitgawe. Derde druk, 1972. * Brink, André P. ''Jan Rabie se 21''. Blokboeke 23. Academica. Pretoria en Kaapstad. Derde druk, 1984. * Brink, André P. e.a. ''Rooi.'' John Malherbe Edms. Bpk. Kaapstad. Tweede hersiene uitgawe, 1982. * Brink, André P. ''Vertelkunde''. Academica. Pretoria en Kaapstad. Eerste uitgawe, 1987. * Cloete, T.T. (red.) ''Die Afrikaanse literatuur sedert sestig.'' Nasou Beperk. Eerste uitgawe, 1980. * De Jager, Johan. ''Allegaartjie''. De Jager-HAUM. Pretoria. Eerste uitgawe. Vierde druk, 1982. * Dekker, G. ''Afrikaanse Literatuurgeskiedenis''. Nasou Beperk. Kaapstad. Elfde druk, 1970. * De Vries, Abraham H. ''Kortom.'' Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe, 1983. * De Vries, Abraham H. ''Kortom 2''. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 1989. * Grové, A.P. ''Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans''. Nasou Beperk. Vyfde uitgawe. Eerste druk, 1988. * Kannemeyer, J.C. ''Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2.'' Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. Eerste druk 1983. * Kannemeyer, J.C. ''Jan Rabie.'' Tafelberg-Uitgewers Beperk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 2004. * Kannemeyer, J.C. ''Die Afrikaanse literatuur 1652–2004''. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 2005. * Krige, Uys. ''Die naamlose muse.'' Protea Boekhuis. Pretoria. Eerste uitgawe, 2002. * Lategan, F.V. ''Kernbeeld van die Afrikaanse kortverhaal''. Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad, Bloemfontein en Johannesburg 1961. * Lategan, F.V. ''Dekade: Resente Afrikaanse kortverhale.'' Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad, 1965. * Lindenberg, E. (red.) ''Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde.'' Academica. Pretoria en Kaapstad. Vierde uitgawe. Eerste druk, 1973. * Nienaber, C.J.M. (redakteur) ''Tuinprovinsie Natal.'' Tafelberg Uitgewers Beperk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1977. * Nienaber, P.J. ''Hier is ons skrywers!'' Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Eerste uitgawe, 1949. * Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. ''Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde''. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Tweede hersiene uitgawe, 1963. * Nienaber, P.J. et al. ''Perspektief en Profiel''. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969. * Rabie, Jan. ''Paryse dagboek''. Human & Rousseau. Kaapstad, Pretoria en Johannesburg. Eerste uitgawe, 1998. * Rabie, Jan. ''Sestigers in woord en beeld''. Perskor-Uitgewery. Johannesburg en Kaapstad. Eerste uitgawe, 1986. * Smuts, J.P. (Red.) ''Kompas''. HAUM. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1965. * Smuts, J.P. en Van Rensburg, R. ''Mosaïek''. HAUM. Kaapstad. Vierde druk, 1969. * Snyman, Henning. ''Kort keur: Abraham H. de Vries''. Reuse-Blokboek 3. Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Tweede druk, 1983. * Spies, Jan. ''Sebastiaan Rabie.'' in Nienaber, P.J. et al. ''Perspektief en Profiel.'' Afrikaanse Pers- Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969. * Steenberg, D.H. ''Jan Rabie 1920-)'' in Van Coller, H.P. (red.) ''Perspektief en Profiel Deel 2''. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1999. * Van Coller, H.P. (red.) ''Perspektief en Profiel Deel I''. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998. * Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) ''Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom.'' Lapa-Uitgewers. Eerste uitgawe. Tweede druk, 2005. === Tydskrifte en koerante === * Anoniem. ''Franse vereer Jan Rabie''. Die Burger, 30 Januarie 1985. * Barnard, Chris. ''Ridder Jan''. Rapport, 7 April 1985. * Barnard, Chris. ’''n Seningbesnaarde bruin windharp.'' Die Burger, 14 Augustus 1990. * Barnard, Chris. ’''n Man sonder sonde''. Insig, Desember 1995. * Barnard, Chris. ''Strandloper Jan''. Insig, Januarie 2002. * Bloemhof, Francois. ''Enkele aspekte in Hennie Aucamp se ’n Bruidsbed vir tant Nonnie en Jan Rabie se Die man met die swaar been.'' Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 31, no. 2, Mei 1993. * Botha, M.C. ''Jan Rabie: die Sestiger op sewentig''. Die Burger, 17 November 1990. * Brink, André P. ’''n Dankie sê vir Jan Rabie – 20 jaar na ‘21''’. Rapport, 28 Maart 1976. * Brink, André P. ''’n Skrywer ontdek sy Afrikaanse menswees in Parys.'' Rapport, 24 Desember 2000. * Brink, André P. ''Jan Afrika rus.'' Rapport, 18 November 2001. * Brink, Marina. ''Jan Rabie ’n ridder gebore.'' By, 18 Februarie 2012. * Burger, Kobus. ''Jan en Jorie vereer op Aardklop.'' Beeld, 9 Julie 2003. * Cloete, T.T. ''’n Gekristalliseerde verhaal: Rabie se drie kaalkoppe.'' Tydskrif vir Letterkunde, Nuwe  reeks 18 no. 2, Mei 1980. * Coetzee, A.J. ''Jan Rabie se kortverhale en kort prosas. ’n retrospektief''. Standpunte. Nuwe reeks 159, Junie 1982, * De Vries, Abraham. ''Commendatio gelewer tydens die toekenning van erelidmaatskap van die Afrikaanse Skrywersgilde aan Jan Rabie.'' 23 April 1993. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 31 no. 4, November 1993. * De Vries, Abraham. ''Daar is sovéél Janne''. Plus, 14 November 2000, * De Vries, Abraham. ''Die storie van Jan se droom''. Plus, 18 Februarie 2006. * De Vries, Willem. ''Wallace-Rabie-beurs grootste ooit.'' Beeld, 30 September 2009. * Erlank, Ingrid. ''Jan Rabie kry ligte beroerte''. Rapport, 4 Oktober 1998. * Fryer, Charles. ''Gedorie, dis onse Jan en sy Jorie''. Die Burger, 18 Augustus 1990. * [[Jakes Gerwel|Gerwel, Jakes.]] ''Boek oor Rabie ‘ vol deernis’.'' Beeld, 21 Januarie 2005. * Jansen, Herman. ''Gordyn sak finaal oor Jan en Jorie''. Rapport, 3 Julie 2005. * Kannemeyer, J.C. ''Jan Rabie, Uys Krige en die geboorte van Sestig.'' Plus, 25 Januarie 2002. * Kannemeyer, J.C. ''Afrikaans volgens Rabie die grootste nie-rassige prestasie van Suiderland''. Rapport, 9 Maart 2003. * Kruger, Gert. ''Die man van ‘21’ word 75''. Die Burger, 15 November 1995. * Lewis, J.H. ''’Die bed’ en ‘Die man met die swaar been’ van Jan Rabie.'' Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 24 no. 4, November 1986. * Nieuwoudt, Stephanie. ''Lewende legendes: Jan Rabie.'' Plus, 6 Augustus 1999. * Pieterse, Henning. ''‘Pylvak’ saamgestel deur J.P. en Ria Smuts''. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 25 no. 1, Februarie 1987. * Pieterse, Henning. ''‘Pylvak’ saamgestel deur J.P. en Ria Smuts.'' Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 26 no. 2, Mei 1988. * Pieterse, Henning. ''Drie verhale uit ‘Hoogtepunte in die Afrikaanse verhaalkuns’''. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 28, Februarie 1990. * Pieterse, Henning. ''Vyf verhale uit ‘My mense’''. Tydskrif vir Letterkunde, Jaargang 28 no. 3, Augustus 1990. * Prins, Johannes. ''Jan Rabie en Parys, die ‘kosmopolitiese kermis’.'' Plus, 7 Junie 2000. * Prins, M.J. ’''Hoogtepunte in die Afrikaanse verhaalkuns’ byeengebring deur A.P. Grové.'' Tydskrif vir  Letterkunde. Jaargang 24 no. 1, Februarie 1986. * Rabie, Jan. ''Skrywer skryf die bitterbekke af.'' Die Burger, 13 Oktober 1990. * Rousseau, Ina. ''Die Jan van vóór Parys''. Boekewêreld, 17 November 1999. * Slabber, Coenie. ''Jan Rabie se droom van almal se taal.'' Rapport, 29 April 1990. * Smith, Francois. ''Jan Rabie dag ná verjaardag in Kaap dood''. Beeld, 16 November 2001. * Smith, Francois. ''Jan Rabie se begrafnis ‘voltrek sy goue band met grond’''. Beeld, 20 November 2001. * Smuts, J.P. en Smuts, Ria. ''’n Eksistensiële buitestaander by Jan Rabie: ‘Ek het jou gemaak’.'' Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 33 no. 3, Augustus 1995. * Van der Walt, Sarel. ''Jan Rabie postuum vereer vir bydrae tot literatuur''. Beeld, 3 Desember 2009. * Von Meck, Anoeschka. ''Jan Rabie se huis word toe tog nie gesloop''. Rapport, 16 Julie 2006. * Willemse, Hein. ''Hartstogtelik Jan.'' Beeld, 20 November 2001. * Wyngaard, Heindrich. ''Ordes ‘huldig Jan en Jorie’''. Rapport, 2 Oktober 2005. === Internet === * Barnard, Chris Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2001/11/17/3/2.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621235410/http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2001/11/17/3/2.html |date=21 Junie 2010 }} * Barnard, Chris Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1990/08/14/4/7.html * Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1993/03/24/1/12.html * Boekeredakteur Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2001/11/16/3/18.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Botha, Amanda Oulitnet: http://www.oulitnet.co.za/seminaar/janjorie.asp {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170621215332/http://oulitnet.co.za/seminaar/janjorie.asp |date=21 Junie 2017 }} * Botha, M.C. Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1990/11/17/4/3.html * Brink, André P. Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2001/11/18/22/2.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1998/10/05/2/1.html * Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2000/11/14/4/8.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2001/11/17/8/3.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Deloof, Jan Oulitnet: http://www.oulitnet.co.za/neerlandi/janrabie.asp {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160406131229/http://www.oulitnet.co.za/neerlandi/janrabie.asp |date= 6 April 2016 }} * De Vries, Abraham H. Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2006/02/18 KA/05/02.html * De Vries, Abraham H. Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1993/04/27/9/1.html * De Vries, Abraham H.: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2001/11/17/6/12.html * Giliomee, Hermann Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2004/12/14/B1/14/05.html * Kannemeyer, J.C. Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2004/11/19/KA/05/01.html * Kannemeyer, J.C. Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2003/02/18/DB/8LDN/01.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Kannemeyer, J.C. Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2003/09/08/DB/9LDNk/06.html * Kannemeyer, J.C. Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2004/11/17/DB/10LDNk/07.html * Kannemeyer, J.C. Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2005/04/30/BS/16LDN/01.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Kannemeyer, J.C. Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2003/03/9/24/1.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Le Roux, André Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1990/10/16/2/9.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621235529/http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1990/10/16/2/9.html |date=21 Junie 2010 }} * LitNet ATKV-Skrywersalbum 17 Junie 2010: www.litnet.co.za * Loots, Sonja Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2003/03/9/24/4.html * Nieuwoudt, Stephanie Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1999/08/06/3/20.html * Olivier, Fanie Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2001/11/17/3/4.html * Prins, Jo Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2001/11/17/3/3.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621235415/http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2001/11/17/3/3.html |date=21 Junie 2010 }} * Rousseau, Ina Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1999/11/17/3/22.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Scholtz, Leopold Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2004/10/08/DB/12k/05.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Smith, Francois Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2001/11/20/2/25.html * Steenberg, A.M.M. Noordwes-Universiteit: http://dspace.nwu.ac.za/handle/10394/3801 * Boekwurm: http://www.boekwurm.co.za/blad_skryf_pqrst/janrabie.html * Willemse, Hein Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2001/11/20/12/9.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621235547/http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2001/11/20/12/9.html |date=21 Junie 2010 }} == Verwysings == {{Verwysings|2}} {{Sestigers|state=autocollapse}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Rabie, Jan}} [[Kategorie:Afrikaanse skrywers]] [[Kategorie:Geboortes in 1920]] [[Kategorie:Sterftes in 2001]] fwgrxfnopnk0dftayua19k3xs4i8ke0 2519745 2519744 2022-08-17T07:21:58Z Aliwal2012 39067 Wysigings deur [[Special:Contributions/102.182.81.207|102.182.81.207]] teruggerol na laaste weergawe deur [[User:Rooiratel|Rooiratel]] wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Jan Rabie | bynaam = | beeld = Jan Rabie.jpg | beeldbeskrywing = Jan Rabie | onderskrif = Jan Rabie | geboortenaam = Jan Sebastian Rabie | geboortedatum = [[14 November]] [[1920]] | geboorteplek = [[George]], [[Kaapprovinsie]] | dood_datum = {{SDEO|1920|11|14|2001|11|15}} | sterfteplek = [[Onrus]], [[Wes-Kaap]] | ouers = | titel = | nasionaliteit = [[Suid-Afrika]]ans | beroep = Skrywer | ander = | bekend = Boeke | salaris = | termyn = | voorganger = | opvolger = | eerbewyse = Scheepersprys vir Jeugliteratuur | party = | godsdiens = | huweliksmaat = [[Marjorie Wallace]] | kinders = | webblad = | handtekening = }} '''Jan Sebastian Rabie''' (14 November 1920 - 15 November 2001) was 'n [[Afrikaanse skrywers|Afrikaanse skrywer]] van kortverhale, romans en ander literêre werke. Rabie was een van die sogenaamde [[Sestigers]], 'n groep invloedryke Afrikaanse skrywers van die 1960's. Hy het een-en-twintig werke gelewer.<ref>Stellenbosch Writers: http://www.stellenboschwriters.com/rabijan.html</ref> == Lewe en werk == === Herkoms en vroeë lewe === Jan Sebastian Rabie is op [[14 November]] [[1920]] in Rondevlei naby [[George]] gebore. Hy was een van agt kinders, vyf seuns en drie dogters<ref>Die vernaamste bron vir Jan Rabie se lewensbesonderhede was [[J.C. Kannemeyer]] se biografie, ''Jan Rabie''.</ref> Sy ouers is die onderwysers Johannes Wilhelm Rabie (21 Desember 1887 – April 1977) en Susanna Maria le Roux (13 Augustus 1893 – 20 Augustus 1986), wat op 25 Junie 1918 met mekaar getroud is. Hy is die tweede oudste kind. Sy broers en susters is Martha Johanna (9 April 1919), Louwrens Petrus (20 Junie 1922), Elizabeth Margaretha (2 Januarie 1924), Johannes Wilhelm (20 Maart 1926), Carel Wynand (28 Januarie 1928), Adriaan Louw (6 Oktober 1929) en Susanna Maria (25 September 1936). Jan het tydens sy lewe nie ’n goeie verhouding met sy streng militaristiese vader gehad nie. Ná die eerste paar maande van sy lewe te Rondevlei, verhuis die gesin in 1921 na [[Stellenbosch]], waar sy vader verder studeer in die onderwys. In 1923 verhuis hulle na die [[Paarl]] waar sy vader hoof en inwonende koshuishoof word van die Engelsmedium Klein Drakensteinskool in [[Dal Josafat]]. In 1926 aanvaar sy vader ’n pos as hoof van die driemanskool op die plaas Riethuiskraal (naby [[Riversdal]]), waar Jan begin skoolgaan en waar sy vader aan die einde van 1947 aftree. Hier woon die gesin aan die oewer van die Kafferkuilsrivier. Vanaf 1933 gaan hy na die Hoërskool Riversdal, waar hy in die koshuis inwoon en in 1936 matrikuleer. Van 1937 af studeer hy aan die [[Universiteit Stellenbosch|Universiteit van Stellenbosch]] en woon in Wilgenhofkoshuis. Hy verwerf in 1939 die [[B.A.-graad]] met Aardrykskunde en Geskiedenis as hoofvakke en Engels op eerstejaar en [[Hollands]] op tweedejaarsvlak. In 1939 is hy redaksielid van ''Die Stellenbosse Student''. Op universiteit is [[W.A. de Klerk]], [[Ernst van Heerden]], [[Holmer Johanssen]], [[Barend J. Toerien|Barend Toerien]], [[F.A. Venter]], [[Audrey Blignault]] en [[Gerhard J. Beukes]] van sy medestudente. In 1940 verwerf hy die Sekondêre Onderwysdiploma. === Loopbaan === Vanaf 1941 gee hy onderwys. Omdat daar in die oorlogstyd meer onderwysers as poste is, word hy verplig om die volgende paar jaar tydelike poste meestal op laerskole te beklee, waar hy dit ook al kan vind. Hy gee in hierdie omstandighede in 1941 klas by [[Swellendam]] en dan vanaf September 1941 tot Mei 1942 by ’n plaasskool naby Ruigtevlei tussen [[Wildernis, Wes-Kaap|Wildernis]] en [[Sedgefield]], waar hy weer naby sy geboorteplek is. In die laaste kwartaal van 1942 neem hy waar by Langfontein, wat wes van [[Gouritsmond|Gouritsriviermond]] en naby Riethuiskraal geleë is. In 1943 gee hy ’n tyd lank skool by die hoërskool op Jamestown en die daaropvolgende jaar is hy aan ’n onderwyskollege te Clarkesbury naby [[Umtata]] in die [[Transkei]] verbonde, waar hy Afrikaans en Aardrykskunde onderrig. Reeds vanaf 1943 studeer hy deeltyds verder aan die [[Universiteit van Suid-Afrika]] en behaal Engels II en Hollands in 1944. Hierdie verdere kwalifikasies stel hom in staat om nagraadse studie in die letterkunde te volg en in 1945 keer hy terug na die Universiteit van Stellenbosch waar hy aan die einde van daardie jaar die M.A.-graad in Afrikaans en [[Nederlands]] behaal. In hierdie jaar is [[Ina Rousseau]], H.W. Truter en [[Berta Smit]] van sy medestudente en dien hy weer op die redaksie van ''Die Stellenbosse Student''. Hy woon in 1946 eers in [[Simonstad]], waar hy veral vele bydraes aan die tydskrifte ''Die Naweek'' en ''Die Huisgenoot'' lewer. Sommige oggende reis hy met die trein na [[Kaapstad]] om self sy bydraes af te lewer en ontmoet so die jong [[Elsa Joubert]] by ''Die Huisgenoot'', wat hom hier ook aan [[D.J. Opperman]] voorstel. Vanaf Augustus 1946 woon hy in [[Johannesburg]], waar hy voltyds skryf. Vir [[Bartho Smit]] (met wie hy ’n ruk lank ’n kamer in Brixton deel) en [[Peter Blum]] leer hy goed ken in die tyd wat hy in Johannesburg is. In 1947 onderneem hy ’n lang reis deur [[Natal]] met die oog daarop om stof vir ’n reisboek in te samel (wat later as ''Groen reise'' gepubliseer word), in die tweede semester neem hy as onderwyser op Riethuiskraal waar wanneer sy pa op siekteverlof is en aan die einde van die jaar keer hy terug na Johannesburg. In Februarie 1948 keer hy terug na Stellenbosch, met die vaste voorneme om oorsee te gaan ten einde meer van die letterkunde te leer. === Europese reise === Op 4 April 1948 vertrek hy met net £150 in sy sak aan boord van die Indrapoera na [[Europa (maan)|Europa]], waar hy vir ’n week in [[Londen]] vertoef en dan verder reis na [[Parys]]. Met hierdie stad as basis reis hy in die komende jare deur verskillende lande soos [[Nederland]], [[België]], Italië, [[Switserland]], Spanje, [[Oostenryk]] en [[Duitsland]]. Hy leer om Frans, Duits, Spaans en Italiaans te praat en lees uitvoerig in die Europese letterkunde, wat hom ’n goeie basis van die klassieke en insig in die tendense in die moderne letterkunde gee. Met allerlei los werkies (moltreine vee, poseer as model, smous, opplak van biljette, verpakker van koerante) voer hy ’n karige bestaan maar kry geleentheid om heelwat te skryf. Sy gereelde bydraes aan [[Suid-Afrikaanse]] tydskrifte bring darem ook periodiek iets in die sak. Wanneer ’n roman (''Helgard van die hel'') deur Nasionale Pers afgewys word vir publikasie, skryf hy hierna voorlopig net in Engels, maar dit bly slegs ’n emosionele voorneme wat hy gou verbreek, al skryf hy ook om finansiële redes al hoe meer in Engels. Sommige van sy korter prosas, waarvan talle later in verwerkte vorm in ''Een en twintig'' opgeneem is, verskyn in hierdie tyd in ''Tydskrif vir Letterkunde'' onder redaksie van [[C.M. van den Heever]]. Ook ''De Gids'' in Nederland publiseer ’n aantal van hierdie verhale. Dergelike bydraes wat hy aan ''Standpunte'' onder redaksie van D.J. Opperman stuur, word egter sonder opgaaf van redes herhaaldelik afgekeur. Jan verloor sy maagdelikheid eers in Parys toe hy reeds 27 jaar oud is en wel met die [[Franse]] meisie wat hy in sy dagboeke as Ginette identifiseer. In November 1948 ontmoet hy die Skotse skilderes [[Marjorie Wallace]] en vanaf die begin van 1949 het hulle ’n hegte verhouding. Kort daarna begin hulle saamwoon en doen dit vir ses jaar lank in Paryse dakkamers. Hy verwerf ’n Franse studiebeurs wat hom in staat stel om in 1952 aan die Sorbonne in die letterkunde te studeer en hy het die doktorale tesis van ''Georges Bernanos, écrivain malgré lui'' (Georges Bernanos, skrywer ten spyte van homself) byna klaar toe die beurs (en daarmee saam sy studies) ophou. In Parys word Jan en Marjorie gereeld besoek deur Afrikaanse skrywers soos [[Uys Krige]] (wat Rabie aansienlik help met Afrikaanse verwerking uit die oorspronklike Engels en skaafwerk aan wat later ''21'' sou word), Bartho Smit en [[Etienne Leroux]]. Uys Krige daag in Desember 1952 by hulle op met die voorneme om ’n naweek oor te bly, maar sy kuiertjie is eindelik vir langer as drie volle maande! Elsa Joubert besoek hom reeds so vroeg as Julie 1948 tydens haar reis deur [[Europa]] wat sy later in ''Die verste reis'' te boek stel, terwyl sy in April 1949 weer daar aandoen, hierdie keer vergesel van [[Klaas Steytler]]. Die digter [[Jannie Coetzee]] is ook ’n gereelde gas wanneer hy op een van sy vele wêreldreise is. Rabie het ook noue kontak met die Nederlandse Vyftigers soos Simon Vinkenoog, Rudy Kousbroek, Lucebert, Hugo Claus, Gerrit Kouwenaar en Bert Schierbeek en die skilder Karel Appel. Hy begin in Frankryk ook om in die see te duik, ondervindings wat sy reeds intieme kennis van die see verder verbreed en weerklank vind in sy latere jeugboeke soos ''Twee strandlopers''”en ''Seeboek van die Sonderkossers''. Jan en Marjorie trou op 4 Januarie 1955 voor die [[Verenigde Koninkryk|Britse]] konsul in Parys. Jan trou in Bartho Smit se ou bruin pak klere en Marjorie dra Kita Redelinghuys se skoene, met Jannie Coetzee wat die getuie is met die huweliksvoltrekking. Jan vertrek ’n paar dae daarna terug na [[Suid-Afrika Huis|Suid-Afrika]], om ’n werk en woonplek te kry en geld bymekaar te maak, waarna Marjorie haar in November 1955 by hom aansluit. Hulle vestig hulle in [[Groenpunt]] in [[Kaapstad]], waar hulle vir ongeveer elf jaar ’n dubbelverdiepinghuis deel met die kunstenaars [[Erik Laubscher]] en sy vrou Claude Bouscharian. Kort daarna verskyn ''Een-en-twintig'', waarin daar van ’n radikale verandering in die Afrikaanse prosa sprake is en word hierdie boek dan ook dikwels genoem as die werklike wegbereider vir die Sestiger-beweging in die Afrikaanse prosa. === Terugkeer na Suid-Afrika === Aan die begin van Desember 1957 vlieg Marjorie inderhaas na [[Skotland]] om haar terminaal siek vader by te staan, wat nog voor die einde van daardie jaar oorlede is. Nadat sy ’n ruk haar moeder bystaan, gaan Marjorie na [[Parys]] waar sy steeds haar ateljee gehuur het en probeer so om Jan te oorreed om terug te keer na Europa. Hy voel egter sterk oor sy roeping om die rassebeleid in [[Suid-Afrika]] deur sy skryfwerk teen te staan en is selfs bereid om te skei as dit dan moet, maar weier om in hierdie stadium terug te keer na Europa. Marjorie keer dan noodgedwonge aan die begin van November 1958 terug na Suid-Afrika en aanvaar daardeur ook dat dit voortaan hulle permanente tuiste sal wees. Jan trek die aandag as “betrokke” skrywer met sy sterk oortuigings oor die onreg teenoor bruin en swart in die naam van apartheid en die Rabies se huis in [[Groenpunt]] word algaande ’n stimulerende bymekaarkomplek van jonger skrywers en skilders. Ook die noordelike skrywers kom hier bymekaar as hulle, gewoonlik in die Desember-Januarie skoolvakansies, Kaapstad besoek. Hierdie gereelde besoekers sluit mense in soos Uys Krige, [[Jack Cope]], [[W.A. de Klerk]], Peter Blum, Barend Toerien, [[Breyten Breytenbach]], [[Adam Small]], [[Richard Rive]], [[Ingrid Jonker]], Bartho Smit, [[André P. Brink]], [[Athol Fugard]] en [[Chris Barnard (skrywer)|Chris Barnard]]. Aanvanklik werk Jan (vanaf Maart 1955 tot Augustus 1956 permanent en tot einde 1957 tydelik) as omroeper by die [[Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie]] en word verskeie van sy hoorspele, soos ''Voetbal of fortuin'' en ''Nuus van die land'', ook uitgesaai. Laasgenoemde hoorspel word deur Tone Brulin in Nederlands vertaal en deur die Belgische Nationale Omroep uitgesaai en beleef later ook ’n Franse verwerking. In hierdie tyd lewer Jan ook vryskutwerk aan koerante en tydskrifte, onder meer ’n gereelde posseëlrubriek onder die skuilnaam Jan Roets in ''Die Burger'' en wetenskaplike artikels in ligte trant vir die jeugtydskrif ''[[Die Jongspan]]''. Vanaf einde 1957 wy hy hom voltyds aan sy skryfwerk. Na die stigting van ''Contrast'' in 1960 deur Jack Cope dien Jan ook vir byna drie dekades op die redaksie van hierdie tydskrif, veral om Afrikaanse bydraes te werf. Self lewer hy ook verskeie skeppende bydraes en artikels vir hierdie tydskrif. Hy is ook lid van die redaksie van ''Sestiger''. ’n Liefdeswerk is die 2 200 kaartjies met seeterme wat hy by die buro van die ''Woordeboek van die Afrikaanse Taal'' op Stellenbosch inlewer. === Polemiek as skrywer === Daar is polemiek in die koerante wanneer sy roman ''Ons, die afgod'' verskyn, met briefwisselings waaraan vele mense meedoen. Dit is die eerste Afrikaanse roman wat so sterk standpunt inneem teen die apartheidsbeleid en word daarom vanuit behoudende kringe gekritiseer, terwyl die kritici dit as letterkundige werk ook nie hoog aanslaan nie. Nadat Jan uit die [[SAUK]] bedank, kritiseer hy in sy self gepubliseerde ''Die evolusie van nasionalisme'' die direkteur-generaal, P.J. Meyer, se opvatting dat God die Afrikaners in Suid-Afrika vertrou het met voogdyskap oor die verskillende nasionaliteite. Hierna verbied Meyer die SAUK om ooit weer van Jan se dienste vir stukwerk gebruik te maak. Jan skryf ook talle briewe aan koerante waarin hy standpunt inneem teen die onregte van die rassebeleid, onder meer met die besluit van die regering om die inwoners van [[Distrik Ses]] na die [[Kaapse Vlakte]] te verskuif. Hy neem ook sterk standpunt in teen die instelling van sensuur. Weens sy uitgesproke teenkanting van die apartheidsbeleid is daar ook groot polemiek en teenkanting vanuit behoudende kringe wanneer hy in Oktober 1964 deur die [[Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns]] tot fakulteitslid verkies word. As gewaande vyand van die volk word sy foongesprekke in hierdie tyd afgeluister en hulle huis word gedurig dopgehou deur die veiligheidspolisie<ref>Jan Rabie, ''Sestiger in woord en beeld.'' bl. 25.</ref> === Latere reise === In Junie 1966 reis hy en sy vrou met ’n Carnegie-reisbeurs oorsee om skrywers en skilders in die [[Verenigde State van Amerika]] en Kanada te ontmoet. Hulle vlieg eers na [[Switserland]] en reis deur Duitsland na Nederland, waar hulle ou kennisse soos Simon Vinkenoog, Gerrit Kouwenaar en Abraham H. de Vries, op daardie stadium ’n student in Nederland, besoek. Hiervandaan gaan hulle deur België na Parys, waar hulle by Breyten en Yolande Breytenbach tuisgaan en ook vir André P. Brink en Rudy Kousbroek ontmoet. Hulle besoek ook [[Groot-Brittanje|Brittanje]], waar hulle in Londen vir [[Athol Fugard]] te siene kry. Hulle bly vir ’n maand in Edinburg in Skotland by Marjorie se moeder, waarna hulle na Amerika en [[Kanada]] vertrek. Hier besoek hulle universiteite soos [[Yale-universiteit|Yale]], [[Harvard-universiteit|Harvard]], Columbia, Quebec, Northwestern en Chicago en Jan hou gereelde lesings oor die rassekwessie in Suider-Afrika. Hulle besoek stede soos Washington, Los Angeles, Salt Lake City, [[Las Vegas]], New Orleans en San Francisco en beleef besienswaardighede soos die Grand Canyon en die ruimtestasie by [[Kaap Canaveral]]. Saam met [[Barend J. Toerien|Barend Toerien]] verken hulle ook New York en bly oor op Barend se plaas by Kerkhonson. In Januarie 1967 verlaat hulle Amerika en keer vir drie weke terug na [[Skotland]]. Hierna reis hulle deur Londen en Parys en dan per trein deur Europa na Griekeland. Vanaf Maart 1967 tot Oktober 1969 woon die egpaar op die dorpie Eloúnda op die Griekse eiland [[Kreta]], terwyl hulle verdere reise na van die ander Griekse eilande onderneem, asook lande soos Israel, Siprus, Libanon en Turkye besigtig. In hierdie tyd bemagtig hy moderne Grieks. Hierdie verblyf is die inspirasie vir sy verblyfboek ''’n Haan vir Eloúnda'' en sy roman ''Klipwieg''. Tydens hulle verblyf hier kuier onder andere [[Jannie Coetzee]], [[Elsa Joubert]], [[Klaas Steytler]] en ook [[Karel Schoeman]] by hulle, ’n besoek wat waarskynlik die prikkel was vir Schoeman se roman ''Op ’n eiland''. === Lewe op Onrus === Met hulle terugkeer na Suid-Afrika vestig die egpaar hulle in Maart 1970 op [[Onrus]] waar hulle andermaal voltyds skryf en skilder. Hier is hulle in noue kontak met Uys Krige en M.C. Botha wat ook hier woon en Chris Barnard, wat sy vakansiehuis hier het. Die huis word weereens ’n gereelde kuierplek vir besoekers en André P. Brink, Etienne Leroux, Breyten Breytenbach, Abraham de Vries, Elsa Joubert, Richard Rive, W.A. de Klerk en Fanie Olivier is van die talle mense wat gereeld kom inloer. In hierdie tyd is hy besonder aktief as vertaler van ’n hele aantal letterkundige werke uit veral Frans, maar ook Grieks en Duits. === Betrokkenheid by sosio-politieke kwessies === Jan gee in ’n aantal belangrike openbare lesings leiding oor sosio-politieke aangeleenthede. ''Minder Europa, meer Afrika'' is ’n pleidooi aan veral die blankes om minder te fokus op die Europese verlede en gewoontes en meer inheems aan Afrika te word, terwyl ''Afrikaans en die Nasionale Party'' (gelewer voor twee universiteite asook die Kaapse Persklub) uitwys hoe die beperkende optredes van die regerende party Afrikaans benadeel en bruin taalgenote vervreem. Hy neem ook proaktief deel aan die stryd teen sensuur en by sy openbare optredes by plekke soos die Universiteit van Stellenbosch en Wes-Kaapland bepleit hy die opheffing van die onsinnige jag op boeke. Ook as lid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns maak hy voorbrand vir menseregte en stel voor dat bruin skrywers soos Adam Small en [[S.V. Petersen]] as lede van die Akademie toegelaat word. Wanneer die Akademie sloer met ’n besluit oor hierdie aangeleentheid, bedank Jan uit die Akademie en saam met hom ook [[F.A. Venter]], Etienne Leroux, [[Leon Rousseau]], Elsa Joubert, Chris Barnard en Abraham H. de Vries. Jan is ’n sleutelfiguur met die stigting van die Afrikaanse Skrywersgilde in 1975 en dien dan ook in 1983 en 1984 as voorsitter van hierdie liggaam. In sy termyn as voorsitter onderskei hy hom as kampvegter vir die regte van die skrywer. Hy behartig vir baie lank ’n gereelde rubriek oor die Afrikaanse letterkunde in die ''[[Cape Times]]''. === Latere jare en sterfte === Saam met Marjorie onderneem hulle ’n laaste oorsese reis in April 1985, wanneer hulle Skotland besoek en in [[Frankryk]] ook Breyten Breytenbach aandoen, waarna hulle na [[Griekeland]] vertrek waar hulle etlike maande op die eiland Lesbos vertoef. Hierdie eiland se verbintenis met die antieke Griekse digteres Sappho, ’n homoseksueel, verskaf aan die eiland sy naam en ook die reputasie van lesbiese vryheid. Hiervandaan besoek hulle Turkye en die eiland Rhodos en keer dan via Frankryk en Skotland in Januarie 1986 na Suid-Afrika terug. Tydens hulle verblyf in Onrus gaan hulle ook etlike kere na [[Suidwes-Afrika]]. Die [[Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum]] in Bloemfontein hou in 1990 met sy sewentigste verjaardag ’n gedenklesing waar hy praat oor ''’n Skrywer se evolusie''. In 1995 doen hy die aftakelende Lewy-Liggaam-demensie op (’n kombinasie van Parkinson-siekte en Alzheimer) en in Oktober 1998 kry hy ’n ligte beroerte-aanval, waarna hy in die aftree-oord Onrus Manor se afdeling vir verswakte bejaardes opgeneem word. Vir die laaste jare van sy lewe is hy baie swak. Jan Rabie is op [[15 November]] [[2001]] in die aftree-oord Onrus Manor oorlede en word langs Uys Krige op [[Onrus]] begrawe. Marjorie Wallace leef nog enkele jare ná sy dood en sterf op Sondag 26 Junie 2005. Haar testament bepaal dat ’n beurs, wat uit haar boedel gefinansier en deur die [[Universiteit van Wes-Kaapland]] geadministreer word, jaarliks toegeken word en as die Jan Rabie/Marjorie Wallace-beurs bekend sal staan. == Skryfwerk == === Debuut as skrywer === Jan Rabie begin sy kreatiewe loopbaan as digter. Sy eerste letterkundige pogings, veral gedigte maar ook enkele prosastukke, verskyn in die ''Stellenbosse Student'' (waarvan hy in 1939 ’n redaksielid is) en met ’n gedig in die April-Mei 1940 uitgawe wen hy ’n prysgeld van sewe sjielings en ses pennies. Reeds in 1939 stel hy ’n bundel gedigte saam onder die titel ''Bewuste stryd'', maar lê dit nie voor vir publikasie nie. Om ekstra geld te verdien stuur hy ook gedigte en verhale vir publikasie na ''Die Huisgenoot'', ''Die Brandwag'', ''Naweek'', ''Die Kerkbode'' en ''Die Landbouweekblad''. Eindelik word amper honderd van sy gedigte in tydskrifte gepubliseer. In sy dae as rondtrekkende onderwyser in die veertigerjare skryf hy baie. Dit sluit in vier gepubliseerde romans van ’n tradisionele aard, ’n groot aantal hoofsaaklik konvensionele tydskrifverhale in tydskrifte soos ''Die Huisgenoot'', ''Naweek'' en ''Die Huisvrou'' en gedigte, waarvan sommige in 1946 in die versamelbundel ''Stiebeuel'' onder redaksie van D.J. Opperman en F.J. le Roux opgeneem word. Veral bekend is sy gedig ''Blinde tog'', wat D.J. Opperman in die eerste uitgawes van ''Groot verseboek'' opneem, terwyl ''Simfonie'' ook onthoubaar is. Johann de Lange en Antjie Krog neem die gedig ''Die vriend'' op in die versamelbundel ''Die dye trek die dye aan''. W.E.G. Louw tipeer sy gedigte as behorende tot ’n nuwe saaklikheid en konkreetheid in die poësie, hoewel enkele versreëls steeds die romantikus in hom verraai. Hoewel hy later die digkuns versaak en hom net op prosa toespits, is die gedigte ’n goeie oefenmedium om sy skryfkuns te slyp en verraai die ritmiese en beeldryke prosa van veral sy kortkuns die positiewe invloed van hierdie skryfwerk. In hierdie vroeë stadium van sy ontwikkeling as skrywer skryf Rabie die ongepubliseerde roman ''Helgard van die hel'' (’n komiese soort Don Quichote verplaas na Suid-Afrika) en ’n onvoltooide historiese roman oor Johannesburg, wat hy ''Die stad'' wou noem. In sy tyd by die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie in die vyftigerjare skryf hy ook radiodramas wat uitgesaai word, insluitende ''Voetbal of fortuin'' van ’n Bolandse boer wat ’n sukkelbestaan voer, maar dan ’n groot erfporsie kan kry as hy afsien van sy liefde vir rugby; en ''Nuus van die land'' waarin die legende van die skip die Vlieënde Hollander aangepas word vir plaaslike omstandighede. Die legendariese skip keer in hierdie hoorspel elke sewe jaar ’n boot voor om nuus van die land te vra. Die bruin Gansbaai vissers antwoord dan met die nuus van hulle verlies aan stemreg gedurende die vyftigerjare en die algemene politieke situasie in die land. Laasgenoemde hoorspel word deur Tone Brulin in Nederlands vertaal en deur die Belgische Nationale Omroep uitgesaai en beleef later ook ’n Franse verwerking. === Kortprosa === Dit is met sy kortverhale wat hy in<ref>Antonissen, Rob. Standpunte. Nuwe reeks 17 en 18, Mei-Desember 1957.</ref><ref>Antonissen, Rob. ''Kern en tooi.'' Nasou Beperk. Eerste uitgawe. Eerste druk.</ref> ''Een-en-twintig'' bundel (voorafgegaan deur ’n besonder insiggewende inleiding van Uys Krige) dat hy ’n nuwe rigting in die Afrikaanse prosa aandui. Interessant genoeg skryf hy aanvanklik hierdie kortverhale in Engels, veral sodat sy Paryse vriende en sy latere vrou, Marjorie Wallace, wat toe nog nie Afrikaans magtig was nie, dit kon verstaan. Die titel dui die aantal kortprosas in die bundel aan, maar suggereer ook die mondigwording van die Afrikaanse prosa, waarin dit in pas kom met die wêreldletterkunde. Hierdie surrealistiese kortprosas met digterlike aanwending van die woord is beduidend anders as die tradisionele realistiese kortverhaal in Afrikaans. Temas soos die samelewing se skuld aan die ondergang van die individu (''Die man met die swaar been''); die verskrikking van die uitwissing van die Jode in die Tweede Wêreldoorlog (''Die nuwe piramides'') en die impak van eerste liefde (''Die dag van die roos'') word in min en eenvoudige woorde met maksimum effek uitgebeeld. Die rasseverhoudinge word aangedurf in ’n stuk soos ''Droogte'', waar die wit man homself van die swart man isoleer, maar dan ook van die hele wêreld daarbuite. Hy bou homself toe in ’n huis sonder deure en vensters, sodat die swart man nie kan inkom nie, maar verseël daarmee ook sy eie lot. Ook ''Plek vir een'' toon aan hoe velkleur nie die eendersheid van die mens kan verander nie. Teenoor hierdie toespelings op die Suid-Afrikaanse aktualiteit werk hy in twee verhale met temas uit die kontemporêre Europese geskiedenis. ''Lied oor Niemandsland'' se tema is die geloof in waardes wat hoër gaan as die politiek. Die liefde van ’n jong soldaat vir ’n meisie wat in dieselfde dorpie as hy woon, word deur ideologiese grense gestuit. Hulle word geskei wanneer die dorp tydens ’n oorlog in twee vyandige kampe verdeel word. Hierdie kortverhaal word as kort radiodrama verwerk en in 2015 oor Radiosondergrense uitgesaai. ''Die nuwe piramides'' is die noukeurige beskrywing van die dood van onskuldige slagoffers in die gaskamers van die Tweede Wêreldoorlog, waar die slagoffers in hulle doodsangs mekaar vertrap om vry te probeer asemhaal en eindelik lewensloos bo-op mekaar in ’n piramide tot ruste kom. Die hele bundel staan in die teken van die angs en nagmerrie van die moderne mens se lewe, veral in die grootstad wat sy individuele menswees in die massas verdruk. Rabie gebruik surrealisme om die absurditeit van die mens en sy lewe uit te beeld, telkens op simboliese en allegoriese wyse. ''Die man met die swaar been'' is tiperend van sy aanslag in hierdie bundel. In Parys in Frankryk val ’n man teen die relings van die Luksemburgtuin en kan nie weer orent kom nie. Dit is duidelik dat hy siek is, maar hy vra nie om hulp nie, maar om medelye en is veral bekommerd oor sy naam (of identiteit) en dus by implikasie om naamloos te sterf. ’n Groot skare drom om hom saam, maar slegs drie mense tree met die man in interaksie. Die een ontbied ’n ambulans, die ander probeer ’n gesprek voer met die sieke. Die sieke gryp na ’n omstander, ’n skraal man, se been en die skraal man tree vorentoe sodat die sieke aan sy been kan vashou. Wanneer die skraal man verder gaan, word sy been al swaarder en is dit hy wat met moeite beweeg, want hy het die skuld van die ganse onverskillige mensdom op hom geneem. Natasja Fourie, dogter van die dramaturg Pieter Fourie, maak ’n kortrolprent van hierdie verhaal, wat in 2015 as ''The man with the heavy leg'' by die internasionale rolprentfees in Cannes vertoon word. In kontras hiermee vertel ''Skelle modder'' van menslike wreedheid sonder enige genade in die skroeiende hitte van die Suid-Amerikaanse trope in ’n Franse strafkolonie. ''Baie'' beeld mnr. Wallis se nagtelike gedaanteverwisseling voor ’n spieël uit, met die spieël wat eie beeld weerkaats maar terselfdertyd simbool word van die gemeenskap wat hom dophou en later genadeloos verander in onsigbare wesens wat hom aanval. Een van die besondere hoogtepunte in die bundel is ''Drie kaalkoppe eet tesame'', waarin die eters nooit genoeg kry nie en nadat die kos alles klaar is, die mense rondom hulle en mekaar later verorber, in ’n treffende uitbeelding van hoe gierigheid allesverterend is en nooit genoeg kry nie. Die drie-eenheid van kaalkoppe impliseer ook ’n godheid, die mens-as-god, wat alles rondom hom in sy wellus vernietig en die beeld van die goddelike word verder versterk deur die hoofsaaklik vleis en wyn van die ete. Teenoor die drie kaalkoppe staan die streng, emosielose, skraal kelner wat in sy swart aandpak voortdurend geregte aandra en so die groteske en absurde van die toneel versterk. As interpretasiemoontlikhede kan die kelner simbool wees van ’n afsydige godheid wat die mens toelaat om sy eie ondergang te bewerkstellig of die rol van die bose by ’n diaboliese ritueel vervul. Dat hierdie proses tot in die oneindige voortgaan, sien ’n mens in die voorbereiding wat die kelner aan die einde vir die volgende dag se maal tref. In ''La promenade en chien'' trek ’n vrou haar elke dag volgens haar bui aan in ’n kleed wat by een van haar baie honde pas. Sy gaan haal dan vir haar die hond wat pas vir die dag in die groot saal van die honde. Dit is die reaksie van die foksterriër op haar keuse wat die grootste gedeelte van die verhaal behels. Wanneer dit die dag sy beurt is, vergoed dit vir al die ander dae se teleurstellings. Die onverskilligheid en hardvogtigheid van die vrou staan hier in dramatiese teenstelling tot die passie en vreugde van die hond. ''Ek het jou gemaak'' eindig met Ingenieur Jacobs se robot-bruid wat hom onverbiddelik nader vir die laaste dodelike omhelsing, sodat die verhaal boodskap word van hoe die mens slagoffer word van sy eie drome en vindingrykheid. Hierdie kortverhaal word as kort radiodrama verwerk en in 2015 oor Radiosondergrense uitgesaai. ''Voor die muur'' is die verhaal van kinders op ’n speelgrond, waarvan die end (of horison) ’n muur is. Twee groepe kinders is op die speelgrond, dié wat hartstogtelik en passievol is oor hulle speletjie en dié van die Ontstelde Staar wat elkeen op sy eie dans vir die muur. Die muur is dan simbool van die werklikheid, ook van die dood en van die lewe, wat afgespeel word teen moontlikheid, die spel. Hierdie verhaal word ’n verkenning van die eksistensiële angs en die manier waarop elkeen die lewe bedryf. ''Die padda en die maan'' is gebaseer op ’n ou Indiese fabel, terwyl ''Gondel-deuntjie'' die moderne milieu van Venesië met die verhaal van Demeter en Persephone verbind, waardeur die gondelvaart met talle fyn suggesties die aanskyn van ’n dodereis oor die Styx kry. ''Een-en-twintig'' word ook in Russies vertaal. Hierdie bundel word in 2000 heruitgegee onder die titel ''21+'', met insluiting van ’n aantal van die oorspronklike Engelse weergawes. André P. Brink skryf ’n insiggewende inleiding tot hierdie bundel. Hy volg hierdie kortverhale op met <ref>Antonissen, Rob. Standpunte. Nuwe reeks 17 en 18, Mei-Desember 1957.</ref>''Dakkamer en agterplaas'', wat ook in Parys ontstaan het.<ref name=":0">Antonissen, Rob. ''Kern en tooi.'' Nasou Beperk. Eerste uitgawe. Eerste druk. Elsiesrivier, 1963.</ref> Die twaalf verhale hierin is egter aansienlik langer, die verteltrant losser en die styl meer realisties en minder intens. Die bundel vind tog aansluiting by ''21'' deur die temas wat aangeraak word en ook deur die gebruik van blote skildering van ’n situasie, waardeur die betekenis iewers agter die woorde en beeld lê. Hierdie bundel sluit in die verhaal ''Doodgeld'', wat verwant is aan ''Drie kaalkoppe eet tesame'' in sy behandeling van gierigheid en implikasie dat die mens mensvreter word deur geld. Hierdie verhaal is reeds in 1947 geskryf en het die skoenmaker-boer Basie Bouwer as hoofkarakter. Sy seun Sampie werk in die patatlandjie langs die rivier wanneer Basie berig ontvang dat sy ander seun in die fabriek in Kaapstad verongeluk het. Basie kry skadevergoeding as gevolg hiervan en verspil hierdie geld op uitspattighede en genot soos partytjies, brasserye en besoeke aan die stad. Wanneer al die geld op is, stel Basie voor dat sy oorlewende seun Sampie met die laaste geld ’n treinkaartjie koop Kaapstad toe om ook daar te gaan werk. Die bundel bevat ook ’n paar politieke of rassetemaverhale (''Wit op swart'', ''Jaffie leer'') en verhale van individuele stryd (''Op die berg'' – ’n gespanne beskrywing van ’n man se ontbering op ’n bergtop in die sneeu – en ''Onder die hemel'' – wat twee mense se hulpeloosheid uitbeeld na ’n motorongeluk terwyl die aasvoëls reeds begin nader kom). ''Die bed'' vertel van twee broers (die luidrugtige Groot Kerneels en die sieklike en stiller Hans) wat albei op dieselfde meisie (Hester) verlief is. Hester is te bang om te kies, maar haar pa, ou Tewie, verkies beslis vir Kerneels. Kerneels koop ’n groot dubbelbed op ’n vendusie en beloof vir Hester dat hy nie daarop sal slaap voor hulle troue nie, maar Hester is nie beïndruk nie. Kerneels wil die gebeurtenis vier en hy en sy vriende begin sommer dadelik, vanwaar hulle met moeite die bed na Kerneels se huis vervoer. Die spul stop by ou Tewie se huis om verder te kuier, vanwaar hulle die bed verder per skuit na Kerneels se huis moet neem. Die hele tyd treiter Kerneels vir Hans, maar wanneer die bed afgelaai moet word, sê Hans dat hy dit alleen sal doen. Hy balanseer die swaar bed op sy kop en skouers en spring dan daarmee in die rivier. Kerneels is nie begaan oor sy broer se lot nie en kry eindelik die bed opgehys uit die rivier, met Hans se slymbedekte lyk wat steeds aan die onderkant daarvan vasklou. Kerneels het die bed in sy slaapkamer laat sit, maar Hester het nooit sy vrou geword nie, sodat Hans ten spyte van sy dood tog hier die oorwinning behaal het. In ''Die roos aan die pels'' oorheers verhale oor die rassebestel in die land, wat hoofsaaklik tussen 1959 en 1965 geskryf is. Die hoogtepunt is ''Die groot vrot'', ’n surrealistiese allegorie en sosiaal-polities betrokke verhaal. Die mense van die dorp word teen die Buitemense gestel. Die aarde is besig om te vrot en die Buitemense (met die kleure van die grond) het reeds weggevlug. Die mense prakseer tegnologiese oplossings om aan die gang te bly in die verrottende wêreld, maar eindelik begin die “hellevaart”, wanneer die huise wegsak in die verrottende aarde, kommunikasie verbreek word en eindelik ook die ligte gedoof word. In ''Khoib en die see'' is Khoib ooggetuie van ’n seilskip wat sink in die vroeë dae van seilvaart voor Van Riebeeck en hy red ’n wit vrou wat op die skip was. Sy verwag later sy kind, maar wil slegs teruggaan na haar eie land oorkant die see. Ten einde raad stem Khoib in hom haar soontoe te neem in ’n roeibootjie, al weet hy nie hoe ver dit is nie. Met ’n klein skuit en onvoldoende proviand vaar hulle aan die einde die diep see in op ’n reis wat net een einde kan hê. Khoib is op pad na ’n droomland. Hy is tevrede as hy slegs erkenning kry vir wat hy doen, maar ironies genoeg is dit juis die erkenning wat aanleiding gee tot sy selfvernietiging. ’n Uitgeworpe alkoholis se sielestryd is die tema van ''God se bobbejaan'', terwyl die staatsdiens departementele sekretaris in ''’n Koekie seep'' aktief deelneem aan die opstel en goedkeuring van onderdrukkende beleidsdokumente, maar daarna ’n obsessie het om sy skuld aan hierdie beleidsake met seep weg te was. Die verhale in al hierdie bundels, asook ’n aantal voorheen ongepubliseerde kortverhale, word in ''Versamelverhale'' saamgebundel, ’n huldigingsbundel by geleentheid van sy sestigste verjaarsdag. Die sewe voorheen ongepubliseerde verhale sluit in ''Papierparade'', wat in styl en toon regstreeks by ''Een-en-twintig'' aansluit. ''Winter, Onrusrivier, 1971'' en ''My Strandloper-droom'' het die omgewing by Onrus as agtergrond. ''Ossewa by die see'' verhaal die wedervaringe van ’n onbuigsame Afrikaner, waar die situasies die kleurprobleem beklemtoon, terwyl ''My broer Louw'' ’n geestige verhaal is. Rabie self beskou ''Dies Irae'' (letterlik “dag van toorn” na aanleiding van die Katolieke oordeelsdaggesang) as goed<ref>Jan Rabie. ''Sestiger in woord en beeld.'' bl. 62.</ref>  Die Beutemans se naweekhuis word ingewy, maar hierdie huis is in die vrugbare onderdorp waar die bruin mense wat vir dekades daar gewoon het, ingevolge apartheidswetgewing onteien is en verskuif is na die onvrugbare bergheuwel. Die huishulp en tuinier van die Beutemans is die vorige bruin eienaars van die huis. Die fees word ’n dag van skuld en toorn en oordeel, met die aangrypende simboliese slot wat ’n komende oordeelsdag aankondig. ==== Versamelbundels ==== Van sy kortverhale en sketse word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder ''Twaalf Afrikaanse Kortverhale'', ''Dekade: Resente Afrikaanse kortverhale'', ''Hoogtepunte in die Afrikaanse verhaalkuns'', ''Vertellers 1 en 2'', ''Kernbeeld van die Afrikaanse kortverhaal'', ''Die Afrikaanse kortverhaalboek'', ''Moderne Afrikaanse verhaalkuns'' ''Sewe sondes, nee meer'', ''Wys my waar is Timboektoe'', ''Kompas'', ''Mosaïek'', ''Vuurslag'', ''Allegaartjie'', ''Steekbaard'', ''Uit die kontreie vandaan'', ''Kort keur'' en ''Borde borde boordevol.'' Sy vroeë kortverhaal ''Swart Kersfees'' word opgeneem in ''Twaalf Afrikaanse kortverhale'' en sy jeugherinneringe word onder die titel ''Rivier van my jeug'' in ''Klein koninkryk'' opgeneem. ''Rooi'' is ’n bundel met sketse en essays van prominente skrywers (hoofsaaklik Sestigers) en daar verskyn drie bydraes van hom hierin, naamlik ''Portret van ’n hond'' (wat in 1957 deur die SAUK uitgesaai is), ''Weekdier die Grote'' (voorheen ongepubliseer) en ''Die koningsdans'' (wat in 1947 in ''Die Huisgenoot'' verskyn het en later ook opgeneem is in ''Groen reise'' as deel van die hoofstuk ''Die Ngoma Umkosi''). ''Windroos'' is ’n versameling van die werk van Sestigers en hierin verskyn ''Die klipblom'', waarin hy die ontdekking van skoonheid in die spel van bruin kinders voorstel. Hy publiseer ook kortverhale in verskeie tydskrifte, insluitende ''Sestiger''. === Romans === Sy eerste publikasies is tradisionele romans, wat met die romantiese aard daarvan, opsetlike mooiskrywery en didaktiek nie merkwaardig is nie. ''Nog skyn die sterre'' is ’n roman oor die Voortrekkers, waarin hierdie geskiedenis vanaf die vrystelling van die slawe en die grensoorloë in die Oos-Kaap, die lotgevalle in Natal tot die vestiging in Transvaal die agtergrond vorm vir ’n romantiese liefdesdriehoek. Die besinning oor die lot van die Afrikanervolk wil van die roman egter meer maak as slegs ’n liefdesverhaal, terwyl die hoofkarakter Johannes se hoopvolle wag vir ’n nuwe daeraad (waarin die titel van die roman sy beslag kry) die werk goed laat eindig. Karakterbeelding is egter gebrekkig en die roman bevat vele dekoratiewe natuurbeskrywings en doellose persoonsverhoudings wat weinig tot die geheel bydra<ref>J.C. Coetzee. in ''Jan Rabie, Sestiger in woord en beeld''. bl. 73.</ref> Die konvensioneel-nasionalistiese aanslag verraai niks van die Rabie wat later voorbrand sal maak vir vreedsame rasse saambestaan nie. ''Geen somer'' is ’n plaasroman met landelike jeugherinneringe as basis. Die verhaal word in drie afdelings verdeel, naamlik ''Herfs'', ''Winter'' en ''Lente'', waar die seisoene ook simbolies is van die lotgevalle van die karakters. Die hardvogtige vader Stefaans Rensburg se groot doel in die lewe is om die familieplaas by die Marais’s te herwin, maar sy seun Flip is verlief op een van die Marais-dogters. Die seuns word eindelik verlos van die vader se tirannie. Die tema van die familieplaas wat herwin moet word, die hardvogtige patriargale figuur wat ’n hele gesin tiranniseer en die vloedskade en afbrand van die koringlande sluit ten nouste aan by bekende patrone en motiewe in die Afrikaanse plaasroman van daardie tyd.<ref>Volgens Jan Rabie is die hardvogtige vaderfiguur gebaseer op sy eie streng vader, wat hom daaroor verwyt het (Jan Rabie. ''Sestiger in woord en beeld.'' bl. 9.)</ref> Dit is nogtans in styl en taalgebruik ’n groot vooruitgang op Rabie se debuut. ''Vertrou op môre'' is ’n roman waarin die ek-verteller skryf oor sy liefde vir ’n vrou met ’n verlede en ander liefdes-eskapades in die stad. Die gebeure speel af in Kaapstad met Helené Rens se verlede wat verhoed dat sy ’n openlike verhouding met die ek-verteller Jan le Roux kan hê. Hoewel vlot geskryf, is hierdie roman niks meer as ’n ligte liefdesverhaal nie. ''Die pad na mekaar'' is ook ’n liefdesroman. Die roman word in twee dele verdeel, met die idealistiese joernalis en hoofkarakter Herman wat saam met sy broer Louw tydens ’n Desembervakansie ’n staptog onderneem wat groot invloed uitoefen op albei se latere ontwikkeling. Herman se toenadering tot Leda word bemoeilik deur sy eerlikheid en onbeholpenheid. Nie een van hierdie romans gee enige blyke van die impak wat Rabie later op die Afrikaanse letterkunde sou hê nie. Voor sy vertrek uit Suid-Afrika skryf hy ook ''Die begin'', wat hy “’n anderster soort rustelose boek” noem, wat nooit gepubliseer is nie<ref>Jan se eie vermelding in ''Hutspot'', bl. 155.</ref> Sy belangrikste romankuns word in nege werke tussen 1958 en 1985 gepubliseer. ''Ons, die afgod'' is ’n baie sterk betrokke politieke roman en vertel van ’n vermoënde bruinman, Jan Herold, wat na jare as seevaarder na sy jeugkontrei terugkeer met die droom om daar ’n stukkie grond te koop. Hy word egter grondbesit en saambestaan geweier deur die wit Afrikaanse gemeenskap in die Boland. Na vele vernederings en nadat hy weggejaag word, vermoor Jan die wit speelmaat van sy kinderjare, Willem Marais, by wie hy die grond wil koop. Verstrengel met hierdie gebeure is die hoofkarakter, die gegriefde jong Afrikaner Frans le Roux, wat dit sy lewenstaak maak om mense soos die bruin Jan Herold te help maar verslaan word deur die bekrompe gemeenskap. Tussendeur hierdie gebeure ontwikkel daar ’n verhouding tussen Frans en Willem se suster, Hermien. Hierdie roman het die probleem van apartheid tussen bruin en wit oopgekloof soos geen ander werk voor dit in Afrikaans nie en pertinent die vrae rondom die houdbaarheid van hierdie politieke beleid gevra. Hoewel dit ’n sterk boodskap het, boet die roman juis hierdeur letterkundige waarde in, aangesien die letterkundige vereistes ondergeskik gestel word aan die doel van die skrywe. Ook die karakterisering ly hieronder, sodat dit eindelik slegs Willem Marais is wat ontwikkel tot ’n volronde mens. Die eweneens polities geïnspireerde roman ''Die agitator'' vind om nagenoeg dieselfde letterkundige redes in 1962 nie ’n uitgewer nie. ''Mens-alleen''<ref name=":0" /> is in die tyd van die meeste van die verhale in ''Een-en-twintig'' geskryf en word reeds teen die einde van 1953 voltooi. Dit word egter afgekeur deur plaaslike en oorsese uitgewers en word eindelik eers in 1963 gepubliseer. Die roman is met sy eksistensialistiese struktuur van angs en vreemdheid wat van buite opgedring word, die vonnis en beheer deur feitlik onsigbare magte, beklemmende owerheidsbeheer en identiteitsverwisselinge ’n boeiende ondersoek na ’n outsider-figuur in die samelewing. Dit is die verhaal van Lukas Alwyn, wat as soldaat binne ’n totalitêre sisteem weier om ’n teregstelling uit te voer en daarna self ter dood veroordeel word. Op die oggend van sy geskeduleerde fusillering vind hy sy seldeur op onverklaarbare wyse oop. Hy ontsnap en dwaal in die stad rond, waar hy vind dat die stad intussen beset is. Hy kom met baie mense in aanraking, maar maak met geeneen werklik kontak nie. Doelloos dwaal hy rond, sonder rigting en selfs identiteit en sonder verantwoordelikheid. Hy vind hom in ’n verskrikkingswêreld, waar die geweld hoogty vier en die opponerende magte nie maklik identifiseerbaar nie. Eindelik word Lukas as’t ware in ’n identiteit ingedwing wanneer hy aansluit by ’n ondergrondse versetbeweging en die rol van ’n gestorwene moet speel, waar hy selfs met dié se vrou Hanna saamleef. Hierdie verhouding groei stelselmatig en na haar dood neem hy die verantwoordelikheid op van haar kind (en van homself as mens). Daar is geen direkte verwysings na ’n bepaalde stad of oorlog nie en die ideologiese verskille tussen die twee strydende magte word nie regstreeks tot enige kontemporêre politieke situasie herlei nie. Die hoofaksent val dus op die angs en stryd van Lukas Alwyn teen verskillende bomenslike magte wat hom in ’n wêreld van gevoelloosheid en afgryse omring. ''Klipwieg'' <ref name="ReferenceB">Brink, André P. ''Voorlopige Rapport.'' Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 1976.</ref> is ’n bespiegelende reisroman waarin sewe mense uit vyf nuwe lande van die wêreld, onder aanvoering van die Suid-Afrikaner Ben, ’n pelgrimstog na die mitiese geboortegrot van Zeus onderneem om sodoende geheelperspektief te verkry en geestelike verligting te vind. Hierdie grot is dan die wieg van die Westerse beskawing, wat aan die roman sy titel gee. Die roman gee verhelderende kommentaar op Kreta en sy antieke kultuur, terwyl die Afrikaner se politieke dilemma afstandsperspektief verkry en geskets word nie net teen die eie historiese gebeurtenisse nie, maar ook teen antieke geskiedenis. Die reis word aangebied in sewe hoofstukke, wat benewens die sewe deelnemers ook die heilige getal van die Skepping is en dan ’n ou begin en ’n nuwe begin suggereer. Die deelnemers verteenwoordig elkeen ’n spesifieke neurose of emosionele ingesteldheid, soos die sinikus-masochis, die klassikus, die romantikus, die digteres, die hippie, die nimfomaan en die altruïs. Hulle eindelose filosofiese debatte (oor byvoorbeeld rasseverhoudinge, materialisme en die geloofskrisis) en beheptheid met eie persoonlike probleme lei egter daartoe dat die karakters staties bly of slegs ’n geringe mate van selfstandigheid bereik, hoewel die debatte elkeen dwing tot groter selfinsig en medemenslike begrip. Hulle uiteenlopendheid lei egter tot ’n uiters plofbare situasie wanneer die tog na ’n dwelmsessie in hallusinasie eindig. Rabie se mees ambisieuse werk is die vyf dele van die ''Bolandia''-reeks. Deur grepe uit die Suid-Afrikaanse geskiedenis te neem, probeer hy sodoende om die werklike oorsprong van die Afrikaner se kultuur en die rassesituasie aan die bod te bring. Hy ondersoek die konflik tussen rasse reeds vanaf die blanke volksplanting en bied die verhaal meermale vanuit die inheemse volkere se standpunt aan, eerder as die normale blanke beskouing.<ref name="ReferenceC">Antonissen, Rob. Standpunte. Nuwe reeks 57, Februarie 1965.</ref> ''Eiland voor Afrika'' (waar die titel verwys na Robbeneiland) is die eerste deel en is ’n historiese novelle gebaseer op gebeure uit Van Riebeeck se Dagregister. Vyf mense van verskillende kleure, kultuurklasse en statusse bevind hulle in die 1650’s noodgedwonge saamgehok op Robbeneiland wat as Kompanjie-skaapkraal en vuurseinende waarskuwingspos vir seevaart dien. Die karakters is die gestrafte Hollandse soldaat Jan Wouters, sy Bengaalse vrou Catarina wat voorheen ’n slavin was, die Javaanse politieke banneling Jasper Duif, die slavin Eva uit Madagaskar en ’n jong Hollander, Thomas Muller, wat daarna streef om Kaapse vryburger te word. Op die eiland is dit hulle taak om die Verenigde Oos-Indiese Compagnie se skape op te pas en vuurseine vir die aankomende skepe af te skiet. Hulle gedwonge saambestaan en onsamehorigheid is voorspel vir die latere rassesituasie in die land. Thomas word die enigste een van hierdie vyftal wat later toegelaat word om vir goed na die vasteland te vertrek. Hy besef dat die mense op die eiland, ten spyte van hulle saamleef, vreemdelinge vir mekaar gebly het en soos eilande vir mekaar was. ''Die groot anders-maak'' <ref name="ReferenceC" /> kan beskou word as ’n hoogtepunt in Rabie se romankuns.<ref name="ReferenceA">Antonissen, Rob. ''Spitsberaad.'' Nasou Beperk. Elsiesrivier. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1966.</ref> Dit beeld die desintegrasie van die Khoi-nasie uit teen ongeveer 1730, as gevolg van hulle aanraking met wit trekboergesinne waardeur hulle kultuur ondermyn word.<ref>Burger, Willie. Beeld, 16 Augustus 2004.</ref> Die naam van die roman dui op die Khoi-Khoi se gewoonte om by die nuwemaan te dans om hulleself “anders” te maak, dit wil sê te vernuwe soos die maan. Die grootste vernuwing is egter die ontmoeting en vervlegting van verskillende rasse aan die Kaap, wat aanleiding gee tot ’n nuwe, Afrikaanse ras, en die verbrokkeling van die Khoi-Khoi. Thomas Muller (nasaat van sy naamgenoot in ''Eiland voor Afrika''), trek saam met sowat dertig mense die binneland in op soek na beter weivelde. Muller moes sy erfdeel Mooiplaas aan sy jonger broer afstaan nadat ’n kind uit sy verhouding met die Khoi-vrou Keas gebore is en hy gedwing word om met ’n wit vrou te trou. In die binneland kom sy geselskap kaptein Oasib en die Khoi-Khoi teen, wie se geledere uitgedun is deur koors en pokke en hulle tradisionele waardes beïnvloed is deur die negatiewe uitwerking van tabak en brandewyn. Kaptein Oasib klou krampagtig aan die oorgelewerde leefwyses van sy stam vas. Sy seun Damoeb is verlief op Keas, die Khoi-vrou wat by wit mense grootgeword het en vrugteloos probeer om na die stam en sy gewoontes terug te keer. Sy besef dat die stam en sy leefwyse reeds gedoem is. Damoeb verwerp egter die Khoi-tradisies en beweeg nader aan die blanke leefwyse. Deur die Khoi se verdere verknegting verloor hulle dan hulle stamstelsel en taal en begin Kaaps-Hollands (voorloper van Afrikaans) praat. In hierdie roman word die kulturele konflik, in teenstelling met die fisiese stryd, tussen die Khoi en die blankes die eerste keer die onderwerp van ’n roman en word die gebeure benader vanuit die Khoi se perspektief, eerder as vanuit die trekkerboere se perspektief. ''Waar jý sterwe'' verwys na Rut se bekende woorde uit die Bybel en impliseer dat daar ’n keuse gemaak moet word, soos Rut gedoen het, oor wie voortaan die ware volk sal wees. Al die protagoniste is in omstreeks 1800 reeds teenwoordig: die Khoi-nasie wat reeds basters of kleurlinge was, die Britte met lojaliteite wat niks met Afrika te doen het nie, die beleërde wit boere wat van alle kante bedreig word en die swart mense wat reeds van die noorde tot aan die Oosgrens gevorder het. Die hoofkarakter is die Baster Douw Prins, afstammeling van Thomas Muller wat ’n karakter in ''Die groot anders-maak'' was. Ouma Katryn is nou die dogtertjie wat in hierdie roman uit die verhouding tussen Thomas Muller en Keas gebore is. Katryn het twee kinders, die ligte Thomas en die donker Lea. Thomas trou met ’n ligte Baster meisie en hulle leef as blankes aan die Oosgrens, met sy blas seun, ook Thomas, wat met ’n wit meisie trou. Die donker Lea is getroud met ’n Khoi en hulle het vyf donker kinders, onder wie Douw Prins, wat met Rut Arendse trou (waar Rut se naam simboliese waarde aan die titel van die roman gee). Douw is deel van die al groter wordende gekleurde groep sonder identiteit en selftrots, wat hoofsaaklik met veragting bejeën word. Hierdie miskenning van sy menswaardigheid dwing Douw tot die verset en bitterheid in sy lewe, gemik beide teen die blankes en sy eie mense wat hulle die onderdanigheid laat welgeval. Hy verkry sy eie onafhanklikheid en vryheid, maar word juis daarom ’n eensame figuur wat nêrens in die gemeenskap inpas nie. Hy moet kies waar hy hoort, by die swart stamme van die Oosgrens of by die blankes. Die blankes bejeën hom met agterdog en die swartes is vir beide hom en die blankes ’n bedreiging. Douw word ook deur sy neef, Thomas Muller, verstoot en eindelik gedood. Hy vind dat haat ’n tiran en slawemeester is, waaruit jy slegs deur liefde verlos kan word en daardeur dan innerlike vryheid verkry. Hierdie boek word in Engels deur Rabie self as ''A man apart'' vertaal en later word die boek ook in Russies vertaal. Twaalf jaar na eerste publikasie word die roman vir gebruik op skole onder beheer van die Departement van Kleurlingsake voorgeskryf, maar word halfpad deur die jaar sonder opgaaf van redes skielik onttrek en teen hoë koste vervang, waarskynlik weens die gebruik van raspejoratiewe wat in die tydperk onder bespreking algemeen gangbare gebruik was. ''Ark''<ref>Brink, André P. Rapport, 12 Junie 1977.</ref> speel in 1966 af, waar die<ref>Brink, André P. ''Tweede Voorlopige'' Rapport. Human & Rousseau. Kaapstad, Pretoria en Johannesburg. Eerste uitgawe, 1980.</ref> skrywer Alewyn Muller deur die Veiligheidspolisie in hegtenis geneem word. Alewyn is weer ’n afstammeling van die Mullers van die vorige ''Bolandia'' romans.<ref>De Vries, Abraham. Beeld, 28 November 1977.</ref> Tydens sy inkwisisie in die tronk word hy deur sy vriende verlaat en wanneer hy losgelaat word, ly hy aan geheueverlies, simbolies van die Afrikaner se ontkenning van sy ware afkoms. Hy moet die hele Suid-Afrikaanse situasie en homself weer herontdek, ’n taak wat op ’n soektog na eie herkoms en identiteit en uiteindelik ’n nuwe siening van die verlede uitloop. Die boodskap is hier dat die Afrikaner aan amnesie ly aangaande sy herkoms en ware geskiedenis. Met geskrifte en aksie maak Alewyn dan beswaar teen die uitstoot van die bruin mense uit die samelewing. Die skrywer Thomas Vorster word sensitief uitgebeeld as simbool van bruin adel. Die taal Afrikaans, die eiendom van beide groepe, word die ark waarbinne hande gevat kan word. Hierdie roman is egter weer hoofsaaklik rondom die propaganda geskryf en word alles deur ’n politieke bril gesien, wat afbreuk doen aan die karakterontwikkeling. Rabie sluit die ''Bolandia''-reeks af met<ref>Brink, André P. Rapport, 17 November 1985.</ref> ''En oseaan'', die verhaal van die instituut vir melaatses wat in 1817 in die Hemel-en-Aarde-vallei gestig is, terwyl die verhaal self in 1824 afspeel. Hier word die melaatses afgesonder van noemenswaardige kontak met die buitewêreld om sonder hoop op genesing die res van hulle lewens te slyt. Eerwaarde Peter Leitner is die geestelike leier, wat net soos Josef van Nasaret ook ’n skrynwerker is. Die siniese boekhouer Lukas Wahl wil van die godsdiens niks weet nie en gaan uit sy pad om die nuwe jong pasiënt Catharina (afstammeling van Ouma Katryn en Rut, weduwee van Douw Prins in ''Waar jý sterwe'') se geloof af te breek. Die inwoners se vrese, verlangens en ambisies word ’n metafoor vir die jong land Suid-Afrika se mense, met uitbeelding van hoe die slopende siekte alle rasse aanraak en verskille so afbreek. Die oseaan is eindelik die katalisator in die stryd tussen geloof en ongeloof, vandaar die titel. ''Johanna se storie''<ref>Botha, Elize. Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 23 no. 1, Maart 1983.</ref> is ’n vermaaklike weergawe van die<ref>Brink, André P. Beeld, 10 Mei 1982.</ref> lewe van ’n amptelik bruin, maar op grond van voorkoms wit,<ref>Coetzee, Ampie. Rapport, 7 Maart 1982.</ref> jong meisie genaamd Johanna Delarey. Haar wit pa probeer haar op sy plaas Elandmis hou,<ref>Du Plessis, Phil. Die Transvaler, 31 Mei 1982.</ref> waar sy en haar bruin ma in afsondering leef.<ref>Van Zyl, Ia. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 20 no. 3, Augustus 1982.</ref> Johanna wil egter uitvind wie sy is en ontsnap en gaan Kaap toe, vermom as ’n man omdat mans kan doen wat hulle wil. Onderweg kom sy vele mense teë, wat almal iets te doen het met die grotere Suid-Afrikaanse politieke en ekonomiese situasie en verteenwoordigend is van die deursnit van die destydse samelewing. Deur hierdie opeenvolgende situasies verkry die roman egter ’n episodiese aanskyn, wat afbreuk doen aan die eenheid daarvan. Die boek belig die absurditeite, onmenslikhede, vernederings en ook lagwekkende eienskappe van die apartheidsbestel. Dit alles geskied deur die onskuldige oë van ’n basies naïewe jongmens wat nog nie afgestomp is deur gewoonte, tradisie en bygeloof nie. Hierdie perspektief gee soms aan die episodes ’n vars uitkyk, maar dit hinder dat dieselfde naïewe hoofkarakter soms groot kennis van die wêreld het en ander kere ontbreek elementêre kennis oor alledaagse sake. Johanna se pelgrimstog neem haar van Elandmis na Kaapstad na Onrusrivier en weer terug huis toe. In die negentigerjare voltooi Jan die manuskrip van ’n roman wat hy ''Luk geluk'' noem, maar die uitgewers [[Human & Rousseau]] aan wie hy dit voorlê, keur publikasie af. Hulle versoek hom om die roman in ’n jeugverhaal te verander, maar Jan weier. Daarna sou hy nie weer skryf nie. === Wetenskapfiksie === In sy tyd by die SAUK skryf Jan Rabie drie wetenskapfiksieboeke wat as vervolgverhale oor die radio uitgesaai word. ’n Besondere verdienste van hierdie verhale is die eenvoud daarvan, waar  hy daarin slaag om die wetenskaplike agtergrond geloofbaar te maak en die spanning vol te hou. Voor publikasie van hierdie werke was daar weinige wetenskapfiksieboeke in Afrikaans, sodat hierdie werke ook op hulle gebied baanbrekend was. In ''Swart ster oor die Karoo'' bewerkstellig wesens van die dooie Swart Ster Nos (Latyn vir “ons”) ’n rotasie-stilstand van die aarde omdat die mensdom met sy kernkrag arsenaal ’n gevaar vir homself en die heelal geword het. Hierdie stilstand lei daartoe dat Suid-Afrika aan die donkerkant van die aarde in sneeu en ys gehul is, terwyl die mense aan die sonkant in die ewige hitte vergaan. By die navorsingstasie Saakni in die Karoo probeer wetenskaplikes ’n oplossing vind vir die koue deur kunsmatige voedsel te kweek, terwyl die professor in sterrekunde saam met ander wetenskaplikes en die buite-aardse wese dr. Stellaris op ’n ruimtereis vertrek om die probleem te probeer oplos. Die ruimtevaarders keer terug met die kennis van hoe om die mensdom te red en met ’n wil om die verskrikking van die kernkragbomme uit te wis. ''Die groen planeet'' beskryf ’n proefplan om totale uitwissing van die aarde te voorkom deur die stigting van ’n kolonie op Mars. Hierdie plan word deur die lede van die Grootraad van die aarde (Terra) se eerste wêreldregering goedgekeur en die stigting van die kolonie heet Operasie Feniks. Die eerste proefkonyne op Mars het ’n worstelstryd om te oorleef op hierdie dorre planeet en twee lede van die geselskap beswyk. Die ander besluit egter om op Mars aan te bly, selfs nadat hulle die geleentheid kry om terug te keer aarde toe. So word die boodskap gegee dat die mens in staat is om hom by buitengewone omstandighede aan te pas en te oorleef. Rabie baseer sy verhaal op die destyds beperkte wetenskaplike kennis oor Mars en oor die ruimtevaart, met sy eie projeksies waar die wetenskap nog geen antwoorde het nie. ''Die hemelblom'' vertel van die Galaktiese Raad wat “hemelblomme” op die reddeloos besoedelde en uitgebuite aarde afgooi, wat dan die aarde bedek en alle ander lewe verdring. So word dit ’n vroeë waarskuwing oor die gevare wat besoedeling vir die aarde en sy inwoners inhou. Die hemelblomme sal verskrompel sodra hulle die hele aarde bedek het, waarna dit die aarde skoon maar sonder mense sal agterlaat. Die wetenskaplikes wat diens doen in Kaap 2, die ruimte-waarnemingspos aan die Karoo-kant van die Bolandse kusberge, is verwonderd oor die verskyning van die hemelblom. Hulle is die bevelvoerder Francois Korsten, die ingenieurstudent Bill Murray en die plantkundige Piet Jordaan. Dan word hulle in ’n vlieënde piering ontvoer, maar slaag daarin om na die aarde terug te keer met ’n oplossing vir die noodtoestand. === Reisverhale === Hy skryf ook reis- en verblyfboeke.<ref>Antonissen, Rob.. Standpunte. No. 26, Desember 1952</ref> ''Groen reise'' vertel van ’n verkenningstog deur Natal op ’n stap- en rytoer in 1947–1948. Hier besoek en beskryf hy plekke soos [[St. Lucia, KwaZulu-Natal|St. Lucia]], die [[Drakensberge]] en [[Mont-aux-Sources]], Howick en die kusgebiede. Die skrywer openbaar hom hier as iemand wat intensief waarneem en op sy eie manier interpreteer. Interessant vir lesers meer as sestig jaar nadat Rabie die boek geskryf het, is sy beskrywing van sy besoek aan Nkandhla waar hy die betekenis van die naam Nkandhla probeer ontrafel: “Mnr. Carl Birkby skrywe in sy uitstekende ''Zulu Journey'' dat dit ‘plek van vrede’ is, maar kenners van [[Zoeloe]] ontken dit”<ref>''Groen reise'' bl. 159</ref> Hierdie woorde verkry simboliese waarde wanneer storms baie jare later rondom hierdie naam uitbreek. Hersiene gedeeltes uit die reisverhaal word later opgeneem in die bundel ''Rooi'' (1965) en ''Tuinprovinsie Natal'' (1977), laasgenoemde onder redaksie van [[C.J.M. Nienaber]].<ref name="ReferenceB" /> ''’n Haan vir Eloúnda'' vertel van<ref>Brink, André P. Rapport, 27 Februarie 1983.</ref> Jan en Marjorie se verblyf van dertig maande in die dorpie Eloúnda op die Griekse eiland [[Kreta]], waar die Westerse beskawing sy vroegste ontstaan gehad het. In die boek word die mense en gewoontes van die dorp beskryf teen die agtergrond van die historiese en geografiese geheel van die streek. Veral knap is die manier waarop ’n ewewig gehandhaaf word tussen besonderhede oor persoonlike belewenis en inligting oor die eiland en sy mense en geskiedenis. Die boek word dus ervaar as die waarnemings van iemand wat nie as [[Toerisme|toeris]] of buitestaander inligting deurgee nie en dus van buite af binnetoe kyk nie, maar as iemand wat deel is van die omgewing en dus van binne af as deel van die omgewing beskryf wat daar gebeur. Die titel verwys na [[Sokrates]] se doodsoffer as dank vir die dood se genesing van die lewe (ná hy die gifbeker gedrink het, sê hy “Kriton, ons skuld ’n haan aan Asklepios”) en so word die boek dan as geheel ’n haan of dankoffer vir Eloúnda. Later vertaal Jan Ioannes Kondulakis se ''Patoegas'' (’n soort Griekse ''Ampie'') en Ilias Venezis se ''Verlange na die hartland'', waardeur hy ook werke uit die Griekse letterkunde aan die Afrikaanse leser bekendstel.<ref>Van Zyl, Ia. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 21 no. 2, Mei 1983.</ref> ''’n Boek vir Onrus'' vertel van gebeurtenisse en karakters tydens sy langdurige verblyf op hierdie dorp. Dit begin met hy en sy vrou se aankoop van ’n eerste eie huis op hierdie dorp en hulle gesukkel om dit na eie smaak te ontwikkel en in te rig. Hulle ervarings en die mense van die dorp (insluitende Uys Krige) word met geesdrif en humor beskryf. Die spontane eerlikheid van die beskrywing van slegte naas goeie eienskappe tref.<ref>Weideman, George. Die Burger, 19 April 1990.</ref> ''Buidel'' sluit outobiografies aan by beide ''’n Haan vir Eloúnda'' en ''’n Boek vir Onrus'', met sketse wat oor hierdie tydperke in Jan se lewe en die mense wat hy toe ontmoet het, handel. Dit bevat ook ’n aantal van die rubrieke wat in tydskrifte en koerante verskyn het, waarin hy onder meer die stryd om Afrikaans behandel. ''Buidel'' is in 1990 op die kortlys vir die toekenning van die [[Ou Mutual]]-prys.<ref>Brink, André P. Rapport, 1 September 1985.</ref> ''Droomberge – Sederberge''<ref>Joubert, Gideon. Die Burger, 9 Januarie 1986.</ref> bevat die skrywer se wedervaringe op ’n staptoer saam met Daantjie Saayman en sy vrou deur hierdie berge, ingekleur deur kleurryke stories en geskiedenis van die kontrei. Benewens die skrywer en sy medestappers is die hoofkarakters die berge self en veral oom Frederik Joubert, die berggids en eienaar van die vier pakdonkies, wat hulle met sy vertellings vermaak. Hy woon in ’n grot in die berge en was ooggetuie van hoe [[Arend|arende]] met ’n [[luiperd]] baklei en vertel onderhoudend van dinge van die berg en sy mense, soos sederhout kap, vioolspeel in Duiwelsgat en familie besoek in [[Wupperthal]] en Witwater. In ''Paryse dagboek'' <ref>Müller, Petra. Boekewêreld, 2 September 1998.</ref> tree [[André P. Brink]] op as redakteur van<ref>Venter, L.S. Rapport, 13 September 1998.</ref> Rabie se dagboek om sodoende sy Paryse verblyf en die impak wat dit op hom as mens en skrywer gehad het, uit te beeld. Sekere invoegings word gemaak deur mense soos sy vrou Marjorie Wallace en [[Uys Krige]] om aspekte wat nie helder genoeg belig word in die dagboek nie, ook te verhelder en te bewaar.<ref>Wybenga, Gretel. Beeld, 21 September 1998.</ref> Die boek word benewens ’n uiters persoonlik kyk in die skrywer se eie psige ook ’n belangrike beeld op die na-oorlogse tydperk in Europa en Suid-Afrika. === Ander prosa === Jan Rabie se ander prosa is divers van aard. ''Die evolusie van nasionalisme'' bevat uittreksels uit die idees van internasionale denkers, wat hy bewerk om van toepassing te wees op die rassesituasie in Suid-Afrika. Die inhoud van hierdie bundel is so kontensieus vir sy tyd dat geen uitgewer daarin belangstel nie en Jan dit self publiseer en bemark. Hy beskryf onder andere die nasionalistiese strewe na blanke baasskap as ’n onbegryplike dwaasheid wat tot selfdood kan lei. Reeds hier, meer as dertig jaar voor demokrasie in Suid-Afrika, spel hy klinkklaar die opsies vir blankes in Suid-Afrika uit en redeneer oortuigend dat die opsies van geografiese skeiding (die apartheidsbeleid) én blanke oorheersing binne dieselfde staat nie haalbaar is nie. Die mees haalbare opsie beskou hy as vrywillige samewerking van alle volke binne een staat, hetsy as vermengde eenheid of as federale eenhede. ''Polemika'' bestaan hoofsaaklik uit briewe en sketse aan koerante en tydskrifte in die tydperk 1957–1965 oor aktuele aangeleenthede soos sensuur, rasseverhoudinge, literatuur, die Afrikaanse taal en die skrywer se rol in die samelewing. Soos die naam van die bundel suggereer, neem Jan hier dikwels standpunt in teen die heersende politieke en maatskaplike denkwyses. Interessant is die kort beskrywende bydrae oor ''Wie is die Sestigers?'' waarin hierdie groep se strewe en tegnieke bespreek word. Vir ''Sestigers in woord en beeld: Jan Rabie'' skryf hy ’n kort outobiografie, waarin hy onderhoudend oor sy lewe en reise en die ontstaan van sy boeke gesels. In ''Hutspot'' tree [[J.C. Kannemeyer]] op as redakteur om verspreide reissketse, verhale, essays en praatjies wat nie voorheen gebundel is nie, op hierdie wyse te bewaar. Die boek word in vier afdelings verdeel. Die eerste afdeling bevat ’n aantal reissketse wat dateer uit sy reise in 1948 en 1949 deur Frankryk, Switserland en Italië. Die tweede afdeling is die kort novelle ''Liefde in Korsika'', wat hy skryf na aanleiding van ’n besoek aan Korsika in 1954, met die boustof ’n ware verhaal oor ’n vendetta tussen twee families. Addisionele oorspronklike Engelse weergawes van kortverhale uit ''Een-en-twintig'', wat nie deur André P. Brink in “21+” opgeneem is nie, vorm die derde afdeling.  Die kortverhaal ''Fossiele-liefde'', wat wel vir opname in ''Een-en-twintig'' oorweeg is, maar eindelik afgekeur is, word ook hier opgeneem. Die vierde afdeling bevat stukke wat Rabie geskryf het na sy terugkeer na Suid-Afrika in 1955 en bevat onder andere stukke oor Bartho Smit, Johan Degenaar en Peter Blum. Hy lewer ook bydraes tot boeke en vir die bloemlesing ''Tuinprovinsie Natal'' onder redaksie van C.J.M. Nienaber skryf hy oor ''Die Oribi-ravyn''. === Jeugverhale === Besonder knap is sy twee jeugboeke. ''Twee strandlopers'' vertel van twee seuns, Boet en sy Transvaalse nefie Marius, se staptoer langs die Kaapse kus van Waenhuiskrans tot by Gansbaai en van daar per vistreiler tot Velddrif. Die skrywer se groot kennis oor die seelewe is duidelik uit hierdie verhaal, waarin talle wetenswaardighede oor die see en sy geheime soomloos in die verhaal ingewerk word. Die verhaal bevat ook beskrywings van die talle seewrakke langs hierdie gevaarlike seeroete en die verskillende soorte visse wat daar lewe. Hierdie inligting is egter ondergeskik aan die verhaal en die spanning wat geskep word.<ref>Eksteen, Louis. Standpunte. Nuwe reeks 126, Desember 1976.</ref> ''Die seeboek van die Sonderkossers''<ref>Van der Walt, P.D. Die Transvaler, 10 April 1976.</ref> is die verhaal van vier mense, ’n volwassene en drie skoolkinders, wat ’n oorlewingstog van omtrent twee weke langs die Kaapse Suidkus onderneem om te leer hoe om slegs uit die natuur te leef. Ook hierdie karakters word insiggewend geteken. Dit is die verhaal van Leentjie en haar pa Daniël, die ongelukkige skraal Bennie wat die slagoffer van ’n gebroke huwelik is en die vet Jan Kraai. Die aanvanklike onderlinge spanning tussen die karakters verdwyn wanneer die stappers verstaan dat hulle op mekaar aangewys is en mekaar se hulp nodig het om te oorleef. Benewens die natuur, leer die karakters ook van hulleself en van verhoudings en van die samehang tussen mense, plante en diere.  In hierdie boeke kom Rabie se besonder wye kennis van die natuur en sy morele insigte duidelik na vore, terwyl hy ook daarin slaag om die avonture wat beleef word, spannend aan te bied. Telkens is daar ook die uitdaging om nie net met die natuur nie, maar ook met mekaar harmonieuse verhoudings te hê. Die Scheepersprys vir Jeuglektuur word in 1977 toegeken aan ''Seeboek van die Sonderkossers''.<ref>Malan, Charles. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 43 no. 2, Lente 2006.</ref><ref>Louw, W.E.G. Van die stiebeuel in die saal. Standpunte, Jaargang 2, no. 1, 1946.</ref> === Vertalings en samesteller === As vertaler lewer hy ’n baie groot bydrae om juwele uit die wêreldletterkunde vir die Afrikaanse leser, oud en jonk, toeganklik te maak. Sy vertalings sluit in Hans Christian Andersen se ''Die varkwagter'', Paul Berna se ''Pret met die ysterperd'', ''Die perd sonder kop'', ''Soektog na ’n legende'', ''Die straatmusikant'' en ''Die ysterperd'', Max Molliger se ''Die beertjieberg'', Paul-Jacques Bonbon se ''Die waaiers'' en ''Die weeskinders van Simitra'', Suzanne de Borhegyi se ''Museums'', Henri Bosco se ''Die ligte voetstap'', Albert Camus se ''Die buitestaander'' en ''Die klip wat groei'', Etienne Cattin se ''Roseline se sneltrein'' en ''Witrot en sy stoker'', Arthur C. Clarke se ''2010: sending na Jupiter'', Hugo Claus se ''Bruid in die môre'', Guy Couhaye se ''Viktor, die seekoei met vlerke'', [[Alphonse Daudet]] se ''Briewe uit my meul'', Franklin W. Dixon se ''Duikboot-kaperjolle'', Ioannes Kondulakis se ''Patoegas'', L.N. Lavolle se ''Verlorevlei'' en ''Windesang se kinders'', David McPhail se ''Waar kan ’n olifant wegkruip?'', Robert O’Brien se ''Mevrou Frisby en die rotte van Nimh'', Tony Ross se ''Jan en die boontjierank'', Georges Siménon se ''Die huis met die groen luike'', Djibi Thiam se ''Suster Luiperd'', Ilias Venezis se ''Verlange na die hartland'' en Paul Vercors se ''Die stilte van die see''. Hy is ook redakteur van die gedenkbundel wat na Ingrid Jonker se dood saamgestel word en waarin verskeie skrywers en ander vriende hulde aan haar bring, gepubliseer as ''In memoriam Ingrid Jonker''.<ref>Botha, M.C. Insig, Januarie/Februarie 2005.</ref> == Eerbewyse == Op 15 Maart 1985 vereer die Franse regering hom met die titel van Ridder van die Legion d'Honneur vir sy rol in die verspreiding van die Franse kultuur, veral deur sy vertaling van meer as dertig boeke uit Frans in Afrikaans. Op 15 September 1990 ken die Universiteit van die Oranje-Vrystaat ’n eredoktoraat aan hom toe en Katinka Heyns maak in hierdie jaar ook ’n dokumentêre program oor hom en Marjorie Wallace wat onder die titel ''Jan-en-Jorie'' oor televisie gebeeldsaai word. Die Afrikaanse Skrywersgilde vereer hom in April 1993 met erelidmaatskap van hierdie liggaam, die eerste skrywer wat so vereer word. In 1995 ontvang hy by die Klein Karoo Nasionale Kunstefees die Afrikaans Onbeperk-toekenning. Daniël Hugo stel in 2000 ’n hoorbeeld oor sy lewe en werk op, wat onder die titel ''Jan Rabie 80'' oor Radiosondergrense uitgesaai word. In 2003 skryf Malan Steyn die drama oor sy lewe saam met Marjorie onder die titel ''Jan en Jorie'' en word dit by Aardklop en elders voor vol sale opgevoer, met die kortprent oor die kortverhaal ''Drie kaalkoppe eet tesame''” deur Inge Prins wat terselfdertyd vertoon word. Nasboek en ''Rapport'' stel in 2003 ’n nuwe prys in vir vernuwende debuutwerk op die gebied van die prosa, wat hulle na hom vernoem. Die Wes-Kaapse regering ken in 2004 die Orde van die Disa (Offisier) aan hom toe vir die buitengewone bydrae wat hy gelewer het om die provinsie ’n beter tuiste vir al sy inwoners te maak. Die Staatspresident vereer hom in 2009 postuum met die Orde van Ikhamanga (Silwer) vir sy bydrae tot die literatuur. Hy ontvang in 2011 postuum ’n Suid-Afrikaanse Letterkundetoekenning, geborg deur die Departement van Kuns en Kultuur, vir sy lewensbydrae tot die Suid-Afrikaanse letterkunde. Sy nagelate dokumente word bewaar in die Dokumentasiesentrum van die J.S. Gericke-biblioteek van die Universiteit van Stellenbosch. == Publikasies == Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:<ref>Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Rabie,_Jan_Sebastian</ref> {| class="wikitable" !Jaar !Publikasies |- |1943 |''Nog skyn die sterre'' |- |1944 |''Geen somer'' |- |1946 |''Vertrou op môre'' |- |1947 |''Die pad na mekaar'' |- |1950 |''Groen reise'' |- |1956 |''21'' |- |1957 |''Dakkamer en agterplaas'' |- | |''Swart ster oor die Karoo'' |- |1958 |''Ons, die afgod'' |- |1960 |''Twee strandlopers'' |- | |''Die evolusie van nasionalisme'' |- |1961 |''Die groen planeet'' |- |1963 |''Mens-alleen'' |- |1964 |''Eiland voor Afrika'' |- | |''Die groot anders-maak'' |- |1966 |''Die roos aan die pels'' |- | |''Waar jy sterwe'' |- | |''Polemika'' |- |1969 |''A man apart'' |- |1970 |''Klipwieg'' |- |1971 |''’n Haan vir Eloúnda'' |- | |''Die hemelblom'' |- |1975 |''Seeboek van die Sonderkossers'' |- |1977 |''Ark'' |- |1980 |''Versamelverhale'' |- |1981 |''Johanna se storie'' |- |1982 |''’n Boek vir Onrus'' |- |1985 |''En oseaan'' |- | |''Droomberge – Sederberge'' |- |1986 |''Sestigers in woord en beeld: Jan Rabie'' |- |1989 |''Buidel'' |- |1998 |''Paryse dagboek'' |- |2000 |21 Plus |- |2004 |''Hutspot'' |- | !Redakteur |- |1966 |''In memoriam Ingrid Jonker'' |- | !Vertalings |- |1960 |''Die waaier'' – Paul-Jacques Bonzon |- | |''’n Huis met groen luike'' – Georges Siménon |- | |''Die stilte van die see'' – Paul Vercors |- |1961 |''Die ysterperd'' – Paul Berna |- | |''Die ligte voetstap'' – Henri Bosco |- | |''Die klip wat groei'' – Albert Camus |- |1963 |''Die weeskinders van Simitra'' – Paul Jacques Bonzon |- |1964 |''Pret met die ysterperd'' – Paul Berna |- | |''Briewe uit my meul'' – Alphonse Daudet |- | |''Verlorevlei'' – L.N. Lavolle |- | |''Windesang se kinders'' – L.N. Lavolle |- |1965 |''Die perd sonder kop'' – Paul Berna |- |1966 |''Die buitestaander'' – Albert Camus |- | |''Witrot en sy stoker'' – Etienne Cattin |- |1967 |''Roseline se sneltrein'' – Etienne Cattin |- |1968 |''Die straatmusikant'' – Paul Berna |- |1969 |''’n Bruid in die môre'' – Hugo Claus |- |1971 |''Museums'' – Suzanne de Borhegyi |- |1974 |''Patoegas'' – Ioannes Kondulakis |- |1975 |''Soektog na ’n legende'' – Paul Berna |- |1979 |''Verlange na die hartland'' – Ilias Venezis |- |1981 |''Viktor, die seekoei met vlerke'' – Guy Couhaye |- | |''Waar kan ’n olifant wegkruip?'' – David McPhail |- | |''Jan en die boontjierank'' – Tony Ross |- | |''Suster Luiperd'' – Djibi Thiam |- |1982 |''Die varkwagter'' – Hans Christian Andersen |- | |''Die beertjieberg'' – Max Bolliger |- | |''Die herderslied'' – Max Bolliger |- | |''2010: Sending na Jupiter'' – Arthur C. Clarke |- | |''Duikboot-kaperjolle'' – Franklin W. Dixon |- |1984 |''Mev. Frisby en die rotte van Nimh'' – Robert O’Brien |- |1987 |''Môrester oor die Abruzzi'' – Uys Krige |} == Bronnelys == === Boeke === * Antonissen, Rob. ''Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede.'' Nasou Beperk. Elsiesrivier. Derde hersiene uitgawe. Tweede druk 1964. * Antonissen, Rob. ''Kern en tooi.'' Nasou Beperk. Eerste uitgawe. Eerste druk. Elsiesrivier, 1963. * Antonissen, Rob. ''Spitsberaad''. Nasou Beperk. Elsiesrivier. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1966. * Antonissen, Rob. ''Verkenning en kritiek''. H.A.U.M. Pretoria. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1979. * Aucamp, Hennie. ''Kort voor lank''. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe. Tweede druk, 1980. * Bosch, Erna. ''Mosaïek''. Academica. Pretoria. Eerste uitgawe,1986. * Botha, Elize. ''Prosakroniek''. Tafelberg Uitgewers Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1987. * Brink, André P. ''Aspekte van die nuwe prosa.'' Academica. Pretoria en Kaapstad. Eerste uitgawe. Derde druk, 1972. * Brink, André P. ''Jan Rabie se 21''. Blokboeke 23. Academica. Pretoria en Kaapstad. Derde druk, 1984. * Brink, André P. e.a. ''Rooi.'' John Malherbe Edms. Bpk. Kaapstad. Tweede hersiene uitgawe, 1982. * Brink, André P. ''Vertelkunde''. Academica. Pretoria en Kaapstad. Eerste uitgawe, 1987. * Cloete, T.T. (red.) ''Die Afrikaanse literatuur sedert sestig.'' Nasou Beperk. Eerste uitgawe, 1980. * De Jager, Johan. ''Allegaartjie''. De Jager-HAUM. Pretoria. Eerste uitgawe. Vierde druk, 1982. * Dekker, G. ''Afrikaanse Literatuurgeskiedenis''. Nasou Beperk. Kaapstad. Elfde druk, 1970. * De Vries, Abraham H. ''Kortom.'' Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe, 1983. * De Vries, Abraham H. ''Kortom 2''. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 1989. * Grové, A.P. ''Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans''. Nasou Beperk. Vyfde uitgawe. Eerste druk, 1988. * Kannemeyer, J.C. ''Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2.'' Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. Eerste druk 1983. * Kannemeyer, J.C. ''Jan Rabie.'' Tafelberg-Uitgewers Beperk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 2004. * Kannemeyer, J.C. ''Die Afrikaanse literatuur 1652–2004''. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 2005. * Krige, Uys. ''Die naamlose muse.'' Protea Boekhuis. Pretoria. Eerste uitgawe, 2002. * Lategan, F.V. ''Kernbeeld van die Afrikaanse kortverhaal''. Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad, Bloemfontein en Johannesburg 1961. * Lategan, F.V. ''Dekade: Resente Afrikaanse kortverhale.'' Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad, 1965. * Lindenberg, E. (red.) ''Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde.'' Academica. Pretoria en Kaapstad. Vierde uitgawe. Eerste druk, 1973. * Nienaber, C.J.M. (redakteur) ''Tuinprovinsie Natal.'' Tafelberg Uitgewers Beperk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1977. * Nienaber, P.J. ''Hier is ons skrywers!'' Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Eerste uitgawe, 1949. * Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. ''Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde''. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Tweede hersiene uitgawe, 1963. * Nienaber, P.J. et al. ''Perspektief en Profiel''. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969. * Rabie, Jan. ''Paryse dagboek''. Human & Rousseau. Kaapstad, Pretoria en Johannesburg. Eerste uitgawe, 1998. * Rabie, Jan. ''Sestigers in woord en beeld''. Perskor-Uitgewery. Johannesburg en Kaapstad. Eerste uitgawe, 1986. * Smuts, J.P. (Red.) ''Kompas''. HAUM. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1965. * Smuts, J.P. en Van Rensburg, R. ''Mosaïek''. HAUM. Kaapstad. Vierde druk, 1969. * Snyman, Henning. ''Kort keur: Abraham H. de Vries''. Reuse-Blokboek 3. Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Tweede druk, 1983. * Spies, Jan. ''Sebastiaan Rabie.'' in Nienaber, P.J. et al. ''Perspektief en Profiel.'' Afrikaanse Pers- Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969. * Steenberg, D.H. ''Jan Rabie 1920-)'' in Van Coller, H.P. (red.) ''Perspektief en Profiel Deel 2''. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1999. * Van Coller, H.P. (red.) ''Perspektief en Profiel Deel I''. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998. * Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) ''Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom.'' Lapa-Uitgewers. Eerste uitgawe. Tweede druk, 2005. === Tydskrifte en koerante === * Anoniem. ''Franse vereer Jan Rabie''. Die Burger, 30 Januarie 1985. * Barnard, Chris. ''Ridder Jan''. Rapport, 7 April 1985. * Barnard, Chris. ’''n Seningbesnaarde bruin windharp.'' Die Burger, 14 Augustus 1990. * Barnard, Chris. ’''n Man sonder sonde''. Insig, Desember 1995. * Barnard, Chris. ''Strandloper Jan''. Insig, Januarie 2002. * Bloemhof, Francois. ''Enkele aspekte in Hennie Aucamp se ’n Bruidsbed vir tant Nonnie en Jan Rabie se Die man met die swaar been.'' Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 31, no. 2, Mei 1993. * Botha, M.C. ''Jan Rabie: die Sestiger op sewentig''. Die Burger, 17 November 1990. * Brink, André P. ’''n Dankie sê vir Jan Rabie – 20 jaar na ‘21''’. Rapport, 28 Maart 1976. * Brink, André P. ''’n Skrywer ontdek sy Afrikaanse menswees in Parys.'' Rapport, 24 Desember 2000. * Brink, André P. ''Jan Afrika rus.'' Rapport, 18 November 2001. * Brink, Marina. ''Jan Rabie ’n ridder gebore.'' By, 18 Februarie 2012. * Burger, Kobus. ''Jan en Jorie vereer op Aardklop.'' Beeld, 9 Julie 2003. * Cloete, T.T. ''’n Gekristalliseerde verhaal: Rabie se drie kaalkoppe.'' Tydskrif vir Letterkunde, Nuwe  reeks 18 no. 2, Mei 1980. * Coetzee, A.J. ''Jan Rabie se kortverhale en kort prosas. ’n retrospektief''. Standpunte. Nuwe reeks 159, Junie 1982, * De Vries, Abraham. ''Commendatio gelewer tydens die toekenning van erelidmaatskap van die Afrikaanse Skrywersgilde aan Jan Rabie.'' 23 April 1993. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 31 no. 4, November 1993. * De Vries, Abraham. ''Daar is sovéél Janne''. Plus, 14 November 2000, * De Vries, Abraham. ''Die storie van Jan se droom''. Plus, 18 Februarie 2006. * De Vries, Willem. ''Wallace-Rabie-beurs grootste ooit.'' Beeld, 30 September 2009. * Erlank, Ingrid. ''Jan Rabie kry ligte beroerte''. Rapport, 4 Oktober 1998. * Fryer, Charles. ''Gedorie, dis onse Jan en sy Jorie''. Die Burger, 18 Augustus 1990. * [[Jakes Gerwel|Gerwel, Jakes.]] ''Boek oor Rabie ‘ vol deernis’.'' Beeld, 21 Januarie 2005. * Jansen, Herman. ''Gordyn sak finaal oor Jan en Jorie''. Rapport, 3 Julie 2005. * Kannemeyer, J.C. ''Jan Rabie, Uys Krige en die geboorte van Sestig.'' Plus, 25 Januarie 2002. * Kannemeyer, J.C. ''Afrikaans volgens Rabie die grootste nie-rassige prestasie van Suiderland''. Rapport, 9 Maart 2003. * Kruger, Gert. ''Die man van ‘21’ word 75''. Die Burger, 15 November 1995. * Lewis, J.H. ''’Die bed’ en ‘Die man met die swaar been’ van Jan Rabie.'' Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 24 no. 4, November 1986. * Nieuwoudt, Stephanie. ''Lewende legendes: Jan Rabie.'' Plus, 6 Augustus 1999. * Pieterse, Henning. ''‘Pylvak’ saamgestel deur J.P. en Ria Smuts''. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 25 no. 1, Februarie 1987. * Pieterse, Henning. ''‘Pylvak’ saamgestel deur J.P. en Ria Smuts.'' Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 26 no. 2, Mei 1988. * Pieterse, Henning. ''Drie verhale uit ‘Hoogtepunte in die Afrikaanse verhaalkuns’''. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 28, Februarie 1990. * Pieterse, Henning. ''Vyf verhale uit ‘My mense’''. Tydskrif vir Letterkunde, Jaargang 28 no. 3, Augustus 1990. * Prins, Johannes. ''Jan Rabie en Parys, die ‘kosmopolitiese kermis’.'' Plus, 7 Junie 2000. * Prins, M.J. ’''Hoogtepunte in die Afrikaanse verhaalkuns’ byeengebring deur A.P. Grové.'' Tydskrif vir  Letterkunde. Jaargang 24 no. 1, Februarie 1986. * Rabie, Jan. ''Skrywer skryf die bitterbekke af.'' Die Burger, 13 Oktober 1990. * Rousseau, Ina. ''Die Jan van vóór Parys''. Boekewêreld, 17 November 1999. * Slabber, Coenie. ''Jan Rabie se droom van almal se taal.'' Rapport, 29 April 1990. * Smith, Francois. ''Jan Rabie dag ná verjaardag in Kaap dood''. Beeld, 16 November 2001. * Smith, Francois. ''Jan Rabie se begrafnis ‘voltrek sy goue band met grond’''. Beeld, 20 November 2001. * Smuts, J.P. en Smuts, Ria. ''’n Eksistensiële buitestaander by Jan Rabie: ‘Ek het jou gemaak’.'' Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 33 no. 3, Augustus 1995. * Van der Walt, Sarel. ''Jan Rabie postuum vereer vir bydrae tot literatuur''. Beeld, 3 Desember 2009. * Von Meck, Anoeschka. ''Jan Rabie se huis word toe tog nie gesloop''. Rapport, 16 Julie 2006. * Willemse, Hein. ''Hartstogtelik Jan.'' Beeld, 20 November 2001. * Wyngaard, Heindrich. ''Ordes ‘huldig Jan en Jorie’''. Rapport, 2 Oktober 2005. === Internet === * Barnard, Chris Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2001/11/17/3/2.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621235410/http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2001/11/17/3/2.html |date=21 Junie 2010 }} * Barnard, Chris Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1990/08/14/4/7.html * Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1993/03/24/1/12.html * Boekeredakteur Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2001/11/16/3/18.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Botha, Amanda Oulitnet: http://www.oulitnet.co.za/seminaar/janjorie.asp {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170621215332/http://oulitnet.co.za/seminaar/janjorie.asp |date=21 Junie 2017 }} * Botha, M.C. Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1990/11/17/4/3.html * Brink, André P. Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2001/11/18/22/2.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1998/10/05/2/1.html * Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2000/11/14/4/8.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2001/11/17/8/3.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Deloof, Jan Oulitnet: http://www.oulitnet.co.za/neerlandi/janrabie.asp {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160406131229/http://www.oulitnet.co.za/neerlandi/janrabie.asp |date= 6 April 2016 }} * De Vries, Abraham H. Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2006/02/18 KA/05/02.html * De Vries, Abraham H. Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1993/04/27/9/1.html * De Vries, Abraham H.: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2001/11/17/6/12.html * Giliomee, Hermann Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2004/12/14/B1/14/05.html * Kannemeyer, J.C. Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2004/11/19/KA/05/01.html * Kannemeyer, J.C. Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2003/02/18/DB/8LDN/01.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Kannemeyer, J.C. Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2003/09/08/DB/9LDNk/06.html * Kannemeyer, J.C. Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2004/11/17/DB/10LDNk/07.html * Kannemeyer, J.C. Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2005/04/30/BS/16LDN/01.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Kannemeyer, J.C. Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2003/03/9/24/1.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Le Roux, André Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1990/10/16/2/9.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621235529/http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1990/10/16/2/9.html |date=21 Junie 2010 }} * LitNet ATKV-Skrywersalbum 17 Junie 2010: www.litnet.co.za * Loots, Sonja Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2003/03/9/24/4.html * Nieuwoudt, Stephanie Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1999/08/06/3/20.html * Olivier, Fanie Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2001/11/17/3/4.html * Prins, Jo Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2001/11/17/3/3.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621235415/http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2001/11/17/3/3.html |date=21 Junie 2010 }} * Rousseau, Ina Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1999/11/17/3/22.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Scholtz, Leopold Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2004/10/08/DB/12k/05.html{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Smith, Francois Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2001/11/20/2/25.html * Steenberg, A.M.M. Noordwes-Universiteit: http://dspace.nwu.ac.za/handle/10394/3801 * Boekwurm: http://www.boekwurm.co.za/blad_skryf_pqrst/janrabie.html * Willemse, Hein Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2001/11/20/12/9.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621235547/http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2001/11/20/12/9.html |date=21 Junie 2010 }} == Verwysings == {{Verwysings|2}} {{Sestigers|state=autocollapse}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Rabie, Jan}} [[Kategorie:Afrikaanse skrywers]] [[Kategorie:Geboortes in 1920]] [[Kategorie:Sterftes in 2001]] mnz1c3akosazycbd14hw82otaa8bm2l 0 426 2519696 2514268 2022-08-16T20:34:39Z Oesjaar 7467 /* Sterftes */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{jare|beeld=The Fabs.JPG|teks=Die Beatles}} Die '''jaar 1964''' was 'n [[skrikkeljaar]] wat volgens die [[Gregoriaanse kalender]] op 'n [[Woensdag]] begin het. Dit was die 64ste jaar van die [[20ste eeu]] n.C. In teenstelling met [[gewone jaar|gewone jare]] het die jaar 366 dae en 'n [[29 Februarie]] gehad. == Gebeure == * [[1 Januarie]] – Die [[Federasie van Rhodesië en Njassaland]] word ontbind. * 1 Januarie – Prof [[Hendrik Johannes Jacob Bingle|HJJ (Hennie) Bingle]] aanvaar diens as rektor van die [[PU vir CHO]]. * [[29 Januarie]] - [[9 Februarie]] – Die negende [[Olimpiese Winterspele 1964|Olimpiese Winterspele]] word in [[Innsbruck]], [[Oostenryk]], aangebied. * [[30 Januarie]] – Die onbemande ruimtetuig [[Ranger 6]] word lanseer. * [[27 Maart]] – Die [[Goeie Vrydag-aardbewing]], die kragtigste aardbewing in die geskiedenis van die [[VSA]] met 'n [[Richterskaal]] lesing van 9,2 tref [[Suid Sentraal Alaska]], 125 mense sterf en grootskaalse skade aangerig aan die stad [[Anchorage, Alaska|Anchorage]]. * [[8 April]] – [[Gemini 1]] word lanseer, die eerste sending van die [[Gemini-program]]. * [[26 April]] – [[Tanganjika]] en [[Zanzibar]] smelt saam om [[Tanzanië]] te vorm. * [[17 Junie]] – [[Nico Malan]], [[Kaapland]] se administrateur, wy die gebou van die [[Hoërskool Groote Schuur]], [[Kaapstad]] in. * [[21 Junie]] – Lede van die [[Ku Klux Klan]] vermoor die burgerreg-aktiviste Andrew Goodman, James Cheney en Mickey Schwerner, in [[Mississippi]], [[Verenigde State van Amerika]]. * [[27 Junie]] – [[Etienne Leroux]] ontvang die [[Hertzogprys]] vir ''Sewe Dae by die Silbersteins''. * [[Julie]] – Die eerste [[Craven-week]] word aangebied. * [[4 Julie]] – [[IBM]] kondig die [[System/360]] aan. * [[6 Julie]] – [[Malawi]] word van die [[Verenigde Koninkryk]] onafhanklik. * [[28 Julie]] – [[Ranger 7]] word gelanseer op sy tog na die [[maan]]. * [[31 Julie]] – [[Ranger-program]]: [[Ranger 7]], onbemande ruimtetuig bots teen die maan. * [[21 September]] – [[Malta]] word van die Verenigde Koninkryk onafhanklik. * [[27 September]] – Die [[BAC TSR-2]], 'n Britse [[bomwerper]], voltooi sy nooiensvlug. * [[10 Oktober|10]]-[[24 Oktober]] – Die 18de [[Olimpiese Somerspele 1964|Olimpiese Somerspele]] word in [[Tokio]], [[Japan]], aangebied. * [[24 Oktober]] – [[Zambië]] word van die [[Verenigde Koninkryk]] onafhanklik. * [[3 November|3]]-[[12 November]] – Die tweede [[Paralimpiese Somerspele 1964|Paralimpiese Somerspele]] word in [[Tokio]], [[Japan]], aangebied. * [[5 November]] – [[Mariner-program]]: [[Mariner 3]] word lanseer. * [[13 November]] – [[De Villiers Lamprecht]] word die eerste Suid-Afrikaner wat 'n [[droommyl]] hardloop. * [[24 November]] – Die [[Mars]]-verkenningsruimtetuig [[Mariner 4]] word gelanseer. == Geboortes == * onbekend – [[Fredrik Gustafsson]], Sweedse professor in sensorinformatika by Linköping Universiteit. * onbekend – [[Diane Victor]], Suid-Afrikaanse kunstenaar. * [[12 Januarie]] – [[Jeff Bezos]], Amerikaanse internet-entrepreneur en mediamagnaat. * [[17 Januarie]] – [[Michelle Obama]], voormalige Amerikaanse [[Eerste Dame|presidentsvrou]]. * [[27 Januarie]] – [[Bridget Fonda]], Amerikaanse aktrise. * [[19 Februarie]] – [[Jennifer Doudna]], Amerikaanse biochemikus en medewenner van die [[Nobelprys vir Chemie]] in 2020. * [[20 Februarie]] – [[Willie Garson]], Amerikaanse akteur, regisseur, en vervaardiger († [[2021]]). * [[7 Maart]] – [[Bret Easton Ellis]], Amerikaanse outeur en skrywer. * [[10 Maart]] – [[Prins Edward, Graaf van Wessex|Prins Edward,]], Britse koninklike, jongste seun van [[Elizabeth II van die Verenigde Koninkryk|koningin Elizabeth]] en [[Prins Philip, Hertog van Edinburg|prins Philip]]. * [[23 Maart]] – [[Dozi]], Afrikaanse sanger. * [[29 Maart]] – [[Elle Macpherson]], Australiese fotomodel en aktrise. * [[30 Maart]] – [[Tracy Chapman]], Amerikaanse sangeres * [[3 April]] – [[Nigel Farage]], Britse politikus. * [[6 April]] – [[David Woodard]], Amerikaanse skrywer en dirigent. * [[13 April]] – [[Caroline Rhea]], Kanadese aktrise. * [[20 April]] – [[Andy Serkis]], Engelse akteur * [[23 April]] – [[Aviv Kochavi]], Israelse generaal. * [[29 April]] – [[Federico Castelluccio]], Italiaans-Amerikaanse akteur en skilder. * [[15 Mei]] – [[Lars Løkke Rasmussen]], [[Denemarke|Deense]] politikus. * [[16 Mei]] – [[Kobus Wiese]], afgetrede [[Springbokrugbyspeler]]. * [[1 Junie]] – [[Casper de Vries]], Afrikaanse komediant en akteur. * [[11 Junie]] – [[Jean Alesi]], Frans-Italiaanse [[Formule Een]]renjaer. * [[19 Junie]] – [[Boris Johnson]], [[burgemeester]] van [[Londen]] 2008–2016, tans Britse premier. * [[22 Junie]] – [[Dan Brown]], Amerikaanse skrywer. * [[25 Junie]] – [[Danie Botha (musikant)|Danie Botha]], Afrikaanse [[sanger]] van geestelike liedere. * [[28 Junie]] – [[Sabrina Ferilli]], Italiaanse aktrise. * [[20 Julie]] – [[Deon Lotz]], Suid-Afrikaanse [[akteur]]. * [[26 Julie]] – [[Anne Provoost]], Belgiese skrywer. * [[5 Augustus]] – [[Annesu de Vos]], Suid-Afrikaansgebore Kanadese skryfster. * [[8 Augustus]] – [[Klaus Ebner]], Oostenrykse skrywer. * [[27 Augustus]] – [[Ronel Nel]], Afrikaanse skrywer († [[2022]]). * [[25 Augustus]] – [[Blair Underwood]], Amerikaanse akteur, vervaardiger en regisseur. * [[29 Augustus]] – [[Steve Hofmeyr]], Suid-Afrikaanse sanger en akteur. * [[2 September]] – [[Keanu Reeves]], Kanadese rolprentakteur. * [[3 September]] – [[Amber Lynn]], Amerikaanse [[pornografiese aktrise]] en vervaardiger. * [[4 September]] – [[René Pape]], Duitse [[opera]] bassanger. * [[17 September]] – [[Ursula Karven]], Duitse aktrise. * [[17 September]] – [[Trisha Yearwood]], countrysangeres en aktrise. * [[27 September]] – [[Johnny du Plooy]], Suid-Afrikaanse swaargewigbokser († [[2013]]). * [[28 September]] – [[Janeane Garofalo]], [[Amerika]]anse aktrise. * [[30 September]] – [[Monica Bellucci]], Italiaanse aktrise. * [[9 Oktober]] – [[Guillermo del Toro]], [[Meksikaans]]-Amerikaanse regisseur, vervaardiger en skrywer. * [[20 Oktober]] – [[Kamala Harris]], Amerikaanse politikus. * [[3 November]] – [[Brenda Fassie]], Suid-Afrikaanse popsangeres († [[2004]]). * [[11 November]] &ndash; [[Philip McKeon]], Amerikaansk akteur († [[2019]]). * [[16 November]] – [[Luciano Floridi]], Italiaanse filosoof. == Sterftes == * [[1 Februarie]] – [[Mabel Malherbe]], 'n [[Suid-Afrika]]anse politikus, joernalis, die tweede vrou wat tot die Volksraad verkies is en die eerste burgemeesteres van ’n Suid-Afrikaanse stad ([[Pretoria]]) (* [[1879]]). * [[6 Februarie]] – [[Emilio Aguinaldo]], Filippynse politikus en staatsman, President van die [[Filippyne]] (* [[1869]]). * [[29 Februarie]] – [[Frank Albertson]], 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur (* [[1909]]). * [[5 April]] – [[Douglas MacArthur]], 'n generaal in die [[Amerikaanse Weermag]] (* [[1880]]) * [[14 April]] – [[Rachel Carson]], Amerikaanse [[bioloog]] (* [[1907]]). * [[18 Mei]] – [[Harm Oost]], 'n Suid-Afrikaanse [[joernalis]], [[skrywer]] en [[politikus]] (* [[1877]]). * [[27 Mei]] – [[Jawaharlal Nehru]], Indiese politikus, eerste staatshoof (* [[1889]]). * [[25 Junie]] – [[Gerrit Rietveld]], Nederlandse meubelontwerper en argitek (* [[1888]]). * [[3 Augustus]] – [[Flannery O'Connor]], Amerikaanse outeur (* [[1925]]). * [[4 September]] – [[Werner Bergengruen]], [[Baltiese Duitsers|Duits-Baltiese]] skrywer (* [[1892]]). * [[20 Oktober]] – [[Herbert Hoover]], die 31ste [[President van die Verenigde State]] (* [[1874]]) . * [[6 November]] – Anita Malfatti, Brasiliaanse skilder (* [[1889]]). [[Kategorie:1964| ]] [[Kategorie:20ste eeu]] 0s8tyivtldptrzzdjzbs25t78p32wh0 0 576 2519694 2490635 2022-08-16T20:33:09Z Oesjaar 7467 /* Geboortes */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{jare|beeld=Boerenrepublieken.png|teks=Die boererepublieke}} Die '''jaar 1877''' was 'n [[gewone jaar]] wat volgens die [[Gregoriaanse kalender]] op 'n [[Maandag]] begin het. Dit was die 77ste jaar van die [[19de eeu]] n.C. Soos ander gewone jare het die jaar 12 maande, 52 weke en 365 dae gehad. == Gebeure == * [[Henry James]] publiseer sy sosiale komedie ''The American''. * 15–19 Maart 1877 – [[Australiese nasionale krieketspan|Australië]] en [[Engelse nasionale krieketspan|Engeland]] speel in die eerste internasionale [[toetskrieket]]wedstryd; Australië wen met 45 lopies. * [[12 April]] – Die [[Verenigde Koninkryk]] annekseer [[Zuid-Afrikaansche Republiek|Transvaal]] * [[12 Augustus]] – [[Asaph Hall]] ontdek [[Mars (planeet)|Mars]] se kleinste en uiterste [[natuurlike satelliet|maan]], [[Deimos (maan)|Deimos]]. * [[18 Augustus]] – Asaph Hall ontdek Mars se grootste en naaste maan, [[Phobos (maan)|Phobos]]. * [[21 September]] – [[Gioacchino Pecci]] (later [[Pous Leo XIII]]) word kamerlengo. == Geboortes == * [[21 Februarie]] – [[Totius]], Suid-Afrikaanse digter, predikant en hoogleraar aan die [[Teologiese Skool Potchefstroom|Teologiese Skool]] van die [[Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika|Gereformeerde Kerk]] († [[1953]]). * [[27 Mei]] – [[Isadora Duncan]], Amerikaanse danseres en choreograaf († [[1927]]). * [[28 Mei]] – [[Maksimilian Wolosjin]], Russies-Oekraïense digter en landskapskilder († [[1932]]). * [[3 Junie]] – [[Raoul Dufy]], Franse [[waterverf]]skilder († [[23 Maart]] † [[1953]]). * [[7 Junie]] – [[George Villiers, 6de Graaf van Clarendon|George Villiers]], Britse politikus en vyfde [[Goewerneur-generaal van Suid-Afrika]] (1931–1937) († [[1955]]). * [[10 Julie]] – [[Ernest Brown Babcock]], Amerikaanse plantgenetikus († [[1954]]). * [[18 Julie]] – [[Jacob van Deventer]], [[Suid-Afrika]]anse militêre bevelvoerder († [[1922]]). * [[21 Julie]] – [[Harm Oost]], 'n Suid-Afrikaanse [[joernalis]], [[skrywer]] en [[politikus]] († [[1964]]). * [[27 Julie]] – [[Ernő Dohnányi]], Hongaarse komponis, pianis en dirigent († [[1960]]). * [[31 Julie]] – [[Louisa Bolus]], Suid-Afrikaanse [[plantkundige]] en herbariumhouer († [[1970]]). * [[10 Oktober]] – [[Nettie Bredell]], 'n kleindogter van pres. Paul Kruger († [[1920]]). * [[24 Oktober]] – [[Alex Frew]], [[Suid-Afrika]] se sesde [[Springbokkaptein]] († [[1947]]). * [[4 Desember]] – [[Morris Alexander]], lid van die Suid-Afrikaanse Volksraad vir [[Kaapstad-Kasteel (kiesafdeling)|Kaapstad-Kasteel]] († [[1946]]). == Sterftes == * [[5 September]] – [[Crazy Horse]], "Inheemse Amerikaner" van die Oglala Lakota (* [[1842]]). * [[23 September]] – [[Urbain Le Verrier]], ’n Franse [[sterrekundige]] wat die ontdekking van [[Neptunus]] voorspel het (* [[1811]]). * Onbekend – [[Thomas Stubbs]], ’n Setlaarsweeskind, ambagsman en aanvoerder van Stubb's Rangers (* [[1808]]) [[Kategorie:19de eeu]] [[Kategorie:1877]] mhbucqn72hz6875v06eulfkvyd4o2sm 0 587 2519725 2496390 2022-08-17T05:43:25Z Oesjaar 7467 /* Sterftes */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{jare|beeld=Big Hole Kimberley RSA (JAR) (2).jpg|teks=Die Groot Gat}} Die '''jaar 1869''' was 'n [[gewone jaar]] wat volgens die [[Gregoriaanse kalender]] op 'n [[Vrydag]] begin het. Dit was die 69ste jaar van die [[19de eeu]] n.C. Soos ander gewone jare het die jaar 12 maande, 52 weke en 365 dae gehad. == Gebeure == * [[6 Maart]] – [[Dmitri Mendelejef]] stel die eerste [[periodieke tabel]] van [[chemiese element]]e aan die [[Rusland|Russiese]] [[chemie]]se vereniging voor. * [[6 November]] – [[Diamant]]e word te [[Kimberley]] ontdek. Die ''[[Groot Gat]]'', effektief die grootste uitgrawing deur mensehand ter wêreld, ontstaan. Ongeveer 23 miljoen ton materiaal is verwyder en die opbrengs is 2,722&nbsp;kg diamante. * [[17 November]] – Die [[Suezkanaal]] in [[Egipte]] word geopen. * [[8 Desember]] – [[Pous Pius IX]] open die Eerste Vatikaanse Konsilie. * Onbekend – [[Dmitri Mendelejef]] publiseer die eerste [[Periodieke tabel]]. * Onbekend – ''Bayânudîn'' verskyn, 'n handleiding oor die [[Moslem]]geloof, en een van die eerste boeke in [[Afrikaans]]. Die skrywer is Turkse geleerde, Abubakr Effendi. == Geboortes == * [[10 Januarie]] – [[Grigori Raspoetin]], [[Rusland|Russiese]] lekeprediker († [[1916]]). * [[11 Februarie]] – [[Else Lasker-Schüler]], Duits-Joodse digteres en toneelskryfster († [[1945]]). * [[16 Maart]] – [[W.A. Hofmeyr]], Afrikaanse kultuurleier en sakeman. Die [[W.A. Hofmeyr-prys]] is na hom vernoem († [[1953]]). * [[18 Maart]] – [[Neville Chamberlain]], Britse politikus († [[1940]]). * [[22 Maart]] – [[Emilio Aguinaldo]], Filippynse politikus en staatsman, President van die [[Filippyne]] († [[1964]]). * [[29 Maart]] – [[Edwin Lutyens]], Britse argitek († [[1944]]). * [[15 April]] – [[Sarie Maré]], die vrou oor wie die eerste versie van die volksliedjie “Sarie Marais” handel († [[1939]]). * [[21 April]] – [[Hauk Aabel]], [[Noorweegse]] akteur († [[1961]]). * [[27 Junie]] – [[Hans Spemann]], ontvanger van die [[Nobelprys]] vir medisyne 1935 († [[1941]]). * 27 Junie – [[Emma Goldman]], Amerikaanse anargis en feminis († [[1940]]). * [[27 Augustus]] – [[Karl Haushofer]], akademikus, populariseer [[geopolitiek]] in [[Duitsland]] († [[1946]]). * [[20 September]] – [[Antonie Kock]], regter van die [[Zuid-Afrikaansche Republiek]] († [[1948]]). * [[2 Oktober]] – [[Mahatma Gandhi]], charismatiese Indiese massa-bewegingsleier, wat die saak van [[Verenigde Koninkryk|Brits]]-koloniale [[Indië]] onder die wêreld se aandag gebring het († [[1948]]). * [[7 September]] – Genl. [[Ben Viljoen]], Boereoorlog-stryder († [[1917]]). * [[24 Desember]] – [[Henriette Roland Holst]], Nederlandse digteres († [[1952]]). * [[31 Desember]] – [[Henri Matisse]], Franse kunstenaar († [[1954]]). == Sterftes == * [[8 Maart]] – [[Hector Berlioz]], 'n Franse komponis (* [[1803]]). * [[24 Maart]] – [[Antoine-Henri Jomini]], Switserse generaal (* [[1779]]). * [[1 Augustus]] – [[Alexine Tinne]], Nederlandse ontdekkingsreisiger (* [[1835]]). * 1 Augustus – [[Johannes Smuts]], 'n staatsamptenaar, sakeman en die tweede [[burgemeester]] van [[Kaapstad]] (* [[1785]]). * [[8 Oktober]] – [[Franklin Pierce]], die veertiende [[President van die Verenigde State]] (* [[1804]]). * [[24 Oktober]] – [[Thomas Bowler]], [[Engelse]] [[skilder]] wat aan die [[Kaap]] gewerk het (* [[1812]]). * [[7 November]] – Ds. [[Gottlieb Wilhelm Anthonie van der Lingen]], stigter van die [[Paarl]]se [[Gimnasium]], in die [[Paarl]]. (* [[29 Mei]] [[1804]]). [[Kategorie:19de eeu]] [[Kategorie:1869]] nuj80gzq6up3s0bjpqddo6502x8qllb 0 688 2519723 2256527 2022-08-17T05:42:08Z Oesjaar 7467 /* Geboortes */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{jare|beeld=Early flight 02562u (7).jpg|teks=Ballonvlug}} Die '''jaar 1785''' was 'n [[gewone jaar]] wat volgens die [[Gregoriaanse kalender]] op 'n [[Saterdag]] begin het. Dit was die 85ste jaar van die [[18de eeu]] n.C. Soos ander gewone jare het die jaar 12 maande, 52 weke en 365 dae gehad. == Gebeure == * [[7 Januarie]] – [[Jean-Pierre Blanchard]] van [[Frankryk]] en [[Verenigde State|Amerikaner]] [[John Jeffries]] reis vanaf [[Dover, Engeland|Dover]], [[Engeland]], na [[Calais]], [[Frankryk]], in 'n [[lugballon]]. * [[14 Februarie]] – [[Pous Pius VI]] stel 14 nuwe kardinale aan waaronder [[Gregorio Barnaba Chiaramonti]], O.S.B.Cas., biskop van Imola, later [[Pous Pius VII]]. * [[17 Desember]] – [[Francesco Saverio Castiglioni]] (later [[Pous Pius VIII]]) word priester gewy. == Geboortes == * [[9 Julie]] – [[Johannes Smuts]], 'n staatsamptenaar, sakeman en die tweede [[burgemeester]] van [[Kaapstad]] († [[1869]]). * [[20 Julie]] – [[Mahmoed II]], 'n sultan van die [[Ottomaanse Ryk]] († [[1839]]). == Sterftes == * [[8 Mei]] − [[Pietro Longhi]], Venesiaanse skilder (* [[1701]]) * [[15 Junie]] – [[Jean-François Pilâtre de Rozier]], Franse [[chemie]] en [[fisika]] onderwyser en een van die eerste [[lugvaart]]pioniers (* [[1754]]). * [[2 Augustus]] – [[Georg Schmidt]], sendeling van die [[Morawiese kerk]] (* [[1709]]) [[Kategorie:18de eeu]] [[Kategorie:1785]] lis7vsv5oyw0mxi5fzclws4iu90docf 0 1894 2519654 2517451 2022-08-16T17:49:24Z Sobaka 328 /* Gebeure */ skakel wikitext text/x-wiki {{FebruarieKalender}} '''14 Februarie''' is die 45ste dag van die jaar in die [[Gregoriaanse kalender]]. Daar volg nog 320 dae in die res van die jaar (321 in [[skrikkeljaar|skrikkeljare]]). == Gebeure == * [[1014]] – [[Pous Benedictus VIII]] kroon Hendrik II en sy vrou Kunigunde tot keiser en keiserin van die [[Heilige Romeinse Ryk]]. * [[1130]] – [[Pous Innocentius II]] volg [[Pous Honorius II]] op. * [[1130]] – [[Pietro Pierleoni]] word as [[Teenpous Anacletus II]] gekies teen Pous Innocentius II. * [[1515]] – [[Giulio di Giuliano de' Medici]] (later [[Pous Clemens VII]]) word aartsbiskop van Narbonne. * [[1621]] – [[Pous Gregorius XV]] word gekroon deur kardinaal Andrea Baroni Peretti Montalto. * [[1785]] – [[Pous Pius VI]] stel 14 nuwe kardinale aan waaronder [[Gregorio Barnaba Chiaramonti]], O.S.B.Cas., biskop van Imola, later [[Pous Pius VII]]. * [[1859]] – [[Oregon]] word die 33ste [[Deelstate van die Verenigde State van Amerika|deelstaat]] van die [[Verenigde State]]. * [[1876]] – [[Elisha Gray]] en [[Alexander Graham Bell]] doen elkeen aansoek om 'n patent vir die [[telefoon]]. * [[1879]] – [[Chileense]] magte beset die [[Boliviese]] hawe [[Antofagasta]], en bring die [[Stille Oseaan]] Oorlog teweeg. * [[1900]] – [[Tweede Vryheidsoorlog]]: Die [[Slag van Pietershoogte]] begin. * [[1901]] – Koning [[Edward VII van die Verenigde Koninkryk|Edward VII]] open die Britse Parlement vir die eerste keer. * [[1912]] – [[Arizona]] word die 48ste [[Deelstate van die Verenigde State van Amerika|deelstaat]] van die [[Verenigde State]]. * [[1945]] – Die [[Britse Lugmag|''RAF'']] Bomkommandoment begin die strategiese bombardering van [[Dresden]] in [[Sakse]], [[Duitsland]], wat lei tot 'n noodlottige [[vuurstorm]] waarin 25,000 burgerlikes sterf. * [[1989]] – 'n Fatwa word uitgevaardig vir die teregstelling van [[Salman Rushdie]], die outeur van ''[[The Satanic Verses]]'', 'n roman wat as "lasterlik teenoor [[Islam]]" beskou is. * [[1989]] – Die eerste [[satelliet]] in die satellietkonstellasie van die [[GPS]]-stelsel word in 'n wentelbaan om die aarde geplaas. * [[1996]] – Die sesde [[Krieketwêreldbeker 1996|Krieketwêreldbeker]] begin in [[Indië]], [[Pakistan]] en [[Sri Lanka]]. * [[2015]] – Die elfde [[Krieketwêreldbeker 2015|Krieketwêreldbeker]] begin in [[Australië]] en [[Nieu-Seeland]]. * [[2018]] – [[Jacob Zuma]] bedank as [[President van Suid-Afrika]]. == Geboortes == * [[1817]] – [[Frederick Douglass]], Amerikaanse sosiale hervormer, slawernyafskaffingsaktivis, redenaar, skrywer en staatsman († [[1895]]). * [[1836]] – [[Alexander Daneel]], eerste predikant van die [[NG gemeente Heidelberg, Wes-Kaap|NG gemeente Heidelberg, Kaap]] († [[1899]]). * [[1879]] – Dr. [[Willem Petrus Steenkamp]], Suid-Afrikaanse predikant, dokter en politikus († [[1956]]). * [[1895]] – [[Max Horkheimer]], Duitse filosoof en sosioloog († [[1973]]). * [[1895]] – Alexander Alexandrowitsch Mikulin, Russiese ingenieur († [[1985]]). * [[1896]] – Werner Richard Heymann, Duitse komponis en dirigent († [[1961]]). * [[1897]] – Jørgen Bentzon, Deense komponis († [[1951]]). * [[1948]] – [[Ingrid Winterbach]], Suid-Afrikaanse skrywer. * [[1952]] – [[Anton Lesser]], Engelse akteur. * [[1958]] – [[André Swiegers]], Suid-Afrikaanse sanger en liedjieskrywer. * [[1959]] – [[Renée Fleming]], Amerikaanse operasopraan. * [[1965]] – [[Zinzan Brooke]], voormalige Nieu-Seelandse [[rugby]]speler (agsteman). * [[1970]] – [[Simon Pegg]], Britse akteur. * [[1977]] – [[Jim Jefferies]], Australiese komediant, akteur en skrywer. * [[1992]] – [[Freddie Highmore]], Engelse akteur en skrywer. == Sterftes == * [[1400]] – [[Richard II van Engeland|Richard II]], koning van Engeland (* [[1367]]) * [[1779]] – [[James Cook]], Britse ontdekkingsreisiger (* [[1728]]) * [[1933]] – [[Paul Louw]], Afrikaanse predikant en digter (* [[1890]]). * [[2013]] – [[Reeva Steenkamp]], Suid-Afrikaanse model (* [[1983]]). * [[2018]] – [[Ruud Lubbers]], politikus en Eerste Minister van [[Nederland]] (* [[1939]]). * 2018 – [[Morgan Tsvangirai]], [[Zimbabwe|Zimbabwiese]] politikus (* [[1952]]). == Vakansies, vierings en waarnemingsdae == * [[Valentynsdag]] – oral {{commonskat|14 February}} [[Kategorie:Februarie]] ennrly05m58hj3xfyfa73gmm0l2xdmu 0 2336 2519724 2482427 2022-08-17T05:42:43Z Oesjaar 7467 /* Geboortes */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{JulieKalender}} '''9 Julie''' is die 190ste dag van die jaar in die [[Gregoriaanse kalender]] (191ste in [[skrikkeljaar|skrikkeljare]]). Daar volg nog 175 dae in die res van die jaar. == Gebeure == * [[926]] – [[Pous Johannes X]] sluit in Mantua 'n verbond met Hugo van die Provence, koning van [[Italië]]. * [[1386]] – Veldslag van Sempbach. 1500 man van die Switserse Bondgenootskap vernietig die Oostenrykse aanvalsmag van 6000 man onder hertog Leopold van Habsburg (Oostenryk). Hertog Leopold sterf op die slagveld. * [[1606]] – [[Pous Paulus V]] skryf 'n brief aan koning [[James I]] van Engeland om hom geluk te wens met troonsbestyging (drie jaar later). * [[1753]] – [[Pous Benedictus XIV]] publiseer ''Sollicita ac provida'' oor die herorganisasie van die Indeks van Verbode Boeke. * [[1915]] – [[Eerste Wêreldoorlog]]: die Duitse magte gee in [[Duits-Suidwes-Afrika]] hulle op [[Khorab]] oor aan Suid-Afrikaanse soldate onder genl. [[Louis Botha]]. * [[1916]] – Die [[CONMEBOL|Suid-Amerikaanse Sokkerassosiasie]] word in [[Buenos Aires]], [[Argentinië]], deur vier lande gestig. * [[1942]] – [[Tweede Wêreldoorlog]]: [[Holocaust]] - [[Anne Frank]] se gesin begin skuil in 'n solder bo haar vader se kantoor in 'n [[Amsterdam]]se pakhuis. * [[1943]] – Tweede Wêreldoorlog: [[Geallieerdes van die Tweede Wêreldoorlog|Geallieerde]] valskermstroepe land in [[Sisilië]] en Operasie Husky begin. * [[1991]] – [[Suid-Afrika]] word tot die Olimpiese beweging hertoegelaat ná 30 jaar in isolasie. * [[2002]] – Stigting van die [[Afrika-unie]], die opvolger van die [[Organisasie vir Afrika-eenheid]], in [[Lusaka]]. * [[2011]] – [[Suid-Soedan]] verklaar onafhanklikheid van [[Soedan]]. == Geboortes == * [[1785]] – [[Johannes Smuts]], 'n staatsamptenaar, sakeman en die tweede [[burgemeester]] van [[Kaapstad]] († [[1869]]). * [[1834]] – Sir [[Thomas Scanlen]], eerste minister van die [[Kaapkolonie]] († [[1912]]). * [[1898]] – [[Gerard Walschap]], Vlaamse skrywer († [[1989]]). * [[1901]] – [[Barbara Cartland]], Britse skryfster († [[2000]]). * [[1910]] – [[Govan Mbeki]], Suid-Afrikaanse politikus en vader van [[Thabo Mbeki]] († [[2001]]). * [[1932]] – [[John Anthony West]], Amerikaanse skrywer, dosent en geologiegids († [[2018]]). * 1932 – [[Donald Rumsfeld]], 'n Amerikaanse politikus en sakeman († [[2021]]). * [[1933]] – [[Oliver Sacks]], Britse neuroloog en skrywer († [[2015]]). * [[1947]] – [[O.J. Simpson]] ("The Juice"), afgetrede Amerikaanse voetbalspeler, akteur en misdadiger. * [[1948]] – [[Jeanne Zaidel-Rudolph]], Suid-Afrikaanse komponis. * [[1956]] – [[Tom Hanks]], Amerikaanse akteur. * [[1957]] – [[Kelly McGillis]], Amerikaanse filmaktrise en -vervaardiger. * [[1969]] – [[Gert-Jan Segers]], Nederlandse politikus. * [[1995]] – [[Georgie Henley]], Engelse aktrise. * [[1997]] – [[Tatjana Schoenmaker]], Suid-Afrikaanse vroueswemmer. == Sterftes == * [[518]] – [[Anastasius I van Bisantium|Anastasius I]], [[keiser]] van [[Bisantium]] (* [[430]]). * [[1627]] – [[Dirk Rafaelsz Camphuysen]], [[Nederland]]se [[skilder]], [[digter]] en [[teoloog]] (* [[1586]]) * [[1797]] – [[Edmund Burke]], [[Ierse]] [[filosoof]] en [[politikus]] (* [[1729]]) * [[1850]] – [[Zachary Taylor]], die twaalfde [[President van die Verenigde State]] (* [[1784]]). * [[1959]] – [[T.P.N. Coetsee]], Suid-Afrikaanse politikus en merinoteler (* [[1874]]). * [[1984]] – [[Arthur Bleksley]], Suid-Afrikaanse wetenskaplike (* [[1908]]). * [[2002]] – [[Rod Steiger]], Amerikaanse akteur (* [[1925]]). * [[2019]] – [[Ross Perot]], Amerikaanse sakeman, politikus en miljardnêr (* [[1930]]). * [[2021]] – [[Geoff Makhubo]], Suid-Afrikaanse politikus en [[burgemeester]] van die [[Stad Johannesburg Metropolitaanse Munisipaliteit|Johannesburg Metro]] (* [[1968]]). == Vakansies, vierings, en waarnemingsdae == * {{commonskat|9 July}} [[Kategorie:Julie]] 6tvua5glapemme66n6i4w7t2uk1lnbr 0 2348 2519695 2513641 2022-08-16T20:33:56Z Oesjaar 7467 /* Geboortes */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{JulieKalender}} '''21 Julie''' is die 202de dag van die jaar in die [[Gregoriaanse kalender]] (203de in [[skrikkeljaar|skrikkeljare]]). Daar volg nog 163 dae in die res van die jaar. == Gebeure == * [[230]] – [[Pous Pontianus]] volg [[Pous Urbanus I]] op. * [[649]] – [[Pous Martinus I]] volg [[Pous Theodorus I]] op. * [[1298]] – [[Edward I van Engeland]] verslaan [[William Wallace]] se [[Skotland|Skotse]] rebelle by die [[Slag van Falkirk (1298)|Slag van Falkirk]]. * [[1542]] – [[Pous Paulus III]] publiseer die bul ''Licet ab initio'' wat die [[Inkwisisie]] sentraliseer. * [[1621]] – [[Pous Gregorius XV]] stel twee nuwe kardinale aan waaronder sy familielid Marcantonio Gozzadini. * [[1766]] – [[Pous Clemens XIII]] stel Giovanni Ottavio Bufalini, titulêr aartsbiskop van Chalcedonië en Giovanni Carlo Boschi, titulêr aartsbiskop van Athene, aan as kardinale. * [[1773]] – [[Pous Clemens XIV]] publiseer sy brief ''Dominus ac redemptor noster'' waarin die Jesuïte-orde ontbind word. * [[1823]] – Die eerste blanke persoon in die Transvaal word op [[Makwassie]] gebore, die baba Broadbents. * [[1861]] – [[Amerikaanse Burgeroorlog]]: Die eerste [[Slag van Bull Run]] vind plaas. * [[1954]] – By die ''Geneefse Konferensie'' na die Indo-Chinaoorlog word besluit om [[Viëtnam]] in twee te deel. * [[1961]] – Amerika se tweede bemande ruimtetuig [[Mercury-Redstone 4]] word lanseer. * [[1970]] – Die [[Aswandam]] in [[Egipte]] word na 11 jaar se konstruksie voltooi. * [[1981]] – [[Sri Lankaanse nasionale krieketspan|Sri Lanka]] word 'n volle lid van die [[Internasionale Krieketraad|Internasionale Krieketkonferensie]] (nou die Internasionale Krieketraad, IKR). * [[1994]] – [[Tony Blair]] word tot leier van die [[Arbeidersparty (Verenigde Koninkryk)|Arbeidersparty]] verkies en word sodoende die leier van die [[Verenigde Koninkryk|Britse]] opposisie. * [[1995]] – Die [[Volksrepubliek China|Chinese weermag]] begin [[missiele]] in die waters noord van [[Taiwan]] vuur en ontketen daarmee die [[Derde Straat van Taiwan-krisis]]. * [[1997]] – Die 200ste verjaardag van die volledig gerestoureerde [[USS Constitution]] (alias "Old Ironsides") word gevier deur vir die eerste keer in 116 jaar 'n vaartog te onderneem. * [[2010]] – [[Slowenië]] sluit by die [[OESO]] aan. * [[2013]] – Nadat [[Albert II van België|Albert II]] ten gunste van sy oudste seun abdikeer het, lê [[Filip van België|Filip]] die ampseed as nuwe [[Belgiese monargie|koning]] van [[België]] af. == Geboortes == * [[1414]] – [[Francesco della Rovere]], [[Pous Sixtus IV]], die 212de [[pous]] van die [[Rooms-Katolieke Kerk]] in Celle, naby Savona, [[Italië]] († [[1484]]). * [[1710]] – [[Paul Heinrich Gerhard Möhring]], [[Duitsland|Duitse]] dokter, [[Plantkunde|plantkundige]] en dierkundige († [[1792]]) * [[1809]] – [[Ferdinand Augustijn Snellaert]], Vlaamse skrywer. († [[1872]]). * [[1812]] – Kmdt. [[Louw Wepener]], Boerekryger († [[1865]]). * [[1861]] – Genl. [[Jan Celliers]], Boerekryger († [[1931]]). * [[1877]] – [[Harm Oost]], 'n Suid-Afrikaanse [[joernalis]], [[skrywer]] en [[politikus]] († [[1964]]). * [[1899]] – [[Ernest Hemingway]], Amerikaanse skrywer († [[1961]]). * [[1911]] – [[Marshall McLuhan]], Kanadese mediakenner († [[1980]]). * [[1921]] – [[Credo Mutwa]], [[Zoeloe]] sangoma en skrywer († [[2020]]). * [[1922]] – [[Mollie Sugden]], Britse aktrise († [[2009]]). * [[1935]] – [[Aubrey Kruger]], Suid-Afrikaanse tekenaar en uitvinder van die dolos († [[2016]]). * [[1951]] – [[Robin Williams]], Amerikaanse akteur en komediant († [[2014]]). * [[1963]] – [[Noxolo Kiviet]], Suid-Afrikaanse [[ANC]]-politikus. == Sterftes == * [[1425]] – [[Manuel II Palaiologos]], keiser van die [[Bisantynse Ryk]] (* [[1350]]) * [[1796]] – [[Robert Burns]], nasionale digter van [[Skotland]] (* [[1759]]). * [[1943]] – [[Charley Paddock]], Amerikaanse atleet en akteur (* [[1900]]). * [[1944]] – [[Claus von Stauffenberg]], Duitse soldaat (* [[1907]]). * [[1948]] – [[Bruckner de Villiers]], Suid-Afrikaanse politikus (* [[1875]]). * [[1967]] – [[Albert Luthuli]], President van die [[ANC]] (* [[1898]]). * [[1967]] – [[Pierre Kemp]], [[Nederlanders|Nederlandse]] [[digter]] (* [[1886]]). * 1967 – [[Basil Rathbone]], Suid-Afrikaans-Amerikaanse akteur en sanger (* [[1892]]). * [[1972]] – [[Jigme Dorji Wangchuck]], 3de koning van [[Bhutan]] (* [[1928]]). * [[1974]] – [[Chris Blignaut]], legendariese Afrikaanse sanger (* [[1897]]). * [[1977]] – [[Henry Vahl]], Duitse akteur (* [[1897]]). * [[1982]] – [[Dave Garroway]], Amerikaanse joernalis en akteur (* [[1913]]). * [[1989]] – Ds. [[Pieter du Toit]], predikant van die [[Nederduitse Gereformeerde Kerk]] (* [[1921]]). * [[1998]] – [[Alan Shepard]], Amerikaanse vlootvlieënier en [[ruimtevaarder]] (* [[1923]]). * [[2005]] – [[Long John Baldry]], Brits-Kanadese akteur en sanger (* [[1941]]). * [[2020]] – [[Andrew Mlangeni]], ANC-aktivis en een van die agt mans in die [[Rivonia-verhoor]] (* [[1925]]). * [[2021]] – [[Lieb Bester]], [[Suid-Afrika]]anse akteur en musikant (* [[1949]]). == Vakansies, vierings, en waarnemingsdae == * Die [[Nasionale Dag van België]]. {{commonskat|21 July}} [[Kategorie:Julie]] jw58fxqhrerxbtgm5nqdfw7uw86cio6 0 2359 2519726 2514529 2022-08-17T05:44:01Z Oesjaar 7467 /* Sterftes */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{AugustusKalender}} '''1 Augustus''' is die 213de dag van die jaar in die [[Gregoriaanse kalender]] (214de in [[skrikkeljaar|skrikkeljare]]). Daar volg nog 152 dae in die res van die jaar. == Gebeure == * [[768]] – Die kerklike regbank ontslaan [[Teenpous Constantinus II]]. * [[1177]] – Vrede van [[Venesië]]: Keiser Frederik I Barbarossa erken [[Pous Alexander III]]. * [[1291]] – Die [[Switserland|Switserse]] oerkantons verklaar hulle self onafhanklik. * 1291 – Rütli-Eed: Volgens legende smelt die oerkantons Unterwalden, Schwyz en Uri in ewige bondgenootskap (Duits: ''ewigen Bund'') saam. * [[1589]] – [[Pous Sixtus V]] stig die Slawies Kollege in sy bul ''Sapientiam Sanctorum''. * [[1664]] – Die [[Slag van Szentgotthárd (1664)|Slag van Szentgotthárd]] vind plaas. * [[1707]] – [[Pous Clemens XI]] stel Charles Thomas Maillard de Tournon, titulêr patriarg van [[Antiogië]] aan as kardinaal. * [[1712]] – [[Michelangelo Conti]] (later [[Pous Innocentius XIII]]) word biskop van Viterbo en Tuscania (Italië). * [[1774]] – Die [[chemiese element]] [[suurstof]] word onafhanklik deur [[Joseph Priestley]], ontdek - die ontdekking wat vroeër deur [[Carl Wilhelm Scheele]] gemaak is, word hiermee bevestig. * [[1798]] – Tydens die [[Napoleontiese Oorloë]] begin die [[Slag van die Nyl]] tussen die [[Franse Vloot|Franse]] en [[Britse Vloot|Britse vlote]]. * [[1876]] – [[Colorado]] word die 38ste [[Deelstate van die Verenigde State van Amerika|deelstaat]] van die [[Verenigde State]]. * [[1891]] – Viering van die 600ste bestaansjaar van [[Switserland]]. * 1891 – Die Switserse volk stem toe dat die reg om banknote te druk aan die staat ("Bund") oorgedra mag word * [[1914]] – [[Eerste Wêreldoorlog]]: Die [[Duitse Keiserryk]] verklaar oorlog teen die [[Russiese Ryk]] en die oorlog begin. * 1914 – Eerste Wêreldoorlog; Die vyandelike magte bevestig dat hulle [[Switserland]] se neutraliteit erken. * [[1936]] – Die [[SAUK]] word gestig as Suid-Afrika se nasionale uitsaaidiens. * [[1941]] – Die [[Universiteit van Stellenbosch]] se [[koerant|studentekoerant]], ''Die Matie'', se eerste uitgawe verskyn. <!-- http://diematie.blogspot.com/2006/05/die-matie-redakteursrenie.html --> * [[1944]] – [[Tweede Wêreldoorlog]]: Die [[Warskou Opstand]] teen die Duitse besetting begin in [[Pole]]. * [[1960]] – [[Benin]] word van [[Frankryk]] onafhanklik. * [[1976]] – Motorrenjaer [[Niki Lauda]] veg om sy lewe na 'n ongeluk in die [[Duitse Grand Prix]]. * [[1981]] – [[MTV]] maak sy debuut met die liedjie ''Video Killed the Radio Star'' deur The Buggles. == Geboortes == * [[10 v.C.]] – [[Claudius]], Romeinse keiser († [[54]]). * [[1819]] – [[Herman Melville]], [[Verenigde State|Amerikaanse]] [[roman]]skrywer en veral bekend is vir sy meesterstuk: ''Moby Dick'' († [[1891]]). * [[1912]] – [[Henry Jones (akteur)|Henry Jones]], Amerikaanse [[akteur]] († [[1999]]). * [[1924]] – [[Abdoellah van Saoedi-Arabië|Abdoellah bin Abdoel Aziz al-Saoed]], die koning van [[Saoedi-Arabië]] († [[2015]]). * [[1931]] – [[Trevor Goddard]], Springbokkrieketkaptein († [[2016]]). * [[1936]] – Yves Saint Laurent, Franse modeontwerper. * [[1939]] – [[John Miles]], Afrikaanse skrywer en digter. * [[1948]] – [[Pornpetch Wichitcholchai]], [[Thailand|Thaise]] prokureur. * [[1956]] – [[Doug Burgum]], Amerikaanse entrepreneur, filantroop en politikus. * [[1963]] – [[John Carroll Lynch]], Amerikaanse akteur. * [[1968]] – [[Marco Börries]], [[Duitsers|Duitse]] besigheidsman. * [[1979]] – [[Jason Momoa]], Amerikaanse akteur. * [[1985]] – [[Tendai Mtawarira|Tendai "Beast" Mtawarira]], [[Springbokrugbyspeler]]. * [[1990]] – [[Elton Jantjies]], Springbokrugbyspeler. * [[1993]] – [[Leon Thomas III]], Amerikaanse akteur en sanger. * [[1994]] – [[Sergeal Petersen]], Suid-Afrikaanse rugbyspeler. * [[1997]] – [[Refentse Morake]], Afrikaanse ligte sanger. == Sterftes == * [[30 v.C.]] – [[Marcus Antonius]], Romeinse politikus (* [[83 v.C.]]). * [[371]] – Sint Eusebius van Vercelli. * [[1464]] – [[Cosimo de' Medici|Cosimo di Giovanni de' Medici]], die "Ouere", Italiaanse bankier, politikus en eerste lid van die bekende [[Medici]]-familie (* [[1389]]). * [[1714]] – [[Anna van Groot-Brittanje|Anna]], koningin van [[Engeland]], [[Ierland]] en [[Skotland]] (* [[1665]]). * [[1857]] – [[Peter Frans van Kerckhoven]], [[Vlaminge|Vlaamse]] [[skrywer]] en een van die leiers van die vroeë [[Vlaamse Taalbeweging|Vlaamse Beweging]] (* [[1818]]) * [[1869]] – [[Alexine Tinne]], Nederlandse ontdekkingsreisiger (* [[1835]]). * 1869 – [[Johannes Smuts]], 'n staatsamptenaar, sakeman en die tweede [[burgemeester]] van [[Kaapstad]] (* [[1785]]). * [[1926]] – [[John X. Merriman]], langsdienende parlementslid, ook Eerste Minister van die Kaapkolonie (* [[1841]]). * [[1966]] – [[Robey Leibbrandt]], bokser en politieke stormvoël (* [[1913]]). * [[1973]] – [[Walter Ulbricht]], Oos-Duitse kommunistiese politikus (* 1893). * [[1975]] – [[Vivian Frederick Maynard FitzSimons]], [[Suid-Afrika]]anse [[herpetoloog]] (* [[1901]]) * [[1996]] – [[Frida Boccara]], Franse sangeres (* [[1940]]). * [[1980]] – [[Patrick Depailler]], Franse motorrenjaer (* 1944). * 1980 – [[Strother Martin]], Amerikaanse akteur (* 1919). * [[2007]] – [[Ryan Cox]], Suid-Afrikaanse fietsryer (* [[1979]]). * [[2013]] – [[Gail Kobe]], Amerikaanse aktrise (* [[1929]]). == Vakansies, vierings, en waarnemingsdae == * [[Nasionale Dag van Switserland]] * Wêrelddag van Joy {{commonskat|1 August}} [[Kategorie:Augustus]] clc1u105mnk9osodgg7wqtucmxvqu3i 0 4315 2519697 2494349 2022-08-16T20:35:05Z Oesjaar 7467 /* Sterftes */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{MeiKalender}} '''18 Mei''' is die 138ste dag van die jaar in die [[Gregoriaanse kalender]] (139ste in [[skrikkeljaar|skrikkeljare]]). Daar volg nog 227 dae. == Gebeure == * [[1291]] – Die [[Moslems]] verower die kruisvaarderstad [[Akko]] * [[1521]] – [[Pous Leo X]] verbied Latynse dienste in Griekse kerke. * [[1642]] – Stigting van [[Montréal]] (Notre-Dame de Ville-Marie de Montréal) * [[1652]] – [[Rhode Island]] skep die eerste wet in [[Noord-Amerika]] wat [[slawerny]] onwettig maak. * [[1672]] – [[Pous Clemens X]] verklaar Jacobus (James) Blanconibus van Mevania salig. * [[1699]] – [[Pous Innocentius XII]] publiseer die brief ''Regi saeculorum'' oor die Jubeljaar [[1700]]. * [[1712]] – [[Pous Clemens XI]] stel 18 nuwe kardinale aan, waaronder Lodovico Pico della Mirandola, titulêr patriarg van Konstantinopel. * [[1721]] – [[Pous Innocentius XIII]] word gekroon deur kardinaal Benedetto Pamphili. * [[1724]] – [[Lorenzo Ganganelli]] (Later [[Pous Clemens XIV]]) word Franciskaan. * [[1743]] – [[Pous Benedictus XIV]] publiseer ''Nimiam Licentiam'' oor die geldigheid van gemengde huwelike. * [[1765]] – 'n Brand verwoes 'n kwart van die dorp [[Montreal]], [[Québec (provinsie)|Quebec]]. * [[1803]] – [[Napoleontiese Oorloë]]: Die [[Verenigde Koninkryk]] trek die Verdrag van Amiens terug en verklaar oorlog teen [[Frankryk]]. * [[1804]] – [[Napoleon I van Frankryk|Napoleon Bonaparte]] word verklaar as keiser van [[Frankryk]] deur die Franse Senaat. * [[1814]] – [[Pous Pius VII]] publiseer ''Il trionfo'' oor die terugkeer na [[Rome]]. * [[1848]] – Opening van die eerste Duitse Nasionale Vergadering (Nationalversammlung) in [[Frankfurt]], [[Duitsland]] * [[1863]] – [[Amerikaanse Burgeroorlog]]: Die Slag van Vicksburg begin (eindig [[4 Julie]]). * [[1869]] – Oorgawe van die Ezo-republiek aan [[Japan]]. * [[1899]] – [[Jan van Riebeeck]] se standbeeld word onthul in Heerengracht Straat, [[Kaapstad]] * [[1900]] – Die [[Verenigde Koninkryk]] verklaar 'n [[protektoraat]] oor [[Tonga]]. * [[1910]] – Die [[aarde]] beweeg deur die stert van [[Halley se Komeet]]. * [[1944]] – [[Tweede Wêreldoorlog]]: Slag van Monte Cassino – Duitsland ontruim Monte Cassino en Geallieerde magte neem die pos oor na ’n geveg wat 20 000 lewens geëis het. * [[1950]] – Lord [[Bertrand Russell]], wiskundige en filosoof, ontvang die [[Nobelprys vir Letterkunde]] * [[1953]] – Rogers Dry Lake, [[Kalifornië]], Jacqueline Cochran word die eerste vrou wat die [[klankgrens]] breek (sy het in 'n [[North American F-86 Sabre]] teen ’n gemiddelde spoed van 652,337 myl/h gevlieg). * [[1958]] – 'n [[Lockheed F-104 Starfighter]] stel 'n wêreldspoedrekord van 1 404,19 myl/h. * [[1969]] – [[Apollo-program]]: [[Apollo 10]] word gelanseer. * [[1974]] – Kernwapentoets: As deel van die projek Smiling Buddha laat [[Indië]] hulle eerste [[kernwapen]] suksesvol ontplof, en word die sesde nasie om dit te doen. * [[1980]] – [[Mount Saint Helens]] se uitbarsting in die deelstaat [[Washington (deelstaat)|Washington]] - 57 mense sterf. * [[1991]] – [[Somaliland]] verklaar eensydig sy onafhanklikheid van [[Somalië]]. * [[1995]] – Alain Juppé word Eerste Minister van [[Frankryk]]. == Geboortes == * [[1048]] – [[Omar Khayyam]], Persiese digter, wiskundige, sterrekundige († [[1131]]). * [[1872]] – Lord [[Bertrand Russell]], wiskundige en filosoof († [[1970]]). * [[1883]] – [[Walter Gropius]], argitek, stigter van [[Bauhaus]] († [[1969]]). * [[1891]] – [[Rudolf Carnap]], Duitse filosoof († [[1970]]). * [[1896]] – [[Walter Fitzgerald]] 'n Engelse akteur († [[1976]]). * [[1912]] – [[Perry Como]], Amerikaanse sanger († [[2001]]). * 1912 – [[Walter Sisulu]], anti-[[apartheid]] aktivis († [[2003]]). * [[1919]] – Dame [[Margot Fonteyn]], [[ballet]]danseres († [[1991]]) * [[1920]] – [[Pous Johannes Paulus II]], die 264ste [[pous]] van die [[Rooms-Katolieke Kerk]] († [[2005]]). * [[1922]] – [[Bill Macy]], Amerikaanse akteur († [[2019]]). * [[1928]] – [[Pernell Roberts]], Amerikaanse akteur († [[2010]]). * [[1931]] – [[Robert Morse]], Amerikaanse akteur († [[2022]]). * [[1934]] – [[Dwayne Hickman]], Amerikaanse akteur en regisseur († [[2022]]). * [[1969]] – [[Martika]], Kubaans-Amerikaanse sanger. * [[1970]] – [[Tina Fey]], skrywer, komediant, aktrise. * [[1986]] – [[Kevin Anderson]], Suid-Afrikaanse [[tennis]]speler. * [[1990]] – [[Simoné Nortmann]], Suid-Afrikaanse aktrise. == Sterftes == * [[526]] – [[Pous Johannes I]] (* [[470]]), die 53ste pous van die Rooms-Katolieke Kerk. * [[1012]] – Johannes III Crescentius. * [[1675]] – [[Jacques Marquette]], 'n Franse Jesuïetsendeling en ontdekkingsreisiger (* [[1637]]). * [[1911]] – [[Gustav Mahler]], [[Oostenryk|Tsjeggies-Oostenrykse]] [[komponis]] en dirigent (* [[1860]]). * [[1964]] – [[Harm Oost]], 'n Suid-Afrikaanse [[joernalis]], [[skrywer]] en [[politikus]] (* [[1877]]). * [[1988]] – [[Daws Butler]], Amerikaanse akteur (* [[1916]]). * [[1990]] – [[Jill Ireland]], Britse aktrise (* [[1936]]). * [[1995]] – [[Elizabeth Montgomery]], Amerikaanse aktrise (* [[1933]]). * 1995 – [[Alexander Godunov]], Amerikaanse [[ballet]]danser, akteur (* [[1949]]). * 1995 – [[Elisha Cook Jr.]], Amerikaanse akteur (* [[1903]]). * [[2013]] – [[Vuyo Mbuli]], [[SAUK]]-TV en radiopersoonlikheid (* [[1967]]). * [[2016]] – [[Samuel Pauw]], Suid-Afrikaanse modernistiese en postmodernistiese argitek (* [[1936]]). * [[2021]] – [[Charles Grodin]], Amerikaanse akteur (* [[1935]]). == Vakansiedae == * Feesdag van [[Pous Johannes I]] in die Rooms-Katolieke Kerk. [[Kategorie:Mei]] gvc2rnmiz6th2gzskjvkc84ki95mfi6 0 5510 2519681 2498052 2022-08-16T19:11:18Z Sobaka 328 /* Binnelandse verset teen apartheid */ skakel wikitext text/x-wiki [[Lêer:ApartheidSignEnglishAfrikaans.jpg|duimnael|'n Bord wat rasseklassifikasie in die Apartheidsjare aangedui het.]] [[Lêer:DurbanSign1989.jpg|duimnael|Kennisgewing op Durbanstrand in Engels, Afrikaans en Zoeloe, wat aandui dat die strand gereserveer is vir gebruik deur die witrassegroep.]] [[Lêer:Apartheid.jpg|duimnael|'n Rasse beperkingsbord op 'n strand in [[Muizenberg]] in Valsbaai. "Net blankes" — nie-blankes en honde was verbode.]] '''Apartheid''', soms geëufemiseer tot '''afsonderlike ontwikkeling''', verwys na 'n politieke bestel, ideologie en beleid wat op rasseklassifikasie gegrond is en tussen [[1948]] en [[1994]] as amptelike beleid in [[Suid-Afrika]] gegeld het. Die woord ''apartheid'' dui oorspronklik op 'n toestand van apart of afgesonder wees. Met die implementering van die Nuwe Benadering van [[Pieter Willem Botha|P.W. Botha]] in [[1984]] na afloop van die referendum in [[1983]], is 'n beleid van magsdeling daargestel waarmee tentatiewe stappe gedoen is om ander groepe by die regering te betrek. Dit het egter steeds die swart meerderheid uitgesluit en is deur die meeste mense in Suid-Afrika en in die buiteland verwerp. Onder apartheid is lede van verskillende rasse geskei en is swart mense stemreg binne die sogenaamde "wit" Suid-Afrika ontsê. Die invoer van die beleid veroorsaak oneindige leed aan miljoene Suid-Afrikaners deur gedwonge verskuiwings, beperkings op beweging, indiensneming en gewelddadige onderdrukking van die vryheidstryd. Vele ander wette en reëlings soos die [[Groepsgebiedewet]], [[Ontugwet]] en die [[Wet op Afsonderlike Geriewe]] dra by tot die daaglikse vernedering van swart en gekleurde mense. In 'n manifes van dr [[Daniël François Malan]] (leier van die [[Nasionale Party]] 1948–1954) op die vooraand van die algemene verkiesing in eersgenoemde jaar, word die term ''apartheid'' vir die eerste keer gebruik om die beleid van die Nasionale Party aan te dui. Daarmee wou die Party die voortbestaan van die afsonderlike identiteit van elke ras in Suid-Afrika verseker. Blankes, Indiërs, swartes en bruines sou afsonderlik naas mekaar tot ontwikkeling gebring word. Die negatiewe element van hierdie beleid en die verloop daarvan is hoofsaaklik die diskriminasie teen sogenaamde nie-blankes. Dit het duidelik geword dat die politieke mag sedert 1948 die [[Europa|Europese]] (wit) groepe bevoordeel het, terwyl die ander groepe afgesonder is ten opsigte van politieke deelname, en deelname aan maatskaplike voordele en ekonomiese bedrywighede. Ten opsigte van die swart mense was die verklaarde beleid om die vernaamste etniese groepe te skei in hulle eie gebiede. Hulle moes daar as selfversorgende eenhede ontwikkel. Die gebiede was egter nie geskik vir die vorming van volwaardige state nie en finansiering deur die [[Apartheidsregering]] was onvoldoende om die Groot Apartheid-visie te verwesenlik. Verskeie woordsamestellings het ontstaan om aanduidend te wees van stelsels wat die gevolg van apartheid was: apartheidsregering, met sy apartheidspolitiek en apartheidsbeleid; apartheidspolisie en apartheidsweermag. Die term dra in die algemeen 'n skeldende ondertoon, juis omdat die uitoefening van die apartheidsbeleid tot soveel onreg en lyding binne die onderdrukte groep gelei het. In [[Engeland]] het simpatiseerders met die lot van die onderdrukte groepe in [[1969]] onder leiding van die anti-apartheidsaktivis [[Peter Hain]], 'n bybetekenis geskep: "apart hate" is gebruik om aan te dui dat daar 'n element van haat geheers het om 'n onderdrukte groep in die Suid-Afrikaanse sosiaal-politieke bedeling te vestig. Hierdie verwikkeling het die wêreld soos 'n veldbrand getref en die uitwerking was uiters nadelig vir die Suid-Afrikaanse regering, wat vertrou het op eufemismes, gebore uit 'n beleid van segregasie, om sy politieke ontwerp van swart [[tuisland]]e en [[selfbeskikking]] in afgesonderde state te bevorder. Die fokus op apartheid het wêreldwyd só 'n oorweldigende gevolg gehad, dat die term spoedig opgeneem is as [[leenwoord]] in ander tale, eerder as om nuutskeppings te maak. Die apartheidtydvak kom finaal tot 'n einde met die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|eerste nie-rassige algemene verkiesing in Suid-Afrika]] in 1994, wat oortuigend deur die [[ANC]] gewen word. Die verkiesing word gevolg deur die inhuldiging van [[Nelson Mandela]] as Suid-Afrika se eerste swart president en die saamstel van 'n regering van nasionale eenheid waarin die leiers van die vernaamste opposisiepartye, die [[Nasionale Party]] en die [[IVP]], adjunkpresidentsposte en ander kabinetposte beklee. <!-- - hier moet ons bietjie meer sê oor wat na 1994 gebeur het en nie net een saak uitlig nie, die waarheid en versoeningskommisie, die merkwaardige versoening in die eerste paar jaar na 1994. Daarna volg 'n tydperk wat oorgaan in sogenaamde [[regstellende aksie]] wat gemik is daarop om die ongelykhede van die verlede reg te stel op verskeie terreine in die samelewing.--> == Die stryd teen apartheid == In [[Mei]] 1948 wen die [[Nasionale Party]] onder leiding van [[dr. D.F. Malan]] die verkiesing en word die beleid van apartheid van stapel gestuur. Die Nasionale Party se beleid het ten doel gehad om deur middel van rasseskeiding die mag in die hande van die wit bevolking — en in besonder die [[Afrikaners]] — te hou. 'n Hele reeks wette is uitgevaardig wat afsonderlike ontwikkeling op ekonomiese, politieke, geografiese en sosiale vlak sou verseker. Dit was die begin van die apartheidsera wat van 1948 tot [[April]] 1994 sou duur, toe die eerste algemene demokratiese verkiesing in Suid-Afrika gehou is. Die mees dramatiese wetgewing ná [[1950]] was eerstens die [[Groepsgebiedewet]], wat later deur middel van verdere wetgewing uitgebrei sou word. Dit het daarop neergekom dat sekere gebiede vir elke bevolkingsgroep gereserveer sou word. Swart mense kon net met spesiale toestemming in die [[stad|stede]] woon, en ook net in gebiede wat vir hulle geoormerk was. Die Tuislandbeleid sou hieruit voortvloei: swart mense is hul burgerlike regte ontneem en is saam met sekere stamme in gebiede ver van hul woon- en werkomgewing gegroepeer. Dit was die motivering vir die verpligte dra van pasboeke. Hierdie drastiese wetgewing het 'n gevoel van minderwaardigheid by swart mense gekweek en sou gou daarna gevoelens van haat en wraak by organisasies soos die [[ANC]] ontlok. In [[1951]] het die Wet op die Afsonderlike Verteenwoordiging van Kiesers die swart en bruin kiesers in die [[Kaap]] van die kieserslyste verwyder. Die Hooggeregshof het hierdie wysiging van 'n bykans 100 jaar oue wet in [[1952]] onkonstitusioneel verklaar aangesien dit nie deur 'n tweederdemeerderheid goedgekeur is nie. Die regering se reaksie hierop was om 'n nuwe wet te aanvaar ingevolge waarvan 'n tweederdestem nie meer nodig was om wetgewing te wysig nie. Die bevinding van die Hooggeregshof is dus eenvoudig omseil. === Apartheidswetgewing === * [[Wet op Verbod van Gemengde Huwelike]] * [[Ontugwet]] * [[Wet op Bevolkingsregistrasie]] * [[Groepsgebiedewet]] * [[Sensuurwet (Apartheid)|Sensuurwet]] * [[Wet op die Afsonderlike Verteenwoordiging van Kiesers]] * [[Wet op die Voorkoming van Onregmatige Plakkery]] * [[Wet op Bantoe-owerhede]] * [[Naturellewet (Afskaffing van Passe en Koördinering van Dokumente)]] * [[Wet op Bantoe-onderwys]] * [[Wet op Afsonderlike Geriewe]] * [[Wet op die Hervestiging van Naturelle]] * [[Wet op die Ontwikkeling van Groepsgebiede]] * [[Naturelle- (Verbod op Interdikte) Wet]] * [[Wet op Bantoebeleggingskorporasie]] * [[Wet op Gemeenskaplike Kleurlingreservate]] * [[Wet op die Behoud van Kleurlinggebiede]] * [[Wet op Stedelike Bantoerade]] == Passiewe verset teen apartheid in die 1950's == [[Lêer:ZK Matthews.jpg|duimnael|regs|200px|Prof. Z.K. Matthews, Kaaplandse leier van die [[ANC]].]] Vir geleerde en professionele swart mense was die manier waarop hulle deur die regering behandel is, eenvoudig onaanvaarbaar. Hulle het gevoel dat hulle minderwaardig behandel en verneder is deur 'n regering wat geen gehoor gegee het aan die aandrang, sowel binnelands as buitelands, om die beleid van apartheid af te skaf nie. Politieke organisasies soos die [[ANC]], die [[Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party]] (SAKP), die ''[[Pan Africanist Congress]]'' (PAC) van [[Robert Sobukwe]] wat in [[1959]] van die ANC weggebreek het, die ''South African Students Organisation'' (SASO) en die ''[[National Union of South African Students]]'' (NUSAS) was almal deel van die protesveldtog teen apartheid. Die ANC, wat verreweg die meeste ondersteuners gehad het, het in [[1949]] 'n plan van aksie van stapel laat loop om vir swart mense verteenwoordiging op nasionale regeringsvlak te kry. Die veldtog van passiewe verset sou die volgende vorme aanneem: * ''Publieke ongehoorsaamheid'': die pasboeke sou nie meer gedra word nie. * ''Stakings'': wegbly-aksies sou die ekonomie knou. * ''Geen samewerking nie'': die boodskap aan die regering was dat hulle ingesluit moes word anders sou hulle nie onderhandel nie. * ''Boikotte'': hulle sou saamstaan om Suid-Afrikaanse [[sakeonderneming]]s te boikot. * ''Massa-optogte'': openbare protesoptogte sou gereël word. In 1949 is dr. James Moroka tot president-generaal van die ANC verkies, en [[Walter Sisulu]] van die ANC se Youth League tot sekretaris-generaal. Die ANC het [[1 Mei]] [[1950]] tot [[Vryheidsdag]] verklaar ter herdenking van die Vryheidsdag van die Kommunistiese Party in [[Rusland]] in [[1917]]. Hulle het hul ondersteuners aangemoedig om op daardie dag van die werk weg te bly en die helfte van die arbeidsmag aan die [[Witwatersrand]] het daardie dag nie vir werk opgedaag nie. Polisieoptrede teen die stakers het tot die dood van agttien werkers gelei. Aangesien die ANC die ondersteuning van die [[Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party]] geniet het, het die regering in 1950 besluit om die [[Wet op die Onderdrukking van Kommunisme]] te publiseer wat alle bedrywighede van dié party aan bande sou lê. Die Russiese Konsulaat in [[Pretoria]] is in [[1956]] gesluit en alle diplomatieke bande tussen [[Suid-Afrika]] en die [[U.S.S.R.]] is verbreek. In 'n brief aan dr. [[D.F. Malan]] het swart, Kleurling- en Indiër-weerstandsorganisasies die regering versoek om die volgende diskriminerende wette af te skaf: * Die [[Groepsgebiedewet]] wat bepaal het dat sekere gebiede vir sekere rassegroepe geproklameer sou word en dat geen lid van 'n ander ras daar mag woon nie. * Die [[Wet op die Onderdrukking van Kommunisme]] wat alle kommunistiese bedrywighede in Suid-Afrika verbied het. * Die [[Wet op Bantoe-owerhede]] wat voorsiening gemaak het vir bepaalde etniese groepe om in hul eie tuislande te bly. * Die Pasboekwet wat alle swart mense verplig het om te alle tye 'n pasboek of identiteitsdokument te dra. * Die [[Wet op Bantoe-onderwys]] wat aan die regering beheer oor die inhoud en medium van onderrig vir swart mense gegee het. * Die Wet op Aparte Stemreg wat uitsluitlik aan witmense stemreg gegee het. Dr. Malan is in die brief gedreig dat protesvergaderings gehou sou word indien die wette nie afgeskaf word nie. Malan het egter volgehou dat wetsoortreders swaar gestraf sou word. Die Uitdagingsbeweging (''Defiance Campaign'') is op [[26 Junie]] [[1952]] geloods toe duisende swart mense die paswet oortree het, gebiede wat "Slegs Blankes" gemerk was, betree het, of aangedring het op diens by poskantoortoonbanke waar slegs witmense bedien is. In [[Oktober]] 1952 het die versetoptredes 'n hoogtepunt bereik. Meer as 8&nbsp;000 betogers is gearresteer, maar hulle het geweier om borggeld te betaal. Die gevolg was dat baie tronke twee of drie maande lank tot oorlopens toe vol was, na gelang van die straf wat opgelê is. Botsings wat met geweld gepaard gegaan het, het veral in die [[Oos-Kaap]] plaasgevind. Verskeie betogers het hul lewens verloor, maar dit het ook tot die dood van onskuldige burgerlikes gelei. Een van die skokkendste voorvalle was die dood van 'n [[Katolieke]] non. Die vasberadenheid van die ANC om die owerheid openlik te konfronteer het die beeld van die ANC verander. Groot getallle mense wat voorheen bloot simpatiek gesind was teenoor die ANC, het nou by die ANC aangesluit en die ledetal het van 7&nbsp;000 tot 100&nbsp;000 gegroei. Die apartheidsbeleid is hewig deur die internasionale gemeenskap gekritiseer en die VVO het striemende aanvalle teen Suid-Afrika se binnelandse beleid geloods. Die [[Kaapland]]se leier van die ANC, prof. Z.K. Matthews, het op [[26 Junie]] [[1955]] by [[Kliptown]] naby [[Johannesburg]] 'n ''Congress of the People'' gehou, gesamentlik aangebied deur die ''Indian Congress'', die ''South African Coloured People's Organization'' en die ''[[COSATU|South African Congress of Trade Unions]]''. Die [[Vryheidsmanifes]] (''Freedom Charter'') is tydens dié kongres aanvaar. Dit was gebaseer op die ''American Declaration of Independence'' van [[1776]], wat gelyke seggenskap in die regering, regverdige verdeling van rykdom, gelykheid in die oë van die reg en gelyke regte vir almal bepleit. == Gewapende verset en onderdrukking in die 1960's == === Sharpeville === [[Lêer:Dr HF Verwoerd.jpg|duimnael|200px|Dr. [[Hendrik Verwoerd]].]] Een van die donkerste dae in die geskiedenis van [[Suid-Afrika]] was die [[Sharpeville-slagting]] in [[1960]]. Ongeveer 10&nbsp;000 swart mense het op [[21 Maart]] [[1960]] hul pasboeke verbrand en na die [[polisie]]kantoor in [[Sharpeville]], 'n woonbuurt buite [[Vereeniging]], gestap. Die betogers het teen die draadheining wat die polisie omring, begin druk, en weens die druk van agter af het die heining meegegee. Die polisie het op die betogers begin skiet en chaos het losgebars. Baie van die betogers is van agter geskiet terwyl hulle besig was om te vlug. Altesaam 69 betogers is doodgeskiet en 180 is gewond. In [[Langa]], 'n swart woonbuurt in [[Kaapstad]] (naby [[Pinelands]]), het 'n soortgelyke voorval plaasgevind toe die polisie op betogers skiet. Twee betogers het gesterf. Hierdie voorval is gevolg deur 'n noodtoestand en die inperking van die ANC en PAC. Duisende swart mense is in hegtenis geneem. === Gewapende verset === Die [[Nasionale Party]] se reaksie op die [[Sharpeville-slagting]] was een van sy mees drastiese stappe in die implementering van apartheid: miljoene swart mense sou uit sogenaamde "swart gebiede" verwyder en in sogenaamde [[etniese tuisland]]e hervestig word. Elke tuisland kon self besluit oor hul lewenswyse en -standaard, en politieke en sosiale regte. Hierdie idealistiese droom van [[Hendrik Verwoerd]] sou miljoene mense van mekaar vervreem en 'n uiters negatiewe invloed op Suid-Afrika se [[ekonomie]] hê. Op [[5 Oktober]] [[1960]] is 'n referendum gehou waaraan net wit kiesers kon deelneem en waartydens die minderheidsregering van die [[Unie van Suid-Afrika|Unie]] besluit het om 'n [[republiek]] te word na aanleiding van 'n geringe meerderheid van ja op die vraag of die Unie 'n republiek moet word. Dit is deur 'n algemene verkiesing in [[1961]] gevolg, op grond waarvan Verwoerd se Nasionale Party die mag onder die wit kiesers behou het. Op [[31 Mei]] [[1961]] het Suid-Afrika amptelik 'n republiek geword en aan die [[Statebond]] onttrek. In [[1962]] is die sogenaamde "Sabotasiewet" deur die parlement goedgekeur wat alle opposisie teen die apartheidsbeleid óf verban óf onwettig verklaar het. Die ANC en PAC het besluit dat passiewe verset nie langer die manier was om die regering tot sy sinne te bring nie en dat aktiewe militêre optrede nodig was. Sowel die ANC as die PAC het militêre vleuels geskep, naamlik die ANC se ''[[Umkhonto we Sizwe]]'' ("die Spies van die Nasie") en die PAC se ''Poqo'' ("gesuiwerdes"). Waar die organisasies hulle voorheen op passiewe verset toegespits het, sou die militêre vleuels voortaan 'n gewapende stryd voer. Enige persoon, ongeag ras of geslag, kon 'n lid van ''Umkhonto we Sizwe'' word en die oogmerk was die [[sabotasie]] van belangrike instellings soos [[Sasol]], [[Eskom]] en regeringsgeboue. Die hoofkwartier van ''Umkhonto we Sizwe'' was op die plaas Liliesleaf in [[Rivonia]] geleë, destyds ongeveer 20 [[kilometer|km]] buite [[Johannesburg]]. ''Poqo'' was 'n militêre organisasie wat die regering deur middel van [[terreur]]dade soos sabotasie en intimidasie wou dwing om apartheid op te hef. Die leier, [[Robert Sobukwe]], is tydens die noodtoestand in hegtenis geneem en vir drie jaar tronk toe gestuur. Potlako Leballo, die waarnemende leier, het die name van sy lede tydens 'n nuuskonferensie in [[Maseru]], [[Lesotho]], bekend gemaak. Die name is aan die [[Suid-Afrikaanse Polisie]] oorhandig en ongeveer 10&nbsp;000 ondersteuners van ''Poqo'' is in hegtenis geneem. Die [[African Resistance Movement]] (ARM) het ook met 'n sabotasieveldtog begin waarvan die mees opspraakwekkende voorval die ontploffing by die [[Johannesburg]]se stasie was toe John Harris 'n bom daar geplant het. Een persoon het gesterf en 14 is beseer toe die bom tydens spitstyd op die stasie afgegaan het. Harris is later in hegtenis geneem en tereggestel; die eerste wit persoon wat ter dood veroordeel is as gevolg van terreurdaad in die stryd teen apartheid. === Die Rivonia-verhoor === [[Lêer:Palace of Justice, Church Square, pretoria.JPG|duimnael|[[Paleis van Justisie, Pretoria]] waar die [[Rivonia-verhoor]] in 1963/4 plaasgevind het.]] Die polisie het in [[Julie]] [[1963]] 'n [[klopjag]] op die hoofkwartier van ''Umkhonto we Sizwe'' in [[Rivonia]] uitgevoer. Belangrike dokumente is gebuit en lede is daarvan aangekla dat hulle buitelandse steun gewerf het om die regering van [[Suid-Afrika]] tot 'n val te bring, betrokke was by die beplanning van dade van sabotasie, en die oogmerke van die SAKP bevorder het. In [[1964]] is [[Nelson Mandela]], [[Govan Mbeki]], [[Walter Sisulu]], [[Ahmed Kathrada]], [[Elias Motswaledi]], [[Raymond Mhlaba]], [[Andrew Mhlangeni]] en [[Dennis Goldberg]] tydens die [[Rivonia-verhoor]] skuldig bevind aan sabotasie, [[terrorisme]] en verraad, en lewenslange tronkstraf opgelê. == Binnelandse verset teen apartheid == Alhoewel die Wet op Bantoe-owerhede voorsiening gemaak het vir die afsonderlike ontwikkeling van elke etniese bevolkingsgroep en dit in 'n mate deur swart mense aanvaar is, is al die ander apartheidswette deur die meerderheid swart mense verwerp. Die Wet op Bantoe-owerhede het voorsiening gemaak vir [[tuisland]]e. Volgens hierdie beleid het elke swart stam of etniese groep 'n stuk grond ontvang. Elke stam kon hierdie tuisland of onafhanklike staat ontwikkel. Alhoewel hierdie state onafhanklik was, was hulle op finansiële gebied geheel en al afhanklik van die Suid-Afrikaanse regering. In die praktyk het dit daarop neergekom dat 13% van die land opsygesit is vir 75% van die land se bevolking. [[Transkei]], [[Bophuthatswana]], [[Ciskei]] en [[Venda]] het tussen [[1976]] en [[1981]] hul volledige onafhanklikheid verkry, alhoewel die internasionale gemeenskap nie hierdie onafhanklikheid erken het nie. [[Lêer:South Africa racial map, 1979.gif|duimnael|Etniese verdeling en [[Bantoestan]]s in Suid-Afrika 1979.]] Die tuislande wat aan die verskillende etniese groepe toegeken is: * Die [[Xhosas]] in die huidige [[Oos-Kaap]] se tuislande was die [[Transkei]] en die [[Ciskei]] (onafhanklikheid is op [[26 Oktober]] [[1976]] en [[1 Augustus]] [[1981]] onderskeidelik toegeken). * Die [[Zoeloes]] in die huidige [[KwaZulu-Natal]] se tuisland was [[KwaZulu]]. * Die [[Swazi's]] se tuisland in die huidige [[Mpumalanga]] was [[KaNgwane]]. * Die [[Basotho|Suid-Sotho]] in die [[Vrystaat]] se tuisland was Basotho-[[QwaQwa]] (selfregering is op 1 November [[1974]] verleen). * Die [[Tswanas]] in die vêrre [[Noord-Kaap]] en huidige [[Noordwes]]provinsie se tuisland was [[Bophuthatswana]] (hul onafhanklikheid is op 6 Desmber [[1977]] toegeken). * Die [[Noord-Sotho's]] in die huidige [[Limpopo]]provinsie se tuisland was [[Lebowa]] (selfregering is op 2 Oktober [[1972]] verleen). * Die [[Vendas]] in die huidige Limpopoprovinsie se tuisland was [[Venda (tuisland)|Venda]] (hul onafhanklikheid is op [[13 September]] [[1979]] toegeken). * Die [[Tsongas]] of Sjangaan se tuisland in die huidige Mpumalanga en Limpopoprovinsies was [[Gazankulu]] (selfregerend in [[1973]]). * Die [[Ndebele (stam)|Ndebeles]] se tuisland in Mpumalanga en die huidige [[Gauteng]] was [[KwaNdebele]] (selfregerend in April 1981). Swart mense wat permanent in die vier onafhanklike state gewoon het en hul Suid-Afrikaanse burgerskap verloor het, kon slegs in die stedelike gebiede van Suid-Afrika toegelaat word indien daar vir hulle werk beskikbaar was. In só 'n geval moes hulle as arbeiders op 'n jaarlikse hernieubare kontrak in Suid-Afrika werk. Swart mense wat in die res van Suid-Afrika in die sogenaamde "wit" gebiede gewoon het, het swaar gebuk gegaan onder die ander apartheidswette. Die verset teen die wette was aanvanklik positief, maar later het dit die vorm van gewapende verset aangeneem wat met geweld gepaard gegaan het. Dit het ook gelei tot die [[Swartbewussynsbeweging]] wat uitgekring het tot 'n nasionale versetbeweging teen apartheid. Op internasionale vlak is groot druk op die regering van Suid-Afrika uitgeoefen om sy binnelandse beleid van 'n klein minderheid wat 'n groot meerderheid regeer, op te hef. === Die Swart Bewussynsbeweging === 'n Dwingende behoefte onder swart mense aan politieke regte en erkenning vir hul prestasies het in 1969 in die Swart Bewussynsbeweging gestalte gekry. In 1969 is 'n organisasie deur 'n groep swart studente gestig met die doel om swart slagoffers van rassisme te verenig en te verseker dat hul belange bevorder word. Een van die stigterslede was die 22-jarige mediese student [[Steve Biko]], wat ook die ''South African Students Organisation'' (SASO) as 'n aparte groep van die ''National Union of South African Students'' (NUSAS) gestig het omdat hy geglo het dat NUSAS deur witmense beheer word. Biko het ook die ''Black People's Convention'' (BPC) begin om alle rassegroepe wat slagoffers van apartheid was, te verenig.<!-- ??? Dit is dan dubbelsinnig? ??? --> Die regering het aanvanklik sulke organisasies verwelkom en het selfs gehelp om soortgelyke liggame te stig. In [[1971]] skryf Biko: {{cquote|Black consciousness is in essence the realisation by the black man of the need to rally together with his brothers around the cause of their subjection — the blackness of their skin — and to operate as a group in order to rid themselves of the shackles that bind them to perpetual servitude.|Steve Biko}} Biko het die term "Nie-Blankes" verwerp omdat dit na 'n "nie-iets" verwys en voorgestel dat die swart mense van [[Suid-Afrika]] liefs as "Swartes" (''Blacks'') bekend moes staan. SASO het die belangrikheid van eendragtigheid onder die gekleurde volke van die land teen wit oorheersing beklemtoon. Hulle het die regering se tuislandbeleid verwerp aangesien dit volgens hulle verdeeldheid onder die swartes veroorsaak het — 'n uitspraak wat sterk deur die leiers van die verskillende tuislande veroordeel is. Biko en ander leiers van die BPC is in 1974 ingevolge die [[Wet op Terrorisme]] gevange geneem op aanklag dat hulle onrus onder studente van swart [[universiteit]]e aangestig het. Steve Biko is in September 1977 oorlede terwyl hy in aanhouding was. Die Swart Bewussynsbeweging het by gemeenskapsprojekte soos klinieke, kleuterskole en geletterdheidsprogramme betrokke geraak ten einde hul idees ook na plattelandse gebiede te versprei. Dit het in 1972 verskeie opvoedundige, kultuur- en geloofsorganisasies bymekaar gebring wat saam die beweging versterk het. Die Swart Bewussynsbeweging het wye steun onder geleerde swart mense en swart sakemanne geniet. === Jeugonluste — 1976 === [[Lêer:Tom Moses (Robben Island).jpg|duimnael|Tom Moses, voormalige politieke gevangene op [[Robbeneiland]] (1976–1985).<ref>{{cite web |url=http://v1.sahistory.org.za/pages//people/lives-of-courage/pages/wall/prisoners/robbenisland/prisoner_robben_M.html |title=List of Robben Island political prisoners |publisher=South African History Online |access-date=14 November 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170105134146/http://v1.sahistory.org.za/pages//people/lives-of-courage/pages/wall/prisoners/robbenisland/prisoner_robben_M.html |archive-date=5 Januarie 2017 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Toe hierdie foto in 2014 geneem is, was Moses 'n toergids op Robbeneiland.]] 'n Groot aantal jeugorganisasies het in die sewentigerjare onder die leerders van hoërskole, die werkende en die werklose jeug ontstaan. Die groepe was aanvanklik klein en onbeduidend. Die sterkste groep was die ''Soweto Representative Council'' wat in 1976 op die voorgrond getree het. Die jeug is polities gemotiveer deur die Swart Bewussynsbeweging, die ''Black People's Convention'' en ervare ANC-lede wat as gevolg van die verbanning van die [[ANC]] ondergronds bedrywig was. Belangrike strukture is egter gevestig, wat die grondslag gelê het vir die studente-oproere wat in [[Junie]] 1976 in [[Soweto]], 'n swart woonbuurt buite [[Johannesburg]], begin het. Op [[16 Junie]] [[1976]] het hierdie goedgeorganiseerde jeugstrukture grootskaalse onluste in Soweto laat uitbreek. Duisende leerders het deur die strate van Soweto gemarsjeer en teen die verpligte gebruik van [[Afrikaans]] as medium op skool betoog. Hul slagkrete was "Weg met Afrikaans!" en "Viva Azania!", en plundery was aan die orde van die dag. Die polisie is ook met klippe bestook. Toe die polisie nie die jeugdiges met [[traangas]] uitmekaar kon jaag nie, het hulle begin skiet en 700 jongmense het gesterf. Honderde leerders is dood in die botsings met die polisie, en die beelde wat die wêreld ingestuur is van polisie wat met lewendige ammunisie op skoolkinders vuur, het skokgolwe deur die internasionale gemeenskap laat trek. Hierdie opstande het gou na ander dele van die land versprei en ook na die Kleurlinggemeenskappe aan die [[Witwatersrand]] en aan die [[Kaap]] oorgespoel. Die jeugonluste het na die res van Suid-Afrika uitgebrei. Swart werkers uit die tuislande wat op 'n kontrakbasis in Suid-Afrika gewerk het, het uit vrees dat hulle hul werk kon verloor soms wreed teen die jeugdiges opgetree. Die Swart Bewussynsbeweging is in [[Oktober]] 1977 verban in 'n poging om 'n einde te maak aan die onluste. Die beweging het egter bly voortbestaan ten spyte van die verbanning, aangesien dit op sy eie strukture staatgemaak het. Die vrede is eers in [[1980]] herstel nadat die grondliggende oorsaak van die onluste, naamlik die onderwysstelsel, indringend ondersoek en gewysig is. === Weerstand deur werkersorganisasies === Ten spyte van die opbloei in die [[Suid-Afrika]]anse [[ekonomie]] in die jare 1964 tot 1972 het die swart werkers weinig daarby gebaat (moet bevestig word!). Die pryse van verbruikersgoedere het skerp gestyg, terwyl werkers se salarisse en lone konstant gebly het (moet bevestig word, inflasie was baie laag weens lae werkloosheid). Dit het tot arbeidsonrus gelei wat weer tot stakings gelei het (moet bevestig word, onrus is aangejaag deur buitelandse en ANC invloed). Die eerste suksesvolle staking het in [[Natal]] plaasgevind. Toe die werkers se lone as gevolg daarvan verbeter het, het dit werkers van ander bedrywe aangespoor om ook te staak. Daar is spoedig besef dat dit 'n magtige wapen was. 'n Verdere kenmerk van hierdie vroegste stakings was dat individue nie namens die werkers met die werkgewers gaan onderhandel het nie, om te voorkom dat die werkgewers en die polisie die leiers kan uitsonder en benadeel <!-- moet bevestig word, sover geen bewys daarvan -->. Stakings het ook na die [[Witwatersrand]] uitgebrei en het later deur die hele land versprei. Nuwe onafhanklike en ongeregistreerde [[vakbond]]e is gestig om die [[Wet op die Skikking van Swart Arbeidsgeskille]], wat swart werkers verbied het om aan georganiseerde stakings deel te neem, omseil het. Die ''[[Trade Union Council of South Africa]]'' (TUCSA) het in 1973 besluit om parallelle vakbonde te stig ten einde die nuwe swart werkersunies te beheer. Dit het egter misluk omdat die werkers nie vertroue daarin gehad het nie. Die eerste suksesvolle swart vakbond in Suid-Afrika was die [[Nasionale Unie van Mynwerkers]] (NUM) wat in [[1982]] tot stand gekom het. Die ''[[Congress of South African Trade Unions]]'' (COSATU) het in Desember 1985 tot stand gekom, en is vandag nog die koördineerder van die meeste [[vakbond]]e in [[Suid-Afrika]]. === Onderdrukking van apartheidsteenstand === Sedert [[D.F. Malan]] die [[Nasionale Party]] in 1948 tot oorwinning gelei en aan bewind gekom het met die beleid van rasseskeiding, het die [[eerste minister]]s van [[Suid-Afrika]] die beleid streng toegepas en enige weerstand deur middel van wetgewing onderdruk. Malan het in [[November]] [[1954]] afgetree, waarna adv. [[J.G. Strijdom]] eerste minister geword het. Ná Strijdom se dood op [[24 Augustus]] [[1958]] het dr. [[H.F. Verwoerd]] eerste minister geword. Verwoerd het die eerste aanslag op sy lewe op [[9 April]] [[1960]] deur [[David Pratt]] tydens die Randse Paasskou oorlewe, maar is op [[6 September]] [[1966]] deur [[Demetrios Tsafendas]] in sy bank in die [[Volksraad van Suid-Afrika|Volksraadsaal]] met 'n dolk doodgesteek. Adv. [[B.J. Vorster]] het daarna eerste minister van Suid-Afrika geword. Ná sy bedanking in September [[1978]] weens gesondheidsredes, het mnr. [[P.W. Botha]] die eerste uitvoerende president van die land geword. Tydens sy bewindstydperk is daar begin om die beleid van apartheid te verslap — die eerste stap in die proses wat uiteindelik tot 'n nuwe [[konstitusie]] sou lei. Mnr. [[F.W. de Klerk]], wat ná mnr. Botha tot president verkies is, het die land tot volle hervorming gelei, wat deur die algemene demokratiese verkiesing van 1994 verwesenlik sou word. == Die rol van vroue in die stryd teen apartheid == Vroeg in die vyftigerjare het die [[ANC]] se ''Women's League'' (ANCWL) in toenemende mate die weerstandsaktiwiteite ondersteun. [[Vrou]]e het veral aktief aan die ''Defiance Campaign'' deelgeneem, optogte en boikotte in die gemeenskappe ondersteun, saam die stryd teen swart onderwys gestry en betrokke geraak by die organisasie van kongresse soos die ''Congress of People''. Die belangrikste rol wat die vroue egter in die stryd teen apartheid gespeel het, was die beweging teen die uitreiking van pasboeke vir vroue. 'n Groot aantal optogte deur vroue is in dorpe en stede dwarsdeur Suid-Afrika gereël. Die belangrikste optog het op [[9 Augustus]] [[1956]] plaasgevind toe 20&nbsp;000 vroue deur die strate van [[Pretoria]] na die [[Uniegebou]] gemarsjeer het om 'n petisie teen die verpligte dra van pasboeke aan die eertydse eerste minister, [[J.G. Strijdom]], te oorhandig. Alhoewel hy dit nie in ontvangs geneem het nie, het die vroue duisende petisievorms voor sy deur gelaat. Die beweging teen die uitreiking van pasboeke vir vroue het tot 1960 voortgeduur, toe die regering tóg die Wet op die Dra van Pasboeke op vroue van toepassing gemaak het en hulle verplig is om pasboeke te dra. Vroue het aan verskeie ander optredes deelgeneem in die jare 1955 tot 1959. In Cato Ridge aan die buitewyke van [[Durban]] het 'n groot aantal vroue in opstand gekom teen die munisipaliteit wat sorghumbier vervaardig het en dit in biersale aan die mans verkoop het. Die vroue is belet om ook bier te maak. Toe die onluste ernstige afmetings begin aanneem en die vroue begin om die biersale aan die brand te steek, is die opstand wreed deur die [[polisie]] onderdruk. Vroue was ook aktief betrokke by die massaverset wat gevolg het op die verpligte verskuiwing van mense van [[Cato Manor]] na [[Kwa-Mashu]] in 1960. Vroue se deelname aan die versetbewegings was egter nie net tot stedelike gebiede beperk nie. Onluste deur vroue aangespoor het gedurende die tydperk 1956 tot 1960 regoor [[Suid-Afrika]] voorgekom. Op [[Zeerust]] in die huidige [[Noordwes]]provinsie het duisende vroue geweier om hul pasboeke te dra en het hulle dit in die openbaar op 'n hoop gegooi en aan die brand gesteek. Hoofmanne wat die regering ondersteun het, is ook aangeval. Die polisie het die opstand deur middel van 'n skrikbewind van arrestasies en hardhandige optrede onderdruk. Sowat 2&nbsp;000 swart mense het oor die grens na [[Botswana]] gevlug. In [[KwaZulu-Natal]] was sowat 20&nbsp;000 vroue betrokke by versetbewegings teen onder andere die volgende wette: * Die Pasboekwette van toepassing op vroue; * Die Wet op die Beperking van Veegetalle wat bepaal het dat swart boere slegs 'n beperkte aantal beeste mag aanhou; * Die Wet op Eiendomsreg wat bepaal het dat swart boere nie grond mag besit nie. Van die plaaslike hoofmanne en amptenare in die diens van die staat was ook rede vir die verset en het teikens van die oproeriges geword. Protesvergaderings is gehou en het uitgeloop op klipgooiery na polisievoertuie en optogte na polisiestasies, howe, en regeringskantore. Ongeveer 1&nbsp;000 vroue is gearresteer. Die swart vroue van [[Suid-Afrika]] het die weerstandsbewegings aktief ondersteun. Daar was egter ook wit vroue wat hulle simpatie met die weerstandsbewegings getoon het deur deel te neem aan die aktiwiteite van die ''[[Black Sash]]''. Lede van die ''Black Sash'' het met swart serpe oor die skouer stil wag gestaan by amptelike geleenthede wat deur kabinetslede bygewoon is. Hulle het ook protesvergaderings georganiseer, straatoptogte gereël en versoekskrifte aan kabinetslede voorgelê. == Wêreldreaksie teen apartheid == Die tydperk van 20 jaar tussen 1960 en 1980 is gekenmerk deur die ontwaking van Afrika-nasionalisme wat tot gevolg gehad het dat verskeie Afrikastate hul onafhanklikheid verkry het en hul plek in die internasionale gemeenskap ingeneem het. Die proses van dekolonisasie in [[Afrika]] was op dreef. Tydens hierdie periode het [[Suid-Afrika]] as 'n Afrikaland wat deur 'n wit minderheid regeer is, eenkant gestaan. Die kritiek deur ander Afrikalande op die land se binnelandse beleid het ál hoe feller geword. Talle onafhanklike Afrikastate het lid van wêreldorganisasies soos die [[Verenigde Volke]]-organisasie ([[VVO]]) geword. Die toenemende druk wat deur hierdie organisasie op Suid-Afrika toegepas is, het daartoe gelei dat Suid-Afrika teen 1980 op politieke, ekonomiese en sportgebied so te sê geheel en al van die res van die wêreld geïsoleer was. === Suid-Afrika en Afrika === Suid-Afrika se lidmaatskap van die [[Statebond]] het in 1961 verval, wat beteken het dat Suid-Afrika se handelsbande met invloedryke Afrikalande verbreek is. Die enigste Afrikastate wat nog hul handelsbande met Suid-Afrika behou het, was die [[Portugal|Portugese]] kolonies [[Mosambiek]] en [[Angola]]. In 1963 is die [[Organisasie vir Afrika-eenheid]] (OAE) gestig en dié organisasie het Suid-Afrika se binnelandse beleid van apartheid en rassediskriminasie (rassisme) skerp gekritiseer. Verskeie lande, onder andere [[Nigerië]] en [[Zimbabwe]], wou wél diplomatieke bande met Suid-Afrika smee, maar Suid-Afrika het die aanbod van die hand gewys. Die OAE het opstande ondersteun om die rassistiese regering van Suid-Afrika omver te werp. Vyandelike aanslae in die vorm van [[terrorisme|terreuraanvalle]] is teen die land gerig, gerugsteun deur [[Rusland]] en [[China]] wat die [[kommunisme|kommunistiese]] bewegings van wapens en ammunisie voorsien het en ook opleiding verskaf het. Tydens sy bewind as eerste minister het [[B.J. Vorster]] 'n nuwe beleid van gesprekvoering of dialoog met ander Afrikalande gevolg. Malawi was die eerste land om in [[1967]] formele diplomatieke bande met Suid-Afrika te smee. Hierdie stap het hewige kritiek deur die OAE uitgelok en daar is aangedring op hul skorsing uit die OAE. Vorster het in 1974 die [[Ivoorkus]], [[Senegal]], [[Gaboen]], [[Botswana]] en die destydse [[Rhodesië]] besoek. Ná 'n staatsgreep in [[Portugal]], wat die dekolonisasieproses van Portugal se Afrika-kolonies aan die gang gesit het, het Mosambiek en Angola hul onafhanklikheid verkry. Suid-Afrika het 'n hand van vriendskap na Mosambiek uitgesteek – die voorloper van die [[Verdrag van Nkomati|Nkomati-vredesverdrag]] wat in 1984 tussen Suid-Afrika en Mosambiek gesluit is. === Suid-Afrika en die res van die wêreld === Ten spyte van die Suid-Afrikaanse regering se pogings om die land se beeld in die buiteland te bevorder, is weinig sukses behaal. Gebeure soos die [[Sharpeville-slagting|Sharpeville-insident]] en die Soweto-onluste het tot gevolg gehad dat die land net verder deur die internasionale gemeenskap geïsoleer is. Die [[VVO]] het ekonomiese sanksies teen Suid-Afrika ingestel wat behels het dat geen ander lidland van die [[VVO]] met Suid-Afrika handel mag dryf nie. Buitelandse beleggers het egter óf hul [[aandeel|aandele]] in Suid-Afrikaanse [[sakeonderneming]]s verkoop óf hul beleggings aan Suid-Afrika onttrek. Tog het sekere lande ekonomiese sanksies teen Suid-Afrika tot hul eie voordeel gebruik. Met [[Denemarke]] en [[Nederland]] wat die EEG (Europese Ekonomiese Gemeenskap) probeer oortuig het om sanksies teen Suid-Afrika in te stel, het vernaamlik [[Frankryk]], Denemarke en [[Brittanje]] uiteindelik 'n steenkoolboikot aanvaar.<ref>{{cite news |url=http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1986/09/17/2/13.html |title=Steenkool bly uit sanksie-pakket EEG kom ooreen oor SA stappe |publisher=[[Die Burger]] (bladsy 2) |date=17 September 1986 |archive-url=https://archive.is/20120709230640/http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1986/09/17/2/13.html |archive-date= 9 Julie 2012 |access-date=16 Maart 2012 |url-status=live }}</ref> Nederland het wel, maar dit was wetlik omseilbaar. Met Frankryk, Denemarke en Brittanje as direkte steenkoolinvoerders uitgeskakel, word 700% meer Suid-Afrikaanse steenkool tussen 1982 en 1987 in Rotterdam deur Nederland ingevoer. Alleenhandel as middelman het gevolg. Die steenkool is verwerk, 'n ander naam gegee, en dit is teen groot winste aan Frankryk en Brittanje verkoop, sowel as aan sy eie ''anti-apartheidsbondgenoot'', Denemarke.<ref>{{cite news |url=http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1988/08/08/7/27.html |title=EEG-lande kry baie meer SA steenkool |publisher=[[Die Burger]] (bladsy 7) |date=8 Augustus 1988 |archive-url=https://archive.is/20120710194208/http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1988/08/08/7/27.html |archive-date=10 Julie 2012 |access-date=16 Maart 2012 |url-status=dead }}</ref> Anti-apartheidsoptogte is regdeur die Westerse wêreld gehou. Suid-Afrika is ook op die gebied van internasionale [[sport]] geïsoleer. Geen amptelike nasionale span kon in die buiteland aan sportbyeenkomste deelneem nie. Dit het 'n nadelige invloed op sportontwikkeling in Suid-Afrika gehad aangesien daar nie meer blootstelling aan internasionale mededinging was nie. Sekere oorsese lande het hul diplomatieke bande met Suid-Afrika verbreek. Die [[Suid-Afrikaanse Lugdiens]] is landingsregte in sekere lande geweier, en selfs op vermaaklikheidsgebied is sanksies teen Suid-Afrikaanse teatergeselskappe ingestel. Musiekgroepe soos [[U2]] en Simple Minds het die Suid-Afrikaanse regering openlik gekritiseer in die lirieke van hul liedjies. Die Suid-Afrikaanse regering het onder leiding van president [[P.W. Botha]] tentatiewe stappe in die rigting van die opheffing van apartheid gemaak. Beide in Suid-Afrika en in die buiteland is daar egter gevoel dat daar te min te laat gedoen is. Op [[15 Augustus]] [[1985]] hou Botha die berugte sogenaamde [[Rubicon-toespraak]] in [[Durban]]. Die toespraak is met groot afwagting ingewag en daar is verwag dat 'n belangrike aankondiging in terme van beleidsverandering gemaak sou word.<ref name=TIME>GEORGE RUSSELL, [http://www.time.com/ TIME] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130516192126/http://www.time.com/ |date=16 Mei 2013 }}, [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1074739-1,00.html Manifesto for Disappointment] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090919033855/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1074739-1,00.html |date=19 September 2009 }}, besoek op 9 Augustus 2007</ref> Botha sê dan ook in sy toespraak dat ''"I believe that we are today crossing the Rubicon in South Africa."'' Hy maak egter geen noemenswaardige aankondigings nie. 'n Woorvoerder van die [[Verenigde Koninkryk|Britse regering]] het verklaar dat daar "aansienlike teleurstelling" met Botha se toespraak was, met 'n soortgelyke uitspraak deur [[Duitsland]] terwyl 'n Franse amptenaar gesê het dat die Suid-Afrikaanse situasie "aanhou om ons te ontstel."<ref name="TIME" /> Die [[ANC]] en ander anti-apartheidsbewegings verwerp die toespraak ook en die organisasie beskryf dit as 'n arrogante herbevestiging dat die apartheidstelsel onveranderd sou voortgaan.<ref>[[ANC]], [http://www.anc.org.za/ancdocs/pr/1980s/pr850816.html RESPONSE TO PW BOTHA'S 'RUBICON' SPEECH] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090412044749/http://www.anc.org.za/ancdocs/pr/1980s/pr850816.html |date=12 April 2009 }}, besoek op 9 Augustus 2007</ref> Die gebrek aan daadwerklike stappe in die ophef van apartheid en die instel van volle demokrasie lei daartoe dat die Rand se waarde dramaties val en dat Suid-Afrika se oorblywende Westerse bondgenote, insluitend die [[VSA]], ook sanksies instel. == Die opbou van nuwe identiteite in Suid-Afrika in die 90's == === Die tydperk vóór die 1994-verkiesing === [[Lêer:F. W. de Klerk 2012.jpg|duimnael|[[Frederik Willem de Klerk|F.W. de Klerk]] – staatspresident 1989-1994.]] Op [[14 September]] [[1989]] het mnr. [[F.W. de Klerk]] mnr. [[P.W. Botha]] opgevolg as staatspresident van Suid-Afrika. De Klerk het homself verbind tot 'n fundamentele verandering van Suid-Afrika se binnelandse beleid en het dadelik begin om apartheid af te takel. Afgesien van die normale regeringsbedrywighede soos die opstel van 'n begroting en wetgewing, het hy onderneem om ook [[buitelandse betrekkinge]] te verbeter, staatsadministrasie te rasionaliseer en ekonomiese groei te bevorder. Die verswakte ekonomie weens internasionale saksies, grootskaalse [[armoede]] onder veral stedelike swart mense en die politieke vyandskap waarin Suid-Afrika met die res van die wêreld geleef het, is alles dinge wat president De Klerk die hoof moes bied. Politieke gevangenes wat ingevolge die Wet op die Onderdrukking van Kommunisme in tronke was, is op [[10 Oktober]] [[1989]] vrygelaat. Op [[2 Februarie]] [[1990]] het F.W. de Klerk sy beroemde toespraak gelewer waarin hy die regering van Suid-Afrika onomwonde tot politieke verandering verbind het. Die [[ANC]] en [[SAKP]], wat tot op daardie stadium nog verbode organisasies in Suid-Afrika was, is ontban. [[Nelson Mandela]], wat in 1964 lewenslank tronk toe gestuur is en allerweë as die leier van die ANC bestempel is, is op [[11 Februarie]] [[1990]] vrygelaat. Die onderhandelingsproses om Suid-Afrika van 'n apartheidsbestel in 'n ten volle demokratiese staat te omskep waar elke stemgeregtigde kon stem afgesien van velkleur, ras of geslag, sou in drie fases plaasvind, naamlik: * Tentatiewe onderhandelinge waartydens daar voelers uitgesteek is om met al die rolspelers te onderhandel. * Die opstel van gestruktureerde onderhandelinge waar die proses van onderhandeling beplan en bepaal is. * Die stigting van 'n onderhandelingsforum met die oog op die [[Konvensie vir 'n Demokratiese Suid-Afrika (KODESA)]]. Die eerste werklike onderhandelinge het op [[2 Mei|2]] tot [[4 Mei]] [[1990]] plaasgevind met die Groote Schuur-minuut tussen die regering en die ANC. Hierdie historiese byeenkoms het by [[Groote Schuur]], die ampswoning van [[Suid-Afrika]] se vorige eerste ministers in [[Kaapstad]], plaasgevind. Enkele aanhalings uit hierdie minuut lei soos volg: {{cquote|Die regering en die ANC het ooreengekom om hulle gesamentlik te verbind tot die beëindiging van die bestaande klimaat van geweld en intimidasie, van watter kan ook al, asook tot stabiliteit en 'n vreedsame onderhandelingsproses}} {{cquote|Doeltreffende kommunikasiekanale sal tussen die regering en die ANC geskep word om geweld en intimidasie, van watter kan ook al, doeltreffend in bedwang te hou.}} 'n Tweede stap in die onderhandelingsproses tussen die twee hoofpartye, naamlik die regering (die [[Nasionale Party]]) en die [[ANC]], het op [[6 Augustus]] [[1990]] plaasgevind tydens die [[Pretoria-minuut]] en vordering is gemaak op die weg na volskaalse onderhandelinge tussen ál die betrokke partye in Suid-Afrika. Die hele proses is gekenmerk deur diepgaande verskille tussen die onderskeie partye, wat tot wydverspreide geweld gelei het. 'n Groot aantal mense het hul lewens verloor en die regering moes by verskeie geleenthede drasties ingryp om die geweld te onderdruk. In [[Januarie]] [[1991]] het die ANC ingestem dat 'n veelpartykonferensie byeengeroep kon word. Op [[20 Desember]] dieselfde jaar het die konferensie, wat as die [[Konvensie vir 'n Demokratiese Suid-Afrika (KODESA)]] bekend sou staan, by die Wêreldhandelsentrum in [[Kemptonpark]] naby die [[Johannesburgse Internasionale Lughawe]] plaasgevind. Twintig verskillende politieke partye en entiteite het daaraan deelgeneem, maar 'n aantal regse partye soos die [[Konserwatiewe Party]], [[Afrikaner-Weerstandsbeweging]] en die [[Herstigte Nasionale Party]], asook 'n paar radikaal linkse partye soos die [[Pan Africanist Congress]] (PAC), die [[Azanian People's Organization]] en die Black Consciousness Movement, het die vergadering geboikot. Kodesa I is gevolg deur Kodesa II, wat op [[15 Mei]] [[1992]] begin het. Die verskillende werksgroepe wat by Kodesa II gevorm is, moes sekere sleutelkwessies ondersoek en oplossings vind sodat 'n grondwetlike raamwerk wat die basis van die oorgangsgrondwet van [[1993]] sou vorm, geformuleer kon word. In dieselfde jaar het 26 afvaardigings verder onderhandel tydens die Veelparty-onderhandelingsforum in [[Kaapstad]] en die tussentydse grondwet wat op [[22 Desember]] [[1993]] deur die parlement aanvaar is, opgestel. Die [[Onafhanklike Verkiesingskommissie]] (OVK), wat daarvoor verantwoordelik was om 'n [[infrastruktuur]] vir 'n algemene verkiesing in Suid-Afrika daar te stel, is intussen deur die regering gestig. Die verkiesingsdatum is op [[27 April]] [[1994]] vasgestel. Vyf partye — die [[Konserwatiewe Party]], [[Inkatha Vryheidsparty]] en verteenwoordigers van die [[Ciskei]]-, [[Bophuthatswana]]- en [[KwaZulu]]-regerings — het nie met die verkiesingsdatum saamgestem nie en het hulle aan die onderhandelinge onttrek om 'n nuwe organisasie, die Vryheidsalliansie, te stig. Ondersteuners van die ANC in [[Bophuthatswana]] het teen die regering se besluit in opstand gekom en dit het tot 'n onstabiele situasie gelei. Die Suid-Afrikaanse regering het die [[Suid-Afrikaanse Weermag]] (SAW) op gereedheidsgrondslag geplaas om die orde in Bophuthatswana te herstel. Intussen het president [[Lucas Mangope|Mangope]], die leier van Bophuthatswana, die hulp van sy bondgenoot in die Vryheidsalliansie, generaal [[Constand Viljoen]] van die [[Afrikaner Volksfront]], ingeroep om die vrede te herstel. Die AWB onder leiding van [[Eugene Terre'Blanche]] het hulle geroepe gevoel om sélf die orde in Bophuthatswana te herstel en het die land binnegedring. Daar was 'n konfrontasie tussen die AWB en die soldate van Bophuthatswana, wat tot die dood van twee AWB-lede gelei het. Hierdie twee lede is koelbloedig voor internasionale televisiekameras doodgeskiet. Die toestand in Bophuthatswana is onder beheer gebring. Mangope is oorreed om uit te tree en twee administrateurs is aangestel ten einde die verkiesing ook daar vreedsaam en regverdig te laat geskied. Die [[Ciskei]]se leier, Oupa Qgozo, is op 'n soortgelyke wyse vervang, en nadat Viljoen van die Vryheidsalliansie weggebreek het en die [[Vryheidsfront]] gestig het, was ál die lede van die Vryheidsalliansie met die uitsondering van die [[Inkatha-Vryheidsparty]] bereid om deel te neem, en het 'n ooreenkoms bereik met verteenwoordigers van die [[IVP]] waarvolgens laasgenoemde ook aan die verkiesing sou deelneem. Alles was nou gereed vir die eerste algemene demokratiese verkiesing wat op 27 April 1994 sou plaasvind. == Suid-Afrika se eerste demokratiese verkiesing == : ''Hoofartikel: [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994]]'' [[Lêer:Nelson Mandela-2008 (edit).jpg|duimnael|Nelson Mandela – staatspresident 1994–1999.]] Sowat 19,5 miljoen Suid-Afrikaners het aan die verkiesing op [[27 April|27]] en [[28 April]] [[1994]] deelgeneem om 'n nuwe Regering van Nasionale Eenheid te kies. Meer as 9&nbsp;000 stembusse is dwarsoor Suid-Afrika opgerig en baie verskillende partye het op nasionale en provinsiale vlak deelgeneem. Die [[ANC]] het die verkiesing gewen deur om en by 63% van die stemme op hom te verenig. [[Nelson Mandela]], as leier van die ANC, het die president van die land geword. Die [[Nasionale Party]] het die tweede hoogste aantal stemme, naamlik byna 21%, gekry, en het die juniorvennoot in die Regering van Nasionale Eenheid (RNE) geword. Die ANC, wat in [[1912]] slegs as 'n organisasie vir die verteenwoordiging van swart mense in Suid-Afrika gestig is, wat in 1962 tot 'n verbode organisasie verklaar en uit die land verban is, en wat in 1990 as 'n politieke party in Suid-Afrika hertoegelaat is, vorm sedert 1994 die regering van Suid-Afrika. [[Nelson Mandela]] is as die eerste swart president van Suid-Afrika ingehuldig. Dit was Mandela se taak as president van Suid-Afrika, asook [[Thabo Mbeki]] en [[F.W. de Klerk]] as mede-adjunkpresidente van die nuwe Regering van Nasionale Eenheid om, soos vooraf tydens die onderhandelinge besluit is, 'n kabinet saam te stel. Dit sou die land vir die tydperk van 1994 tot 1999, wanneer die volgende verkiesing sou plaasvind, regeer. Een van die belangrikste take van die Regering van Nasionale Eenheid was die opstel van 'n nuwe [[grondwet]], wat binne twee jaar ná die aanvang van die RNE aanvaar moes word. Die grondwet van 'n land word as die hoogste gesag en reg in die land beskou en enige regsvoorskrif of optrede wat daarmee in stryd is, is ongeldig. Dit is elke landsburger se plig om op hoogte te wees van sy/haar regte deur kennis te dra van die grondwet. Die grondwet van die [[Republiek van Suid-Afrika]] is op [[8 Mei]] [[1996]] formeel deur die parlement goedgekeur en op [[11 Oktober]] [[1996]] deur die Grondwetlike Vergadering tot sy huidige vorm gewysig. == Apartheidtydlyn == === Voorloop tot Apartheid === * [[1652]] – [[Jan van Riebeeck]] land aan die [[Kaap die Goeie Hoop]], rasgemengde huwelike geduld en gewettig onder die bewind van die [[VOC]]. * [[1809]] – Drie jaar ná die tweede Britse bewindsoorname onder die beleid van goewerneur Caledon word paswette ingestel wat die [[Khoisan]] verbied om sonder geskrewe toestemming buite die gebiede te trek wat aan hul toegesê is. * [[1828]] – Die paswette wat die [[Khoisan]] raak, word afgeskaf. * [[1865]] – Sir [[Theophilus Shepstone]] verklaar dat swart mense in Natal nie mag stem nie. * [[1891]] – Die [[Oranje-Vrystaat]] verbied mense van [[Asië|Asiatiese]] afkoms om in die republiek te woon<ref>[http://www.sahistory.org.za/pages/chronology/special-chrono/mainframe-antiindian.html Anti-Indian Legislation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061002052005/http://www.sahistory.org.za/pages/chronology/special-chrono/mainframe-antiindian.html |date= 2 Oktober 2006 }} op [http://www.sahistory.org.za/ SOUTH AFRICAN HISTORY ONLINE] besoek op 12 November 2006</ref> * [[1894]] – Cecil John Rhodes verhoed die kleurling Krom Hendriks om deel te neem aan 'n [[krieket]]toer van die Kaapse span na Engeland. * [[1902]] – Die Verdrag van Vereeniging kondig die einde van die [[Tweede Vryheidsoorlog]] aan. * [[1903]] – Alfred Milner rig Sanac ("South African Native Affairs Commission") op. * [[1905]] – Die bevindinge van Sanac word gepubliseer. Hedendaagse akademici herken die bloudruk van rasgebaseerde segregasie (1910–1948) sowel as apartheid (tot 1990) daarin. * 1905 – Alfred Milner stel verpligte segregasie vir Kaapse skole in. * [[1907]] – Die Suid-Afrika-Wet, wat deur die Britse Parlement bekragtig is ná samesprekinge tussen die twee voormalige kolonies en twee voormalige Boererepublieke, bepaal dat slegs persone van Europese herkoms tot die Parlement verkies mag word. * [[1910]] – Die [[Unie van Suid-Afrika]] kom tot stand met [[Uniewording]]. * [[1913]] – Die ''[[Natives Land Act van 1913]]'' word ingestel wat privaat eienaarskap van eiendom deur swart mense verbied. === Apartheid === * 1948 – Die [[Nasionale Party]] kom aan bewind. * 1949 – [[Wet op Verbod van Gemengde Huwelike]], afsonderlike toue by poskantore vir blankes en nie-blankes. * 1950 – [[Wet op Bevolkingsregistrasie|Bevolkingsregistrasie]]-, [[Groepsgebiedewet|Groepsgebiede]]-, Onderdrukking van kommunisme en Immoraliteitswette ingestel. [[Lêer:ChristTheKing.BaptistryMural.1972.JPG|duimnael|Doopvont van ''The Church of Christ the King'', [[Sophiatown]]. Voordat die gemeenskap van Sophiatown in 1955 verplaas is, het die kerk hulle gedien.]] * 1951 – [[Wet op Afsonderlike verteenwoordiging van kiesers]], Wet op Bantoe-owerhede. * [[1953]] – [[Wet op Afsonderlike Geriewe]] ingestel. * 1954 – Die Tomlinson-kommissie lê die [[Tomlinson-verslag]] voor waarin aanbeveel word dat afsonderlike ontwikkeling as landsbeleid aanvaar word. Die verslag beveel aan dat meer as R200 miljoen in die volgende tien jaar belê moet word vir die ontwikkeling van Swart gebiede. Die Wet op die Hervestiging van Naturelle word aanvaar. * 1955 – [[25 Junie]] tot [[26 Junie]]: Soveel as 2884 afgevaardigdes woon die Congress of the People (1955) in [[Kliptown]] by waar die [[Vryheidsmanifes]] (Engels: ''Freedom Charter'') aangeneem word. Wet op die Ontwikkeling van Groepsgebiede word aanvaar * 1956 – Apartheid op busdienste toegepas. Naturelle- (Verbod op Interdikte) Wet word aanvaar * 1959 – Wet op die Bantoebeleggingskorporasie * 1960 – 69 swart mense word doodgeskiet en 180 gewond tydens die Sharpeville-voorval * 1961 – Wet op gemeenskaplike Kleurlingreservate, Wet op behoud van Kleurlinggebiede, Wet op Stedelike Bantoerade. <ref>{{Cite web |url=http://myweb.absamail.co.za/jsduplessis/Selfbestuur/Apartheid.htm |title=Apartheid |access-date=12 November 2006 |archive-date=26 September 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060926053738/http://myweb.absamail.co.za/jsduplessis/Selfbestuur/Apartheid.htm |url-status=dead }}</ref> * 1966 – [[Distrik Ses]] in [[Kaapstad]] word as blanke gebied verklaar. Ongeveer 150&nbsp;000 anderskleuriges word teësinnig elders hervestig. * 1976 – Die [[1976 Skoliereopstand]] word gewelddadig toe die polisie traangas en honde gebruik teen skoolkinders wat teen [[Afrikaans]] as voertaal in swart skole betoog. Talle kinders, waaronder [[Hector Petersen]], word deur die polisie doodgeskiet. * 1977 – Die Theron-kommissie bevind dat die [[Westminsterstelsel]] 'n hindernis is tot goeie regering in 'n multikulturele en plurale samelewing soos [[Suid-Afrika]] en maak grondwetlike aanbevelings. * 1984 – Na die 'Ja' stem in 'n referendum onder wit kiesers word 'n nuwe grondwet en die driekamerparlement in plek gestel. * 1985 – Na onluste wat in September 1984 uitbreek nie onder beheer gebring kan word nie, word die Eerste noodtoestand in [[Julie]] 1985 afgekondig. * [[1986]] – In Junie word 'n nuwe noodtoestand afgekondig wat streng beperkings op die [[media]] plaas. Jong swart mense bekend as die ''[[comrades]]'' begin ander swart mense, wat daarvan verdink word dat hulle met die apartheidsregering saamwerk of nie by die stryd daarteen wil aansluit nie, doodmaak. === Einde van Apartheid === * [[1987]] – 'n Groep gematigde [[Afrikaans]]sprekendes ontmoet [[ANC]]-leiers tydens die [[Dakar-beraad]]. * 1990 – Op [[2 Februarie]] kondig [[Staatspresident van Suid-Afrika|President]] [[Frederik Willem de Klerk|F.W. de Klerk]] by die opening van die parlement aan dat die [[ANC]] en ander groepe ontperk sou word en dat [[Nelson Mandela]] vrygelaat sou word. * 1990 – Op [[11 Februarie]] word anti-apartheidstryder [[Nelson Mandela]], vir 27 jaar lank 'n politieke gevangene, uit die [[Victor Verster-gevangenis]] in die [[Paarl]], [[Suid-Afrika]], vrygelaat. * 1991 – Die [[KODESA]]-samesprekinge begin op [[20 Desember]]. * 1992 – Wit Suid-Afrikaners stem op [[18 Maart]] in 'n omstrede [[Suid-Afrikaanse referendum van 1992|referendum]] met 'n oorweldigende meerderheid (68,6%) ten gunste van volgehoue samesprekings vir die daarstel van 'n volwaardige demokrasie in Suid-Afrika. * 1994 – Eerste nie-rassige, demokratiese verkiesing. Die [[ANC]] kom aan bewind. Suid-Afrika word die enigste land in die wêreld waar wetgewing soos regstellende aksie ten gunste van die meerderheid in plek gesit word. Rasseklassifikasie duur voort met die gevolglike benadeling van sekere rassegroepe. == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Bronnelys == * ''Geskiedenis van Suid-Afrika'': Van der Walt en Ander, Nasou Beperk, Tweede uitgawe * ''Sosiale Wetenskappe'': Bateleur-paneel, Bateleur-boeke, Eerste uitgawe * ''Vyfhonderd Jaar Suid-Afrikaanse Geskiedenis'': C.F.J. Muller e.a., Academica. == Verdere leesstof ter verklaring van apartheid == * Rhoodie, N.J. & Venter, H.J. 1959. Die apartheidsgedagte: ’n sosio-historiese uiteensetting van sy ontstaan en ontwikkeling. Kaapstad: HAUM. 271 p. * Rhoodie, N.J., ''red.'' 1972. South African dialogue. Johannesburg: McGraw-Hill. 611 p. * Rhoodie, N.J. 1966. Apartheid en partnership: ’n rasse-sosiologiese ontleding van afsonderlike volksontwikkeling en vennootskap, met besondere verwysing na die motiewe vir hierdie beleidsisteme. Kaapstad: Academica. 420 p. == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie}} {{Wikt|apartheid}} * [http://www.unhchr.ch/Huridocda/Huridoca.nsf/0/0aa73ef6e3accb82802567910035f237?Opendocument Implementering van die Internasionale Konvensie oor die Onderdrukking en Straf van die Misdaad van Apartheid] Verslag van die [[Verenigde Nasies]] {{en}} * [http://www.apartheidmuseum.org/ Die Apartheidmuseum in Johannesburg] {{en}} * [http://www.dacpm.org/ ''Direct Action Centre for Peace and Memory''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100804053015/http://www.dacpm.org/ |date= 4 Augustus 2010 }} {{en}} {{Voorbladster}} {{Artikels oor Namibië}} [[Kategorie:Apartheid| ]] [[Kategorie:Geskiedenis van Namibië]] [[Kategorie:Geskiedenis van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Menseregte]] soa58jukcjb3wrccxccz6ccs1sw0hju 1 5620 2519617 1978787 2022-08-16T15:14:46Z 41.13.194.227 /* Wet op groepsgebide */ nuwe afdeling wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} {{In die nuus|datum=2018-4-2}} {{voorbladartikel |week = 1 |jaar = 2011 }} ==Borde== Daar was darem ook borde wat geriewe vir nie-blankes aangedui het (sommige van uitstaande gehalte). Kan sulke prente hier geplaas word of is dit nie polities korrek nie? :Ja, doen dit! Wikipedia is neutraal en word gebruik om inligting te verkry. Sien ook die vlag in die artikel [[Nazi-Duitsland]], wat in Duitsland, Oostenryk en sommige andere lande verbied is. Groete, -- [[Gebruiker:JCIV|JCIV]] ([[Gebruikerbespreking:JCIV|Besprekings]] | [[Spesiaal:Bydraes/JCIV|Bydraes]]) 11:10, 16 Junie 2012 (UTC) == Wet op groepsgebide == Vrea [[Spesiaal:Bydraes/41.13.194.227|41.13.194.227]] 15:14, 16 Augustus 2022 (UTC) afqpxhjqo67cocpw9xun5hgyjngyjli 2519632 2519617 2022-08-16T16:12:50Z 217.129.185.200 Rol weergawe 2519617 deur [[Special:Contributions/41.13.194.227|41.13.194.227]] ([[User talk:41.13.194.227|bespreek]]) terug. wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} {{In die nuus|datum=2018-4-2}} {{voorbladartikel |week = 1 |jaar = 2011 }} ==Borde== Daar was darem ook borde wat geriewe vir nie-blankes aangedui het (sommige van uitstaande gehalte). Kan sulke prente hier geplaas word of is dit nie polities korrek nie? :Ja, doen dit! Wikipedia is neutraal en word gebruik om inligting te verkry. Sien ook die vlag in die artikel [[Nazi-Duitsland]], wat in Duitsland, Oostenryk en sommige andere lande verbied is. Groete, -- [[Gebruiker:JCIV|JCIV]] ([[Gebruikerbespreking:JCIV|Besprekings]] | [[Spesiaal:Bydraes/JCIV|Bydraes]]) 11:10, 16 Junie 2012 (UTC) 0i9exe69g5eix23z9pax4xbq27zxjq0 2519634 2519632 2022-08-16T16:19:35Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} {{In die nuus|datum=2018-4-2}} {{voorbladartikel |week = 1 |jaar = 2011 }} '''Nota''': 'n groot aantal ouer gesprekke is beskikbaar onder [[Bespreking:Apartheid/Argief 1]]. --[[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 16:19, 16 Augustus 2022 (UTC) ==Borde== Daar was darem ook borde wat geriewe vir nie-blankes aangedui het (sommige van uitstaande gehalte). Kan sulke prente hier geplaas word of is dit nie polities korrek nie? :Ja, doen dit! Wikipedia is neutraal en word gebruik om inligting te verkry. Sien ook die vlag in die artikel [[Nazi-Duitsland]], wat in Duitsland, Oostenryk en sommige andere lande verbied is. Groete, -- [[Gebruiker:JCIV|JCIV]] ([[Gebruikerbespreking:JCIV|Besprekings]] | [[Spesiaal:Bydraes/JCIV|Bydraes]]) 11:10, 16 Junie 2012 (UTC) h0f73eecn0z57c21uy5tcfc0z2usoqj 2519636 2519634 2022-08-16T16:24:06Z Aliwal2012 39067 tydstempel geplaas wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} {{In die nuus|datum=2018-4-2}} {{voorbladartikel |week = 1 |jaar = 2011 }} '''Nota''': 'n groot aantal ouer gesprekke is beskikbaar onder [[Bespreking:Apartheid/Argief 1]]. --[[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 16:19, 16 Augustus 2022 (UTC) ==Borde== Daar was darem ook borde wat geriewe vir nie-blankes aangedui het (sommige van uitstaande gehalte). Kan sulke prente hier geplaas word of is dit nie polities korrek nie? {{ongeteken|41.244.56.103}} om 11:04, 16 Junie 2012 (UTC) :Ja, doen dit! Wikipedia is neutraal en word gebruik om inligting te verkry. Sien ook die vlag in die artikel [[Nazi-Duitsland]], wat in Duitsland, Oostenryk en sommige andere lande verbied is. Groete, -- [[Gebruiker:JCIV|JCIV]] ([[Gebruikerbespreking:JCIV|Besprekings]] | [[Spesiaal:Bydraes/JCIV|Bydraes]]) 11:10, 16 Junie 2012 (UTC) skmc2w58e8b6r6o4o0ldf4gqakenckl 2519672 2519636 2022-08-16T18:51:35Z Burgert Behr 2401 /* Borde */ wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} {{In die nuus|datum=2018-4-2}} {{voorbladartikel |week = 1 |jaar = 2011 }} '''Nota''': 'n groot aantal ouer gesprekke is beskikbaar onder [[Bespreking:Apartheid/Argief 1]]. --[[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 16:19, 16 Augustus 2022 (UTC) ==Borde== Daar was darem ook borde wat geriewe vir nie-blankes aangedui het (sommige van uitstaande gehalte). Kan sulke prente hier geplaas word of is dit nie polities korrek nie? {{ongeteken|41.244.56.103}} om 11:04, 16 Junie 2012 (UTC) :Ja, doen dit! Wikipedia is neutraal en word gebruik om inligting te verkry. Sien ook die vlag in die artikel [[Nazi-Duitsland]], wat in Duitsland, Oostenryk en sommige andere lande verbied is. Groete, -- [[Gebruiker:JCIV|JCIV]] ([[Gebruikerbespreking:JCIV|Besprekings]] | [[Spesiaal:Bydraes/JCIV|Bydraes]]) 11:10, 16 Junie 2012 (UTC) ::Uitstaande gehalte? [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 18:51, 16 Augustus 2022 (UTC) 4xqge3prlr20qumz5ra0m6zlq6dxh4g 2519676 2519672 2022-08-16T18:54:38Z Burgert Behr 2401 /* Borde */ wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} {{In die nuus|datum=2018-4-2}} {{voorbladartikel |week = 1 |jaar = 2011 }} '''Nota''': 'n groot aantal ouer gesprekke is beskikbaar onder [[Bespreking:Apartheid/Argief 1]]. --[[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 16:19, 16 Augustus 2022 (UTC) ==Borde== Daar was darem ook borde wat geriewe vir nie-blankes aangedui het (sommige van uitstaande gehalte). Kan sulke prente hier geplaas word of is dit nie polities korrek nie? {{ongeteken|41.244.56.103}} om 11:04, 16 Junie 2012 (UTC) :Ja, doen dit! Wikipedia is neutraal en word gebruik om inligting te verkry. Sien ook die vlag in die artikel [[Nazi-Duitsland]], wat in Duitsland, Oostenryk en sommige andere lande verbied is. Groete, -- [[Gebruiker:JCIV|JCIV]] ([[Gebruikerbespreking:JCIV|Besprekings]] | [[Spesiaal:Bydraes/JCIV|Bydraes]]) 11:10, 16 Junie 2012 (UTC) ::Uitstaande gehalte? Jy verneder iemand met 'n bordjie van uitstaande gehalte? Dis mooi! [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 18:51, 16 Augustus 2022 (UTC) su0n8zgwozgt047hn0ybuae1egvlwnd 2519678 2519676 2022-08-16T19:03:16Z Burgert Behr 2401 wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} {{In die nuus|datum=2018-4-2}} {{voorbladartikel |week = 1 |jaar = 2011 }} '''Nota''': 'n groot aantal ouer gesprekke is beskikbaar onder [[Bespreking:Apartheid/Argief 1]]. --[[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 16:19, 16 Augustus 2022 (UTC) ==Borde== Daar was darem ook borde wat geriewe vir nie-blankes aangedui het (sommige van uitstaande gehalte). Kan sulke prente hier geplaas word of is dit nie polities korrek nie? {{ongeteken|41.244.56.103}} om 11:04, 16 Junie 2012 (UTC) :Ja, doen dit! Wikipedia is neutraal en word gebruik om inligting te verkry. Sien ook die vlag in die artikel [[Nazi-Duitsland]], wat in Duitsland, Oostenryk en sommige andere lande verbied is. Groete, -- [[Gebruiker:JCIV|JCIV]] ([[Gebruikerbespreking:JCIV|Besprekings]] | [[Spesiaal:Bydraes/JCIV|Bydraes]]) 11:10, 16 Junie 2012 (UTC) ::Uitstaande gehalte? Jy verneder iemand met 'n bordjie van uitstaande gehalte? Dis mooi! [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 18:51, 16 Augustus 2022 (UTC) :::Dankie tog, ek sien dis 'n ou gesprek. [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 19:03, 16 Augustus 2022 (UTC) qjggdybwnz4zrehig57zugms8p3022w 2519680 2519678 2022-08-16T19:08:10Z Oesjaar 7467 /* Borde */ Ek het gewonder.... wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} {{In die nuus|datum=2018-4-2}} {{voorbladartikel |week = 1 |jaar = 2011 }} '''Nota''': 'n groot aantal ouer gesprekke is beskikbaar onder [[Bespreking:Apartheid/Argief 1]]. --[[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 16:19, 16 Augustus 2022 (UTC) ==Borde== Daar was darem ook borde wat geriewe vir nie-blankes aangedui het (sommige van uitstaande gehalte). Kan sulke prente hier geplaas word of is dit nie polities korrek nie? {{ongeteken|41.244.56.103}} om 11:04, 16 Junie 2012 (UTC) :Ja, doen dit! Wikipedia is neutraal en word gebruik om inligting te verkry. Sien ook die vlag in die artikel [[Nazi-Duitsland]], wat in Duitsland, Oostenryk en sommige andere lande verbied is. Groete, -- [[Gebruiker:JCIV|JCIV]] ([[Gebruikerbespreking:JCIV|Besprekings]] | [[Spesiaal:Bydraes/JCIV|Bydraes]]) 11:10, 16 Junie 2012 (UTC) ::Uitstaande gehalte? Jy verneder iemand met 'n bordjie van uitstaande gehalte? Dis mooi! [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 18:51, 16 Augustus 2022 (UTC) :::Dankie tog, ek sien dis 'n ou gesprek. [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 19:03, 16 Augustus 2022 (UTC) ::::Ek het gewonder oor jou reaksie... Groete! [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 19:08, 16 Augustus 2022 (UTC) tqebj6w85lfjy0gh6eq6ogty9lmzh0e 0 7266 2519775 2469780 2022-08-17T08:43:09Z Richardkiwi 90000 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Paris 2 (35506027651).jpg]] → [[File:Second floor of the Eiffel Tower (35506027651).jpg]] [[c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or ambiguous name) wikitext text/x-wiki [[Lêer:Gustave Eiffel.jpg|duimnael|links|200px|Alexandre Gustave Eiffel]] [[Lêer:Paris 06 Eiffelturm 4828.jpg|duimnael|Die Eiffeltoring]] [[Lêer:Sous la Tour Eiffel 1.jpg|duimnael|Die Eiffeltoring se eerste verdieping, soos gesien van benede]] [[Lêer:Tour Eiffel - 20150801 15h30 (10621).jpg|duimnael|Die uitsig vanuit die tweede verdieping na bo]] [[Lêer:Paris (34861306904).jpg|duimnael|Die uitsigplatform op die tweede verdieping]] [[Lêer:Second floor of the Eiffel Tower (35506027651).jpg|duimnael|'n Uitsig oor die uitsigplatform]] [[Lêer:Paris, Eiffelturm -- 2014 -- 1272.jpg|duimnael|'n Teleskoop op die uitsigplatform]] [[File:Eiffel Tower Drone 4k-Qx c1X3zfEc-313-251.webm|thumb|Eiffeltoring]] Die '''Eiffeltoring''' ([[Frans]]: ''Tour Eiffel'' [la tuʀ ɛˈfɛl] {{Audio|Fr-Tour Eiffel.oga|luister}}) is die bekendste baken van die [[Frankryk|Franse]] hoofstad [[Parys]]. Die [[toring]], wat van [[yster]] gemaak is, is deur die Franse ingenieur [[Alexandre Gustave Eiffel]] (1832–1923) beplan en ná 'n boutyd van twee jaar, twee maande en vyf dae op 31 Maart 1889 voltooi en ter geleentheid van die Paryse [[Wêreldtentoonstelling]] en die eeufees van die [[Franse Rewolusie]] op 15 Mei 1889 ingewy.<ref>[https://www.toureiffel.paris/en/the-monument/history ''Tour Eiffel Paris: Origins and Construction of the Eiffel Tower. Besoek op 12 Maart 2019'']</ref> Oorspronklik is beplan om die toring binne 'n tydperk van twintig jaar ná sy voltooiing weer af te breek. Dit het egter nie net gaandeweg 'n Paryse baken en toeriste-aantreklikheid geword nie, maar ook belangrike ekonomiese en tegniese funksies vervul, onder meer as reusetelegraafpaal. Tans word [[radio]]- en [[Digitale terrestriële televisie|digitale terrestriële televisieprogramme]] vanuit die toring uitgesaai. Die toring is 300,5 meter hoog (met sy antenne 320,8 meter) en dien vandag as uitsigpunt en uitsaaitoring. Daar is hysbakke wat 'n voortreflike uitsig oor die stad bied, en in goeie weersomstandighede kan 'n mens sowat 70 kilometer ver sien. Waagmoediges kan met die 1&nbsp;652 trappies op na die boonste platform stap. As Parys se hoogste struktuur oorheers die Eiffeltoring steeds die stadsbeeld en is met jaarliks sewe miljoen besoekers een van die mees besoekte monumente op aarde. Die toring is een van die bekendste ikone van moderne bou- en ingenieurskuns en word sedert 1964 as ''monument historique'' beskerm. In 1986 het die ''[[American Society of Civil Engineers]]'' die toring ingesluit in sy lys van historiese mylpale van ingenieursboukuns.<ref>{{Cite web |url=https://www.asce.org/project/eiffel-tower/ |title=''ASCE Historic Landmark Program: Eiffel Tower. Besoek op 9 Maart 2019'' |access-date=10 Maart 2019 |archive-date=29 Junie 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180629152416/http://www.asce.org/project/eiffel-tower/ |url-status=dead }}</ref> Die toring huisves 'n poskantoor, 'n rolprentteater wat met sy films die geskiedenis van die Eiffeltoring behandel en, op die tweede verdieping, die bekende [[restaurant]] ''Jules Verne''. Dit is so gewild dat besprekings weke vooraf gemaak moet word. Net soos die Washington-gedenksteen in [[Washington, D.C.]] is die Eiffeltoring ook 'n [[obelisk]], wat trouens net baie goed vermom is. {{clear}} == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Eiffel Tower}} * {{fr}} [http://www.toureiffel.paris/ Amptelike webwerf van die Eiffel-toring] ;Onderhoud * {{en}} [https://webmagazine.lanxess.com/parisian-chic-lanxess-gives-the-pride-of-france-its-famous-color/ ''Frankryk se trots en sy kleure''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180813235738/https://webmagazine.lanxess.com/parisian-chic-lanxess-gives-the-pride-of-france-its-famous-color/ |date=13 Augustus 2018 }} {{Koördinate|48|51|30|N|2|17|39|O|region:FR_type:landmark|aansig=titel}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geboue en strukture in Parys]] [[Kategorie:Torings]] 9hli6pxhyrntbw412d16y818hbiuhnp 0 7304 2519782 2519322 2022-08-17T08:52:54Z Rooiratel 90342 /* Russies-Oekraïense konflik */ Verander na wikitable wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Land |noem_naam = Oekraïne |volle_naam = <small>Україна ([[Oekraïens]])</small> |algemene_naam = Oekraïne |beeld_vlag = Flag of Ukraine.svg |beeld_wapen = Lesser Coat of Arms of Ukraine.svg |simbool_tipe = Wapen |beeld_kaart = Ukraine - disputed (orthographic projection).svg |leuse = |volkslied = ''Ще не вмерла України''<br /><small>([[Transliterasie|tr.]]: ''Sjtsje ne wmerla Oekrajini'')</small><br /><small>''([[Oekraïens]] vir: "Oekraïne het nog nie vergaan nie")''</small><center>[[Lêer:Anthem of Ukraine instrumental.ogg]]</center> |amptelike_tale = [[Oekraïens]] |hoofstad = [[Kijif]] {{Koördinate|50|27|N|30|30|O}} |latd = 50 |latm = 27 |latNS = N |longd = 30 |longm = 30 |longEW = O |grootste_stad = [[Kijif]] |regeringsvorm = Unitêre semi-presidensiële<br />grondwetlike [[republiek]] |leiertitels = <br />• [[President van Oekraïne|President]]<br />• [[Eerste minister]] |leiername = [[Wolodimir Zelenski]]<br />[[Denis Sjmihal]] |oppervlak_rang = 45^ste |oppervlak_grootte = |oppervlak = 603&nbsp;628 |oppervlakmi² = 233&nbsp;062 |persent_water = 3,8<ref>{{en}} {{cite book |last1=Jhariya |first1=M.K. |last2=Meena |first2=R.S. |last3=Banerjee |first3=A. |title=Ecological Intensification of Natural Resources for Sustainable Agriculture |publisher=Springer Singapore |year=2021 |isbn=978-981-334-203-3 |url=https://books.google.com/books?id=Bf4hEAAAQBAJ&pg=PA40 |accessdate=31 Maart 2022 |page=40}}</ref> |bevolking_skatting = 41&nbsp;167&nbsp;336<ref>{{en}} {{cite web |url=https://ukrstat.org/en/operativ/operativ2020/ds/kn/xls/kn1220_ue.xls|title=Population (by estimate) as of 1 January 2022. |publisher=Oekraïense Statistiekkantoor |accessdate=20 Februarie 2022 |archive-date=6 Maart 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210306154326/https://ukrstat.org/en/operativ/operativ2020/ds/kn/xls/kn1220_ue.xls |url-status=dead}}</ref><br /><small>(sonder [[Krim]] en [[Sewastopol]])</small> |bevolking_skatting_jaar = 2019 |bevolking_rang = 36^ste |bevolking_sensus = 48&nbsp;457&nbsp;102<ref>{{en}} {{cite web |url=http://2001.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/nationality/ |title=Population by ethnic nationality, 1 January, year |publisher=Oekraïense Statistiekkantoor |accessdate=17 April 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200430211623/http://2001.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/nationality/ |archive-date=30 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |bevolking_sensus_jaar = 2001 |bevolkingsdigtheid = 73,8 |bevolkingsdigtheidmi² = 191,1 |bevolkingsdigtheidrang = 115^de |BBP_PPP = $588,433&nbsp;miljard<ref name=imf2>{{en}} {{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/April/weo-report?c=926,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2027&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=Ukraine |publisher=[[Internasionale Monetêre Fonds]] |date=April 2022 |accessdate=24 Junie 2022}}</ref> |BBP_PPP_rang = 48^ste |BBP_PPP_jaar = 2021 |BBP_PPP_per_kapita = $14&nbsp;325<ref name="imf2" /> |BBP_PPP_per_kapita_rang = 108^ste |BBP = $198,316&nbsp;miljard<ref name="imf2" /> |BBP_rang = 56^ste |BBP_jaar = 2021 |BBP_per_kapita = $4&nbsp;828<ref name="imf2" /> |BBP_per_kapita_rang = 119^de |onafhanklikheidstipe = Vorming |onafhanklikheidsgebeure = • [[Kiëf-Roes]]<br />• Koninkryk<br />Galisië-Wolinië<br />• Kosak-hetmanaat<br />• Oekraïense<br />Volksrepubliek<br />• Wes-Oekraïense<br />Volksrepubliek<br />• Vereniging<br />• [[Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek|Oekraïense SSR]]<br />• Karpato-Oekraïne<br />• Sowjetse anneskie<br />van Wes-Oekraïne<br />• Onafhanklikheidsverklaring<br />• Onafhanklikheid<br />van die [[Sowjetunie]]<br />• Huidige grondwet |onafhanklikheidsdatums = <br /><br />[[879]]<br /><br />[[1199]]<br />[[18 Augustus]] [[1649]]<br /><br />[[10 Junie]] [[1917]]<br /><br />[[1 November]] [[1918]]<br />[[22 Januarie]] [[1919]]<br />[[10 Maart]] [[1919]]<br />[[8 Oktober]] [[1938]]<br /><br />[[15 November]] [[1939]]<br />[[30 Junie]] [[1941]]<br /><br />[[24 Augustus]] [[1991]]<br />[[28 Junie]] [[1996]] |MOI = {{wins}} 0,779<ref>{{en}} {{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf |title=Human Development Report 2020 |publisher=United Nations Development Programme |date=2020 |accessdate=22 Mei 2022}}</ref> |MOI_rang = 74^ste |MOI_jaar = 2019 |MOI_kategorie = {{kleur|#090|hoog}} |Gini = 25,6<ref>{{en}} {{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=UA |title=Gini Index |publisher=[[Wêreldbank]] |accessdate=24 Junie 2022}}</ref> |Gini_rang = 18^de |Gini_jaar = 2020 |Gini_kategorie = {{kleur|#090|laag}} |geldeenheid = [[Oekraïense griwnja|Griwnja]], гривня |geldeenheid_kode = UAH |land_kode = UA |tydsone = OET |utc_afwyking = [[UTC+02:00|+2]] |tydsone_somer = OEST |utc_afwyking_DST = [[UTC+03:00|+3]] |internet_domein = [[.ua]], .укр |skakelkode = 380 |voetskrif = }} '''Oekraïne''' ([[Oekraïens]]: ''Україна'', ''Oekrajina'', {{Audio|Uk-Україна.ogg|luister}}) is 'n [[land]] in [[Oos-Europa]] wat in die suide aan die [[Swartsee]], in die ooste aan [[Rusland]], in die noorde aan [[Belarus]] en in die weste aan [[Pole]], [[Slowakye]], [[Hongarye]], [[Roemenië]] en [[Moldowa]] grens. [[Lêer:Flag colors.jpg|duimnael|links|Die blou hemel en uitgestrekte graanvelde versinnebeeld die nasionale kleure van Oekraïne]] [[Lêer:Ukraine-CIA WFB Map.png|duimnael|links|Kaart van Oekraïne]] [[Lêer:Ukraine topo en.jpg|duimnael|links|Topografiese kaart van Oekraïne]] Oekraïne is die tweede grootste land in Europa ná die Russiese Federasie en die grootste wat in sy geheel in Europa lê. Die hoofstad is [[Kijif]]. Noord van Kijif lê [[Tsjornobil]] (vroeër bekend as Tsjernobil) wat met die kernramp van 1986 verbind word. Drie groot riviere deurkruis die land, die [[Dnjepr|Dnipro]] (in die weste tot onlangs hoofsaaklik bekend onder sy Russiese naam Dnjepr), die [[Dnister]] en die [[Donets]]. Deur die loop van die geskiedenis het Oekraïne en sy streke deel uitgemaak van minstens 14 verskillende state voordat dit uiteindelik in die laat 20ste eeu as onafhanklike republiek gevestig is. Die belangrikste van hierdie moondhede was die Koninkryk Pole-Litaue, die Russiese Tsareryk en die Sowjetunie.<ref>{{de}} [http://www.bpb.de/izpb/209719/geschichte-der-ukraine-im-ueberblick ''Bundeszentrale für politische Bildung (bpb): Geschichte der UKraine im Überblick. Besoek op 31 Maart 2019'']</ref> Volgens oorlewerings was [[Kiëf-Roes]], 'n ryk wat in die 9de eeu deur Skandinawiese [[Warangiërs]] gestig is, die eerste histories gedokumenteerde Oos-Slawiese staat. Dit het in die Middeleeue tot 'n magtige ryk ontwikkel, maar later, in die 12de eeu, verbrokkel. Teen die middel van die 14de eeu het Oekraïense gebiede onder die bewind van drie vreemde moondhede gestaan – die [[Goue Horde]], die Grootvorstedom Litaue en die Koninkryk Pole. Ná die [[Groot Nordiese Oorlog]] (1700–1721) het Oekraïense gebiede deel geword van 'n aantal streeksmoondhede. In die 19de eeu is die grootste deel van die land by die Russiese Ryk ingelyf, terwyl die res onder Oostenryks-Hongaarse bewind gestaan het. Ná die [[Eerste Wêreldoorlog|Eerste Wêreld-]] en die Russiese Burgeroorlog is Oekraïne deur gewapende konflikte geteister, terwyl tussen 1917 en 1921 verskeie pogings onderneem is om die land as onafhanklike staat te herstel. Ondanks internasionale erkenning het Oekraïne onder Sowjet-Russiese invloed gekom om op 30 Desember 1922 as [[Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek]] een van die stigtersrepublieke van die [[Sowjetunie]] te word. Kort voor en ná die [[Tweede Wêreldoorlog]] is gebiede langs die westelike grens by die Oekraïense SSR ingelyf. In 1954 het die [[Krim]]skiereiland onder Oekraïense administrasie gekom. Die Oekraïense SSR was in 1945 een van die stigterslede van die [[Verenigde Nasies]]. Oekraïne het sy onafhanklikheid ná die verbrokkeling van die Sowjetunie in 1991 herwin. Die oorskakeling na 'n [[markekonomie]] was 'n moeilike proses wat met 'n lang resessie gepaard gegaan het. Die globale ekonomiese krisis in 2008 het die land nog eens in 'n resessie gedompel. Intussen toon die Oekraïense [[bruto binnelandse produk]] hoë jaarlikse groeisyfers. Oekraïne het tot 'n belangrike mark van globale betekenis ontwikkel en was in 2011 die derde grootste [[graan]]uitvoerder ter wêreld. == Etimologie == === Landsnaam === [[Lêer:Poland under Jagello.jpg|duimnael|''Oekraïne'' onder Władysław II Jagiełło van Pole as "Ukraine"]] [[Lêer:Ukraina-1556.jpg|duimnael|Uittreksel uit die Evangelie van Peresopnytsia (Matteus 19,1) (1556), waar die woord "ukrainy" (оукраины) met "kus" (KJV-Bybel) of "streek "(NIV-Bybel) ooreenstem]] [[Lêer:Kiovia Palatinatus. Beauplan 1664.jpg|duimnael|Titel van die Beauplan-kaart "Ukrainae pars" uit 1648]] Die eerste historiese verwysing na die landsnaam "Oekraïne" kom in die Kiëfse Hypatius-kroniek van 1187 voor, in 'n teksgedeelte oor die Suid-Russiese prinsdom Perejaslaf.<ref>{{uk}} [http://litopys.org.ua/ipatlet/ipat28.htm ''litopys.org.ua'']</ref> In latere kronieke word die naam met betrekking tot verskillende geweste van die Roes gebruik, insluitende gebiede wat ver buite die huidige Oekraïense staatsgebied geleë is. 'n Tradisionele etimologiese verklaring vir ''Oekraïne'' is die Oud-Oos-Slawiese woord ''ukraina'' wat as "grensgebied, militêre grens" vertaal kan word en dieselfde betekenis het soos sy westerse eweknie ''Mark'' (byvoorbeeld in ''Ostmark'', 'n ouer benaming vir Oostenryk, of ''Mark Brandenburg'').<ref>{{ru}} Ф.А. Гайда. От Рязани и Москвы до Закарпатья. Происхождение и употребление слова «украинцы» // Родина. 2011. № 1. С. 82-85. [2]</ref><ref>{{uk}} [http://litopys.org.ua/rizne/yak_nazva.htm ''litopys.org.ua: Yak nazva'']</ref> Hierdie sienswyse oorheers sowel die internasionale asook die Oekraïense geskiedskrywing, veral aangesien dit onder meer deur die bekende geskiedkundige Michailo Hroesjefski en die "Ensiklopedie van Oekraïne" (''Енциклопедія українознавства'') gedeel word.<ref>{{uk}} [http://litopys.org.ua/rizne/nazva_eu.htm З ЕНЦИКЛОПЕДІЇ УКРАЇНОЗНАВСТВА; НАЗВА «УКРАЇНА»]</ref> Die meeste outeurs is hulle daaroor eens dat hierdie benaming, wat aanvanklik na die sogenaamde Wilde Veld, 'n grensgebied met Turkse ruiternomades verwys het, oor 'n lang tydperk nie met 'n bepaalde etniese groep verbind is nie. Daar is verskillende opvattings oor die tydperk waarin dié naam vir die eerste keer as sinoniem vir Klein-Rusland gebruik is, soos Oekraïne in die Russiese Ryk in die kerklike en amptelike taalgebruik genoem is. Die Oos-Slawiese etimologiese wortel ''krai'' verwys egter sowel na 'n "rand, grens" asook na "gebied, land". Die moderne nasionale geskiedskrywing in Oekraïne beweer dan ook dikwels dat die naam ''Ukraina'' in kronieke vanaf die 12de eeu eerder na 'n "selfstandige gebied" of "prinsdom" verwys het, terwyl 'n "grensland" ''okraina'' genoem is.<ref>{{uk}} Григорій Півторак. Походження українців, росіян, білорусів та їхніх мов</ref> Hierdie hipotese word egter nie deur die meeste ander navorsers of primêre historiese bronne gedeel nie.{{Feit}} === Volksnaam === In teenstelling met die landsnaam het die etnoniem "Oekraïner" eers teen die begin van die 20ste eeu gebruiklik geraak. Nog in die Middeleeue is na alle Oos-Slawiese volke – [[Russe]], [[Oekraïners]] en [[Wit-Russe]] – as ''Rus'' verwys. Hiervan is die etnonieme Rusyn/Rusak/Roeteen (Roeteniër) afgelei wat in Oekraïne en Wit-Rusland nog tot in die 20ste eeu algemeen gebruik was, net soos die Russiese benamings vir Rus (''russkij'') en Rusland (''Rossija'').<ref>{{de}} Andreas Kappeler: ''Die Ukraine – ein Land wischen West und Ost''. In: ''Info aktuell. Informationen zur politischen Bildung'', nommer 28/2015, bl. 2</ref> In Oekraïne is na Russe tradisioneel as "Moskouers" (''moskali'') verwys om hulle van die "eintlike Rus" te onderskei. Vanaf die 16de eeu is die term Klein-Rusland (''Malorossija'') vir Oekraïne gebruik – 'n benaming wat aan die Middeleeuse Griekse taalgebruik ontleen is. Klein-Rusland en Klein-Russe was in die Russiese Ryk vanaf die middel van die 17de eeu die amptelike terme waarmee na Oekraïne en Oekraïners verwys is. Eers vanaf die laat 19de eeu is aan dié terme 'n negatiewe konnotasie van "klein" en "minderwaardig" geheg. In die Habsburgse Ryk is na Oekraïners steeds as Roetene (Roeteniërs) verwys. Die Oekraïense nasionale beweging het ten gunste van die benamings Oekraïne en Oekraïners gepleit wat egter eers ná 1917 in die Oekraïense Volksrepubliek, in die Oekraïense Sowjetrepubliek en uiteindelik in die onafhanklike Republiek Oekraïne algemeen gebruiklik geraak het. == Geografie == === Landskapsvorme === [[Lêer:Gaspra-AiPetri.jpg|duimnael|300px|links|Die Swartsee en die dorp Gaspri, soos gesien vanaf die bergpiek Ai-Petri in die Krimgebergte]] [[Lêer:Туманний світанок на нарцисовому полі.jpg|duimnael|Digtersnarsings (''Narcissus poeticus'') was naamgewers vir die Narsingvallei in die Transkarpatestreek]] [[Lêer:Carpathians in Ukraine.JPG|duimnael|Die Karpate-bergreeks in Wes-Oekraïne]] Met 'n oppervlakte van meer as 600&nbsp;000&nbsp;km² is Oekraïne die tweede grootste land in Europa ná Rusland. Ten opsigte van sy bevolking van meer as 46 miljoen neem dit die sesde plek in Europa in, alhoewel sy bevolkingsdigtheid van sowat 73 inwoners per km² laer is as in die meeste ander Europese lande. Opvallend hoog is die aandeel van landbougrond wat in die woudsteppe en steppe meer as 90 persent beloop. Die Swartsee en die Karpate-bergreeks vorm 'n natuurlike grens in die suide, net soos die waterryke Pripjat-rivier met sy moerasgebiede in Noordwes-Oekraïne. Daarteenoor is Oekraïne in die ooste, noorde en weste 'n uitgestrekte oop land wat in sy geskiedenis steeds weer deur vreemde magte binnegeval is – van die [[Mongole]]-inval in die 13de eeu tot die Duitse inval in 1941.<ref>{{de}} Thomas Gerlach en Gert Schmidt: ''Ukraine – zwischen den Karpaten und dem Schwarzen Meer''. Berlyn: Trescher 2011, bl. 21</ref> Aangesien die grootste deel van die staatsgebied (sowat 95 persent) in die Oos-Europese Vlakte geleë is, word Oekraïne tradisioneel by [[Oos-Europa]] gereken. Die res van die land word by Sentraal-Europa (die Karpate-begreeks en die gebied van Lemberg) en Suidoos-Europa (Odessa en die [[Krim]]-skiereiland) gereken. Daar is min landskapsvorme buite die groot uitgestrekte vlaktes met hul vrugbare swart grond en die steppelandskappe, hoofsaaklik in Suidwes-Oekraïne en in die uiterste suide van die land. In die suid-weste strek die Oekraïense staatsgebied tot in die Woudkarpate en die [[Pannoniese Laagvlakte]]. Die hoogste bergpiek is die Howerla in die oostelike Karpate-reeks op 2&nbsp;061&nbsp;m bo seevlak. Roman Kosj (1545&nbsp;m) is die hoogste piek op die Krim-skiereiland. Minder as twee persent van die staatsgebied is hoër geleë as 1&nbsp;000&nbsp;m. Oekraïne se aandeel aan die Oos-Europa Vlakte word veral in die noorde en suide deur uitgestrekte laaglande (Oekraïens Низовина) soos die Dnipro-laagland en die Swartseevlakte oorheers wat tussen 0 en 200&nbsp;m bo seevlak geleë is. Weens die klein hoogteverskille in dié gebied vloei riviere hier besonder stadig. Veral in die Sentraal-Oekraïense Oblast Poltawa is kleiner [[aardgas]]- en olievelde ontdek wat egter by verre nie in die land se behoeftes aan fossiele brandstowwe kan voorsien nie. Olievelde in die Swartsee, wat tans nog nie ontgin word nie, het moontlik baie groot potensiaal. Hul ontginning word onder meer deur 'n grensgeskil met die suid-westelike buurland Roemenië bemoeilik. Die sentrale landsdele word deur hoër geleë gebiede oorheers wat in Oekraïens plate (Височина) genoem word, waaronder die Podoliese of die Donetsplaat met hoogtes van tussen 200 en 500&nbsp;m bo seevlak. Die gesteentes in hierdie streke is al in die [[Paleosoïkum]] gevorm en eers gedurende die laaste tien miljoen jaar tydens die ontstaan van die Alpidiese bergreekse weer na die oppervlak opgehef. Hulle is ryk aan minerale en fossiele energiebronne soos [[yster]]erts en [[steenkool]]. Baie groot ysterertsreserwes word in die gebied van Kriwoi Rog in die Oblast Dnipro aangetref, terwyl steenkool hoofsaaklik in die omgewing van [[Donetsk]] ontgin word. Ystererts en steenkool het die basis vir Oekraïne se swaar nywerhede gevorm. Van die riviere in die gebied het diep in die platelandskap ingesny. Die noord-weste van Oekraïne staan tradisioneel as Wolhinië bekend, 'n gebied wat saam met Galisië as die bakermat van die onafhanklike Oekraïense republiek beskou word. Hierdie streke is eers gedurende die Tweede Wêreldoorlog deur Pole aan die destydse Sowjetunie afgestaan. Dele van Wes-Oekraïne het, met klein uitsonderings, nooit deel uitgemaak van 'n ryk wat vanuit Moskou geregeer is nie. Nadat die russofiele beweging in Galisië deur die Oostenryks-Hongaarse owerheid vernietig is, was die bevolking merendeels gereserveerd teenoor Rusland. Die bakermat van die Oekraïense taal en kultuur is egter in die Dniprogebied suidwes van Kiëf geleë waar in die 17de eeu 'n tyd lank 'n [[Kosakke]]staat bestaan het. === Grensland === Die tradisionele vertaling van Oekraïne as ''Grensland'' verwys na die belangrike feit dat die land al duisende jare lank 'n soort grens tussen geografiese, kulturele, politieke, godsdienstige en ekonomiese ruimtes gevorm het. Oorspronklik was dit 'n grens tussen die uitgestrekte oop vlaktes en die beskermende bosgebiede. Later was dit 'n kulturele grensland tussen [[Rooms-Katolieke Kerk|Rooms-Katolisisme]], [[Oosters-Ortodokse Kerk|Oosterse Ortodoksie]] en [[Islam]]. Gedurende die 19de en 20ste eeu het die grenslyn tussen die verdrukkende bewind van die Russiese Tsareryk en sy meer demokraties gesinde westelike buurlande, tussen die politieke en ekonomiese stelsels van Sowjet-Russiese kommunisme en Westerse kapitalisme deur Oekraïne geloop. Die politieke gebeure in Februarie 2014, waartydens die outokratiese en Moskou-georiënteerde bewind van president Janoekowitsj deur betogers omvergewerp is, het gewys dat vandag weer 'n ideologiese en politieke grenslyn dwarsdeur die land loop – dié tussen liberale Westerse demokrasieë, met die Europese Unie as politieke hoofrolspeler, en die meer outeritêre regeringstyl in die Russiese Federasie, met president [[Wladimir Poetin]] as hoofrolspeler.<ref>{{en}} Serhy Yekelchyk: ''Ukraine: Birth of a Modern Nation''. Oxford: Oxford University Press 2007, bl. 4</ref> === Oekraïne as geografiese entiteit === [[Lêer:1800 Novoros gov.jpg|duimnael|Die goewermente van "Nieu-Rusland" omstreeks 1800]] Soos hierbo aangedui, was Oekraïne oorspronklik 'n oorgangsgebied tussen die Poolse, Russiese en Osmaanse Ryk wat deur etniese diversiteit en – tot in die 17de eeu – deur swak politieke strukture gekenmerk is. Die Dniprorivier is tradisioneel as die grenslyn tussen die Poolse en Russiese invloedsfere beskou, terwyl die Osmaanse Ryk sy politieke, kulturele en ekonomiese belange in die suidweste van die land en op die Krim-skiereiland deur middel van [[vasalstaat|vasalstate]] behartig het. Kosakke het tydelik daarin geslaag om hul eie samelewings tussen die buitelandse invloedsfere te vestig. Vaste administratiewe strukture in die gebied is eers in die loop van die 18de eeu gevestig toe die Russiese Ryk sy staatsgebied in suidelike en westelike rigting uitgebrei en saam met Oostenryk-Hongarye en Pruise tydens die Poolse Delinge 'n einde aan Pole as selfstandige nasie gemaak het. Tegelykertyd is die Krim- en Jedisan-khanate vernietig. Met uitsondering van Galisië, wat ná die Poolse Delinge by Oostenryk ingesluit is, het die grootste deel van Oekraïne onder Russiese bewind gekom. Die Kosakke het hul politieke outonomie kwytgeraak. Vir administratiewe doeleindes is die gebied sonder inagneming van etniese, kulturele of historiese besonderhede in goewermente ingedeel. Tot en met 1917 was daar amptelik geen sprake van Oekraïne as administratiewe of geografiese entiteit nie. In intellektuele kringe is daar egter reeds vanaf die vroeë 19de eeu 'n onderskeiding tussen Russe en Oekraïners, Russies en Oekraïens asook Russiese en Oekraïense kultuur gemaak. So is ook die idee van 'n Oekraïense gebied gebore wat volgens romantiese voorstellings uit die 1890's "vanaf die Boeg- tot die Donrivier" sou strek. Hierdie soort patriotiese gedagtes het sterk met die politieke en etniese realiteit in die gebied gekontrasteer. So het in 1897, toe die eerste sensus in die Russiese Keiserryk gehou is, net twee derdes van die bewoners Oekraïens of "Klein-Russies", soos dit amptelik genoem is, as hul huistaal gepraat. Die res het Russies, Pools of ander idiome as huistale aangedui. Oekraïenssprekendes was hoofsaaklik in die noordelike dekle van die gebied saamgetrek – 'n feit wat die Russiese beleid weerspieël het waarvolgens in streke, wat relatief laat by die Tsareryk ingelyf is, oorwegend Russiese setlaars gevestig is. Sodoende is na dié streke as "Nieu-Rusland" verwys.<ref>{{de}} [http://www.bpb.de/apuz/194816/historische-hintergruende?p=0 ''www.bpb.de, 11 November 2014: Historische Hintergründe ukrainisch-russischer Konflikte. Besoek op 2 Februarie 2015'']</ref> === Ekologiese vraagstukke === [[Lêer:Skadovsk sunset.jpg|duimnael|Sononder in Skadofsk]] Dekades ná die verbrokkeling van die Sowjetunie sit Oekraïne steeds met die ekologiese nalatenskap van die ou Sowjetstelsel. Veral in die oostelike dele van die land het energieintensiewe nywerheidsbedrywe die ekologiese ewewig versteur en die grond, lug en waterliggame besoedel. Maar ook in ander dele van die land is die landbougrond versleg en het baie plant- en dierspesies verdwyn. Alhoewel die ekologiese krisis ook bygedra het tot Oekraïne se demografiese krisis, het die regering min stappe gedoen om 'n ekologiese bewussyn te kweek.<ref>{{de}} Leonid Rudenko: ''In der Krise. Die ökologische Lage der Ukraine''. In: Manfred Sapper en Volker Weichsel (reds.): ''Die Ukraine im Wandel. Stabile Instabilität in einem Zwischenland''. Bonn: Bundeszentrale für politische Bildung (bpb) 2010, bl. 301</ref> Intensiewe landbouaktiwiteite, wat deur agro-industriële bedrywe beoefen is, en omvangryke hidrotegniese skema's het Oekraïense se natuurlike landskappe ingrypend verander. So is die Dniprorivier se bekende stroomversnellings in die vroeë 1960's vir die verwesenliking van die Krementsjoek-dambouprojek geoffer. Vleilande langs die rivier het onder die damwater verdwyn. Die drooglegging van moerasse het nadelige uitwerkings op die rivierstelsel se hidrologiese eienskappe gehad sodat meer as 20&nbsp;000 klein waterlope en fonteine opgedroog het. Talle dier- en plantspesies is van hul natuurlike habitat ontneem. == Klimaat == [[Lêer:Оз.Світязь на світанку.jpg|duimnael|links|Die Svitiazmeer in die Nasionale Sjatsk-park, oblast Volyn, teen sonop]] [[Lêer:Ukraine map of Köppen climate classification.svg|duimnael|Klimaatsones in Oekraïne volgens die [[Köppen-klimaatklassifikasie]]]] Oekraïne het 'n gematigde kontinentale klimaat met koue en sneeuryke winters en warm somers. Lente en herfs is relatief kort met gematigde temperature en dikwels sonnige weer. Veral die sentrale landsdele word met uiterstes verbind. Die koudste winter- en hoogste somertemperature word in die noordooste van die land aangeteken. Die gemiddelde jaarlikse temperatuur is hoër as in die noordelike buurland Rusland. Die gemiddelde temperatuur beweeg tussen -6&nbsp;°C in die winter en 24&nbsp;°C in Julie.<ref>{{en}} Andrew Evans: ''Ukraine''. Chalfont St. Peter: Bradt Travel Guides 2013, bl. 3-4</ref> Die klimaat in die Karpate-bergreeks word deur hoë jaarlikse neerslae van sowat 750&nbsp;mm en koeler somertemperature as in die res van die land gekenmerk, terwyl die Krimskiereiland 'n droë Mediterreense klimaat het, behalwe vir die subtropiese en vogtige suidkus. == Geskiedenis == === Burgeroorlog === [[Lêer:Red army in Kiev, 1920.jpg|duimnael|Die Rooi Leër in Kiëf (1920)]] Dit was in Oekraïne waar die Russiese Rewolusie se teenstrydighede op 'n bloedige manier uitgewys is. Die land het drie jaar lank in 'n burgeroorlog versink wat oorspronklik in Rusland begin het. Die Bolsjewistiese [[Rooi Leër]] het die land vanuit die noorde binnegeval om die rewolusie na die suide uit te brei en die Russiese Ryk onder 'n kommunistiese bewind te herstel. Die plaaslike landadel en monargiste het die kant van die Wit Leër gekies, burgerlike magte wat ook deur buitelandse moondhede soos die [[Verenigde Koninkryk]] en [[Frankryk]] gesteun is om kommunisme in die ooste te stuit en die ou bewind te herstel. Albei politieke kampe het hul doelwitte met genadelose bloedvergieting probeer bereik, beslag gelê op perde en voedselvoorrade en mans oorlog toe gedwing. Sodoende het hulle die steun van die proletariaat en kleinboere verloor. Geweldpleging het buite beheer geraak. Oekraïense vrouens is verkrag, privaathuise geplunder en hele nedersettings verwoes. In Oekraïense stede is fabrieksarbeiders gedwing om onrealistiese produksiekwotas te vervul om in die behoeftes van die strydende magte te voorsien, anders is hulle geskiet. Nasionalistiese Oekraïense magte was in die weste van die land saamgetrek, vasberade om 'n einde te maak aan die inmenging van buitelandse rolspelers en 'n onafhanklike staat te stig. In Desember 1918 is 'n kortstondige nasionalistiese regering, die Direktoraat, gevorm wat net drie maande lank bestaan het. 'n Vroeëre Rada-leier, Petljoera, het vervolgens met sy nasionalistriese beweging as politieke rolspeler opgetree. Ook in Lwif is ná die val van die Habsburg-dinastie 'n onafhanklike Oekraïense republiek geproklameer wat egter nie deur Pole erken is nie. Die Galisiese rebelle het by Petljoera se magte aangesluit om in die burgeroorlog te veg, maar uiteindelik het Petljoera 'n ooreenkoms met Pole gesluit. Petljoera het ingestem om nie langer aanspraak te maak op Galisië nie en het hiervoor militêre steun deur Pole in die stryd teen die Bolsjewiste ontvang. Ná 'n verpletterende nederlaag in Kiëf het Poolse troepe hulle egter aan Oekraïne onttrek. Miljoene Oekraïense kleinboere het geen politieke bande met een van die strydende partye gehad nie en hulle slegs aan hul dorpsgemeenskap verbonde gevoel. So het hulle sonder onderskeid teen alle oorlogvoerende magte geveg en nasionaliste, monargiste, Bolsjewiste en [[Jode]] aangeval. Hul sogenaamde "groen" bendes en "swart leërs" het hul deel bygedra tot die algemene bloedvergieting en die Wit en Rooi Leër in voortdurende hewige gevegte gewikkel. Nestor Makhno was een van die mees berugte vegters en 'n bekwame militaris wat deur die boere gerespekteer en ondersteun is. 1919 was vir Oekraïne 'n jaar van ongekende chaos en bloedvergieting waartydens ses verskillende leërs by oorlogshandelinge betrokke was. Kiëf is tydelik deur vyf verskillende besettingsmagte ingeneem. Die Bolsjewiste het die natuurlike rykdomme van Oekraïne as lewensnoodsaaklik vir hul militêre optrede in ander dele van die Russiese Ryk beskou en pogings onderneem om Oekraïense boerderye te kollektiveer. Intussen was nòg die Rooi nòg die Wit Leër nog in staat om sy soldate van kos, klere en ander voorrade te voorsien nie. So het een miljoen soldate van die Rooi Leër gedros. Dorpsbevolkings wat daarvan verdink is om skuilplek aan drosters te bied, is swaar gestraf. Laat in 1919 het die Bolsjewiste met 'n nuwe offensief begin en die hele Oekraïne in die volgende jaar ingeneem. Die Oekraïense Sowjetrepubliek is herstel. Die Wit Leër het die land ontruim, terwyl die nasionalistiese regering na Pole gevlug het. Die Bolsjewiste het 'n oorwinning behaal in 'n oorlog wat die lewens van 1,5 miljoen Oekraïense burgerlikes geëis het. Joodse burgers het die slagoffers van onmenslike geweldpleging deur nasionaliste en anargiste geword. Meer as 50&nbsp;000 het in [[pogrom]]s gesterf. Die Wit Leër het Jode as die "uitverkore volk" van die Bolsjewiste beskou en 100&nbsp;000 Joodse Oekraïners vermoor, terwyl Bolsjewiste Jode as burgerlike anti-rewolusionêres bestempel en doodgemaak is, ongeag die feit dat talle leiers in die Bolsjewiste-party Jode was.<ref>{{en}} Evans (2013), bl. 17-18</ref> === Poolse aanval === [[Lêer:Polish troops in Kiev.jpg|duimnael|Poolse troepe marsjeer in Mei 1920 Kiëf binne tydens die Pools-Sowjetse oorlog waarin Oekraïners saam met Pole teen die Bolsjewiste geveg het. Na aanleiding van die Vrede van Riga wat op 18 Maart 1921 onderteken is, het Pole beheer oor die hedendaagse Wes-Oekraïne geneem en die Oos-Oekraïne het onder Sowjetse gesag geval]] Kort ná die einde van die Russiese Burgeroorlog het Pole, wat sy onafhanklikheid ná die Eerste Wêreldoorlog herwin het, op 24 April 1920 sy militêre vuis gebal en in Oekraïne ingeval. Op 7 Mei het Poolse magte die hoofstad Kyiv ingeneem. Die Poolse besetting het 'n kortstondige episode gebly. Kyiv is reeds een maand later weer deur die Rooi Leër verower. 'n Russiese teenaanval op Pole het op 18 Augustus net buite Warskou tot stilstand gekom waar die Rooi Leër op die vlug geslaan en die Poolse gebied binnekort ontruim het. Die oorspronklike grense is vervolgens herstel. Terwyl die grootste deel van Oekraïne nou onder Sowjet-Russiese bewind was, het die westelike landsdele – Galisië en Wolhinië – Pools gebly. Pogings van Poolse kant om die plaaslike bevolking te assimileer, het die aanleiding tot die stigting van die Organisasie van Oekraïense Nasionaliste (OON) gegee wat 'n gewapende stryd vir 'n onafhanklike staat begin het. In Junie 1930 het die OON sy aktiwiteite tot 'n voluit partisane-oorlog teen die Poolse owerheid uitgebrei, maar hul opstand is binne vier maande volledig neergeslaan. Die OON het nogtans 'n belangrike politieke rolspeler in die Oekraïenssprekende dele van Galisië gebly.<ref>{{de}} Erhard Stölting: ''Eine Weltmacht zerbricht. Nationalitäten und Religionen in der UdSSR''. Derde uitgebreide en hersiene uitgawe. Frankfurt am Main: Eichborn 1991, bl. 81-82</ref> === Oekraïne as Sowjetrepubliek === [[Lêer:Children affected by famine in Berdyansk, Ukraine - 1922.jpg|duimnael|Oekraïners het al jare voor Stalin se terreurbeleid honger gely, onder meer as gevolg van 'n droogte wat Suid-Oekraïne in 1921 geknel het. Hierdie foto is in 1922 in Berdjansk geneem]] In 1921 het die Russies-besette Oekraïne 'n Sowjetrepubliek geword wat een jaar later formeel tot die Unie van Sosialistiese Sowjetrepublieke (Sowjetunie) toegetree het. Oekraïners was nou die grootste nie-Russiese etniese groep in die nuutgestigte Sowjetunie, en net soos in ander nie-Russiese Sowjetrepublieke het staat en party moeite gedoen om die nuwe bedeling aantreklik te maak vir die plaaslike bevolking deur hul eie taal, kultuur en tradisies te eerbiedig en te bevorder. Gaandeweg het dié beleid tot 'n groter projek ontwikkel wat Russies as spreektaal in stedelike omgewings teruggedring en Oekraïens as spreek- en kultuurtaal vir mense uit alle lae van die samelewing te vestig. Terwyl die ekonomiese en politieke beleid deur Moskou bepaal is, het die amptelike beleid indertyd die Oekraïnisering van die land deur 'n wye verskeidenheid maatreëls en programme bevorder, waaronder die werwing en opleiding van inheemse kommunistiese partykaders, sogenaamde ''korensatsija'', en staatsamptenare, wat almal onderrig in Oekraïens, Oekraïense geskiedenis en tradisies ontvang het, en die stigting van afsonderlike Oekraïense eenhede binne die Rooi Leër met Oekraïens as kommandotaal. So was die twintigerjare van die 20ste eeu vir Oekraïne in nasionale en kulturele opsig 'n bloeitydperk waartydens selfs nie-kommunistiese kulturele organisasies deur die staat befonds is – alhoewel tegelykertyd die vorming van 'n kommunisties-gesinde Oekraïense ''intelligentsia'' bevorder is wat gaandeweg 'n leidende rol in die kulturele lewe sou speel. Oekraïens het die onderrigmedium in skole geword, en talle publikasies het in Oekraïens verskyn om die status van die taal tot dié van 'n skryf- en hoogstaande literêre taal te verhef. Mykola Skrypnik, 'n langjarige rewolusionêr, het 'n leidende rol in die beleid van Oekraïnisering gespeel. Skrypnik het vanaf 1900 in Sint Petersburg gebly en is tydelik na [[Siberië]] verban. In 1903 het hy by Lenin se Bolsjewiste aangesluit. Vyf jaar later het Lenin hom as lid van die Tsjeka na Oekraïne gestuur waar hy aanvanklik die amp van volkskommisaris vir binnelandse sake beklee het. Skrypnik het in 1922/23 skerp kritiek op Stalin se nasionaliteitebeleid gelewer, veral die russifiserende invloed van die Rooi Leër. Vir hom was die amptelike beleid niks meer as "Groot-Russiese chauvinisme" nie.<ref name="Stölting 1991, bl. 82">{{de}} Stölting (1991), bl. 82</ref> Inderdaad is die vreedsame beleid teenoor Oekraïners vanaf 1929 laat vaar, terwyl Skrypnik magteloos moes toekyk. Die kollektivering van die landboubedryf was rampsalig vir Oekraïense boere. Hierdie maatreël was nie net daarop gemik om die agrariese sektor volgens die heersende party-ideologie te hervorm nie, maar ook om Oekraïense tradisies en kulturele besonderhede uit te wis. In 1932 het Stalin die saadgoed van Oekraïense boere laat konfiskeer en in die volgende winter alle voedselinvoere na Oekraïne verbied. Die bevolking is deur 'n ongekende hongersnood geteister. Die Oekraïense skrywer Joeri Sjtsjerbak het die getal Oekraïners, wat van honger gesterf het of vermoor is, op tussen vyf en ses miljoen beraam.<ref name="Stölting 1991, bl. 82" /> Uiteindelik het Stalin in die 1930's ook Oekraïense wetenskaplikes, tegnici, intellektueles en partykaders geteiken. Baie van hulle is aangekla en tereggestel. Skrypnik is in 1933 daarvan beskuldig dat hy van voorneme was om die Oekraïense en Russiese taal van mekaar te skei en dit aan die Poolse, Duitse en ander Westerse tale uit te verkoop. Op 7 Julie 1933 het hy selfmoord gepleeg. Sy opvolger Kossior het Stalin se voorbeeld gevolg en sy eie kultuis van persoonlikheid begin. Hy is in 1938 tereggestel. Vervolgens het leidende partykaders soos Kaganowitsj en Chroesjtsjef Oekraïne van politieke teenstanders gesuiwer. === Tweede Wêreldoorlog === [[Lêer:Ruined Kiev in WWII.jpg|duimnael|Kiëf het gedurende die Tweede Wêreldoorlog aansienlike skade gely, en was vanaf 19 September 1941 tot en met 6 November 1943 deur [[Nazi-Duitsland]] beset]] Die Tweede Wêreldoorlog het van Oekraïne weer 'n slagveld vir die strydende partye gemaak. Die Duitse magte het die Joodse bevolking grusaam vermoor en verwoesting in die hele land gesaai. Galisië en Wolhinië is saam met ander Oos-Poolse gebiede by die Sowjetryk ingelyf, net soos Karpato-Oekraïne wat tot en met 1918 deel uitgemaak het van Hongarye en daarna by Slowakye ingesluit is. In hierdie gebiede het Oekraïense nasionaliste, wat hul onafhanklikheidsstryd sowel teen die Poolse asook die Sowjet-Russiese bewind gevoer het, sterk steun onder die bevolking geniet, net soos die Geunieerde Kerk as die belangste Oekraïense instelling.<ref>{{de}} Stölting (1991), bl. 83</ref> Kort ná die Duitse inval in die Sowjetunie in die somer van 1941 het die OON sy aktiwiteite hervat en op 30 Junie 1941 in Lwif en Kyiv 'n onafhanklike Oekraïense staat geproklameer. Met hierdie stap het hulle 'n sterk politieke sein aan die [[Duitsers]] gegee – enersyds om nog voor die intog van Hitler se magte nuwe lyne op die Europese landkaart te trek, andersyds om hul bereidwilligheid aan te toon om aan die kant van die Duitsers teen die Sowjet-Russe te veg. Baie OON-lede was selfs bereid om hulle by die SS aan te sluit en aktief betrokke te raak by anti-Joodse pogroms. Die Duitsers het egter ander planne gehad. Die OON-leiers Stetsko en Bandera is in hegtenis geneem. Die OON het vervolgens besluit om 'n oorlog op twee fronte teen die Duitse Ryk en die Sowjetunie te voer, alhoewel die Rooi Leër hul hoofteiken was. Toe Sowjet-Russiese troepe in weswaartse rigting beweeg het, het die OON in 1944 die "Oekraïense Opstandsleër (OOL)" gestig wat in Wes-Oekraïne deur die plaaslike bevolking gesteun is. Die OON-leier Roman Sjoechewitsj het homself nou generaal Taras Tsjoeprinko genoem. In 1945 is groot dele van Wes-Oekraïne deur die OOU beheer. Die Sowjet-owerheid het groot moeilikhede ondervind by hul pogings om 'n einde aan die partisane-oorlog te maak. So het hulle die OON-opstandelinge tussen 1944 en 1947 altesaam ses keer opgeroep om die wapens neer te lê en 'n algemene amnestie vir almal afgekondig wat bereid was om dié oproepe te volg. Die bevolking het sy solidariteit met die OON-vegters betoon, en in Februarie 1946 het die kiesers in Wes-Oekraïne die eerste na-oorlogse verkiesings geboikot. Die OON het hul operasiegebied nie tot die Sowjetunie beperk nie, maar ook in Oos-Poolse en Slowaakse gebiede binnegedring wat deur Oekraïners bewoon is. OON-vegters het hul gewapende stryd selfs na Oos-Oekraïne gedra. In Pole het die kommunistiese regering die Oekraïense minderheid merendeels na die voormalige Duitse gebiede in Wes-Pole gedeporteer, 'n maatreël waarvoor die toestemming van Moskou verkry is. Ook die meeste Poolssprekende bewoners van Galisië, wat as deel van Oekraïne nou onder Sowjet-Russiese bewind was, is verdryf om in Wes-Pole hervestig te word. === Onafhanklikheid === [[Lêer:RIAN archive 848095 Signing the Agreement to eliminate the USSR and establish the Commonwealth of Independent States.jpg|duimnael|Die Oekraïense president Leonid Kravtsjoek en die Russiese president [[Boris Jeltsin]] onderteken die Białowieża-ooreenkoms op 8 Desember 1991, wat tot die [[Ontbinding van die Sowjetunie]] en die stigting van die [[Gemenebes van Onafhanklike State]] enkele dae later lei]] [[Lêer:Maidan Nezalezhnosti3.jpg|duimnael|Maidan Nezalezhnosti ("Onafhanklikheidsplein") in Kijif.]] Ná die ontbinding van die Sowjetunie het Oekraïne met meer as 600&nbsp;000 vierkante kilometer die grootste staat op die vasteland van Europa geword. Die voormalige KP-funksionaris Leonid Krawtsjoek is in 1991 as die eerste president verkies en het een van die drie medestigters van die Gemenebes van Onafhanklike State geword. Die land het van alle kernwapens op sy gebied ontslae geraak. Ondanks die ekonomiese agteruitgang, stagnasie, voortrekkery en korrupsie het die tyd ná die onafhanklikwording anders as in Rusland vreedsaam verloop. Een van die grootste vraagstukke was die etniese diversiteit van die land. Daar is meer as twintig persent [[Russe]] en ander belangrike minderhede soos [[Pole (volk)|Pole]], [[Roemene]], Wit-Russe en [[Islam]]itiese [[Tartare]] (veral op die Krim-skiereiland). Die gebrek aan 'n sterk historiese tradisie was 'n ander probleem. Met die verkiesing van die tweede president Leonid Koetsjma, 'n voormalige bestuurder van 'n wapenfabriek, was daar hoop dat die ekonomie sou herstel. Alhoewel 'n nuwe geldeenheid, die Hriwnja, ingevoer is, het die skadu-ekonomie steeds die helfte van alle ekonomiese aktiwiteite in Oekraïne beslaan. President Koetsjma het in sy buitelandse beleid duidelik in die rigting van die Wes-Europese demokrasieë begin beweeg: Die doodstraf is afgeskaf en die [[Tsjernobil]]-kernkragsentrale, een van die land se vyf, is in 2000 gesluit. Politieke verhoudinge met die buurlande Pole en [[Roemenië]], wat in die verlede vertroebel was, het beduidend verbeter. Nogtans is die politieke bande met Wes-Europa nie vasbeslote ontwikkel nie, en Koetsjma het eerder 'n soort "twee-vektore-beleid" ten opsigte van sy betrekkinge met die buiteland gevolg, en dus steeds noue bande met Rusland gehandhaaf. Baie Russiese politici beskou Oekraïne nog steeds as 'n integrale deel van Rusland, en die Russiese optrede teen Oekraïne het by 'n aantal politieke en ekonomiese geskille verskerp. Die Russiese Vloot maak nog steeds gebruik van sy basisse op die Krim-skiereiland, en die deurvoer en invoerpryse van Russiese gas is al jare lank 'n strydpunt tussen die twee lande. Die gas-konflik het teen die einde van 2005 verskerp, toe Rusland sy gasuitvoere na Oekraïne drasties verminder het. Hierdie stap het ook groot dele van Wes-Europa geraak, aangesien die druk in die Russiese gaspyplyne oral op die vasteland duidelik gedaal het soos minder gas ontvang is. Koetsjma het ook probeer om beter betrekkinge met die [[Verenigde State]] te handhaaf, onder meer deur sowat 1&nbsp;700 Oekraïense soldate in [[Irak]] te stasioneer. Eerste Minister Viktor Joesjtsjenko het in 2000 en 2001 ekonomiese hervorming aangepak en het ook die parlementêre verkiesing in 2002 gewen. Hy is egter deur die Kommunistiese en oligargiese opposisiepartye gedwing om te bedank. In 2004 is hy as president ingehuldig, terwyl Viktor Janoekowitsj as eerste minister verkies is. Die ekonomie het begin stabiliseer, tog bly die demografiese situasie kommerwekkend. Miljoene Oekraïense burgers bly in die buiteland om daar te werk, en die bevolking het sedert 1991 van 52 tot 44,6 miljoen in 2013 gedaal. === Russies-Oekraïense konflik === [[Lêer:2014 Russo-ukrainian-conflict map.svg|duimnael|Die [[Krim]]skiereiland, wat in 2014 deur Rusland geannekseer is, in pienk. Pienk in die Donbass-gebied verteenwoordig gebiede wat in September 2014 deur die DPR/LPR-separatiste gehou word (stede in rooi)]] Daar was vir lank 'n konflik gewees tussen pro- en anti-Russiese partye in die Oekraïene. Minderhede van die bevolking wat Russies praat in die oostelike provinsies en op die Krim het sterker bande met Rusland ondersteun. Die westelike provinsies wat Oekraïens praat wil dit nie aanvaar nie. Ná die [[Oranje Rewolusie]] wat 'n anti-Russiese regering aan die mag gebring het, is [[Joelia Tymosjenko]] deur die parlement verdryf en ná verkiesings het Janoekowitsj president geword. Ná die val van die pro-Russiese Janoekowitsj-bewind en bloedige onluste, waartydens tientalle betogers deur onbekende eenhede doodgeskiet is, het die Duitse, Franse en Poolse ministers van buitelandse sake – Frank-Walter Steinmeier, Laurent Fabius en Radoslaw Sikorski – as bemiddelaars opgetree. Op 21 Februarie 2014 het Oekraïense politici en die buitelandse ministers 'n ooreenkoms onderteken wat voorsiening vir die ontwapening van onwettige eenhede en die vorming van 'n "regering van nasionale eenheid" gemaak het. Daar is verwag dat ook Russiessprekende landsdele, wat meer as 'n derde van Oekraïne se totale oppervlakte beslaan, in die nuwe oorgangsregering verteenwoordig sou wees. Uiteindelik het die nuwe regering in Kyiv en die Werchowna Rada, die Oekraïense parlement, onder die druk van regsgesinde betogers en straatvegters geswig en 'n wet herroep wat die amptelike status van Russies in die suide en ooste van die land gewaarborg het. In plaas van Russiessprekendes is lede van die regsgesinde, anti-Russiese Swoboda-party as ministers in die nuwe oorgangsregering benoem.<ref>{{de}} [http://www.spiegel.de/politik/ausland/krim-krise-die-fatalen-fehler-der-kiewer-regierung-a-956680.html ''Spiegel Online, 3 Maart 2014:: Konflikt mit Russland: Die fatalen Fehler der Regierung in Kiew'']</ref> Op 3 Maart het Oekraïense politici bevestig dat die regte van Russiessprekendes gewaarborg sal word. Die merendeels Russiessprekende Krim het geweier om die nuwe regering te erken, nog voordat Russiese spesiale eenhede strategiese instellings op die skiereiland soos militêre basisse beset het. Volgens die Russiese regering is hierdie stap onderneem om die Russiessprekende bevolking se "menseregte" te beskerm. Analitici het verduidelik dat Moskou se strategiese doelwitte die proklamasie van 'n onafhanklike Krimrepubliek as Russiese satellietstaat insluit.<ref>{{de}} [http://www.spiegel.de/politik/ausland/nachrichten-ueberblick-was-auf-der-krim-passiert-a-956568.html ''Spiegel Online, 3 Maart 2014: News, Reaktionen, Entwicklungen: Die Krim-Krise im Überblick'']</ref> Hierdie verwagting is in Maart 2014 bewaarheid toe die oorgrote meerderheid kiesers op die Krim die aansluiting by Rusland in 'n referendum goedgekeur het. Terwyl die Oekraïense regering Moskou daarvan beskuldig dat hulle feitlik oorlog teen Oekraïne verklaar het en die onafhanklikwording van Krim nie aanvaar sal word nie, is Oekraïne se militêre slaankrag beperk. '''Die Oekraïense en Russiese weermag se militêre uitrusting in vergelyking''' {| class="wikitable" ! Personeel en Uitrusting<ref>{{de}} [http://www.spiegel.de/politik/ausland/militaer-russland-ist-der-ukraine-ueberlegen-a-956496.html ''Spiegel Online, 2 Maart 2014: Militärarsenal im Vergleich: So sind Russland und die Ukraine gerüstet. Besoek op 3 Maart 2014'']</ref> ! Oekraïne ! Rusland |---- |- | Weermagpersoneel | 130&nbsp;000-160&nbsp;000 | 800&nbsp;000 |---- |- | Reserviste <!-- is dit korrekte Afrikaans? Is dit nie net "Reserwe" nie? --> | 1&nbsp;000&nbsp;000 | 2&nbsp;000&nbsp;000 |---- |- |Militêre begroting in 2013 |1,5 miljard € | 50 miljard € |---- |- |Tenks |4&nbsp;000 | 15&nbsp;500 |---- |- |Vegvliegtuie |400 | 3&nbsp;100 |---- |- |Helikopters |90 | 1&nbsp;000 |} == Politiek == [[Lêer:Виступ Віктора Галасюка у Верховній Раді України.jpg|duimnael|Werchowna Rada, die Oekraïense parlement in Kijif]] Oekraïne het sy onafhanklikheid op 24 Augustus 1991 verklaar toe die staatsgreep van konserwatiewe magte in die [[Sowjetunie]] misluk het. Die Oekraïense bevolking het hulle op 1 Desember per referendum ten gunste van onafhanklikheid uitgespreek. Enkele weke later is die Sowjetunie ontbind. Enkele staatkundige gegewens: * [[Staatshoof]]: President [[Wolodimir Zelenski]] * [[Regeringsleier]]: Premier [[Denis Sjmihal]] * [[Parlement]]: Werchowna Rada. Die 450 parlementslede word vir 'n termyn van vier jaar verkies. * [[Nasionale leuse]]: "Volja, Zlahoda, Dobro" (Oekraïens vir: ''Wilskrag, Eendrag, Tevredenheid'')</small> === Administratiewe indeling === {{Hoofartikel|Deelgebiede van Oekraïne}} [[Lêer:Politiek Oekraïne.png|duimnael|Nederlandse kaart wat die deelgebiede van Oekraïne aandui]] Die huidige administratiewe indeling is uit die Sowjet-tydperk oorgeërf. Vanaf 1957 het die vaslegging van distriksgrense binne die Sowjetrepublieke se bevoegdheid geval. Volgens die grondwet van die Oekraïense Sowjetrepubliek van 1981 is die land administratief ingedeel in ''oblasti'' (geweste), rajons (distrikte) en munisipaliteite. Die laasgenoemde kategorie het stedelike nedersettings, stadsdistrikte, nedersettings, dorpe en dorpsrade behels. Hierdie gevestigde drieledige administratiewe struktuur is ook ná Oekraïne se onafhanklikwording nie aangetas nie.<ref>{{de}} Matthias Morgner: ''Reformbedarf. Kommunale Selbstverwaltung in der Ukraine''. In: Manfred Sapper en Volker Weichsel (reds.): ''Die Ukraine im Wandel. Stabile Instabilität in einem Zwischenland''. Bonn: Bundeszentrale für politische Bildung 2010, bl. 163</ref> Die besondere rol, wat groter stede as nywerheidspilpunte in die sentrale planekonomie vervul het, is deur hulle administratiewe status weerspieël. Die belangrikste industriële sentrums is administratief aan die distrikte gelykgestel. Sewastopol – as basis van die Sowjet-Russiese Swartseevloot – en Kiyv as administratiewe setel het nie onder die Oekraïense SSR se grondwet geval nie, maar is regstreeks deur Moskou geadministreer. Alle ander stedelike nedersettings het in die derde administratiewe kategorie geval. == Demografie == === Etniese samestelling === [[Lêer:Ukrainian girls wearing vyshyvankas at the Independence Day celebration.jpg|duimnael|Oekraïense meisies met tradisionele blommekrone gedurende Onafhanklikheidsdagvierings in 2011]] [[Lêer:Bortnychi in Kyiv.jpg|duimnael|Bortnychi, 'n historiese woonkwartier in die suide van Kyiv]] [[Lêer:(44) PANORAMIC VIEW ON DOWNTOWN IN CITY OF KHARKIV STATE OF UKRAINE PHOTOGRAPH BY VIKTOR O LEDENYOV 20160621.jpg|duimnael|Die integrasie van Russiessprekendes in 'n onafhanklike Oekraïense staat het grotendeels geslaag. So het die merendeels Russiessprekende bevolking van Charkif weerstand gebied teen Russiese inmenging]] Die grense van die huidige Oekraïense staat is eers met die land se onafhanklikwording in 1991 finaal getrek. Daarvoor was hulle die resultaat van die Sowjetunie se binnelandse beleid. Dat hierdie grense grootliks ooreenstem met die gebied wat tradisioneel deur Oekraïners bewoon is, is aan Josef Stalin se etniese beleid te danke waarvolgens alle Oekraïners in die Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek verenig is. Maar al het dié politieke konstruk op etniese oorwegings berus, is die huidige Oekraïense republiek 'n veelvolkestaat. Van die altesaam 48 miljoen bewoners volgens die sensus van 2001 was 78 persent etniese Oekraïners. [[Russe]] was die grootste etniese minderheid met 17 persent. Hulle is veral in die oostelike landsdele en op die Krim-skiereiland saamgetrek. Maar ook Pole en Jode het, alhoewel hulle vandag klein minderhede vorm, 'n belangrike rol in die geskiedenis van die land gespeel. Ander etniese minderhede sluit Wit-Russe, Roemene, Bulgare en Hongare in. Intussen het ook talle [[Krimtatare]], wat gedurende die Tweede Wêreldoorlog gedeporteer is, na die Krim teruggekeer. === Demografiese ontwikkeling === Volgens die vier Sowjet-sensusse ná die Tweede Wêreldoorlog het Oekraïne tussen 1959 en 1989 'n bestendige bevolkingsgroei getoon. Vroeg in 1993 het die inwonertal tot die hoogste vlak in die geskiedenis gestyg en daarna voortdurend afgeneem. {| border="0" cellpadding="3" cellspacing="3" style="margin-left:1em" ! Jaar ! Inwonertal |---- |- bgcolor="gainsboro" | '''1959''' | '''41&nbsp;869&nbsp;000''' |---- |- bgcolor="gainsboro" | '''1970''' | '''47&nbsp;126&nbsp;500''' |---- |- bgcolor="gainsboro" |'''1979''' |'''49&nbsp;754&nbsp;600''' |---- |- bgcolor="gainsboro" |'''1993''' |'''52&nbsp;244&nbsp;100''' |---- |- bgcolor="gainsboro" |'''2001''' |'''48&nbsp;457&nbsp;100''' |} Amptelike statistieke toon 'n dramatiese afname in bevolking. In die twee dekades tussen 1993 en 2013 het die inwonertal gekrimp van 53 tot 44,6 miljoen. Terwyl baie Oekraïners na Europese en oorsese lande met 'n hoër lewenspeil geëmigreer het, het ook geboortesyfers en lewensverwagting merkbaar gedaal. In 2006 en 2007 het die regering pogings onderneem om dié demografiese tendens deur verhoogde kindertoelaes teen te werk. Geboortesyfers het vervolgens gestyg en die negatiewe bevolkingsgroei het verstadig. Nogtans word daar steeds meer sterfgevalle as geboortes aangeteken. Die getal Oekraïners in die buiteland word op meer as 2,5 miljoen beraam.<ref>{{en}} Greg Bloom: ''Ukraine''. Lonely Planet Publications 2008, bl. 38</ref> === Nasie en staat === Die Oekraïense term vir "nasie", ''natsiia'', het 'n heel ander betekenis as sy Afrikaanse eweknie wat algemeen gebruik word as 'n sinoniem vir "staat". Die Oekraïense ''natsiia'' verwys daarenteen eerder na 'n etniese gemeenskap wat dieselfde oorsprong, taal en kultuur deel, maar nie noodsaaklik oor sy eie staat beskik nie.<ref>{{de}} Yekelchyk (2007), bl. 7</ref> Hierdie verskil in betekenis weerspieël die politieke situasie in Oekraïne in die tyd voor die Eerste Wêreldoorlog toe Wes-Europa hoofsaaklik uit nasiestate bestaan het, terwyl multinasionale ryke groot dele van Sentraal- en Oos-Europa oorheers het. Omstreeks 1900 was die gebiede met 'n etniese Oekraïense bevolking verdeel tussen die Russiese Ryk en Oostenryk-Hongarye. Die enigste realistiese visie vir Oekraïners was dié van 'n taal- en kultuurgemeenskap, en selfs dit is indertyd nie deur alle Oekraïenssprekendes gedeel nie. === Oekraïners === {{Hoofartikel|Oekraïners}} [[Lêer:Ukraine census 2001 Ukrainians.svg|duimnael|Verspreiding van Oekraïners in Oekraïne volgens [[oblast]]e in 2001]] In die oudste historiese dokumente, wat na die bewoners van die huidige Oekraïne verwys, word die plaaslike Slawiessprekende bevolking Rusyny, Rusychi (uitgespreek as Roesitsji) en Rusy (afgelei van die Kiëf-Roes) genoem. Tussen die 10de en 12de eeu het hierdie terme nog nie die proto-Russiese bewoners in die noordoostelike vorstedomme van Kiëf-Roes ingesluit nie. Die huidige moderne naam ''Ukraintsi'' is afgelei van ''Ukraina'' (Oekraïne), 'n term wat vir die eerste keer in 'n dokument van 1187 voorkom. Oekraïners het tot in die 19de eeu, met enkele uitsonderings, hoofsaaklik hul oorspronklike taalgebied bewoon. Eers in die laaste dekades van die 19de eeu het groot getalle Oekraïners, wat indertyd onder Russiese bewind gestaan het, na die Asiatiese gebiede van die Russiese Ryk gemigreer, terwyl baie van hul landgenote in Wes-Oekraïne, wat destyds deel uitgemaak het van Oostenryk-Hongarye, 'n nuwe tuiste in Noord-Amerika gevind het. Vandag bly sowat 'n kwart van alle Oekraïners in die buiteland. === Boere === [[Lêer:Володимир Маковський. Україна. Vladimir Makovsky. Ukrainean Village.jpg|duimnael|Wladimir Makofski: Feestyd in 'n Oekraïense dorp]] [[Lêer:Velykodny buket by IVF.jpg|duimnael|Oekraïense tradisies is diep gewortel in die plattelandse lewe. Paastyd in Oekraïne is 'n fees vir die oog en die maag]] Nog tot in die tweede derde van die 20ste eeu was die oorgrote meerderheid van Oekraïenssprekendes boere. Alhoewel daar in die middeleeue en die vroeë moderne tyd wél 'n groter aantal Oekraïense ortodokse adellikes en stadsbewoners was, het diskriminasie aan die kant van die Poolse owerheid en die sterk invloed van Pole se eie adellike kultuur daartoe gelei dat die Oekraïense adelsklas in die 18de eeu oorwegend gepoloniseer was. In die 18de en 19de eeu het die nuwe Russiese bewindhebbers dieselfde diskriminerende houding teen Oekraïenssprekendes ingeneem en sodoende 'n proses van vinnige Russifisering bevorder.<ref>{{de}} Andreas Kappeler: ''Das historische Erbe der Ukraine''. In: Manfred Sapper en Volker Weichsel (reds.): ''Die Ukraine im Wandel. Stabile Instabilität in einem Zwischenland''. Bundeszentrale für politische Bildung (bpb): Bonn 2010, bl. 16</ref> Groot dele van die gepoloniseerde of gerussifiseerde bolaag van die Oekraïense samelewing het 'n relatief sterk streeksbewussyn bewaar, maar die leefwêrelde van die boerebevolking en plaaslike elites was streng van mekaar geskei. Gaandeweg het sowel die etnoniem Oekraïner (dikwels ook Roeteen, Rusyn of Klein-Rus) asook die skertsende bynaam ''chochol'' die betekenis van "boer" gekry. Sosiale, etniese en taalkundige verskille het saamgeval. Die Oekraïense taal en kultuur is in die 18de en 19de eeu hoofsaaklik deur die plattelandse bevolking aan die lewe gehou. Die Oekraïense nasionale beweging is deur 'n klein laag van Oekraïense intellektueles gedra wat die boerebevolking vir hul ideale probeer mobiliseer het om hulle in 'n moderne nasie te integreer. Die sosiale status van die meeste Oekraïense boere is tot in die 17de eeu verlaag tot lyfeienskap. Die groot grondbesitters was Poolssprekendes en in toenemende mate ook gepoloniseerde Oekraïense adellikes. Terwyl die vryheidsregte, wat in 1648 aan Kosakke toegeken is, net 'n kort tussenspel sou wees, het Oekraïense boere in Pole-Litaue reeds in die tweede helfte van die 17de eeu en in die Russiese Ryk in die 18de eeu weer lyfeienes geword. Die meeste van hulle het ook ná die amptelike boerebevryding teen die middel van die 19de eeu in armoede verkeer. Die laat afskaffing van lyfeienskap het 'n negatiewe impak op die sosiale mobilisering, verstedeliking en geletterdheid van boere gehad sodat hulle min belang in die nasionale aspirasies van intellektueles gestel het en eerder pogings onderneem het om hul moeilike ekonomiese situasie te verbeter. Om hulle aandag te trek, is nasionaliste genoodsaak om hul nasionale doelwitte met sosiale programme te verbind. So het die meeste politieke partye in Oostenryk en in die Russiese Ryk in hul programme nasionalistiese en sosialistiese ideale met mekaar verbind. In die moeilike tye van die Eerste Wêreldoorlog en die Russiese Rewolusie het tenminste 'n deel van die plattelandse Oekraïense bevolking nasionale doelwitte gesteun, maar in die volgende burgeroorloë het sosiale kwessies weer na vore getree. Die gedwonge kollektivering van Oekraïne se landboubedryf en die ontsettende hongersnood van 1932 en 1933, wat deur die Stalin-bewind bewus veroorsaak is, het 'n nekslag vir boere toegedien. Vervolgens is die industriële ontwikkeling en verstedeliking van Oekraïne deur die Sowjet-owerheid geforseer. Die resultaat, waarna in die 1930's met trots verwys is, was 'n "volwaardige sosiale struktuur" met 'n stedelike bevolking, 'n nuwe klas van nywerheidswerkers en 'n nuwe intelligentsia. Baie stadsbewoners het in hierdie periode hul Oekraïense identiteit en omgangstaal kwytgeraak en het hulself by die Russiessprekende bevolking aangepas.<ref>{{de}} Kappeler (2010), bl. 17</ref> Ook in hierdie tydperk het die Oekraïense taal en kultuur sy oorlewing in die moderne Sowjet-samelewing aan die platteland te danke gehad. Oekraïners het hul landelike karakter en tradisies langer gehandhaaf as Russe en ander etniese groepe in die Sowjetunie. So was in 1959 eers 39 persent van die Oekraïense bevolking verstedelik – teenoor 58 persent van die Russiese en 48 persent van die totale Sowjet-bevolking. Die tradisies van die boerebevolking is tans steeds lewendig in Oekraïne, soos uit die leefstyl, eetgewoontes en mentaliteit van groot dele van sy bevolking blyk. Groot waarde word aan volkstradisies, -klere en -dans geheg, terwyl etnografiese musea wye aandag geniet. Die kenmerkende karakter van Oekraïners is bepaal deur die feit dat hul proses van nasiewording hoofsaaklik deur die plattelandse bevolking gedra is – 'n verskynsel wat ook in verskeie ander Noordoos- en Oos-Europese lande soos Litaue, Slowenië, Slowakye en Wit-Rusland waargeneem kan word. In teenstelling daarmee het byvoorbeeld Pole en Hongarye as adelsnasies, Duitsland en Tsjeggië as burgerlike samelewings en Frankryk en Rusland as sentralistiese eenheidstate ontwikkel. Hierdie tipologie beskryf die ingewikkelde proses van nasiewording weliswaar in baie growwe trekke. So het ook in Oekraïne adel, geestelikheid en veral Kosakke 'n belangrike rol in dié proses gespeel.<ref>{{de}} Kappeler (2010), bl. 17-18</ref> === Godsdiens === [[Lêer:Lwow Jura.JPG|duimnael|Die Grieks-Ortodokse Sint-Joriskatedraal in Lwif (Lemberg)]] [[Lêer:St. Michael's Cathedral from belltower.JPG|duimnael|Sint Michiel-katedraal in Kijif]] [[Lêer:Bakhchisaray, Hansaray Museum.jpg|duimnael|Die Krimse Khan se paleis by Hansaray was vir meer as 300 jaar die sentrum van [[Islam]] op die Krim]] [[Lêer:Kharkov Synagogue1.jpg|duimnael|Die Choral-[[sinagoge]] in [[Charkif]] is die grootste in die hele Oekraïne]] Een van die opvallendste kenmerke van Oekraïense nedersettings is die groot aantal kerke in aanbou. Ná die land se onafhanklikwording is baie kerkgeboue, wat in die 1930's as gevolg van [[Josef Stalin]] se ateïstiese beleid gesloop is, heropgebou, maar ook nuwes het ontstaan. Terwyl Oekraïners weer belang stel in hul kulturele tradisies, is daar ook 'n behoefte aan spiritualiteit en geestelike waardes wat kerkbywoning sterk laat toeneem het.<ref>{{de}} Gerlach en Schmidt (2011), bl. 43</ref> Die nuwe belangstelling in die Christelike geloof vind plaas in die historiese spanningsveld tussen die Katolieke tradisies van Wes-Oekraïne en die Oosters-Ortodokse geloofswêreld in die ooste van die land. Tussen hierdie twee Christelike hoofpole met sy Roomse en Bisantynse oorspronge het 'n derde tradisie as mengvorm ontstaan – die Grieks-Katolieke of Geünieerde Kerk. Sy ritus verskil nouliks van dié in Ortodokse kerke, maar in regtelike opsig val dit nogtans onder die gesag van die [[pous]] in Rome. Die vorming van 'n Geünieerde Kerk was een in 'n lang reeks pogings om die kloof, wat met die [[Oos-Wes-skisma]] van 1054 in Christelike geledere ontstaan het, weer te oorbrug. So het ook die Rooms-Katolieke Poolse staat daarin belang gestel om van sy Ortodokse Oekraïense onderdane getroue burgers te maak. Na verskeie vergeefse pogings om 'n geunifiseerde kerk te vestig, het die Poolse Kroon deur geheime onderhandelinge in die laat 16de eeu uiteindelik sy doelwit bereik toe ses Ortodokse biskoppe in 1594 'n unieverdrag met Rome onderteken het waardeur 'n Grieks-Katolieke Kerk gestig is. Die ses ondertekenaars is deur ander Ortodokse gelowiges as verraaiers bestempel, en tot vandag word die Geünieerde Kerk as 'n Rooms-Katolieke invalshoek beskou. Die nuwe kerk is ook deur Rooms-Katolieke met argwaan bejeën. In Oekraïense gebiede, wat ná die Poolse Delinge onder Russiese bewind gekom het, het tsarin [[Katharina II van Rusland|Katharina die Grote]] die Geünieerde Kerk summier verbied. Maar dit het voortbestaan in dié landsdele wat by die Habsburgse Oostenryk-Hongarye ingelyf is. Hier het die kerk ná die ontstaan van 'n Oekraïense nasionale beweging in die 19de eeu pogings onderneem om as die nasionale kerk van Oekraïne erken te word. Gedurende die Tweede Wêreldoorlog het die kerk bande onderhou met nasionalistiese bewegings. Ná 1946 is dit van kollaborasie beskuldig. Baie geestelikes het geëmigreer, ander is in hegtenis geneem. Die kerk het in die ondergrond voortbestaan en het in die tyd van die perestroika, die politieke liberalisering in die Sowjetunie, sy wettige status herwin. Dit het vervolgens veral in Wes-Oekraïne sterk groei getoon waar dit in 1993 weer vyf miljoen gelowiges en meer as 1&nbsp;000 priesters getel het. Die Grieks-Katolieke kerkhoof, grootaartsbiskop kardinaal Ljoebomir Hoezar, het in 2004 die Oranje Rewolusie in Oekraïne gesteun. Die besluit om sy amptelike setel van Lwif na Kijif te verskuif is in die volgende jaar deur baie Ortodokse gelowiges as aanmatigend beskou, ongeag die feit dat die kerk se geestelike sentrum, die Sint-Joriskatedraal, steeds in Lwif geleë is.<ref>{{de}} Gerlach en Schmidt (2011), bl. 44</ref> Lwif dien daarnaas ook as die geestelike sentrum vir Rooms-Katolieke gelowiges in Oekraïne wat dikwels van Poolse afkoms is. Die Oekraïens-Ortodokse Kerk, wat nog tot en met 1990 as Russies-Ortodokse Kerk bekendgestaan het, staan tradisioneel in die politieke spanningsveld tussen Kijif en Moskou. Die kerkhoof, die metropliet in Kijif wat sy amptelike setel in die Grotteklooster het, val onder die gesag van die Ortodokse patriarg in Moskou. Baie gelowiges spreek hulle ten gunste van 'n onafhanklike Oekraïense kerk uit, 'n sogenaamde outokefale kerk, met Oekraïens as kerktaal en 'n eie patriarg – 'n droom wat in die Russiese Ryk nie vervul het nie. Eers met die tsaar se bedanking het gelowiges 'n kans gesien vir 'n selfstandige kerk. So is op 9 Mei 1919 die eerste Oekraïense liturgie in die Garnisoenkerk te Kijif gevier. Die skeiding van staat en kerk, wat deur die Bolsjewiki bewerkstellig is, het die amptelike registrasie van 'n Oekraïense kerk moontlik gemaak waarvoor die owerheid kerkgeboue beskikbaar gestel het. In September 1921 is die opperpriester Lipkofski tot hoof van die outokefale Ortodokse Kerk van Oekraïne gewy. Maar slegs vir 'n kort periode het die Bolsjewiki geloofsvryheid gewaarborg voordat Lenin in die 1920's met sy leuse "Hoe meer reaksionêre geestelikes ons kan skiet, hoe beter!" 'n bloedige vervolging van gelowiges en geestelikheid begin het. Die besetting van Oekraïne deur Duitse troepe in 1941 het 'n kort herlewing van die kerk moontlik gemaak, maar nadat die Duitsers hulle aan Oekraïne moes onttrek, het baie lede van die kerkhiërargie na Duitsland gevlug en hulle uiteindelik in Noord-Amerika gevestig. Ná die onafhanklikwording in 1991 het 'n deel van die Ortodokse Kerk onder leiding van die metropoliet Filaret weggebreek van die moederkerk om die onafhanklike Oekraïens-Ortodokse Kerk van die Kijifse Patriargaat te vorm. == Ekonomie == === Kenmerke === [[Lêer:Zmiiv thermal power plant (2007).jpg|duimnael|Termiese kragsentrale in Zmiiv]] [[Lêer:Dnipropetrovsk view 2015 tov-tob.jpg|duimnael|Die sakekern van [[Dnipro]]]] Oekraïne is 'n ope markekonomie wat deur 'n agterstand ten opsigte van modernisering en diversifering gekenmerk word. Met 'n per capita-inkomste van sowat VSA-$ 3&nbsp;600 val die land in die Wêreldbank se kategorie van laer-middelinkomste-lande. Die persentasie arm huishoudings het in die tydperk voor die internasionale finansiële krisis in 2008 merkbaar gedaal. Opvallend is die verskil tussen die relatief welvarende hoofstadgebied en die arm platteland. Ondanks hoë groeisyfers tot en met 2008 was die pas van ekonomiese transformasie stadig en is hervormings as gevolg van politieke instabiliteit en invloedryke belangegroep vertraag. Die huidige regering het aangekondig dat hulle 'n omvangryke program van hervormings tot en met 2014 sal verwesenlik om 'n beter klimaat vir buitelandse beleggings te skep. === Struktuur === Ná die ineenstorting van die sentraal beheerde planekonomie in die vroeë 1990's is voormalige staatsondernemings vinnig geprivatiseer. Dit was egter veral 'n klein groep oligarge wat voordeel uit hierdie beleid getrek het en tans groot invloed op ekonomiese besluite kan uitoefen. 'n Aansienlike persentasie ondernemings word steeds deur die Oekraïense staat beheer. Die ooste van die land was tradisioneel die sentrum van swaar en ligte nywerhede, terwyl Wes-Oekraïne 'n sterk agrariese karakter bewaar het. Die belangrikste ekonomiese sektore is metaalvervaardiging en chemie, landbou en voedselverwerking asook masjienbou. Die ekonomiese groei is aanvanklik veral deur toenemende uitvoere en hoër privaat verbruik aangedryf. Privaat verbruikers steun hierby sterk op lenings, ook in buitelandse valuta. Oekraïne kan nie self in sy energiebehoeftes voorsien nie en is grotendeels op invoere aangewese. Wat Oekraïne vir buitelandse beleggers aantreklik kan maak is die relatief groot binnelandse mark met meer as 46 miljoen verbruikers, 'n aantal hoog ontwikkelde industriële sektore (waaronder vliegtuig- en vuurpylvervaardiging), die geografiese ligging digby die markte van die Europese Unie en Oos-Europa, die groot agterstand ten opsigte van privaat verbruik en modernisering, 'n goed ontwikkelde landbousektor en 'n hoogs opgeleide beroepsbevolking met 'n relatief lae vlak van lone en salarisse.<ref>{{de}} [http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/Laender/Laenderinfos/Ukraine/Wirtschaft_node.html ''Duitse Departement van Buitelandse Sake: Oekraïne – Ekonomie''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120627024659/http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/Laender/Laenderinfos/Ukraine/Wirtschaft_node.html |date=27 Junie 2012 }}</ref> === Landboupotensiaal === [[Lêer:Wheat fields in Ukraine-5962.jpg|duimnael|'n Koringveld in die [[Lwif-oblast]] gedurende Augustus]] Die Oekraïne was die koringkamer van die Sowjetunie. Alhoewel slegs 15 persent van die Sowjet-Russiese landbougrond in die Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek geleë was, het dié deelstaat nagenoeg 60 persent van die jaarlikse mielie-opbrengs, 50 persent van die suikerrietopbrengs, 40 persent van die koringopbrengs en 40 persent van die sonneblomsaad asook 'n kwart van die varkvleis gelewer. Ná die onafhanklikwording van die land het die bruto landbouproduksie (BLP) in die 1990's binne 'n dekade met 50 persent afgeneem. Die land het vandag groot landboupotensiaal vanweë sy klimaatstoestande, lae bevolkingsdigtheid en sy geografiese ligging. Meer as 40 miljoen hektaar landbougrond (waarvan 33 miljoen ha akkergrond) is beskikbaar vir grootskaalse produksie van graan en oliesade en landbouveredelingsprodukte soos melk en vleis. Meer as die helfte van Oekraïne se akkergrond is swart grond of ''čornozem'' van hoë gehalte wat hoë graan- en oliesaadopbrengste per hektaar verseker. Meer as 'n derde van die wêreld se swart grond is in die land saamgetrek. Ysvrye seehawens langs die Oekraïense Swartseekus is geskik vir die grootskaalse uitvoer van landbouprodukte na die Europese Unie, die Nabye en Midde-Ooste en Noord-Afrika. Daar is egter ook negatiewe natuurlike invloedsfaktore soos die jaarlikse sterk wisselende reënval (met 'n gemiddeld van 700&nbsp;mm in die noordweste teenoor slegs 350&nbsp;mm in die suidelike landsdele) wat graan- en oliesaadopbrengste beperk, koue winters of onvoldoende sneeuval waardeur wintergraan aan koue blootgestel word en die grond in die lente nie vogtig genoeg is vir plante nie. Droogtes en uiterste weerstoestande in die winter verminder oeste elke derde of vyfde jaar. 'n Gebrek aan kapitaal, tegniese kennis, bestuursvaardighede, moderne bemarkingstelsels en 'n strategiese ekonomiese en politieke raamwerk, wat mededingendheid op die wêreldmark verseker, plaas tans nog verdere beperkings op die uitvoergerigte landbousektor. == Kultuur == === Literatuur === Met die onafhanklikwording van Oekraïne het die kultuurbedryf homself uit die bande van die [[sosialistiese realisme]] bevry. Veral Oekraïense literatuur het 'n nuwe bloeitydperk beleef en vir die eerste keer in sy geskiedenis ook aandag in die buiteland getrek. Werke van belangrike skrywers soos Joeri Androechowitsj, Oksana Saboesjko en Serhii Sjadan is in 'n verskeidenheid tale vertaal, net soos die romans en novelle van Andrei Koerkof wat oorspronklik in Russies verskyn het.<ref>{{de}} Kappeler (2015), bl. 17</ref> === Media === Televisie- en radioprogramme word deur privaatstasies en Oekraïne se nasionale uitsaaikorporasie op nasionale en streeksvlak uitgesaai. Die nasionale televisie- en radiodiens word tans omskep tot 'n openbare uitsaaier volgens die voorbeeld van ander Europese lande. Die belangrikste nasionale dagblaaie is ''Ukrajinska Prawda'', ''Sewodnja'', ''Den'' en ''Fakty i Kommentarii''. Daar is vier belangrike weekblaaie – ''Dserkalo Tyshna'', ''Nowoe Wrema'', ''Fokus'' en ''Ukrajinsky Tyshden''. Dag- en weekblaaie ontvang hul berigte van 'n verskeidenheid persagentskappe waarvan ''UNIAN'' en ''Interfax'' die belangrikste is.<ref>{{de}} [http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/Laender/Laenderinfos/01-Nodes_Uebersichtsseiten/Ukraine_node.html ''Duitse Departement van Buitelandse Sake: Oekraïne. Besoek op 29 Februarie 2016'']</ref> == Sport == Oekraïne het saam met Pole die [[Europese Sokkerkampioenskap 2012]] aangebied. == Verwysings == {{Verwysings|4}} == Bronnelys == ; Algemeen * {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Ukraine|title=Ukraine|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=24 Junie 2022}} * {{en}} {{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ukraine/|title=Ukraine|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|accessdate=24 Junie 2022}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Ukraine|Oekraïne}} {{Wikt|Oekraïne}} * {{en}} {{Wikivoyage|Ukraine|Oekraïne}} ; Amptelike webtuistes ---- * {{en}} [https://www.president.gov.ua/ ''Amptelike webtuiste van die President van Oekraïne''] * {{en}} [https://www.kmu.gov.ua ''Amptelike webtuiste van die Regering van Oekraïne''] * {{en}} [https://www.rada.gov.ua ''Amptelike webtuiste van die Parlement van Oekraïne''] ; Ensiklopedieë ---- * {{en}} [http://www.encyclopediaofukraine.com/ ''Die Canadian Institute of Ukrainian Studies se Internet Encyclopedia of Ukraine''] ; Kaarte ---- * {{en}} [http://commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_Ukraine ''Wikiatlas van Oekraïne''] {{Lande van Europa}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Oekraïne| ]] 1paqorko70ucf179o5v5xkbx1ucf5pc 2519783 2519782 2022-08-17T08:53:40Z Rooiratel 90342 /* Demografiese ontwikkeling */ Verander na wikitable wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Land |noem_naam = Oekraïne |volle_naam = <small>Україна ([[Oekraïens]])</small> |algemene_naam = Oekraïne |beeld_vlag = Flag of Ukraine.svg |beeld_wapen = Lesser Coat of Arms of Ukraine.svg |simbool_tipe = Wapen |beeld_kaart = Ukraine - disputed (orthographic projection).svg |leuse = |volkslied = ''Ще не вмерла України''<br /><small>([[Transliterasie|tr.]]: ''Sjtsje ne wmerla Oekrajini'')</small><br /><small>''([[Oekraïens]] vir: "Oekraïne het nog nie vergaan nie")''</small><center>[[Lêer:Anthem of Ukraine instrumental.ogg]]</center> |amptelike_tale = [[Oekraïens]] |hoofstad = [[Kijif]] {{Koördinate|50|27|N|30|30|O}} |latd = 50 |latm = 27 |latNS = N |longd = 30 |longm = 30 |longEW = O |grootste_stad = [[Kijif]] |regeringsvorm = Unitêre semi-presidensiële<br />grondwetlike [[republiek]] |leiertitels = <br />• [[President van Oekraïne|President]]<br />• [[Eerste minister]] |leiername = [[Wolodimir Zelenski]]<br />[[Denis Sjmihal]] |oppervlak_rang = 45^ste |oppervlak_grootte = |oppervlak = 603&nbsp;628 |oppervlakmi² = 233&nbsp;062 |persent_water = 3,8<ref>{{en}} {{cite book |last1=Jhariya |first1=M.K. |last2=Meena |first2=R.S. |last3=Banerjee |first3=A. |title=Ecological Intensification of Natural Resources for Sustainable Agriculture |publisher=Springer Singapore |year=2021 |isbn=978-981-334-203-3 |url=https://books.google.com/books?id=Bf4hEAAAQBAJ&pg=PA40 |accessdate=31 Maart 2022 |page=40}}</ref> |bevolking_skatting = 41&nbsp;167&nbsp;336<ref>{{en}} {{cite web |url=https://ukrstat.org/en/operativ/operativ2020/ds/kn/xls/kn1220_ue.xls|title=Population (by estimate) as of 1 January 2022. |publisher=Oekraïense Statistiekkantoor |accessdate=20 Februarie 2022 |archive-date=6 Maart 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210306154326/https://ukrstat.org/en/operativ/operativ2020/ds/kn/xls/kn1220_ue.xls |url-status=dead}}</ref><br /><small>(sonder [[Krim]] en [[Sewastopol]])</small> |bevolking_skatting_jaar = 2019 |bevolking_rang = 36^ste |bevolking_sensus = 48&nbsp;457&nbsp;102<ref>{{en}} {{cite web |url=http://2001.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/nationality/ |title=Population by ethnic nationality, 1 January, year |publisher=Oekraïense Statistiekkantoor |accessdate=17 April 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200430211623/http://2001.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/nationality/ |archive-date=30 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |bevolking_sensus_jaar = 2001 |bevolkingsdigtheid = 73,8 |bevolkingsdigtheidmi² = 191,1 |bevolkingsdigtheidrang = 115^de |BBP_PPP = $588,433&nbsp;miljard<ref name=imf2>{{en}} {{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/April/weo-report?c=926,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2027&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=Ukraine |publisher=[[Internasionale Monetêre Fonds]] |date=April 2022 |accessdate=24 Junie 2022}}</ref> |BBP_PPP_rang = 48^ste |BBP_PPP_jaar = 2021 |BBP_PPP_per_kapita = $14&nbsp;325<ref name="imf2" /> |BBP_PPP_per_kapita_rang = 108^ste |BBP = $198,316&nbsp;miljard<ref name="imf2" /> |BBP_rang = 56^ste |BBP_jaar = 2021 |BBP_per_kapita = $4&nbsp;828<ref name="imf2" /> |BBP_per_kapita_rang = 119^de |onafhanklikheidstipe = Vorming |onafhanklikheidsgebeure = • [[Kiëf-Roes]]<br />• Koninkryk<br />Galisië-Wolinië<br />• Kosak-hetmanaat<br />• Oekraïense<br />Volksrepubliek<br />• Wes-Oekraïense<br />Volksrepubliek<br />• Vereniging<br />• [[Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek|Oekraïense SSR]]<br />• Karpato-Oekraïne<br />• Sowjetse anneskie<br />van Wes-Oekraïne<br />• Onafhanklikheidsverklaring<br />• Onafhanklikheid<br />van die [[Sowjetunie]]<br />• Huidige grondwet |onafhanklikheidsdatums = <br /><br />[[879]]<br /><br />[[1199]]<br />[[18 Augustus]] [[1649]]<br /><br />[[10 Junie]] [[1917]]<br /><br />[[1 November]] [[1918]]<br />[[22 Januarie]] [[1919]]<br />[[10 Maart]] [[1919]]<br />[[8 Oktober]] [[1938]]<br /><br />[[15 November]] [[1939]]<br />[[30 Junie]] [[1941]]<br /><br />[[24 Augustus]] [[1991]]<br />[[28 Junie]] [[1996]] |MOI = {{wins}} 0,779<ref>{{en}} {{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf |title=Human Development Report 2020 |publisher=United Nations Development Programme |date=2020 |accessdate=22 Mei 2022}}</ref> |MOI_rang = 74^ste |MOI_jaar = 2019 |MOI_kategorie = {{kleur|#090|hoog}} |Gini = 25,6<ref>{{en}} {{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=UA |title=Gini Index |publisher=[[Wêreldbank]] |accessdate=24 Junie 2022}}</ref> |Gini_rang = 18^de |Gini_jaar = 2020 |Gini_kategorie = {{kleur|#090|laag}} |geldeenheid = [[Oekraïense griwnja|Griwnja]], гривня |geldeenheid_kode = UAH |land_kode = UA |tydsone = OET |utc_afwyking = [[UTC+02:00|+2]] |tydsone_somer = OEST |utc_afwyking_DST = [[UTC+03:00|+3]] |internet_domein = [[.ua]], .укр |skakelkode = 380 |voetskrif = }} '''Oekraïne''' ([[Oekraïens]]: ''Україна'', ''Oekrajina'', {{Audio|Uk-Україна.ogg|luister}}) is 'n [[land]] in [[Oos-Europa]] wat in die suide aan die [[Swartsee]], in die ooste aan [[Rusland]], in die noorde aan [[Belarus]] en in die weste aan [[Pole]], [[Slowakye]], [[Hongarye]], [[Roemenië]] en [[Moldowa]] grens. [[Lêer:Flag colors.jpg|duimnael|links|Die blou hemel en uitgestrekte graanvelde versinnebeeld die nasionale kleure van Oekraïne]] [[Lêer:Ukraine-CIA WFB Map.png|duimnael|links|Kaart van Oekraïne]] [[Lêer:Ukraine topo en.jpg|duimnael|links|Topografiese kaart van Oekraïne]] Oekraïne is die tweede grootste land in Europa ná die Russiese Federasie en die grootste wat in sy geheel in Europa lê. Die hoofstad is [[Kijif]]. Noord van Kijif lê [[Tsjornobil]] (vroeër bekend as Tsjernobil) wat met die kernramp van 1986 verbind word. Drie groot riviere deurkruis die land, die [[Dnjepr|Dnipro]] (in die weste tot onlangs hoofsaaklik bekend onder sy Russiese naam Dnjepr), die [[Dnister]] en die [[Donets]]. Deur die loop van die geskiedenis het Oekraïne en sy streke deel uitgemaak van minstens 14 verskillende state voordat dit uiteindelik in die laat 20ste eeu as onafhanklike republiek gevestig is. Die belangrikste van hierdie moondhede was die Koninkryk Pole-Litaue, die Russiese Tsareryk en die Sowjetunie.<ref>{{de}} [http://www.bpb.de/izpb/209719/geschichte-der-ukraine-im-ueberblick ''Bundeszentrale für politische Bildung (bpb): Geschichte der UKraine im Überblick. Besoek op 31 Maart 2019'']</ref> Volgens oorlewerings was [[Kiëf-Roes]], 'n ryk wat in die 9de eeu deur Skandinawiese [[Warangiërs]] gestig is, die eerste histories gedokumenteerde Oos-Slawiese staat. Dit het in die Middeleeue tot 'n magtige ryk ontwikkel, maar later, in die 12de eeu, verbrokkel. Teen die middel van die 14de eeu het Oekraïense gebiede onder die bewind van drie vreemde moondhede gestaan – die [[Goue Horde]], die Grootvorstedom Litaue en die Koninkryk Pole. Ná die [[Groot Nordiese Oorlog]] (1700–1721) het Oekraïense gebiede deel geword van 'n aantal streeksmoondhede. In die 19de eeu is die grootste deel van die land by die Russiese Ryk ingelyf, terwyl die res onder Oostenryks-Hongaarse bewind gestaan het. Ná die [[Eerste Wêreldoorlog|Eerste Wêreld-]] en die Russiese Burgeroorlog is Oekraïne deur gewapende konflikte geteister, terwyl tussen 1917 en 1921 verskeie pogings onderneem is om die land as onafhanklike staat te herstel. Ondanks internasionale erkenning het Oekraïne onder Sowjet-Russiese invloed gekom om op 30 Desember 1922 as [[Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek]] een van die stigtersrepublieke van die [[Sowjetunie]] te word. Kort voor en ná die [[Tweede Wêreldoorlog]] is gebiede langs die westelike grens by die Oekraïense SSR ingelyf. In 1954 het die [[Krim]]skiereiland onder Oekraïense administrasie gekom. Die Oekraïense SSR was in 1945 een van die stigterslede van die [[Verenigde Nasies]]. Oekraïne het sy onafhanklikheid ná die verbrokkeling van die Sowjetunie in 1991 herwin. Die oorskakeling na 'n [[markekonomie]] was 'n moeilike proses wat met 'n lang resessie gepaard gegaan het. Die globale ekonomiese krisis in 2008 het die land nog eens in 'n resessie gedompel. Intussen toon die Oekraïense [[bruto binnelandse produk]] hoë jaarlikse groeisyfers. Oekraïne het tot 'n belangrike mark van globale betekenis ontwikkel en was in 2011 die derde grootste [[graan]]uitvoerder ter wêreld. == Etimologie == === Landsnaam === [[Lêer:Poland under Jagello.jpg|duimnael|''Oekraïne'' onder Władysław II Jagiełło van Pole as "Ukraine"]] [[Lêer:Ukraina-1556.jpg|duimnael|Uittreksel uit die Evangelie van Peresopnytsia (Matteus 19,1) (1556), waar die woord "ukrainy" (оукраины) met "kus" (KJV-Bybel) of "streek "(NIV-Bybel) ooreenstem]] [[Lêer:Kiovia Palatinatus. Beauplan 1664.jpg|duimnael|Titel van die Beauplan-kaart "Ukrainae pars" uit 1648]] Die eerste historiese verwysing na die landsnaam "Oekraïne" kom in die Kiëfse Hypatius-kroniek van 1187 voor, in 'n teksgedeelte oor die Suid-Russiese prinsdom Perejaslaf.<ref>{{uk}} [http://litopys.org.ua/ipatlet/ipat28.htm ''litopys.org.ua'']</ref> In latere kronieke word die naam met betrekking tot verskillende geweste van die Roes gebruik, insluitende gebiede wat ver buite die huidige Oekraïense staatsgebied geleë is. 'n Tradisionele etimologiese verklaring vir ''Oekraïne'' is die Oud-Oos-Slawiese woord ''ukraina'' wat as "grensgebied, militêre grens" vertaal kan word en dieselfde betekenis het soos sy westerse eweknie ''Mark'' (byvoorbeeld in ''Ostmark'', 'n ouer benaming vir Oostenryk, of ''Mark Brandenburg'').<ref>{{ru}} Ф.А. Гайда. От Рязани и Москвы до Закарпатья. Происхождение и употребление слова «украинцы» // Родина. 2011. № 1. С. 82-85. [2]</ref><ref>{{uk}} [http://litopys.org.ua/rizne/yak_nazva.htm ''litopys.org.ua: Yak nazva'']</ref> Hierdie sienswyse oorheers sowel die internasionale asook die Oekraïense geskiedskrywing, veral aangesien dit onder meer deur die bekende geskiedkundige Michailo Hroesjefski en die "Ensiklopedie van Oekraïne" (''Енциклопедія українознавства'') gedeel word.<ref>{{uk}} [http://litopys.org.ua/rizne/nazva_eu.htm З ЕНЦИКЛОПЕДІЇ УКРАЇНОЗНАВСТВА; НАЗВА «УКРАЇНА»]</ref> Die meeste outeurs is hulle daaroor eens dat hierdie benaming, wat aanvanklik na die sogenaamde Wilde Veld, 'n grensgebied met Turkse ruiternomades verwys het, oor 'n lang tydperk nie met 'n bepaalde etniese groep verbind is nie. Daar is verskillende opvattings oor die tydperk waarin dié naam vir die eerste keer as sinoniem vir Klein-Rusland gebruik is, soos Oekraïne in die Russiese Ryk in die kerklike en amptelike taalgebruik genoem is. Die Oos-Slawiese etimologiese wortel ''krai'' verwys egter sowel na 'n "rand, grens" asook na "gebied, land". Die moderne nasionale geskiedskrywing in Oekraïne beweer dan ook dikwels dat die naam ''Ukraina'' in kronieke vanaf die 12de eeu eerder na 'n "selfstandige gebied" of "prinsdom" verwys het, terwyl 'n "grensland" ''okraina'' genoem is.<ref>{{uk}} Григорій Півторак. Походження українців, росіян, білорусів та їхніх мов</ref> Hierdie hipotese word egter nie deur die meeste ander navorsers of primêre historiese bronne gedeel nie.{{Feit}} === Volksnaam === In teenstelling met die landsnaam het die etnoniem "Oekraïner" eers teen die begin van die 20ste eeu gebruiklik geraak. Nog in die Middeleeue is na alle Oos-Slawiese volke – [[Russe]], [[Oekraïners]] en [[Wit-Russe]] – as ''Rus'' verwys. Hiervan is die etnonieme Rusyn/Rusak/Roeteen (Roeteniër) afgelei wat in Oekraïne en Wit-Rusland nog tot in die 20ste eeu algemeen gebruik was, net soos die Russiese benamings vir Rus (''russkij'') en Rusland (''Rossija'').<ref>{{de}} Andreas Kappeler: ''Die Ukraine – ein Land wischen West und Ost''. In: ''Info aktuell. Informationen zur politischen Bildung'', nommer 28/2015, bl. 2</ref> In Oekraïne is na Russe tradisioneel as "Moskouers" (''moskali'') verwys om hulle van die "eintlike Rus" te onderskei. Vanaf die 16de eeu is die term Klein-Rusland (''Malorossija'') vir Oekraïne gebruik – 'n benaming wat aan die Middeleeuse Griekse taalgebruik ontleen is. Klein-Rusland en Klein-Russe was in die Russiese Ryk vanaf die middel van die 17de eeu die amptelike terme waarmee na Oekraïne en Oekraïners verwys is. Eers vanaf die laat 19de eeu is aan dié terme 'n negatiewe konnotasie van "klein" en "minderwaardig" geheg. In die Habsburgse Ryk is na Oekraïners steeds as Roetene (Roeteniërs) verwys. Die Oekraïense nasionale beweging het ten gunste van die benamings Oekraïne en Oekraïners gepleit wat egter eers ná 1917 in die Oekraïense Volksrepubliek, in die Oekraïense Sowjetrepubliek en uiteindelik in die onafhanklike Republiek Oekraïne algemeen gebruiklik geraak het. == Geografie == === Landskapsvorme === [[Lêer:Gaspra-AiPetri.jpg|duimnael|300px|links|Die Swartsee en die dorp Gaspri, soos gesien vanaf die bergpiek Ai-Petri in die Krimgebergte]] [[Lêer:Туманний світанок на нарцисовому полі.jpg|duimnael|Digtersnarsings (''Narcissus poeticus'') was naamgewers vir die Narsingvallei in die Transkarpatestreek]] [[Lêer:Carpathians in Ukraine.JPG|duimnael|Die Karpate-bergreeks in Wes-Oekraïne]] Met 'n oppervlakte van meer as 600&nbsp;000&nbsp;km² is Oekraïne die tweede grootste land in Europa ná Rusland. Ten opsigte van sy bevolking van meer as 46 miljoen neem dit die sesde plek in Europa in, alhoewel sy bevolkingsdigtheid van sowat 73 inwoners per km² laer is as in die meeste ander Europese lande. Opvallend hoog is die aandeel van landbougrond wat in die woudsteppe en steppe meer as 90 persent beloop. Die Swartsee en die Karpate-bergreeks vorm 'n natuurlike grens in die suide, net soos die waterryke Pripjat-rivier met sy moerasgebiede in Noordwes-Oekraïne. Daarteenoor is Oekraïne in die ooste, noorde en weste 'n uitgestrekte oop land wat in sy geskiedenis steeds weer deur vreemde magte binnegeval is – van die [[Mongole]]-inval in die 13de eeu tot die Duitse inval in 1941.<ref>{{de}} Thomas Gerlach en Gert Schmidt: ''Ukraine – zwischen den Karpaten und dem Schwarzen Meer''. Berlyn: Trescher 2011, bl. 21</ref> Aangesien die grootste deel van die staatsgebied (sowat 95 persent) in die Oos-Europese Vlakte geleë is, word Oekraïne tradisioneel by [[Oos-Europa]] gereken. Die res van die land word by Sentraal-Europa (die Karpate-begreeks en die gebied van Lemberg) en Suidoos-Europa (Odessa en die [[Krim]]-skiereiland) gereken. Daar is min landskapsvorme buite die groot uitgestrekte vlaktes met hul vrugbare swart grond en die steppelandskappe, hoofsaaklik in Suidwes-Oekraïne en in die uiterste suide van die land. In die suid-weste strek die Oekraïense staatsgebied tot in die Woudkarpate en die [[Pannoniese Laagvlakte]]. Die hoogste bergpiek is die Howerla in die oostelike Karpate-reeks op 2&nbsp;061&nbsp;m bo seevlak. Roman Kosj (1545&nbsp;m) is die hoogste piek op die Krim-skiereiland. Minder as twee persent van die staatsgebied is hoër geleë as 1&nbsp;000&nbsp;m. Oekraïne se aandeel aan die Oos-Europa Vlakte word veral in die noorde en suide deur uitgestrekte laaglande (Oekraïens Низовина) soos die Dnipro-laagland en die Swartseevlakte oorheers wat tussen 0 en 200&nbsp;m bo seevlak geleë is. Weens die klein hoogteverskille in dié gebied vloei riviere hier besonder stadig. Veral in die Sentraal-Oekraïense Oblast Poltawa is kleiner [[aardgas]]- en olievelde ontdek wat egter by verre nie in die land se behoeftes aan fossiele brandstowwe kan voorsien nie. Olievelde in die Swartsee, wat tans nog nie ontgin word nie, het moontlik baie groot potensiaal. Hul ontginning word onder meer deur 'n grensgeskil met die suid-westelike buurland Roemenië bemoeilik. Die sentrale landsdele word deur hoër geleë gebiede oorheers wat in Oekraïens plate (Височина) genoem word, waaronder die Podoliese of die Donetsplaat met hoogtes van tussen 200 en 500&nbsp;m bo seevlak. Die gesteentes in hierdie streke is al in die [[Paleosoïkum]] gevorm en eers gedurende die laaste tien miljoen jaar tydens die ontstaan van die Alpidiese bergreekse weer na die oppervlak opgehef. Hulle is ryk aan minerale en fossiele energiebronne soos [[yster]]erts en [[steenkool]]. Baie groot ysterertsreserwes word in die gebied van Kriwoi Rog in die Oblast Dnipro aangetref, terwyl steenkool hoofsaaklik in die omgewing van [[Donetsk]] ontgin word. Ystererts en steenkool het die basis vir Oekraïne se swaar nywerhede gevorm. Van die riviere in die gebied het diep in die platelandskap ingesny. Die noord-weste van Oekraïne staan tradisioneel as Wolhinië bekend, 'n gebied wat saam met Galisië as die bakermat van die onafhanklike Oekraïense republiek beskou word. Hierdie streke is eers gedurende die Tweede Wêreldoorlog deur Pole aan die destydse Sowjetunie afgestaan. Dele van Wes-Oekraïne het, met klein uitsonderings, nooit deel uitgemaak van 'n ryk wat vanuit Moskou geregeer is nie. Nadat die russofiele beweging in Galisië deur die Oostenryks-Hongaarse owerheid vernietig is, was die bevolking merendeels gereserveerd teenoor Rusland. Die bakermat van die Oekraïense taal en kultuur is egter in die Dniprogebied suidwes van Kiëf geleë waar in die 17de eeu 'n tyd lank 'n [[Kosakke]]staat bestaan het. === Grensland === Die tradisionele vertaling van Oekraïne as ''Grensland'' verwys na die belangrike feit dat die land al duisende jare lank 'n soort grens tussen geografiese, kulturele, politieke, godsdienstige en ekonomiese ruimtes gevorm het. Oorspronklik was dit 'n grens tussen die uitgestrekte oop vlaktes en die beskermende bosgebiede. Later was dit 'n kulturele grensland tussen [[Rooms-Katolieke Kerk|Rooms-Katolisisme]], [[Oosters-Ortodokse Kerk|Oosterse Ortodoksie]] en [[Islam]]. Gedurende die 19de en 20ste eeu het die grenslyn tussen die verdrukkende bewind van die Russiese Tsareryk en sy meer demokraties gesinde westelike buurlande, tussen die politieke en ekonomiese stelsels van Sowjet-Russiese kommunisme en Westerse kapitalisme deur Oekraïne geloop. Die politieke gebeure in Februarie 2014, waartydens die outokratiese en Moskou-georiënteerde bewind van president Janoekowitsj deur betogers omvergewerp is, het gewys dat vandag weer 'n ideologiese en politieke grenslyn dwarsdeur die land loop – dié tussen liberale Westerse demokrasieë, met die Europese Unie as politieke hoofrolspeler, en die meer outeritêre regeringstyl in die Russiese Federasie, met president [[Wladimir Poetin]] as hoofrolspeler.<ref>{{en}} Serhy Yekelchyk: ''Ukraine: Birth of a Modern Nation''. Oxford: Oxford University Press 2007, bl. 4</ref> === Oekraïne as geografiese entiteit === [[Lêer:1800 Novoros gov.jpg|duimnael|Die goewermente van "Nieu-Rusland" omstreeks 1800]] Soos hierbo aangedui, was Oekraïne oorspronklik 'n oorgangsgebied tussen die Poolse, Russiese en Osmaanse Ryk wat deur etniese diversiteit en – tot in die 17de eeu – deur swak politieke strukture gekenmerk is. Die Dniprorivier is tradisioneel as die grenslyn tussen die Poolse en Russiese invloedsfere beskou, terwyl die Osmaanse Ryk sy politieke, kulturele en ekonomiese belange in die suidweste van die land en op die Krim-skiereiland deur middel van [[vasalstaat|vasalstate]] behartig het. Kosakke het tydelik daarin geslaag om hul eie samelewings tussen die buitelandse invloedsfere te vestig. Vaste administratiewe strukture in die gebied is eers in die loop van die 18de eeu gevestig toe die Russiese Ryk sy staatsgebied in suidelike en westelike rigting uitgebrei en saam met Oostenryk-Hongarye en Pruise tydens die Poolse Delinge 'n einde aan Pole as selfstandige nasie gemaak het. Tegelykertyd is die Krim- en Jedisan-khanate vernietig. Met uitsondering van Galisië, wat ná die Poolse Delinge by Oostenryk ingesluit is, het die grootste deel van Oekraïne onder Russiese bewind gekom. Die Kosakke het hul politieke outonomie kwytgeraak. Vir administratiewe doeleindes is die gebied sonder inagneming van etniese, kulturele of historiese besonderhede in goewermente ingedeel. Tot en met 1917 was daar amptelik geen sprake van Oekraïne as administratiewe of geografiese entiteit nie. In intellektuele kringe is daar egter reeds vanaf die vroeë 19de eeu 'n onderskeiding tussen Russe en Oekraïners, Russies en Oekraïens asook Russiese en Oekraïense kultuur gemaak. So is ook die idee van 'n Oekraïense gebied gebore wat volgens romantiese voorstellings uit die 1890's "vanaf die Boeg- tot die Donrivier" sou strek. Hierdie soort patriotiese gedagtes het sterk met die politieke en etniese realiteit in die gebied gekontrasteer. So het in 1897, toe die eerste sensus in die Russiese Keiserryk gehou is, net twee derdes van die bewoners Oekraïens of "Klein-Russies", soos dit amptelik genoem is, as hul huistaal gepraat. Die res het Russies, Pools of ander idiome as huistale aangedui. Oekraïenssprekendes was hoofsaaklik in die noordelike dekle van die gebied saamgetrek – 'n feit wat die Russiese beleid weerspieël het waarvolgens in streke, wat relatief laat by die Tsareryk ingelyf is, oorwegend Russiese setlaars gevestig is. Sodoende is na dié streke as "Nieu-Rusland" verwys.<ref>{{de}} [http://www.bpb.de/apuz/194816/historische-hintergruende?p=0 ''www.bpb.de, 11 November 2014: Historische Hintergründe ukrainisch-russischer Konflikte. Besoek op 2 Februarie 2015'']</ref> === Ekologiese vraagstukke === [[Lêer:Skadovsk sunset.jpg|duimnael|Sononder in Skadofsk]] Dekades ná die verbrokkeling van die Sowjetunie sit Oekraïne steeds met die ekologiese nalatenskap van die ou Sowjetstelsel. Veral in die oostelike dele van die land het energieintensiewe nywerheidsbedrywe die ekologiese ewewig versteur en die grond, lug en waterliggame besoedel. Maar ook in ander dele van die land is die landbougrond versleg en het baie plant- en dierspesies verdwyn. Alhoewel die ekologiese krisis ook bygedra het tot Oekraïne se demografiese krisis, het die regering min stappe gedoen om 'n ekologiese bewussyn te kweek.<ref>{{de}} Leonid Rudenko: ''In der Krise. Die ökologische Lage der Ukraine''. In: Manfred Sapper en Volker Weichsel (reds.): ''Die Ukraine im Wandel. Stabile Instabilität in einem Zwischenland''. Bonn: Bundeszentrale für politische Bildung (bpb) 2010, bl. 301</ref> Intensiewe landbouaktiwiteite, wat deur agro-industriële bedrywe beoefen is, en omvangryke hidrotegniese skema's het Oekraïense se natuurlike landskappe ingrypend verander. So is die Dniprorivier se bekende stroomversnellings in die vroeë 1960's vir die verwesenliking van die Krementsjoek-dambouprojek geoffer. Vleilande langs die rivier het onder die damwater verdwyn. Die drooglegging van moerasse het nadelige uitwerkings op die rivierstelsel se hidrologiese eienskappe gehad sodat meer as 20&nbsp;000 klein waterlope en fonteine opgedroog het. Talle dier- en plantspesies is van hul natuurlike habitat ontneem. == Klimaat == [[Lêer:Оз.Світязь на світанку.jpg|duimnael|links|Die Svitiazmeer in die Nasionale Sjatsk-park, oblast Volyn, teen sonop]] [[Lêer:Ukraine map of Köppen climate classification.svg|duimnael|Klimaatsones in Oekraïne volgens die [[Köppen-klimaatklassifikasie]]]] Oekraïne het 'n gematigde kontinentale klimaat met koue en sneeuryke winters en warm somers. Lente en herfs is relatief kort met gematigde temperature en dikwels sonnige weer. Veral die sentrale landsdele word met uiterstes verbind. Die koudste winter- en hoogste somertemperature word in die noordooste van die land aangeteken. Die gemiddelde jaarlikse temperatuur is hoër as in die noordelike buurland Rusland. Die gemiddelde temperatuur beweeg tussen -6&nbsp;°C in die winter en 24&nbsp;°C in Julie.<ref>{{en}} Andrew Evans: ''Ukraine''. Chalfont St. Peter: Bradt Travel Guides 2013, bl. 3-4</ref> Die klimaat in die Karpate-bergreeks word deur hoë jaarlikse neerslae van sowat 750&nbsp;mm en koeler somertemperature as in die res van die land gekenmerk, terwyl die Krimskiereiland 'n droë Mediterreense klimaat het, behalwe vir die subtropiese en vogtige suidkus. == Geskiedenis == === Burgeroorlog === [[Lêer:Red army in Kiev, 1920.jpg|duimnael|Die Rooi Leër in Kiëf (1920)]] Dit was in Oekraïne waar die Russiese Rewolusie se teenstrydighede op 'n bloedige manier uitgewys is. Die land het drie jaar lank in 'n burgeroorlog versink wat oorspronklik in Rusland begin het. Die Bolsjewistiese [[Rooi Leër]] het die land vanuit die noorde binnegeval om die rewolusie na die suide uit te brei en die Russiese Ryk onder 'n kommunistiese bewind te herstel. Die plaaslike landadel en monargiste het die kant van die Wit Leër gekies, burgerlike magte wat ook deur buitelandse moondhede soos die [[Verenigde Koninkryk]] en [[Frankryk]] gesteun is om kommunisme in die ooste te stuit en die ou bewind te herstel. Albei politieke kampe het hul doelwitte met genadelose bloedvergieting probeer bereik, beslag gelê op perde en voedselvoorrade en mans oorlog toe gedwing. Sodoende het hulle die steun van die proletariaat en kleinboere verloor. Geweldpleging het buite beheer geraak. Oekraïense vrouens is verkrag, privaathuise geplunder en hele nedersettings verwoes. In Oekraïense stede is fabrieksarbeiders gedwing om onrealistiese produksiekwotas te vervul om in die behoeftes van die strydende magte te voorsien, anders is hulle geskiet. Nasionalistiese Oekraïense magte was in die weste van die land saamgetrek, vasberade om 'n einde te maak aan die inmenging van buitelandse rolspelers en 'n onafhanklike staat te stig. In Desember 1918 is 'n kortstondige nasionalistiese regering, die Direktoraat, gevorm wat net drie maande lank bestaan het. 'n Vroeëre Rada-leier, Petljoera, het vervolgens met sy nasionalistriese beweging as politieke rolspeler opgetree. Ook in Lwif is ná die val van die Habsburg-dinastie 'n onafhanklike Oekraïense republiek geproklameer wat egter nie deur Pole erken is nie. Die Galisiese rebelle het by Petljoera se magte aangesluit om in die burgeroorlog te veg, maar uiteindelik het Petljoera 'n ooreenkoms met Pole gesluit. Petljoera het ingestem om nie langer aanspraak te maak op Galisië nie en het hiervoor militêre steun deur Pole in die stryd teen die Bolsjewiste ontvang. Ná 'n verpletterende nederlaag in Kiëf het Poolse troepe hulle egter aan Oekraïne onttrek. Miljoene Oekraïense kleinboere het geen politieke bande met een van die strydende partye gehad nie en hulle slegs aan hul dorpsgemeenskap verbonde gevoel. So het hulle sonder onderskeid teen alle oorlogvoerende magte geveg en nasionaliste, monargiste, Bolsjewiste en [[Jode]] aangeval. Hul sogenaamde "groen" bendes en "swart leërs" het hul deel bygedra tot die algemene bloedvergieting en die Wit en Rooi Leër in voortdurende hewige gevegte gewikkel. Nestor Makhno was een van die mees berugte vegters en 'n bekwame militaris wat deur die boere gerespekteer en ondersteun is. 1919 was vir Oekraïne 'n jaar van ongekende chaos en bloedvergieting waartydens ses verskillende leërs by oorlogshandelinge betrokke was. Kiëf is tydelik deur vyf verskillende besettingsmagte ingeneem. Die Bolsjewiste het die natuurlike rykdomme van Oekraïne as lewensnoodsaaklik vir hul militêre optrede in ander dele van die Russiese Ryk beskou en pogings onderneem om Oekraïense boerderye te kollektiveer. Intussen was nòg die Rooi nòg die Wit Leër nog in staat om sy soldate van kos, klere en ander voorrade te voorsien nie. So het een miljoen soldate van die Rooi Leër gedros. Dorpsbevolkings wat daarvan verdink is om skuilplek aan drosters te bied, is swaar gestraf. Laat in 1919 het die Bolsjewiste met 'n nuwe offensief begin en die hele Oekraïne in die volgende jaar ingeneem. Die Oekraïense Sowjetrepubliek is herstel. Die Wit Leër het die land ontruim, terwyl die nasionalistiese regering na Pole gevlug het. Die Bolsjewiste het 'n oorwinning behaal in 'n oorlog wat die lewens van 1,5 miljoen Oekraïense burgerlikes geëis het. Joodse burgers het die slagoffers van onmenslike geweldpleging deur nasionaliste en anargiste geword. Meer as 50&nbsp;000 het in [[pogrom]]s gesterf. Die Wit Leër het Jode as die "uitverkore volk" van die Bolsjewiste beskou en 100&nbsp;000 Joodse Oekraïners vermoor, terwyl Bolsjewiste Jode as burgerlike anti-rewolusionêres bestempel en doodgemaak is, ongeag die feit dat talle leiers in die Bolsjewiste-party Jode was.<ref>{{en}} Evans (2013), bl. 17-18</ref> === Poolse aanval === [[Lêer:Polish troops in Kiev.jpg|duimnael|Poolse troepe marsjeer in Mei 1920 Kiëf binne tydens die Pools-Sowjetse oorlog waarin Oekraïners saam met Pole teen die Bolsjewiste geveg het. Na aanleiding van die Vrede van Riga wat op 18 Maart 1921 onderteken is, het Pole beheer oor die hedendaagse Wes-Oekraïne geneem en die Oos-Oekraïne het onder Sowjetse gesag geval]] Kort ná die einde van die Russiese Burgeroorlog het Pole, wat sy onafhanklikheid ná die Eerste Wêreldoorlog herwin het, op 24 April 1920 sy militêre vuis gebal en in Oekraïne ingeval. Op 7 Mei het Poolse magte die hoofstad Kyiv ingeneem. Die Poolse besetting het 'n kortstondige episode gebly. Kyiv is reeds een maand later weer deur die Rooi Leër verower. 'n Russiese teenaanval op Pole het op 18 Augustus net buite Warskou tot stilstand gekom waar die Rooi Leër op die vlug geslaan en die Poolse gebied binnekort ontruim het. Die oorspronklike grense is vervolgens herstel. Terwyl die grootste deel van Oekraïne nou onder Sowjet-Russiese bewind was, het die westelike landsdele – Galisië en Wolhinië – Pools gebly. Pogings van Poolse kant om die plaaslike bevolking te assimileer, het die aanleiding tot die stigting van die Organisasie van Oekraïense Nasionaliste (OON) gegee wat 'n gewapende stryd vir 'n onafhanklike staat begin het. In Junie 1930 het die OON sy aktiwiteite tot 'n voluit partisane-oorlog teen die Poolse owerheid uitgebrei, maar hul opstand is binne vier maande volledig neergeslaan. Die OON het nogtans 'n belangrike politieke rolspeler in die Oekraïenssprekende dele van Galisië gebly.<ref>{{de}} Erhard Stölting: ''Eine Weltmacht zerbricht. Nationalitäten und Religionen in der UdSSR''. Derde uitgebreide en hersiene uitgawe. Frankfurt am Main: Eichborn 1991, bl. 81-82</ref> === Oekraïne as Sowjetrepubliek === [[Lêer:Children affected by famine in Berdyansk, Ukraine - 1922.jpg|duimnael|Oekraïners het al jare voor Stalin se terreurbeleid honger gely, onder meer as gevolg van 'n droogte wat Suid-Oekraïne in 1921 geknel het. Hierdie foto is in 1922 in Berdjansk geneem]] In 1921 het die Russies-besette Oekraïne 'n Sowjetrepubliek geword wat een jaar later formeel tot die Unie van Sosialistiese Sowjetrepublieke (Sowjetunie) toegetree het. Oekraïners was nou die grootste nie-Russiese etniese groep in die nuutgestigte Sowjetunie, en net soos in ander nie-Russiese Sowjetrepublieke het staat en party moeite gedoen om die nuwe bedeling aantreklik te maak vir die plaaslike bevolking deur hul eie taal, kultuur en tradisies te eerbiedig en te bevorder. Gaandeweg het dié beleid tot 'n groter projek ontwikkel wat Russies as spreektaal in stedelike omgewings teruggedring en Oekraïens as spreek- en kultuurtaal vir mense uit alle lae van die samelewing te vestig. Terwyl die ekonomiese en politieke beleid deur Moskou bepaal is, het die amptelike beleid indertyd die Oekraïnisering van die land deur 'n wye verskeidenheid maatreëls en programme bevorder, waaronder die werwing en opleiding van inheemse kommunistiese partykaders, sogenaamde ''korensatsija'', en staatsamptenare, wat almal onderrig in Oekraïens, Oekraïense geskiedenis en tradisies ontvang het, en die stigting van afsonderlike Oekraïense eenhede binne die Rooi Leër met Oekraïens as kommandotaal. So was die twintigerjare van die 20ste eeu vir Oekraïne in nasionale en kulturele opsig 'n bloeitydperk waartydens selfs nie-kommunistiese kulturele organisasies deur die staat befonds is – alhoewel tegelykertyd die vorming van 'n kommunisties-gesinde Oekraïense ''intelligentsia'' bevorder is wat gaandeweg 'n leidende rol in die kulturele lewe sou speel. Oekraïens het die onderrigmedium in skole geword, en talle publikasies het in Oekraïens verskyn om die status van die taal tot dié van 'n skryf- en hoogstaande literêre taal te verhef. Mykola Skrypnik, 'n langjarige rewolusionêr, het 'n leidende rol in die beleid van Oekraïnisering gespeel. Skrypnik het vanaf 1900 in Sint Petersburg gebly en is tydelik na [[Siberië]] verban. In 1903 het hy by Lenin se Bolsjewiste aangesluit. Vyf jaar later het Lenin hom as lid van die Tsjeka na Oekraïne gestuur waar hy aanvanklik die amp van volkskommisaris vir binnelandse sake beklee het. Skrypnik het in 1922/23 skerp kritiek op Stalin se nasionaliteitebeleid gelewer, veral die russifiserende invloed van die Rooi Leër. Vir hom was die amptelike beleid niks meer as "Groot-Russiese chauvinisme" nie.<ref name="Stölting 1991, bl. 82">{{de}} Stölting (1991), bl. 82</ref> Inderdaad is die vreedsame beleid teenoor Oekraïners vanaf 1929 laat vaar, terwyl Skrypnik magteloos moes toekyk. Die kollektivering van die landboubedryf was rampsalig vir Oekraïense boere. Hierdie maatreël was nie net daarop gemik om die agrariese sektor volgens die heersende party-ideologie te hervorm nie, maar ook om Oekraïense tradisies en kulturele besonderhede uit te wis. In 1932 het Stalin die saadgoed van Oekraïense boere laat konfiskeer en in die volgende winter alle voedselinvoere na Oekraïne verbied. Die bevolking is deur 'n ongekende hongersnood geteister. Die Oekraïense skrywer Joeri Sjtsjerbak het die getal Oekraïners, wat van honger gesterf het of vermoor is, op tussen vyf en ses miljoen beraam.<ref name="Stölting 1991, bl. 82" /> Uiteindelik het Stalin in die 1930's ook Oekraïense wetenskaplikes, tegnici, intellektueles en partykaders geteiken. Baie van hulle is aangekla en tereggestel. Skrypnik is in 1933 daarvan beskuldig dat hy van voorneme was om die Oekraïense en Russiese taal van mekaar te skei en dit aan die Poolse, Duitse en ander Westerse tale uit te verkoop. Op 7 Julie 1933 het hy selfmoord gepleeg. Sy opvolger Kossior het Stalin se voorbeeld gevolg en sy eie kultuis van persoonlikheid begin. Hy is in 1938 tereggestel. Vervolgens het leidende partykaders soos Kaganowitsj en Chroesjtsjef Oekraïne van politieke teenstanders gesuiwer. === Tweede Wêreldoorlog === [[Lêer:Ruined Kiev in WWII.jpg|duimnael|Kiëf het gedurende die Tweede Wêreldoorlog aansienlike skade gely, en was vanaf 19 September 1941 tot en met 6 November 1943 deur [[Nazi-Duitsland]] beset]] Die Tweede Wêreldoorlog het van Oekraïne weer 'n slagveld vir die strydende partye gemaak. Die Duitse magte het die Joodse bevolking grusaam vermoor en verwoesting in die hele land gesaai. Galisië en Wolhinië is saam met ander Oos-Poolse gebiede by die Sowjetryk ingelyf, net soos Karpato-Oekraïne wat tot en met 1918 deel uitgemaak het van Hongarye en daarna by Slowakye ingesluit is. In hierdie gebiede het Oekraïense nasionaliste, wat hul onafhanklikheidsstryd sowel teen die Poolse asook die Sowjet-Russiese bewind gevoer het, sterk steun onder die bevolking geniet, net soos die Geunieerde Kerk as die belangste Oekraïense instelling.<ref>{{de}} Stölting (1991), bl. 83</ref> Kort ná die Duitse inval in die Sowjetunie in die somer van 1941 het die OON sy aktiwiteite hervat en op 30 Junie 1941 in Lwif en Kyiv 'n onafhanklike Oekraïense staat geproklameer. Met hierdie stap het hulle 'n sterk politieke sein aan die [[Duitsers]] gegee – enersyds om nog voor die intog van Hitler se magte nuwe lyne op die Europese landkaart te trek, andersyds om hul bereidwilligheid aan te toon om aan die kant van die Duitsers teen die Sowjet-Russe te veg. Baie OON-lede was selfs bereid om hulle by die SS aan te sluit en aktief betrokke te raak by anti-Joodse pogroms. Die Duitsers het egter ander planne gehad. Die OON-leiers Stetsko en Bandera is in hegtenis geneem. Die OON het vervolgens besluit om 'n oorlog op twee fronte teen die Duitse Ryk en die Sowjetunie te voer, alhoewel die Rooi Leër hul hoofteiken was. Toe Sowjet-Russiese troepe in weswaartse rigting beweeg het, het die OON in 1944 die "Oekraïense Opstandsleër (OOL)" gestig wat in Wes-Oekraïne deur die plaaslike bevolking gesteun is. Die OON-leier Roman Sjoechewitsj het homself nou generaal Taras Tsjoeprinko genoem. In 1945 is groot dele van Wes-Oekraïne deur die OOU beheer. Die Sowjet-owerheid het groot moeilikhede ondervind by hul pogings om 'n einde aan die partisane-oorlog te maak. So het hulle die OON-opstandelinge tussen 1944 en 1947 altesaam ses keer opgeroep om die wapens neer te lê en 'n algemene amnestie vir almal afgekondig wat bereid was om dié oproepe te volg. Die bevolking het sy solidariteit met die OON-vegters betoon, en in Februarie 1946 het die kiesers in Wes-Oekraïne die eerste na-oorlogse verkiesings geboikot. Die OON het hul operasiegebied nie tot die Sowjetunie beperk nie, maar ook in Oos-Poolse en Slowaakse gebiede binnegedring wat deur Oekraïners bewoon is. OON-vegters het hul gewapende stryd selfs na Oos-Oekraïne gedra. In Pole het die kommunistiese regering die Oekraïense minderheid merendeels na die voormalige Duitse gebiede in Wes-Pole gedeporteer, 'n maatreël waarvoor die toestemming van Moskou verkry is. Ook die meeste Poolssprekende bewoners van Galisië, wat as deel van Oekraïne nou onder Sowjet-Russiese bewind was, is verdryf om in Wes-Pole hervestig te word. === Onafhanklikheid === [[Lêer:RIAN archive 848095 Signing the Agreement to eliminate the USSR and establish the Commonwealth of Independent States.jpg|duimnael|Die Oekraïense president Leonid Kravtsjoek en die Russiese president [[Boris Jeltsin]] onderteken die Białowieża-ooreenkoms op 8 Desember 1991, wat tot die [[Ontbinding van die Sowjetunie]] en die stigting van die [[Gemenebes van Onafhanklike State]] enkele dae later lei]] [[Lêer:Maidan Nezalezhnosti3.jpg|duimnael|Maidan Nezalezhnosti ("Onafhanklikheidsplein") in Kijif.]] Ná die ontbinding van die Sowjetunie het Oekraïne met meer as 600&nbsp;000 vierkante kilometer die grootste staat op die vasteland van Europa geword. Die voormalige KP-funksionaris Leonid Krawtsjoek is in 1991 as die eerste president verkies en het een van die drie medestigters van die Gemenebes van Onafhanklike State geword. Die land het van alle kernwapens op sy gebied ontslae geraak. Ondanks die ekonomiese agteruitgang, stagnasie, voortrekkery en korrupsie het die tyd ná die onafhanklikwording anders as in Rusland vreedsaam verloop. Een van die grootste vraagstukke was die etniese diversiteit van die land. Daar is meer as twintig persent [[Russe]] en ander belangrike minderhede soos [[Pole (volk)|Pole]], [[Roemene]], Wit-Russe en [[Islam]]itiese [[Tartare]] (veral op die Krim-skiereiland). Die gebrek aan 'n sterk historiese tradisie was 'n ander probleem. Met die verkiesing van die tweede president Leonid Koetsjma, 'n voormalige bestuurder van 'n wapenfabriek, was daar hoop dat die ekonomie sou herstel. Alhoewel 'n nuwe geldeenheid, die Hriwnja, ingevoer is, het die skadu-ekonomie steeds die helfte van alle ekonomiese aktiwiteite in Oekraïne beslaan. President Koetsjma het in sy buitelandse beleid duidelik in die rigting van die Wes-Europese demokrasieë begin beweeg: Die doodstraf is afgeskaf en die [[Tsjernobil]]-kernkragsentrale, een van die land se vyf, is in 2000 gesluit. Politieke verhoudinge met die buurlande Pole en [[Roemenië]], wat in die verlede vertroebel was, het beduidend verbeter. Nogtans is die politieke bande met Wes-Europa nie vasbeslote ontwikkel nie, en Koetsjma het eerder 'n soort "twee-vektore-beleid" ten opsigte van sy betrekkinge met die buiteland gevolg, en dus steeds noue bande met Rusland gehandhaaf. Baie Russiese politici beskou Oekraïne nog steeds as 'n integrale deel van Rusland, en die Russiese optrede teen Oekraïne het by 'n aantal politieke en ekonomiese geskille verskerp. Die Russiese Vloot maak nog steeds gebruik van sy basisse op die Krim-skiereiland, en die deurvoer en invoerpryse van Russiese gas is al jare lank 'n strydpunt tussen die twee lande. Die gas-konflik het teen die einde van 2005 verskerp, toe Rusland sy gasuitvoere na Oekraïne drasties verminder het. Hierdie stap het ook groot dele van Wes-Europa geraak, aangesien die druk in die Russiese gaspyplyne oral op die vasteland duidelik gedaal het soos minder gas ontvang is. Koetsjma het ook probeer om beter betrekkinge met die [[Verenigde State]] te handhaaf, onder meer deur sowat 1&nbsp;700 Oekraïense soldate in [[Irak]] te stasioneer. Eerste Minister Viktor Joesjtsjenko het in 2000 en 2001 ekonomiese hervorming aangepak en het ook die parlementêre verkiesing in 2002 gewen. Hy is egter deur die Kommunistiese en oligargiese opposisiepartye gedwing om te bedank. In 2004 is hy as president ingehuldig, terwyl Viktor Janoekowitsj as eerste minister verkies is. Die ekonomie het begin stabiliseer, tog bly die demografiese situasie kommerwekkend. Miljoene Oekraïense burgers bly in die buiteland om daar te werk, en die bevolking het sedert 1991 van 52 tot 44,6 miljoen in 2013 gedaal. === Russies-Oekraïense konflik === [[Lêer:2014 Russo-ukrainian-conflict map.svg|duimnael|Die [[Krim]]skiereiland, wat in 2014 deur Rusland geannekseer is, in pienk. Pienk in die Donbass-gebied verteenwoordig gebiede wat in September 2014 deur die DPR/LPR-separatiste gehou word (stede in rooi)]] Daar was vir lank 'n konflik gewees tussen pro- en anti-Russiese partye in die Oekraïene. Minderhede van die bevolking wat Russies praat in die oostelike provinsies en op die Krim het sterker bande met Rusland ondersteun. Die westelike provinsies wat Oekraïens praat wil dit nie aanvaar nie. Ná die [[Oranje Rewolusie]] wat 'n anti-Russiese regering aan die mag gebring het, is [[Joelia Tymosjenko]] deur die parlement verdryf en ná verkiesings het Janoekowitsj president geword. Ná die val van die pro-Russiese Janoekowitsj-bewind en bloedige onluste, waartydens tientalle betogers deur onbekende eenhede doodgeskiet is, het die Duitse, Franse en Poolse ministers van buitelandse sake – Frank-Walter Steinmeier, Laurent Fabius en Radoslaw Sikorski – as bemiddelaars opgetree. Op 21 Februarie 2014 het Oekraïense politici en die buitelandse ministers 'n ooreenkoms onderteken wat voorsiening vir die ontwapening van onwettige eenhede en die vorming van 'n "regering van nasionale eenheid" gemaak het. Daar is verwag dat ook Russiessprekende landsdele, wat meer as 'n derde van Oekraïne se totale oppervlakte beslaan, in die nuwe oorgangsregering verteenwoordig sou wees. Uiteindelik het die nuwe regering in Kyiv en die Werchowna Rada, die Oekraïense parlement, onder die druk van regsgesinde betogers en straatvegters geswig en 'n wet herroep wat die amptelike status van Russies in die suide en ooste van die land gewaarborg het. In plaas van Russiessprekendes is lede van die regsgesinde, anti-Russiese Swoboda-party as ministers in die nuwe oorgangsregering benoem.<ref>{{de}} [http://www.spiegel.de/politik/ausland/krim-krise-die-fatalen-fehler-der-kiewer-regierung-a-956680.html ''Spiegel Online, 3 Maart 2014:: Konflikt mit Russland: Die fatalen Fehler der Regierung in Kiew'']</ref> Op 3 Maart het Oekraïense politici bevestig dat die regte van Russiessprekendes gewaarborg sal word. Die merendeels Russiessprekende Krim het geweier om die nuwe regering te erken, nog voordat Russiese spesiale eenhede strategiese instellings op die skiereiland soos militêre basisse beset het. Volgens die Russiese regering is hierdie stap onderneem om die Russiessprekende bevolking se "menseregte" te beskerm. Analitici het verduidelik dat Moskou se strategiese doelwitte die proklamasie van 'n onafhanklike Krimrepubliek as Russiese satellietstaat insluit.<ref>{{de}} [http://www.spiegel.de/politik/ausland/nachrichten-ueberblick-was-auf-der-krim-passiert-a-956568.html ''Spiegel Online, 3 Maart 2014: News, Reaktionen, Entwicklungen: Die Krim-Krise im Überblick'']</ref> Hierdie verwagting is in Maart 2014 bewaarheid toe die oorgrote meerderheid kiesers op die Krim die aansluiting by Rusland in 'n referendum goedgekeur het. Terwyl die Oekraïense regering Moskou daarvan beskuldig dat hulle feitlik oorlog teen Oekraïne verklaar het en die onafhanklikwording van Krim nie aanvaar sal word nie, is Oekraïne se militêre slaankrag beperk. '''Die Oekraïense en Russiese weermag se militêre uitrusting in vergelyking''' {| class="wikitable" ! Personeel en Uitrusting<ref>{{de}} [http://www.spiegel.de/politik/ausland/militaer-russland-ist-der-ukraine-ueberlegen-a-956496.html ''Spiegel Online, 2 Maart 2014: Militärarsenal im Vergleich: So sind Russland und die Ukraine gerüstet. Besoek op 3 Maart 2014'']</ref> ! Oekraïne ! Rusland |---- |- | Weermagpersoneel | 130&nbsp;000-160&nbsp;000 | 800&nbsp;000 |---- |- | Reserviste <!-- is dit korrekte Afrikaans? Is dit nie net "Reserwe" nie? --> | 1&nbsp;000&nbsp;000 | 2&nbsp;000&nbsp;000 |---- |- |Militêre begroting in 2013 |1,5 miljard € | 50 miljard € |---- |- |Tenks |4&nbsp;000 | 15&nbsp;500 |---- |- |Vegvliegtuie |400 | 3&nbsp;100 |---- |- |Helikopters |90 | 1&nbsp;000 |} == Politiek == [[Lêer:Виступ Віктора Галасюка у Верховній Раді України.jpg|duimnael|Werchowna Rada, die Oekraïense parlement in Kijif]] Oekraïne het sy onafhanklikheid op 24 Augustus 1991 verklaar toe die staatsgreep van konserwatiewe magte in die [[Sowjetunie]] misluk het. Die Oekraïense bevolking het hulle op 1 Desember per referendum ten gunste van onafhanklikheid uitgespreek. Enkele weke later is die Sowjetunie ontbind. Enkele staatkundige gegewens: * [[Staatshoof]]: President [[Wolodimir Zelenski]] * [[Regeringsleier]]: Premier [[Denis Sjmihal]] * [[Parlement]]: Werchowna Rada. Die 450 parlementslede word vir 'n termyn van vier jaar verkies. * [[Nasionale leuse]]: "Volja, Zlahoda, Dobro" (Oekraïens vir: ''Wilskrag, Eendrag, Tevredenheid'')</small> === Administratiewe indeling === {{Hoofartikel|Deelgebiede van Oekraïne}} [[Lêer:Politiek Oekraïne.png|duimnael|Nederlandse kaart wat die deelgebiede van Oekraïne aandui]] Die huidige administratiewe indeling is uit die Sowjet-tydperk oorgeërf. Vanaf 1957 het die vaslegging van distriksgrense binne die Sowjetrepublieke se bevoegdheid geval. Volgens die grondwet van die Oekraïense Sowjetrepubliek van 1981 is die land administratief ingedeel in ''oblasti'' (geweste), rajons (distrikte) en munisipaliteite. Die laasgenoemde kategorie het stedelike nedersettings, stadsdistrikte, nedersettings, dorpe en dorpsrade behels. Hierdie gevestigde drieledige administratiewe struktuur is ook ná Oekraïne se onafhanklikwording nie aangetas nie.<ref>{{de}} Matthias Morgner: ''Reformbedarf. Kommunale Selbstverwaltung in der Ukraine''. In: Manfred Sapper en Volker Weichsel (reds.): ''Die Ukraine im Wandel. Stabile Instabilität in einem Zwischenland''. Bonn: Bundeszentrale für politische Bildung 2010, bl. 163</ref> Die besondere rol, wat groter stede as nywerheidspilpunte in die sentrale planekonomie vervul het, is deur hulle administratiewe status weerspieël. Die belangrikste industriële sentrums is administratief aan die distrikte gelykgestel. Sewastopol – as basis van die Sowjet-Russiese Swartseevloot – en Kiyv as administratiewe setel het nie onder die Oekraïense SSR se grondwet geval nie, maar is regstreeks deur Moskou geadministreer. Alle ander stedelike nedersettings het in die derde administratiewe kategorie geval. == Demografie == === Etniese samestelling === [[Lêer:Ukrainian girls wearing vyshyvankas at the Independence Day celebration.jpg|duimnael|Oekraïense meisies met tradisionele blommekrone gedurende Onafhanklikheidsdagvierings in 2011]] [[Lêer:Bortnychi in Kyiv.jpg|duimnael|Bortnychi, 'n historiese woonkwartier in die suide van Kyiv]] [[Lêer:(44) PANORAMIC VIEW ON DOWNTOWN IN CITY OF KHARKIV STATE OF UKRAINE PHOTOGRAPH BY VIKTOR O LEDENYOV 20160621.jpg|duimnael|Die integrasie van Russiessprekendes in 'n onafhanklike Oekraïense staat het grotendeels geslaag. So het die merendeels Russiessprekende bevolking van Charkif weerstand gebied teen Russiese inmenging]] Die grense van die huidige Oekraïense staat is eers met die land se onafhanklikwording in 1991 finaal getrek. Daarvoor was hulle die resultaat van die Sowjetunie se binnelandse beleid. Dat hierdie grense grootliks ooreenstem met die gebied wat tradisioneel deur Oekraïners bewoon is, is aan Josef Stalin se etniese beleid te danke waarvolgens alle Oekraïners in die Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek verenig is. Maar al het dié politieke konstruk op etniese oorwegings berus, is die huidige Oekraïense republiek 'n veelvolkestaat. Van die altesaam 48 miljoen bewoners volgens die sensus van 2001 was 78 persent etniese Oekraïners. [[Russe]] was die grootste etniese minderheid met 17 persent. Hulle is veral in die oostelike landsdele en op die Krim-skiereiland saamgetrek. Maar ook Pole en Jode het, alhoewel hulle vandag klein minderhede vorm, 'n belangrike rol in die geskiedenis van die land gespeel. Ander etniese minderhede sluit Wit-Russe, Roemene, Bulgare en Hongare in. Intussen het ook talle [[Krimtatare]], wat gedurende die Tweede Wêreldoorlog gedeporteer is, na die Krim teruggekeer. === Demografiese ontwikkeling === Volgens die vier Sowjet-sensusse ná die Tweede Wêreldoorlog het Oekraïne tussen 1959 en 1989 'n bestendige bevolkingsgroei getoon. Vroeg in 1993 het die inwonertal tot die hoogste vlak in die geskiedenis gestyg en daarna voortdurend afgeneem. {|class="wikitabel" ! Jaar ! Inwonertal |---- |- | 1959 | 41&nbsp;869&nbsp;000 |---- |- | 1970 | 47&nbsp;126&nbsp;500 |---- |- |1979 |49&nbsp;754&nbsp;600 |---- |- |1993 |52&nbsp;244&nbsp;100 |---- |- |2001 |48&nbsp;457&nbsp;100 |} Amptelike statistieke toon 'n dramatiese afname in bevolking. In die twee dekades tussen 1993 en 2013 het die inwonertal gekrimp van 53 tot 44,6 miljoen. Terwyl baie Oekraïners na Europese en oorsese lande met 'n hoër lewenspeil geëmigreer het, het ook geboortesyfers en lewensverwagting merkbaar gedaal. In 2006 en 2007 het die regering pogings onderneem om dié demografiese tendens deur verhoogde kindertoelaes teen te werk. Geboortesyfers het vervolgens gestyg en die negatiewe bevolkingsgroei het verstadig. Nogtans word daar steeds meer sterfgevalle as geboortes aangeteken. Die getal Oekraïners in die buiteland word op meer as 2,5 miljoen beraam.<ref>{{en}} Greg Bloom: ''Ukraine''. Lonely Planet Publications 2008, bl. 38</ref> === Nasie en staat === Die Oekraïense term vir "nasie", ''natsiia'', het 'n heel ander betekenis as sy Afrikaanse eweknie wat algemeen gebruik word as 'n sinoniem vir "staat". Die Oekraïense ''natsiia'' verwys daarenteen eerder na 'n etniese gemeenskap wat dieselfde oorsprong, taal en kultuur deel, maar nie noodsaaklik oor sy eie staat beskik nie.<ref>{{de}} Yekelchyk (2007), bl. 7</ref> Hierdie verskil in betekenis weerspieël die politieke situasie in Oekraïne in die tyd voor die Eerste Wêreldoorlog toe Wes-Europa hoofsaaklik uit nasiestate bestaan het, terwyl multinasionale ryke groot dele van Sentraal- en Oos-Europa oorheers het. Omstreeks 1900 was die gebiede met 'n etniese Oekraïense bevolking verdeel tussen die Russiese Ryk en Oostenryk-Hongarye. Die enigste realistiese visie vir Oekraïners was dié van 'n taal- en kultuurgemeenskap, en selfs dit is indertyd nie deur alle Oekraïenssprekendes gedeel nie. === Oekraïners === {{Hoofartikel|Oekraïners}} [[Lêer:Ukraine census 2001 Ukrainians.svg|duimnael|Verspreiding van Oekraïners in Oekraïne volgens [[oblast]]e in 2001]] In die oudste historiese dokumente, wat na die bewoners van die huidige Oekraïne verwys, word die plaaslike Slawiessprekende bevolking Rusyny, Rusychi (uitgespreek as Roesitsji) en Rusy (afgelei van die Kiëf-Roes) genoem. Tussen die 10de en 12de eeu het hierdie terme nog nie die proto-Russiese bewoners in die noordoostelike vorstedomme van Kiëf-Roes ingesluit nie. Die huidige moderne naam ''Ukraintsi'' is afgelei van ''Ukraina'' (Oekraïne), 'n term wat vir die eerste keer in 'n dokument van 1187 voorkom. Oekraïners het tot in die 19de eeu, met enkele uitsonderings, hoofsaaklik hul oorspronklike taalgebied bewoon. Eers in die laaste dekades van die 19de eeu het groot getalle Oekraïners, wat indertyd onder Russiese bewind gestaan het, na die Asiatiese gebiede van die Russiese Ryk gemigreer, terwyl baie van hul landgenote in Wes-Oekraïne, wat destyds deel uitgemaak het van Oostenryk-Hongarye, 'n nuwe tuiste in Noord-Amerika gevind het. Vandag bly sowat 'n kwart van alle Oekraïners in die buiteland. === Boere === [[Lêer:Володимир Маковський. Україна. Vladimir Makovsky. Ukrainean Village.jpg|duimnael|Wladimir Makofski: Feestyd in 'n Oekraïense dorp]] [[Lêer:Velykodny buket by IVF.jpg|duimnael|Oekraïense tradisies is diep gewortel in die plattelandse lewe. Paastyd in Oekraïne is 'n fees vir die oog en die maag]] Nog tot in die tweede derde van die 20ste eeu was die oorgrote meerderheid van Oekraïenssprekendes boere. Alhoewel daar in die middeleeue en die vroeë moderne tyd wél 'n groter aantal Oekraïense ortodokse adellikes en stadsbewoners was, het diskriminasie aan die kant van die Poolse owerheid en die sterk invloed van Pole se eie adellike kultuur daartoe gelei dat die Oekraïense adelsklas in die 18de eeu oorwegend gepoloniseer was. In die 18de en 19de eeu het die nuwe Russiese bewindhebbers dieselfde diskriminerende houding teen Oekraïenssprekendes ingeneem en sodoende 'n proses van vinnige Russifisering bevorder.<ref>{{de}} Andreas Kappeler: ''Das historische Erbe der Ukraine''. In: Manfred Sapper en Volker Weichsel (reds.): ''Die Ukraine im Wandel. Stabile Instabilität in einem Zwischenland''. Bundeszentrale für politische Bildung (bpb): Bonn 2010, bl. 16</ref> Groot dele van die gepoloniseerde of gerussifiseerde bolaag van die Oekraïense samelewing het 'n relatief sterk streeksbewussyn bewaar, maar die leefwêrelde van die boerebevolking en plaaslike elites was streng van mekaar geskei. Gaandeweg het sowel die etnoniem Oekraïner (dikwels ook Roeteen, Rusyn of Klein-Rus) asook die skertsende bynaam ''chochol'' die betekenis van "boer" gekry. Sosiale, etniese en taalkundige verskille het saamgeval. Die Oekraïense taal en kultuur is in die 18de en 19de eeu hoofsaaklik deur die plattelandse bevolking aan die lewe gehou. Die Oekraïense nasionale beweging is deur 'n klein laag van Oekraïense intellektueles gedra wat die boerebevolking vir hul ideale probeer mobiliseer het om hulle in 'n moderne nasie te integreer. Die sosiale status van die meeste Oekraïense boere is tot in die 17de eeu verlaag tot lyfeienskap. Die groot grondbesitters was Poolssprekendes en in toenemende mate ook gepoloniseerde Oekraïense adellikes. Terwyl die vryheidsregte, wat in 1648 aan Kosakke toegeken is, net 'n kort tussenspel sou wees, het Oekraïense boere in Pole-Litaue reeds in die tweede helfte van die 17de eeu en in die Russiese Ryk in die 18de eeu weer lyfeienes geword. Die meeste van hulle het ook ná die amptelike boerebevryding teen die middel van die 19de eeu in armoede verkeer. Die laat afskaffing van lyfeienskap het 'n negatiewe impak op die sosiale mobilisering, verstedeliking en geletterdheid van boere gehad sodat hulle min belang in die nasionale aspirasies van intellektueles gestel het en eerder pogings onderneem het om hul moeilike ekonomiese situasie te verbeter. Om hulle aandag te trek, is nasionaliste genoodsaak om hul nasionale doelwitte met sosiale programme te verbind. So het die meeste politieke partye in Oostenryk en in die Russiese Ryk in hul programme nasionalistiese en sosialistiese ideale met mekaar verbind. In die moeilike tye van die Eerste Wêreldoorlog en die Russiese Rewolusie het tenminste 'n deel van die plattelandse Oekraïense bevolking nasionale doelwitte gesteun, maar in die volgende burgeroorloë het sosiale kwessies weer na vore getree. Die gedwonge kollektivering van Oekraïne se landboubedryf en die ontsettende hongersnood van 1932 en 1933, wat deur die Stalin-bewind bewus veroorsaak is, het 'n nekslag vir boere toegedien. Vervolgens is die industriële ontwikkeling en verstedeliking van Oekraïne deur die Sowjet-owerheid geforseer. Die resultaat, waarna in die 1930's met trots verwys is, was 'n "volwaardige sosiale struktuur" met 'n stedelike bevolking, 'n nuwe klas van nywerheidswerkers en 'n nuwe intelligentsia. Baie stadsbewoners het in hierdie periode hul Oekraïense identiteit en omgangstaal kwytgeraak en het hulself by die Russiessprekende bevolking aangepas.<ref>{{de}} Kappeler (2010), bl. 17</ref> Ook in hierdie tydperk het die Oekraïense taal en kultuur sy oorlewing in die moderne Sowjet-samelewing aan die platteland te danke gehad. Oekraïners het hul landelike karakter en tradisies langer gehandhaaf as Russe en ander etniese groepe in die Sowjetunie. So was in 1959 eers 39 persent van die Oekraïense bevolking verstedelik – teenoor 58 persent van die Russiese en 48 persent van die totale Sowjet-bevolking. Die tradisies van die boerebevolking is tans steeds lewendig in Oekraïne, soos uit die leefstyl, eetgewoontes en mentaliteit van groot dele van sy bevolking blyk. Groot waarde word aan volkstradisies, -klere en -dans geheg, terwyl etnografiese musea wye aandag geniet. Die kenmerkende karakter van Oekraïners is bepaal deur die feit dat hul proses van nasiewording hoofsaaklik deur die plattelandse bevolking gedra is – 'n verskynsel wat ook in verskeie ander Noordoos- en Oos-Europese lande soos Litaue, Slowenië, Slowakye en Wit-Rusland waargeneem kan word. In teenstelling daarmee het byvoorbeeld Pole en Hongarye as adelsnasies, Duitsland en Tsjeggië as burgerlike samelewings en Frankryk en Rusland as sentralistiese eenheidstate ontwikkel. Hierdie tipologie beskryf die ingewikkelde proses van nasiewording weliswaar in baie growwe trekke. So het ook in Oekraïne adel, geestelikheid en veral Kosakke 'n belangrike rol in dié proses gespeel.<ref>{{de}} Kappeler (2010), bl. 17-18</ref> === Godsdiens === [[Lêer:Lwow Jura.JPG|duimnael|Die Grieks-Ortodokse Sint-Joriskatedraal in Lwif (Lemberg)]] [[Lêer:St. Michael's Cathedral from belltower.JPG|duimnael|Sint Michiel-katedraal in Kijif]] [[Lêer:Bakhchisaray, Hansaray Museum.jpg|duimnael|Die Krimse Khan se paleis by Hansaray was vir meer as 300 jaar die sentrum van [[Islam]] op die Krim]] [[Lêer:Kharkov Synagogue1.jpg|duimnael|Die Choral-[[sinagoge]] in [[Charkif]] is die grootste in die hele Oekraïne]] Een van die opvallendste kenmerke van Oekraïense nedersettings is die groot aantal kerke in aanbou. Ná die land se onafhanklikwording is baie kerkgeboue, wat in die 1930's as gevolg van [[Josef Stalin]] se ateïstiese beleid gesloop is, heropgebou, maar ook nuwes het ontstaan. Terwyl Oekraïners weer belang stel in hul kulturele tradisies, is daar ook 'n behoefte aan spiritualiteit en geestelike waardes wat kerkbywoning sterk laat toeneem het.<ref>{{de}} Gerlach en Schmidt (2011), bl. 43</ref> Die nuwe belangstelling in die Christelike geloof vind plaas in die historiese spanningsveld tussen die Katolieke tradisies van Wes-Oekraïne en die Oosters-Ortodokse geloofswêreld in die ooste van die land. Tussen hierdie twee Christelike hoofpole met sy Roomse en Bisantynse oorspronge het 'n derde tradisie as mengvorm ontstaan – die Grieks-Katolieke of Geünieerde Kerk. Sy ritus verskil nouliks van dié in Ortodokse kerke, maar in regtelike opsig val dit nogtans onder die gesag van die [[pous]] in Rome. Die vorming van 'n Geünieerde Kerk was een in 'n lang reeks pogings om die kloof, wat met die [[Oos-Wes-skisma]] van 1054 in Christelike geledere ontstaan het, weer te oorbrug. So het ook die Rooms-Katolieke Poolse staat daarin belang gestel om van sy Ortodokse Oekraïense onderdane getroue burgers te maak. Na verskeie vergeefse pogings om 'n geunifiseerde kerk te vestig, het die Poolse Kroon deur geheime onderhandelinge in die laat 16de eeu uiteindelik sy doelwit bereik toe ses Ortodokse biskoppe in 1594 'n unieverdrag met Rome onderteken het waardeur 'n Grieks-Katolieke Kerk gestig is. Die ses ondertekenaars is deur ander Ortodokse gelowiges as verraaiers bestempel, en tot vandag word die Geünieerde Kerk as 'n Rooms-Katolieke invalshoek beskou. Die nuwe kerk is ook deur Rooms-Katolieke met argwaan bejeën. In Oekraïense gebiede, wat ná die Poolse Delinge onder Russiese bewind gekom het, het tsarin [[Katharina II van Rusland|Katharina die Grote]] die Geünieerde Kerk summier verbied. Maar dit het voortbestaan in dié landsdele wat by die Habsburgse Oostenryk-Hongarye ingelyf is. Hier het die kerk ná die ontstaan van 'n Oekraïense nasionale beweging in die 19de eeu pogings onderneem om as die nasionale kerk van Oekraïne erken te word. Gedurende die Tweede Wêreldoorlog het die kerk bande onderhou met nasionalistiese bewegings. Ná 1946 is dit van kollaborasie beskuldig. Baie geestelikes het geëmigreer, ander is in hegtenis geneem. Die kerk het in die ondergrond voortbestaan en het in die tyd van die perestroika, die politieke liberalisering in die Sowjetunie, sy wettige status herwin. Dit het vervolgens veral in Wes-Oekraïne sterk groei getoon waar dit in 1993 weer vyf miljoen gelowiges en meer as 1&nbsp;000 priesters getel het. Die Grieks-Katolieke kerkhoof, grootaartsbiskop kardinaal Ljoebomir Hoezar, het in 2004 die Oranje Rewolusie in Oekraïne gesteun. Die besluit om sy amptelike setel van Lwif na Kijif te verskuif is in die volgende jaar deur baie Ortodokse gelowiges as aanmatigend beskou, ongeag die feit dat die kerk se geestelike sentrum, die Sint-Joriskatedraal, steeds in Lwif geleë is.<ref>{{de}} Gerlach en Schmidt (2011), bl. 44</ref> Lwif dien daarnaas ook as die geestelike sentrum vir Rooms-Katolieke gelowiges in Oekraïne wat dikwels van Poolse afkoms is. Die Oekraïens-Ortodokse Kerk, wat nog tot en met 1990 as Russies-Ortodokse Kerk bekendgestaan het, staan tradisioneel in die politieke spanningsveld tussen Kijif en Moskou. Die kerkhoof, die metropliet in Kijif wat sy amptelike setel in die Grotteklooster het, val onder die gesag van die Ortodokse patriarg in Moskou. Baie gelowiges spreek hulle ten gunste van 'n onafhanklike Oekraïense kerk uit, 'n sogenaamde outokefale kerk, met Oekraïens as kerktaal en 'n eie patriarg – 'n droom wat in die Russiese Ryk nie vervul het nie. Eers met die tsaar se bedanking het gelowiges 'n kans gesien vir 'n selfstandige kerk. So is op 9 Mei 1919 die eerste Oekraïense liturgie in die Garnisoenkerk te Kijif gevier. Die skeiding van staat en kerk, wat deur die Bolsjewiki bewerkstellig is, het die amptelike registrasie van 'n Oekraïense kerk moontlik gemaak waarvoor die owerheid kerkgeboue beskikbaar gestel het. In September 1921 is die opperpriester Lipkofski tot hoof van die outokefale Ortodokse Kerk van Oekraïne gewy. Maar slegs vir 'n kort periode het die Bolsjewiki geloofsvryheid gewaarborg voordat Lenin in die 1920's met sy leuse "Hoe meer reaksionêre geestelikes ons kan skiet, hoe beter!" 'n bloedige vervolging van gelowiges en geestelikheid begin het. Die besetting van Oekraïne deur Duitse troepe in 1941 het 'n kort herlewing van die kerk moontlik gemaak, maar nadat die Duitsers hulle aan Oekraïne moes onttrek, het baie lede van die kerkhiërargie na Duitsland gevlug en hulle uiteindelik in Noord-Amerika gevestig. Ná die onafhanklikwording in 1991 het 'n deel van die Ortodokse Kerk onder leiding van die metropoliet Filaret weggebreek van die moederkerk om die onafhanklike Oekraïens-Ortodokse Kerk van die Kijifse Patriargaat te vorm. == Ekonomie == === Kenmerke === [[Lêer:Zmiiv thermal power plant (2007).jpg|duimnael|Termiese kragsentrale in Zmiiv]] [[Lêer:Dnipropetrovsk view 2015 tov-tob.jpg|duimnael|Die sakekern van [[Dnipro]]]] Oekraïne is 'n ope markekonomie wat deur 'n agterstand ten opsigte van modernisering en diversifering gekenmerk word. Met 'n per capita-inkomste van sowat VSA-$ 3&nbsp;600 val die land in die Wêreldbank se kategorie van laer-middelinkomste-lande. Die persentasie arm huishoudings het in die tydperk voor die internasionale finansiële krisis in 2008 merkbaar gedaal. Opvallend is die verskil tussen die relatief welvarende hoofstadgebied en die arm platteland. Ondanks hoë groeisyfers tot en met 2008 was die pas van ekonomiese transformasie stadig en is hervormings as gevolg van politieke instabiliteit en invloedryke belangegroep vertraag. Die huidige regering het aangekondig dat hulle 'n omvangryke program van hervormings tot en met 2014 sal verwesenlik om 'n beter klimaat vir buitelandse beleggings te skep. === Struktuur === Ná die ineenstorting van die sentraal beheerde planekonomie in die vroeë 1990's is voormalige staatsondernemings vinnig geprivatiseer. Dit was egter veral 'n klein groep oligarge wat voordeel uit hierdie beleid getrek het en tans groot invloed op ekonomiese besluite kan uitoefen. 'n Aansienlike persentasie ondernemings word steeds deur die Oekraïense staat beheer. Die ooste van die land was tradisioneel die sentrum van swaar en ligte nywerhede, terwyl Wes-Oekraïne 'n sterk agrariese karakter bewaar het. Die belangrikste ekonomiese sektore is metaalvervaardiging en chemie, landbou en voedselverwerking asook masjienbou. Die ekonomiese groei is aanvanklik veral deur toenemende uitvoere en hoër privaat verbruik aangedryf. Privaat verbruikers steun hierby sterk op lenings, ook in buitelandse valuta. Oekraïne kan nie self in sy energiebehoeftes voorsien nie en is grotendeels op invoere aangewese. Wat Oekraïne vir buitelandse beleggers aantreklik kan maak is die relatief groot binnelandse mark met meer as 46 miljoen verbruikers, 'n aantal hoog ontwikkelde industriële sektore (waaronder vliegtuig- en vuurpylvervaardiging), die geografiese ligging digby die markte van die Europese Unie en Oos-Europa, die groot agterstand ten opsigte van privaat verbruik en modernisering, 'n goed ontwikkelde landbousektor en 'n hoogs opgeleide beroepsbevolking met 'n relatief lae vlak van lone en salarisse.<ref>{{de}} [http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/Laender/Laenderinfos/Ukraine/Wirtschaft_node.html ''Duitse Departement van Buitelandse Sake: Oekraïne – Ekonomie''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120627024659/http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/Laender/Laenderinfos/Ukraine/Wirtschaft_node.html |date=27 Junie 2012 }}</ref> === Landboupotensiaal === [[Lêer:Wheat fields in Ukraine-5962.jpg|duimnael|'n Koringveld in die [[Lwif-oblast]] gedurende Augustus]] Die Oekraïne was die koringkamer van die Sowjetunie. Alhoewel slegs 15 persent van die Sowjet-Russiese landbougrond in die Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek geleë was, het dié deelstaat nagenoeg 60 persent van die jaarlikse mielie-opbrengs, 50 persent van die suikerrietopbrengs, 40 persent van die koringopbrengs en 40 persent van die sonneblomsaad asook 'n kwart van die varkvleis gelewer. Ná die onafhanklikwording van die land het die bruto landbouproduksie (BLP) in die 1990's binne 'n dekade met 50 persent afgeneem. Die land het vandag groot landboupotensiaal vanweë sy klimaatstoestande, lae bevolkingsdigtheid en sy geografiese ligging. Meer as 40 miljoen hektaar landbougrond (waarvan 33 miljoen ha akkergrond) is beskikbaar vir grootskaalse produksie van graan en oliesade en landbouveredelingsprodukte soos melk en vleis. Meer as die helfte van Oekraïne se akkergrond is swart grond of ''čornozem'' van hoë gehalte wat hoë graan- en oliesaadopbrengste per hektaar verseker. Meer as 'n derde van die wêreld se swart grond is in die land saamgetrek. Ysvrye seehawens langs die Oekraïense Swartseekus is geskik vir die grootskaalse uitvoer van landbouprodukte na die Europese Unie, die Nabye en Midde-Ooste en Noord-Afrika. Daar is egter ook negatiewe natuurlike invloedsfaktore soos die jaarlikse sterk wisselende reënval (met 'n gemiddeld van 700&nbsp;mm in die noordweste teenoor slegs 350&nbsp;mm in die suidelike landsdele) wat graan- en oliesaadopbrengste beperk, koue winters of onvoldoende sneeuval waardeur wintergraan aan koue blootgestel word en die grond in die lente nie vogtig genoeg is vir plante nie. Droogtes en uiterste weerstoestande in die winter verminder oeste elke derde of vyfde jaar. 'n Gebrek aan kapitaal, tegniese kennis, bestuursvaardighede, moderne bemarkingstelsels en 'n strategiese ekonomiese en politieke raamwerk, wat mededingendheid op die wêreldmark verseker, plaas tans nog verdere beperkings op die uitvoergerigte landbousektor. == Kultuur == === Literatuur === Met die onafhanklikwording van Oekraïne het die kultuurbedryf homself uit die bande van die [[sosialistiese realisme]] bevry. Veral Oekraïense literatuur het 'n nuwe bloeitydperk beleef en vir die eerste keer in sy geskiedenis ook aandag in die buiteland getrek. Werke van belangrike skrywers soos Joeri Androechowitsj, Oksana Saboesjko en Serhii Sjadan is in 'n verskeidenheid tale vertaal, net soos die romans en novelle van Andrei Koerkof wat oorspronklik in Russies verskyn het.<ref>{{de}} Kappeler (2015), bl. 17</ref> === Media === Televisie- en radioprogramme word deur privaatstasies en Oekraïne se nasionale uitsaaikorporasie op nasionale en streeksvlak uitgesaai. Die nasionale televisie- en radiodiens word tans omskep tot 'n openbare uitsaaier volgens die voorbeeld van ander Europese lande. Die belangrikste nasionale dagblaaie is ''Ukrajinska Prawda'', ''Sewodnja'', ''Den'' en ''Fakty i Kommentarii''. Daar is vier belangrike weekblaaie – ''Dserkalo Tyshna'', ''Nowoe Wrema'', ''Fokus'' en ''Ukrajinsky Tyshden''. Dag- en weekblaaie ontvang hul berigte van 'n verskeidenheid persagentskappe waarvan ''UNIAN'' en ''Interfax'' die belangrikste is.<ref>{{de}} [http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/Laender/Laenderinfos/01-Nodes_Uebersichtsseiten/Ukraine_node.html ''Duitse Departement van Buitelandse Sake: Oekraïne. Besoek op 29 Februarie 2016'']</ref> == Sport == Oekraïne het saam met Pole die [[Europese Sokkerkampioenskap 2012]] aangebied. == Verwysings == {{Verwysings|4}} == Bronnelys == ; Algemeen * {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Ukraine|title=Ukraine|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=24 Junie 2022}} * {{en}} {{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ukraine/|title=Ukraine|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|accessdate=24 Junie 2022}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Ukraine|Oekraïne}} {{Wikt|Oekraïne}} * {{en}} {{Wikivoyage|Ukraine|Oekraïne}} ; Amptelike webtuistes ---- * {{en}} [https://www.president.gov.ua/ ''Amptelike webtuiste van die President van Oekraïne''] * {{en}} [https://www.kmu.gov.ua ''Amptelike webtuiste van die Regering van Oekraïne''] * {{en}} [https://www.rada.gov.ua ''Amptelike webtuiste van die Parlement van Oekraïne''] ; Ensiklopedieë ---- * {{en}} [http://www.encyclopediaofukraine.com/ ''Die Canadian Institute of Ukrainian Studies se Internet Encyclopedia of Ukraine''] ; Kaarte ---- * {{en}} [http://commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_Ukraine ''Wikiatlas van Oekraïne''] {{Lande van Europa}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Oekraïne| ]] 95zivn0pqfu7rdicg0wxau679g5pipv 2519784 2519783 2022-08-17T08:54:03Z Rooiratel 90342 /* Demografiese ontwikkeling */ tikfout reggemaak wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Land |noem_naam = Oekraïne |volle_naam = <small>Україна ([[Oekraïens]])</small> |algemene_naam = Oekraïne |beeld_vlag = Flag of Ukraine.svg |beeld_wapen = Lesser Coat of Arms of Ukraine.svg |simbool_tipe = Wapen |beeld_kaart = Ukraine - disputed (orthographic projection).svg |leuse = |volkslied = ''Ще не вмерла України''<br /><small>([[Transliterasie|tr.]]: ''Sjtsje ne wmerla Oekrajini'')</small><br /><small>''([[Oekraïens]] vir: "Oekraïne het nog nie vergaan nie")''</small><center>[[Lêer:Anthem of Ukraine instrumental.ogg]]</center> |amptelike_tale = [[Oekraïens]] |hoofstad = [[Kijif]] {{Koördinate|50|27|N|30|30|O}} |latd = 50 |latm = 27 |latNS = N |longd = 30 |longm = 30 |longEW = O |grootste_stad = [[Kijif]] |regeringsvorm = Unitêre semi-presidensiële<br />grondwetlike [[republiek]] |leiertitels = <br />• [[President van Oekraïne|President]]<br />• [[Eerste minister]] |leiername = [[Wolodimir Zelenski]]<br />[[Denis Sjmihal]] |oppervlak_rang = 45^ste |oppervlak_grootte = |oppervlak = 603&nbsp;628 |oppervlakmi² = 233&nbsp;062 |persent_water = 3,8<ref>{{en}} {{cite book |last1=Jhariya |first1=M.K. |last2=Meena |first2=R.S. |last3=Banerjee |first3=A. |title=Ecological Intensification of Natural Resources for Sustainable Agriculture |publisher=Springer Singapore |year=2021 |isbn=978-981-334-203-3 |url=https://books.google.com/books?id=Bf4hEAAAQBAJ&pg=PA40 |accessdate=31 Maart 2022 |page=40}}</ref> |bevolking_skatting = 41&nbsp;167&nbsp;336<ref>{{en}} {{cite web |url=https://ukrstat.org/en/operativ/operativ2020/ds/kn/xls/kn1220_ue.xls|title=Population (by estimate) as of 1 January 2022. |publisher=Oekraïense Statistiekkantoor |accessdate=20 Februarie 2022 |archive-date=6 Maart 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210306154326/https://ukrstat.org/en/operativ/operativ2020/ds/kn/xls/kn1220_ue.xls |url-status=dead}}</ref><br /><small>(sonder [[Krim]] en [[Sewastopol]])</small> |bevolking_skatting_jaar = 2019 |bevolking_rang = 36^ste |bevolking_sensus = 48&nbsp;457&nbsp;102<ref>{{en}} {{cite web |url=http://2001.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/nationality/ |title=Population by ethnic nationality, 1 January, year |publisher=Oekraïense Statistiekkantoor |accessdate=17 April 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200430211623/http://2001.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/nationality/ |archive-date=30 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |bevolking_sensus_jaar = 2001 |bevolkingsdigtheid = 73,8 |bevolkingsdigtheidmi² = 191,1 |bevolkingsdigtheidrang = 115^de |BBP_PPP = $588,433&nbsp;miljard<ref name=imf2>{{en}} {{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/April/weo-report?c=926,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2027&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=Ukraine |publisher=[[Internasionale Monetêre Fonds]] |date=April 2022 |accessdate=24 Junie 2022}}</ref> |BBP_PPP_rang = 48^ste |BBP_PPP_jaar = 2021 |BBP_PPP_per_kapita = $14&nbsp;325<ref name="imf2" /> |BBP_PPP_per_kapita_rang = 108^ste |BBP = $198,316&nbsp;miljard<ref name="imf2" /> |BBP_rang = 56^ste |BBP_jaar = 2021 |BBP_per_kapita = $4&nbsp;828<ref name="imf2" /> |BBP_per_kapita_rang = 119^de |onafhanklikheidstipe = Vorming |onafhanklikheidsgebeure = • [[Kiëf-Roes]]<br />• Koninkryk<br />Galisië-Wolinië<br />• Kosak-hetmanaat<br />• Oekraïense<br />Volksrepubliek<br />• Wes-Oekraïense<br />Volksrepubliek<br />• Vereniging<br />• [[Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek|Oekraïense SSR]]<br />• Karpato-Oekraïne<br />• Sowjetse anneskie<br />van Wes-Oekraïne<br />• Onafhanklikheidsverklaring<br />• Onafhanklikheid<br />van die [[Sowjetunie]]<br />• Huidige grondwet |onafhanklikheidsdatums = <br /><br />[[879]]<br /><br />[[1199]]<br />[[18 Augustus]] [[1649]]<br /><br />[[10 Junie]] [[1917]]<br /><br />[[1 November]] [[1918]]<br />[[22 Januarie]] [[1919]]<br />[[10 Maart]] [[1919]]<br />[[8 Oktober]] [[1938]]<br /><br />[[15 November]] [[1939]]<br />[[30 Junie]] [[1941]]<br /><br />[[24 Augustus]] [[1991]]<br />[[28 Junie]] [[1996]] |MOI = {{wins}} 0,779<ref>{{en}} {{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf |title=Human Development Report 2020 |publisher=United Nations Development Programme |date=2020 |accessdate=22 Mei 2022}}</ref> |MOI_rang = 74^ste |MOI_jaar = 2019 |MOI_kategorie = {{kleur|#090|hoog}} |Gini = 25,6<ref>{{en}} {{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=UA |title=Gini Index |publisher=[[Wêreldbank]] |accessdate=24 Junie 2022}}</ref> |Gini_rang = 18^de |Gini_jaar = 2020 |Gini_kategorie = {{kleur|#090|laag}} |geldeenheid = [[Oekraïense griwnja|Griwnja]], гривня |geldeenheid_kode = UAH |land_kode = UA |tydsone = OET |utc_afwyking = [[UTC+02:00|+2]] |tydsone_somer = OEST |utc_afwyking_DST = [[UTC+03:00|+3]] |internet_domein = [[.ua]], .укр |skakelkode = 380 |voetskrif = }} '''Oekraïne''' ([[Oekraïens]]: ''Україна'', ''Oekrajina'', {{Audio|Uk-Україна.ogg|luister}}) is 'n [[land]] in [[Oos-Europa]] wat in die suide aan die [[Swartsee]], in die ooste aan [[Rusland]], in die noorde aan [[Belarus]] en in die weste aan [[Pole]], [[Slowakye]], [[Hongarye]], [[Roemenië]] en [[Moldowa]] grens. [[Lêer:Flag colors.jpg|duimnael|links|Die blou hemel en uitgestrekte graanvelde versinnebeeld die nasionale kleure van Oekraïne]] [[Lêer:Ukraine-CIA WFB Map.png|duimnael|links|Kaart van Oekraïne]] [[Lêer:Ukraine topo en.jpg|duimnael|links|Topografiese kaart van Oekraïne]] Oekraïne is die tweede grootste land in Europa ná die Russiese Federasie en die grootste wat in sy geheel in Europa lê. Die hoofstad is [[Kijif]]. Noord van Kijif lê [[Tsjornobil]] (vroeër bekend as Tsjernobil) wat met die kernramp van 1986 verbind word. Drie groot riviere deurkruis die land, die [[Dnjepr|Dnipro]] (in die weste tot onlangs hoofsaaklik bekend onder sy Russiese naam Dnjepr), die [[Dnister]] en die [[Donets]]. Deur die loop van die geskiedenis het Oekraïne en sy streke deel uitgemaak van minstens 14 verskillende state voordat dit uiteindelik in die laat 20ste eeu as onafhanklike republiek gevestig is. Die belangrikste van hierdie moondhede was die Koninkryk Pole-Litaue, die Russiese Tsareryk en die Sowjetunie.<ref>{{de}} [http://www.bpb.de/izpb/209719/geschichte-der-ukraine-im-ueberblick ''Bundeszentrale für politische Bildung (bpb): Geschichte der UKraine im Überblick. Besoek op 31 Maart 2019'']</ref> Volgens oorlewerings was [[Kiëf-Roes]], 'n ryk wat in die 9de eeu deur Skandinawiese [[Warangiërs]] gestig is, die eerste histories gedokumenteerde Oos-Slawiese staat. Dit het in die Middeleeue tot 'n magtige ryk ontwikkel, maar later, in die 12de eeu, verbrokkel. Teen die middel van die 14de eeu het Oekraïense gebiede onder die bewind van drie vreemde moondhede gestaan – die [[Goue Horde]], die Grootvorstedom Litaue en die Koninkryk Pole. Ná die [[Groot Nordiese Oorlog]] (1700–1721) het Oekraïense gebiede deel geword van 'n aantal streeksmoondhede. In die 19de eeu is die grootste deel van die land by die Russiese Ryk ingelyf, terwyl die res onder Oostenryks-Hongaarse bewind gestaan het. Ná die [[Eerste Wêreldoorlog|Eerste Wêreld-]] en die Russiese Burgeroorlog is Oekraïne deur gewapende konflikte geteister, terwyl tussen 1917 en 1921 verskeie pogings onderneem is om die land as onafhanklike staat te herstel. Ondanks internasionale erkenning het Oekraïne onder Sowjet-Russiese invloed gekom om op 30 Desember 1922 as [[Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek]] een van die stigtersrepublieke van die [[Sowjetunie]] te word. Kort voor en ná die [[Tweede Wêreldoorlog]] is gebiede langs die westelike grens by die Oekraïense SSR ingelyf. In 1954 het die [[Krim]]skiereiland onder Oekraïense administrasie gekom. Die Oekraïense SSR was in 1945 een van die stigterslede van die [[Verenigde Nasies]]. Oekraïne het sy onafhanklikheid ná die verbrokkeling van die Sowjetunie in 1991 herwin. Die oorskakeling na 'n [[markekonomie]] was 'n moeilike proses wat met 'n lang resessie gepaard gegaan het. Die globale ekonomiese krisis in 2008 het die land nog eens in 'n resessie gedompel. Intussen toon die Oekraïense [[bruto binnelandse produk]] hoë jaarlikse groeisyfers. Oekraïne het tot 'n belangrike mark van globale betekenis ontwikkel en was in 2011 die derde grootste [[graan]]uitvoerder ter wêreld. == Etimologie == === Landsnaam === [[Lêer:Poland under Jagello.jpg|duimnael|''Oekraïne'' onder Władysław II Jagiełło van Pole as "Ukraine"]] [[Lêer:Ukraina-1556.jpg|duimnael|Uittreksel uit die Evangelie van Peresopnytsia (Matteus 19,1) (1556), waar die woord "ukrainy" (оукраины) met "kus" (KJV-Bybel) of "streek "(NIV-Bybel) ooreenstem]] [[Lêer:Kiovia Palatinatus. Beauplan 1664.jpg|duimnael|Titel van die Beauplan-kaart "Ukrainae pars" uit 1648]] Die eerste historiese verwysing na die landsnaam "Oekraïne" kom in die Kiëfse Hypatius-kroniek van 1187 voor, in 'n teksgedeelte oor die Suid-Russiese prinsdom Perejaslaf.<ref>{{uk}} [http://litopys.org.ua/ipatlet/ipat28.htm ''litopys.org.ua'']</ref> In latere kronieke word die naam met betrekking tot verskillende geweste van die Roes gebruik, insluitende gebiede wat ver buite die huidige Oekraïense staatsgebied geleë is. 'n Tradisionele etimologiese verklaring vir ''Oekraïne'' is die Oud-Oos-Slawiese woord ''ukraina'' wat as "grensgebied, militêre grens" vertaal kan word en dieselfde betekenis het soos sy westerse eweknie ''Mark'' (byvoorbeeld in ''Ostmark'', 'n ouer benaming vir Oostenryk, of ''Mark Brandenburg'').<ref>{{ru}} Ф.А. Гайда. От Рязани и Москвы до Закарпатья. Происхождение и употребление слова «украинцы» // Родина. 2011. № 1. С. 82-85. [2]</ref><ref>{{uk}} [http://litopys.org.ua/rizne/yak_nazva.htm ''litopys.org.ua: Yak nazva'']</ref> Hierdie sienswyse oorheers sowel die internasionale asook die Oekraïense geskiedskrywing, veral aangesien dit onder meer deur die bekende geskiedkundige Michailo Hroesjefski en die "Ensiklopedie van Oekraïne" (''Енциклопедія українознавства'') gedeel word.<ref>{{uk}} [http://litopys.org.ua/rizne/nazva_eu.htm З ЕНЦИКЛОПЕДІЇ УКРАЇНОЗНАВСТВА; НАЗВА «УКРАЇНА»]</ref> Die meeste outeurs is hulle daaroor eens dat hierdie benaming, wat aanvanklik na die sogenaamde Wilde Veld, 'n grensgebied met Turkse ruiternomades verwys het, oor 'n lang tydperk nie met 'n bepaalde etniese groep verbind is nie. Daar is verskillende opvattings oor die tydperk waarin dié naam vir die eerste keer as sinoniem vir Klein-Rusland gebruik is, soos Oekraïne in die Russiese Ryk in die kerklike en amptelike taalgebruik genoem is. Die Oos-Slawiese etimologiese wortel ''krai'' verwys egter sowel na 'n "rand, grens" asook na "gebied, land". Die moderne nasionale geskiedskrywing in Oekraïne beweer dan ook dikwels dat die naam ''Ukraina'' in kronieke vanaf die 12de eeu eerder na 'n "selfstandige gebied" of "prinsdom" verwys het, terwyl 'n "grensland" ''okraina'' genoem is.<ref>{{uk}} Григорій Півторак. Походження українців, росіян, білорусів та їхніх мов</ref> Hierdie hipotese word egter nie deur die meeste ander navorsers of primêre historiese bronne gedeel nie.{{Feit}} === Volksnaam === In teenstelling met die landsnaam het die etnoniem "Oekraïner" eers teen die begin van die 20ste eeu gebruiklik geraak. Nog in die Middeleeue is na alle Oos-Slawiese volke – [[Russe]], [[Oekraïners]] en [[Wit-Russe]] – as ''Rus'' verwys. Hiervan is die etnonieme Rusyn/Rusak/Roeteen (Roeteniër) afgelei wat in Oekraïne en Wit-Rusland nog tot in die 20ste eeu algemeen gebruik was, net soos die Russiese benamings vir Rus (''russkij'') en Rusland (''Rossija'').<ref>{{de}} Andreas Kappeler: ''Die Ukraine – ein Land wischen West und Ost''. In: ''Info aktuell. Informationen zur politischen Bildung'', nommer 28/2015, bl. 2</ref> In Oekraïne is na Russe tradisioneel as "Moskouers" (''moskali'') verwys om hulle van die "eintlike Rus" te onderskei. Vanaf die 16de eeu is die term Klein-Rusland (''Malorossija'') vir Oekraïne gebruik – 'n benaming wat aan die Middeleeuse Griekse taalgebruik ontleen is. Klein-Rusland en Klein-Russe was in die Russiese Ryk vanaf die middel van die 17de eeu die amptelike terme waarmee na Oekraïne en Oekraïners verwys is. Eers vanaf die laat 19de eeu is aan dié terme 'n negatiewe konnotasie van "klein" en "minderwaardig" geheg. In die Habsburgse Ryk is na Oekraïners steeds as Roetene (Roeteniërs) verwys. Die Oekraïense nasionale beweging het ten gunste van die benamings Oekraïne en Oekraïners gepleit wat egter eers ná 1917 in die Oekraïense Volksrepubliek, in die Oekraïense Sowjetrepubliek en uiteindelik in die onafhanklike Republiek Oekraïne algemeen gebruiklik geraak het. == Geografie == === Landskapsvorme === [[Lêer:Gaspra-AiPetri.jpg|duimnael|300px|links|Die Swartsee en die dorp Gaspri, soos gesien vanaf die bergpiek Ai-Petri in die Krimgebergte]] [[Lêer:Туманний світанок на нарцисовому полі.jpg|duimnael|Digtersnarsings (''Narcissus poeticus'') was naamgewers vir die Narsingvallei in die Transkarpatestreek]] [[Lêer:Carpathians in Ukraine.JPG|duimnael|Die Karpate-bergreeks in Wes-Oekraïne]] Met 'n oppervlakte van meer as 600&nbsp;000&nbsp;km² is Oekraïne die tweede grootste land in Europa ná Rusland. Ten opsigte van sy bevolking van meer as 46 miljoen neem dit die sesde plek in Europa in, alhoewel sy bevolkingsdigtheid van sowat 73 inwoners per km² laer is as in die meeste ander Europese lande. Opvallend hoog is die aandeel van landbougrond wat in die woudsteppe en steppe meer as 90 persent beloop. Die Swartsee en die Karpate-bergreeks vorm 'n natuurlike grens in die suide, net soos die waterryke Pripjat-rivier met sy moerasgebiede in Noordwes-Oekraïne. Daarteenoor is Oekraïne in die ooste, noorde en weste 'n uitgestrekte oop land wat in sy geskiedenis steeds weer deur vreemde magte binnegeval is – van die [[Mongole]]-inval in die 13de eeu tot die Duitse inval in 1941.<ref>{{de}} Thomas Gerlach en Gert Schmidt: ''Ukraine – zwischen den Karpaten und dem Schwarzen Meer''. Berlyn: Trescher 2011, bl. 21</ref> Aangesien die grootste deel van die staatsgebied (sowat 95 persent) in die Oos-Europese Vlakte geleë is, word Oekraïne tradisioneel by [[Oos-Europa]] gereken. Die res van die land word by Sentraal-Europa (die Karpate-begreeks en die gebied van Lemberg) en Suidoos-Europa (Odessa en die [[Krim]]-skiereiland) gereken. Daar is min landskapsvorme buite die groot uitgestrekte vlaktes met hul vrugbare swart grond en die steppelandskappe, hoofsaaklik in Suidwes-Oekraïne en in die uiterste suide van die land. In die suid-weste strek die Oekraïense staatsgebied tot in die Woudkarpate en die [[Pannoniese Laagvlakte]]. Die hoogste bergpiek is die Howerla in die oostelike Karpate-reeks op 2&nbsp;061&nbsp;m bo seevlak. Roman Kosj (1545&nbsp;m) is die hoogste piek op die Krim-skiereiland. Minder as twee persent van die staatsgebied is hoër geleë as 1&nbsp;000&nbsp;m. Oekraïne se aandeel aan die Oos-Europa Vlakte word veral in die noorde en suide deur uitgestrekte laaglande (Oekraïens Низовина) soos die Dnipro-laagland en die Swartseevlakte oorheers wat tussen 0 en 200&nbsp;m bo seevlak geleë is. Weens die klein hoogteverskille in dié gebied vloei riviere hier besonder stadig. Veral in die Sentraal-Oekraïense Oblast Poltawa is kleiner [[aardgas]]- en olievelde ontdek wat egter by verre nie in die land se behoeftes aan fossiele brandstowwe kan voorsien nie. Olievelde in die Swartsee, wat tans nog nie ontgin word nie, het moontlik baie groot potensiaal. Hul ontginning word onder meer deur 'n grensgeskil met die suid-westelike buurland Roemenië bemoeilik. Die sentrale landsdele word deur hoër geleë gebiede oorheers wat in Oekraïens plate (Височина) genoem word, waaronder die Podoliese of die Donetsplaat met hoogtes van tussen 200 en 500&nbsp;m bo seevlak. Die gesteentes in hierdie streke is al in die [[Paleosoïkum]] gevorm en eers gedurende die laaste tien miljoen jaar tydens die ontstaan van die Alpidiese bergreekse weer na die oppervlak opgehef. Hulle is ryk aan minerale en fossiele energiebronne soos [[yster]]erts en [[steenkool]]. Baie groot ysterertsreserwes word in die gebied van Kriwoi Rog in die Oblast Dnipro aangetref, terwyl steenkool hoofsaaklik in die omgewing van [[Donetsk]] ontgin word. Ystererts en steenkool het die basis vir Oekraïne se swaar nywerhede gevorm. Van die riviere in die gebied het diep in die platelandskap ingesny. Die noord-weste van Oekraïne staan tradisioneel as Wolhinië bekend, 'n gebied wat saam met Galisië as die bakermat van die onafhanklike Oekraïense republiek beskou word. Hierdie streke is eers gedurende die Tweede Wêreldoorlog deur Pole aan die destydse Sowjetunie afgestaan. Dele van Wes-Oekraïne het, met klein uitsonderings, nooit deel uitgemaak van 'n ryk wat vanuit Moskou geregeer is nie. Nadat die russofiele beweging in Galisië deur die Oostenryks-Hongaarse owerheid vernietig is, was die bevolking merendeels gereserveerd teenoor Rusland. Die bakermat van die Oekraïense taal en kultuur is egter in die Dniprogebied suidwes van Kiëf geleë waar in die 17de eeu 'n tyd lank 'n [[Kosakke]]staat bestaan het. === Grensland === Die tradisionele vertaling van Oekraïne as ''Grensland'' verwys na die belangrike feit dat die land al duisende jare lank 'n soort grens tussen geografiese, kulturele, politieke, godsdienstige en ekonomiese ruimtes gevorm het. Oorspronklik was dit 'n grens tussen die uitgestrekte oop vlaktes en die beskermende bosgebiede. Later was dit 'n kulturele grensland tussen [[Rooms-Katolieke Kerk|Rooms-Katolisisme]], [[Oosters-Ortodokse Kerk|Oosterse Ortodoksie]] en [[Islam]]. Gedurende die 19de en 20ste eeu het die grenslyn tussen die verdrukkende bewind van die Russiese Tsareryk en sy meer demokraties gesinde westelike buurlande, tussen die politieke en ekonomiese stelsels van Sowjet-Russiese kommunisme en Westerse kapitalisme deur Oekraïne geloop. Die politieke gebeure in Februarie 2014, waartydens die outokratiese en Moskou-georiënteerde bewind van president Janoekowitsj deur betogers omvergewerp is, het gewys dat vandag weer 'n ideologiese en politieke grenslyn dwarsdeur die land loop – dié tussen liberale Westerse demokrasieë, met die Europese Unie as politieke hoofrolspeler, en die meer outeritêre regeringstyl in die Russiese Federasie, met president [[Wladimir Poetin]] as hoofrolspeler.<ref>{{en}} Serhy Yekelchyk: ''Ukraine: Birth of a Modern Nation''. Oxford: Oxford University Press 2007, bl. 4</ref> === Oekraïne as geografiese entiteit === [[Lêer:1800 Novoros gov.jpg|duimnael|Die goewermente van "Nieu-Rusland" omstreeks 1800]] Soos hierbo aangedui, was Oekraïne oorspronklik 'n oorgangsgebied tussen die Poolse, Russiese en Osmaanse Ryk wat deur etniese diversiteit en – tot in die 17de eeu – deur swak politieke strukture gekenmerk is. Die Dniprorivier is tradisioneel as die grenslyn tussen die Poolse en Russiese invloedsfere beskou, terwyl die Osmaanse Ryk sy politieke, kulturele en ekonomiese belange in die suidweste van die land en op die Krim-skiereiland deur middel van [[vasalstaat|vasalstate]] behartig het. Kosakke het tydelik daarin geslaag om hul eie samelewings tussen die buitelandse invloedsfere te vestig. Vaste administratiewe strukture in die gebied is eers in die loop van die 18de eeu gevestig toe die Russiese Ryk sy staatsgebied in suidelike en westelike rigting uitgebrei en saam met Oostenryk-Hongarye en Pruise tydens die Poolse Delinge 'n einde aan Pole as selfstandige nasie gemaak het. Tegelykertyd is die Krim- en Jedisan-khanate vernietig. Met uitsondering van Galisië, wat ná die Poolse Delinge by Oostenryk ingesluit is, het die grootste deel van Oekraïne onder Russiese bewind gekom. Die Kosakke het hul politieke outonomie kwytgeraak. Vir administratiewe doeleindes is die gebied sonder inagneming van etniese, kulturele of historiese besonderhede in goewermente ingedeel. Tot en met 1917 was daar amptelik geen sprake van Oekraïne as administratiewe of geografiese entiteit nie. In intellektuele kringe is daar egter reeds vanaf die vroeë 19de eeu 'n onderskeiding tussen Russe en Oekraïners, Russies en Oekraïens asook Russiese en Oekraïense kultuur gemaak. So is ook die idee van 'n Oekraïense gebied gebore wat volgens romantiese voorstellings uit die 1890's "vanaf die Boeg- tot die Donrivier" sou strek. Hierdie soort patriotiese gedagtes het sterk met die politieke en etniese realiteit in die gebied gekontrasteer. So het in 1897, toe die eerste sensus in die Russiese Keiserryk gehou is, net twee derdes van die bewoners Oekraïens of "Klein-Russies", soos dit amptelik genoem is, as hul huistaal gepraat. Die res het Russies, Pools of ander idiome as huistale aangedui. Oekraïenssprekendes was hoofsaaklik in die noordelike dekle van die gebied saamgetrek – 'n feit wat die Russiese beleid weerspieël het waarvolgens in streke, wat relatief laat by die Tsareryk ingelyf is, oorwegend Russiese setlaars gevestig is. Sodoende is na dié streke as "Nieu-Rusland" verwys.<ref>{{de}} [http://www.bpb.de/apuz/194816/historische-hintergruende?p=0 ''www.bpb.de, 11 November 2014: Historische Hintergründe ukrainisch-russischer Konflikte. Besoek op 2 Februarie 2015'']</ref> === Ekologiese vraagstukke === [[Lêer:Skadovsk sunset.jpg|duimnael|Sononder in Skadofsk]] Dekades ná die verbrokkeling van die Sowjetunie sit Oekraïne steeds met die ekologiese nalatenskap van die ou Sowjetstelsel. Veral in die oostelike dele van die land het energieintensiewe nywerheidsbedrywe die ekologiese ewewig versteur en die grond, lug en waterliggame besoedel. Maar ook in ander dele van die land is die landbougrond versleg en het baie plant- en dierspesies verdwyn. Alhoewel die ekologiese krisis ook bygedra het tot Oekraïne se demografiese krisis, het die regering min stappe gedoen om 'n ekologiese bewussyn te kweek.<ref>{{de}} Leonid Rudenko: ''In der Krise. Die ökologische Lage der Ukraine''. In: Manfred Sapper en Volker Weichsel (reds.): ''Die Ukraine im Wandel. Stabile Instabilität in einem Zwischenland''. Bonn: Bundeszentrale für politische Bildung (bpb) 2010, bl. 301</ref> Intensiewe landbouaktiwiteite, wat deur agro-industriële bedrywe beoefen is, en omvangryke hidrotegniese skema's het Oekraïense se natuurlike landskappe ingrypend verander. So is die Dniprorivier se bekende stroomversnellings in die vroeë 1960's vir die verwesenliking van die Krementsjoek-dambouprojek geoffer. Vleilande langs die rivier het onder die damwater verdwyn. Die drooglegging van moerasse het nadelige uitwerkings op die rivierstelsel se hidrologiese eienskappe gehad sodat meer as 20&nbsp;000 klein waterlope en fonteine opgedroog het. Talle dier- en plantspesies is van hul natuurlike habitat ontneem. == Klimaat == [[Lêer:Оз.Світязь на світанку.jpg|duimnael|links|Die Svitiazmeer in die Nasionale Sjatsk-park, oblast Volyn, teen sonop]] [[Lêer:Ukraine map of Köppen climate classification.svg|duimnael|Klimaatsones in Oekraïne volgens die [[Köppen-klimaatklassifikasie]]]] Oekraïne het 'n gematigde kontinentale klimaat met koue en sneeuryke winters en warm somers. Lente en herfs is relatief kort met gematigde temperature en dikwels sonnige weer. Veral die sentrale landsdele word met uiterstes verbind. Die koudste winter- en hoogste somertemperature word in die noordooste van die land aangeteken. Die gemiddelde jaarlikse temperatuur is hoër as in die noordelike buurland Rusland. Die gemiddelde temperatuur beweeg tussen -6&nbsp;°C in die winter en 24&nbsp;°C in Julie.<ref>{{en}} Andrew Evans: ''Ukraine''. Chalfont St. Peter: Bradt Travel Guides 2013, bl. 3-4</ref> Die klimaat in die Karpate-bergreeks word deur hoë jaarlikse neerslae van sowat 750&nbsp;mm en koeler somertemperature as in die res van die land gekenmerk, terwyl die Krimskiereiland 'n droë Mediterreense klimaat het, behalwe vir die subtropiese en vogtige suidkus. == Geskiedenis == === Burgeroorlog === [[Lêer:Red army in Kiev, 1920.jpg|duimnael|Die Rooi Leër in Kiëf (1920)]] Dit was in Oekraïne waar die Russiese Rewolusie se teenstrydighede op 'n bloedige manier uitgewys is. Die land het drie jaar lank in 'n burgeroorlog versink wat oorspronklik in Rusland begin het. Die Bolsjewistiese [[Rooi Leër]] het die land vanuit die noorde binnegeval om die rewolusie na die suide uit te brei en die Russiese Ryk onder 'n kommunistiese bewind te herstel. Die plaaslike landadel en monargiste het die kant van die Wit Leër gekies, burgerlike magte wat ook deur buitelandse moondhede soos die [[Verenigde Koninkryk]] en [[Frankryk]] gesteun is om kommunisme in die ooste te stuit en die ou bewind te herstel. Albei politieke kampe het hul doelwitte met genadelose bloedvergieting probeer bereik, beslag gelê op perde en voedselvoorrade en mans oorlog toe gedwing. Sodoende het hulle die steun van die proletariaat en kleinboere verloor. Geweldpleging het buite beheer geraak. Oekraïense vrouens is verkrag, privaathuise geplunder en hele nedersettings verwoes. In Oekraïense stede is fabrieksarbeiders gedwing om onrealistiese produksiekwotas te vervul om in die behoeftes van die strydende magte te voorsien, anders is hulle geskiet. Nasionalistiese Oekraïense magte was in die weste van die land saamgetrek, vasberade om 'n einde te maak aan die inmenging van buitelandse rolspelers en 'n onafhanklike staat te stig. In Desember 1918 is 'n kortstondige nasionalistiese regering, die Direktoraat, gevorm wat net drie maande lank bestaan het. 'n Vroeëre Rada-leier, Petljoera, het vervolgens met sy nasionalistriese beweging as politieke rolspeler opgetree. Ook in Lwif is ná die val van die Habsburg-dinastie 'n onafhanklike Oekraïense republiek geproklameer wat egter nie deur Pole erken is nie. Die Galisiese rebelle het by Petljoera se magte aangesluit om in die burgeroorlog te veg, maar uiteindelik het Petljoera 'n ooreenkoms met Pole gesluit. Petljoera het ingestem om nie langer aanspraak te maak op Galisië nie en het hiervoor militêre steun deur Pole in die stryd teen die Bolsjewiste ontvang. Ná 'n verpletterende nederlaag in Kiëf het Poolse troepe hulle egter aan Oekraïne onttrek. Miljoene Oekraïense kleinboere het geen politieke bande met een van die strydende partye gehad nie en hulle slegs aan hul dorpsgemeenskap verbonde gevoel. So het hulle sonder onderskeid teen alle oorlogvoerende magte geveg en nasionaliste, monargiste, Bolsjewiste en [[Jode]] aangeval. Hul sogenaamde "groen" bendes en "swart leërs" het hul deel bygedra tot die algemene bloedvergieting en die Wit en Rooi Leër in voortdurende hewige gevegte gewikkel. Nestor Makhno was een van die mees berugte vegters en 'n bekwame militaris wat deur die boere gerespekteer en ondersteun is. 1919 was vir Oekraïne 'n jaar van ongekende chaos en bloedvergieting waartydens ses verskillende leërs by oorlogshandelinge betrokke was. Kiëf is tydelik deur vyf verskillende besettingsmagte ingeneem. Die Bolsjewiste het die natuurlike rykdomme van Oekraïne as lewensnoodsaaklik vir hul militêre optrede in ander dele van die Russiese Ryk beskou en pogings onderneem om Oekraïense boerderye te kollektiveer. Intussen was nòg die Rooi nòg die Wit Leër nog in staat om sy soldate van kos, klere en ander voorrade te voorsien nie. So het een miljoen soldate van die Rooi Leër gedros. Dorpsbevolkings wat daarvan verdink is om skuilplek aan drosters te bied, is swaar gestraf. Laat in 1919 het die Bolsjewiste met 'n nuwe offensief begin en die hele Oekraïne in die volgende jaar ingeneem. Die Oekraïense Sowjetrepubliek is herstel. Die Wit Leër het die land ontruim, terwyl die nasionalistiese regering na Pole gevlug het. Die Bolsjewiste het 'n oorwinning behaal in 'n oorlog wat die lewens van 1,5 miljoen Oekraïense burgerlikes geëis het. Joodse burgers het die slagoffers van onmenslike geweldpleging deur nasionaliste en anargiste geword. Meer as 50&nbsp;000 het in [[pogrom]]s gesterf. Die Wit Leër het Jode as die "uitverkore volk" van die Bolsjewiste beskou en 100&nbsp;000 Joodse Oekraïners vermoor, terwyl Bolsjewiste Jode as burgerlike anti-rewolusionêres bestempel en doodgemaak is, ongeag die feit dat talle leiers in die Bolsjewiste-party Jode was.<ref>{{en}} Evans (2013), bl. 17-18</ref> === Poolse aanval === [[Lêer:Polish troops in Kiev.jpg|duimnael|Poolse troepe marsjeer in Mei 1920 Kiëf binne tydens die Pools-Sowjetse oorlog waarin Oekraïners saam met Pole teen die Bolsjewiste geveg het. Na aanleiding van die Vrede van Riga wat op 18 Maart 1921 onderteken is, het Pole beheer oor die hedendaagse Wes-Oekraïne geneem en die Oos-Oekraïne het onder Sowjetse gesag geval]] Kort ná die einde van die Russiese Burgeroorlog het Pole, wat sy onafhanklikheid ná die Eerste Wêreldoorlog herwin het, op 24 April 1920 sy militêre vuis gebal en in Oekraïne ingeval. Op 7 Mei het Poolse magte die hoofstad Kyiv ingeneem. Die Poolse besetting het 'n kortstondige episode gebly. Kyiv is reeds een maand later weer deur die Rooi Leër verower. 'n Russiese teenaanval op Pole het op 18 Augustus net buite Warskou tot stilstand gekom waar die Rooi Leër op die vlug geslaan en die Poolse gebied binnekort ontruim het. Die oorspronklike grense is vervolgens herstel. Terwyl die grootste deel van Oekraïne nou onder Sowjet-Russiese bewind was, het die westelike landsdele – Galisië en Wolhinië – Pools gebly. Pogings van Poolse kant om die plaaslike bevolking te assimileer, het die aanleiding tot die stigting van die Organisasie van Oekraïense Nasionaliste (OON) gegee wat 'n gewapende stryd vir 'n onafhanklike staat begin het. In Junie 1930 het die OON sy aktiwiteite tot 'n voluit partisane-oorlog teen die Poolse owerheid uitgebrei, maar hul opstand is binne vier maande volledig neergeslaan. Die OON het nogtans 'n belangrike politieke rolspeler in die Oekraïenssprekende dele van Galisië gebly.<ref>{{de}} Erhard Stölting: ''Eine Weltmacht zerbricht. Nationalitäten und Religionen in der UdSSR''. Derde uitgebreide en hersiene uitgawe. Frankfurt am Main: Eichborn 1991, bl. 81-82</ref> === Oekraïne as Sowjetrepubliek === [[Lêer:Children affected by famine in Berdyansk, Ukraine - 1922.jpg|duimnael|Oekraïners het al jare voor Stalin se terreurbeleid honger gely, onder meer as gevolg van 'n droogte wat Suid-Oekraïne in 1921 geknel het. Hierdie foto is in 1922 in Berdjansk geneem]] In 1921 het die Russies-besette Oekraïne 'n Sowjetrepubliek geword wat een jaar later formeel tot die Unie van Sosialistiese Sowjetrepublieke (Sowjetunie) toegetree het. Oekraïners was nou die grootste nie-Russiese etniese groep in die nuutgestigte Sowjetunie, en net soos in ander nie-Russiese Sowjetrepublieke het staat en party moeite gedoen om die nuwe bedeling aantreklik te maak vir die plaaslike bevolking deur hul eie taal, kultuur en tradisies te eerbiedig en te bevorder. Gaandeweg het dié beleid tot 'n groter projek ontwikkel wat Russies as spreektaal in stedelike omgewings teruggedring en Oekraïens as spreek- en kultuurtaal vir mense uit alle lae van die samelewing te vestig. Terwyl die ekonomiese en politieke beleid deur Moskou bepaal is, het die amptelike beleid indertyd die Oekraïnisering van die land deur 'n wye verskeidenheid maatreëls en programme bevorder, waaronder die werwing en opleiding van inheemse kommunistiese partykaders, sogenaamde ''korensatsija'', en staatsamptenare, wat almal onderrig in Oekraïens, Oekraïense geskiedenis en tradisies ontvang het, en die stigting van afsonderlike Oekraïense eenhede binne die Rooi Leër met Oekraïens as kommandotaal. So was die twintigerjare van die 20ste eeu vir Oekraïne in nasionale en kulturele opsig 'n bloeitydperk waartydens selfs nie-kommunistiese kulturele organisasies deur die staat befonds is – alhoewel tegelykertyd die vorming van 'n kommunisties-gesinde Oekraïense ''intelligentsia'' bevorder is wat gaandeweg 'n leidende rol in die kulturele lewe sou speel. Oekraïens het die onderrigmedium in skole geword, en talle publikasies het in Oekraïens verskyn om die status van die taal tot dié van 'n skryf- en hoogstaande literêre taal te verhef. Mykola Skrypnik, 'n langjarige rewolusionêr, het 'n leidende rol in die beleid van Oekraïnisering gespeel. Skrypnik het vanaf 1900 in Sint Petersburg gebly en is tydelik na [[Siberië]] verban. In 1903 het hy by Lenin se Bolsjewiste aangesluit. Vyf jaar later het Lenin hom as lid van die Tsjeka na Oekraïne gestuur waar hy aanvanklik die amp van volkskommisaris vir binnelandse sake beklee het. Skrypnik het in 1922/23 skerp kritiek op Stalin se nasionaliteitebeleid gelewer, veral die russifiserende invloed van die Rooi Leër. Vir hom was die amptelike beleid niks meer as "Groot-Russiese chauvinisme" nie.<ref name="Stölting 1991, bl. 82">{{de}} Stölting (1991), bl. 82</ref> Inderdaad is die vreedsame beleid teenoor Oekraïners vanaf 1929 laat vaar, terwyl Skrypnik magteloos moes toekyk. Die kollektivering van die landboubedryf was rampsalig vir Oekraïense boere. Hierdie maatreël was nie net daarop gemik om die agrariese sektor volgens die heersende party-ideologie te hervorm nie, maar ook om Oekraïense tradisies en kulturele besonderhede uit te wis. In 1932 het Stalin die saadgoed van Oekraïense boere laat konfiskeer en in die volgende winter alle voedselinvoere na Oekraïne verbied. Die bevolking is deur 'n ongekende hongersnood geteister. Die Oekraïense skrywer Joeri Sjtsjerbak het die getal Oekraïners, wat van honger gesterf het of vermoor is, op tussen vyf en ses miljoen beraam.<ref name="Stölting 1991, bl. 82" /> Uiteindelik het Stalin in die 1930's ook Oekraïense wetenskaplikes, tegnici, intellektueles en partykaders geteiken. Baie van hulle is aangekla en tereggestel. Skrypnik is in 1933 daarvan beskuldig dat hy van voorneme was om die Oekraïense en Russiese taal van mekaar te skei en dit aan die Poolse, Duitse en ander Westerse tale uit te verkoop. Op 7 Julie 1933 het hy selfmoord gepleeg. Sy opvolger Kossior het Stalin se voorbeeld gevolg en sy eie kultuis van persoonlikheid begin. Hy is in 1938 tereggestel. Vervolgens het leidende partykaders soos Kaganowitsj en Chroesjtsjef Oekraïne van politieke teenstanders gesuiwer. === Tweede Wêreldoorlog === [[Lêer:Ruined Kiev in WWII.jpg|duimnael|Kiëf het gedurende die Tweede Wêreldoorlog aansienlike skade gely, en was vanaf 19 September 1941 tot en met 6 November 1943 deur [[Nazi-Duitsland]] beset]] Die Tweede Wêreldoorlog het van Oekraïne weer 'n slagveld vir die strydende partye gemaak. Die Duitse magte het die Joodse bevolking grusaam vermoor en verwoesting in die hele land gesaai. Galisië en Wolhinië is saam met ander Oos-Poolse gebiede by die Sowjetryk ingelyf, net soos Karpato-Oekraïne wat tot en met 1918 deel uitgemaak het van Hongarye en daarna by Slowakye ingesluit is. In hierdie gebiede het Oekraïense nasionaliste, wat hul onafhanklikheidsstryd sowel teen die Poolse asook die Sowjet-Russiese bewind gevoer het, sterk steun onder die bevolking geniet, net soos die Geunieerde Kerk as die belangste Oekraïense instelling.<ref>{{de}} Stölting (1991), bl. 83</ref> Kort ná die Duitse inval in die Sowjetunie in die somer van 1941 het die OON sy aktiwiteite hervat en op 30 Junie 1941 in Lwif en Kyiv 'n onafhanklike Oekraïense staat geproklameer. Met hierdie stap het hulle 'n sterk politieke sein aan die [[Duitsers]] gegee – enersyds om nog voor die intog van Hitler se magte nuwe lyne op die Europese landkaart te trek, andersyds om hul bereidwilligheid aan te toon om aan die kant van die Duitsers teen die Sowjet-Russe te veg. Baie OON-lede was selfs bereid om hulle by die SS aan te sluit en aktief betrokke te raak by anti-Joodse pogroms. Die Duitsers het egter ander planne gehad. Die OON-leiers Stetsko en Bandera is in hegtenis geneem. Die OON het vervolgens besluit om 'n oorlog op twee fronte teen die Duitse Ryk en die Sowjetunie te voer, alhoewel die Rooi Leër hul hoofteiken was. Toe Sowjet-Russiese troepe in weswaartse rigting beweeg het, het die OON in 1944 die "Oekraïense Opstandsleër (OOL)" gestig wat in Wes-Oekraïne deur die plaaslike bevolking gesteun is. Die OON-leier Roman Sjoechewitsj het homself nou generaal Taras Tsjoeprinko genoem. In 1945 is groot dele van Wes-Oekraïne deur die OOU beheer. Die Sowjet-owerheid het groot moeilikhede ondervind by hul pogings om 'n einde aan die partisane-oorlog te maak. So het hulle die OON-opstandelinge tussen 1944 en 1947 altesaam ses keer opgeroep om die wapens neer te lê en 'n algemene amnestie vir almal afgekondig wat bereid was om dié oproepe te volg. Die bevolking het sy solidariteit met die OON-vegters betoon, en in Februarie 1946 het die kiesers in Wes-Oekraïne die eerste na-oorlogse verkiesings geboikot. Die OON het hul operasiegebied nie tot die Sowjetunie beperk nie, maar ook in Oos-Poolse en Slowaakse gebiede binnegedring wat deur Oekraïners bewoon is. OON-vegters het hul gewapende stryd selfs na Oos-Oekraïne gedra. In Pole het die kommunistiese regering die Oekraïense minderheid merendeels na die voormalige Duitse gebiede in Wes-Pole gedeporteer, 'n maatreël waarvoor die toestemming van Moskou verkry is. Ook die meeste Poolssprekende bewoners van Galisië, wat as deel van Oekraïne nou onder Sowjet-Russiese bewind was, is verdryf om in Wes-Pole hervestig te word. === Onafhanklikheid === [[Lêer:RIAN archive 848095 Signing the Agreement to eliminate the USSR and establish the Commonwealth of Independent States.jpg|duimnael|Die Oekraïense president Leonid Kravtsjoek en die Russiese president [[Boris Jeltsin]] onderteken die Białowieża-ooreenkoms op 8 Desember 1991, wat tot die [[Ontbinding van die Sowjetunie]] en die stigting van die [[Gemenebes van Onafhanklike State]] enkele dae later lei]] [[Lêer:Maidan Nezalezhnosti3.jpg|duimnael|Maidan Nezalezhnosti ("Onafhanklikheidsplein") in Kijif.]] Ná die ontbinding van die Sowjetunie het Oekraïne met meer as 600&nbsp;000 vierkante kilometer die grootste staat op die vasteland van Europa geword. Die voormalige KP-funksionaris Leonid Krawtsjoek is in 1991 as die eerste president verkies en het een van die drie medestigters van die Gemenebes van Onafhanklike State geword. Die land het van alle kernwapens op sy gebied ontslae geraak. Ondanks die ekonomiese agteruitgang, stagnasie, voortrekkery en korrupsie het die tyd ná die onafhanklikwording anders as in Rusland vreedsaam verloop. Een van die grootste vraagstukke was die etniese diversiteit van die land. Daar is meer as twintig persent [[Russe]] en ander belangrike minderhede soos [[Pole (volk)|Pole]], [[Roemene]], Wit-Russe en [[Islam]]itiese [[Tartare]] (veral op die Krim-skiereiland). Die gebrek aan 'n sterk historiese tradisie was 'n ander probleem. Met die verkiesing van die tweede president Leonid Koetsjma, 'n voormalige bestuurder van 'n wapenfabriek, was daar hoop dat die ekonomie sou herstel. Alhoewel 'n nuwe geldeenheid, die Hriwnja, ingevoer is, het die skadu-ekonomie steeds die helfte van alle ekonomiese aktiwiteite in Oekraïne beslaan. President Koetsjma het in sy buitelandse beleid duidelik in die rigting van die Wes-Europese demokrasieë begin beweeg: Die doodstraf is afgeskaf en die [[Tsjernobil]]-kernkragsentrale, een van die land se vyf, is in 2000 gesluit. Politieke verhoudinge met die buurlande Pole en [[Roemenië]], wat in die verlede vertroebel was, het beduidend verbeter. Nogtans is die politieke bande met Wes-Europa nie vasbeslote ontwikkel nie, en Koetsjma het eerder 'n soort "twee-vektore-beleid" ten opsigte van sy betrekkinge met die buiteland gevolg, en dus steeds noue bande met Rusland gehandhaaf. Baie Russiese politici beskou Oekraïne nog steeds as 'n integrale deel van Rusland, en die Russiese optrede teen Oekraïne het by 'n aantal politieke en ekonomiese geskille verskerp. Die Russiese Vloot maak nog steeds gebruik van sy basisse op die Krim-skiereiland, en die deurvoer en invoerpryse van Russiese gas is al jare lank 'n strydpunt tussen die twee lande. Die gas-konflik het teen die einde van 2005 verskerp, toe Rusland sy gasuitvoere na Oekraïne drasties verminder het. Hierdie stap het ook groot dele van Wes-Europa geraak, aangesien die druk in die Russiese gaspyplyne oral op die vasteland duidelik gedaal het soos minder gas ontvang is. Koetsjma het ook probeer om beter betrekkinge met die [[Verenigde State]] te handhaaf, onder meer deur sowat 1&nbsp;700 Oekraïense soldate in [[Irak]] te stasioneer. Eerste Minister Viktor Joesjtsjenko het in 2000 en 2001 ekonomiese hervorming aangepak en het ook die parlementêre verkiesing in 2002 gewen. Hy is egter deur die Kommunistiese en oligargiese opposisiepartye gedwing om te bedank. In 2004 is hy as president ingehuldig, terwyl Viktor Janoekowitsj as eerste minister verkies is. Die ekonomie het begin stabiliseer, tog bly die demografiese situasie kommerwekkend. Miljoene Oekraïense burgers bly in die buiteland om daar te werk, en die bevolking het sedert 1991 van 52 tot 44,6 miljoen in 2013 gedaal. === Russies-Oekraïense konflik === [[Lêer:2014 Russo-ukrainian-conflict map.svg|duimnael|Die [[Krim]]skiereiland, wat in 2014 deur Rusland geannekseer is, in pienk. Pienk in die Donbass-gebied verteenwoordig gebiede wat in September 2014 deur die DPR/LPR-separatiste gehou word (stede in rooi)]] Daar was vir lank 'n konflik gewees tussen pro- en anti-Russiese partye in die Oekraïene. Minderhede van die bevolking wat Russies praat in die oostelike provinsies en op die Krim het sterker bande met Rusland ondersteun. Die westelike provinsies wat Oekraïens praat wil dit nie aanvaar nie. Ná die [[Oranje Rewolusie]] wat 'n anti-Russiese regering aan die mag gebring het, is [[Joelia Tymosjenko]] deur die parlement verdryf en ná verkiesings het Janoekowitsj president geword. Ná die val van die pro-Russiese Janoekowitsj-bewind en bloedige onluste, waartydens tientalle betogers deur onbekende eenhede doodgeskiet is, het die Duitse, Franse en Poolse ministers van buitelandse sake – Frank-Walter Steinmeier, Laurent Fabius en Radoslaw Sikorski – as bemiddelaars opgetree. Op 21 Februarie 2014 het Oekraïense politici en die buitelandse ministers 'n ooreenkoms onderteken wat voorsiening vir die ontwapening van onwettige eenhede en die vorming van 'n "regering van nasionale eenheid" gemaak het. Daar is verwag dat ook Russiessprekende landsdele, wat meer as 'n derde van Oekraïne se totale oppervlakte beslaan, in die nuwe oorgangsregering verteenwoordig sou wees. Uiteindelik het die nuwe regering in Kyiv en die Werchowna Rada, die Oekraïense parlement, onder die druk van regsgesinde betogers en straatvegters geswig en 'n wet herroep wat die amptelike status van Russies in die suide en ooste van die land gewaarborg het. In plaas van Russiessprekendes is lede van die regsgesinde, anti-Russiese Swoboda-party as ministers in die nuwe oorgangsregering benoem.<ref>{{de}} [http://www.spiegel.de/politik/ausland/krim-krise-die-fatalen-fehler-der-kiewer-regierung-a-956680.html ''Spiegel Online, 3 Maart 2014:: Konflikt mit Russland: Die fatalen Fehler der Regierung in Kiew'']</ref> Op 3 Maart het Oekraïense politici bevestig dat die regte van Russiessprekendes gewaarborg sal word. Die merendeels Russiessprekende Krim het geweier om die nuwe regering te erken, nog voordat Russiese spesiale eenhede strategiese instellings op die skiereiland soos militêre basisse beset het. Volgens die Russiese regering is hierdie stap onderneem om die Russiessprekende bevolking se "menseregte" te beskerm. Analitici het verduidelik dat Moskou se strategiese doelwitte die proklamasie van 'n onafhanklike Krimrepubliek as Russiese satellietstaat insluit.<ref>{{de}} [http://www.spiegel.de/politik/ausland/nachrichten-ueberblick-was-auf-der-krim-passiert-a-956568.html ''Spiegel Online, 3 Maart 2014: News, Reaktionen, Entwicklungen: Die Krim-Krise im Überblick'']</ref> Hierdie verwagting is in Maart 2014 bewaarheid toe die oorgrote meerderheid kiesers op die Krim die aansluiting by Rusland in 'n referendum goedgekeur het. Terwyl die Oekraïense regering Moskou daarvan beskuldig dat hulle feitlik oorlog teen Oekraïne verklaar het en die onafhanklikwording van Krim nie aanvaar sal word nie, is Oekraïne se militêre slaankrag beperk. '''Die Oekraïense en Russiese weermag se militêre uitrusting in vergelyking''' {| class="wikitable" ! Personeel en Uitrusting<ref>{{de}} [http://www.spiegel.de/politik/ausland/militaer-russland-ist-der-ukraine-ueberlegen-a-956496.html ''Spiegel Online, 2 Maart 2014: Militärarsenal im Vergleich: So sind Russland und die Ukraine gerüstet. Besoek op 3 Maart 2014'']</ref> ! Oekraïne ! Rusland |---- |- | Weermagpersoneel | 130&nbsp;000-160&nbsp;000 | 800&nbsp;000 |---- |- | Reserviste <!-- is dit korrekte Afrikaans? Is dit nie net "Reserwe" nie? --> | 1&nbsp;000&nbsp;000 | 2&nbsp;000&nbsp;000 |---- |- |Militêre begroting in 2013 |1,5 miljard € | 50 miljard € |---- |- |Tenks |4&nbsp;000 | 15&nbsp;500 |---- |- |Vegvliegtuie |400 | 3&nbsp;100 |---- |- |Helikopters |90 | 1&nbsp;000 |} == Politiek == [[Lêer:Виступ Віктора Галасюка у Верховній Раді України.jpg|duimnael|Werchowna Rada, die Oekraïense parlement in Kijif]] Oekraïne het sy onafhanklikheid op 24 Augustus 1991 verklaar toe die staatsgreep van konserwatiewe magte in die [[Sowjetunie]] misluk het. Die Oekraïense bevolking het hulle op 1 Desember per referendum ten gunste van onafhanklikheid uitgespreek. Enkele weke later is die Sowjetunie ontbind. Enkele staatkundige gegewens: * [[Staatshoof]]: President [[Wolodimir Zelenski]] * [[Regeringsleier]]: Premier [[Denis Sjmihal]] * [[Parlement]]: Werchowna Rada. Die 450 parlementslede word vir 'n termyn van vier jaar verkies. * [[Nasionale leuse]]: "Volja, Zlahoda, Dobro" (Oekraïens vir: ''Wilskrag, Eendrag, Tevredenheid'')</small> === Administratiewe indeling === {{Hoofartikel|Deelgebiede van Oekraïne}} [[Lêer:Politiek Oekraïne.png|duimnael|Nederlandse kaart wat die deelgebiede van Oekraïne aandui]] Die huidige administratiewe indeling is uit die Sowjet-tydperk oorgeërf. Vanaf 1957 het die vaslegging van distriksgrense binne die Sowjetrepublieke se bevoegdheid geval. Volgens die grondwet van die Oekraïense Sowjetrepubliek van 1981 is die land administratief ingedeel in ''oblasti'' (geweste), rajons (distrikte) en munisipaliteite. Die laasgenoemde kategorie het stedelike nedersettings, stadsdistrikte, nedersettings, dorpe en dorpsrade behels. Hierdie gevestigde drieledige administratiewe struktuur is ook ná Oekraïne se onafhanklikwording nie aangetas nie.<ref>{{de}} Matthias Morgner: ''Reformbedarf. Kommunale Selbstverwaltung in der Ukraine''. In: Manfred Sapper en Volker Weichsel (reds.): ''Die Ukraine im Wandel. Stabile Instabilität in einem Zwischenland''. Bonn: Bundeszentrale für politische Bildung 2010, bl. 163</ref> Die besondere rol, wat groter stede as nywerheidspilpunte in die sentrale planekonomie vervul het, is deur hulle administratiewe status weerspieël. Die belangrikste industriële sentrums is administratief aan die distrikte gelykgestel. Sewastopol – as basis van die Sowjet-Russiese Swartseevloot – en Kiyv as administratiewe setel het nie onder die Oekraïense SSR se grondwet geval nie, maar is regstreeks deur Moskou geadministreer. Alle ander stedelike nedersettings het in die derde administratiewe kategorie geval. == Demografie == === Etniese samestelling === [[Lêer:Ukrainian girls wearing vyshyvankas at the Independence Day celebration.jpg|duimnael|Oekraïense meisies met tradisionele blommekrone gedurende Onafhanklikheidsdagvierings in 2011]] [[Lêer:Bortnychi in Kyiv.jpg|duimnael|Bortnychi, 'n historiese woonkwartier in die suide van Kyiv]] [[Lêer:(44) PANORAMIC VIEW ON DOWNTOWN IN CITY OF KHARKIV STATE OF UKRAINE PHOTOGRAPH BY VIKTOR O LEDENYOV 20160621.jpg|duimnael|Die integrasie van Russiessprekendes in 'n onafhanklike Oekraïense staat het grotendeels geslaag. So het die merendeels Russiessprekende bevolking van Charkif weerstand gebied teen Russiese inmenging]] Die grense van die huidige Oekraïense staat is eers met die land se onafhanklikwording in 1991 finaal getrek. Daarvoor was hulle die resultaat van die Sowjetunie se binnelandse beleid. Dat hierdie grense grootliks ooreenstem met die gebied wat tradisioneel deur Oekraïners bewoon is, is aan Josef Stalin se etniese beleid te danke waarvolgens alle Oekraïners in die Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek verenig is. Maar al het dié politieke konstruk op etniese oorwegings berus, is die huidige Oekraïense republiek 'n veelvolkestaat. Van die altesaam 48 miljoen bewoners volgens die sensus van 2001 was 78 persent etniese Oekraïners. [[Russe]] was die grootste etniese minderheid met 17 persent. Hulle is veral in die oostelike landsdele en op die Krim-skiereiland saamgetrek. Maar ook Pole en Jode het, alhoewel hulle vandag klein minderhede vorm, 'n belangrike rol in die geskiedenis van die land gespeel. Ander etniese minderhede sluit Wit-Russe, Roemene, Bulgare en Hongare in. Intussen het ook talle [[Krimtatare]], wat gedurende die Tweede Wêreldoorlog gedeporteer is, na die Krim teruggekeer. === Demografiese ontwikkeling === Volgens die vier Sowjet-sensusse ná die Tweede Wêreldoorlog het Oekraïne tussen 1959 en 1989 'n bestendige bevolkingsgroei getoon. Vroeg in 1993 het die inwonertal tot die hoogste vlak in die geskiedenis gestyg en daarna voortdurend afgeneem. {|class="wikitable" ! Jaar ! Inwonertal |---- |- | 1959 | 41&nbsp;869&nbsp;000 |---- |- | 1970 | 47&nbsp;126&nbsp;500 |---- |- |1979 |49&nbsp;754&nbsp;600 |---- |- |1993 |52&nbsp;244&nbsp;100 |---- |- |2001 |48&nbsp;457&nbsp;100 |} Amptelike statistieke toon 'n dramatiese afname in bevolking. In die twee dekades tussen 1993 en 2013 het die inwonertal gekrimp van 53 tot 44,6 miljoen. Terwyl baie Oekraïners na Europese en oorsese lande met 'n hoër lewenspeil geëmigreer het, het ook geboortesyfers en lewensverwagting merkbaar gedaal. In 2006 en 2007 het die regering pogings onderneem om dié demografiese tendens deur verhoogde kindertoelaes teen te werk. Geboortesyfers het vervolgens gestyg en die negatiewe bevolkingsgroei het verstadig. Nogtans word daar steeds meer sterfgevalle as geboortes aangeteken. Die getal Oekraïners in die buiteland word op meer as 2,5 miljoen beraam.<ref>{{en}} Greg Bloom: ''Ukraine''. Lonely Planet Publications 2008, bl. 38</ref> === Nasie en staat === Die Oekraïense term vir "nasie", ''natsiia'', het 'n heel ander betekenis as sy Afrikaanse eweknie wat algemeen gebruik word as 'n sinoniem vir "staat". Die Oekraïense ''natsiia'' verwys daarenteen eerder na 'n etniese gemeenskap wat dieselfde oorsprong, taal en kultuur deel, maar nie noodsaaklik oor sy eie staat beskik nie.<ref>{{de}} Yekelchyk (2007), bl. 7</ref> Hierdie verskil in betekenis weerspieël die politieke situasie in Oekraïne in die tyd voor die Eerste Wêreldoorlog toe Wes-Europa hoofsaaklik uit nasiestate bestaan het, terwyl multinasionale ryke groot dele van Sentraal- en Oos-Europa oorheers het. Omstreeks 1900 was die gebiede met 'n etniese Oekraïense bevolking verdeel tussen die Russiese Ryk en Oostenryk-Hongarye. Die enigste realistiese visie vir Oekraïners was dié van 'n taal- en kultuurgemeenskap, en selfs dit is indertyd nie deur alle Oekraïenssprekendes gedeel nie. === Oekraïners === {{Hoofartikel|Oekraïners}} [[Lêer:Ukraine census 2001 Ukrainians.svg|duimnael|Verspreiding van Oekraïners in Oekraïne volgens [[oblast]]e in 2001]] In die oudste historiese dokumente, wat na die bewoners van die huidige Oekraïne verwys, word die plaaslike Slawiessprekende bevolking Rusyny, Rusychi (uitgespreek as Roesitsji) en Rusy (afgelei van die Kiëf-Roes) genoem. Tussen die 10de en 12de eeu het hierdie terme nog nie die proto-Russiese bewoners in die noordoostelike vorstedomme van Kiëf-Roes ingesluit nie. Die huidige moderne naam ''Ukraintsi'' is afgelei van ''Ukraina'' (Oekraïne), 'n term wat vir die eerste keer in 'n dokument van 1187 voorkom. Oekraïners het tot in die 19de eeu, met enkele uitsonderings, hoofsaaklik hul oorspronklike taalgebied bewoon. Eers in die laaste dekades van die 19de eeu het groot getalle Oekraïners, wat indertyd onder Russiese bewind gestaan het, na die Asiatiese gebiede van die Russiese Ryk gemigreer, terwyl baie van hul landgenote in Wes-Oekraïne, wat destyds deel uitgemaak het van Oostenryk-Hongarye, 'n nuwe tuiste in Noord-Amerika gevind het. Vandag bly sowat 'n kwart van alle Oekraïners in die buiteland. === Boere === [[Lêer:Володимир Маковський. Україна. Vladimir Makovsky. Ukrainean Village.jpg|duimnael|Wladimir Makofski: Feestyd in 'n Oekraïense dorp]] [[Lêer:Velykodny buket by IVF.jpg|duimnael|Oekraïense tradisies is diep gewortel in die plattelandse lewe. Paastyd in Oekraïne is 'n fees vir die oog en die maag]] Nog tot in die tweede derde van die 20ste eeu was die oorgrote meerderheid van Oekraïenssprekendes boere. Alhoewel daar in die middeleeue en die vroeë moderne tyd wél 'n groter aantal Oekraïense ortodokse adellikes en stadsbewoners was, het diskriminasie aan die kant van die Poolse owerheid en die sterk invloed van Pole se eie adellike kultuur daartoe gelei dat die Oekraïense adelsklas in die 18de eeu oorwegend gepoloniseer was. In die 18de en 19de eeu het die nuwe Russiese bewindhebbers dieselfde diskriminerende houding teen Oekraïenssprekendes ingeneem en sodoende 'n proses van vinnige Russifisering bevorder.<ref>{{de}} Andreas Kappeler: ''Das historische Erbe der Ukraine''. In: Manfred Sapper en Volker Weichsel (reds.): ''Die Ukraine im Wandel. Stabile Instabilität in einem Zwischenland''. Bundeszentrale für politische Bildung (bpb): Bonn 2010, bl. 16</ref> Groot dele van die gepoloniseerde of gerussifiseerde bolaag van die Oekraïense samelewing het 'n relatief sterk streeksbewussyn bewaar, maar die leefwêrelde van die boerebevolking en plaaslike elites was streng van mekaar geskei. Gaandeweg het sowel die etnoniem Oekraïner (dikwels ook Roeteen, Rusyn of Klein-Rus) asook die skertsende bynaam ''chochol'' die betekenis van "boer" gekry. Sosiale, etniese en taalkundige verskille het saamgeval. Die Oekraïense taal en kultuur is in die 18de en 19de eeu hoofsaaklik deur die plattelandse bevolking aan die lewe gehou. Die Oekraïense nasionale beweging is deur 'n klein laag van Oekraïense intellektueles gedra wat die boerebevolking vir hul ideale probeer mobiliseer het om hulle in 'n moderne nasie te integreer. Die sosiale status van die meeste Oekraïense boere is tot in die 17de eeu verlaag tot lyfeienskap. Die groot grondbesitters was Poolssprekendes en in toenemende mate ook gepoloniseerde Oekraïense adellikes. Terwyl die vryheidsregte, wat in 1648 aan Kosakke toegeken is, net 'n kort tussenspel sou wees, het Oekraïense boere in Pole-Litaue reeds in die tweede helfte van die 17de eeu en in die Russiese Ryk in die 18de eeu weer lyfeienes geword. Die meeste van hulle het ook ná die amptelike boerebevryding teen die middel van die 19de eeu in armoede verkeer. Die laat afskaffing van lyfeienskap het 'n negatiewe impak op die sosiale mobilisering, verstedeliking en geletterdheid van boere gehad sodat hulle min belang in die nasionale aspirasies van intellektueles gestel het en eerder pogings onderneem het om hul moeilike ekonomiese situasie te verbeter. Om hulle aandag te trek, is nasionaliste genoodsaak om hul nasionale doelwitte met sosiale programme te verbind. So het die meeste politieke partye in Oostenryk en in die Russiese Ryk in hul programme nasionalistiese en sosialistiese ideale met mekaar verbind. In die moeilike tye van die Eerste Wêreldoorlog en die Russiese Rewolusie het tenminste 'n deel van die plattelandse Oekraïense bevolking nasionale doelwitte gesteun, maar in die volgende burgeroorloë het sosiale kwessies weer na vore getree. Die gedwonge kollektivering van Oekraïne se landboubedryf en die ontsettende hongersnood van 1932 en 1933, wat deur die Stalin-bewind bewus veroorsaak is, het 'n nekslag vir boere toegedien. Vervolgens is die industriële ontwikkeling en verstedeliking van Oekraïne deur die Sowjet-owerheid geforseer. Die resultaat, waarna in die 1930's met trots verwys is, was 'n "volwaardige sosiale struktuur" met 'n stedelike bevolking, 'n nuwe klas van nywerheidswerkers en 'n nuwe intelligentsia. Baie stadsbewoners het in hierdie periode hul Oekraïense identiteit en omgangstaal kwytgeraak en het hulself by die Russiessprekende bevolking aangepas.<ref>{{de}} Kappeler (2010), bl. 17</ref> Ook in hierdie tydperk het die Oekraïense taal en kultuur sy oorlewing in die moderne Sowjet-samelewing aan die platteland te danke gehad. Oekraïners het hul landelike karakter en tradisies langer gehandhaaf as Russe en ander etniese groepe in die Sowjetunie. So was in 1959 eers 39 persent van die Oekraïense bevolking verstedelik – teenoor 58 persent van die Russiese en 48 persent van die totale Sowjet-bevolking. Die tradisies van die boerebevolking is tans steeds lewendig in Oekraïne, soos uit die leefstyl, eetgewoontes en mentaliteit van groot dele van sy bevolking blyk. Groot waarde word aan volkstradisies, -klere en -dans geheg, terwyl etnografiese musea wye aandag geniet. Die kenmerkende karakter van Oekraïners is bepaal deur die feit dat hul proses van nasiewording hoofsaaklik deur die plattelandse bevolking gedra is – 'n verskynsel wat ook in verskeie ander Noordoos- en Oos-Europese lande soos Litaue, Slowenië, Slowakye en Wit-Rusland waargeneem kan word. In teenstelling daarmee het byvoorbeeld Pole en Hongarye as adelsnasies, Duitsland en Tsjeggië as burgerlike samelewings en Frankryk en Rusland as sentralistiese eenheidstate ontwikkel. Hierdie tipologie beskryf die ingewikkelde proses van nasiewording weliswaar in baie growwe trekke. So het ook in Oekraïne adel, geestelikheid en veral Kosakke 'n belangrike rol in dié proses gespeel.<ref>{{de}} Kappeler (2010), bl. 17-18</ref> === Godsdiens === [[Lêer:Lwow Jura.JPG|duimnael|Die Grieks-Ortodokse Sint-Joriskatedraal in Lwif (Lemberg)]] [[Lêer:St. Michael's Cathedral from belltower.JPG|duimnael|Sint Michiel-katedraal in Kijif]] [[Lêer:Bakhchisaray, Hansaray Museum.jpg|duimnael|Die Krimse Khan se paleis by Hansaray was vir meer as 300 jaar die sentrum van [[Islam]] op die Krim]] [[Lêer:Kharkov Synagogue1.jpg|duimnael|Die Choral-[[sinagoge]] in [[Charkif]] is die grootste in die hele Oekraïne]] Een van die opvallendste kenmerke van Oekraïense nedersettings is die groot aantal kerke in aanbou. Ná die land se onafhanklikwording is baie kerkgeboue, wat in die 1930's as gevolg van [[Josef Stalin]] se ateïstiese beleid gesloop is, heropgebou, maar ook nuwes het ontstaan. Terwyl Oekraïners weer belang stel in hul kulturele tradisies, is daar ook 'n behoefte aan spiritualiteit en geestelike waardes wat kerkbywoning sterk laat toeneem het.<ref>{{de}} Gerlach en Schmidt (2011), bl. 43</ref> Die nuwe belangstelling in die Christelike geloof vind plaas in die historiese spanningsveld tussen die Katolieke tradisies van Wes-Oekraïne en die Oosters-Ortodokse geloofswêreld in die ooste van die land. Tussen hierdie twee Christelike hoofpole met sy Roomse en Bisantynse oorspronge het 'n derde tradisie as mengvorm ontstaan – die Grieks-Katolieke of Geünieerde Kerk. Sy ritus verskil nouliks van dié in Ortodokse kerke, maar in regtelike opsig val dit nogtans onder die gesag van die [[pous]] in Rome. Die vorming van 'n Geünieerde Kerk was een in 'n lang reeks pogings om die kloof, wat met die [[Oos-Wes-skisma]] van 1054 in Christelike geledere ontstaan het, weer te oorbrug. So het ook die Rooms-Katolieke Poolse staat daarin belang gestel om van sy Ortodokse Oekraïense onderdane getroue burgers te maak. Na verskeie vergeefse pogings om 'n geunifiseerde kerk te vestig, het die Poolse Kroon deur geheime onderhandelinge in die laat 16de eeu uiteindelik sy doelwit bereik toe ses Ortodokse biskoppe in 1594 'n unieverdrag met Rome onderteken het waardeur 'n Grieks-Katolieke Kerk gestig is. Die ses ondertekenaars is deur ander Ortodokse gelowiges as verraaiers bestempel, en tot vandag word die Geünieerde Kerk as 'n Rooms-Katolieke invalshoek beskou. Die nuwe kerk is ook deur Rooms-Katolieke met argwaan bejeën. In Oekraïense gebiede, wat ná die Poolse Delinge onder Russiese bewind gekom het, het tsarin [[Katharina II van Rusland|Katharina die Grote]] die Geünieerde Kerk summier verbied. Maar dit het voortbestaan in dié landsdele wat by die Habsburgse Oostenryk-Hongarye ingelyf is. Hier het die kerk ná die ontstaan van 'n Oekraïense nasionale beweging in die 19de eeu pogings onderneem om as die nasionale kerk van Oekraïne erken te word. Gedurende die Tweede Wêreldoorlog het die kerk bande onderhou met nasionalistiese bewegings. Ná 1946 is dit van kollaborasie beskuldig. Baie geestelikes het geëmigreer, ander is in hegtenis geneem. Die kerk het in die ondergrond voortbestaan en het in die tyd van die perestroika, die politieke liberalisering in die Sowjetunie, sy wettige status herwin. Dit het vervolgens veral in Wes-Oekraïne sterk groei getoon waar dit in 1993 weer vyf miljoen gelowiges en meer as 1&nbsp;000 priesters getel het. Die Grieks-Katolieke kerkhoof, grootaartsbiskop kardinaal Ljoebomir Hoezar, het in 2004 die Oranje Rewolusie in Oekraïne gesteun. Die besluit om sy amptelike setel van Lwif na Kijif te verskuif is in die volgende jaar deur baie Ortodokse gelowiges as aanmatigend beskou, ongeag die feit dat die kerk se geestelike sentrum, die Sint-Joriskatedraal, steeds in Lwif geleë is.<ref>{{de}} Gerlach en Schmidt (2011), bl. 44</ref> Lwif dien daarnaas ook as die geestelike sentrum vir Rooms-Katolieke gelowiges in Oekraïne wat dikwels van Poolse afkoms is. Die Oekraïens-Ortodokse Kerk, wat nog tot en met 1990 as Russies-Ortodokse Kerk bekendgestaan het, staan tradisioneel in die politieke spanningsveld tussen Kijif en Moskou. Die kerkhoof, die metropliet in Kijif wat sy amptelike setel in die Grotteklooster het, val onder die gesag van die Ortodokse patriarg in Moskou. Baie gelowiges spreek hulle ten gunste van 'n onafhanklike Oekraïense kerk uit, 'n sogenaamde outokefale kerk, met Oekraïens as kerktaal en 'n eie patriarg – 'n droom wat in die Russiese Ryk nie vervul het nie. Eers met die tsaar se bedanking het gelowiges 'n kans gesien vir 'n selfstandige kerk. So is op 9 Mei 1919 die eerste Oekraïense liturgie in die Garnisoenkerk te Kijif gevier. Die skeiding van staat en kerk, wat deur die Bolsjewiki bewerkstellig is, het die amptelike registrasie van 'n Oekraïense kerk moontlik gemaak waarvoor die owerheid kerkgeboue beskikbaar gestel het. In September 1921 is die opperpriester Lipkofski tot hoof van die outokefale Ortodokse Kerk van Oekraïne gewy. Maar slegs vir 'n kort periode het die Bolsjewiki geloofsvryheid gewaarborg voordat Lenin in die 1920's met sy leuse "Hoe meer reaksionêre geestelikes ons kan skiet, hoe beter!" 'n bloedige vervolging van gelowiges en geestelikheid begin het. Die besetting van Oekraïne deur Duitse troepe in 1941 het 'n kort herlewing van die kerk moontlik gemaak, maar nadat die Duitsers hulle aan Oekraïne moes onttrek, het baie lede van die kerkhiërargie na Duitsland gevlug en hulle uiteindelik in Noord-Amerika gevestig. Ná die onafhanklikwording in 1991 het 'n deel van die Ortodokse Kerk onder leiding van die metropoliet Filaret weggebreek van die moederkerk om die onafhanklike Oekraïens-Ortodokse Kerk van die Kijifse Patriargaat te vorm. == Ekonomie == === Kenmerke === [[Lêer:Zmiiv thermal power plant (2007).jpg|duimnael|Termiese kragsentrale in Zmiiv]] [[Lêer:Dnipropetrovsk view 2015 tov-tob.jpg|duimnael|Die sakekern van [[Dnipro]]]] Oekraïne is 'n ope markekonomie wat deur 'n agterstand ten opsigte van modernisering en diversifering gekenmerk word. Met 'n per capita-inkomste van sowat VSA-$ 3&nbsp;600 val die land in die Wêreldbank se kategorie van laer-middelinkomste-lande. Die persentasie arm huishoudings het in die tydperk voor die internasionale finansiële krisis in 2008 merkbaar gedaal. Opvallend is die verskil tussen die relatief welvarende hoofstadgebied en die arm platteland. Ondanks hoë groeisyfers tot en met 2008 was die pas van ekonomiese transformasie stadig en is hervormings as gevolg van politieke instabiliteit en invloedryke belangegroep vertraag. Die huidige regering het aangekondig dat hulle 'n omvangryke program van hervormings tot en met 2014 sal verwesenlik om 'n beter klimaat vir buitelandse beleggings te skep. === Struktuur === Ná die ineenstorting van die sentraal beheerde planekonomie in die vroeë 1990's is voormalige staatsondernemings vinnig geprivatiseer. Dit was egter veral 'n klein groep oligarge wat voordeel uit hierdie beleid getrek het en tans groot invloed op ekonomiese besluite kan uitoefen. 'n Aansienlike persentasie ondernemings word steeds deur die Oekraïense staat beheer. Die ooste van die land was tradisioneel die sentrum van swaar en ligte nywerhede, terwyl Wes-Oekraïne 'n sterk agrariese karakter bewaar het. Die belangrikste ekonomiese sektore is metaalvervaardiging en chemie, landbou en voedselverwerking asook masjienbou. Die ekonomiese groei is aanvanklik veral deur toenemende uitvoere en hoër privaat verbruik aangedryf. Privaat verbruikers steun hierby sterk op lenings, ook in buitelandse valuta. Oekraïne kan nie self in sy energiebehoeftes voorsien nie en is grotendeels op invoere aangewese. Wat Oekraïne vir buitelandse beleggers aantreklik kan maak is die relatief groot binnelandse mark met meer as 46 miljoen verbruikers, 'n aantal hoog ontwikkelde industriële sektore (waaronder vliegtuig- en vuurpylvervaardiging), die geografiese ligging digby die markte van die Europese Unie en Oos-Europa, die groot agterstand ten opsigte van privaat verbruik en modernisering, 'n goed ontwikkelde landbousektor en 'n hoogs opgeleide beroepsbevolking met 'n relatief lae vlak van lone en salarisse.<ref>{{de}} [http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/Laender/Laenderinfos/Ukraine/Wirtschaft_node.html ''Duitse Departement van Buitelandse Sake: Oekraïne – Ekonomie''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120627024659/http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/Laender/Laenderinfos/Ukraine/Wirtschaft_node.html |date=27 Junie 2012 }}</ref> === Landboupotensiaal === [[Lêer:Wheat fields in Ukraine-5962.jpg|duimnael|'n Koringveld in die [[Lwif-oblast]] gedurende Augustus]] Die Oekraïne was die koringkamer van die Sowjetunie. Alhoewel slegs 15 persent van die Sowjet-Russiese landbougrond in die Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek geleë was, het dié deelstaat nagenoeg 60 persent van die jaarlikse mielie-opbrengs, 50 persent van die suikerrietopbrengs, 40 persent van die koringopbrengs en 40 persent van die sonneblomsaad asook 'n kwart van die varkvleis gelewer. Ná die onafhanklikwording van die land het die bruto landbouproduksie (BLP) in die 1990's binne 'n dekade met 50 persent afgeneem. Die land het vandag groot landboupotensiaal vanweë sy klimaatstoestande, lae bevolkingsdigtheid en sy geografiese ligging. Meer as 40 miljoen hektaar landbougrond (waarvan 33 miljoen ha akkergrond) is beskikbaar vir grootskaalse produksie van graan en oliesade en landbouveredelingsprodukte soos melk en vleis. Meer as die helfte van Oekraïne se akkergrond is swart grond of ''čornozem'' van hoë gehalte wat hoë graan- en oliesaadopbrengste per hektaar verseker. Meer as 'n derde van die wêreld se swart grond is in die land saamgetrek. Ysvrye seehawens langs die Oekraïense Swartseekus is geskik vir die grootskaalse uitvoer van landbouprodukte na die Europese Unie, die Nabye en Midde-Ooste en Noord-Afrika. Daar is egter ook negatiewe natuurlike invloedsfaktore soos die jaarlikse sterk wisselende reënval (met 'n gemiddeld van 700&nbsp;mm in die noordweste teenoor slegs 350&nbsp;mm in die suidelike landsdele) wat graan- en oliesaadopbrengste beperk, koue winters of onvoldoende sneeuval waardeur wintergraan aan koue blootgestel word en die grond in die lente nie vogtig genoeg is vir plante nie. Droogtes en uiterste weerstoestande in die winter verminder oeste elke derde of vyfde jaar. 'n Gebrek aan kapitaal, tegniese kennis, bestuursvaardighede, moderne bemarkingstelsels en 'n strategiese ekonomiese en politieke raamwerk, wat mededingendheid op die wêreldmark verseker, plaas tans nog verdere beperkings op die uitvoergerigte landbousektor. == Kultuur == === Literatuur === Met die onafhanklikwording van Oekraïne het die kultuurbedryf homself uit die bande van die [[sosialistiese realisme]] bevry. Veral Oekraïense literatuur het 'n nuwe bloeitydperk beleef en vir die eerste keer in sy geskiedenis ook aandag in die buiteland getrek. Werke van belangrike skrywers soos Joeri Androechowitsj, Oksana Saboesjko en Serhii Sjadan is in 'n verskeidenheid tale vertaal, net soos die romans en novelle van Andrei Koerkof wat oorspronklik in Russies verskyn het.<ref>{{de}} Kappeler (2015), bl. 17</ref> === Media === Televisie- en radioprogramme word deur privaatstasies en Oekraïne se nasionale uitsaaikorporasie op nasionale en streeksvlak uitgesaai. Die nasionale televisie- en radiodiens word tans omskep tot 'n openbare uitsaaier volgens die voorbeeld van ander Europese lande. Die belangrikste nasionale dagblaaie is ''Ukrajinska Prawda'', ''Sewodnja'', ''Den'' en ''Fakty i Kommentarii''. Daar is vier belangrike weekblaaie – ''Dserkalo Tyshna'', ''Nowoe Wrema'', ''Fokus'' en ''Ukrajinsky Tyshden''. Dag- en weekblaaie ontvang hul berigte van 'n verskeidenheid persagentskappe waarvan ''UNIAN'' en ''Interfax'' die belangrikste is.<ref>{{de}} [http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/Laender/Laenderinfos/01-Nodes_Uebersichtsseiten/Ukraine_node.html ''Duitse Departement van Buitelandse Sake: Oekraïne. Besoek op 29 Februarie 2016'']</ref> == Sport == Oekraïne het saam met Pole die [[Europese Sokkerkampioenskap 2012]] aangebied. == Verwysings == {{Verwysings|4}} == Bronnelys == ; Algemeen * {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Ukraine|title=Ukraine|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=24 Junie 2022}} * {{en}} {{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ukraine/|title=Ukraine|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|accessdate=24 Junie 2022}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Ukraine|Oekraïne}} {{Wikt|Oekraïne}} * {{en}} {{Wikivoyage|Ukraine|Oekraïne}} ; Amptelike webtuistes ---- * {{en}} [https://www.president.gov.ua/ ''Amptelike webtuiste van die President van Oekraïne''] * {{en}} [https://www.kmu.gov.ua ''Amptelike webtuiste van die Regering van Oekraïne''] * {{en}} [https://www.rada.gov.ua ''Amptelike webtuiste van die Parlement van Oekraïne''] ; Ensiklopedieë ---- * {{en}} [http://www.encyclopediaofukraine.com/ ''Die Canadian Institute of Ukrainian Studies se Internet Encyclopedia of Ukraine''] ; Kaarte ---- * {{en}} [http://commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_Ukraine ''Wikiatlas van Oekraïne''] {{Lande van Europa}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Oekraïne| ]] gpw22mu2w40nfcazh3358gxazwlgykn 4 9591 2519712 2519244 2022-08-16T22:39:19Z Aliwal2012 39067 /* Samoaanse nasionale rugbyspan */ ondersteun wikitext text/x-wiki {| width="100%" style="background:#FFFFFF; border:solid 1px #479429;" cellspacing="0" cellpadding="10" | colspan="2" | '''Kandidaatartikels vir voorblad: Help vorm die beste van Wikipedia''' Hier besluit ons watter artikels op die voorblad van die Afrikaanse Wikipedia gaan verskyn. ''''n Voorbladartikel''' moet die beste werk op Wikipedia ten toon stel. Om 'n artikel te nomineer kan dit gewoon bygevoeg word aan die onderkant van hierdie bladsy. Lees asseblief eers die [[Wikipedia:Riglyne vir voorbladartikels|Riglyne vir nominasie]] voor u 'n artikel nomineer. U kan beïnvloed wat op die voorblad verskyn deur 'n artikel te ondersteun of deur beswaar aan te teken. Persone wat 'n artikel voorstel moet ook bereid wees om te help om besware aan te spreek. As daar geen noemenswaardige besware is nie kan 'n artikel moontlik 'n voorbladartikel word. Die beleid is tans om enige genomineerde bladsy waarvoor daar na 'n maand geen geldige beswaar is nie en wat aan die [[Wikipedia:Riglyne vir voorbladartikels|vereistes voldoen]] as 'n moontlike voorbladartikel te beskou. 'n Artikel word vir 'n week lank op die voorblad vertoon, vanaf Maandag tot die daaropvolgende Sondag. Ou suksesvolle nominasies word na die betrokke argief verskuif. 'n Lys van voorbladartikels wat al in hierdie jaar gebruik is, is by [[Wikipedia:Voorbladartikels {{CURRENTYEAR}}]] te kry. Daar is ook 'n inleiding tot die voorbladartikelprojek by [[Wikipedia:Voorbladartikel]]. Onsuksesvolle nominasies kan besigtig word by [[Wikipedia:Onsuksesvolle voorbladnominasies/2022]]. |- | colspan="2" | <div style="border-bottom: solid 2px #479429;">[[Lêer:Calendar-nl.png|30px]] '''Opkomende weke'''</div> |- valign="top" | width="50%" | '''[[Wikipedia:Voorbladartikel week {{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +1 }} {{CURRENTYEAR}}|Volgende week]]''' {{ #ifexist: Wikipedia:Voorbladartikel week {{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +1 }} {{CURRENTYEAR}} | {{Wikipedia:Voorbladartikel week {{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +1 }} {{CURRENTYEAR}}}} | {{Geen Voorbladartikel|week={{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +1 }}}} }} | width="50%" | '''[[Wikipedia:Voorbladartikel week {{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +2 }} {{CURRENTYEAR}}|Die week daarop]]''' {{ #ifexist: Wikipedia:Voorbladartikel week {{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +2 }} {{CURRENTYEAR}} | {{Wikipedia:Voorbladartikel week {{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +2 }} {{CURRENTYEAR}}}} | {{Geen Voorbladartikel|week={{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +2 }}}} }} |} {{Argiefboks|18 | argief1 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2005|2005]] | argief2 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2006|2006]] | argief3 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2007|2007]] | argief4 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2008|2008]] | argief5 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2009|2009]] | argief6 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2010|2010]] | argief7 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2011|2011]] | argief8 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2012|2012]] | argief9 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2013|2013]] | argief10 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2014|2014]] | argief11 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2015|2015]] | argief12 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2016|2016]] | argief13 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2017|2017]] | argief14 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2018|2018]] | argief15 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2019|2019]] | argief16 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2020|2020]] | argief17 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2021|2021]] | argief18 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2022|2022]] }} Hier kan u gerus voorstelle maak vir moontlike voorbladartikels, of ondersteuning of beswaar lewer oor huidige nominasies. Dit is behulpsaam om u nominasies, besware en ondersteuning van kommentaar te voorsien wat betrekking op die artikel se inhoud het. Indien u gekant is teen 'n artikel se nominasie kan dit help om te sê waarom, so kan probleme aangespreek word en u mag u teenkanting na ondersteuning verander. So ook kan redes vir 'n nominasie ander gebruikers help om die goeie punte van 'n artikel raak te sien. U is welkom om die volgende sjablone te gebruik: * {{sl|ondersteun}} ({{ondersteun}}) * {{sl|gekant}} ({{gekant}}) * {{sl|neutraal}} ({{neutraal}}) * {{sl|kommentaar}} ({{kommentaar}}) * {{sl|vraag}} ({{vraag}}) ; Wenk: Om die vervoerband vir 2022 te besigtig, '''[[Wikipedia:Voorbladartikels 2022|klik hier]]'''. ;Nuwe voorstelle == [[Cleopatra VII]] == {{sperdatum|20 Augustus 2022}} * {{ondersteun}} [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 09:08, 10 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Kan ons asb die artikel gedurende Augustus plaas - die maand van die vrou? Groete! [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 18:05, 10 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Geen probleem, ons druk haar sommer voor in die ry in! --[[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 20:01, 10 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 19:17, 10 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Rooiratel|Rooiratel]] ([[Gebruikerbespreking:Rooiratel|kontak]]) 07:46, 11 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[Fenisië]] == {{sperdatum|26 Augustus 2022}} * {{ondersteun}} [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 19:06, 26 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 20:50, 26 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Rooiratel|Rooiratel]] ([[Gebruikerbespreking:Rooiratel|kontak]]) 07:48, 28 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 11:07, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 16:14, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[Uranus se ringe]] == {{sperdatum|30 Augustus 2022}} * {{ondersteun}} – Ek weet nie of dit dalk 'n bietjie ingewikkeld is nie (ek verstaan self nie heeltemal alles nie). Maar die Engelse artikel, waarvan dit vertaal is, is 'n sterartikel. [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 09:18, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 18:29, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 19:26, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Rooiratel|Rooiratel]] ([[Gebruikerbespreking:Rooiratel|kontak]]) 10:41, 1 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 16:14, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[San Francisco Internasionale Lughawe]] == {{sperdatum|30 Augustus 2022}} * {{ondersteun}} – Ek volg hiermee die [[Doebai Internasionale Lughawe]]-voorblad op. Groete, [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 15:29, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 18:29, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 19:48, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 16:14, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[Suid-Afrikaanse Grensoorlog]] == {{sperdatum|30 Augustus 2022}} * {{ondersteun}} – Plaaslike [[Koue Oorlog]] geskiedenis - [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 18:29, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 19:26, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 19:46, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Rooiratel|Rooiratel]] ([[Gebruikerbespreking:Rooiratel|kontak]]) 10:41, 1 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 16:14, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[Neanderdaller]] == {{sperdatum|31 Augustus 2022}} * {{ondersteun}} – Sjoe, nou is ek moeg vir dié spulletjie. [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 13:23, 20 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 15:36, 20 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 18:51, 21 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – ondersteun my voorgeslagte! [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 10:40, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[Jupiter]] == {{sperdatum|2 September 2022}} * {{ondersteun}} [[Gebruiker:Burgert_Behr|– <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 12:33, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 16:10, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 16:15, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 16:20, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Rooiratel|Rooiratel]] ([[Gebruikerbespreking:Rooiratel|kontak]]) 06:13, 3 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[Virgin Australia]] == {{sperdatum|7 September 2022}} * {{ondersteun}} – Aansluitend tot sy mededinger, [[Qantas]]. Groete, [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 19:38, 8 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 19:16, 10 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Rooiratel|Rooiratel]] ([[Gebruikerbespreking:Rooiratel|kontak]]) 07:46, 11 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[Samoaanse nasionale rugbyspan]] == {{sperdatum|14 September 2022}} * {{ondersteun}} – Samoa is een van die Pasifiese eilandstate waar rugby hoofsport én nasionale sport is. Hulle is ook bekend vir hul Siva Tau-oorlogsdans. Ek vra dat hierdie artikel in die week rondom 23 September 2022 geplaas word, dan sal dit in 'n unieke gebeurtenis saam met [[:de:Samoanische Rugby-Union-Nationalmannschaft]] op die voorblad verskyn. – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 22:38, 16 Augustus 2022 (UTC) == [[Skotse nasionale krieketspan]] == {{sperdatum|14 September 2022}} * {{ondersteun}} – Hulle speel sedert sowat 200 jaar gelede al krieket en is tans van die leidende krieketlande in Europa. – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) <!-- Dis die laaste lyn van hierdie bladsy, skryf asb. hierbo! --> [[Kategorie:Voorblad]] mnsbu4ss52jcxrbq05x8vwfn4kkkerg 2519713 2519712 2022-08-16T22:42:25Z Aliwal2012 39067 /* Skotse nasionale krieketspan */ wikitext text/x-wiki {| width="100%" style="background:#FFFFFF; border:solid 1px #479429;" cellspacing="0" cellpadding="10" | colspan="2" | '''Kandidaatartikels vir voorblad: Help vorm die beste van Wikipedia''' Hier besluit ons watter artikels op die voorblad van die Afrikaanse Wikipedia gaan verskyn. ''''n Voorbladartikel''' moet die beste werk op Wikipedia ten toon stel. Om 'n artikel te nomineer kan dit gewoon bygevoeg word aan die onderkant van hierdie bladsy. Lees asseblief eers die [[Wikipedia:Riglyne vir voorbladartikels|Riglyne vir nominasie]] voor u 'n artikel nomineer. U kan beïnvloed wat op die voorblad verskyn deur 'n artikel te ondersteun of deur beswaar aan te teken. Persone wat 'n artikel voorstel moet ook bereid wees om te help om besware aan te spreek. As daar geen noemenswaardige besware is nie kan 'n artikel moontlik 'n voorbladartikel word. Die beleid is tans om enige genomineerde bladsy waarvoor daar na 'n maand geen geldige beswaar is nie en wat aan die [[Wikipedia:Riglyne vir voorbladartikels|vereistes voldoen]] as 'n moontlike voorbladartikel te beskou. 'n Artikel word vir 'n week lank op die voorblad vertoon, vanaf Maandag tot die daaropvolgende Sondag. Ou suksesvolle nominasies word na die betrokke argief verskuif. 'n Lys van voorbladartikels wat al in hierdie jaar gebruik is, is by [[Wikipedia:Voorbladartikels {{CURRENTYEAR}}]] te kry. Daar is ook 'n inleiding tot die voorbladartikelprojek by [[Wikipedia:Voorbladartikel]]. Onsuksesvolle nominasies kan besigtig word by [[Wikipedia:Onsuksesvolle voorbladnominasies/2022]]. |- | colspan="2" | <div style="border-bottom: solid 2px #479429;">[[Lêer:Calendar-nl.png|30px]] '''Opkomende weke'''</div> |- valign="top" | width="50%" | '''[[Wikipedia:Voorbladartikel week {{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +1 }} {{CURRENTYEAR}}|Volgende week]]''' {{ #ifexist: Wikipedia:Voorbladartikel week {{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +1 }} {{CURRENTYEAR}} | {{Wikipedia:Voorbladartikel week {{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +1 }} {{CURRENTYEAR}}}} | {{Geen Voorbladartikel|week={{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +1 }}}} }} | width="50%" | '''[[Wikipedia:Voorbladartikel week {{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +2 }} {{CURRENTYEAR}}|Die week daarop]]''' {{ #ifexist: Wikipedia:Voorbladartikel week {{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +2 }} {{CURRENTYEAR}} | {{Wikipedia:Voorbladartikel week {{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +2 }} {{CURRENTYEAR}}}} | {{Geen Voorbladartikel|week={{ #expr: {{CURRENTWEEK}} +2 }}}} }} |} {{Argiefboks|18 | argief1 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2005|2005]] | argief2 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2006|2006]] | argief3 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2007|2007]] | argief4 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2008|2008]] | argief5 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2009|2009]] | argief6 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2010|2010]] | argief7 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2011|2011]] | argief8 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2012|2012]] | argief9 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2013|2013]] | argief10 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2014|2014]] | argief11 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2015|2015]] | argief12 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2016|2016]] | argief13 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2017|2017]] | argief14 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2018|2018]] | argief15 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2019|2019]] | argief16 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2020|2020]] | argief17 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2021|2021]] | argief18 = [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2022|2022]] }} Hier kan u gerus voorstelle maak vir moontlike voorbladartikels, of ondersteuning of beswaar lewer oor huidige nominasies. Dit is behulpsaam om u nominasies, besware en ondersteuning van kommentaar te voorsien wat betrekking op die artikel se inhoud het. Indien u gekant is teen 'n artikel se nominasie kan dit help om te sê waarom, so kan probleme aangespreek word en u mag u teenkanting na ondersteuning verander. So ook kan redes vir 'n nominasie ander gebruikers help om die goeie punte van 'n artikel raak te sien. U is welkom om die volgende sjablone te gebruik: * {{sl|ondersteun}} ({{ondersteun}}) * {{sl|gekant}} ({{gekant}}) * {{sl|neutraal}} ({{neutraal}}) * {{sl|kommentaar}} ({{kommentaar}}) * {{sl|vraag}} ({{vraag}}) ; Wenk: Om die vervoerband vir 2022 te besigtig, '''[[Wikipedia:Voorbladartikels 2022|klik hier]]'''. ;Nuwe voorstelle == [[Cleopatra VII]] == {{sperdatum|20 Augustus 2022}} * {{ondersteun}} [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 09:08, 10 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Kan ons asb die artikel gedurende Augustus plaas - die maand van die vrou? Groete! [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 18:05, 10 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Geen probleem, ons druk haar sommer voor in die ry in! --[[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 20:01, 10 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 19:17, 10 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Rooiratel|Rooiratel]] ([[Gebruikerbespreking:Rooiratel|kontak]]) 07:46, 11 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[Fenisië]] == {{sperdatum|26 Augustus 2022}} * {{ondersteun}} [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 19:06, 26 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 20:50, 26 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Rooiratel|Rooiratel]] ([[Gebruikerbespreking:Rooiratel|kontak]]) 07:48, 28 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 11:07, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 16:14, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[Uranus se ringe]] == {{sperdatum|30 Augustus 2022}} * {{ondersteun}} – Ek weet nie of dit dalk 'n bietjie ingewikkeld is nie (ek verstaan self nie heeltemal alles nie). Maar die Engelse artikel, waarvan dit vertaal is, is 'n sterartikel. [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 09:18, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 18:29, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 19:26, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Rooiratel|Rooiratel]] ([[Gebruikerbespreking:Rooiratel|kontak]]) 10:41, 1 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 16:14, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[San Francisco Internasionale Lughawe]] == {{sperdatum|30 Augustus 2022}} * {{ondersteun}} – Ek volg hiermee die [[Doebai Internasionale Lughawe]]-voorblad op. Groete, [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 15:29, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 18:29, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 19:48, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 16:14, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[Suid-Afrikaanse Grensoorlog]] == {{sperdatum|30 Augustus 2022}} * {{ondersteun}} – Plaaslike [[Koue Oorlog]] geskiedenis - [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 18:29, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 19:26, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 19:46, 30 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Rooiratel|Rooiratel]] ([[Gebruikerbespreking:Rooiratel|kontak]]) 10:41, 1 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 16:14, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[Neanderdaller]] == {{sperdatum|31 Augustus 2022}} * {{ondersteun}} – Sjoe, nou is ek moeg vir dié spulletjie. [[Gebruiker:Burgert_Behr|~ <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 13:23, 20 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 15:36, 20 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 18:51, 21 Julie 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – ondersteun my voorgeslagte! [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 10:40, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[Jupiter]] == {{sperdatum|2 September 2022}} * {{ondersteun}} [[Gebruiker:Burgert_Behr|– <span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">Burgert</span>]] [[Gebruikerbespreking:Burgert Behr|<span style="font-family: Segoe Print; font-size: 10.5pt">(kontak)</span>]] 12:33, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 16:10, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 16:15, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 16:20, 2 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Rooiratel|Rooiratel]] ([[Gebruikerbespreking:Rooiratel|kontak]]) 06:13, 3 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[Virgin Australia]] == {{sperdatum|7 September 2022}} * {{ondersteun}} – Aansluitend tot sy mededinger, [[Qantas]]. Groete, [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 19:38, 8 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 19:16, 10 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Gebruiker:Rooiratel|Rooiratel]] ([[Gebruikerbespreking:Rooiratel|kontak]]) 07:46, 11 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) == [[Samoaanse nasionale rugbyspan]] == {{sperdatum|14 September 2022}} * {{ondersteun}} – Samoa is een van die Pasifiese eilandstate waar rugby hoofsport én nasionale sport is. Hulle is ook bekend vir hul Siva Tau-oorlogsdans. Ek vra dat hierdie artikel in die week rondom 23 September 2022 geplaas word, dan sal dit in 'n unieke gebeurtenis saam met [[:de:Samoanische Rugby-Union-Nationalmannschaft]] op die voorblad verskyn. – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 22:38, 16 Augustus 2022 (UTC) == [[Skotse nasionale krieketspan]] == {{sperdatum|14 September 2022}} * {{ondersteun}} – Hulle speel sedert sowat 200 jaar gelede al krieket en is tans van die leidende krieketlande in Europa. – Groete. -- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:00, 14 Augustus 2022 (UTC) * {{ondersteun}} – Kyk net, van die wedstrydstatistiek in die inligtingskassie moet opgedateer word. Groete! [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 22:42, 16 Augustus 2022 (UTC) <!-- Dis die laaste lyn van hierdie bladsy, skryf asb. hierbo! --> [[Kategorie:Voorblad]] tapmrwbqj6wtgxodim9lclcfhetv76p 0 9915 2519611 2519390 2022-08-16T12:57:54Z Marinusuys 149318 /* Geskiedenis */ Bylas vanaf eerste paragraaf tot Tweede Vryheidsoorlog paragraaf is bygevoeg. wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Suid-Afrikaanse dorp | naam = Centurion | ander_naam = Verwoerdburg | inheemse_naam = | nedersetting_tipe = | beeld_stadsilhoeët = CenturionGautrainStation.jpg | beeld_alt = | beeldbyskrif = [[Centurion (Gautrein-stasie)|Centurion se Gautrein-stasie]] | beeld_vlag = | beeld_seël = | beeld_skild = | bynaam = | slagspreuk = | beeld_kaart = | duimdrukkeretiketposisie = onderkant | kaart_onderskrif = | latd = 25 |latm = 51 |lats = 37 | longd = 28 |longm = 11 |longs = 22 | provinsie = Gauteng | distrik = | munisipaliteit = Stad Tshwane | hoofplek = | stigtingsdatum = 1902 | regeringvoetnotas = | regeringstipe = | leier_party = | leiertitel = | leiernaam = | leiertitel1 = | leiernaam1 = | leiertitel2 = | leiernaam2 = | oppervlakvoetnotas = | oppervlak_totaal_km2 = 394,88 | oppervlak_metro_km2 = | hoogte_m = 1453 | hoogte_maks_m = | hoogte_min_m = | bevolkingvoetnotas = | bevolking_skat = | bev_skat_op = | bevolking_totaal = 236580 | bevolking_soos_op = 2011 | bevolking_metro = | bevolkingsdigtheid_metro_km2 = | bevolking_metro_voetnotas = | bevolking_demonym = | bevolkingnota = | demografie1_voetnotas = | persent_swart = 29,3% | persent_kleurling = 2,3% | persent_asiër = 8,4% | persent_wit = 59,0% | persent_ander = 1,0% | demografie2_voetnotas = | demografie2_titel1 = [[Afrikaans]] | demografie2_info1 = 49,4% | demografie2_titel2 = [[Engels]] | demografie2_info2 = 26,0% | demografie2_titel3 = [[Noord-Sotho (taal)|Noord-Sotho]] | demografie2_info3 = 5,2% | demografie2_titel4 = [[Tswana]] | demografie2_info4 = 3,7% | demografie2_titel5 = Ander | demografie2_info5 = 15,6% | poskode = 0157 | poskode2 = 0046 | skakelkode = 012 | sensuskode = 799059 | webwerf = }} '''Centurion''' (voorheen '''Lyttelton''' en '''Verwoerdburg''') is 'n stad in die [[Gauteng]]provinsie, [[Suid-Afrika]], geleë tussen [[Pretoria]] en [[Johannesburg]]. == Geskiedenis == Die meerderheid van die areas binne Centurion, was verbind met die Erasmus familie, wat in 1841 in die area gewoon het. Daniel Jacobus Erasmus (bynaam "Swartkoppies") het op die plaas Zwartkop geboer. Sy oudste seun Daniel Elardus Erasmus het op die plaas Doornkloof geboer en sy jongste broer, Rasmus Elardus Erasmus, het op Brakfontein geboer, wat later aanleiding sou gee aan die area name: Erasmia, Elardus Park, Zwartkop and Doornkloof.<ref>https://web.archive.org/web/20121116080749/http://heritagehill.co.za/history.php</ref> In 1881, met die [[Eerste Vryheidsoorlog]], was die slag van Rooihuiskraal. <ref>https://www.kraaluitgewers.co.za/tydlyn-eerste-vryheidsoorlog/</ref> Met die Boer Komando, onder die leierskap van Daniel Erasmus Junior, word Sir [[George Pomeroy Colley]] teengestaan<ref>https://rekord.co.za/253160/fun-facts-on-centurion-history/</ref>. In 1889 het Alois Hugo Nelmapius die Noord en Noord-Oos gedeeltes van die plaas Doornkloof gekoop<ref>https://gpsnews.co.za/2020/12/21/alois-nellmapius-historical-character/</ref>, en vernoem dit Irene, na sy dogter Irene Violet Nelmapius. Tydens die [[Tweede Vryheidsoorlog]], was die [[Irene-konsentrasiekamp|Irene-Konsentrasiekamp]] gestig in 1901 op die Doornkloof plaas. In toetaal het 1179 kinders en vrouens gesterf in die konsentrasiekamp<ref>https://boervolkerfenisbewaring.co.za/irene/</ref>. Die Irene-Konsentrasiekamp begrafplaas kan besoek word. Centurion is in [[1964]] as '''Verwoerdburg''' gestig, en genoem na dr. [[Hendrik Verwoerd]], die Suid-Afrikaanse eerste minister van 1958 tot 1966. Die polities neutrale naam ''Centurion'' is later gekies, kort nadat die ANC ([[African National Congress]]) aan bewind gekom het in 1994. Dit het geen besonderse betekenis nie en is waarskynlik gekies na aanleiding van ''Centurion Park'' (nou [[SuperSport-park]]), 'n [[krieket]]stadion in die gebied. Ná afloop van die apartheidsera in [[1994]] is die [[Indiër]]woonbuurt [[Laudium]], wat vantevore deel van Pretoria was, ingelyf by Centurion. Die woonbuurt vir swart inwoners, [[Olievenhoutbosch]], het as plakkerskamp begin en is mettertyd geformaliseer en deel van Centurion gemaak. In [[2000]] het die Centurion plaaslike regering deel geword van die [[Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit]], wat [[Pretoria]] insluit, en die dorpsraad het ontbind. == Infrastruktuur == [[Lêer:Wierda Bridge.JPG|duimnael|links|Wierdabrug tussen Centurion en Pretoria]] Centurion is geleë op die kruising tussen die [[N1]]- (Johannesburg-Pretoria) en [[N14]]- ([[Krugersdorp]]-Pretoria) snelweë. Die [[R21 (Suid-Afrika)|R21]] (Pretoria na [[O.R. Tambo Internasionale Lughawe]]) loop ook deur Centurion. Centurion is 'n groeiende stad, met verskeie moderne winkelsentrums (byvoorbeeld Centurion Mall, mall@reds, Lifestyle Centre en verskeie kleiner sentrums), goeie vermaaklikplekke en talle gholfbane. Die Centurion Gholf- en Residensiële Landgoed en landgoedere in Eldoraigne se uitbreidings beskik oor uitstekende woonopsies. Die [[Unitas]]-hospitaal verskaf mediese dienste van topgehalte. Daar is ook verskeie klinieke en uitgebreide mediese praktyke vir die gemeenskap beskikbaar. Die Highveld Techno Park-ontwikkeling huisves internasionale tegnologiemaatskappye soos [[Siemens AG|Siemens]] Telekommunikasie, [[Grintek]] en selfs verskeie [[Telkom]]-geboue. Sinkgate as gevolg van dolomiet is 'n algemene probleem in Centurion, en sinkgate kom gereeld voor. Streng voorwaardes vir geologiese toetse om bouplanne goedgekeur te kry help deels om die probleem te bekamp, maar dis veral die munisipaliteit wat moet sorg dat die waterpypnetwerk nie lek nie, en instandhouding van beide water- en rioollyne is besonder belangrik in Centurion. Die dienste in Centurion is betreklik stabiel, en die stad het nie besonder baie las van kragonderbrekings of probleme met water en riool nie. Daar is wel kommer oor die gebrek aan skole en die verkeerslas, waarmee die staat nie tred gehou het met die uitbreiding van woonbuurte, veral in die suide van Centurion nie. === Vervoer === Daar is 'n [[Gautrein]]-stasie in Centurion. Die [[Centurion (Gautrein-stasie)|stasie]] is naby die Centurionmeer in Weslaan geleë. Passasiers kry 'n panoramiese uitsig oor Centurion soos hulle die stasie binnekom of verlaat. Die [[Lanseria-lughawe]], sowat 30&nbsp;km wes van Centurion, is nog makliker bereikbaar as die groot lughawe naby Kemptonpark en saam met maklike toegang na verskeie snelweë, is Centurion gerieflik verbind met sy omgewing en verder, wat die stad aantreklik maak vir 'n verskeidenheid besighede en konsultantfirmas. === Biblioteke === Daar is verskeie Biblioteke in Centurion <ref>https://www.tshwane.gov.za/sites/residents/Services/pages/community-library-listing.aspx</ref>: * Centurion Biblioteek * Eldoraigne Biblioteek * Erasmia Biblioteek * Pierre Van Ryneveld Biblioteek * Valhalla Biblioteek === Skole === Daar is verskeie skole in Centurion: * Laerskool Bakenkop * Laerskool Fleur * Laerskool Hennopspark * Laerskool Louis Leipoldt * Laerskool Rooihuiskraal * [[Laerskool Swartkop]] * Laerskool Valhalla * Laerskool Wierdapark<ref>{{cite web |url=https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/nog-n-skool-bevestig-covid-19-geval/ |title=Nóg ’n skool bevestig Covid-19-geval |work=[[Maroela Media]] |date=23 Maart 2020 |access-date=23 Maart 2020 |first=Tania |last=Heyns |language=af |archive-url=https://web.archive.org/web/20200420170606/https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/nog-n-skool-bevestig-covid-19-geval/ |archive-date=20 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> * Laerskool Uitsig * Laerskool Raslouw * Hoërskool Raslouw * Lyttelton Manor High School * Lyttelton Primary * Hoërskool Eldoraigne * Hoërskool Centurion * Hoërskool Zwartkop * Springvale Primary * Sutherland High School * Cornwall Hill College * [[Laerskool Reformia|Centurion Christelike Laerskool]] * [[Regio Centurion Onafhanklike Laerskool]] * The Way * Village Montessori Primary == Geografie == Centurion is geleë in die oorgangsgebied tussen die [[hoëveld]]- en die [[bosveld]]-gebiede en die [[Hennopsrivier]] vloei deur die hart van Centurion. As gevolg van sy ligging het Centurion 'n besonder ryk [[voël]]lewe. == Sport == [[Lêer:SS park.jpg|duimnael|Die [[SuperSport-park]] in Centurion]] Centurion beskik oor 'n [[toetskrieket]]stadion, genaamd [[SuperSport-park]] weens borgskapredes. Die [[Proteas|Suid-Afrikaanse nasionale krieketspan]] speel soms van sy tuiswedstryde in die stad. Tydens die [[Krieketwêreldbeker 2003]] is vyf wedstryde hier gespeel en tydens die [[Kampioentrofee 2009]] agt, waaronder die eindstryd. Die permanente motorsportrenbaan Zwartkops is ook deel van die stad. == Kultuur == Die Centurion-teater is geleë in Amkorstraat in Centurion. Die teater bied 'n verskeidenheid produksies aan. == Museums en gedenktekens == * [[Suid-Afrikaanse Lugmagmuseum]] * Smuts Huis Museum * Centurion Kunsmuseum * [[Suid-Afrikaanse Lugmag-gedenkteken]] * [[Irene-konsentrasiekamp|Irene-Konsentrasiekamp]] begraafplaas == Natuurreservate en natuurgebiede == * Bishop voëlpark * Doringkloofspruit natuurarea * Lutton Valley voëlbewaringsarea * FoDS voëluitkykpunt * [[Rietvlei-natuurreservaat]] * Rooihuiskraal historiese terrein * Pierre van Ryneveld natuurarea == Woonbuurte van Centurion == * [[Amberfield]] (verskeie uitbreidings) * [[Blue Valley Gholflandgoed]] * [[Bronberrick]] * [[Brookelands Lewenstyllandgoed]] * [[Centurion Gholflandgoed]] * [[Claudius, Pretoria|Claudius]] * [[Clubview]] * [[Cornwall Hill]] * [[Die Hoewes]] * [[Doringkloof]] * [[Eco-Park Estate]] * [[Eldo Glen]], Eldo Park, Eldo View, Eldo Meadows * [[Eldoraigne]] * [[Erasmia]] * [[Hennopspark]] * [[Heuweloord]] * [[Heuwelsig Landgoed]] * [[Highveld]] * [[Irene]] * [[Kloofsig]] * [[Laudium]] * [[Lyttelton]] * [[Lyttelton Manor]] * [[Olievenhoutbosch]] * [[Pierre van Ryneveldpark]] * [[Raslouw]] * [[Rooihuiskraal]] * [[Sunderlandrif]] * [[Thatchfield]] * [[The Reeds]] * [[Valhalla]] * Verwoerdburgstad (in onbruik) * [[Wierdapark]] * [[Zwartkop]]. == Sien ook == * [[Gereformeerde kerk Centurion]] * [[Lys van nedersettings in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie}} * {{en}} {{Wikivoyage}} * [http://maps.google.com/maps?ll=-25.856581,28.187571&spn=0.029639,0.040158&t=k&hl=en Kaart op Google] * [http://www.centurionnews.co.za/ Centurion Nuus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929133544/http://www.centurionnews.co.za/ |date=29 September 2007 }} * [http://www.centurionteater.co.za/ Centurion Teater] * Centurion Kuns Museum * [http://www.raslouwskool.co.za/ Laerskool Raslouw] * [http://www.raslouwskool.co.za/ Hoërskool Raslouw] * [http://www.raslouwskool.co.za/ Raslouw Pre-primêr] * [http://www.reformia.org.za/ Centurion Reformia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080615013003/http://www.reformia.org.za/ |date=15 Junie 2008 }} * [http://www.centurionhospitality.co.za/ Portaal tot Centurion akkommodasie- en onthaal-diensverskaffers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090123193359/http://www.centurionhospitality.co.za/ |date=23 Januarie 2009 }} * [https://www.saafmuseum.com/ (en) Suid Afrikaanse Lugmag Museum] * [http://www.smutshouse.co.za/ (en) Smuts Huis Museum] {{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|TSH}} {{SA grootste stede}} {{Normdata}} [[Kategorie:Centurion| ]] tidvmmfr9gie4ztq13oks0z8x0u0ibk 2519613 2519611 2022-08-16T13:59:24Z Oesjaar 7467 /* Geskiedenis */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Suid-Afrikaanse dorp | naam = Centurion | ander_naam = Verwoerdburg | inheemse_naam = | nedersetting_tipe = | beeld_stadsilhoeët = CenturionGautrainStation.jpg | beeld_alt = | beeldbyskrif = [[Centurion (Gautrein-stasie)|Centurion se Gautrein-stasie]] | beeld_vlag = | beeld_seël = | beeld_skild = | bynaam = | slagspreuk = | beeld_kaart = | duimdrukkeretiketposisie = onderkant | kaart_onderskrif = | latd = 25 |latm = 51 |lats = 37 | longd = 28 |longm = 11 |longs = 22 | provinsie = Gauteng | distrik = | munisipaliteit = Stad Tshwane | hoofplek = | stigtingsdatum = 1902 | regeringvoetnotas = | regeringstipe = | leier_party = | leiertitel = | leiernaam = | leiertitel1 = | leiernaam1 = | leiertitel2 = | leiernaam2 = | oppervlakvoetnotas = | oppervlak_totaal_km2 = 394,88 | oppervlak_metro_km2 = | hoogte_m = 1453 | hoogte_maks_m = | hoogte_min_m = | bevolkingvoetnotas = | bevolking_skat = | bev_skat_op = | bevolking_totaal = 236580 | bevolking_soos_op = 2011 | bevolking_metro = | bevolkingsdigtheid_metro_km2 = | bevolking_metro_voetnotas = | bevolking_demonym = | bevolkingnota = | demografie1_voetnotas = | persent_swart = 29,3% | persent_kleurling = 2,3% | persent_asiër = 8,4% | persent_wit = 59,0% | persent_ander = 1,0% | demografie2_voetnotas = | demografie2_titel1 = [[Afrikaans]] | demografie2_info1 = 49,4% | demografie2_titel2 = [[Engels]] | demografie2_info2 = 26,0% | demografie2_titel3 = [[Noord-Sotho (taal)|Noord-Sotho]] | demografie2_info3 = 5,2% | demografie2_titel4 = [[Tswana]] | demografie2_info4 = 3,7% | demografie2_titel5 = Ander | demografie2_info5 = 15,6% | poskode = 0157 | poskode2 = 0046 | skakelkode = 012 | sensuskode = 799059 | webwerf = }} '''Centurion''' (voorheen '''Lyttelton''' en '''Verwoerdburg''') is 'n stad in die [[Gauteng]]provinsie, [[Suid-Afrika]], geleë tussen [[Pretoria]] en [[Johannesburg]]. == Geskiedenis == Die meerderheid van die areas binne Centurion, was verbind met die Erasmus familie, wat in 1841 in die area gewoon het. Daniel Jacobus Erasmus (bynaam "Swartkoppies") het op die plaas Zwartkop geboer. Sy oudste seun Daniel Elardus Erasmus het op die plaas Doornkloof geboer en sy jongste broer, Rasmus Elardus Erasmus, het op Brakfontein geboer, wat later aanleiding sou gee aan die area name: Erasmia, Elardus Park, Zwartkop en Doornkloof.<ref>https://web.archive.org/web/20121116080749/http://heritagehill.co.za/history.php</ref> In 1881, met die [[Eerste Vryheidsoorlog]], was die slag van Rooihuiskraal. <ref>https://www.kraaluitgewers.co.za/tydlyn-eerste-vryheidsoorlog/</ref> Met die Boer Komando, onder die leierskap van Daniel Erasmus Junior, word Sir [[George Pomeroy Colley]] teengestaan<ref>https://rekord.co.za/253160/fun-facts-on-centurion-history/</ref>. In 1889 het Alois Hugo Nelmapius die Noord en Noord-Oos gedeeltes van die plaas Doornkloof gekoop<ref>https://gpsnews.co.za/2020/12/21/alois-nellmapius-historical-character/</ref>, en vernoem dit Irene, na sy dogter Irene Violet Nelmapius. Tydens die [[Tweede Vryheidsoorlog]], was die [[Irene-konsentrasiekamp|Irene-Konsentrasiekamp]] gestig in 1901 op die Doornkloof plaas. In toetaal het 1179 kinders en vrouens gesterf in die konsentrasiekamp<ref>https://boervolkerfenisbewaring.co.za/irene/</ref>. Die Irene-Konsentrasiekamp begrafplaas kan besoek word. Centurion is in [[1964]] as '''Verwoerdburg''' gestig, en genoem na dr. [[Hendrik Verwoerd]], die Suid-Afrikaanse eerste minister van 1958 tot 1966. Die polities neutrale naam ''Centurion'' is later gekies, kort nadat die ANC ([[African National Congress]]) aan bewind gekom het in 1994. Dit het geen besonderse betekenis nie en is waarskynlik gekies na aanleiding van ''Centurion Park'' (nou [[SuperSport-park]]), 'n [[krieket]]stadion in die gebied. Ná afloop van die apartheidsera in [[1994]] is die [[Indiër]]woonbuurt [[Laudium]], wat vantevore deel van Pretoria was, ingelyf by Centurion. Die woonbuurt vir swart inwoners, [[Olievenhoutbosch]], het as plakkerskamp begin en is mettertyd geformaliseer en deel van Centurion gemaak. In [[2000]] het die Centurion plaaslike regering deel geword van die [[Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit]], wat [[Pretoria]] insluit, en die dorpsraad het ontbind. == Infrastruktuur == [[Lêer:Wierda Bridge.JPG|duimnael|links|Wierdabrug tussen Centurion en Pretoria]] Centurion is geleë op die kruising tussen die [[N1]]- (Johannesburg-Pretoria) en [[N14]]- ([[Krugersdorp]]-Pretoria) snelweë. Die [[R21 (Suid-Afrika)|R21]] (Pretoria na [[O.R. Tambo Internasionale Lughawe]]) loop ook deur Centurion. Centurion is 'n groeiende stad, met verskeie moderne winkelsentrums (byvoorbeeld Centurion Mall, mall@reds, Lifestyle Centre en verskeie kleiner sentrums), goeie vermaaklikplekke en talle gholfbane. Die Centurion Gholf- en Residensiële Landgoed en landgoedere in Eldoraigne se uitbreidings beskik oor uitstekende woonopsies. Die [[Unitas]]-hospitaal verskaf mediese dienste van topgehalte. Daar is ook verskeie klinieke en uitgebreide mediese praktyke vir die gemeenskap beskikbaar. Die Highveld Techno Park-ontwikkeling huisves internasionale tegnologiemaatskappye soos [[Siemens AG|Siemens]] Telekommunikasie, [[Grintek]] en selfs verskeie [[Telkom]]-geboue. Sinkgate as gevolg van dolomiet is 'n algemene probleem in Centurion, en sinkgate kom gereeld voor. Streng voorwaardes vir geologiese toetse om bouplanne goedgekeur te kry help deels om die probleem te bekamp, maar dis veral die munisipaliteit wat moet sorg dat die waterpypnetwerk nie lek nie, en instandhouding van beide water- en rioollyne is besonder belangrik in Centurion. Die dienste in Centurion is betreklik stabiel, en die stad het nie besonder baie las van kragonderbrekings of probleme met water en riool nie. Daar is wel kommer oor die gebrek aan skole en die verkeerslas, waarmee die staat nie tred gehou het met die uitbreiding van woonbuurte, veral in die suide van Centurion nie. === Vervoer === Daar is 'n [[Gautrein]]-stasie in Centurion. Die [[Centurion (Gautrein-stasie)|stasie]] is naby die Centurionmeer in Weslaan geleë. Passasiers kry 'n panoramiese uitsig oor Centurion soos hulle die stasie binnekom of verlaat. Die [[Lanseria-lughawe]], sowat 30&nbsp;km wes van Centurion, is nog makliker bereikbaar as die groot lughawe naby Kemptonpark en saam met maklike toegang na verskeie snelweë, is Centurion gerieflik verbind met sy omgewing en verder, wat die stad aantreklik maak vir 'n verskeidenheid besighede en konsultantfirmas. === Biblioteke === Daar is verskeie Biblioteke in Centurion <ref>https://www.tshwane.gov.za/sites/residents/Services/pages/community-library-listing.aspx</ref>: * Centurion Biblioteek * Eldoraigne Biblioteek * Erasmia Biblioteek * Pierre Van Ryneveld Biblioteek * Valhalla Biblioteek === Skole === Daar is verskeie skole in Centurion: * Laerskool Bakenkop * Laerskool Fleur * Laerskool Hennopspark * Laerskool Louis Leipoldt * Laerskool Rooihuiskraal * [[Laerskool Swartkop]] * Laerskool Valhalla * Laerskool Wierdapark<ref>{{cite web |url=https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/nog-n-skool-bevestig-covid-19-geval/ |title=Nóg ’n skool bevestig Covid-19-geval |work=[[Maroela Media]] |date=23 Maart 2020 |access-date=23 Maart 2020 |first=Tania |last=Heyns |language=af |archive-url=https://web.archive.org/web/20200420170606/https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/nog-n-skool-bevestig-covid-19-geval/ |archive-date=20 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> * Laerskool Uitsig * Laerskool Raslouw * Hoërskool Raslouw * Lyttelton Manor High School * Lyttelton Primary * Hoërskool Eldoraigne * Hoërskool Centurion * Hoërskool Zwartkop * Springvale Primary * Sutherland High School * Cornwall Hill College * [[Laerskool Reformia|Centurion Christelike Laerskool]] * [[Regio Centurion Onafhanklike Laerskool]] * The Way * Village Montessori Primary == Geografie == Centurion is geleë in die oorgangsgebied tussen die [[hoëveld]]- en die [[bosveld]]-gebiede en die [[Hennopsrivier]] vloei deur die hart van Centurion. As gevolg van sy ligging het Centurion 'n besonder ryk [[voël]]lewe. == Sport == [[Lêer:SS park.jpg|duimnael|Die [[SuperSport-park]] in Centurion]] Centurion beskik oor 'n [[toetskrieket]]stadion, genaamd [[SuperSport-park]] weens borgskapredes. Die [[Proteas|Suid-Afrikaanse nasionale krieketspan]] speel soms van sy tuiswedstryde in die stad. Tydens die [[Krieketwêreldbeker 2003]] is vyf wedstryde hier gespeel en tydens die [[Kampioentrofee 2009]] agt, waaronder die eindstryd. Die permanente motorsportrenbaan Zwartkops is ook deel van die stad. == Kultuur == Die Centurion-teater is geleë in Amkorstraat in Centurion. Die teater bied 'n verskeidenheid produksies aan. == Museums en gedenktekens == * [[Suid-Afrikaanse Lugmagmuseum]] * Smuts Huis Museum * Centurion Kunsmuseum * [[Suid-Afrikaanse Lugmag-gedenkteken]] * [[Irene-konsentrasiekamp|Irene-Konsentrasiekamp]] begraafplaas == Natuurreservate en natuurgebiede == * Bishop voëlpark * Doringkloofspruit natuurarea * Lutton Valley voëlbewaringsarea * FoDS voëluitkykpunt * [[Rietvlei-natuurreservaat]] * Rooihuiskraal historiese terrein * Pierre van Ryneveld natuurarea == Woonbuurte van Centurion == * [[Amberfield]] (verskeie uitbreidings) * [[Blue Valley Gholflandgoed]] * [[Bronberrick]] * [[Brookelands Lewenstyllandgoed]] * [[Centurion Gholflandgoed]] * [[Claudius, Pretoria|Claudius]] * [[Clubview]] * [[Cornwall Hill]] * [[Die Hoewes]] * [[Doringkloof]] * [[Eco-Park Estate]] * [[Eldo Glen]], Eldo Park, Eldo View, Eldo Meadows * [[Eldoraigne]] * [[Erasmia]] * [[Hennopspark]] * [[Heuweloord]] * [[Heuwelsig Landgoed]] * [[Highveld]] * [[Irene]] * [[Kloofsig]] * [[Laudium]] * [[Lyttelton]] * [[Lyttelton Manor]] * [[Olievenhoutbosch]] * [[Pierre van Ryneveldpark]] * [[Raslouw]] * [[Rooihuiskraal]] * [[Sunderlandrif]] * [[Thatchfield]] * [[The Reeds]] * [[Valhalla]] * Verwoerdburgstad (in onbruik) * [[Wierdapark]] * [[Zwartkop]]. == Sien ook == * [[Gereformeerde kerk Centurion]] * [[Lys van nedersettings in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie}} * {{en}} {{Wikivoyage}} * [http://maps.google.com/maps?ll=-25.856581,28.187571&spn=0.029639,0.040158&t=k&hl=en Kaart op Google] * [http://www.centurionnews.co.za/ Centurion Nuus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929133544/http://www.centurionnews.co.za/ |date=29 September 2007 }} * [http://www.centurionteater.co.za/ Centurion Teater] * Centurion Kuns Museum * [http://www.raslouwskool.co.za/ Laerskool Raslouw] * [http://www.raslouwskool.co.za/ Hoërskool Raslouw] * [http://www.raslouwskool.co.za/ Raslouw Pre-primêr] * [http://www.reformia.org.za/ Centurion Reformia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080615013003/http://www.reformia.org.za/ |date=15 Junie 2008 }} * [http://www.centurionhospitality.co.za/ Portaal tot Centurion akkommodasie- en onthaal-diensverskaffers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090123193359/http://www.centurionhospitality.co.za/ |date=23 Januarie 2009 }} * [https://www.saafmuseum.com/ (en) Suid Afrikaanse Lugmag Museum] * [http://www.smutshouse.co.za/ (en) Smuts Huis Museum] {{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|TSH}} {{SA grootste stede}} {{Normdata}} [[Kategorie:Centurion| ]] 4anbdc3bw801bnmhwj9x745ajtz7qg8 2519629 2519613 2022-08-16T16:03:56Z Aliwal2012 39067 taalverbetering wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Suid-Afrikaanse dorp | naam = Centurion | ander_naam = Verwoerdburg | inheemse_naam = | nedersetting_tipe = | beeld_stadsilhoeët = CenturionGautrainStation.jpg | beeld_alt = | beeldbyskrif = [[Centurion (Gautrein-stasie)|Centurion se Gautrein-stasie]] | beeld_vlag = | beeld_seël = | beeld_skild = | bynaam = | slagspreuk = | beeld_kaart = | duimdrukkeretiketposisie = onderkant | kaart_onderskrif = | latd = 25 |latm = 51 |lats = 37 | longd = 28 |longm = 11 |longs = 22 | provinsie = Gauteng | distrik = | munisipaliteit = Stad Tshwane | hoofplek = | stigtingsdatum = 1902 | regeringvoetnotas = | regeringstipe = | leier_party = | leiertitel = | leiernaam = | leiertitel1 = | leiernaam1 = | leiertitel2 = | leiernaam2 = | oppervlakvoetnotas = | oppervlak_totaal_km2 = 394,88 | oppervlak_metro_km2 = | hoogte_m = 1453 | hoogte_maks_m = | hoogte_min_m = | bevolkingvoetnotas = | bevolking_skat = | bev_skat_op = | bevolking_totaal = 236580 | bevolking_soos_op = 2011 | bevolking_metro = | bevolkingsdigtheid_metro_km2 = | bevolking_metro_voetnotas = | bevolking_demonym = | bevolkingnota = | demografie1_voetnotas = | persent_swart = 29,3% | persent_kleurling = 2,3% | persent_asiër = 8,4% | persent_wit = 59,0% | persent_ander = 1,0% | demografie2_voetnotas = | demografie2_titel1 = [[Afrikaans]] | demografie2_info1 = 49,4% | demografie2_titel2 = [[Engels]] | demografie2_info2 = 26,0% | demografie2_titel3 = [[Noord-Sotho (taal)|Noord-Sotho]] | demografie2_info3 = 5,2% | demografie2_titel4 = [[Tswana]] | demografie2_info4 = 3,7% | demografie2_titel5 = Ander | demografie2_info5 = 15,6% | poskode = 0157 | poskode2 = 0046 | skakelkode = 012 | sensuskode = 799059 | webwerf = }} '''Centurion''' (voorheen '''Lyttelton''' en '''Verwoerdburg''') is 'n stad in die [[Gauteng]]provinsie, [[Suid-Afrika]], geleë tussen [[Pretoria]] en [[Johannesburg]]. == Geskiedenis == Die meerderheid van die areas binne Centurion word verbind met die Erasmusfamilie, wat in 1841 in die area gewoon het. Daniel Jacobus Erasmus (bynaam "Swartkoppies") het op die plaas Zwartkop geboer. Sy oudste seun Daniel Elardus Erasmus het op die plaas Doornkloof geboer en sy jongste broer, Rasmus Elardus Erasmus, het op Brakfontein geboer, wat later aanleiding sou gee tot die areaname: Erasmia, Elardus Park, Erasmusrand, Zwartkop en Doornkloof.<ref>https://web.archive.org/web/20121116080749/http://heritagehill.co.za/history.php</ref> In 1881, met die [[Eerste Vryheidsoorlog]], het die slag van Rooihuiskraal plaasgevind.<ref>https://www.kraaluitgewers.co.za/tydlyn-eerste-vryheidsoorlog/</ref> Met die Boerkommando, onder die leierskap van Daniel Erasmus Junior, word Sir [[George Pomeroy Colley]] teengestaan<ref>https://rekord.co.za/253160/fun-facts-on-centurion-history/</ref>. In 1889 het Alois Hugo Nelmapius die noord- en noordooste gedeeltes van die plaas Doornkloof gekoop,<ref>https://gpsnews.co.za/2020/12/21/alois-nellmapius-historical-character/</ref> en noem dit Irene, na sy dogter Irene Violet Nelmapius. Tydens die [[Tweede Vryheidsoorlog]] is die [[Irene-konsentrasiekamp]] in 1901 op die plaas Doornkloof gestig. In totaal het 1179 kinders en vrouens in die konsentrasiekamp gesterf.<ref>https://boervolkerfenisbewaring.co.za/irene/</ref> Die Irene-konsentrasiekamp se begraafplaas kan besoek word. Centurion is in [[1964]] as '''Verwoerdburg''' gestig, en genoem na dr. [[Hendrik Verwoerd]], die Suid-Afrikaanse eerste minister van 1958 tot 1966. Die polities neutrale naam ''Centurion'' is later gekies, kort nadat die ANC ([[African National Congress]]) aan bewind gekom het in 1994. Dit het geen besonderse betekenis nie en is waarskynlik gekies na aanleiding van ''Centurion Park'' (nou [[SuperSport-park]]), 'n [[krieket]]stadion in die gebied. Ná afloop van die apartheidsera in [[1994]] is die [[Indiër]]woonbuurt [[Laudium]], wat vantevore deel van Pretoria was, by Centurion ingelyf. Die woonbuurt vir swart inwoners, [[Olievenhoutbosch]], het as plakkerskamp begin en is mettertyd geformaliseer en deel van Centurion gemaak. In [[2000]] het die Centurion Munisipaliteit deel geword van die [[Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit]], wat [[Pretoria]] insluit, en die dorpsraad het ontbind. == Infrastruktuur == [[Lêer:Wierda Bridge.JPG|duimnael|links|Wierdabrug tussen Centurion en Pretoria]] Centurion is geleë op die kruising tussen die [[N1]]- (Johannesburg-Pretoria) en [[N14]]- ([[Krugersdorp]]-Pretoria) snelweë. Die [[R21 (Suid-Afrika)|R21]] (Pretoria na [[O.R. Tambo Internasionale Lughawe]]) loop ook deur Centurion. Centurion is 'n groeiende stad, met verskeie moderne winkelsentrums (byvoorbeeld Centurion Mall, mall@reds, Lifestyle Centre en verskeie kleiner sentrums), goeie vermaaklikplekke en talle gholfbane. Die Centurion Gholf- en Residensiële Landgoed en landgoedere in Eldoraigne se uitbreidings beskik oor uitstekende woonopsies. Die [[Unitas]]-hospitaal verskaf mediese dienste van topgehalte. Daar is ook verskeie klinieke en uitgebreide mediese praktyke vir die gemeenskap beskikbaar. Die Highveld Techno Park-ontwikkeling huisves internasionale tegnologiemaatskappye soos [[Siemens AG|Siemens]] Telekommunikasie, [[Grintek]] en selfs verskeie [[Telkom]]-geboue. Sinkgate as gevolg van dolomiet is 'n algemene probleem in Centurion, en sinkgate kom gereeld voor. Streng voorwaardes vir geologiese toetse om bouplanne goedgekeur te kry help deels om die probleem te bekamp, maar dis veral die munisipaliteit wat moet sorg dat die waterpypnetwerk nie lek nie, en instandhouding van beide water- en rioollyne is besonder belangrik in Centurion. Die dienste in Centurion is betreklik stabiel, en die stad het nie besonder baie las van kragonderbrekings of probleme met water en riool nie. Daar is wel kommer oor die gebrek aan skole en die verkeerslas, waarmee die staat nie tred gehou het met die uitbreiding van woonbuurte, veral in die suide van Centurion nie. === Vervoer === Daar is 'n [[Gautrein]]-stasie in Centurion. Die [[Centurion (Gautrein-stasie)|stasie]] is naby die Centurionmeer in Weslaan geleë. Passasiers kry 'n panoramiese uitsig oor Centurion soos hulle die stasie binnekom of verlaat. Die [[Lanseria-lughawe]], sowat 30&nbsp;km wes van Centurion, is nog makliker bereikbaar as die groot lughawe naby Kemptonpark en saam met maklike toegang na verskeie snelweë, is Centurion gerieflik verbind met sy omgewing en verder, wat die stad aantreklik maak vir 'n verskeidenheid besighede en konsultantfirmas. === Biblioteke === Daar is verskeie Biblioteke in Centurion <ref>https://www.tshwane.gov.za/sites/residents/Services/pages/community-library-listing.aspx</ref>: * Centurion Biblioteek * Eldoraigne Biblioteek * Erasmia Biblioteek * Pierre Van Ryneveld Biblioteek * Valhalla Biblioteek === Skole === Daar is verskeie skole in Centurion: * Laerskool Bakenkop * Laerskool Fleur * Laerskool Hennopspark * Laerskool Louis Leipoldt * Laerskool Rooihuiskraal * [[Laerskool Swartkop]] * Laerskool Valhalla * Laerskool Wierdapark<ref>{{cite web |url=https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/nog-n-skool-bevestig-covid-19-geval/ |title=Nóg ’n skool bevestig Covid-19-geval |work=[[Maroela Media]] |date=23 Maart 2020 |access-date=23 Maart 2020 |first=Tania |last=Heyns |language=af |archive-url=https://web.archive.org/web/20200420170606/https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/nog-n-skool-bevestig-covid-19-geval/ |archive-date=20 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> * Laerskool Uitsig * Laerskool Raslouw * Hoërskool Raslouw * Lyttelton Manor High School * Lyttelton Primary * Hoërskool Eldoraigne * Hoërskool Centurion * Hoërskool Zwartkop * Springvale Primary * Sutherland High School * Cornwall Hill College * [[Laerskool Reformia|Centurion Christelike Laerskool]] * [[Regio Centurion Onafhanklike Laerskool]] * The Way * Village Montessori Primary == Geografie == Centurion is geleë in die oorgangsgebied tussen die [[hoëveld]]- en die [[bosveld]]-gebiede en die [[Hennopsrivier]] vloei deur die hart van Centurion. As gevolg van sy ligging het Centurion 'n besonder ryk [[voël]]lewe. == Sport == [[Lêer:SS park.jpg|duimnael|Die [[SuperSport-park]] in Centurion]] Centurion beskik oor 'n [[toetskrieket]]stadion, genaamd [[SuperSport-park]] weens borgskapredes. Die [[Proteas|Suid-Afrikaanse nasionale krieketspan]] speel soms van sy tuiswedstryde in die stad. Tydens die [[Krieketwêreldbeker 2003]] is vyf wedstryde hier gespeel en tydens die [[Kampioentrofee 2009]] agt, waaronder die eindstryd. Die permanente motorsportrenbaan Zwartkops is ook deel van die stad. == Kultuur == Die Centurion-teater is geleë in Amkorstraat in Centurion. Die teater bied 'n verskeidenheid produksies aan. == Museums en gedenktekens == * [[Suid-Afrikaanse Lugmagmuseum]] * Smuts Huis Museum * Centurion Kunsmuseum * [[Suid-Afrikaanse Lugmag-gedenkteken]] * [[Irene-konsentrasiekamp|Irene-Konsentrasiekamp]] begraafplaas == Natuurreservate en natuurgebiede == * Bishop voëlpark * Doringkloofspruit natuurarea * Lutton Valley voëlbewaringsarea * FoDS voëluitkykpunt * [[Rietvlei-natuurreservaat]] * Rooihuiskraal historiese terrein * Pierre van Ryneveld natuurarea == Woonbuurte van Centurion == * [[Amberfield]] (verskeie uitbreidings) * [[Blue Valley Gholflandgoed]] * [[Bronberrick]] * [[Brookelands Lewenstyllandgoed]] * [[Centurion Gholflandgoed]] * [[Claudius, Pretoria|Claudius]] * [[Clubview]] * [[Cornwall Hill]] * [[Die Hoewes]] * [[Doringkloof]] * [[Eco-Park Estate]] * [[Eldo Glen]], Eldo Park, Eldo View, Eldo Meadows * [[Eldoraigne]] * [[Erasmia]] * [[Hennopspark]] * [[Heuweloord]] * [[Heuwelsig Landgoed]] * [[Highveld]] * [[Irene]] * [[Kloofsig]] * [[Laudium]] * [[Lyttelton]] * [[Lyttelton Manor]] * [[Olievenhoutbosch]] * [[Pierre van Ryneveldpark]] * [[Raslouw]] * [[Rooihuiskraal]] * [[Sunderlandrif]] * [[Thatchfield]] * [[The Reeds]] * [[Valhalla]] * Verwoerdburgstad (in onbruik) * [[Wierdapark]] * [[Zwartkop]]. == Sien ook == * [[Gereformeerde kerk Centurion]] * [[Lys van nedersettings in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie}} * {{en}} {{Wikivoyage}} * [http://maps.google.com/maps?ll=-25.856581,28.187571&spn=0.029639,0.040158&t=k&hl=en Kaart op Google] * [http://www.centurionnews.co.za/ Centurion Nuus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929133544/http://www.centurionnews.co.za/ |date=29 September 2007 }} * [http://www.centurionteater.co.za/ Centurion Teater] * Centurion Kuns Museum * [http://www.raslouwskool.co.za/ Laerskool Raslouw] * [http://www.raslouwskool.co.za/ Hoërskool Raslouw] * [http://www.raslouwskool.co.za/ Raslouw Pre-primêr] * [http://www.reformia.org.za/ Centurion Reformia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080615013003/http://www.reformia.org.za/ |date=15 Junie 2008 }} * [http://www.centurionhospitality.co.za/ Portaal tot Centurion akkommodasie- en onthaal-diensverskaffers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090123193359/http://www.centurionhospitality.co.za/ |date=23 Januarie 2009 }} * [https://www.saafmuseum.com/ (en) Suid Afrikaanse Lugmag Museum] * [http://www.smutshouse.co.za/ (en) Smuts Huis Museum] {{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|TSH}} {{SA grootste stede}} {{Normdata}} [[Kategorie:Centurion| ]] dqn3474cgdhfanf7g8b6k6ro45slf7o 2519739 2519629 2022-08-17T07:07:10Z Rooiratel 90342 /* Woonbuurte van Centurion */ wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Suid-Afrikaanse dorp | naam = Centurion | ander_naam = Verwoerdburg | inheemse_naam = | nedersetting_tipe = | beeld_stadsilhoeët = CenturionGautrainStation.jpg | beeld_alt = | beeldbyskrif = [[Centurion (Gautrein-stasie)|Centurion se Gautrein-stasie]] | beeld_vlag = | beeld_seël = | beeld_skild = | bynaam = | slagspreuk = | beeld_kaart = | duimdrukkeretiketposisie = onderkant | kaart_onderskrif = | latd = 25 |latm = 51 |lats = 37 | longd = 28 |longm = 11 |longs = 22 | provinsie = Gauteng | distrik = | munisipaliteit = Stad Tshwane | hoofplek = | stigtingsdatum = 1902 | regeringvoetnotas = | regeringstipe = | leier_party = | leiertitel = | leiernaam = | leiertitel1 = | leiernaam1 = | leiertitel2 = | leiernaam2 = | oppervlakvoetnotas = | oppervlak_totaal_km2 = 394,88 | oppervlak_metro_km2 = | hoogte_m = 1453 | hoogte_maks_m = | hoogte_min_m = | bevolkingvoetnotas = | bevolking_skat = | bev_skat_op = | bevolking_totaal = 236580 | bevolking_soos_op = 2011 | bevolking_metro = | bevolkingsdigtheid_metro_km2 = | bevolking_metro_voetnotas = | bevolking_demonym = | bevolkingnota = | demografie1_voetnotas = | persent_swart = 29,3% | persent_kleurling = 2,3% | persent_asiër = 8,4% | persent_wit = 59,0% | persent_ander = 1,0% | demografie2_voetnotas = | demografie2_titel1 = [[Afrikaans]] | demografie2_info1 = 49,4% | demografie2_titel2 = [[Engels]] | demografie2_info2 = 26,0% | demografie2_titel3 = [[Noord-Sotho (taal)|Noord-Sotho]] | demografie2_info3 = 5,2% | demografie2_titel4 = [[Tswana]] | demografie2_info4 = 3,7% | demografie2_titel5 = Ander | demografie2_info5 = 15,6% | poskode = 0157 | poskode2 = 0046 | skakelkode = 012 | sensuskode = 799059 | webwerf = }} '''Centurion''' (voorheen '''Lyttelton''' en '''Verwoerdburg''') is 'n stad in die [[Gauteng]]provinsie, [[Suid-Afrika]], geleë tussen [[Pretoria]] en [[Johannesburg]]. == Geskiedenis == Die meerderheid van die areas binne Centurion word verbind met die Erasmusfamilie, wat in 1841 in die area gewoon het. Daniel Jacobus Erasmus (bynaam "Swartkoppies") het op die plaas Zwartkop geboer. Sy oudste seun Daniel Elardus Erasmus het op die plaas Doornkloof geboer en sy jongste broer, Rasmus Elardus Erasmus, het op Brakfontein geboer, wat later aanleiding sou gee tot die areaname: Erasmia, Elardus Park, Erasmusrand, Zwartkop en Doornkloof.<ref>https://web.archive.org/web/20121116080749/http://heritagehill.co.za/history.php</ref> In 1881, met die [[Eerste Vryheidsoorlog]], het die slag van Rooihuiskraal plaasgevind.<ref>https://www.kraaluitgewers.co.za/tydlyn-eerste-vryheidsoorlog/</ref> Met die Boerkommando, onder die leierskap van Daniel Erasmus Junior, word Sir [[George Pomeroy Colley]] teengestaan<ref>https://rekord.co.za/253160/fun-facts-on-centurion-history/</ref>. In 1889 het Alois Hugo Nelmapius die noord- en noordooste gedeeltes van die plaas Doornkloof gekoop,<ref>https://gpsnews.co.za/2020/12/21/alois-nellmapius-historical-character/</ref> en noem dit Irene, na sy dogter Irene Violet Nelmapius. Tydens die [[Tweede Vryheidsoorlog]] is die [[Irene-konsentrasiekamp]] in 1901 op die plaas Doornkloof gestig. In totaal het 1179 kinders en vrouens in die konsentrasiekamp gesterf.<ref>https://boervolkerfenisbewaring.co.za/irene/</ref> Die Irene-konsentrasiekamp se begraafplaas kan besoek word. Centurion is in [[1964]] as '''Verwoerdburg''' gestig, en genoem na dr. [[Hendrik Verwoerd]], die Suid-Afrikaanse eerste minister van 1958 tot 1966. Die polities neutrale naam ''Centurion'' is later gekies, kort nadat die ANC ([[African National Congress]]) aan bewind gekom het in 1994. Dit het geen besonderse betekenis nie en is waarskynlik gekies na aanleiding van ''Centurion Park'' (nou [[SuperSport-park]]), 'n [[krieket]]stadion in die gebied. Ná afloop van die apartheidsera in [[1994]] is die [[Indiër]]woonbuurt [[Laudium]], wat vantevore deel van Pretoria was, by Centurion ingelyf. Die woonbuurt vir swart inwoners, [[Olievenhoutbosch]], het as plakkerskamp begin en is mettertyd geformaliseer en deel van Centurion gemaak. In [[2000]] het die Centurion Munisipaliteit deel geword van die [[Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit]], wat [[Pretoria]] insluit, en die dorpsraad het ontbind. == Infrastruktuur == [[Lêer:Wierda Bridge.JPG|duimnael|links|Wierdabrug tussen Centurion en Pretoria]] Centurion is geleë op die kruising tussen die [[N1]]- (Johannesburg-Pretoria) en [[N14]]- ([[Krugersdorp]]-Pretoria) snelweë. Die [[R21 (Suid-Afrika)|R21]] (Pretoria na [[O.R. Tambo Internasionale Lughawe]]) loop ook deur Centurion. Centurion is 'n groeiende stad, met verskeie moderne winkelsentrums (byvoorbeeld Centurion Mall, mall@reds, Lifestyle Centre en verskeie kleiner sentrums), goeie vermaaklikplekke en talle gholfbane. Die Centurion Gholf- en Residensiële Landgoed en landgoedere in Eldoraigne se uitbreidings beskik oor uitstekende woonopsies. Die [[Unitas]]-hospitaal verskaf mediese dienste van topgehalte. Daar is ook verskeie klinieke en uitgebreide mediese praktyke vir die gemeenskap beskikbaar. Die Highveld Techno Park-ontwikkeling huisves internasionale tegnologiemaatskappye soos [[Siemens AG|Siemens]] Telekommunikasie, [[Grintek]] en selfs verskeie [[Telkom]]-geboue. Sinkgate as gevolg van dolomiet is 'n algemene probleem in Centurion, en sinkgate kom gereeld voor. Streng voorwaardes vir geologiese toetse om bouplanne goedgekeur te kry help deels om die probleem te bekamp, maar dis veral die munisipaliteit wat moet sorg dat die waterpypnetwerk nie lek nie, en instandhouding van beide water- en rioollyne is besonder belangrik in Centurion. Die dienste in Centurion is betreklik stabiel, en die stad het nie besonder baie las van kragonderbrekings of probleme met water en riool nie. Daar is wel kommer oor die gebrek aan skole en die verkeerslas, waarmee die staat nie tred gehou het met die uitbreiding van woonbuurte, veral in die suide van Centurion nie. === Vervoer === Daar is 'n [[Gautrein]]-stasie in Centurion. Die [[Centurion (Gautrein-stasie)|stasie]] is naby die Centurionmeer in Weslaan geleë. Passasiers kry 'n panoramiese uitsig oor Centurion soos hulle die stasie binnekom of verlaat. Die [[Lanseria-lughawe]], sowat 30&nbsp;km wes van Centurion, is nog makliker bereikbaar as die groot lughawe naby Kemptonpark en saam met maklike toegang na verskeie snelweë, is Centurion gerieflik verbind met sy omgewing en verder, wat die stad aantreklik maak vir 'n verskeidenheid besighede en konsultantfirmas. === Biblioteke === Daar is verskeie Biblioteke in Centurion <ref>https://www.tshwane.gov.za/sites/residents/Services/pages/community-library-listing.aspx</ref>: * Centurion Biblioteek * Eldoraigne Biblioteek * Erasmia Biblioteek * Pierre Van Ryneveld Biblioteek * Valhalla Biblioteek === Skole === Daar is verskeie skole in Centurion: * Laerskool Bakenkop * Laerskool Fleur * Laerskool Hennopspark * Laerskool Louis Leipoldt * Laerskool Rooihuiskraal * [[Laerskool Swartkop]] * Laerskool Valhalla * Laerskool Wierdapark<ref>{{cite web |url=https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/nog-n-skool-bevestig-covid-19-geval/ |title=Nóg ’n skool bevestig Covid-19-geval |work=[[Maroela Media]] |date=23 Maart 2020 |access-date=23 Maart 2020 |first=Tania |last=Heyns |language=af |archive-url=https://web.archive.org/web/20200420170606/https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/nog-n-skool-bevestig-covid-19-geval/ |archive-date=20 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> * Laerskool Uitsig * Laerskool Raslouw * Hoërskool Raslouw * Lyttelton Manor High School * Lyttelton Primary * Hoërskool Eldoraigne * Hoërskool Centurion * Hoërskool Zwartkop * Springvale Primary * Sutherland High School * Cornwall Hill College * [[Laerskool Reformia|Centurion Christelike Laerskool]] * [[Regio Centurion Onafhanklike Laerskool]] * The Way * Village Montessori Primary == Geografie == Centurion is geleë in die oorgangsgebied tussen die [[hoëveld]]- en die [[bosveld]]-gebiede en die [[Hennopsrivier]] vloei deur die hart van Centurion. As gevolg van sy ligging het Centurion 'n besonder ryk [[voël]]lewe. == Sport == [[Lêer:SS park.jpg|duimnael|Die [[SuperSport-park]] in Centurion]] Centurion beskik oor 'n [[toetskrieket]]stadion, genaamd [[SuperSport-park]] weens borgskapredes. Die [[Proteas|Suid-Afrikaanse nasionale krieketspan]] speel soms van sy tuiswedstryde in die stad. Tydens die [[Krieketwêreldbeker 2003]] is vyf wedstryde hier gespeel en tydens die [[Kampioentrofee 2009]] agt, waaronder die eindstryd. Die permanente motorsportrenbaan Zwartkops is ook deel van die stad. == Kultuur == Die Centurion-teater is geleë in Amkorstraat in Centurion. Die teater bied 'n verskeidenheid produksies aan. == Museums en gedenktekens == * [[Suid-Afrikaanse Lugmagmuseum]] * Smuts Huis Museum * Centurion Kunsmuseum * [[Suid-Afrikaanse Lugmag-gedenkteken]] * [[Irene-konsentrasiekamp|Irene-Konsentrasiekamp]] begraafplaas == Natuurreservate en natuurgebiede == * Bishop voëlpark * Doringkloofspruit natuurarea * Lutton Valley voëlbewaringsarea * FoDS voëluitkykpunt * [[Rietvlei-natuurreservaat]] * Rooihuiskraal historiese terrein * Pierre van Ryneveld natuurarea == Woonbuurte van Centurion == {{div col|colwidth=22em}} * [[Amberfield]] (verskeie uitbreidings) * [[Blue Valley Gholflandgoed]] * [[Bronberrick]] * [[Brookelands Lewenstyllandgoed]] * [[Centurion Gholflandgoed]] * [[Claudius, Pretoria|Claudius]] * [[Clubview]] * [[Cornwall Hill]] * [[Die Hoewes]] * [[Doringkloof]] * [[Eco-Park Estate]] * [[Eldo Glen]], Eldo Park, Eldo View, Eldo Meadows * [[Eldoraigne]] * [[Erasmia]] * [[Hennopspark]] * [[Heuweloord]] * [[Heuwelsig Landgoed]] * [[Highveld]] * [[Irene]] * [[Kloofsig]] * [[Laudium]] * [[Lyttelton]] * [[Lyttelton Manor]] * [[Olievenhoutbosch]] * [[Pierre van Ryneveldpark]] * [[Raslouw]] * [[Rooihuiskraal]] * [[Sunderlandrif]] * [[Thatchfield]] * [[The Reeds]] * [[Valhalla]] * Verwoerdburgstad (in onbruik) * [[Wierdapark]] * [[Zwartkop]]. {{div col end}} == Sien ook == * [[Gereformeerde kerk Centurion]] * [[Lys van nedersettings in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie}} * {{en}} {{Wikivoyage}} * [http://maps.google.com/maps?ll=-25.856581,28.187571&spn=0.029639,0.040158&t=k&hl=en Kaart op Google] * [http://www.centurionnews.co.za/ Centurion Nuus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929133544/http://www.centurionnews.co.za/ |date=29 September 2007 }} * [http://www.centurionteater.co.za/ Centurion Teater] * Centurion Kuns Museum * [http://www.raslouwskool.co.za/ Laerskool Raslouw] * [http://www.raslouwskool.co.za/ Hoërskool Raslouw] * [http://www.raslouwskool.co.za/ Raslouw Pre-primêr] * [http://www.reformia.org.za/ Centurion Reformia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080615013003/http://www.reformia.org.za/ |date=15 Junie 2008 }} * [http://www.centurionhospitality.co.za/ Portaal tot Centurion akkommodasie- en onthaal-diensverskaffers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090123193359/http://www.centurionhospitality.co.za/ |date=23 Januarie 2009 }} * [https://www.saafmuseum.com/ (en) Suid Afrikaanse Lugmag Museum] * [http://www.smutshouse.co.za/ (en) Smuts Huis Museum] {{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|TSH}} {{SA grootste stede}} {{Normdata}} [[Kategorie:Centurion| ]] fcmrwq1zpz9x7ifhx5ft864n4jzbdfs 2519740 2519739 2022-08-17T07:07:58Z Rooiratel 90342 /* Skole */ wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Suid-Afrikaanse dorp | naam = Centurion | ander_naam = Verwoerdburg | inheemse_naam = | nedersetting_tipe = | beeld_stadsilhoeët = CenturionGautrainStation.jpg | beeld_alt = | beeldbyskrif = [[Centurion (Gautrein-stasie)|Centurion se Gautrein-stasie]] | beeld_vlag = | beeld_seël = | beeld_skild = | bynaam = | slagspreuk = | beeld_kaart = | duimdrukkeretiketposisie = onderkant | kaart_onderskrif = | latd = 25 |latm = 51 |lats = 37 | longd = 28 |longm = 11 |longs = 22 | provinsie = Gauteng | distrik = | munisipaliteit = Stad Tshwane | hoofplek = | stigtingsdatum = 1902 | regeringvoetnotas = | regeringstipe = | leier_party = | leiertitel = | leiernaam = | leiertitel1 = | leiernaam1 = | leiertitel2 = | leiernaam2 = | oppervlakvoetnotas = | oppervlak_totaal_km2 = 394,88 | oppervlak_metro_km2 = | hoogte_m = 1453 | hoogte_maks_m = | hoogte_min_m = | bevolkingvoetnotas = | bevolking_skat = | bev_skat_op = | bevolking_totaal = 236580 | bevolking_soos_op = 2011 | bevolking_metro = | bevolkingsdigtheid_metro_km2 = | bevolking_metro_voetnotas = | bevolking_demonym = | bevolkingnota = | demografie1_voetnotas = | persent_swart = 29,3% | persent_kleurling = 2,3% | persent_asiër = 8,4% | persent_wit = 59,0% | persent_ander = 1,0% | demografie2_voetnotas = | demografie2_titel1 = [[Afrikaans]] | demografie2_info1 = 49,4% | demografie2_titel2 = [[Engels]] | demografie2_info2 = 26,0% | demografie2_titel3 = [[Noord-Sotho (taal)|Noord-Sotho]] | demografie2_info3 = 5,2% | demografie2_titel4 = [[Tswana]] | demografie2_info4 = 3,7% | demografie2_titel5 = Ander | demografie2_info5 = 15,6% | poskode = 0157 | poskode2 = 0046 | skakelkode = 012 | sensuskode = 799059 | webwerf = }} '''Centurion''' (voorheen '''Lyttelton''' en '''Verwoerdburg''') is 'n stad in die [[Gauteng]]provinsie, [[Suid-Afrika]], geleë tussen [[Pretoria]] en [[Johannesburg]]. == Geskiedenis == Die meerderheid van die areas binne Centurion word verbind met die Erasmusfamilie, wat in 1841 in die area gewoon het. Daniel Jacobus Erasmus (bynaam "Swartkoppies") het op die plaas Zwartkop geboer. Sy oudste seun Daniel Elardus Erasmus het op die plaas Doornkloof geboer en sy jongste broer, Rasmus Elardus Erasmus, het op Brakfontein geboer, wat later aanleiding sou gee tot die areaname: Erasmia, Elardus Park, Erasmusrand, Zwartkop en Doornkloof.<ref>https://web.archive.org/web/20121116080749/http://heritagehill.co.za/history.php</ref> In 1881, met die [[Eerste Vryheidsoorlog]], het die slag van Rooihuiskraal plaasgevind.<ref>https://www.kraaluitgewers.co.za/tydlyn-eerste-vryheidsoorlog/</ref> Met die Boerkommando, onder die leierskap van Daniel Erasmus Junior, word Sir [[George Pomeroy Colley]] teengestaan<ref>https://rekord.co.za/253160/fun-facts-on-centurion-history/</ref>. In 1889 het Alois Hugo Nelmapius die noord- en noordooste gedeeltes van die plaas Doornkloof gekoop,<ref>https://gpsnews.co.za/2020/12/21/alois-nellmapius-historical-character/</ref> en noem dit Irene, na sy dogter Irene Violet Nelmapius. Tydens die [[Tweede Vryheidsoorlog]] is die [[Irene-konsentrasiekamp]] in 1901 op die plaas Doornkloof gestig. In totaal het 1179 kinders en vrouens in die konsentrasiekamp gesterf.<ref>https://boervolkerfenisbewaring.co.za/irene/</ref> Die Irene-konsentrasiekamp se begraafplaas kan besoek word. Centurion is in [[1964]] as '''Verwoerdburg''' gestig, en genoem na dr. [[Hendrik Verwoerd]], die Suid-Afrikaanse eerste minister van 1958 tot 1966. Die polities neutrale naam ''Centurion'' is later gekies, kort nadat die ANC ([[African National Congress]]) aan bewind gekom het in 1994. Dit het geen besonderse betekenis nie en is waarskynlik gekies na aanleiding van ''Centurion Park'' (nou [[SuperSport-park]]), 'n [[krieket]]stadion in die gebied. Ná afloop van die apartheidsera in [[1994]] is die [[Indiër]]woonbuurt [[Laudium]], wat vantevore deel van Pretoria was, by Centurion ingelyf. Die woonbuurt vir swart inwoners, [[Olievenhoutbosch]], het as plakkerskamp begin en is mettertyd geformaliseer en deel van Centurion gemaak. In [[2000]] het die Centurion Munisipaliteit deel geword van die [[Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit]], wat [[Pretoria]] insluit, en die dorpsraad het ontbind. == Infrastruktuur == [[Lêer:Wierda Bridge.JPG|duimnael|links|Wierdabrug tussen Centurion en Pretoria]] Centurion is geleë op die kruising tussen die [[N1]]- (Johannesburg-Pretoria) en [[N14]]- ([[Krugersdorp]]-Pretoria) snelweë. Die [[R21 (Suid-Afrika)|R21]] (Pretoria na [[O.R. Tambo Internasionale Lughawe]]) loop ook deur Centurion. Centurion is 'n groeiende stad, met verskeie moderne winkelsentrums (byvoorbeeld Centurion Mall, mall@reds, Lifestyle Centre en verskeie kleiner sentrums), goeie vermaaklikplekke en talle gholfbane. Die Centurion Gholf- en Residensiële Landgoed en landgoedere in Eldoraigne se uitbreidings beskik oor uitstekende woonopsies. Die [[Unitas]]-hospitaal verskaf mediese dienste van topgehalte. Daar is ook verskeie klinieke en uitgebreide mediese praktyke vir die gemeenskap beskikbaar. Die Highveld Techno Park-ontwikkeling huisves internasionale tegnologiemaatskappye soos [[Siemens AG|Siemens]] Telekommunikasie, [[Grintek]] en selfs verskeie [[Telkom]]-geboue. Sinkgate as gevolg van dolomiet is 'n algemene probleem in Centurion, en sinkgate kom gereeld voor. Streng voorwaardes vir geologiese toetse om bouplanne goedgekeur te kry help deels om die probleem te bekamp, maar dis veral die munisipaliteit wat moet sorg dat die waterpypnetwerk nie lek nie, en instandhouding van beide water- en rioollyne is besonder belangrik in Centurion. Die dienste in Centurion is betreklik stabiel, en die stad het nie besonder baie las van kragonderbrekings of probleme met water en riool nie. Daar is wel kommer oor die gebrek aan skole en die verkeerslas, waarmee die staat nie tred gehou het met die uitbreiding van woonbuurte, veral in die suide van Centurion nie. === Vervoer === Daar is 'n [[Gautrein]]-stasie in Centurion. Die [[Centurion (Gautrein-stasie)|stasie]] is naby die Centurionmeer in Weslaan geleë. Passasiers kry 'n panoramiese uitsig oor Centurion soos hulle die stasie binnekom of verlaat. Die [[Lanseria-lughawe]], sowat 30&nbsp;km wes van Centurion, is nog makliker bereikbaar as die groot lughawe naby Kemptonpark en saam met maklike toegang na verskeie snelweë, is Centurion gerieflik verbind met sy omgewing en verder, wat die stad aantreklik maak vir 'n verskeidenheid besighede en konsultantfirmas. === Biblioteke === Daar is verskeie Biblioteke in Centurion <ref>https://www.tshwane.gov.za/sites/residents/Services/pages/community-library-listing.aspx</ref>: * Centurion Biblioteek * Eldoraigne Biblioteek * Erasmia Biblioteek * Pierre Van Ryneveld Biblioteek * Valhalla Biblioteek === Skole === Daar is verskeie skole in Centurion: {{div col|colwidth=22em}} * Laerskool Bakenkop * Laerskool Fleur * Laerskool Hennopspark * Laerskool Louis Leipoldt * Laerskool Rooihuiskraal * [[Laerskool Swartkop]] * Laerskool Valhalla * Laerskool Wierdapark<ref>{{cite web |url=https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/nog-n-skool-bevestig-covid-19-geval/ |title=Nóg ’n skool bevestig Covid-19-geval |work=[[Maroela Media]] |date=23 Maart 2020 |access-date=23 Maart 2020 |first=Tania |last=Heyns |language=af |archive-url=https://web.archive.org/web/20200420170606/https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/nog-n-skool-bevestig-covid-19-geval/ |archive-date=20 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> * Laerskool Uitsig * Laerskool Raslouw * Hoërskool Raslouw * Lyttelton Manor High School * Lyttelton Primary * Hoërskool Eldoraigne * Hoërskool Centurion * Hoërskool Zwartkop * Springvale Primary * Sutherland High School * Cornwall Hill College * [[Laerskool Reformia|Centurion Christelike Laerskool]] * [[Regio Centurion Onafhanklike Laerskool]] * The Way * Village Montessori Primary {{div col end}} == Geografie == Centurion is geleë in die oorgangsgebied tussen die [[hoëveld]]- en die [[bosveld]]-gebiede en die [[Hennopsrivier]] vloei deur die hart van Centurion. As gevolg van sy ligging het Centurion 'n besonder ryk [[voël]]lewe. == Sport == [[Lêer:SS park.jpg|duimnael|Die [[SuperSport-park]] in Centurion]] Centurion beskik oor 'n [[toetskrieket]]stadion, genaamd [[SuperSport-park]] weens borgskapredes. Die [[Proteas|Suid-Afrikaanse nasionale krieketspan]] speel soms van sy tuiswedstryde in die stad. Tydens die [[Krieketwêreldbeker 2003]] is vyf wedstryde hier gespeel en tydens die [[Kampioentrofee 2009]] agt, waaronder die eindstryd. Die permanente motorsportrenbaan Zwartkops is ook deel van die stad. == Kultuur == Die Centurion-teater is geleë in Amkorstraat in Centurion. Die teater bied 'n verskeidenheid produksies aan. == Museums en gedenktekens == * [[Suid-Afrikaanse Lugmagmuseum]] * Smuts Huis Museum * Centurion Kunsmuseum * [[Suid-Afrikaanse Lugmag-gedenkteken]] * [[Irene-konsentrasiekamp|Irene-Konsentrasiekamp]] begraafplaas == Natuurreservate en natuurgebiede == * Bishop voëlpark * Doringkloofspruit natuurarea * Lutton Valley voëlbewaringsarea * FoDS voëluitkykpunt * [[Rietvlei-natuurreservaat]] * Rooihuiskraal historiese terrein * Pierre van Ryneveld natuurarea == Woonbuurte van Centurion == {{div col|colwidth=22em}} * [[Amberfield]] (verskeie uitbreidings) * [[Blue Valley Gholflandgoed]] * [[Bronberrick]] * [[Brookelands Lewenstyllandgoed]] * [[Centurion Gholflandgoed]] * [[Claudius, Pretoria|Claudius]] * [[Clubview]] * [[Cornwall Hill]] * [[Die Hoewes]] * [[Doringkloof]] * [[Eco-Park Estate]] * [[Eldo Glen]], Eldo Park, Eldo View, Eldo Meadows * [[Eldoraigne]] * [[Erasmia]] * [[Hennopspark]] * [[Heuweloord]] * [[Heuwelsig Landgoed]] * [[Highveld]] * [[Irene]] * [[Kloofsig]] * [[Laudium]] * [[Lyttelton]] * [[Lyttelton Manor]] * [[Olievenhoutbosch]] * [[Pierre van Ryneveldpark]] * [[Raslouw]] * [[Rooihuiskraal]] * [[Sunderlandrif]] * [[Thatchfield]] * [[The Reeds]] * [[Valhalla]] * Verwoerdburgstad (in onbruik) * [[Wierdapark]] * [[Zwartkop]]. {{div col end}} == Sien ook == * [[Gereformeerde kerk Centurion]] * [[Lys van nedersettings in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie}} * {{en}} {{Wikivoyage}} * [http://maps.google.com/maps?ll=-25.856581,28.187571&spn=0.029639,0.040158&t=k&hl=en Kaart op Google] * [http://www.centurionnews.co.za/ Centurion Nuus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929133544/http://www.centurionnews.co.za/ |date=29 September 2007 }} * [http://www.centurionteater.co.za/ Centurion Teater] * Centurion Kuns Museum * [http://www.raslouwskool.co.za/ Laerskool Raslouw] * [http://www.raslouwskool.co.za/ Hoërskool Raslouw] * [http://www.raslouwskool.co.za/ Raslouw Pre-primêr] * [http://www.reformia.org.za/ Centurion Reformia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080615013003/http://www.reformia.org.za/ |date=15 Junie 2008 }} * [http://www.centurionhospitality.co.za/ Portaal tot Centurion akkommodasie- en onthaal-diensverskaffers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090123193359/http://www.centurionhospitality.co.za/ |date=23 Januarie 2009 }} * [https://www.saafmuseum.com/ (en) Suid Afrikaanse Lugmag Museum] * [http://www.smutshouse.co.za/ (en) Smuts Huis Museum] {{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|TSH}} {{SA grootste stede}} {{Normdata}} [[Kategorie:Centurion| ]] 5sxg35fvtsgvf87frudborhxzv1sw7g 2519797 2519740 2022-08-17T11:51:51Z Marinusuys 149318 /* Skole */ Bakenkop laerskool bron gelink wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Suid-Afrikaanse dorp | naam = Centurion | ander_naam = Verwoerdburg | inheemse_naam = | nedersetting_tipe = | beeld_stadsilhoeët = CenturionGautrainStation.jpg | beeld_alt = | beeldbyskrif = [[Centurion (Gautrein-stasie)|Centurion se Gautrein-stasie]] | beeld_vlag = | beeld_seël = | beeld_skild = | bynaam = | slagspreuk = | beeld_kaart = | duimdrukkeretiketposisie = onderkant | kaart_onderskrif = | latd = 25 |latm = 51 |lats = 37 | longd = 28 |longm = 11 |longs = 22 | provinsie = Gauteng | distrik = | munisipaliteit = Stad Tshwane | hoofplek = | stigtingsdatum = 1902 | regeringvoetnotas = | regeringstipe = | leier_party = | leiertitel = | leiernaam = | leiertitel1 = | leiernaam1 = | leiertitel2 = | leiernaam2 = | oppervlakvoetnotas = | oppervlak_totaal_km2 = 394,88 | oppervlak_metro_km2 = | hoogte_m = 1453 | hoogte_maks_m = | hoogte_min_m = | bevolkingvoetnotas = | bevolking_skat = | bev_skat_op = | bevolking_totaal = 236580 | bevolking_soos_op = 2011 | bevolking_metro = | bevolkingsdigtheid_metro_km2 = | bevolking_metro_voetnotas = | bevolking_demonym = | bevolkingnota = | demografie1_voetnotas = | persent_swart = 29,3% | persent_kleurling = 2,3% | persent_asiër = 8,4% | persent_wit = 59,0% | persent_ander = 1,0% | demografie2_voetnotas = | demografie2_titel1 = [[Afrikaans]] | demografie2_info1 = 49,4% | demografie2_titel2 = [[Engels]] | demografie2_info2 = 26,0% | demografie2_titel3 = [[Noord-Sotho (taal)|Noord-Sotho]] | demografie2_info3 = 5,2% | demografie2_titel4 = [[Tswana]] | demografie2_info4 = 3,7% | demografie2_titel5 = Ander | demografie2_info5 = 15,6% | poskode = 0157 | poskode2 = 0046 | skakelkode = 012 | sensuskode = 799059 | webwerf = }} '''Centurion''' (voorheen '''Lyttelton''' en '''Verwoerdburg''') is 'n stad in die [[Gauteng]]provinsie, [[Suid-Afrika]], geleë tussen [[Pretoria]] en [[Johannesburg]]. == Geskiedenis == Die meerderheid van die areas binne Centurion word verbind met die Erasmusfamilie, wat in 1841 in die area gewoon het. Daniel Jacobus Erasmus (bynaam "Swartkoppies") het op die plaas Zwartkop geboer. Sy oudste seun Daniel Elardus Erasmus het op die plaas Doornkloof geboer en sy jongste broer, Rasmus Elardus Erasmus, het op Brakfontein geboer, wat later aanleiding sou gee tot die areaname: Erasmia, Elardus Park, Erasmusrand, Zwartkop en Doornkloof.<ref>https://web.archive.org/web/20121116080749/http://heritagehill.co.za/history.php</ref> In 1881, met die [[Eerste Vryheidsoorlog]], het die slag van Rooihuiskraal plaasgevind.<ref>https://www.kraaluitgewers.co.za/tydlyn-eerste-vryheidsoorlog/</ref> Met die Boerkommando, onder die leierskap van Daniel Erasmus Junior, word Sir [[George Pomeroy Colley]] teengestaan<ref>https://rekord.co.za/253160/fun-facts-on-centurion-history/</ref>. In 1889 het Alois Hugo Nelmapius die noord- en noordooste gedeeltes van die plaas Doornkloof gekoop,<ref>https://gpsnews.co.za/2020/12/21/alois-nellmapius-historical-character/</ref> en noem dit Irene, na sy dogter Irene Violet Nelmapius. Tydens die [[Tweede Vryheidsoorlog]] is die [[Irene-konsentrasiekamp]] in 1901 op die plaas Doornkloof gestig. In totaal het 1179 kinders en vrouens in die konsentrasiekamp gesterf.<ref>https://boervolkerfenisbewaring.co.za/irene/</ref> Die Irene-konsentrasiekamp se begraafplaas kan besoek word. Centurion is in [[1964]] as '''Verwoerdburg''' gestig, en genoem na dr. [[Hendrik Verwoerd]], die Suid-Afrikaanse eerste minister van 1958 tot 1966. Die polities neutrale naam ''Centurion'' is later gekies, kort nadat die ANC ([[African National Congress]]) aan bewind gekom het in 1994. Dit het geen besonderse betekenis nie en is waarskynlik gekies na aanleiding van ''Centurion Park'' (nou [[SuperSport-park]]), 'n [[krieket]]stadion in die gebied. Ná afloop van die apartheidsera in [[1994]] is die [[Indiër]]woonbuurt [[Laudium]], wat vantevore deel van Pretoria was, by Centurion ingelyf. Die woonbuurt vir swart inwoners, [[Olievenhoutbosch]], het as plakkerskamp begin en is mettertyd geformaliseer en deel van Centurion gemaak. In [[2000]] het die Centurion Munisipaliteit deel geword van die [[Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit]], wat [[Pretoria]] insluit, en die dorpsraad het ontbind. == Infrastruktuur == [[Lêer:Wierda Bridge.JPG|duimnael|links|Wierdabrug tussen Centurion en Pretoria]] Centurion is geleë op die kruising tussen die [[N1]]- (Johannesburg-Pretoria) en [[N14]]- ([[Krugersdorp]]-Pretoria) snelweë. Die [[R21 (Suid-Afrika)|R21]] (Pretoria na [[O.R. Tambo Internasionale Lughawe]]) loop ook deur Centurion. Centurion is 'n groeiende stad, met verskeie moderne winkelsentrums (byvoorbeeld Centurion Mall, mall@reds, Lifestyle Centre en verskeie kleiner sentrums), goeie vermaaklikplekke en talle gholfbane. Die Centurion Gholf- en Residensiële Landgoed en landgoedere in Eldoraigne se uitbreidings beskik oor uitstekende woonopsies. Die [[Unitas]]-hospitaal verskaf mediese dienste van topgehalte. Daar is ook verskeie klinieke en uitgebreide mediese praktyke vir die gemeenskap beskikbaar. Die Highveld Techno Park-ontwikkeling huisves internasionale tegnologiemaatskappye soos [[Siemens AG|Siemens]] Telekommunikasie, [[Grintek]] en selfs verskeie [[Telkom]]-geboue. Sinkgate as gevolg van dolomiet is 'n algemene probleem in Centurion, en sinkgate kom gereeld voor. Streng voorwaardes vir geologiese toetse om bouplanne goedgekeur te kry help deels om die probleem te bekamp, maar dis veral die munisipaliteit wat moet sorg dat die waterpypnetwerk nie lek nie, en instandhouding van beide water- en rioollyne is besonder belangrik in Centurion. Die dienste in Centurion is betreklik stabiel, en die stad het nie besonder baie las van kragonderbrekings of probleme met water en riool nie. Daar is wel kommer oor die gebrek aan skole en die verkeerslas, waarmee die staat nie tred gehou het met die uitbreiding van woonbuurte, veral in die suide van Centurion nie. === Vervoer === Daar is 'n [[Gautrein]]-stasie in Centurion. Die [[Centurion (Gautrein-stasie)|stasie]] is naby die Centurionmeer in Weslaan geleë. Passasiers kry 'n panoramiese uitsig oor Centurion soos hulle die stasie binnekom of verlaat. Die [[Lanseria-lughawe]], sowat 30&nbsp;km wes van Centurion, is nog makliker bereikbaar as die groot lughawe naby Kemptonpark en saam met maklike toegang na verskeie snelweë, is Centurion gerieflik verbind met sy omgewing en verder, wat die stad aantreklik maak vir 'n verskeidenheid besighede en konsultantfirmas. === Biblioteke === Daar is verskeie Biblioteke in Centurion <ref>https://www.tshwane.gov.za/sites/residents/Services/pages/community-library-listing.aspx</ref>: * Centurion Biblioteek * Eldoraigne Biblioteek * Erasmia Biblioteek * Pierre Van Ryneveld Biblioteek * Valhalla Biblioteek === Skole === Daar is verskeie skole in Centurion: {{div col|colwidth=22em}} * [[Laerskool Bakenkop]] * Laerskool Fleur * Laerskool Hennopspark * Laerskool Louis Leipoldt * Laerskool Rooihuiskraal * [[Laerskool Swartkop]] * Laerskool Valhalla * Laerskool Wierdapark<ref>{{cite web |url=https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/nog-n-skool-bevestig-covid-19-geval/ |title=Nóg ’n skool bevestig Covid-19-geval |work=[[Maroela Media]] |date=23 Maart 2020 |access-date=23 Maart 2020 |first=Tania |last=Heyns |language=af |archive-url=https://web.archive.org/web/20200420170606/https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/nog-n-skool-bevestig-covid-19-geval/ |archive-date=20 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> * Laerskool Uitsig * Laerskool Raslouw * Hoërskool Raslouw * Lyttelton Manor High School * Lyttelton Primary * Hoërskool Eldoraigne * Hoërskool Centurion * Hoërskool Zwartkop * Springvale Primary * Sutherland High School * Cornwall Hill College * [[Laerskool Reformia|Centurion Christelike Laerskool]] * [[Regio Centurion Onafhanklike Laerskool]] * The Way * Village Montessori Primary {{div col end}} == Geografie == Centurion is geleë in die oorgangsgebied tussen die [[hoëveld]]- en die [[bosveld]]-gebiede en die [[Hennopsrivier]] vloei deur die hart van Centurion. As gevolg van sy ligging het Centurion 'n besonder ryk [[voël]]lewe. == Sport == [[Lêer:SS park.jpg|duimnael|Die [[SuperSport-park]] in Centurion]] Centurion beskik oor 'n [[toetskrieket]]stadion, genaamd [[SuperSport-park]] weens borgskapredes. Die [[Proteas|Suid-Afrikaanse nasionale krieketspan]] speel soms van sy tuiswedstryde in die stad. Tydens die [[Krieketwêreldbeker 2003]] is vyf wedstryde hier gespeel en tydens die [[Kampioentrofee 2009]] agt, waaronder die eindstryd. Die permanente motorsportrenbaan Zwartkops is ook deel van die stad. == Kultuur == Die Centurion-teater is geleë in Amkorstraat in Centurion. Die teater bied 'n verskeidenheid produksies aan. == Museums en gedenktekens == * [[Suid-Afrikaanse Lugmagmuseum]] * Smuts Huis Museum * Centurion Kunsmuseum * [[Suid-Afrikaanse Lugmag-gedenkteken]] * [[Irene-konsentrasiekamp|Irene-Konsentrasiekamp]] begraafplaas == Natuurreservate en natuurgebiede == * Bishop voëlpark * Doringkloofspruit natuurarea * Lutton Valley voëlbewaringsarea * FoDS voëluitkykpunt * [[Rietvlei-natuurreservaat]] * Rooihuiskraal historiese terrein * Pierre van Ryneveld natuurarea == Woonbuurte van Centurion == {{div col|colwidth=22em}} * [[Amberfield]] (verskeie uitbreidings) * [[Blue Valley Gholflandgoed]] * [[Bronberrick]] * [[Brookelands Lewenstyllandgoed]] * [[Centurion Gholflandgoed]] * [[Claudius, Pretoria|Claudius]] * [[Clubview]] * [[Cornwall Hill]] * [[Die Hoewes]] * [[Doringkloof]] * [[Eco-Park Estate]] * [[Eldo Glen]], Eldo Park, Eldo View, Eldo Meadows * [[Eldoraigne]] * [[Erasmia]] * [[Hennopspark]] * [[Heuweloord]] * [[Heuwelsig Landgoed]] * [[Highveld]] * [[Irene]] * [[Kloofsig]] * [[Laudium]] * [[Lyttelton]] * [[Lyttelton Manor]] * [[Olievenhoutbosch]] * [[Pierre van Ryneveldpark]] * [[Raslouw]] * [[Rooihuiskraal]] * [[Sunderlandrif]] * [[Thatchfield]] * [[The Reeds]] * [[Valhalla]] * Verwoerdburgstad (in onbruik) * [[Wierdapark]] * [[Zwartkop]]. {{div col end}} == Sien ook == * [[Gereformeerde kerk Centurion]] * [[Lys van nedersettings in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie}} * {{en}} {{Wikivoyage}} * [http://maps.google.com/maps?ll=-25.856581,28.187571&spn=0.029639,0.040158&t=k&hl=en Kaart op Google] * [http://www.centurionnews.co.za/ Centurion Nuus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929133544/http://www.centurionnews.co.za/ |date=29 September 2007 }} * [http://www.centurionteater.co.za/ Centurion Teater] * Centurion Kuns Museum * [http://www.raslouwskool.co.za/ Laerskool Raslouw] * [http://www.raslouwskool.co.za/ Hoërskool Raslouw] * [http://www.raslouwskool.co.za/ Raslouw Pre-primêr] * [http://www.reformia.org.za/ Centurion Reformia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080615013003/http://www.reformia.org.za/ |date=15 Junie 2008 }} * [http://www.centurionhospitality.co.za/ Portaal tot Centurion akkommodasie- en onthaal-diensverskaffers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090123193359/http://www.centurionhospitality.co.za/ |date=23 Januarie 2009 }} * [https://www.saafmuseum.com/ (en) Suid Afrikaanse Lugmag Museum] * [http://www.smutshouse.co.za/ (en) Smuts Huis Museum] {{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|TSH}} {{SA grootste stede}} {{Normdata}} [[Kategorie:Centurion| ]] 8f230z17zlu6nv0k0zy14thcknkmqmh 0 17607 2519790 2458499 2022-08-17T09:40:02Z AFM 21229 /* Sien ook */ wikitext text/x-wiki {{Infoboks Militêre Konflik-en |conflict=Slagtersnek-rebellie |image= |caption= |partof= |date= [[1815]] |place= Oosgrens van die [[Kaapkolonie]] |result=Opstand neergeslaan |combatant1=[[Lêer:Flag of the Cape Colony (1876–1910).svg|20px]] [[Kaapkolonie]] |combatant2=Rebelle |commander1=[[Lêer:Flag of the Cape Colony (1876–1910).svg|20px]] [[Jacob Cuyler]] |commander2=Hans Bezuidenhout (†) |strength1=Onbekend |strength2=ca. 300 |casualties1=Geen |casualties2=Hans Bezuidenhout dood<br />5 rebelle opgehang |casualties3= }} [[Lêer:TJ Herold.jpg|duimnael|220px|As indertydse leraar van die [[NG gemeente George]], is ds. [[Tobias Johannes Herold|T.J. Herold]] deur die goewerneur die pynlike taak opgelê om die opstandelinge op die dood voor te berei en hulle in hulle laaste lewensoomblikke by te staan.]] Die '''Slagtersnek-rebellie''' verwys na 'n boer in die Oos-Kaap, Johannes Bezuidenhout, se kortstondige opstand teen die Britse bewind in die tydperk 1815–1816. Dit word ook as een van die redes vir die ontstaan van die [[Groot Trek]] beskou. Die naam Slagtersnek, waar die rebelle gevang is, is ontleen aan die Britse handelaars van [[Grahamstad]] wat hier bymekaar gekom het om die boere in die omgewing se slagdiere te koop. Op 'n plaas naby wat vandag as [[Somerset-Oos]] bekend is, het Frederik Bezuidenhout 'n [[Khoikhoi]]-werker met die naam van Booi van diefstal verdink en sy loon teruggehou. Booi het Bezuidenhout gaan verkla van aanranding by die landdros op [[Graaff-Reinet]]. Bezuidenhout het twee keer geweier om voor die hof te verskyn en hy is in absentia tot een maand gevangenisstraf op [[5 Oktober]] [[1815]] gevonnis. Die Britse regering wou graag hul gesag oor die boere in die verre oosgrens vertoon, en het 'n mag van 12 Khoi-Khoi soldate, destyds Pandoere genoem, met 'n blanke offisier op 16 Oktober 1815 na Bezuidenhout se plaas gestuur om hom in hegtenis te neem. Bezuidenhout het hom verset en is deur een van die Khoi-Khoi soldate in 'n skuiling tussen rotse op sy plaas doodgeskiet. Op sy begrafnis het sy broer Johannes Bezuidenhout wraak gesweer en saam met 'n groep vriende het hy 'n opstand teen die Britse regering in die Kaap beplan. Hulle wou die Britse regering en die Khoi-Khoi uit die Oos-Kaap verdryf. Hulle het die Xhosa hoofman Gaika (ook Ngqika genoem) vir hulp genader en aangebied dat hy die hele [[Zuurveld]] as betaling sou ontvang. Gaika het nie belang gestel nie. Hendrik Prinsloo is kort daarna deur 'n mag van 70, wat 40 Engelse soldate en 30 kommando lede ingesluit het, in hegtenis geneem. Die rebelle het onsuksesvol probeer om hom te ontset en ander boere in die omgewing gevra om by die opstand aan te sluit. Die rebelle het op 18 November 1815 aan die Britse mag by Slagtersnek oorgegee. Johannes Bezuidenhout het hom teen inhegtenisname verset en is ook doodgeskiet. 'n Paar het verder oos na die Xhosas se land gevlug. Die ander is in hegtenis geneem en voor die hof gedaag. 32 rebelle is uit die [[Oos-Kaap]] verban en ses van die rebelle leiers word op 20 Januarie 1816 ter dood veroordeel op 'n klag van [[hoogverraad]]. Een, Willem Krugel, word later deur die Kaapse goewerneur, lord [[Charles Somerset]], begenadig. Op [[9 Maart]] [[1816]] word Hendrik Frederik Prinsloo, Stephanus Cornelis Bothma, Cornelis Johannes Faber, Theunis Christiaan de Klerk en Abraham Carel Bothma in die openbaar gehang. 'n Groot skare het gesien hoe die luike onder die mans weggehaal word en vier van die vyf galgtoue breek. Omstanders het gesmeek dat die mans begenadig moet word aangesien God die laksman wou teregwys, maar die Engelse offisier het bloot beveel dat die mans weer gehang moes word. Die Bezuidenhouts het volkshelde geword en die gebruik van die Hottentot Pandoere om Bezuidenhout te skiet, het haatdraendheid by baie van die boere aan die Oosgrens teenoor die Britse bewind aan die Kaap laat oplaai. Die bitterheid wat hieruit ontstaan het, sou [[Afrikanernasionalisme]] aanwakker in die jare voor die Groot Trek. == Sien ook == * [[Slagtersnek-monumente]] * [[1922-staking]] * [[Bambata-rebellie]] * [[Bulhoek-opstand]] * [[Langeberg-rebellie]] * [[Marikana-slagting]] * [[Maritz-rebellie]] * [[Sharpeville-slagting]] * [[Matyana-voorval]] * [[Langalibalele-rebellie]] * [[Koppieshoogte-rebellie]] == Bronne == * {{en}} Peter Joice (ed): ''The South African Family Encyclopaedia''. Struik, 1989 * {{af}} Swart, M.J., e.a. (red.): ''Afrikaanse Kultuuralmanak''. Aucklandpark: Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge, 1980, bl. 79. ISBN 0-620-04543-4 * {{nl}} [[Frans Lion Cachet|Lion Cachet, Frans]]: ''De Worstelstrijd der Transvalers aan het Volk van Nederland verhaald''. J. Kruyt, Amsterdam / J.F. du Toit, Paarl, 1882. ISBN 978-1-146-61266-1. [[Kategorie:Groot Trek]] [[Kategorie:Oorloë]] [[Kategorie:Opstande]] chjpdejltiqi1moybgl3xfgqi7n8aob 0 17944 2519769 2519178 2022-08-17T08:27:03Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Melinda Bam.jpg|duimnael|Mej. Suid-Afrika 2011, [[Melinda Bam]]]] [[Lêer:Miss South Africa Nicole Flint.jpg|duimnael|Mej. Suid-Afrika 2009, [[Nicole Flint]]]] [[Lêer:Miss South Africa 08 Tansey Coetzee.jpg|duimnael|Mej. Suid-Afrika 2007, [[Tansey Coetzee]]]] [[Lêer:Miss SA 2006.jpg|duimnael|Mej. Suid-Afrika 2006, [[Megan Coleman]], saam met Mej. Tiener Suid-Afrika 2006]] [[Lêer:Miss SA 2005.jpg|duimnael|Mej. Suid-Afrika 2005, [[Nokuthula Sithole]]]] [[Lêer:Jo-Ann Strauss.jpg|duimnael|Mej. Suid-Afrika 2000, [[Jo-Ann Strauss]]]] '''Mejuffrou Suid-Afrika''', gewoonlik geskryf '''Mej. Suid-Afrika''', is die titel van die wenner van ’n landwye skoonheidskompetisie vir ongetroude [[vrou]]e in [[Suid-Afrika]]. Die titelhouer verteenwoordig die land later by die Mej. Wêreld- en Mej. Heelal-kompetisie. Sy is ook verantwoordelik vir bemarkings- en gemeenskapswerk. == Geskiedenis == Die eerste Mej. Suid-Afrika was Catherine Higgins, in 1952. Van 1975 tot 1981 is twee wenners gekies, ’n Mej. Suid-Afrika en ’n '''Mej. RSA'''. Daniela di Paolo was die laaste Mej RSA in 1981. In 1982 en weer 1984 kies [[Sunday Times]] hulle eie Mej SA na 'n uitval met [[Rapport]] wat die oorspronklike regte vir Mej SA van [[Dagbreek (Sondagkoerant)|Dagbreek-]] en [[Landstem]]-koerante geërf het. Twee vroue het tot 1981 afsonderlik aan Mej. Wêreld en Mej. Heelal deelgeneem. Die kies van Mej. Suid-Afrika het ’n politieke kleurtjie gehad, veral in die 1970's, toe ’n swart '''Mej. Afrika-Suid''' ook gekies is om aan Mej. Wêreld deel te neem. == Wenners == Die lys van wenners van dié skoonheidskompetisie is as volg: {{div col|colwidth=24em}} * 2022: [[Ndavi Nokeri]] * 2021: [[Lalela Mswane]] * 2020: [[Shudufhadzo Musida]] * 2019: [[Zozibini Tunzi]] * 2018: [[Tamaryn Green]] * 2017: [[Demi-Leigh Nel-Peters]] * 2016: [[Ntando Kunene]] * 2015: [[Liesl Laurie]] * 2014: [[Rolene Strauss]] * 2013: Nie plaasgevind * 2012: [[Marilyn Ramos]] * 2011: [[Melinda Bam]] * 2010: [[Bokang Montjane]] * 2009: [[Nicole Flint]] * 2008: [[Tatum Keshwar]] * 2007: [[Tansey Coetzee]] * 2006: [[Megan Coleman]] * 2005: [[Nokuthula Sithole|Thuli Sithole]] * 2004: [[Claudia Henkel]] * 2003: [[Joan Ramagoshi]] * 2002: [[Cindy Nell]] * 2001: [[Vanessa Carreira]] * 2000: [[Jo-Ann Strauss]] * 1999: [[Heather Hamilton]] * 1998: [[Sonia Raciti]] * 1997: [[Kerishnie Naicker]] * 1996: [[Peggy-Sue Khumalo]] * 1995: [[Bernalee Daniel]] * 1994: [[Basetsane Makgalamele]] * 1993: [[Jacqui Mofokeng]] * 1992: [[Amy Kleinhans]] * 1991: [[Diana Tilden-Davis]] * 1990: [[Suzette van der Merwe]] * 1989: [[Michelle Bruce]] * 1988: [[Janine Botbyl]] * 1987: [[Wilma van der Bijl]] * 1986: [[Sandy McCormack]] * 1985: [[Andrea Stelzer]] * 1984: [[Lorna Potgieter]] (Sunday Times) * 1984: [[Letitia Snyman]]<ref name="RAPPORT_TYDSKRIF_1984" /> * 1983: [[Leanne Hosking]] * 1982: Sandra de Meyer (Sunday Times) * 1982: [[Odette Scrooby]] * 1981: [[Linda Phillips]] * 1981: [[Daniela Di Paolo]] (Mej. RSA) * 1980: [[Sandy McCrystal]] * 1980: [[Jenny Kay]] (Mej. RSA) * 1979: [[Karen Sickle]] * 1979: [[Veronica Wilson]] (Mej. RSA) * 1978: [[Yolanda Kloppers]] * 1978: [[Margaret Gardiner]] (Mej. RSA) * 1977: [[Vanessa Wannenburg]] * 1977: [[Glynis Dorothea Fester]] (Mej. RSA) * 1976: [[Lynne Massyn]] * 1976: [[Cynthia Claasen]] (Mej. RSA) * 1976: [[Lydia Johnson]] (Mej. Afrika-Suid) * 1975: [[Vera Johns]] * 1975: [[Gail Anthony]] (Mej. RSA) * 1975: [[Veronica Motsepe]] (Mej. Afrika-Suid) * 1974: [[Anneline Kriel]] * 1974: [[Evelyn Williams]] (Mej. Afrika-Suid) * 1973: [[Shelly Latham]] * 1973: [[Ellen Peters]] (Mej. Afrika-Suid) * 1972: [[Stephanie Reynecke]] * 1972: [[Cynthia Shange]] (Mej. Afrika-Suid) * 1971: [[Monica Fairall]] * 1971: [[Gail Ryan]] (Mej. Afrika-Suid) * 1970: [[Jillian Jessup]] * 1970: [[Pearl Jansen]] (Mej. Afrika-Suid) * 1969: [[Linda Colett]] * 1968: [[Mitzi Stander]] * 1967: [[Disa Duivenstein]] * 1966: [[Joan Carter]] * 1965: [[Carol Davis]] * 1964: [[Vedra Karamitas]] * 1963: [[Louise Crous]] * 1962: [[Yvonne Ficker]] * 1961: [[Yvonne Hulley]] * 1960: [[Denise Muir]] * 1959: [[Moya Meaker]] * 1958: [[Penny Coelen]] * 1957: [[Adele Kruger]] * 1956: [[Norma Vorster]] * 1955: Geen kompetisie nie * 1954: Geen kompetisie nie * 1953: [[Ingrid Mills]] * 1952: [[Catherine Edwina Higgins]] {{div col end}} == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="RAPPORT_TYDSKRIF_1984">https://www.bidorbuy.co.za/item/184356749/RAPPORT_TYDSKRIF_27_OKT_1985_MEJ_S_A_LETITIA_SNYMAN.html</ref> }} == Eksterne skakels == * [http://www.misssa.co.za/ Mej. Suid-Afrika se amptelike webtuiste] * {{Commonskat-inlyn|Miss South Africa}} {{Normdata}} [[Kategorie:Mejuffrou Suid-Afrika| ]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse lyste]] [[Kategorie:Lyste van skoonheidskompetisies]] n1f1nihwsg0otu6pgyq9062x91q3a9s 0 24244 2519710 2484851 2022-08-16T22:24:50Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Richard Branson | bynaam = | beeld = Richard Branson March 2015 (cropped).jpg | beeldbeskrywing = | onderskrif = Richard Branson in 2015 | geboortenaam = Richard Charles Nicholas Branson | geboortedatum = [[18 Julie]] [[1950]] | geboorteplek = [[Londen]], [[Engeland]] | dood_datum = | sterfteplek = | ouers = Edward James Branson<br />Eve Branson | titel = | nasionaliteit = {{vlagland|Verenigde Koninkryk}} | beroep = Stigter van die Virgin Groep | ander = | bekend = | salaris = | termyn = | voorganger = | opvolger = | eerbewyse = | party = | godsdiens = ''Geen'' ([[Ateïsme]]) | huweliksmaat = Kristen Tomassi (1972–1979) (geskei)<br />Joan Templeman (1989-hede) | kinders = Clare Sarah (oorlede)<br />Holly en Sam | webblad = | handtekening = }} '''Richard Charles Nicholas Branson''' (gebore te [[Blackheath]], [[Londen]], op [[18 Julie]] [[1950]]) is 'n [[Engeland|Engelse]] [[entrepreneur|sakeman]]. Hy is veral bekend vir sy [[Virgin Groep|Virgin]]-handelsnaam wat deur meer as 350 maatskappye gebruik word. Met sy lang hare en informele kleredrag lyk hy nie na ’n tipiese sakeman nie.<ref name="HAT Taal-en-feitegids">HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8</ref> Branson het sy eerste suksesvolle sakeonderneming op die ouderdom van 16 begin toe hy 'n tydskrif genaamd ''Student'' gepubliseer het. Hy het toe later in 1970 'n posbestellingsonderneming tot stand gebring. In 1971 het hy begin met 'n kettingwinkel wat plate verkoop het. Met sy flambojante en mededingende styl het Branson die Virgin-handelsnaam vinnig laat groei in die 1980's – toe hy die lugredery [[Virgin Atlantic Airways]] gestig het en sy platemaatskappy, [[Virgin Records]], verder uitgebrei het. In 2006 is sy welvaart op meer as [[Pond sterling|£]]4 miljard beraam deur ''[[The Times]]''<!-- nie Sunday Times nie, die Britse een --> se lys van rykste persone.<ref>[http://business.timesonline.co.uk/section/0,,20590,00.html The Times Rich List]. Laas nagegaan op 2022-08-16</ref> == Biografie == === Onderwys === Branson het opleiding ontvang by die Scaitcliffe-skool (tans bekend as Bishopsgate)<ref>[http://www.bishopsgateschool.co.uk/ Bishopsgate se webblad] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061004064100/http://bishopsgateschool.co.uk/ |date= 4 Oktober 2006 }}. Laas nagegaan op 2006-09-19</ref> tot op dertienjarige ouderdom. Hy het toe by Stowe skoolgegaan tot op vyftienjarige ouderdom. Branson het aan [[disleksie]] gely wat meegebring het dat hy akademies swak presteer het. Hy was [[kaptein (sport)|kaptein]] van sy skool se rugby- en krieketspanne gewees. Hy het op 'n jeugdige ouderdom reeds ondernemingsgees getoon deur twee ondernemings te probeer: een om kersbome te kweek en 'n ander om [[parkiet]]e (''budgies'') te teel. Op sestien het Branson die skool verlaat en na [[Londen]] verhuis waar hy sy eerste suksesvolle onderneming, die tydskrif ''Student'' begin het. Op sewentienjarige ouderdom het hy sy eerste liefdadigheidsorganisasie begin, die "Student Advisory Centre" wat studente bygestaan het met raad oor sensitiewe aangeleenthede soos geslagsiektes en aborsies. === Plate-onderneming === Branson het sy eerste plate-onderneming begin nadat hy die [[Engelse Kanaal]] oorgesteek het om kratte plate aan te koop by 'n afslagwinkel. Hy het die plate uit die kattebak van sy motor verkwansel aan winkels in Londen. Hy het hierdie plate ook op posbestelling begin verkoop in 1969. Die plate wat hy onder die handelsnaam "Virgin" verkoop het was baie goedkoper as dié wat deur gevestigde handelaars in Londen verkoop is. Op hierdie tydstip is baie produkte verkoop onder beperkende herverkoop-ooreenkomste wat groothandelaars met kleinhandelaars aangegaan het in 'n poging om 'n minimumvloerprys vir produkte daar te stel. Branson het sodoende 'n reeks veranderinge aan die gang gesit wat gelei het tot grootskaalse afslag op die pryse van plate. Richard en van sy kollegas het op die naam ''Virgin'' besluit nadat een van hulle opgemerk het dat hulle maar almal nog <u>maagde</u> in die besigheidswêreld was. Branson het uiteindelik 'n platewinkel in Oxfordstraat in Londen begin en kort daarna die Virgin Records-handelsmerk saam met [[Nik Powell]] geloods. Branson het genoeg geld uit sy platewinkel verdien om 'n herehuis op die platteland te koop wat hy in 'n ateljee omskep het. Hy het die ateljee aan opkomende kunstenaars verhuur, insluitende die musikant [[Mike Oldfield]]. In 1971 is Branson gearresteer en daarvan aangekla dat hy plate in Virgin se winkels verkoop het wat vir uitvoer gemerk was, en waarop daar dus nie die nodige belasting op betaal was nie. Hy het 'n skikking buite die hof met die Britse Doeanediens aangegaan waarvolgens hy die onbetaalde belastings tesame met 'n boete sou terugbetaal. Branson se moeder moes weer 'n verband op hul huis uitneem om te help betaal aan die skikkingsbedrag. Virgin Records se eerste vrystelling was Mike Oldfield se ''Tubular Bells'', wat 'n topverkoper was en die eerste plek op die Britse langspeelplaat-ranglys behaal het. Die maatskappy het ook ooreenkomste met ander omstrede groepe soos die ''Sex Pistols'' aangegaan met wie ander maatskappye huiwerig was om sake mee te doen. Virgin het lof ontvang vir hulle bekendstelling van obskure avant-garde musiek soos die krautrockgroepe [[Faust]] en [[Can]]. Virgin Records het ook ''Culture Club'' aan die musiekwêreld bekendgestel. In die vroeë 1980's het Virgin die gay-[[nagklub]] ''Heaven'' aangekoop. Branson het in 1992 sy Virgin-musiekhandelsmerk aan [[EMI]] verkoop ten einde sy lugredery aan die gang te kan hou. Later jare sou hy weer die musiekwêreld betree met die stigting van ''V2 Records''. === Persoonlike lewe === Branson is tans met sy tweede vrou, Joan Templeman, getroud by wie hy twee kinders het, Holly en Sam Branson. Hy is die eienaar van Necker-eiland, 'n 74-akker eiland in die [[Britse Maagde-eilande]]. Branson het sy outobiografie, getiteld '''Losing My Virginity''', in 1998 gepubliseer. === Besigheidswedervaringe === Branson het [[Virgin Atlantic Airways]] in 1984 gestig, [[Virgin Mobile]] in 1999 geloods en [[Virgin Australia|Virgin Blue]] in [[Australië]] in 2000 en het later in dieselfde jaar 'n mislukte bod gemaak om die Britse Nasionale lotery te bestuur. In 1997, het Branson 'n stap geneem wat deur baie as waaghalsig beskou is deur die [[spoorweg]]bedryf te betree. [[Virgin Trains]] het twee konsessies van die voormalige Intercity oorgeneem. Infrastruktuurprobleme het byna daartoe gelei dat Virgin se reputasie blywende skade berokken is. Virgin het die kortafstand Europese [[lugredery]] Euro Belgian Airlines in 1996 aangekoop en dit herdoop na [[Virgin Express]]. In 2006 het die lugredery met SN Brussels Airlines saamgesmelt om [[Brussels Airlines]] te vorm. Die maatskappy het ook 'n nasionale lugredery gebaseer in [[Nigerië]] begin met die naam [[Virgin Nigeria]]. 'n Ander lugredery, [[Virgin America]], sou in 2007 nog vanaf [[San Francisco Internasionale Lughawe]] sake doen. Branson het ook die [[Virgin Cola]] handelsnaam ontwikkel en selfs [[Virgin Vodka]] wat 'n minder suksesvolle onderneming was. As gevolg van hierdie swakker presterende ondernemings moes Branson heelwat kritiek deur die pers verduur. Na 'n veldtog van slinkse streke wat [[British Airways]] teen Virgin geloods het, het Branson besluit om hulle in 1992 hof toe te sleep en aan te kla van laster. [[John King]] die destydse voorsitter van [[British Airways]] het 'n teenklag gelê en die saak is in 1993 na die hof. British Airways het buite die hof geskik toe dit blyk dat hulle die saak kon verloor en Branson 'n vergoeding van £500,000 betaal en 'n verdere £110,000 aan sy lugredery en moes ook regskoste van £3 miljoen betaal. Branson het die vergoeding verdeel en aan sy personeel as 'n bonus uitbetaal. Op 25 September 2004 het Branson aangekondig dat 'n ooreenkoms bereik is waarvolgens 'n nuwe ruimtetoerismemaatskappy, [[Virgin Galactic]] die [[Spaceship One]] tegnologie onder lisensie sou gebruik om toeriste na die ruimte te neem. Virgin Galactic (ten volle in besit van die Virgin Groep) beplan om vlugte aan die publiek teen laat 2009 met kaartjies geprys teen rondom VSA $200 000. Branson se volgende onderneming met die Virgin groep is [[Virgin Fuels]], wat 'n poging gaan wees om te reageer op [[aardverwarming]] en die skerp stygings in brandstofkostes wil uitbuit om rewolusionêre, goedkoper brandstowwe vir motors en in die afsienbare toekoms ook vliegtuie te verskaf. Branson het erken dat hy voorheen skepties was oor aardverwarming, maar na 'n ontbytvergadering saam met [[Al Gore]] tot ander insigte gebring is.<ref>[http://abcnews.go.com/GMA/story?id=2477400 ABC storie oor Al Gore en Branson se vergadering]</ref> Branson staan in die besigheidswêreld as 'n transformasieleier bekend, vanweë sy ongewone strategieë en sy beklemtoning op informele bestuur met 'n breë laevlak basis eerder as een wat in die wurggreep van topbestuur vasgevang is. Op 4 Julie 2006 het Branson sy Virgin Mobile maatskappy vir byna £1&nbsp;miljard aan Telewest verkoop. As deel van die verkoopsooreenkoms betaal die maatskappy ook 'n minimum fooi van £8.5&nbsp;miljoen per jaar vir die gebruik van die Virgin handelsnaam en Branson self het ook die grootste aandeelhouers geword. Die nuwe maatskappy is met groot geskal op die 8^ste Februarie 2007 geloods onder die naam, [[Virgin Media]]. In 2006 het Branson ook [[Virgin Comics]] en Virgin Animation , 'n vermaaklikheidsmaatskappy, gestig. Die maatskappy is saam met die bekende skrywer [[Deepak Chopra]], die filmmaker [[Shekhar Kapur]] en entrepreneurs [[Sharad Devarajan]] en [[Gotham Chopra]] gestig. Branson het ook die [[Virgin Health Bank]] op die 1^ste Februarie 2007 geloods wat aan voornemende ouers die geleentheid bied om die stamselle uit hulle babas se naelstringbloed in private en publieke selbanke te stoor. Op 9 Februarie 2007 het Sir Richard Branson 'n nuwe wêreldwye wetenskap- en tegnologieprys, die [[Virgin Earth Challenge]], aangekondig. Die Virgin Earth Challenge bied 'n prysgeld van $25 miljoen aan vir die indiwidu of groep wat 'n kommersieel-lewensvatbare ontwerp kan uitvind wat sal lei tot die netto verwydering van antropogeniese, atmosferiese kweekhuisgasse, vir 'n tydperk van minstens tien jaar sonder enige nadelige newe-effekte. Branson het ook aangekondig dat 'n paneel van vyf kundiges op verskeie gebiede hom sal bystaan met die beoordeling van die prys. == Humanitêre inisiatiewe == Op 18 Julie 2007 het [[Nelson Mandela]] in [[Johannesburg]] aangekondig dat 'n nuwe groep genaamd ''The Elders'' oftewel die ouderlinge gevorm gaan word ('n idee wat eers deur Branson geopper is). Die doelwit van die groep is om moeilike wêreldwye konflikte te probeer oplos. Die eerste lede van die groep is [[Desmond Tutu]], [[Graça Machel]], [[Kofi Annan]], [[Ela Bhatt]], [[Gro Harlem Brundtland]], [[Jimmy Carter]], [[Li Zhaoxing]], [[Mary Robinson]] en [[Muhammad Yunus]].<ref>{{Cite web |url=http://dl.groovygecko.net/anon.groovy/clients/akqa/projectamber/press/The_Elders-Press_Release.pdf |title=argiefkopie |access-date= 4 Augustus 2007 |archive-date=22 Desember 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091222075712/http://dl.groovygecko.net/anon.groovy/clients/akqa/projectamber/press/The_Elders-Press_Release.pdf |url-status=dead }}</ref> Die groep word onafhanklik gefinansier deur onder andere Branson en [[Peter Gabriel]]. == Wêreldrekordpogings == Richard Branson was betrokke by 'n aantal pogings om wêreldrekords te breek sedert 1985, toe hy in die gees van die [[Blou Lint]] kompetisie probeer het om die [[Atlantiese Oseaan]] in die vinnigste tyd ooit per boot oor te steek. Sy eerste poging in die "Virgin Atlantic Challenger" het geëindig toe die boot in Britse waters omgeslaan het en hy en die res van die bemanning deur 'n [[helikopter]] gered moes word. In 1986 het hy die [[Atlantiese Oseaan]] suksesvol oorgesteek met die "Virgin Atlantic Challenger II" en die vorige rekord met twee ure verbeter. In die daaropvolgende jaar het hy weer die Atlantiese Oseaan oorgesteek met 'n warmlugballon, die "Virgin Atlantic Flyer" oorgesteek. Dit was nie alleen die eerste warmlugballon om die Atlantiese oseaan oor te steek nie maar ook die grootste wat ooit gevlieg het met 'n kapasiteit van 65 000&nbsp;m³. Die ballon het snelhede van meer as 200&nbsp;km/h bereik. In Januarie 1991 het Branson die [[Stille Oseaan]] vanaf [[Japan]] na die noorde van [[Kanada]] oorgesteek, 'n afstand van 10 700 &nbsp;km. Weereens het hy alle bestaande rekords verbeter met snelhede van 390&nbsp;km/h in 'n ballon met 'n kapasiteit van 73 600&nbsp;m³. Tussen 1995 en 1998 het Branson, Per Lindstrand en Steve Fossett 'n aantal pogings aangewend om rondom die aarde in 'n ballon te reis. In laat 1998 het hulle vanaf Morokko na Hawaii gevlieg, maar kon nie 'n verdere poging aanwend voordat 'n ander span wat bestaan het uit [[Bertrand Piccard]] en [[Brian Jones]] in die ''[[Breitling Orbiter]]'' hulle voorgespring het met 'n [[ballonvaart]] om die wêreld in 1999 nie. In Maart van 2004 het Branson nóg 'n wêreldrekord opgestel deur die [[Engelse Kanaal]] die vinnigste ooit oor te steek met 'n amfibiese voertuig. Die reis het 1 uur 40 minute en 6 sekondes geduur. Die vorige rekord is deur twee Fransmanne in 6 ure opgestel. == Verwysings == * Branson, Richard. ''Losing My Virginity: How I've Survived, Had Fun, And Made a Fortune Doing Business My Way'', 1999, Three Rivers Press. ISBN 0-8129-3229-3 * Branson, Richard. ''Losing My Virginity'', Hersiene uitgawe, aanvanklik gepubliseer in Groot-Brittanje deur Virgin Books Limited, Londen, 2002 * Branson, Sir Richard and Prescott, Colin. ''To the Edge of Space: The Adventures of a Balloonist'', 2000, Box tree. ISBN 0-7522-1865-4 * Branson, Sir Richard. ''Sir Richard Branson, the Autobiography'', 2002, Longman. ISBN 0-582-51224-7 * Branson, Sir Richard. ''Losing my virginity: The autobiography'', 2005, ISBN 0-7535-1020-0 * Bower, Tom. ''Branson'', 2001, ISBN 1-84115-400-8 * Branson, Sir Richard. ''Screw It, Let's Do It: Lessons in Life'', 2006, ISBN 0-7535-1099-5 * Branson, Sir Richard. ''Screw It, Let's Do It Expanded: Lessons in Life and Business'', 2007, ISBN 978-0-7535-1149-7 * Specter, Michael. "Profiles: Branson's Luck". ''The New Yorker'', 14 May 2007, pp. 114-25. == Voetnotas == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie}} * [http://virgin.com/ Die Virgin Groep se Webwerf] * [http://virgin.com/aboutvirgin/allaboutvirgin/whosrichardbranson/ "Who is Richard Branson" op virgin.com] * [http://johnshepler.com/articles/branson.html Richard Branson's Virgin Success] * [http://fastcompany.com/magazine/87/branson.html Gonzo Way of Branding] Fast Company tydskrifartikel oor Sir Richard Branson * [http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/3693588.stm Profiel] op [[BBC News]] gedateer [[27 September]] [[2004]] * [http://www.bbc.co.uk/worldservice/specials/924_interview_archiv/page6.shtml Onderhoud] op BBC World Service [[24 November]] [[2006]] * [http://www.cbc.ca/thehour/video.php?id=1447 Branson Onderhoud] op ''[[The Hour]]'' met [[George Stroumboulopoulos]] * [http://www.charlierose.com/guests/richard-branson Richard Branson] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927212749/http://www.charlierose.com/guests/richard-branson |date=27 September 2007 }} Onderhoud deur ''Charlie Rose'' {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Branson, Richard}} [[Kategorie:Britse entrepreneurs]] [[Kategorie:Engelse]] [[Kategorie:Geboortes in 1950]] [[Kategorie:Lewende mense]] 1w2yd43zrvtmq629zpkwaiiyspjdm6m 2519711 2519710 2022-08-16T22:36:38Z Aliwal2012 39067 Rooi skakels na "Virgin" besighede verwyder. Skep eers die artikel! wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Richard Branson | bynaam = | beeld = Richard Branson March 2015 (cropped).jpg | beeldbeskrywing = | onderskrif = Richard Branson in 2015 | geboortenaam = Richard Charles Nicholas Branson | geboortedatum = [[18 Julie]] [[1950]] | geboorteplek = [[Londen]], [[Engeland]] | dood_datum = | sterfteplek = | ouers = Edward James Branson<br />Eve Branson | titel = | nasionaliteit = {{vlagland|Verenigde Koninkryk}} | beroep = Stigter van die Virgin Groep | ander = | bekend = | salaris = | termyn = | voorganger = | opvolger = | eerbewyse = | party = | godsdiens = ''Geen'' ([[Ateïsme]]) | huweliksmaat = Kristen Tomassi (1972–1979) (geskei)<br />Joan Templeman (1989-hede) | kinders = Clare Sarah (oorlede)<br />Holly en Sam | webblad = | handtekening = }} '''Richard Charles Nicholas Branson''' (gebore te [[Blackheath]], [[Londen]], op [[18 Julie]] [[1950]]) is 'n [[Engeland|Engelse]] [[entrepreneur|sakeman]]. Hy is veral bekend vir sy [[Virgin Groep|Virgin]]-handelsnaam wat deur meer as 350 maatskappye gebruik word. Met sy lang hare en informele kleredrag lyk hy nie na ’n tipiese sakeman nie.<ref name="HAT Taal-en-feitegids">HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8</ref> Branson het sy eerste suksesvolle sakeonderneming op die ouderdom van 16 begin toe hy 'n tydskrif genaamd ''Student'' gepubliseer het. Hy het toe later in 1970 'n posbestellingsonderneming tot stand gebring. In 1971 het hy begin met 'n kettingwinkel wat plate verkoop het. Met sy flambojante en mededingende styl het Branson die Virgin-handelsnaam vinnig laat groei in die 1980's – toe hy die lugredery [[Virgin Atlantic Airways]] gestig het en sy platemaatskappy, [[Virgin Records]], verder uitgebrei het. In 2006 is sy welvaart op meer as [[Pond sterling|£]]4 miljard beraam deur ''[[The Times]]''<!-- nie Sunday Times nie, die Britse een --> se lys van rykste persone.<ref>[http://business.timesonline.co.uk/section/0,,20590,00.html The Times Rich List]. Laas nagegaan op 2022-08-16</ref> == Biografie == === Onderwys === Branson het opleiding ontvang by die Scaitcliffe-skool (tans bekend as Bishopsgate)<ref>[http://www.bishopsgateschool.co.uk/ Bishopsgate se webblad] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061004064100/http://bishopsgateschool.co.uk/ |date= 4 Oktober 2006 }}. Laas nagegaan op 2006-09-19</ref> tot op dertienjarige ouderdom. Hy het toe by Stowe skoolgegaan tot op vyftienjarige ouderdom. Branson het aan [[disleksie]] gely wat meegebring het dat hy akademies swak presteer het. Hy was [[kaptein (sport)|kaptein]] van sy skool se rugby- en krieketspanne gewees. Hy het op 'n jeugdige ouderdom reeds ondernemingsgees getoon deur twee ondernemings te probeer: een om kersbome te kweek en 'n ander om [[parkiet]]e (''budgies'') te teel. Op sestien het Branson die skool verlaat en na [[Londen]] verhuis waar hy sy eerste suksesvolle onderneming, die tydskrif ''Student'' begin het. Op sewentienjarige ouderdom het hy sy eerste liefdadigheidsorganisasie begin, die "Student Advisory Centre" wat studente bygestaan het met raad oor sensitiewe aangeleenthede soos geslagsiektes en aborsies. === Plate-onderneming === Branson het sy eerste plate-onderneming begin nadat hy die [[Engelse Kanaal]] oorgesteek het om kratte plate aan te koop by 'n afslagwinkel. Hy het die plate uit die kattebak van sy motor verkwansel aan winkels in Londen. Hy het hierdie plate ook op posbestelling begin verkoop in 1969. Die plate wat hy onder die handelsnaam "Virgin" verkoop het was baie goedkoper as dié wat deur gevestigde handelaars in Londen verkoop is. Op hierdie tydstip is baie produkte verkoop onder beperkende herverkoop-ooreenkomste wat groothandelaars met kleinhandelaars aangegaan het in 'n poging om 'n minimumvloerprys vir produkte daar te stel. Branson het sodoende 'n reeks veranderinge aan die gang gesit wat gelei het tot grootskaalse afslag op die pryse van plate. Richard en van sy kollegas het op die naam ''Virgin'' besluit nadat een van hulle opgemerk het dat hulle maar almal nog <u>maagde</u> in die besigheidswêreld was. Branson het uiteindelik 'n platewinkel in Oxfordstraat in Londen begin en kort daarna die Virgin Records-handelsmerk saam met [[Nik Powell]] geloods. Branson het genoeg geld uit sy platewinkel verdien om 'n herehuis op die platteland te koop wat hy in 'n ateljee omskep het. Hy het die ateljee aan opkomende kunstenaars verhuur, insluitende die musikant [[Mike Oldfield]]. In 1971 is Branson gearresteer en daarvan aangekla dat hy plate in Virgin se winkels verkoop het wat vir uitvoer gemerk was, en waarop daar dus nie die nodige belasting op betaal was nie. Hy het 'n skikking buite die hof met die Britse Doeanediens aangegaan waarvolgens hy die onbetaalde belastings tesame met 'n boete sou terugbetaal. Branson se moeder moes weer 'n verband op hul huis uitneem om te help betaal aan die skikkingsbedrag. Virgin Records se eerste vrystelling was Mike Oldfield se ''Tubular Bells'', wat 'n topverkoper was en die eerste plek op die Britse langspeelplaat-ranglys behaal het. Die maatskappy het ook ooreenkomste met ander omstrede groepe soos die ''Sex Pistols'' aangegaan met wie ander maatskappye huiwerig was om sake mee te doen. Virgin het lof ontvang vir hulle bekendstelling van obskure avant-garde musiek soos die krautrockgroepe [[Faust]] en [[Can]]. Virgin Records het ook ''Culture Club'' aan die musiekwêreld bekendgestel. In die vroeë 1980's het Virgin die gay-[[nagklub]] ''Heaven'' aangekoop. Branson het in 1992 sy Virgin-musiekhandelsmerk aan [[EMI]] verkoop ten einde sy lugredery aan die gang te kan hou. Later jare sou hy weer die musiekwêreld betree met die stigting van ''V2 Records''. === Persoonlike lewe === Branson is tans met sy tweede vrou, Joan Templeman, getroud by wie hy twee kinders het, Holly en Sam Branson. Hy is die eienaar van Necker-eiland, 'n 74-akker eiland in die [[Britse Maagde-eilande]]. Branson het sy outobiografie, getiteld '''Losing My Virginity''', in 1998 gepubliseer. === Besigheidswedervaringe === Branson het [[Virgin Atlantic Airways]] in 1984 gestig, [[Virgin Mobile]] in 1999 geloods en [[Virgin Australia|Virgin Blue]] in [[Australië]] in 2000 en het later in dieselfde jaar 'n mislukte bod gemaak om die Britse Nasionale lotery te bestuur. In 1997, het Branson 'n stap geneem wat deur baie as waaghalsig beskou is deur die spoorwegbedryf te betree. Virgin Trains het twee konsessies van die voormalige Intercity oorgeneem. Infrastruktuurprobleme het byna daartoe gelei dat Virgin se reputasie blywende skade berokken is. Virgin het die kortafstand Europese [[lugredery]] Euro Belgian Airlines in 1996 aangekoop en dit herdoop na Virgin Express. In 2006 het die lugredery met SN Brussels Airlines saamgesmelt om [[Brussels Airlines]] te vorm. Die maatskappy het ook 'n nasionale lugredery gebaseer in [[Nigerië]] begin met die naam Virgin Nigeria. 'n Ander lugredery, Virgin America, sou in 2007 nog vanaf [[San Francisco Internasionale Lughawe]] sake doen. Branson het ook die Virgin Cola handelsnaam ontwikkel en selfs Virgin Vodka wat 'n minder suksesvolle onderneming was. As gevolg van hierdie swakker presterende ondernemings moes Branson heelwat kritiek deur die pers verduur. Na 'n veldtog van slinkse streke wat [[British Airways]] teen Virgin geloods het, het Branson besluit om hulle in 1992 hof toe te sleep en van laster aan te kla. John King, die destydse voorsitter van British Airways, het 'n teenklag gelê en die saak is in 1993 na die hof. British Airways het buite die hof geskik toe dit blyk dat hulle die saak kon verloor en Branson 'n vergoeding van £500,000 betaal en 'n verdere £110,000 aan sy lugredery en moes ook regskoste van £3 miljoen betaal. Branson het die vergoeding verdeel en aan sy personeel as 'n bonus uitbetaal. Op 25 September 2004 het Branson aangekondig dat 'n ooreenkoms bereik is waarvolgens 'n nuwe ruimtetoerismemaatskappy, Virgin Galactic die Spaceship One tegnologie onder lisensie sou gebruik om toeriste na die ruimte te neem. Virgin Galactic (ten volle in besit van die Virgin Groep) beplan om vlugte aan die publiek teen laat 2009 met kaartjies geprys teen rondom VSA $200 000. Branson se volgende onderneming met die Virgin groep is Virgin Fuels, wat 'n poging gaan wees om te reageer op [[aardverwarming]] en die skerp stygings in brandstofkostes wil uitbuit om rewolusionêre, goedkoper brandstowwe vir motors en in die afsienbare toekoms ook vliegtuie te verskaf. Branson het erken dat hy voorheen skepties was oor aardverwarming, maar na 'n ontbytvergadering saam met Al Gore tot ander insigte gebring is.<ref>[http://abcnews.go.com/GMA/story?id=2477400 ABC storie oor Al Gore en Branson se vergadering]</ref> Branson staan in die besigheidswêreld as 'n transformasieleier bekend, vanweë sy ongewone strategieë en sy beklemtoning op informele bestuur met 'n breë laevlak basis eerder as een wat in die wurggreep van topbestuur vasgevang is. Op 4 Julie 2006 het Branson sy Virgin Mobile maatskappy vir byna £1&nbsp;miljard aan Telewest verkoop. As deel van die verkoopsooreenkoms betaal die maatskappy ook 'n minimum fooi van £8.5&nbsp;miljoen per jaar vir die gebruik van die Virgin handelsnaam en Branson self het ook die grootste aandeelhouers geword. Die nuwe maatskappy is met groot geskal op die 8^ste Februarie 2007 geloods onder die naam, Virgin Media. In 2006 het Branson ook Virgin Comics en Virgin Animation, 'n vermaaklikheidsmaatskappy, gestig. Die maatskappy is saam met die bekende skrywer Deepak Chopra, die filmmaker Shekhar Kapur en entrepreneurs Sharad Devarajan en Gotham Chopra gestig. Branson het ook die Virgin Health Bank op 1 Februarie 2007 geloods wat aan voornemende ouers die geleentheid bied om die stamselle uit hulle babas se naelstringbloed in private en publieke selbanke te stoor. Op 9 Februarie 2007 het Sir Richard Branson 'n nuwe wêreldwye wetenskap- en tegnologieprys, die Virgin Earth Challenge, aangekondig. Die Virgin Earth Challenge bied 'n prysgeld van $25 miljoen aan vir die indiwidu of groep wat 'n kommersieel-lewensvatbare ontwerp kan uitvind wat sal lei tot die netto verwydering van antropogeniese, atmosferiese kweekhuisgasse, vir 'n tydperk van minstens tien jaar sonder enige nadelige newe-effekte. Branson het ook aangekondig dat 'n paneel van vyf kundiges op verskeie gebiede hom sal bystaan met die beoordeling van die prys. == Humanitêre inisiatiewe == Op 18 Julie 2007 het [[Nelson Mandela]] in [[Johannesburg]] aangekondig dat 'n nuwe groep genaamd ''The Elders'' oftewel die ouderlinge gevorm gaan word ('n idee wat eers deur Branson geopper is). Die doelwit van die groep is om moeilike wêreldwye konflikte te probeer oplos. Die eerste lede van die groep is [[Desmond Tutu]], [[Graça Machel]], [[Kofi Annan]], Ela Bhatt, [[Gro Harlem Brundtland]], [[Jimmy Carter]], Li Zhaoxing, Mary Robinson en Muhammad Yunus.<ref>{{Cite web |url=http://dl.groovygecko.net/anon.groovy/clients/akqa/projectamber/press/The_Elders-Press_Release.pdf |title=argiefkopie |access-date= 4 Augustus 2007 |archive-date=22 Desember 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091222075712/http://dl.groovygecko.net/anon.groovy/clients/akqa/projectamber/press/The_Elders-Press_Release.pdf |url-status=dead }}</ref> Die groep word onafhanklik gefinansier deur onder andere Branson en Peter Gabriel. == Wêreldrekordpogings == Richard Branson was betrokke by 'n aantal pogings om wêreldrekords te breek sedert 1985, toe hy in die gees van die Blou Lint kompetisie probeer het om die [[Atlantiese Oseaan]] in die vinnigste tyd ooit per boot oor te steek. Sy eerste poging in die "Virgin Atlantic Challenger" het geëindig toe die boot in Britse waters omgeslaan het en hy en die res van die bemanning deur 'n [[helikopter]] gered moes word. In 1986 het hy die [[Atlantiese Oseaan]] suksesvol oorgesteek met die "Virgin Atlantic Challenger II" en die vorige rekord met twee ure verbeter. In die daaropvolgende jaar het hy weer die Atlantiese Oseaan oorgesteek met 'n warmlugballon, die "Virgin Atlantic Flyer" oorgesteek. Dit was nie alleen die eerste warmlugballon om die Atlantiese oseaan oor te steek nie maar ook die grootste wat ooit gevlieg het met 'n kapasiteit van 65 000&nbsp;m³. Die ballon het snelhede van meer as 200&nbsp;km/h bereik. In Januarie 1991 het Branson die [[Stille Oseaan]] vanaf [[Japan]] na die noorde van [[Kanada]] oorgesteek, 'n afstand van 10 700&nbsp;km. Weereens het hy alle bestaande rekords verbeter met snelhede van 390&nbsp;km/h in 'n ballon met 'n kapasiteit van 73 600&nbsp;m³. Tussen 1995 en 1998 het Branson, Per Lindstrand en Steve Fossett 'n aantal pogings aangewend om rondom die aarde in 'n ballon te reis. In laat 1998 het hulle vanaf Morokko na Hawaii gevlieg, maar kon nie 'n verdere poging aanwend voordat 'n ander span wat bestaan het uit Bertrand Piccard en Brian Jones in die ''Breitling Orbiter'' hulle voorgespring het met 'n [[ballonvaart]] om die wêreld in 1999 nie. In Maart van 2004 het Branson nóg 'n wêreldrekord opgestel deur die [[Engelse Kanaal]] die vinnigste ooit oor te steek met 'n amfibiese voertuig. Die reis het 1 uur 40 minute en 6 sekondes geduur. Die vorige rekord is deur twee Fransmanne in 6 ure opgestel. == Verwysings == * Branson, Richard. ''Losing My Virginity: How I've Survived, Had Fun, And Made a Fortune Doing Business My Way'', 1999, Three Rivers Press. ISBN 0-8129-3229-3 * Branson, Richard. ''Losing My Virginity'', Hersiene uitgawe, aanvanklik gepubliseer in Groot-Brittanje deur Virgin Books Limited, Londen, 2002 * Branson, Sir Richard and Prescott, Colin. ''To the Edge of Space: The Adventures of a Balloonist'', 2000, Box tree. ISBN 0-7522-1865-4 * Branson, Sir Richard. ''Sir Richard Branson, the Autobiography'', 2002, Longman. ISBN 0-582-51224-7 * Branson, Sir Richard. ''Losing my virginity: The autobiography'', 2005, ISBN 0-7535-1020-0 * Bower, Tom. ''Branson'', 2001, ISBN 1-84115-400-8 * Branson, Sir Richard. ''Screw It, Let's Do It: Lessons in Life'', 2006, ISBN 0-7535-1099-5 * Branson, Sir Richard. ''Screw It, Let's Do It Expanded: Lessons in Life and Business'', 2007, ISBN 978-0-7535-1149-7 * Specter, Michael. "Profiles: Branson's Luck". ''The New Yorker'', 14 May 2007, pp. 114-25. == Voetnotas == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie}} * [http://virgin.com/ Die Virgin Groep se Webwerf] * [http://virgin.com/aboutvirgin/allaboutvirgin/whosrichardbranson/ "Who is Richard Branson" op virgin.com] * [http://johnshepler.com/articles/branson.html Richard Branson's Virgin Success] * [http://fastcompany.com/magazine/87/branson.html Gonzo Way of Branding] Fast Company tydskrifartikel oor Sir Richard Branson * [http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/3693588.stm Profiel] op [[BBC News]] gedateer [[27 September]] [[2004]] * [http://www.bbc.co.uk/worldservice/specials/924_interview_archiv/page6.shtml Onderhoud] op BBC World Service [[24 November]] [[2006]] * [http://www.cbc.ca/thehour/video.php?id=1447 Branson Onderhoud] op ''The Hour'' met George Stroumboulopoulos * [http://www.charlierose.com/guests/richard-branson Richard Branson] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927212749/http://www.charlierose.com/guests/richard-branson |date=27 September 2007 }} Onderhoud deur ''Charlie Rose'' {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Branson, Richard}} [[Kategorie:Britse entrepreneurs]] [[Kategorie:Engelse]] [[Kategorie:Geboortes in 1950]] [[Kategorie:Lewende mense]] k94d0sv8dm56qsj20uys1u34gncduav 0 25627 2519701 2440237 2022-08-16T20:52:49Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki {{Weesbladsy}} {| align="right" border="0" rules="all" width="350px" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 1em; border: 1px solid #999; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; background-color: #efefef" ! colspan="2" style="background-color: #6166ff" |'''One-Two-GO Lugdiens Vlug 269''' |- | valign="top"| '''Datum''': || 16 September 2007 |- | valign="top"| '''Oorsaak''': || Botsing na faling met rondomgaan |- | valign="top"| '''Plek van ramp''': || [[Phuket Internasionale Lughawe]] |- | valign="top"| '''Sterftes''': || 89 |- | valign="top"| '''Beserings''': || 41 |- | valign="top"| '''Vliegtuigtipe''': || McDonnell Douglas MD-82 |- | valign="top"| '''Vliegtuig stertnommer''': || HS-OMG |- | valign="top"| '''Oorsprong''': || Don Mueang-lughawe ([[Bangkok]]) |- | valign="top"| '''Bestemming''': || Phuket Internasionale Lughawe |- | valign="top"| '''Passasiers''': || 123 |- | valign="top"| '''Bemanning''': || 7 |- | valign="top"| '''Oorlewendes''': || 41 |} Op [[16 September]] [[2007]] het die lugdiens '''One-Two-GO se Vlug 269''' verongeluk nadat dit probeer het om in swaar weer op die [[Phuket Internasionale Lughawe]] in [[Thailand]] te land. Die [[vliegtuig]] het die aanloopbaan hard getref en in twee gebreek.<ref>http://www.nationmultimedia.com/2007/09/16/headlines/headlines_30049141.php</ref><ref>http://www.nationmultimedia.com/2007/09/16/headlines/headlines_30049142.php</ref><ref>http://aviation-safety.net/database/record.php?id=20070916-0</ref><ref name="iht_thailand_crash">{{Cite web |url=http://www.iht.com/articles/ap/2007/09/16/asia/AS-GEN-Thailand-Plane-crash.php |title=Internation Herald Tribune |access-date=19 September 2007 |archive-date=19 September 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070919070320/http://www.iht.com/articles/ap/2007/09/16/asia/AS-GEN-Thailand-Plane-crash.php |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.airsafe.com/events/models/douglas.htm |title=Fatal McDonnell Douglas MD80 Events |access-date=20 September 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20000302164420/http://www.airsafe.com/events/models/douglas.htm |archive-date= 2 Maart 2000 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die lughawe is die volgende middag vir verkeer heropen.<ref>{{Cite news | url = http://etna.mcot.net/query.php?nid=31717 | title = Phuket Airport reopens after Sunday air disaster | publisher = MCOT | date = 2007-09-17 | accessdate = 2007-09-17 }}</ref> <ref>{{cite web |url=http://www.jetphotos.net/census/aircraft2.php?msnid=MD-80/90-49183 |title=JetPhotos.net Census info for HS-OMG |access-date=17 September 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170108112746/http://www.jetphotos.net/census/aircraft2.php?msnid=MD-80%2F90-49183 |archive-date= 8 Januarie 2017 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Van die 130 mense aan boord het 84 passasiers en 5 bemanningslede, insluitend albei vlieëniers, in die ramp gesterf. == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * Aircraft Accident Investigation Committee, Ministry of Transport of Thailand: ** [http://www.skybrary.aero/bookshelf/books/1980.pdf Finale verslag] ([http://www.webcitation.org/6EATBw8JP Archive]) {{en}} ** "[https://www.webcitation.org/6CJeGxALS?url=http://www.aviation.go.th/doc/Interim%20Report.pdf Interim Report One Two Go Airlines Company Limited Mcdonnell Douglas DC-9-82 (MD-82) HS-OMG Phuket International Airport Thailand 16 September 2007]." AAIC () {{en}} [[Kategorie:Geskiedenis van Thailand]] [[Kategorie:Vliegongelukke]] p9c93fre2ueggxdecsez5sobkgbqu4v 2519705 2519701 2022-08-16T21:17:54Z Aliwal2012 39067 +foto wikitext text/x-wiki {| align="right" border="0" rules="all" width="350px" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 1em; border: 1px solid #999; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; background-color: #efefef" ! colspan="2" style="background-color: #6166ff" |'''One-Two-GO Lugdiens Vlug 269''' [[beeld:One-Two-Go Airlines HS-OMG wreckage.jpg|280px]] |- | valign="top"| '''Datum''': || 16 September 2007 |- | valign="top"| '''Oorsaak''': || Botsing met kantwal na faling tydens rondomgaan |- | valign="top"| '''Plek van ramp''': || [[Phuket Internasionale Lughawe]] |- | valign="top"| '''Sterftes''': || 89 |- | valign="top"| '''Beserings''': || 41 |- | valign="top"| '''Vliegtuigtipe''': || McDonnell Douglas MD-82 |- | valign="top"| '''Vliegtuig stertnommer''': || HS-OMG |- | valign="top"| '''Oorsprong''': || Don Mueang-lughawe ([[Bangkok]]) |- | valign="top"| '''Bestemming''': || Phuket Internasionale Lughawe |- | valign="top"| '''Passasiers''': || 123 |- | valign="top"| '''Bemanning''': || 7 |- | valign="top"| '''Oorlewendes''': || 41 |} Op [[16 September]] [[2007]] het die lugdiens '''One-Two-GO se Vlug 269''' verongeluk nadat dit probeer het om in swaar weer op die [[Phuket Internasionale Lughawe]] in [[Thailand]] te land. Die [[vliegtuig]] het die aanloopbaan hard getref en in twee gebreek.<ref>http://www.nationmultimedia.com/2007/09/16/headlines/headlines_30049141.php</ref><ref>http://www.nationmultimedia.com/2007/09/16/headlines/headlines_30049142.php</ref><ref>http://aviation-safety.net/database/record.php?id=20070916-0</ref><ref name="iht_thailand_crash">{{Cite web |url=http://www.iht.com/articles/ap/2007/09/16/asia/AS-GEN-Thailand-Plane-crash.php |title=Internation Herald Tribune |access-date=19 September 2007 |archive-date=19 September 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070919070320/http://www.iht.com/articles/ap/2007/09/16/asia/AS-GEN-Thailand-Plane-crash.php |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.airsafe.com/events/models/douglas.htm |title=Fatal McDonnell Douglas MD80 Events |access-date=20 September 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20000302164420/http://www.airsafe.com/events/models/douglas.htm |archive-date= 2 Maart 2000 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die lughawe is die volgende middag vir verkeer heropen.<ref>{{Cite news | url = http://etna.mcot.net/query.php?nid=31717 | title = Phuket Airport reopens after Sunday air disaster | publisher = MCOT | date = 2007-09-17 | accessdate = 2007-09-17 }}</ref> <ref>{{cite web |url=http://www.jetphotos.net/census/aircraft2.php?msnid=MD-80/90-49183 |title=JetPhotos.net Census info for HS-OMG |access-date=17 September 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170108112746/http://www.jetphotos.net/census/aircraft2.php?msnid=MD-80%2F90-49183 |archive-date= 8 Januarie 2017 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Van die 130 mense aan boord het 84 passasiers en 5 bemanningslede, insluitend albei vlieëniers, in die ramp gesterf. == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * Aircraft Accident Investigation Committee, Ministry of Transport of Thailand: ** [http://www.skybrary.aero/bookshelf/books/1980.pdf Finale verslag] ([http://www.webcitation.org/6EATBw8JP Archive]) {{en}} ** "[https://www.webcitation.org/6CJeGxALS?url=http://www.aviation.go.th/doc/Interim%20Report.pdf Interim Report One Two Go Airlines Company Limited Mcdonnell Douglas DC-9-82 (MD-82) HS-OMG Phuket International Airport Thailand 16 September 2007]." AAIC () {{en}} [[Kategorie:Geskiedenis van Thailand]] [[Kategorie:Vliegongelukke]] l4mc7ifuxntfqv76re7rvp630gxt8tv 0 34269 2519637 2517846 2022-08-16T16:27:34Z Aliwal2012 39067 Beskerm "[[Hoërskool Die Wilgers]]": Vandalisme ([Wysig=Laat slegs outomaties bevestigde gebruikers toe] (verval op 16 Augustus 2023 om 16:27 (UTC)) [Skuif=Laat slegs outomaties bevestigde gebruikers toe] (verval op 16 Augustus 2023 om 16:27 (UTC))) wikitext text/x-wiki '''Hoërskool Die Wilgers''' is 'n [[hoërskool]] wat in Januarie 1982 in die gelyknamige voorstad, [[Die Wilgers]], in [[Pretoria]] gestig is. Die skool was aanvanklik bekend as Struland Hoërskool. Op 11 Februarie 1992 is die skool se naam verander na Hoërskool Die Wilgers. Die eerste skoolhoof was Meneer H M G Davin wat die skool vir die eerste twee semesters gelei het. Meneer L J Strachan is in Julie 1982 as skoolhoof aangestel. == Skoollied == :Die strewe om ons God te dien :Getrou aan volk en taal :Is diep gewortel in ons siel :Ons hoogste ideaal. :In werk en spel is dit ons doel :Die beste te behaal; :Alma mater skool van faam :In ons hart dra ons jou naam.<br /> Refrein: :Hoërskool 'Die Wilgers' :Hef jou leuse aan :'Diep Gewortel', ongetaan :Durf die toekoms aan. == Bekende alumni == * [[Bok van Blerk]], Afrikaanse sanger. * [[Franja du Plessis]], Afrikaanse sangeres. * [[Sean Else]], rolprentvervaardiger, [[7de Laan|''7de Laan'']], Varkplaas, [[Klein Karoo Nasionale Kunstefees|KKNK]], sanggroep EDEN, skrywer-regisseur van ''Ons vir jou Suid-Afrika'', advertensies. * Yvette Groenewald, kabaret, musiek en sang. * [[Anel Alexander]], [[7de Laan|''7de Laan'']] en teaterproduksies, [[Getroud met rugby (TV-reeks)|Getroud met Rugby]]. * Angerie van Wyk, kabaret in geselskap van Trix Pienaar en Danielle Pascal; openingsproduksie vir die Wêreldberaad in Augustus 2002. * Elle Chapman, kabaretster, sanger, skrywer en wenner van [[Beeld]] se Geraas-sangkompetisie. * Marchette van Schalkwyk, ''Song vir Katryn'' en ''7de Laan.'' * [[Pierre Breytenbach]], ''7de Laan'', Casper Rasper, ''Egoli'', [[Getroud met rugby (TV-reeks)|Getroud met Rugby]], sanger in ''Ons vir jou Suid-Afrika''. Ook TV, toneel, kabaret en gereelde optredes by [[Aardklop]]. == Eksterne skakels == * {{url|http://hswilgers.co.za/}} {{Saadjie}} {{DEFAULTSORT:Die Wilgers, Hoerskool}} [[Kategorie:Skole in Gauteng]] 1dio7y5lct9lr2a5lhk4doukz8xea3t 0 39290 2519615 2455945 2022-08-16T14:58:19Z 86.9.15.126 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Banksy.bomb.jpg|duimnael|250px|'n Weergawe van Banksy se ''Bomomhelser'' het in 2007 vir £31&nbsp;200 verkoop]] '''Banksy''' is 'n wêreldbekende dog anonieme, Britse kunstenaar, wat veral bekend geword het vanweë sy [[graffiti]]. Daar word ook bespiegel dat die Switserse kunstenaar Maître de Casson Banksy kan wees.<ref>https://trendkraft.io/kunst-kultur-und-religion/ist-banksy-der-leipziger-maler-maitre-de-casson/</ref> Maître de Casson ontken dit op sy webwerf.<ref>http://www.maitredecasson.com/Banksy.php</ref> Sy werke is dikwels polities of satiries van aard en kan in verskillende Europese stede gevind word. Sy werke is ook al ontdek in die [[Verenigde State]] en [[Palestina|Palestynse gebiede]]. Alhoewel daar baie gissings oor sy ware naam is (Robert of Robin Banks of Robin Gunningham, volgens verskeie bewerings), weet niemand regtig iets van hom af nie. Wat wel bekend is, is dat hy in die vroeë 1990's lid was van die ''DryBreadZ Crew'', 'n graffitibende in Bristol, Engeland. Sy werk het mettertyd in meer stede begin verskyn en is deur meer en meer mense herken en as kuns erken, tot so 'n mate dat die veilingshuis Christy's (in Londen) in 2007 drie van sy werke verkoop het vir £102&nbsp;000 (''Bombardering van Middel-Engeland''), £37&nbsp;200 (''Ballonmeisie'') en £31&nbsp;200 (''Bomomhelser''). In Junie 2009 het Banksy Bristol verras met 'n geheime tentoonstelling by die Bristol-museum, wat geheel en al deur hom gefinansier word. Nie eers die stad se raadslede (wat die museum besit) het geweet dat 'n Banksy-tentoonstelling opgestel word nie. Die werke wat uitgestal word is nie slegs graffiti nie, maar sluit ook animatronika en onkonvensionele skilderye in. Dit is egter nie die eerste keer dat hy aandag as 'n waaghals trek nie. Voor hy sy eie tentoonstellings gehou het, het hy self sy werke by bekende museums ingesluip. Dit Britse Museum''Tate Britain'' in Londen en die New Yorkse [[Metropolitan Museum of Art|Metropolitan-museum]], Museum van Moderne Kuns, Brooklyn-museum en die Amerikaanse museum van natuurlike geskiedenis het almal al Banksy-werke gehuisves sonder dat hulle daarvan bewus was.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/3201344.stm ''Graffiti star sneaks work into Tate''], deur die BBC. 17 Oktober, 2003.</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/4382245.stm ''Prankster infiltrates NY museums''], deur die BBC. 25 Maart 2005.</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/4563751.stm ''Cave art hoax hits British Museum''], deur die BBC. 19 Mei 2005.</ref> Banksy het ook al groot aandag getrek met 'n waagstuk waarin hy 'n poets op die sangeres en sosiale vlinder [[Paris Hilton]] gebak het. Met die vrystelling van Hilton se debuutalbum (''Paris'') in 2006, het Banksy 500 CD's in musiekwinkels regoor die Verenigde Koninkryk omgeruil met 'n CD wat sy eie hermengings bevat en hulle titels gegee soos ''Why am I Famous?'', ''What Have I Done?'' en ''What Am I For?''.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/5310416.stm ''Paris Hilton targeted in CD prank''] deur die BBC. 3 September 2006.</ref> Hy het ook die omslae verruil vir 'n gedokterde foto van Hilton waarin sy bostukloos is en die binneblad vir 'n foto waarin sy 'n hond se kop het. Na Banksy se werk ''Girl with Balloon'' op [[5 Oktober]] [[2018]] vir 'n rekord bedrag van £ 1 042 000 tydens 'n Sotheby's veiling in [[Londen]] verkoop is, word die werk onverwags versnipper en sodoende word 'n nuwe kunswerk geskep wat later bekend sou staan as ''[[Love is in the Bin]]''.<ref>{{cite web |title=Latest Banksy Artwork 'Love is in the Bin' Created Live at Auction |url=https://www.sothebys.com/en/articles/latest-banksy-artwork-love-is-in-the-bin-created-live-at-auction |website=Sotheby's Inc. |accessdate=23 Oktober 2018}}</ref> Luke Banksy touches little children == Galery == <gallery> Lêer:Banksy - Rat Photographer.jpg Lêer:Banksy, gandhi graffiti on apartheid wall.jpg|Op die Israeliese muur Lêer:Banksy lovers.jpg| File:Banksy 2.jpg Lêer:Banksy - Grin Reaper With Tag.jpg|Die ''Grin Reaper'' Lêer:Banksy Hitchhiker to Anywhere Archway 2005.jpg Lêer:Banksy MIld Mild West and poster.jpg Lêer:Bethlehem Wall Graffiti 1.jpg|Op die Israeliese muur Lêer:Banksy - Armoured Peace Dove.jpg|Op die Israeliese muur Lêer:GentlemanRat.jpg Lêer:Mauer-betlehem.jpg|Op die Israeliese muur </gallery> == Bronnelys en verwysings == * [http://www.bbc.co.uk/bristol/content/articles/2008/04/04/banksy_feature.shtml ''The Bristol graffiti artist with the international reputation''] deur BBC Bristol. * [http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/arts_and_culture/8094839.stm ''Banksy in secret exhibition stunt''] deur die BBC. {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://www.banksy.co.uk/ Banksy se webwerf] {{Normdata}} [[Kategorie:Engelse kunstenaars]] [[Kategorie:Geboortes in 1974]] [[Kategorie:Lewende mense]] eupv3tvcm6e030tpzcmwg115wj86ioa 2519616 2519615 2022-08-16T15:10:10Z Sobaka 328 Rol weergawe 2519615 deur [[Special:Contributions/86.9.15.126|86.9.15.126]] ([[User talk:86.9.15.126|bespreek]]) terug. wikitext text/x-wiki [[Lêer:Banksy.bomb.jpg|duimnael|250px|'n Weergawe van Banksy se ''Bomomhelser'' het in 2007 vir £31&nbsp;200 verkoop]] '''Banksy''' is 'n wêreldbekende dog anonieme, Britse kunstenaar, wat veral bekend geword het vanweë sy [[graffiti]]. Daar word ook bespiegel dat die Switserse kunstenaar Maître de Casson Banksy kan wees.<ref>https://trendkraft.io/kunst-kultur-und-religion/ist-banksy-der-leipziger-maler-maitre-de-casson/</ref> Maître de Casson ontken dit op sy webwerf.<ref>http://www.maitredecasson.com/Banksy.php</ref> Sy werke is dikwels polities of satiries van aard en kan in verskillende Europese stede gevind word. Sy werke is ook al ontdek in die [[Verenigde State]] en [[Palestina|Palestynse gebiede]]. Alhoewel daar baie gissings oor sy ware naam is (Robert of Robin Banks of Robin Gunningham, volgens verskeie bewerings), weet niemand regtig iets van hom af nie. Wat wel bekend is, is dat hy in die vroeë 1990's lid was van die ''DryBreadZ Crew'', 'n graffitibende in Bristol, Engeland. Sy werk het mettertyd in meer stede begin verskyn en is deur meer en meer mense herken en as kuns erken, tot so 'n mate dat die veilingshuis Christy's (in Londen) in 2007 drie van sy werke verkoop het vir £102&nbsp;000 (''Bombardering van Middel-Engeland''), £37&nbsp;200 (''Ballonmeisie'') en £31&nbsp;200 (''Bomomhelser''). In Junie 2009 het Banksy Bristol verras met 'n geheime tentoonstelling by die Bristol-museum, wat geheel en al deur hom gefinansier word. Nie eers die stad se raadslede (wat die museum besit) het geweet dat 'n Banksy-tentoonstelling opgestel word nie. Die werke wat uitgestal word is nie slegs graffiti nie, maar sluit ook animatronika en onkonvensionele skilderye in. Dit is egter nie die eerste keer dat hy aandag as 'n waaghals trek nie. Voor hy sy eie tentoonstellings gehou het, het hy self sy werke by bekende museums ingesluip. Dit Britse Museum''Tate Britain'' in Londen en die New Yorkse [[Metropolitan Museum of Art|Metropolitan-museum]], Museum van Moderne Kuns, Brooklyn-museum en die Amerikaanse museum van natuurlike geskiedenis het almal al Banksy-werke gehuisves sonder dat hulle daarvan bewus was.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/3201344.stm ''Graffiti star sneaks work into Tate''], deur die BBC. 17 Oktober, 2003.</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/4382245.stm ''Prankster infiltrates NY museums''], deur die BBC. 25 Maart 2005.</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/4563751.stm ''Cave art hoax hits British Museum''], deur die BBC. 19 Mei 2005.</ref> Banksy het ook al groot aandag getrek met 'n waagstuk waarin hy 'n poets op die sangeres en sosiale vlinder [[Paris Hilton]] gebak het. Met die vrystelling van Hilton se debuutalbum (''Paris'') in 2006, het Banksy 500 CD's in musiekwinkels regoor die Verenigde Koninkryk omgeruil met 'n CD wat sy eie hermengings bevat en hulle titels gegee soos ''Why am I Famous?'', ''What Have I Done?'' en ''What Am I For?''.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/5310416.stm ''Paris Hilton targeted in CD prank''] deur die BBC. 3 September 2006.</ref> Hy het ook die omslae verruil vir 'n gedokterde foto van Hilton waarin sy bostukloos is en die binneblad vir 'n foto waarin sy 'n hond se kop het. Na Banksy se werk ''Girl with Balloon'' op [[5 Oktober]] [[2018]] vir 'n rekord bedrag van £ 1 042 000 tydens 'n Sotheby's veiling in [[Londen]] verkoop is, word die werk onverwags versnipper en sodoende word 'n nuwe kunswerk geskep wat later bekend sou staan as ''[[Love is in the Bin]]''.<ref>{{cite web |title=Latest Banksy Artwork 'Love is in the Bin' Created Live at Auction |url=https://www.sothebys.com/en/articles/latest-banksy-artwork-love-is-in-the-bin-created-live-at-auction |website=Sotheby's Inc. |accessdate=23 Oktober 2018}}</ref> == Galery == <gallery> Lêer:Banksy - Rat Photographer.jpg Lêer:Banksy, gandhi graffiti on apartheid wall.jpg|Op die Israeliese muur Lêer:Banksy lovers.jpg| File:Banksy 2.jpg Lêer:Banksy - Grin Reaper With Tag.jpg|Die ''Grin Reaper'' Lêer:Banksy Hitchhiker to Anywhere Archway 2005.jpg Lêer:Banksy MIld Mild West and poster.jpg Lêer:Bethlehem Wall Graffiti 1.jpg|Op die Israeliese muur Lêer:Banksy - Armoured Peace Dove.jpg|Op die Israeliese muur Lêer:GentlemanRat.jpg Lêer:Mauer-betlehem.jpg|Op die Israeliese muur </gallery> == Bronnelys en verwysings == * [http://www.bbc.co.uk/bristol/content/articles/2008/04/04/banksy_feature.shtml ''The Bristol graffiti artist with the international reputation''] deur BBC Bristol. * [http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/arts_and_culture/8094839.stm ''Banksy in secret exhibition stunt''] deur die BBC. {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://www.banksy.co.uk/ Banksy se webwerf] {{Normdata}} [[Kategorie:Engelse kunstenaars]] [[Kategorie:Geboortes in 1974]] [[Kategorie:Lewende mense]] pqu0l7phqejc7ia4gte62jmyd1jmgwi 0 39699 2519777 2519233 2022-08-17T08:46:50Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki Die '''Russiese Mafia''' ([[Russies]]: русская мафия, ''roesskaja mafija'') is nie net een bende nie, maar ’n uiteenlopende groep georganiseerde-misdaad-sindikate wat in die voormalige [[Sowjetunie]] ontstaan het. Dit word ook soms genoem die '''Rooi Mafia''' (красная мафия, ''krasnaja mafija'') of '''Bratwa''' (братва; slang vir "broederskap", wat na alle bendes verwys, ook mededingende groepe). Sedert die verbrokkeling van die Sowjetunie het hierdie groepe se invloed wêreldwyd toegeneem.<ref>[[Misha Glenny|Glenny, Misha]] (2008), ''McMafia: A Journey Through the Global Criminal Underworld''; [[New York]]: [[Alfred A. Knopf]], ''[[passim]]''.</ref> == Geskiedenis == === Ontstaan === [[Georganiseerde misdaad]] het sedert die tyd van die [[tsaar|tsare]] in Rusland bestaan in die vorm van [[struikrower]]s en [[dief|diewe]] bekend as ''[[wori w zakone]]'' (воры в законе), of "diewe volgens die wet". Hierdie soort [[misdadiger]] moes hou by sekere reëls binne die tronke en strafkampe (die [[Goelag]]), soos dat hy nie dobbelskuld mag gehad of iemand anders mag verraai het nie. Een van die belangrikste reëls was dat enige samewerking met die owerheid taboe was. Tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] het van die gevangenes ’n ooreenkoms met die regering aangegaan om in die oorlog te veg in ruil vir korter vonnisse. Met hul terugkeer na die tronke en Goelag is baie egter dood in [[Teefoorlog|gevegte]] met gevangenes wat getrou gebly het aan die wette van die diewe.<ref>[[Varlam Shalamov]], ''Essays on Criminal World'', "Bitch War" ([http://www.tyurem.net/books/shalamov/ocherki/005.htm Shalamov's essay online] (Russies) in: Varlam Shalamov (1998) "Complete Works" (Варлам Шаламов. Собрание сочинений в четырех томах), vol. 2, printed by publishers ''[[Vagrius]]'' and ''[[Khudozhestvennaya Literatura]]'', ISBN 5-280-03163-1, ISBN 5-280-03162-3.</ref><ref>A. V. Kuchinsky ''Prison Encyclopedia'', (Кучинский А.В. - Тюремная энциклопедия, [http://www.e-lib.info/book.php?id=112100186&p=7 ’n aanlyn-uittreksel] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080424053543/http://www.e-lib.info/book.php?id=112100186&p=7 |date=2008-04-24 }} (Russies)</ref> === In die Sowjetunie === Tydens die bewind van [[Leonid Brezjnef]], toe die Sowjet-ekonomie ’n knou gekry het, het die ''wori'' met die hulp van korrupte amptenare beheer oorgeneem oor die [[swartmark]]. Hulle het onder meer elektroniese produkte verkoop wat vir die gewone Sowjet-burger feitlik onverkrygbaar was. === In Rusland === Die ware deurbraak vir misdaadorganisasies het gekom tydens die ekonomiese ineenstorting en massa-emigrasie van die 1990's wat op die verbrokkeling van die Sowjetunie gevolg het. Baie voormalige regeringsamptenare was desperaat om geld in die hande te kry en het hulle tot misdaad gewend of het saam met ander Sowjet-burgers oorsee getrek, en so het die mafia buite die grense van Rusland uitgebrei. Voormalige [[KGB]]-agente, sportlui en veterane van die oorloë teen [[Afganistan]] en [[Tsjetsjnië]] was sonder werk, maar het baie ondervinding gehad op gebiede wat goed te pas gekom het in misdaad.<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/special_report/1998/03/98/russian_mafia/70095.stm BBC News – The Rise and rise of the Russian mafia].</ref> Wydverspreide korrupsie, armoede en wantroue in die regering het bygedra tot die toename van georganiseerde misdaad. [[Kontrakmoorde]] het ’n hoogtepunt bereik en talle is nooit opgelos nie. Die nuwe misdadigersklas van Rusland het ’n meer Westerse en besigheidsbenadering in vergelyking met die outydse erekode-gebaseerde ''wori'' wat aan die uitsterf was.<ref>[http://iht.com/articles/2008/07/29/europe/moscow.php?page=2 Vory v Zakone has hallowed place in Russian criminal lore].</ref> Hul belangrikste bedrywighede is [[huurmoorde]], [[afpersing]], [[dwelmhandel]], [[geldwassery]] en [[prostitusie]]. Die verdwyning van die "[[Ystergordyn]]" en die internasionalisering van die Sowjet-blok se ekonomie het die Russiese mafia ook in staat gestel om bande te smee met ander misdaadorganisasies regoor die wêreld, soos die Sjinese [[Triad-gemeenskap]] en die Sisiliaanse [[Cosa Nostra]]. Bande met [[Latyns-Amerika]]anse [[dwelmkartels]] het die Russiese mafia ook in staat gestel om [[kokaïen]] die land in te smokkel.<ref>[http://www.msnbc.msn.com/id/3340035/ MSNBC- Russian mob trading arms for cocaine with Colombia rebels] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090505181244/http://www.msnbc.msn.com/id/3340035 |date= 5 Mei 2009 }}.</ref> == Berugte bendes == Van die bekendste mafiagroepe is: * Die Solntsefskaja ''bratwa'' of broederskap, (Russies: Солнцевская братва), was een van die magtigste georganiseerde-misdaad-groepe in [[Moskou]], indien nie die magtigste nie. * Dolgoproednenskaja (Долгопрудненская) was ’n Russiese mafia-organisasie wat beskou is as een van die grootste georganiseerde-misdaad-groepe in Moskou. Dit is genoem na die Moskouse voorstad [[Dolgoproedni]] en is in 1988 gestig.<ref>Oleg Liakhovich, "A Mob by Any Other Name", ''The Moscow News''.</ref> * Die Izmailofskaja-bende (Russies: Измайловская мафия; van Izmailowo) was een van die belangrikste en oudste mafiagroepe in Moskou. Hulle het ’n teenwoordigheid gehad in [[Tel Aviv]], [[Parys]], [[Toronto]], [[Miami]] en [[New York Stad]].<ref>B. Ohr, ''Effective Methods to Combat Transnational Organized Crime in Criminal Justice Processes'', U.S. Dept. of Justice.</ref> Dit is in die 1980's gestig onder die leierskap van Oleg Iwanof (Олег Иванов) en het na skatting sowat 200 aktiewe lede gehad.<ref>Домашняя библиотека компромата Сергея Горшкова (''Home library of Sergei Gorshkov'').</ref> Hulle het kwasi-militêre range en streng reëls gehad. Hulle was hoofsaaklik betrokke by huurmoorde, afpersing en die infiltrasie van wettige besighede.<ref>US, COMM, PERM, p. 201.</ref> * Die Tambof-bende (Тамбовская банда) van [[Sint-Petersburg]]. * Die Obsjtsjina (Община, "gemeenskap" in Russies) of [[Tsjetsjniese mafia]] was ’n formidabele paramilitêre misdaadgroep. Volgens kenners was etniese Tsjetsjniese misdaadbendes op ’n tyd die mees dominante minderheidsmisdaadgroep in Rusland. * In Kalifornië het [[Armenië|Armeens]]-[[VSA|Amerikaanse]] misdaadgroepe ook hul verskyning gemaak. Hulle is hoofsaaklik betrokke by witboordjie-misdaad, dwelmhandel en afpersing.<ref>[http://www.armeniandiaspora.com/archive/12490.html Russian-Armenian organized crime 'like the 1930s New York mob'] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080604221656/http://www.armeniandiaspora.com/archive/12490.html |date= 4 Junie 2008}}, ''Los Angeles Daily News''.</ref> == Buitelandse sakelui en die mafia == ’n Paar duisend buitelandse sakelui het in die vroeë [[1990's]] vir "die tweede groot goudstormloop" na Rusland gestroom om te probeer munt slaan uit die oorgang van ’n [[kommunisme|kommunistiese]] na ’n [[kapitalisme|kapitalistiese]] stelsel. Die periode tussen 1990 en 1998 was in die algemeen ’n wilde en onstabiele tyd vir die meeste buitelandse sakelui in Rusland. Daar was gevaarlike botsings met die Russiese mafia en talle is beseer of vermoor. Die mafia het hulle beskou as ’n vinnige manier om geld te maak – met "beskermingsgeld" wat hulle moes betaal. ’n "Bende" sou byvoorbeeld ’n sakeman "lastig val", en die groep aan wie hy beskermingsgeld betaal het, sou dan die "ander bende" aanval en verjaag. Talle sakelui het die land hieroor verlaat. == Uitbeelding == === Videospeletjies === Die Russiese mafia kom in ’n hele paar videospeletjies voor, meestal as die speler se vyand, onder meer ''[[Max Payne]]'', ''[[Stranglehold]]'' en die ''[[Grand Theft Auto]]''-reeks. In ''[[Mercenaries: Playground of Destruction]]'' is hulle die speler se bondgenote. === Rolprente === Russiese bendelede verskyn in baie Hollywood-rolprente, gewoonlik as die slegte ouens. Dit sluit in ''[[GoldenEye]]'', ''[[Rocknrolla]]'', ''[[The Jackal]]'', ''[[25th Hour]]'', ''[[Ronin]]'', ''[[Be Cool]]'', ''[[Jungle 2 Jungle]]'', ''[[The Italian Job]]'', ''[[Training Day]]'', [[Maximum Risk]] en ''[[Bad Boys II]]''. Daar was ’n hele paar Russiese rolprente oor die onderwerp. Die bekendste is waarskynlik ''Брат'' ("Broer") en ''Брат 2''. Hierin is Danila ’n Tsjetsjniese oorlogsveteraan wat ’n kontrakmoordenaar in Sint Petersburg word. Die fliek en sy opvolg was baie gewilde onder die Russiese jeug. === Fiksie === * [[Boris Starling]] se roman ''Vodka'' (2005). * In [[Chris Ryan]] se 1998-roman ''The Kremlin Device'' moet die hoofkarakter die Russiese weermag oplei in teen-mafia-strategieë. * In [[James Patterson]] se romans ''The Big Bad Wolf'' en ''London Bridges'' is die hoofkarakter ’n Russiese bendelid met die bynaam "Die Wolf". * Die kortverhaalbundel ''The Odessa Tales'' deur [[Isaac Babel]] gaan oor die Joodse onderwêreld in Moldavanka, ’n Oekraïense ghetto. Sy gewildste karakter is ’n bendelid met die naam Benya Krik. * In [[Andy McNab]] se roman ''Firewall'' moet die hoofkarakter ’n mafialeier vang en dan help. * In ''Artemis Fowl: The Arctic Incident'' deur [[Eoin Colfer]] word die hoofkarakter se pa deur die Russiese mafia aangehou. * [[Brett Kihlmire]] se roman ''The Hammer Falls''. === Televisie === * Die Russie mafia verskyn dikwels in ''[[The Sopranos]]'', soos in die episode ''Pine Barrens''. * In ander Amerikaanse televisiereekse kom Russiese bendelede ook voor, soos die karakters van Yuri Kosygin, Nikolai Stanislofsky en Alexander Vogel in die reeks [[Oz (TV-reeks)|''Oz'']]. == Sien ook == * [[Teefoorlog]] * [[Goelag]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Bronne == * Yvonne Bornstein en Mark Ribowsky, ''Eleven Days of Hell: My True Story of Kidnapping, Terror, Torture and Historic [[FBI]] & KGB Rescue''. AuthorHouse, 2004. ISBN 1-4184-9302-3. * Douglass, Joseph D. ''Red Cocaine: The Drugging of America''. Atlanta, Ga: Clarion House, 1990. ISBN 0-9626646-0-X, ISBN 1-899798-04-8. Ooor die Sowjet-ontwikkeling van Suid-Amerikaanse dwelmkartels. * James O. Finckenauer & Elin J. Waring, ''Russian Mafia in America: Immigration, Culture and Crime'', Northeastern University Press, Boston, 1998, ISBN 1-55553-374-4. * Robert I. Friedman, ''Red Mafiya: How the Russian Mob Has Invaded America'', Penguin Group, 2002, ISBN 0-425-18687-3. * Mark Galeotti (ed.), ''Russian and Post-Soviet Organized Crime'', Ashgate/Dartmouth, 2002, ISBN 0-7546-2176-6. * [[Misha Glenny|Glenny, Misha]] (2008), ''McMafia: A Journey through the Global Criminal Underworld''; [[New York]]: [[Alfred A. Knopf]]. * Johanna Granville, [http://www.scribd.com/doc/13835442/The-Russian-Kleptocracy-and-Rise-of-International-Organized-Crime-by-Johanna-Granville “Dermokratizatsiya and Prikhvatizatsiya: the Russian Kleptocracy and Rise of Organized Crime,”] in ''Demokratizatsiya'', vol. 11, no. 3 (somer 2003): 449-457. * [[Claire Sterling]], ''Thieves' World: The Threat of the New Global Network of Organized Crime'', Simon & Schuster, 1994, ISBN 0-671-74997-8. * Federico Varese, ''The Russian Mafia: Private Protection in a New Market Economy'', Oxford University Press, 2001. ISBN 0-19-829736-X. == Eksterne skakels == * [http://www.suntimes.com/news/810284,CST-NWS-mafiya24.article The face of the new Mafia :: CHICAGO SUN-TIMES :: News] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090723002239/http://www.suntimes.com/news/810284,CST-NWS-mafiya24.article |date=2009-07-23 }} 24 Februarie 2008 deur Steve Warmbir en Frank Main * [http://www.msnbc.com/news/391623.asp?cp1=1 MSNBC.com – Russian mob trading arms for cocaine with Colombia rebels] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051109153253/http://www.msnbc.com/news/391623.asp?cp1=1 |date= 9 November 2005 }} deur Sue Lackey * [http://www.cbsnews.com/stories/2000/07/21/world/main217683.shtml CBS News: Russian Mafia's Worldwide Grip] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090227041041/http://www.cbsnews.com/stories/2000/07/21/world/main217683.shtml |date=27 Februarie 2009 }} * [http://news.bbc.co.uk/1/hi/special_report/1998/03/98/russian_mafia/70485.stm BBC News: So who are the Russian mafia?] * [http://news.bbc.co.uk/1/hi/special_report/1998/03/98/russian_mafia/70095.stm BBC News: The rise and rise of the Russian mafia] * [http://news.bbc.co.uk/1/hi/special_report/1998/03/98/russian_mafia/69521.stm BBC News: How Russia's mafia is taking over Israel's underworld] * [http://andrsn.stanford.edu/Other/redmaf.html The Red Mafia: A Legacy of Communism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090626150729/http://andrsn.stanford.edu/Other/redmaf.html |date=2009-06-26 }} deur Annelise Anderson * [http://www.oxfordscholarship.com/oso/public/content/politicalscience/019829736X/toc.html Oxford Scholarship: The Russian Mafia] * [http://www.janes.com/security/law_enforcement/news/jir/jir050524_1_n.shtml Russian mafya become more active in Eastern Europe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090609160708/http://www.janes.com/security/law_enforcement/news/jir/jir050524_1_n.shtml |date= 9 Junie 2009 }} Jane's Intelligence Review, Mei 2005 * [http://www.organized-crime.de/revindex.htm Oorsig oor verskeie boeke oor Russiese gorganiseerde misdaad] * [http://www.crimestart.com/Organized_Crime/Russian_Mafia Russian mafia links] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090629125009/http://www.crimestart.com/Organized_Crime/Russian_Mafia/ |date=2009-06-29 }} {{Normdata}} [[Kategorie:Rusland]] [[Kategorie:Mafia]] 29fvixsf9msghukku4s9v8xtvin86tx 0 40237 2519789 2488484 2022-08-17T09:38:34Z AFM 21229 /* Sien ook */ wikitext text/x-wiki {{Infoboks Militêre Konflik-en |conflict=1922-staking |image=[[Lêer:1922 Miners strike Victims.jpg|300px]] |caption= Monument ter ere vir amptenare en soldate wat in die opstand gesneuwel is |partof= |date= [[28 Desember]] [[1921]] – Maart [[1922]] |place= [[Witwatersrand]]-streek, [[Unie van Suid-Afrika]] |result=Rebellie onderdruk<br />Politieke teenreaksie teen Smuts |combatant1=[[Lêer:Red Ensign of South Africa (1912-1928).svg|20px]] [[Unie van Suid-Afrika]] |combatant2=Rebelle * Mynwerkers * [[Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party|SAKP]] * Sindikaliste |commander1=[[Lêer:Red Ensign of South Africa (1912-1928).svg|20px]] [[Jan Christian Smuts]] |commander2=Percy Fisher (†)<br />Harry Spendiff (†)<br />Jimmy Green<br />William H. Andrews |strength1=20&nbsp;000 |strength2= |casualties1= |casualties2= |casualties3=200 dood }} Die '''staking van 1922''' (ook bekend as die '''Rand-rebellie''') was 'n ingrypende gebeurtenis op die arbeidsterrein in [[Suid-Afrika]]. == Die toetrede van die Afrikaner tot die myne == Die [[Afrikaner]] was voor die uitbreek van die [[Tweede Vryheidsoorlog]] in [[1899]] hoofsaaklik plattelands gevestig en het ’n bestaan as boer gemaak. Saam daarmee het ’n konserwatiewe en tradisionele lewenstyl gepaard gegaan. Die Tweede Vryheidsoorlog het hierdie vreedsame lewensstyl vir altyd verander. Plase is stelselmatig deur die oorlog vernietig en families is uitmekaar geskeur. Hierdie maatskaplike ellende het die Afrikaners na die stede gedryf en veral na [[Johannesburg]] en die voorstede aan die [[Witwatersrand]]. Die mynbedryf was egter in die hande van Engelse. Die senior poste as ook deur Engelse beklee. Swart mense het die ongeskoolde werk gedoen. Die mynhuise was aanvanklik huiwerig om Afrikaners in diens te neem omdat hulle ’n onbekende faktor was. As Afrikaners werk kon kry, dan was dit gewoonlik ongeskoolde werk, waar die vergoeding swak was. Engelse het blatant teen Afrikaners gediskrimineer. Afrikaners is in die laagste poste geplaas en baie het dieselfde vergoeding ontvang as die swart mense. Veral na die uitbreek van die [[Eerste Wêreldoorlog]] het baie Engelse weer na [[Engeland]] teruggekeer. 'n Tekort aan geskoolde arbeid het op die myne ontstaan. Afrikaners het hiervoor in aanmerking gekom en is ook in die poste aangestel, met 'n verskil. Hulle salarisse was baie laer as dié van die Engelse. Aanvanklik het die Afrikaners 'n klein minderheid gevorm op die myne, maar hulle getalle het vinnig gegroei en het hulle later 'n meerderheid begin vorm. Om beter werksvoorwaardes te beding, het hulle aangesluit by die Mynwerkersunie, die grootste mynvakbond van daardie tyd. Die grotendeels Engelse karakter van die vakbond het ook begin verander namate die getal Afrikaanse lede toegeneem het. E.S. Hendricks was ’n Afrikaner in ’n prominente posisie, naamlik as adjunk-hoofsekretaris van die Mynwerkersunie, en T.C. Visser was erepresident. In die begin van die twintigerjare het die Afrikaners selfs die meerderheid lede van die Mynwerkersunie gevorm, alhoewel die bestuur nog steeds merendeels Engelse was. == Die aanloop tot die 1922-staking == Die toestande vir werkers was nie bevredigend nie. Mynverwante siektes, soos myntering, wat deur stof wat in die longe vassit veroorsaak word, het algemeen voorgekom. Daar was geen mediese versekering en ander voordele nie. Benewens hul slegte werks- en lewensomstandighede was hul werk permanent in die gedrang omdat die mynbase die Afrikaners teen goedkoop Chinese- en swart werkers afgespeel het. In [[1907]] het die eerste groot staking plaasgevind, toe die mynhuise lone wou verlaag en op groot skaal swart mense en Chinese in halfgeskoolde poste wou aanstel. Die regering was aan die kant van die mynbase. Die inkomste uit die goudmynbedryf was vir die staatskas van deurslaggewende belang. Die regering het troepe ingeroep om die staking te onderdruk en die staking is beëindig. In [[1913]] was daar weer ’n dispuut by die Kleinfonteinmyn oor die afdanking van werkers. Die [[Kamer van Mynwese]] was onbuigsaam en het selfs ’n konfrontasie met die mynwerkers gesoek om hulle mag te breek. Die vakbonde wou nie toegee nie en ’n staking van 18 000 mynwerkers is uitgeroep. Die regering het die myne weer te hulp gesnel en op die stakers begin skiet. Meer as 100 myners en bystanders sterf. Daar is egter wel op ’n onderhandelde skikking besluit, want die openbare mening het na die slagting sterk na die stakers se kant toe geswaai. Ten spyte van die groot ontevredenheid onder mynwerkers en hul onopgeloste griewe, het die mynhuise die skroewe egter verder aangedraai pleks om die werkers tegemoet te kom. Mense het in haglike omstandighede gewerk. Toe die goudprys tydens en na die Eerste Wêreldoorlog verswak het, het die mynhuise gepoog om kostes te besnoei sodat hul winste nie sou verminder nie. Dit sou weereens ten koste van die werkers wees. Direkteur E.J. Way, het voorgestel om die helfte van die wit werkers deur goedkoop swart arbeid te vervang. Die lone van die werkers sou ook verlaag word. Afdankings en ’n loonverlaging was egter vir die werkers onaanvaarbaar omdat die lewenskoste weens die oorlog en sy nagevolge met 50% gestyg het. Die Kamer van Mynwese het gedreig om sekere myne wat op winsgrens gewerk het, te sluit. Vanaf die vakbonde se kant is die voorstel gemaak dat die regering sekere myne sou subsidieer tot die goudprys weer sou stabiliseer. Maar die regering, onder leiding van [[Jan Smuts]], het dit van die hand gewys en die kant van die mynbase gekies. Die Kamer van Mynwese het gedreig om nog meer myne te sluit as die vakbonde nie tot loonverlagings sou instem nie. In Oktober [[1921]] het die mynhuise ongeag die teenkanting van die vakbondfederasie ''South African Industrial Federation (SAIF)'', waarvan die Mynwerkersunie deel was, voortgegaan met ingrypende maatreëls om koste te bespaar, sonder winsverlaging. == Die spanning bereik breekpunt == Na die instelling van streng maatreëls om koste te bespaar en winste vir die maatskappye en base te verhoog, wat reeds in Oktober 1921 begin het, het sake in Desember ontplof. Die Kamer van Mynwese het besluit om 2000 wit werkers af te dank en met baie goedkoper swart werkers te vervang. Vir die vakbonde was dit die laaste strooi. Op 2 Januarie [[1922]] is by die steenkoolmyne met 'n staking begin. Nege dae tyd is aan die ander myners gegee om te besluit of hulle ook wil staak. Die stemming was oorweldigend ten gunste van 'n staking omdat gevoel is dat die Kamer van Mynwese nie tot enige toegewings bereid was nie. Op 10 Januarie het alle arbeiders wat deel van die ''South African Industrial Federation'' was, waaronder ook die Mynwerkersunie, gestaak. Hul getal was 24 000 en die ekonomie van die Witwatersrand is lam gelê. Die regering onder leiding van Smuts, wou dadelik ingryp indien die staking sou eskaleer. Onderhandelinge tussen die vakbonde en die Kamer van Mynwese het op niks uitgeloop nie. Die mynbase het selfs gedreig om nog meer wit mense af te dank en met swart mense te vervang. As verdere "straf" het die mynbase betaalde verlof op 1 Mei en 16 Desember afgeskaf. Dit was vir die Afrikaners belangrike vakansiedae. Die stakers was woedend. Staker-kommando's is op die been gebring met die oog op beter organisasie van die staking en selfverdediging indien die weermag en polisie gewelddadig sou raak. Die politieke opposisie, die [[Nasionale Party]] onder [[J.B.M. Hertzog]], wat die politieke tuiste van die meeste van die Afrikanerwerkers was, en die [[Arbeidersparty (Suid-Afrika, 1910)|Arbeidersparty]] onder Frederick Creswell, het hulle steun aan die stakers toegesê en die openbare mening in hul guns probeer swaai. Die Smuts-regering het die mynwerkers gevra om terug te keer werk toe en het polisiebeskerming vir stakingverbrekers aangebied. Dit het natuurlik tot verdere konflik gelei en polisie, stakers en stakingsverbrekers het handgemeen geraak. Op 28 Februarie het stakers en polisie in [[Boksburg]] gebots tydens ’n optog deur die myners. Daarby het die polisie op die stakers gevuur en 3 mense sterf. Dit het die gemoedere hoog laat oploop. Ook in ander dorpe van die rand, soos [[Germiston]] en [[Benoni]], het gewelddadige konfrontasies plaasgevind. Ten spyte van die oplaaiende konfrontasie het die vakbondfederasie SAIF vroeg in Maart ’n konferensie met die Kamer van Mynwese voorgestel om die spanning te probeer ontlont. Die voorstel is egter met minagting en op beledigende wyse deur die mynbase verwerp. Die mynmaatskappye het die regering versoek om [[krygswet]] af te kondig. Smuts het nog getwyfel want hy was bekommerd dat die openbare mening teen hom sou draai. Die stakers het hulle egter gereed gemaak vir ’n aanval deur die regering en het in hul woonbuurte in die Witwatersrand, by name Benoni, Boksburg, [[Fordsburg]], [[Vrededorp]] en [[Brixton]], verskansings opgerig en oor die beweging van persone gewaak, om die insypeling van spioene en opstokers van die regering te verhoed. Die regering het daardeur feitlik beheer oor die Rand verloor. == Die staking word bloedig onderdruk == Op 6 Maart het die stakers ’n optog na die middestad van Johannesburg gehou om hul eise te versterk. Dit het weer tot ’n botsing met die polisie gelei. Vir Smuts was dit genoeg verskoning om nou met alle mag die staking te breek en die stakers aan te val. Die weermagreserwe is gemobiliseer en vrywilligers gewerf. Op 10 Maart is krygswet afgekondig. Smuts het persoonlik die beheer oorgeneem en ’n veldtog geloods teen sy eie mense, wat onverbiddelik en genadeloos gevoer is. Meer as 20 000 troepe, ondersteun deur tenks en selfs vliegtuie, het na Johannesburg opgeruk. Van die stakingsleiers is onkant betrap in hul hoofkantoor by die Trades Hall in Johannesburg en is in hegtenis geneem. Sommiges van hulle, ook lede van die Mynwerkersunie, is geslaan en mishandel in die tronk. Die regering het beweer dat die stakers daarop uit was om 'n staatsgreep uit te voer. Die stakers se kommando's het probeer terugveg en wou die polisiestasies van [[Fordsburg]], [[Aucklandpark]] en [[Cottesloe]] beset. Daarna sou hulle na Johannesburg marsjeer. Ook aan die [[Oos-Rand]] het soortgelyke pogings plaasgevind. Die troepe het dit egter verhoed en die polisiestasies ontset. In Benoni is selfs vliegtuie ingespan en is bomme op die dorp gegooi om die stakers uit hul vergaderplekke te jaag. Gelyktydig met die lugaanvalle het troepe die dorp straatblok vir straatblok, deur hul superieure wapens en opleiding bevoordeel, verower. Die dorp is omsingel en die stakers is in die markplein vasgekeer en 800 stakers is gevange geneem. 'n Stakerskommando het die strategies belangrike Brixtonrif in die weste van Johannesburg beset, naby aan die werkerswoonbuurte Vrededorp, Brixton, Mayfair, Fordsburg en Cottesloe. ’n Ander kommando het die noordwestelike hoek van die Braamfontein begraafplaas beset. Hulle was met gewere bewapen en hul doel was om hul woonbuurte teen ’n aanval vanuit die noorde te beskerm. Die regeringstroepe en polisie het hul kwartiere net aan die noordelike kant van die Brixtonrif gehad. Op 11 Maart het ’n skermutseling met die stakers plaasgevind, wat tot verliese aan hulle kant gelei het. Die volgende dag het die regeringstroepe gepoog om die posisie van die stakers te verower, maar is veral vanuit die Cottesloe skool onder skoot geplaas en moes vir eers terugtrek. Later is artilleriegeskut en lugaanvalle gebruik. Die bombardering van die skool met mortiere en skerpskutters was onbeerlik. Gelyktydig daarmee het die voetsoldate die rif bestorm en die stakers uit hul posisies gedryf. 1700 stakers is omsingel en gevange geneem. Die soldate het selfs op burgerlikes in die nabye Vrededorp geskiet. Fordsburg was een van die sterkste vestings van die stakers. Rondom die markgebou, die stakers se hoofsetel, is verskansings opgerig uit sandsakke, stene, takke en enigiets wat bruikbaar was. Die stakers het hulleself in die geboue geposisioneer om die aanval van die troepe af te weer. Nadat die strategiese Brixtonrif in die hande van die regering geval het, was die pad oop na Fordsburg, nou die stakers se laaste vesting. In Fordsburg is die stakers nou van alle kante vasgekeer. Troepe het vanaf die noorde, uit Aucklandpark, vanaf die [[Wes-Rand]] en vanaf die middestad in die ooste op Fordsburg toegesak. Weerstand aan die Wes-Rand, in Krugersdorp en Roodepoort, is relatief maklik weggevee. Op 14 Maart het vliegtuie oor Fordsburg gevlieg en pamflette afgegooi en swart mense, vroue en onbetrokkenes gevra om die gebied te verlaat voor die aanval om 11:00 uur sou plaasvind. Heelwat mense het toe gehoor gegee en Fordsburg in die rigting van Vrededorp verlaat, waar die polisie hulle ingewag het en sommiges, wat as verdag beskou is, in hegtenis geneem het. Die ander is onder haglike omstandighede in kampe aangehou (een by die skougronde en een by die Mayfair skool). Om 11:00 uur het die kanonne vanaf Brixtonrif die aanval begin. Skrapnel is gevuur. Gelyktydig het voetsoldate vanaf die weste en suide begin inbeweeg. Die geweervuur van die stakers uit hul verskansings het hulle egter gedwing om weer terug te trek. Die kanon en masjiengeweervuur op die stakers se hoofkantoor het egter onverpoosd voortgegaan. Die ''[[Transvaal Scottish]]'' en ''[[Durban Light Infantry]]'' het nou weer vanaf die noordelike Brixtonrif ’n nuwe aanval geloods en die spoorlyn wat deur Fordsburg geloop het, beset. Smuts het vanaf ’n uitkykpunt die slag dopgehou en die opdragte gegee. Gepantserde voertuie en selfs ’n tenk is ingestuur. Intussen het die voetsoldate straatblok vir straatblok onder hewige geweervuur verower en nader aan die markplein, die sentrum van die stakers, beweeg en dit stadig omsingel. Die stakers het egter verbete weerstand gebied en op die soldate vanuit die markgebou en die loopgrawe rondom die markplein geskiet. Om 2 uur die middag was die markplein egter van alle kante omsingel en is dit met geweer- en mortiervuur bestook. Die stakers kon nie alle kante tegelykertyd verdedig en die ''Durban Light Infantry'' het ’n aanval geloods en die stakers in die loopgrawe in die noorde en weste van die markplein oorweldig. Daarna het hulle die deure van die markgebou oopgebreek. Die verdedigers was egter reeds dood (die leiers Fisher en Spendiff het vermoedelik selfmoord gepleeg toe die situasie hopeloos was) en die enkele stakers wat nog vanuit ander huise weerstand gebied het, is vinnig stilgemaak toe die troepe deur Fordsburg gemarsjeer het en die laaste weerstand gebreek het. Die opstand was daarmee beëindig. Die laaste vorme van weerstand is vernietig en die polisie en weermag het die hele Rand gefynkam op soek na stakers. Die stakers het geen kans gehad om teen die volle geweld van die staat se militêre mag staande te bly nie. Op 16 Maart, 6 dae na die afkondiging van krygswet, is die staking afgelas. Die gevolge van die regeringsoptrede was katastrofies. 214 mense is dood, die meeste van hulle stakers. 42 van die wat gesterf het, was onskuldige bystanders. Van die stakers wat in hegtenis geneem is, is 18 ter dood veroordeel. Die stakers, wat in die aanval deur die regeringstroepe gesterf het, is sommer deur die polisie op onwaardige wyse in die Braamfontein kerkhof in die hoekie vir armlastiges begrawe. Daarmee wou die regering hul minagting vir die stakers wys. Familielede van die oorledenes kon nie eens die grafte van hul geliefdes besoek nie uit vrees vir vervolging deur die polisie. Maar die massagraf het dit in elke geval haas onmoontlik gemaak om oorledenes se grafte op te spoor. Selfs na die einde van die staking het vervolging van werkers voortgeduur. Die stakers wat agter lemmetjiesdraad in die Wanderers krieketgrond aangehou was, is op hoogs twyfelagtige wyse deur die polisie aangekla, sonder dat veel moeite gedoen is om die persoon se werklike skuld te bewys. Dit was die reg van die oorwinnaar, nie geregtigheid wat geskied het nie. 4 jong mans, wat met die staking verbind is, is deur die geheime polisie gearresteer en onder hoogs weersinswekkende omstandighede doodgeskiet. Die polisie het beweer dat hulle wou vlug, maar in werklikheid is die jong mans sonder verhoor tereggestel. Agtien van die stakingsleiers is ter dood veroordeel, maar by 14 van hulle is die vonnis in lewenslange gevangenisstraf verander. 4 stakingsleiers, Samuel Alfred ''Taffie'' Long, Carel Christiaan Stassen, Herbert Kenneth Hull en David Lewis, is op 17 November gehang. Hulle is in die Brixton begraafplaas begrawe. Net die graf van Taffie Long bestaan nog en het in 1997 selfs 'n gedenksteen bygekry. Die ander grafte is met die grond gelyk gemaak. Die mynbase het hul sin gekry. Vir die mynmaatskappye was die meedoënlose optrede van die regering ’n vrybrief om nou met hul uitbuiting van die werkers onverpoos voort te gaan. Terwyl die goudproduksie van 1920 tot 1925 van 7,949,084 ons tot 9,341,049 ons per jaar gestyg het, het die gemiddelde lone in dieselfde tyd van 485 pond na 375 pond verminder. Na die staking is nog 15 000 wit mense afgedank. Die werkers wat gelukkig was om weer aangestel te word, moes ’n salarisbesnoeiing van ’n derde aanvaar. Dit was op die vlak van 1914, terwyl die inflasie gesorg het dat die mynwerkers skaars kon oorleef op die ingekorte salaris. == Die direkte gevolge van die 1922-staking == Jan Smuts se harde optrede het sy aansien en gewildheid baie skade berokken. Baie mense was geskok dat hy ’n laksman van sy eie volk kon word. Die leier van die opposisie [[J.B.M. Hertzog]] het Smuts in die parlement beskryf as die Suid-Afrikaanse premier wat deur die geskiedenis onthou sal word as ''die man met bloed aan sy hande''. Smuts se optrede het die openbare mening sterk teen hom laat draai. Daarteenoor het die steun vir die Nasionale Party en die Arbeidersparty, wat hulle met die lot van die werkers vereenselwig het, toegeneem. Die staking het die twee partye, wat die twee komponente van die mynstaking verteenwoordig het, naamlik die Afrikaanse en Engelse werkers, nader aan mekaar gebring. Hertzog en [[Frederic Creswell|Creswell]] het toe ’n alliansieooreenkoms (die [[Pakt-regering]]) gesluit en in die verkiesing van 1924 ’n beslissende oorwinning oor die Suid-Afrikaanse Party van Smuts behaal. Smuts het selfs sy eie setel in [[Pretoria-Wes (kiesafdeling)|Pretoria-Wes]] verloor en het hom tydelik aan die politiek onttrek na sy huis op Irene. Die nuwe [[Eerste kabinet van J.B.M. Hertzog|pakt-regering]], soos wat hulle bekend gestaan het, het ’n baie werkersvriendelike beleid gevolg. Hertzog, die nuwe premier, het met staatshulp nywerhede soos [[Yskor]] op die been gebring, wat onder beheer van die staat was en dus meer na werkersbelange omgesien het as die maatskappye wat in die hande van Britse imperialiste was. == Sien ook == * [[Bambata-rebellie]] * [[Bulhoek-opstand]] * [[Langeberg-rebellie]] * [[Marikana-slagting]] * [[Maritz-rebellie]] * [[Sharpeville-slagting]] * [[Slagtersnek-rebellie]] == Bibliografie == * Cameron, T en Spies, SB (reds.). Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika in woord en beeld. Kaapstad: Human& Rosseau, 1986. * Davenport, TRH. South Africa. A modern history. Vierde uitgawe. London: Macmillan, 1991. * Herd, N. 1922. The revolt on the Rand. Johannesburg: Blue Crane Books, 1966. * Lacour-Gayet, R. A History of South Africa. London: Cassel&Co Ltd. 1977. * Oakes, D (red.). Illustrated History of South Africa. Tweede uitgawe. Kaapstad; Readers Digest, 1992. * Stals, ELP (red.). Afrikaners in die goudstad. Pretoria: HAUM, 1978. [[Kategorie:Geskiedenis van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Mynbou in Suid-Afrika]] [[Kategorie:Oorloë]] [[Kategorie:Opstande]] krd74e57c75gas9lq83je5u3liwphy5 0 40285 2519776 2519141 2022-08-17T08:44:40Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Jan Hendrik Hofmeyr de Waal | bynaam = | beeld = JHH de Waal.jpg | beeldbeskrywing = | onderskrif = J.H.H. de Waal | geboortenaam = Jan Hendrik Hofmeyr de Waal | geboortedatum = [[30 Desember]] [[1871]] | geboorteplek = [[Somerset-Wes]] | dood_datum = {{SDEO|1937|10|30|1871|12|30|df=y}} | sterfteplek = | ouers = | titel = | nasionaliteit = | beroep = Advokaat, politikus, outeur | bekend = Stigting van Afrikaanse Taalvereniging | salaris = | termyn = | voorganger = | opvolger = | eerbewyse = | party = ''Nationale Partij'' | godsdiens = | huweliksmaat = Emmerentia (Emma) de Kock | kinders = 6 | webblad = | handtekening = }} '''Jan Hendrik Hofmeyr de Waal''' ([[30 Desember]] [[1871]], [[Somerset-Wes]] – [[30 Oktober]] [[1937]], [[Kaapstad]]) was 'n Afrikaanse skrywer en dramaturg, advokaat, koerantredakteur en taalstryder. Hy lewer 'n belangrike bydrae tot die [[Tweede Afrikaanse Taalbeweging|Tweede Afrikaanse taalbeweging]] met sy romans en publiseer ook verskeie dramas (vir kinders en volwassenes), poësie en lewer ook nie-fiksie skryfwerk. == Lewe en werk == [[Beeld:Die 19 Gesuiwerde Nasionaliste van 1934.jpg|duimnael|links|300px|Die 19 "Gesuiwerde" [[Nasionale Party|Nasionaliste]] wat in 1934 in die party gebly en nie met die [[Suid-Afrikaanse Party]] saamgesmelt het om die [[Verenigde Party]] te vorm nie. Agter van links na regs: [[Stephanus Petrus le Roux|S.P. le Roux]], R.A.T. van der Merwe, [[Frans Erasmus|F.C. Erasmus]], P.J.H. Luttig, J.J. Haywood. Tweede ry van agter: L.J. Vosloo, dr. [[N.J. van der Merwe]], ds. [[D.F. Malan]], adv. '''J.H.H. de Waal''', A.L. Badenhorst. Derde ry: [[Paul Sauer|P.O. Sauer]], dr. [[Karl Bremer]], adv. [[J.G. Strijdom]], ds. [[Charles du Toit|C.W.M. du Toit]]. Voorste ry: J.F. van G. Bekker, adv. [[Charles Robberts Swart|C.R. Swart]], [[Bruckner de Villiers|W.B. de Villiers]], C.H. Geldenhuys, G.P. Steyn.]] === Herkoms en opleiding === Jan Hendrik Hofmeyr de Waal is op 30 Desember 1871 op die wyn- en vrugteplaas ''Bakkerskloof'' in die distrik Somerset-Wes gebore. Hy was die eersgeborene van [[David Christiaan de Waal]], boer en handelaar en oud-burgemeester van [[Kaapstad]] asook Volksraadslid vir [[Piketberg]] in die ou Kaapse parlement. Sy moeder, Hester Sophia Hofmeyr, was die oudste suster van [[Onze Jan Hofmeyr|Jan Hendrik Hofmeyr]] (Onze Jan). Sy ouers is op [[19 Mei]] [[1869]] getroud. Jan Hendrik het drie susters gehad, Rykie Hester, Susanna Gertruida (Lily) en Hester Sophia (Hettie) en twee broers, [[Pieter de Waal|Pieter]] en Gustavus Adolphus.<ref>Wikitree: http://www.wikitree.com/wiki/De_Waal-1110</ref> Rykie (of Rykie) was drie maal getroud: eers met ds. [[Theodore Meyer]], toe met ds. T.A.T. Louw en eindelik met Dirk Hertzog, broer van genl. [[Barry Hertzog|J.B.M. Hertzog]] en direkteur van die Landbank. Sy broer Pieter was later self bekend as dramaturg en skrywer. Op vyfjarige ouderdom verkoop sy pa die plaas en verhuis na die plaas Bellevue in die Kaapse stadskom. Toe hy agt jaar oud was, begin hy sy skoolopleiding aan 'n plaasskool en op tienjarige ouderdom gaan hy na die [[Normaal School, Kaapstad|Normaalskool]] in Roelandstraat, Kaapstad. Hier kry hy onderrig van [[Skotte|Skotse]] onderwysers en slegs 'n halfuur per week word aan [[Nederlands]] gewy. Op vyftienjarige ouderdom begin hy sy opleiding as onderwyser en studeer aan die Normaalkollege en die [[Suid-Afrikaanse Kollege]], waar hy 'n B.A.-graad<ref name=":0">Esat: http://esat.sun.ac.za/index.php/Jan_Hendrik_Hofmeyr_de_Waal</ref> behaal. === Loopbaan en verdere studie === Hy aanvaar in [[1892]] 'n betrekking as onderwyser aan die Openbare Jongenskool te [[Uitenhage]] en neem dan na ses maande as prinsipaal waar van die openbare skool op Utrecht in [[Natal (kolonie)|Natal]], waar hy ook ses maande vertoef. Wanneer sy vader se vennoot in 'n ystergroothandelsaak sterf, werk hy vir agtien maande (ongeveer Mei 1893 tot Oktober 1894) hier as klerk met die oog op latere vennootskap, maar besluit teen 'n loopbaan in hierdie maatskappy. In November [[1894]] vertrek hy na [[Londen]] om hom aan die Inner Temple as advokaat te bekwaam.<ref name=":1">Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=De_Waal,_Jan_Hendrik_Hofmeyr</ref> Hier is [[Jan Christian Smuts|Jan Smuts]] een van sy studentemaats. Terwyl hy hier is gebruik hy ook die geleentheid om [[Europa]] te verken en besoek onder andere [[Wiesbaden]] vir 'n kuur. Hy keer in Oktober [[1897]] na [[Suid-Afrika]] terug en open 'n regspraktyk in Waalstraat in Kaapstad. Skrywe en politiek is egter sy liefhebbery en hy lewer 'n hele aantal bydraes aan verskillende koerante, onder andere ''[[Cape Times]]'' en ''[[Ons Land]]''. Die redakteurskap van ''Het Zuid Westen'' in [[Oudtshoorn]] word hom in [[1898]] aangebied, maar hy weier dit. In Desember 1898 trou hy met Emerentia Gerharda de Vos (Emma) de Kock en hulle het ses kinders, Anna Maria Mathilda, David Christiaan, Jan Hendrik Hofmeyr, Pieter Meyer, Hester Sophia Hofmeyr en Emmerentia Wilhelmina. Vir ses jaar bly hulle in dieselfde huis as Onze Jan en in hierdie tyd is hy [[Onze Jan Hofmeyr|Onze Jan]] se regterhand en assistent. In Julie [[1903]] word hy redakteur van die nuutgestigte maandblad vir die jeug, ''De Goede Hoop'', 'n posisie wat hy tot [[1914]] beklee. As groot voorstander van Afrikaans as skryftaal moet hy self verhale skryf om in ''De Goede Hoop'' te publiseer, omdat hy te min bydraes vir dié blad ontvang. So verskyn ''Die Tweede Grieta'', ''Stompies'' en ''Johannes van Wyk'' vir die eerste keer, asook enige toneelstukke, waarvan ''Anjelina'' die eerste is. In die Junie [[1904]]-uitgawe van ''De Goede Hoop'' publiseer hy 'n lang pleidooi in versvorm ten gunste van Afrikaans getiteld ''Di Afrikaanse taal aan di woord''.<ref name=":0" /> === Taalstryder === Hy is een van die stigters van die Afrikaanse Taalvereniging wat op [[5 Oktober]] [[1906]] in sy kantoor in Kaapstad gestig word en hy word later ook president van hierdie liggaam. Hy is ook die eerste advokaat wat ’n saak in die hooggeregshof in Afrikaans bepleit.<ref>Gelofteland: http://gelofteland.org/index.php/ons-volk/23-kultuurdagboek/2081-30-desember-1877-adv-jhh-de-waal.html</ref> In [[1907]] word hy lid van die Afrikaanse Taalvereniging se spellingkomitee wat die Afrikaanse spelreëls moet vasstel en in hierdie jaar spreek hy hom ook uit teen die Vereenvoudigde Nederlandse Spelling, omdat hy van mening is dat dit Afrikaans sal benadeel. Hy is in [[1908]] een van vier afgevaardigdes van die Afrikaanse Taalvereniging na die konferensie wat uitloop op die stigting van die Zuid-Afrikaanse Akademie vir Taal, Lettere en Kuns. In Desember 1914 bedank hy sy posisie as redakteur van ''De Goede Hoop'' na 'n rusie met die uitgewers oor politieke kwessies. Onder die skuilnaam Jan van Rozenburg verdedig hy naamlik generaal Hertzog se politiek tydens die kabinetskrisis in [[1912]]. In [[1915]] is hy behulpsaam met die stigting van die [[Nasionale Pers]], maar wys die redakteurskap van ''[[Die Burger]]'' en ook ''[[Die Huisgenoot]]'' van die hand, weens sy vele ander verpligtinge. === Politieke betrokkenheid === Hy betwis die Volksraadverkiesings van 1908 en 1910 as kandidaat in [[Piketberg (kiesafdeling)|Piketberg]], maar is nie suksesvol nie. Sedert die stigting van die [[Nasionale Party]] in 1914 is hy lid van die Sentrale Raad van die party en later ook van die Federale Raad. Van 1915 af tot [[1933]] word hy dan die Nasionale Party se Volksraadslid vir Piketberg, vanaf [[1924]] is hy adjunk-speaker en vanaf [[1926]] tot [[1929]] is hy Voorsitter van die sentrale komitee van die Volksraad. In 1929 word hy tot Speaker van die Volksraad verkies, n posisie wat hy tot 1933 beklee. In die partystrukture word hy ook bevorder en in 1926 is hy voorsitter van die Nasionale Partykongres, in [[1927]] word hy vise-voorsitter van die party en in [[1928]] voorsitter. Vir lank is hy ook voorsitter van die regskommissie van die Party. Hy speel 'n leidende rol met die erkenning van Afrikaans in die staatsdiens in 1918. Ná samesmelting van die ou Nasionale Party en [[Suid-Afrikaanse Party]] in 1933 werp hy sy lot in by die nuwe Nasionale Party onder [[Daniël François Malan|D.F. Malan]] en is hy tot en met sy dood lid van die Kaapse hoofbestuur van die party. Hy is in Kaapstad oorlede.<ref name=":1" /> == Skryfwerk == === Drama === Sy eerste kreatiewe arbeid is op toneelgebied, maar ten spyte van 'n relatief groot produksie op hierdie gebied is daar van veel diepgang nie sprake nie. Daar is weinig karakterontwikkeling en die karakters is tipies óf edel óf skurke, terwyl die onwaarskynlike intrige gewoonlik ook nie oortuig nie. ==== Kindertoneelstukke ==== Tydens sy tyd as onderwyser in [[Uitenhage]] en [[Utrecht (munisipaliteit)|Utrecht]] skryf hy onder andere kindertoneelstukke, waaronder ''’n Les oor di tier'' met tema die Afrikaanse taalstryd, wat deur die leerlinge opgevoer word en deur [[F.C.L. Bosman]] gebundel word in ''Di bedriegers, Magrita Prinsloo en ander Afrikaanse dramas en samesprake''. Hierdie klugtige eenbedryf word omstreeks 1892 in Oudtshoorn opgevoer en is een van die eerste opvoerings van 'n Afrikaanse toneelstuk vir ’n jong gehoor, indien nie die heel eerste nie. Hy skryf die stuk onder die skuilnaam Janni en publiseer dit op [[10 Januarie]] [[1903]] in ''Ons Land'' en in April 1904 in aansienlik verwerkte vorm onder die titel ''Di selfsugtige onderwyser'' in ''De Goede Hoop'', waarna dit ook in die bundel ''Stompies'' opgeneem word as ''Die selfsugtige meester''. Dit beeld ’n onderwyser uit wat vir ’n klomp rumoerige skoolseuns probeer klasgee. Hy teken 'n tier op die bord en vra die seuns om te identifiseer watter soort dier dit is. Die antwoorde is onsinnig en die seuns maak hulle ook dwarsdeur die les aan onnutsighede skuldig. Die stuk bied 'n goeie beeld van die Bolandse jeugtaal van rondom die eeuwending. === Ander dramas === Ander klugte in een bedryf wat in die tydperk 1893–1894 geskryf word, sluit in ''Jakob Riem en di varki'', ''Jan en Katrina'' en ''Di dokter van di dorp''. Al drie hierdie toneelstukkies word ook opgeneem in [[F.C.L. Bosman]] se ''Di Bedriegers, Magrita Prinslo en ander Afrikaanse dramas en samesprake tot 1900''. ''Jakob Riem en di varki'' is gepubliseer in ''De Goede Hoop'' van Januarie 1905. Dit is ’n klugtige kort stukkie op rym, waarin Jakob Riem voor die magistraat verskyn op aanklag van dronkmansmoleste by die huis van Vaas Meloor, waarna Jakob ’n varkie steel. Jakob se verweer is dat hy as Jood definitief nie ’n vark sou wou steel nie en hy gee ’n humoristiese en baie onwaarskynlike weergawe van hoe die varkie in sy besit sou gekom het. ''Jan en Katrina'' is gepubliseer in ''De Goede Hoop'' in Desember 1903 en opgeneem in ''Stompies''. Hierdie eenbedryf word in vier tonele verdeel. Jan is verlief op Katrina, maar weet nie hoe om die aanvoorwerk te doen nie. Sy ma gee hom raad, maar as hy die raad wil uitvoer, loop alles verkeerd. Jan se pa besluit om saam met hom na Katrina toe te gaan en homself te versteek, waarna hy vir Jan sal voorsê wat hy moet sê. Die pittige dialoog is die sterkpunt van hierdie stuk. ''Di dokter van di dorp'' is gepubliseer in ''Ons Land'' van [[10 Februarie]] [[1903]], in ''De Goede Hoop'' van Oktober [[1909]] en opgeneem in ''Stompies'', waarna dit saam met ''Anjelina'' afsonderlik gepubliseer word. Die verwaande dokter reken hy kan die kitaar slaan oor almal op die dorp. Om die rykste man op die dorp te wees, besluit die dokter om met Koewyn se dogter Grietjie te trou, wat eersdaags van ’n oom ryk sal erf. Grietjie is egter reeds verloof aan Willem Brink. Die dokter haal Koewyn oor om Grietjie te verkoop aan die eerste man wat £1000 sal betaal vir haar en stuur dan vir Willem Brink op ’n sending na ’n naburige dorp om hom uit die pad te kry. Brink kry so toegang tot die dokter se geld en koop vir Grietjie voor sy vertrek met die dokter se geld. ''Anjelina'' is 'n treurspel in een bedryf wat omstreeks 1897 geskryf word en in Augustus 1903 in ''De Goede Hoop'' gepubliseer word. Dieselfde jaar word dit afsonderlik gedruk en dit word ook opgeneem in ''Stompies''. ''Amper maar nog nie'' is ’n histories-romantiese eenbedryf, wat ook in ''Stompies'' opgeneem word. ''Die spioen en sy handlangers'' is ’n drama in drie bedrywe wat tydens die [[Anglo-Boereoorlog]] in die Kaap afspeel. Hierdie drama word in 1907 in ''De Goede Hoop'' gepubliseer, in ''Stompies'' opgeneem en dan in 1926 selfstandig gepubliseer. Hy verwerk self sy roman ''Oupa en sy kleindogters'' vir die verhoog onder die titel ''Oupa''. Hy skryf ook die toneelstukke ''Die Jong Skrywer'' (waarin hy skerp uitsprake maak oor negatiewe kritiek, waarskynlik na aanleiding van aanmerkings van [[Gustav Preller|Preller]] en [[P.C. Schoonees|Schoonees]] oor sy eie skryfwerk) en ''Die dobbelspelletjie''. Sy verspreide stukke (prosa, gedigte en toneelstukkies) word in ''Stompies'' saamgebundel. Hierdie bundel word in [[1937]] in uitgebreide vorm in drie dele herdruk, naamlik ''Lucie'', ''Sy wilskrag getoets'' en ''Amper, maar nog nie''. Hy vertaal verskeie toneelstukke in Afrikaans, insluitende die eenbedryf ''’n Skoonvader'', met etlike daarvan wat in ''Stompies'' opgeneem word. === Poësie === Reeds in die negentigerjare skryf hy versies wat in verskeie koerante gepubliseer word. Na sy terugkeer van [[Engeland]] word hy meer gereelde skrywer van versies in veral ''Ons Land'', maar ook in ander blaaie, en hierdie tendens in sy skryfwerk duur voort tot ongeveer 1903, waarna sy versies minder word en hy meer konsentreer op prosa en toneelwerk. Van sy gedigte uit ''Stompies'' word deur Gerrit Komrij opgeneem in die versamelbundel ''Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte''. === Prosa === Dit is as prosaskrywer met sy roman ''Johannes van Wyk''<ref>Grosskopf, J.F.W. in Kannemeyer, J.C. (red.) ''Kritiese aanloop.'' Jutalit Kenwyn Eerste uitgawe 1989</ref> dat hy egter aanvanklik veral die aandag trek.<ref>Preller, Gustav S. ''Eerstelinge''. Human & Rousseau Kaapstad 1961</ref> Hierdie verhaal word vanaf Januarie 1904 tot 1906 as vervolgverhaal in ''De Goede Hoop'' gepubliseer, waarna dit in boekvorm uitgegee word. Die probleme tydens die bewind van goewerneur Willem Adriaan van der Stel se regering en die jagtogte op die San is die historiese agtergrond vir hierdie verhaal. As die eerste gepubliseerde Afrikaanse roman van die [[Afrikaanse Taalbeweging|Tweede Taalbeweging]] word dit eers deur meeste Afrikaanse kritici (uitgesonderd Gustav Preller) as ’n belangrike literêre werk beskou. Die [[Afrikaanse Taalgenootskap]] in [[Pretoria]] doen dan ook onmiddellik ’n beroep op alle Afrikaners om dit te lees. Met die loop van tyd neem dit ’n plek in as ontspanningsverhaal wat veral meer vir die jeug geskik sal wees. Reeds in hierdie verhaal is De Waal se sterkpunte as skrywer maar ook sy tekortkominge baie duidelik. Die vlot dialoog, maklike vertelstyl en spannende intrige veroorsaak dat sy boeke baie gewild is. Die stories is egter gelaai met onwaarskynlike gebeurtenisse wat grootliks op toeval staatmaak en die karakters is of dapper edelmoedige helde en mooi voorbeeldige vroue, of bose skurke. Nie een is geloofwaardig as volronde mense met goeie en slegte eienskappe wat sielkundig gemotiveerd optree nie. Sy bydrae as baanbreker skrywer in Afrikaans is egter dat hy die leeslus aangewakker het in ’n tyd toe daar bitter min leesstof in Afrikaans was. Hierdie roman word vir die verhoog verwerk en deur [[André Huguenet]] se geselskap landwyd opgevoer. [[D.F. Malherbe]] neem die fragment, ''’n Heuglike piekniek'', uit hierdie roman op in sy versamelbundel ''Afrikaanse letterkunde''. Die roman ''Die Tweede Grieta'' word ook aanvanklik in ''De Goede Hoop'' as vervolgverhaal gepubliseer voordat dit in boekvorm uitgegee word. Die Anglo-Boereoorlog is die agtergrond vir die verhaal, met die dapper Andries Burger wat alle teenstand oorwin en in alle opsigte ’n held is. Hy slaag ná vele avonture daarin om die hand van Grace Palmer, die tweede Grieta, te verower en reken in die proses met vele Engelse en skurke soos Phineas Marais af. In die roman ''Oupa en sy kleindogters'' is die taal en styl oor die algemeen beter versorg as in sy eerste twee romans en word selfs aandag aan karaktertekening bestee, hoewel daar van persoonlikheidsontwikkeling nog nie sprake is nie. Die historiese agtergrond vir hierdie verhaal is die anneksasie van [[Transvaal]] deur Theophilus Shepstone en die gebeurtenisse wat daarna volg, totdat die Engelse in die [[Eerste Vryheidsoorlog]] by [[Slag van Majuba|Majuba]] verslaan word. Die botsing tussen die ideale van die ou [[Voortrekkers]] en die ligsinnige, nuwerwetse sedes van die jonger geslag is die sentrale tema waarom die avonture gebou word. Oupa Klaas is ’n opregte ou boer, besiel met die vryheidsideaal van sy volk en afkerig van alle nuwe gewoontes wat deur vreemde fortuinsoekers ingebring word. Hy is die raadgewer van sy kleindogters en bestraf sy papbroek van ’n seun. Die novelle ''Oorlog tussen twee dokters'' word eers in [[1922]] in ''[[Huisgenoot|Die Huisgenoot]]'' gepubliseer en daarna omgewerk en uitgebrei voordat dit in boekvorm gepubliseer word. Dit behandel die vyandskap wat ontstaan tussen twee jong dokters wat in Skotland saam gestudeer het. Gedurende die verwarring van die Anglo-Boereoorlog voer hulle op baie onprofessionele wyse ’n veldtog teen mekaar, totdat die Afrikanerdokter na tallose avonture die oorwinning behaal en ook wegloop met die verloofde van sy eertydse vriend. In 1934 verskyn ''Die Eksentrieke Essie'', wat die liefdesintriges tussen ’n klompie jongmense wat op die Strand vakansie hou, as hooftema het. Na sy dood verskyn sy ''Versamelde Werke'' in agt dele. ''Die blinde advokaat'' en ''Die swart tarantula'' is speurverhale wat na sy dood uitgegee word. Die kortverhaal ''Na vyf jare'' uit ''Stompies'' word deur [[F.V. Lategan]] opgeneem in die versamelbundel ''Kernbeeld van die Afrikaanse kortverhaal''. Hierin bring die toeval weer ’n jongman by ’n jong meisie uit wat hy gemeen het reeds vyf jaar tevore in die see verdrink het. Hoewel dit ’n blote anekdote is wat nie bo die vlak van ’n ontspanningstydskrifverhaal uitstyg nie, gee dit ’n goeie beeld van die ontwikkelingspeil van die kortverhaal van sy tyd. === Nie Fiksie === Hy skryf ook nie-fiksie. In 1928 verskyn die biografie van sy vader, ''Die Lewe van David Christiaan de Waal'', onder die skuilnaam J.W. Benewens die biografiese gegewens bevat die werk ook kultuur-historiese gegewens oor die periode 1845–1911 wat van groot waarde is. David de Waal het begin as boer, later Kaap-toe verhuis, waar hy koopman word en aktief deelneem aan die openbare lewe. As burgemeester van Kaapstad kom hy in aanraking met al die leidende figure van die samelewing. Al die groot historiese gebeurtenisse en politieke beroeringe van hierdie periode word breedvoerig behandel, en deur briewe, koerantartikels en ander gegewens slaag die skrywer daarin om die gees van die tydperk te openbaar. In ''My herinnerings van ons taalstryd'' bepaal hy hom by eie ervarings en dinge waarvan hy self getuie was. Na ’n oorsig van die werksaamhede van die Patriotbeweging skets hy die taaltoestande tydens sy jeug, en sy eie pogings om die gebruik van Afrikaans te bevorder. Heelwat lig val op die optrede van ds. [[Stephanus Jacobus du Toit|S.J. du Toit]] en die oorsake waardeur sy taalaksie skipbreuk gely het. Veral interessant is die beskrywing van die rol wat ''De Goede Hoop'' onder sy redakteurskap in die taalstryd gespeel het. == Eerbewyse == Reeds in 1908 word hy deur die Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde in Leiden tot lid benoem. Vir sy bydrae tot die taalstryd en die letterkunde ken die Universiteit van Pretoria in [[1936]] ’n eredoktoraat in die lettere aan hom toe. == Publikasies == Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:<ref>Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-nb2006-26676/</ref> {| class="wikitable" !Jaar !Publikasies |- |1903 |''Anjelina'' |- |1906 |''Johannes van Wyk'' |- |1907 |''Die spioen en sy handlangers'' |- | |''Amper maar nog nie'' |- |1911 |''Stompies'' |- |1912 |''Die tweede Grieta'' |- |1918 |''Die dokter van die dorp en Anjelina'' |- |1923 |''Oupa en sy kleindogters'' |- |1925 |''Oupa'' |- |1928 |''Die lewe van David Christiaan de Waal'' |- |1931 |''Die dobbelspelletjie'' |- | |''Die jonge skrywer'' |- | |''Oorlog tussen twee dokters'' |- |1932 |''My herinnerings van ons taalstryd'' |- |1934 |''Die eksentrieke Essie'' |- |1937 |''Lucie'' |- | |''Sy wilskrag getoets'' |- | |''Amper maar nog nie'' |- |1939 |''Versamelde Werke'' |- |1947 |''Die blinde advokaat'' |- |1952 |''Die swart tarantula'' |- | !Vertalings |- |1908 |''’n Naamlose briefwisseling –'' Richard von Fuchs-Nordhoff |- |1910 |''’n Skoonvader'' |} == Sien ook == * Ds. [[Pieter de Waal]], sy broer == Bronnelys == === Boeke === * Antonissen, Rob. ''Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede.'' Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964 * Beukes, Gerhard J. en Lategan, F.V. ''Skrywers en rigtings.'' J.L. van Schaik Bpk. Pretoria Eerste uitgawe 1952 * Bosman, F.C.L. ''Di Bedriegers, Magrita Prinslo en ander Afrikaanse dramas en samesprake tot 1900''.  Human & Rousseau Kaapstad Heruitgawe 1975 * Bouwer, Alba. ''Afrikaans 100''. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe 1975 * Dekker, G. ''Afrikaanse Literatuurgeskiedenis.'' Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970 * Grové, A.P. ''Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans.'' Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988 * Kannemeyer, J.C. ''Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1.'' Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984 * Kannemeyer, J.C. ''Die Afrikaanse literatuur 1652–2004.'' Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005 * Lindenberg, E. (red.) ''Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde''. Academica Pretoria en Kaapstad Vierde uitgawe Eerste druk 1973 * Nasionale Pers Beperk. ''Ons skrywers en hul werke: ’n Plate-album''. Nasionale Pers Bpk. Kaapstad 1936 * Nienaber, P.J. ''Hier is ons skrywers!'' Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949 * Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. ''Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde.'' Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963 * Nienaber, P.J. et al. ''Perspektief en Profiel''. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969 * Nienaber, P.J. en Heyl, J.A. ''Pleidooie in belang van Afrikaans Deel II.'' Nasionale Boekhandel Beperk Kaapstad 1960 * Pienaar, E.C''. Taal en poësie van die Twede Afrikaanse Taalbeweging''. Nasionale Pers Beperk Kaapstad, Stellenbosch en Bloemfontein Vierde vermeerderde druk 1931 * Preller, Gustav S. ''Eerstelinge''. Human & Rousseau Kaapstad 1961 * Schoonees, P.C. ''Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging.'' J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch-Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derde druk) * Steyn, J.C. ''Tuiste in eie taal.'' Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe 1980 * Van Coller, H.P. (red.) ''Perspektief en Profiel Deel I''. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe  1998 === Tydskrifte en koerante === * Dentz, Fred. Oudschans. J''an Hendrik Hofmeyr de Waal''. Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden 1943–1945. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Speakers van die Nasionale Vergadering}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:De Waal, Jan Hendrik Hofmeyr}} [[Kategorie:Suid-Afrikaanse politici]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse taalkundiges]] [[Kategorie:Geboortes in 1871]] [[Kategorie:Sterftes in 1937]] lk44wyxz51fmumllbtjocx92drvidgk 2519780 2519776 2022-08-17T08:50:01Z Oesjaar 7467 /* Verwysings */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Jan Hendrik Hofmeyr de Waal | bynaam = | beeld = JHH de Waal.jpg | beeldbeskrywing = | onderskrif = J.H.H. de Waal | geboortenaam = Jan Hendrik Hofmeyr de Waal | geboortedatum = [[30 Desember]] [[1871]] | geboorteplek = [[Somerset-Wes]] | dood_datum = {{SDEO|1937|10|30|1871|12|30|df=y}} | sterfteplek = | ouers = | titel = | nasionaliteit = | beroep = Advokaat, politikus, outeur | bekend = Stigting van Afrikaanse Taalvereniging | salaris = | termyn = | voorganger = | opvolger = | eerbewyse = | party = ''Nationale Partij'' | godsdiens = | huweliksmaat = Emmerentia (Emma) de Kock | kinders = 6 | webblad = | handtekening = }} '''Jan Hendrik Hofmeyr de Waal''' ([[30 Desember]] [[1871]], [[Somerset-Wes]] – [[30 Oktober]] [[1937]], [[Kaapstad]]) was 'n Afrikaanse skrywer en dramaturg, advokaat, koerantredakteur en taalstryder. Hy lewer 'n belangrike bydrae tot die [[Tweede Afrikaanse Taalbeweging|Tweede Afrikaanse taalbeweging]] met sy romans en publiseer ook verskeie dramas (vir kinders en volwassenes), poësie en lewer ook nie-fiksie skryfwerk. == Lewe en werk == [[Beeld:Die 19 Gesuiwerde Nasionaliste van 1934.jpg|duimnael|links|300px|Die 19 "Gesuiwerde" [[Nasionale Party|Nasionaliste]] wat in 1934 in die party gebly en nie met die [[Suid-Afrikaanse Party]] saamgesmelt het om die [[Verenigde Party]] te vorm nie. Agter van links na regs: [[Stephanus Petrus le Roux|S.P. le Roux]], R.A.T. van der Merwe, [[Frans Erasmus|F.C. Erasmus]], P.J.H. Luttig, J.J. Haywood. Tweede ry van agter: L.J. Vosloo, dr. [[N.J. van der Merwe]], ds. [[D.F. Malan]], adv. '''J.H.H. de Waal''', A.L. Badenhorst. Derde ry: [[Paul Sauer|P.O. Sauer]], dr. [[Karl Bremer]], adv. [[J.G. Strijdom]], ds. [[Charles du Toit|C.W.M. du Toit]]. Voorste ry: J.F. van G. Bekker, adv. [[Charles Robberts Swart|C.R. Swart]], [[Bruckner de Villiers|W.B. de Villiers]], C.H. Geldenhuys, G.P. Steyn.]] === Herkoms en opleiding === Jan Hendrik Hofmeyr de Waal is op 30 Desember 1871 op die wyn- en vrugteplaas ''Bakkerskloof'' in die distrik Somerset-Wes gebore. Hy was die eersgeborene van [[David Christiaan de Waal]], boer en handelaar en oud-burgemeester van [[Kaapstad]] asook Volksraadslid vir [[Piketberg]] in die ou Kaapse parlement. Sy moeder, Hester Sophia Hofmeyr, was die oudste suster van [[Onze Jan Hofmeyr|Jan Hendrik Hofmeyr]] (Onze Jan). Sy ouers is op [[19 Mei]] [[1869]] getroud. Jan Hendrik het drie susters gehad, Rykie Hester, Susanna Gertruida (Lily) en Hester Sophia (Hettie) en twee broers, [[Pieter de Waal|Pieter]] en Gustavus Adolphus.<ref>Wikitree: http://www.wikitree.com/wiki/De_Waal-1110</ref> Rykie (of Rykie) was drie maal getroud: eers met ds. [[Theodore Meyer]], toe met ds. T.A.T. Louw en eindelik met Dirk Hertzog, broer van genl. [[Barry Hertzog|J.B.M. Hertzog]] en direkteur van die Landbank. Sy broer Pieter was later self bekend as dramaturg en skrywer. Op vyfjarige ouderdom verkoop sy pa die plaas en verhuis na die plaas Bellevue in die Kaapse stadskom. Toe hy agt jaar oud was, begin hy sy skoolopleiding aan 'n plaasskool en op tienjarige ouderdom gaan hy na die [[Normaal School, Kaapstad|Normaalskool]] in Roelandstraat, Kaapstad. Hier kry hy onderrig van [[Skotte|Skotse]] onderwysers en slegs 'n halfuur per week word aan [[Nederlands]] gewy. Op vyftienjarige ouderdom begin hy sy opleiding as onderwyser en studeer aan die Normaalkollege en die [[Suid-Afrikaanse Kollege]], waar hy 'n B.A.-graad<ref name=":0">Esat: http://esat.sun.ac.za/index.php/Jan_Hendrik_Hofmeyr_de_Waal</ref> behaal. === Loopbaan en verdere studie === Hy aanvaar in [[1892]] 'n betrekking as onderwyser aan die Openbare Jongenskool te [[Uitenhage]] en neem dan na ses maande as prinsipaal waar van die openbare skool op Utrecht in [[Natal (kolonie)|Natal]], waar hy ook ses maande vertoef. Wanneer sy vader se vennoot in 'n ystergroothandelsaak sterf, werk hy vir agtien maande (ongeveer Mei 1893 tot Oktober 1894) hier as klerk met die oog op latere vennootskap, maar besluit teen 'n loopbaan in hierdie maatskappy. In November [[1894]] vertrek hy na [[Londen]] om hom aan die Inner Temple as advokaat te bekwaam.<ref name=":1">Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=De_Waal,_Jan_Hendrik_Hofmeyr</ref> Hier is [[Jan Christian Smuts|Jan Smuts]] een van sy studentemaats. Terwyl hy hier is gebruik hy ook die geleentheid om [[Europa]] te verken en besoek onder andere [[Wiesbaden]] vir 'n kuur. Hy keer in Oktober [[1897]] na [[Suid-Afrika]] terug en open 'n regspraktyk in Waalstraat in Kaapstad. Skrywe en politiek is egter sy liefhebbery en hy lewer 'n hele aantal bydraes aan verskillende koerante, onder andere ''[[Cape Times]]'' en ''[[Ons Land]]''. Die redakteurskap van ''Het Zuid Westen'' in [[Oudtshoorn]] word hom in [[1898]] aangebied, maar hy weier dit. In Desember 1898 trou hy met Emerentia Gerharda de Vos (Emma) de Kock en hulle het ses kinders, Anna Maria Mathilda, David Christiaan, Jan Hendrik Hofmeyr, Pieter Meyer, Hester Sophia Hofmeyr en Emmerentia Wilhelmina. Vir ses jaar bly hulle in dieselfde huis as Onze Jan en in hierdie tyd is hy [[Onze Jan Hofmeyr|Onze Jan]] se regterhand en assistent. In Julie [[1903]] word hy redakteur van die nuutgestigte maandblad vir die jeug, ''De Goede Hoop'', 'n posisie wat hy tot [[1914]] beklee. As groot voorstander van Afrikaans as skryftaal moet hy self verhale skryf om in ''De Goede Hoop'' te publiseer, omdat hy te min bydraes vir dié blad ontvang. So verskyn ''Die Tweede Grieta'', ''Stompies'' en ''Johannes van Wyk'' vir die eerste keer, asook enige toneelstukke, waarvan ''Anjelina'' die eerste is. In die Junie [[1904]]-uitgawe van ''De Goede Hoop'' publiseer hy 'n lang pleidooi in versvorm ten gunste van Afrikaans getiteld ''Di Afrikaanse taal aan di woord''.<ref name=":0" /> === Taalstryder === Hy is een van die stigters van die Afrikaanse Taalvereniging wat op [[5 Oktober]] [[1906]] in sy kantoor in Kaapstad gestig word en hy word later ook president van hierdie liggaam. Hy is ook die eerste advokaat wat ’n saak in die hooggeregshof in Afrikaans bepleit.<ref>Gelofteland: http://gelofteland.org/index.php/ons-volk/23-kultuurdagboek/2081-30-desember-1877-adv-jhh-de-waal.html</ref> In [[1907]] word hy lid van die Afrikaanse Taalvereniging se spellingkomitee wat die Afrikaanse spelreëls moet vasstel en in hierdie jaar spreek hy hom ook uit teen die Vereenvoudigde Nederlandse Spelling, omdat hy van mening is dat dit Afrikaans sal benadeel. Hy is in [[1908]] een van vier afgevaardigdes van die Afrikaanse Taalvereniging na die konferensie wat uitloop op die stigting van die Zuid-Afrikaanse Akademie vir Taal, Lettere en Kuns. In Desember 1914 bedank hy sy posisie as redakteur van ''De Goede Hoop'' na 'n rusie met die uitgewers oor politieke kwessies. Onder die skuilnaam Jan van Rozenburg verdedig hy naamlik generaal Hertzog se politiek tydens die kabinetskrisis in [[1912]]. In [[1915]] is hy behulpsaam met die stigting van die [[Nasionale Pers]], maar wys die redakteurskap van ''[[Die Burger]]'' en ook ''[[Die Huisgenoot]]'' van die hand, weens sy vele ander verpligtinge. === Politieke betrokkenheid === Hy betwis die Volksraadverkiesings van 1908 en 1910 as kandidaat in [[Piketberg (kiesafdeling)|Piketberg]], maar is nie suksesvol nie. Sedert die stigting van die [[Nasionale Party]] in 1914 is hy lid van die Sentrale Raad van die party en later ook van die Federale Raad. Van 1915 af tot [[1933]] word hy dan die Nasionale Party se Volksraadslid vir Piketberg, vanaf [[1924]] is hy adjunk-speaker en vanaf [[1926]] tot [[1929]] is hy Voorsitter van die sentrale komitee van die Volksraad. In 1929 word hy tot Speaker van die Volksraad verkies, n posisie wat hy tot 1933 beklee. In die partystrukture word hy ook bevorder en in 1926 is hy voorsitter van die Nasionale Partykongres, in [[1927]] word hy vise-voorsitter van die party en in [[1928]] voorsitter. Vir lank is hy ook voorsitter van die regskommissie van die Party. Hy speel 'n leidende rol met die erkenning van Afrikaans in die staatsdiens in 1918. Ná samesmelting van die ou Nasionale Party en [[Suid-Afrikaanse Party]] in 1933 werp hy sy lot in by die nuwe Nasionale Party onder [[Daniël François Malan|D.F. Malan]] en is hy tot en met sy dood lid van die Kaapse hoofbestuur van die party. Hy is in Kaapstad oorlede.<ref name=":1" /> == Skryfwerk == === Drama === Sy eerste kreatiewe arbeid is op toneelgebied, maar ten spyte van 'n relatief groot produksie op hierdie gebied is daar van veel diepgang nie sprake nie. Daar is weinig karakterontwikkeling en die karakters is tipies óf edel óf skurke, terwyl die onwaarskynlike intrige gewoonlik ook nie oortuig nie. ==== Kindertoneelstukke ==== Tydens sy tyd as onderwyser in [[Uitenhage]] en [[Utrecht (munisipaliteit)|Utrecht]] skryf hy onder andere kindertoneelstukke, waaronder ''’n Les oor di tier'' met tema die Afrikaanse taalstryd, wat deur die leerlinge opgevoer word en deur [[F.C.L. Bosman]] gebundel word in ''Di bedriegers, Magrita Prinsloo en ander Afrikaanse dramas en samesprake''. Hierdie klugtige eenbedryf word omstreeks 1892 in Oudtshoorn opgevoer en is een van die eerste opvoerings van 'n Afrikaanse toneelstuk vir ’n jong gehoor, indien nie die heel eerste nie. Hy skryf die stuk onder die skuilnaam Janni en publiseer dit op [[10 Januarie]] [[1903]] in ''Ons Land'' en in April 1904 in aansienlik verwerkte vorm onder die titel ''Di selfsugtige onderwyser'' in ''De Goede Hoop'', waarna dit ook in die bundel ''Stompies'' opgeneem word as ''Die selfsugtige meester''. Dit beeld ’n onderwyser uit wat vir ’n klomp rumoerige skoolseuns probeer klasgee. Hy teken 'n tier op die bord en vra die seuns om te identifiseer watter soort dier dit is. Die antwoorde is onsinnig en die seuns maak hulle ook dwarsdeur die les aan onnutsighede skuldig. Die stuk bied 'n goeie beeld van die Bolandse jeugtaal van rondom die eeuwending. === Ander dramas === Ander klugte in een bedryf wat in die tydperk 1893–1894 geskryf word, sluit in ''Jakob Riem en di varki'', ''Jan en Katrina'' en ''Di dokter van di dorp''. Al drie hierdie toneelstukkies word ook opgeneem in [[F.C.L. Bosman]] se ''Di Bedriegers, Magrita Prinslo en ander Afrikaanse dramas en samesprake tot 1900''. ''Jakob Riem en di varki'' is gepubliseer in ''De Goede Hoop'' van Januarie 1905. Dit is ’n klugtige kort stukkie op rym, waarin Jakob Riem voor die magistraat verskyn op aanklag van dronkmansmoleste by die huis van Vaas Meloor, waarna Jakob ’n varkie steel. Jakob se verweer is dat hy as Jood definitief nie ’n vark sou wou steel nie en hy gee ’n humoristiese en baie onwaarskynlike weergawe van hoe die varkie in sy besit sou gekom het. ''Jan en Katrina'' is gepubliseer in ''De Goede Hoop'' in Desember 1903 en opgeneem in ''Stompies''. Hierdie eenbedryf word in vier tonele verdeel. Jan is verlief op Katrina, maar weet nie hoe om die aanvoorwerk te doen nie. Sy ma gee hom raad, maar as hy die raad wil uitvoer, loop alles verkeerd. Jan se pa besluit om saam met hom na Katrina toe te gaan en homself te versteek, waarna hy vir Jan sal voorsê wat hy moet sê. Die pittige dialoog is die sterkpunt van hierdie stuk. ''Di dokter van di dorp'' is gepubliseer in ''Ons Land'' van [[10 Februarie]] [[1903]], in ''De Goede Hoop'' van Oktober [[1909]] en opgeneem in ''Stompies'', waarna dit saam met ''Anjelina'' afsonderlik gepubliseer word. Die verwaande dokter reken hy kan die kitaar slaan oor almal op die dorp. Om die rykste man op die dorp te wees, besluit die dokter om met Koewyn se dogter Grietjie te trou, wat eersdaags van ’n oom ryk sal erf. Grietjie is egter reeds verloof aan Willem Brink. Die dokter haal Koewyn oor om Grietjie te verkoop aan die eerste man wat £1000 sal betaal vir haar en stuur dan vir Willem Brink op ’n sending na ’n naburige dorp om hom uit die pad te kry. Brink kry so toegang tot die dokter se geld en koop vir Grietjie voor sy vertrek met die dokter se geld. ''Anjelina'' is 'n treurspel in een bedryf wat omstreeks 1897 geskryf word en in Augustus 1903 in ''De Goede Hoop'' gepubliseer word. Dieselfde jaar word dit afsonderlik gedruk en dit word ook opgeneem in ''Stompies''. ''Amper maar nog nie'' is ’n histories-romantiese eenbedryf, wat ook in ''Stompies'' opgeneem word. ''Die spioen en sy handlangers'' is ’n drama in drie bedrywe wat tydens die [[Anglo-Boereoorlog]] in die Kaap afspeel. Hierdie drama word in 1907 in ''De Goede Hoop'' gepubliseer, in ''Stompies'' opgeneem en dan in 1926 selfstandig gepubliseer. Hy verwerk self sy roman ''Oupa en sy kleindogters'' vir die verhoog onder die titel ''Oupa''. Hy skryf ook die toneelstukke ''Die Jong Skrywer'' (waarin hy skerp uitsprake maak oor negatiewe kritiek, waarskynlik na aanleiding van aanmerkings van [[Gustav Preller|Preller]] en [[P.C. Schoonees|Schoonees]] oor sy eie skryfwerk) en ''Die dobbelspelletjie''. Sy verspreide stukke (prosa, gedigte en toneelstukkies) word in ''Stompies'' saamgebundel. Hierdie bundel word in [[1937]] in uitgebreide vorm in drie dele herdruk, naamlik ''Lucie'', ''Sy wilskrag getoets'' en ''Amper, maar nog nie''. Hy vertaal verskeie toneelstukke in Afrikaans, insluitende die eenbedryf ''’n Skoonvader'', met etlike daarvan wat in ''Stompies'' opgeneem word. === Poësie === Reeds in die negentigerjare skryf hy versies wat in verskeie koerante gepubliseer word. Na sy terugkeer van [[Engeland]] word hy meer gereelde skrywer van versies in veral ''Ons Land'', maar ook in ander blaaie, en hierdie tendens in sy skryfwerk duur voort tot ongeveer 1903, waarna sy versies minder word en hy meer konsentreer op prosa en toneelwerk. Van sy gedigte uit ''Stompies'' word deur Gerrit Komrij opgeneem in die versamelbundel ''Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte''. === Prosa === Dit is as prosaskrywer met sy roman ''Johannes van Wyk''<ref>Grosskopf, J.F.W. in Kannemeyer, J.C. (red.) ''Kritiese aanloop.'' Jutalit Kenwyn Eerste uitgawe 1989</ref> dat hy egter aanvanklik veral die aandag trek.<ref>Preller, Gustav S. ''Eerstelinge''. Human & Rousseau Kaapstad 1961</ref> Hierdie verhaal word vanaf Januarie 1904 tot 1906 as vervolgverhaal in ''De Goede Hoop'' gepubliseer, waarna dit in boekvorm uitgegee word. Die probleme tydens die bewind van goewerneur Willem Adriaan van der Stel se regering en die jagtogte op die San is die historiese agtergrond vir hierdie verhaal. As die eerste gepubliseerde Afrikaanse roman van die [[Afrikaanse Taalbeweging|Tweede Taalbeweging]] word dit eers deur meeste Afrikaanse kritici (uitgesonderd Gustav Preller) as ’n belangrike literêre werk beskou. Die [[Afrikaanse Taalgenootskap]] in [[Pretoria]] doen dan ook onmiddellik ’n beroep op alle Afrikaners om dit te lees. Met die loop van tyd neem dit ’n plek in as ontspanningsverhaal wat veral meer vir die jeug geskik sal wees. Reeds in hierdie verhaal is De Waal se sterkpunte as skrywer maar ook sy tekortkominge baie duidelik. Die vlot dialoog, maklike vertelstyl en spannende intrige veroorsaak dat sy boeke baie gewild is. Die stories is egter gelaai met onwaarskynlike gebeurtenisse wat grootliks op toeval staatmaak en die karakters is of dapper edelmoedige helde en mooi voorbeeldige vroue, of bose skurke. Nie een is geloofwaardig as volronde mense met goeie en slegte eienskappe wat sielkundig gemotiveerd optree nie. Sy bydrae as baanbreker skrywer in Afrikaans is egter dat hy die leeslus aangewakker het in ’n tyd toe daar bitter min leesstof in Afrikaans was. Hierdie roman word vir die verhoog verwerk en deur [[André Huguenet]] se geselskap landwyd opgevoer. [[D.F. Malherbe]] neem die fragment, ''’n Heuglike piekniek'', uit hierdie roman op in sy versamelbundel ''Afrikaanse letterkunde''. Die roman ''Die Tweede Grieta'' word ook aanvanklik in ''De Goede Hoop'' as vervolgverhaal gepubliseer voordat dit in boekvorm uitgegee word. Die Anglo-Boereoorlog is die agtergrond vir die verhaal, met die dapper Andries Burger wat alle teenstand oorwin en in alle opsigte ’n held is. Hy slaag ná vele avonture daarin om die hand van Grace Palmer, die tweede Grieta, te verower en reken in die proses met vele Engelse en skurke soos Phineas Marais af. In die roman ''Oupa en sy kleindogters'' is die taal en styl oor die algemeen beter versorg as in sy eerste twee romans en word selfs aandag aan karaktertekening bestee, hoewel daar van persoonlikheidsontwikkeling nog nie sprake is nie. Die historiese agtergrond vir hierdie verhaal is die anneksasie van [[Transvaal]] deur Theophilus Shepstone en die gebeurtenisse wat daarna volg, totdat die Engelse in die [[Eerste Vryheidsoorlog]] by [[Slag van Majuba|Majuba]] verslaan word. Die botsing tussen die ideale van die ou [[Voortrekkers]] en die ligsinnige, nuwerwetse sedes van die jonger geslag is die sentrale tema waarom die avonture gebou word. Oupa Klaas is ’n opregte ou boer, besiel met die vryheidsideaal van sy volk en afkerig van alle nuwe gewoontes wat deur vreemde fortuinsoekers ingebring word. Hy is die raadgewer van sy kleindogters en bestraf sy papbroek van ’n seun. Die novelle ''Oorlog tussen twee dokters'' word eers in [[1922]] in ''[[Huisgenoot|Die Huisgenoot]]'' gepubliseer en daarna omgewerk en uitgebrei voordat dit in boekvorm gepubliseer word. Dit behandel die vyandskap wat ontstaan tussen twee jong dokters wat in Skotland saam gestudeer het. Gedurende die verwarring van die Anglo-Boereoorlog voer hulle op baie onprofessionele wyse ’n veldtog teen mekaar, totdat die Afrikanerdokter na tallose avonture die oorwinning behaal en ook wegloop met die verloofde van sy eertydse vriend. In 1934 verskyn ''Die Eksentrieke Essie'', wat die liefdesintriges tussen ’n klompie jongmense wat op die Strand vakansie hou, as hooftema het. Na sy dood verskyn sy ''Versamelde Werke'' in agt dele. ''Die blinde advokaat'' en ''Die swart tarantula'' is speurverhale wat na sy dood uitgegee word. Die kortverhaal ''Na vyf jare'' uit ''Stompies'' word deur [[F.V. Lategan]] opgeneem in die versamelbundel ''Kernbeeld van die Afrikaanse kortverhaal''. Hierin bring die toeval weer ’n jongman by ’n jong meisie uit wat hy gemeen het reeds vyf jaar tevore in die see verdrink het. Hoewel dit ’n blote anekdote is wat nie bo die vlak van ’n ontspanningstydskrifverhaal uitstyg nie, gee dit ’n goeie beeld van die ontwikkelingspeil van die kortverhaal van sy tyd. === Nie Fiksie === Hy skryf ook nie-fiksie. In 1928 verskyn die biografie van sy vader, ''Die Lewe van David Christiaan de Waal'', onder die skuilnaam J.W. Benewens die biografiese gegewens bevat die werk ook kultuur-historiese gegewens oor die periode 1845–1911 wat van groot waarde is. David de Waal het begin as boer, later Kaap-toe verhuis, waar hy koopman word en aktief deelneem aan die openbare lewe. As burgemeester van Kaapstad kom hy in aanraking met al die leidende figure van die samelewing. Al die groot historiese gebeurtenisse en politieke beroeringe van hierdie periode word breedvoerig behandel, en deur briewe, koerantartikels en ander gegewens slaag die skrywer daarin om die gees van die tydperk te openbaar. In ''My herinnerings van ons taalstryd'' bepaal hy hom by eie ervarings en dinge waarvan hy self getuie was. Na ’n oorsig van die werksaamhede van die Patriotbeweging skets hy die taaltoestande tydens sy jeug, en sy eie pogings om die gebruik van Afrikaans te bevorder. Heelwat lig val op die optrede van ds. [[Stephanus Jacobus du Toit|S.J. du Toit]] en die oorsake waardeur sy taalaksie skipbreuk gely het. Veral interessant is die beskrywing van die rol wat ''De Goede Hoop'' onder sy redakteurskap in die taalstryd gespeel het. == Eerbewyse == Reeds in 1908 word hy deur die Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde in Leiden tot lid benoem. Vir sy bydrae tot die taalstryd en die letterkunde ken die Universiteit van Pretoria in [[1936]] ’n eredoktoraat in die lettere aan hom toe. == Publikasies == Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:<ref>Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-nb2006-26676/</ref> {| class="wikitable" !Jaar !Publikasies |- |1903 |''Anjelina'' |- |1906 |''Johannes van Wyk'' |- |1907 |''Die spioen en sy handlangers'' |- | |''Amper maar nog nie'' |- |1911 |''Stompies'' |- |1912 |''Die tweede Grieta'' |- |1918 |''Die dokter van die dorp en Anjelina'' |- |1923 |''Oupa en sy kleindogters'' |- |1925 |''Oupa'' |- |1928 |''Die lewe van David Christiaan de Waal'' |- |1931 |''Die dobbelspelletjie'' |- | |''Die jonge skrywer'' |- | |''Oorlog tussen twee dokters'' |- |1932 |''My herinnerings van ons taalstryd'' |- |1934 |''Die eksentrieke Essie'' |- |1937 |''Lucie'' |- | |''Sy wilskrag getoets'' |- | |''Amper maar nog nie'' |- |1939 |''Versamelde Werke'' |- |1947 |''Die blinde advokaat'' |- |1952 |''Die swart tarantula'' |- | !Vertalings |- |1908 |''’n Naamlose briefwisseling –'' Richard von Fuchs-Nordhoff |- |1910 |''’n Skoonvader'' |} == Sien ook == * Ds. [[Pieter de Waal]], sy broer == Bronnelys == === Boeke === * Antonissen, Rob. ''Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede.'' Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964 * Beukes, Gerhard J. en Lategan, F.V. ''Skrywers en rigtings.'' J.L. van Schaik Bpk. Pretoria Eerste uitgawe 1952 * Bosman, F.C.L. ''Di Bedriegers, Magrita Prinslo en ander Afrikaanse dramas en samesprake tot 1900''.  Human & Rousseau Kaapstad Heruitgawe 1975 * Bouwer, Alba. ''Afrikaans 100''. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe 1975 * Dekker, G. ''Afrikaanse Literatuurgeskiedenis.'' Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970 * Grové, A.P. ''Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans.'' Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988 * Kannemeyer, J.C. ''Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1.'' Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984 * Kannemeyer, J.C. ''Die Afrikaanse literatuur 1652–2004.'' Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005 * Lindenberg, E. (red.) ''Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde''. Academica Pretoria en Kaapstad Vierde uitgawe Eerste druk 1973 * Nasionale Pers Beperk. ''Ons skrywers en hul werke: ’n Plate-album''. Nasionale Pers Bpk. Kaapstad 1936 * Nienaber, P.J. ''Hier is ons skrywers!'' Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949 * Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. ''Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde.'' Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963 * Nienaber, P.J. et al. ''Perspektief en Profiel''. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969 * Nienaber, P.J. en Heyl, J.A. ''Pleidooie in belang van Afrikaans Deel II.'' Nasionale Boekhandel Beperk Kaapstad 1960 * Pienaar, E.C''. Taal en poësie van die Twede Afrikaanse Taalbeweging''. Nasionale Pers Beperk Kaapstad, Stellenbosch en Bloemfontein Vierde vermeerderde druk 1931 * Preller, Gustav S. ''Eerstelinge''. Human & Rousseau Kaapstad 1961 * Schoonees, P.C. ''Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging.'' J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch-Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derde druk) * Steyn, J.C. ''Tuiste in eie taal.'' Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe 1980 * Van Coller, H.P. (red.) ''Perspektief en Profiel Deel I''. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe  1998 === Tydskrifte en koerante === * Dentz, Fred. Oudschans. J''an Hendrik Hofmeyr de Waal''. Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden 1943–1945. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Speakers van die Nasionale Vergadering}} {{Burgemeesters van Kaapstad}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:De Waal, Jan Hendrik Hofmeyr}} [[Kategorie:Suid-Afrikaanse politici]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse taalkundiges]] [[Kategorie:Geboortes in 1871]] [[Kategorie:Sterftes in 1937]] sej378dllc29emlh4jnuaglv7zxj349 2519781 2519780 2022-08-17T08:51:01Z Oesjaar 7467 /* Verwysings */ Toe nie. wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Jan Hendrik Hofmeyr de Waal | bynaam = | beeld = JHH de Waal.jpg | beeldbeskrywing = | onderskrif = J.H.H. de Waal | geboortenaam = Jan Hendrik Hofmeyr de Waal | geboortedatum = [[30 Desember]] [[1871]] | geboorteplek = [[Somerset-Wes]] | dood_datum = {{SDEO|1937|10|30|1871|12|30|df=y}} | sterfteplek = | ouers = | titel = | nasionaliteit = | beroep = Advokaat, politikus, outeur | bekend = Stigting van Afrikaanse Taalvereniging | salaris = | termyn = | voorganger = | opvolger = | eerbewyse = | party = ''Nationale Partij'' | godsdiens = | huweliksmaat = Emmerentia (Emma) de Kock | kinders = 6 | webblad = | handtekening = }} '''Jan Hendrik Hofmeyr de Waal''' ([[30 Desember]] [[1871]], [[Somerset-Wes]] – [[30 Oktober]] [[1937]], [[Kaapstad]]) was 'n Afrikaanse skrywer en dramaturg, advokaat, koerantredakteur en taalstryder. Hy lewer 'n belangrike bydrae tot die [[Tweede Afrikaanse Taalbeweging|Tweede Afrikaanse taalbeweging]] met sy romans en publiseer ook verskeie dramas (vir kinders en volwassenes), poësie en lewer ook nie-fiksie skryfwerk. == Lewe en werk == [[Beeld:Die 19 Gesuiwerde Nasionaliste van 1934.jpg|duimnael|links|300px|Die 19 "Gesuiwerde" [[Nasionale Party|Nasionaliste]] wat in 1934 in die party gebly en nie met die [[Suid-Afrikaanse Party]] saamgesmelt het om die [[Verenigde Party]] te vorm nie. Agter van links na regs: [[Stephanus Petrus le Roux|S.P. le Roux]], R.A.T. van der Merwe, [[Frans Erasmus|F.C. Erasmus]], P.J.H. Luttig, J.J. Haywood. Tweede ry van agter: L.J. Vosloo, dr. [[N.J. van der Merwe]], ds. [[D.F. Malan]], adv. '''J.H.H. de Waal''', A.L. Badenhorst. Derde ry: [[Paul Sauer|P.O. Sauer]], dr. [[Karl Bremer]], adv. [[J.G. Strijdom]], ds. [[Charles du Toit|C.W.M. du Toit]]. Voorste ry: J.F. van G. Bekker, adv. [[Charles Robberts Swart|C.R. Swart]], [[Bruckner de Villiers|W.B. de Villiers]], C.H. Geldenhuys, G.P. Steyn.]] === Herkoms en opleiding === Jan Hendrik Hofmeyr de Waal is op 30 Desember 1871 op die wyn- en vrugteplaas ''Bakkerskloof'' in die distrik Somerset-Wes gebore. Hy was die eersgeborene van [[David Christiaan de Waal]], boer en handelaar en oud-burgemeester van [[Kaapstad]] asook Volksraadslid vir [[Piketberg]] in die ou Kaapse parlement. Sy moeder, Hester Sophia Hofmeyr, was die oudste suster van [[Onze Jan Hofmeyr|Jan Hendrik Hofmeyr]] (Onze Jan). Sy ouers is op [[19 Mei]] [[1869]] getroud. Jan Hendrik het drie susters gehad, Rykie Hester, Susanna Gertruida (Lily) en Hester Sophia (Hettie) en twee broers, [[Pieter de Waal|Pieter]] en Gustavus Adolphus.<ref>Wikitree: http://www.wikitree.com/wiki/De_Waal-1110</ref> Rykie (of Rykie) was drie maal getroud: eers met ds. [[Theodore Meyer]], toe met ds. T.A.T. Louw en eindelik met Dirk Hertzog, broer van genl. [[Barry Hertzog|J.B.M. Hertzog]] en direkteur van die Landbank. Sy broer Pieter was later self bekend as dramaturg en skrywer. Op vyfjarige ouderdom verkoop sy pa die plaas en verhuis na die plaas Bellevue in die Kaapse stadskom. Toe hy agt jaar oud was, begin hy sy skoolopleiding aan 'n plaasskool en op tienjarige ouderdom gaan hy na die [[Normaal School, Kaapstad|Normaalskool]] in Roelandstraat, Kaapstad. Hier kry hy onderrig van [[Skotte|Skotse]] onderwysers en slegs 'n halfuur per week word aan [[Nederlands]] gewy. Op vyftienjarige ouderdom begin hy sy opleiding as onderwyser en studeer aan die Normaalkollege en die [[Suid-Afrikaanse Kollege]], waar hy 'n B.A.-graad<ref name=":0">Esat: http://esat.sun.ac.za/index.php/Jan_Hendrik_Hofmeyr_de_Waal</ref> behaal. === Loopbaan en verdere studie === Hy aanvaar in [[1892]] 'n betrekking as onderwyser aan die Openbare Jongenskool te [[Uitenhage]] en neem dan na ses maande as prinsipaal waar van die openbare skool op Utrecht in [[Natal (kolonie)|Natal]], waar hy ook ses maande vertoef. Wanneer sy vader se vennoot in 'n ystergroothandelsaak sterf, werk hy vir agtien maande (ongeveer Mei 1893 tot Oktober 1894) hier as klerk met die oog op latere vennootskap, maar besluit teen 'n loopbaan in hierdie maatskappy. In November [[1894]] vertrek hy na [[Londen]] om hom aan die Inner Temple as advokaat te bekwaam.<ref name=":1">Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=De_Waal,_Jan_Hendrik_Hofmeyr</ref> Hier is [[Jan Christian Smuts|Jan Smuts]] een van sy studentemaats. Terwyl hy hier is gebruik hy ook die geleentheid om [[Europa]] te verken en besoek onder andere [[Wiesbaden]] vir 'n kuur. Hy keer in Oktober [[1897]] na [[Suid-Afrika]] terug en open 'n regspraktyk in Waalstraat in Kaapstad. Skrywe en politiek is egter sy liefhebbery en hy lewer 'n hele aantal bydraes aan verskillende koerante, onder andere ''[[Cape Times]]'' en ''[[Ons Land]]''. Die redakteurskap van ''Het Zuid Westen'' in [[Oudtshoorn]] word hom in [[1898]] aangebied, maar hy weier dit. In Desember 1898 trou hy met Emerentia Gerharda de Vos (Emma) de Kock en hulle het ses kinders, Anna Maria Mathilda, David Christiaan, Jan Hendrik Hofmeyr, Pieter Meyer, Hester Sophia Hofmeyr en Emmerentia Wilhelmina. Vir ses jaar bly hulle in dieselfde huis as Onze Jan en in hierdie tyd is hy [[Onze Jan Hofmeyr|Onze Jan]] se regterhand en assistent. In Julie [[1903]] word hy redakteur van die nuutgestigte maandblad vir die jeug, ''De Goede Hoop'', 'n posisie wat hy tot [[1914]] beklee. As groot voorstander van Afrikaans as skryftaal moet hy self verhale skryf om in ''De Goede Hoop'' te publiseer, omdat hy te min bydraes vir dié blad ontvang. So verskyn ''Die Tweede Grieta'', ''Stompies'' en ''Johannes van Wyk'' vir die eerste keer, asook enige toneelstukke, waarvan ''Anjelina'' die eerste is. In die Junie [[1904]]-uitgawe van ''De Goede Hoop'' publiseer hy 'n lang pleidooi in versvorm ten gunste van Afrikaans getiteld ''Di Afrikaanse taal aan di woord''.<ref name=":0" /> === Taalstryder === Hy is een van die stigters van die Afrikaanse Taalvereniging wat op [[5 Oktober]] [[1906]] in sy kantoor in Kaapstad gestig word en hy word later ook president van hierdie liggaam. Hy is ook die eerste advokaat wat ’n saak in die hooggeregshof in Afrikaans bepleit.<ref>Gelofteland: http://gelofteland.org/index.php/ons-volk/23-kultuurdagboek/2081-30-desember-1877-adv-jhh-de-waal.html</ref> In [[1907]] word hy lid van die Afrikaanse Taalvereniging se spellingkomitee wat die Afrikaanse spelreëls moet vasstel en in hierdie jaar spreek hy hom ook uit teen die Vereenvoudigde Nederlandse Spelling, omdat hy van mening is dat dit Afrikaans sal benadeel. Hy is in [[1908]] een van vier afgevaardigdes van die Afrikaanse Taalvereniging na die konferensie wat uitloop op die stigting van die Zuid-Afrikaanse Akademie vir Taal, Lettere en Kuns. In Desember 1914 bedank hy sy posisie as redakteur van ''De Goede Hoop'' na 'n rusie met die uitgewers oor politieke kwessies. Onder die skuilnaam Jan van Rozenburg verdedig hy naamlik generaal Hertzog se politiek tydens die kabinetskrisis in [[1912]]. In [[1915]] is hy behulpsaam met die stigting van die [[Nasionale Pers]], maar wys die redakteurskap van ''[[Die Burger]]'' en ook ''[[Die Huisgenoot]]'' van die hand, weens sy vele ander verpligtinge. === Politieke betrokkenheid === Hy betwis die Volksraadverkiesings van 1908 en 1910 as kandidaat in [[Piketberg (kiesafdeling)|Piketberg]], maar is nie suksesvol nie. Sedert die stigting van die [[Nasionale Party]] in 1914 is hy lid van die Sentrale Raad van die party en later ook van die Federale Raad. Van 1915 af tot [[1933]] word hy dan die Nasionale Party se Volksraadslid vir Piketberg, vanaf [[1924]] is hy adjunk-speaker en vanaf [[1926]] tot [[1929]] is hy Voorsitter van die sentrale komitee van die Volksraad. In 1929 word hy tot Speaker van die Volksraad verkies, n posisie wat hy tot 1933 beklee. In die partystrukture word hy ook bevorder en in 1926 is hy voorsitter van die Nasionale Partykongres, in [[1927]] word hy vise-voorsitter van die party en in [[1928]] voorsitter. Vir lank is hy ook voorsitter van die regskommissie van die Party. Hy speel 'n leidende rol met die erkenning van Afrikaans in die staatsdiens in 1918. Ná samesmelting van die ou Nasionale Party en [[Suid-Afrikaanse Party]] in 1933 werp hy sy lot in by die nuwe Nasionale Party onder [[Daniël François Malan|D.F. Malan]] en is hy tot en met sy dood lid van die Kaapse hoofbestuur van die party. Hy is in Kaapstad oorlede.<ref name=":1" /> == Skryfwerk == === Drama === Sy eerste kreatiewe arbeid is op toneelgebied, maar ten spyte van 'n relatief groot produksie op hierdie gebied is daar van veel diepgang nie sprake nie. Daar is weinig karakterontwikkeling en die karakters is tipies óf edel óf skurke, terwyl die onwaarskynlike intrige gewoonlik ook nie oortuig nie. ==== Kindertoneelstukke ==== Tydens sy tyd as onderwyser in [[Uitenhage]] en [[Utrecht (munisipaliteit)|Utrecht]] skryf hy onder andere kindertoneelstukke, waaronder ''’n Les oor di tier'' met tema die Afrikaanse taalstryd, wat deur die leerlinge opgevoer word en deur [[F.C.L. Bosman]] gebundel word in ''Di bedriegers, Magrita Prinsloo en ander Afrikaanse dramas en samesprake''. Hierdie klugtige eenbedryf word omstreeks 1892 in Oudtshoorn opgevoer en is een van die eerste opvoerings van 'n Afrikaanse toneelstuk vir ’n jong gehoor, indien nie die heel eerste nie. Hy skryf die stuk onder die skuilnaam Janni en publiseer dit op [[10 Januarie]] [[1903]] in ''Ons Land'' en in April 1904 in aansienlik verwerkte vorm onder die titel ''Di selfsugtige onderwyser'' in ''De Goede Hoop'', waarna dit ook in die bundel ''Stompies'' opgeneem word as ''Die selfsugtige meester''. Dit beeld ’n onderwyser uit wat vir ’n klomp rumoerige skoolseuns probeer klasgee. Hy teken 'n tier op die bord en vra die seuns om te identifiseer watter soort dier dit is. Die antwoorde is onsinnig en die seuns maak hulle ook dwarsdeur die les aan onnutsighede skuldig. Die stuk bied 'n goeie beeld van die Bolandse jeugtaal van rondom die eeuwending. === Ander dramas === Ander klugte in een bedryf wat in die tydperk 1893–1894 geskryf word, sluit in ''Jakob Riem en di varki'', ''Jan en Katrina'' en ''Di dokter van di dorp''. Al drie hierdie toneelstukkies word ook opgeneem in [[F.C.L. Bosman]] se ''Di Bedriegers, Magrita Prinslo en ander Afrikaanse dramas en samesprake tot 1900''. ''Jakob Riem en di varki'' is gepubliseer in ''De Goede Hoop'' van Januarie 1905. Dit is ’n klugtige kort stukkie op rym, waarin Jakob Riem voor die magistraat verskyn op aanklag van dronkmansmoleste by die huis van Vaas Meloor, waarna Jakob ’n varkie steel. Jakob se verweer is dat hy as Jood definitief nie ’n vark sou wou steel nie en hy gee ’n humoristiese en baie onwaarskynlike weergawe van hoe die varkie in sy besit sou gekom het. ''Jan en Katrina'' is gepubliseer in ''De Goede Hoop'' in Desember 1903 en opgeneem in ''Stompies''. Hierdie eenbedryf word in vier tonele verdeel. Jan is verlief op Katrina, maar weet nie hoe om die aanvoorwerk te doen nie. Sy ma gee hom raad, maar as hy die raad wil uitvoer, loop alles verkeerd. Jan se pa besluit om saam met hom na Katrina toe te gaan en homself te versteek, waarna hy vir Jan sal voorsê wat hy moet sê. Die pittige dialoog is die sterkpunt van hierdie stuk. ''Di dokter van di dorp'' is gepubliseer in ''Ons Land'' van [[10 Februarie]] [[1903]], in ''De Goede Hoop'' van Oktober [[1909]] en opgeneem in ''Stompies'', waarna dit saam met ''Anjelina'' afsonderlik gepubliseer word. Die verwaande dokter reken hy kan die kitaar slaan oor almal op die dorp. Om die rykste man op die dorp te wees, besluit die dokter om met Koewyn se dogter Grietjie te trou, wat eersdaags van ’n oom ryk sal erf. Grietjie is egter reeds verloof aan Willem Brink. Die dokter haal Koewyn oor om Grietjie te verkoop aan die eerste man wat £1000 sal betaal vir haar en stuur dan vir Willem Brink op ’n sending na ’n naburige dorp om hom uit die pad te kry. Brink kry so toegang tot die dokter se geld en koop vir Grietjie voor sy vertrek met die dokter se geld. ''Anjelina'' is 'n treurspel in een bedryf wat omstreeks 1897 geskryf word en in Augustus 1903 in ''De Goede Hoop'' gepubliseer word. Dieselfde jaar word dit afsonderlik gedruk en dit word ook opgeneem in ''Stompies''. ''Amper maar nog nie'' is ’n histories-romantiese eenbedryf, wat ook in ''Stompies'' opgeneem word. ''Die spioen en sy handlangers'' is ’n drama in drie bedrywe wat tydens die [[Anglo-Boereoorlog]] in die Kaap afspeel. Hierdie drama word in 1907 in ''De Goede Hoop'' gepubliseer, in ''Stompies'' opgeneem en dan in 1926 selfstandig gepubliseer. Hy verwerk self sy roman ''Oupa en sy kleindogters'' vir die verhoog onder die titel ''Oupa''. Hy skryf ook die toneelstukke ''Die Jong Skrywer'' (waarin hy skerp uitsprake maak oor negatiewe kritiek, waarskynlik na aanleiding van aanmerkings van [[Gustav Preller|Preller]] en [[P.C. Schoonees|Schoonees]] oor sy eie skryfwerk) en ''Die dobbelspelletjie''. Sy verspreide stukke (prosa, gedigte en toneelstukkies) word in ''Stompies'' saamgebundel. Hierdie bundel word in [[1937]] in uitgebreide vorm in drie dele herdruk, naamlik ''Lucie'', ''Sy wilskrag getoets'' en ''Amper, maar nog nie''. Hy vertaal verskeie toneelstukke in Afrikaans, insluitende die eenbedryf ''’n Skoonvader'', met etlike daarvan wat in ''Stompies'' opgeneem word. === Poësie === Reeds in die negentigerjare skryf hy versies wat in verskeie koerante gepubliseer word. Na sy terugkeer van [[Engeland]] word hy meer gereelde skrywer van versies in veral ''Ons Land'', maar ook in ander blaaie, en hierdie tendens in sy skryfwerk duur voort tot ongeveer 1903, waarna sy versies minder word en hy meer konsentreer op prosa en toneelwerk. Van sy gedigte uit ''Stompies'' word deur Gerrit Komrij opgeneem in die versamelbundel ''Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte''. === Prosa === Dit is as prosaskrywer met sy roman ''Johannes van Wyk''<ref>Grosskopf, J.F.W. in Kannemeyer, J.C. (red.) ''Kritiese aanloop.'' Jutalit Kenwyn Eerste uitgawe 1989</ref> dat hy egter aanvanklik veral die aandag trek.<ref>Preller, Gustav S. ''Eerstelinge''. Human & Rousseau Kaapstad 1961</ref> Hierdie verhaal word vanaf Januarie 1904 tot 1906 as vervolgverhaal in ''De Goede Hoop'' gepubliseer, waarna dit in boekvorm uitgegee word. Die probleme tydens die bewind van goewerneur Willem Adriaan van der Stel se regering en die jagtogte op die San is die historiese agtergrond vir hierdie verhaal. As die eerste gepubliseerde Afrikaanse roman van die [[Afrikaanse Taalbeweging|Tweede Taalbeweging]] word dit eers deur meeste Afrikaanse kritici (uitgesonderd Gustav Preller) as ’n belangrike literêre werk beskou. Die [[Afrikaanse Taalgenootskap]] in [[Pretoria]] doen dan ook onmiddellik ’n beroep op alle Afrikaners om dit te lees. Met die loop van tyd neem dit ’n plek in as ontspanningsverhaal wat veral meer vir die jeug geskik sal wees. Reeds in hierdie verhaal is De Waal se sterkpunte as skrywer maar ook sy tekortkominge baie duidelik. Die vlot dialoog, maklike vertelstyl en spannende intrige veroorsaak dat sy boeke baie gewild is. Die stories is egter gelaai met onwaarskynlike gebeurtenisse wat grootliks op toeval staatmaak en die karakters is of dapper edelmoedige helde en mooi voorbeeldige vroue, of bose skurke. Nie een is geloofwaardig as volronde mense met goeie en slegte eienskappe wat sielkundig gemotiveerd optree nie. Sy bydrae as baanbreker skrywer in Afrikaans is egter dat hy die leeslus aangewakker het in ’n tyd toe daar bitter min leesstof in Afrikaans was. Hierdie roman word vir die verhoog verwerk en deur [[André Huguenet]] se geselskap landwyd opgevoer. [[D.F. Malherbe]] neem die fragment, ''’n Heuglike piekniek'', uit hierdie roman op in sy versamelbundel ''Afrikaanse letterkunde''. Die roman ''Die Tweede Grieta'' word ook aanvanklik in ''De Goede Hoop'' as vervolgverhaal gepubliseer voordat dit in boekvorm uitgegee word. Die Anglo-Boereoorlog is die agtergrond vir die verhaal, met die dapper Andries Burger wat alle teenstand oorwin en in alle opsigte ’n held is. Hy slaag ná vele avonture daarin om die hand van Grace Palmer, die tweede Grieta, te verower en reken in die proses met vele Engelse en skurke soos Phineas Marais af. In die roman ''Oupa en sy kleindogters'' is die taal en styl oor die algemeen beter versorg as in sy eerste twee romans en word selfs aandag aan karaktertekening bestee, hoewel daar van persoonlikheidsontwikkeling nog nie sprake is nie. Die historiese agtergrond vir hierdie verhaal is die anneksasie van [[Transvaal]] deur Theophilus Shepstone en die gebeurtenisse wat daarna volg, totdat die Engelse in die [[Eerste Vryheidsoorlog]] by [[Slag van Majuba|Majuba]] verslaan word. Die botsing tussen die ideale van die ou [[Voortrekkers]] en die ligsinnige, nuwerwetse sedes van die jonger geslag is die sentrale tema waarom die avonture gebou word. Oupa Klaas is ’n opregte ou boer, besiel met die vryheidsideaal van sy volk en afkerig van alle nuwe gewoontes wat deur vreemde fortuinsoekers ingebring word. Hy is die raadgewer van sy kleindogters en bestraf sy papbroek van ’n seun. Die novelle ''Oorlog tussen twee dokters'' word eers in [[1922]] in ''[[Huisgenoot|Die Huisgenoot]]'' gepubliseer en daarna omgewerk en uitgebrei voordat dit in boekvorm gepubliseer word. Dit behandel die vyandskap wat ontstaan tussen twee jong dokters wat in Skotland saam gestudeer het. Gedurende die verwarring van die Anglo-Boereoorlog voer hulle op baie onprofessionele wyse ’n veldtog teen mekaar, totdat die Afrikanerdokter na tallose avonture die oorwinning behaal en ook wegloop met die verloofde van sy eertydse vriend. In 1934 verskyn ''Die Eksentrieke Essie'', wat die liefdesintriges tussen ’n klompie jongmense wat op die Strand vakansie hou, as hooftema het. Na sy dood verskyn sy ''Versamelde Werke'' in agt dele. ''Die blinde advokaat'' en ''Die swart tarantula'' is speurverhale wat na sy dood uitgegee word. Die kortverhaal ''Na vyf jare'' uit ''Stompies'' word deur [[F.V. Lategan]] opgeneem in die versamelbundel ''Kernbeeld van die Afrikaanse kortverhaal''. Hierin bring die toeval weer ’n jongman by ’n jong meisie uit wat hy gemeen het reeds vyf jaar tevore in die see verdrink het. Hoewel dit ’n blote anekdote is wat nie bo die vlak van ’n ontspanningstydskrifverhaal uitstyg nie, gee dit ’n goeie beeld van die ontwikkelingspeil van die kortverhaal van sy tyd. === Nie Fiksie === Hy skryf ook nie-fiksie. In 1928 verskyn die biografie van sy vader, ''Die Lewe van David Christiaan de Waal'', onder die skuilnaam J.W. Benewens die biografiese gegewens bevat die werk ook kultuur-historiese gegewens oor die periode 1845–1911 wat van groot waarde is. David de Waal het begin as boer, later Kaap-toe verhuis, waar hy koopman word en aktief deelneem aan die openbare lewe. As burgemeester van Kaapstad kom hy in aanraking met al die leidende figure van die samelewing. Al die groot historiese gebeurtenisse en politieke beroeringe van hierdie periode word breedvoerig behandel, en deur briewe, koerantartikels en ander gegewens slaag die skrywer daarin om die gees van die tydperk te openbaar. In ''My herinnerings van ons taalstryd'' bepaal hy hom by eie ervarings en dinge waarvan hy self getuie was. Na ’n oorsig van die werksaamhede van die Patriotbeweging skets hy die taaltoestande tydens sy jeug, en sy eie pogings om die gebruik van Afrikaans te bevorder. Heelwat lig val op die optrede van ds. [[Stephanus Jacobus du Toit|S.J. du Toit]] en die oorsake waardeur sy taalaksie skipbreuk gely het. Veral interessant is die beskrywing van die rol wat ''De Goede Hoop'' onder sy redakteurskap in die taalstryd gespeel het. == Eerbewyse == Reeds in 1908 word hy deur die Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde in Leiden tot lid benoem. Vir sy bydrae tot die taalstryd en die letterkunde ken die Universiteit van Pretoria in [[1936]] ’n eredoktoraat in die lettere aan hom toe. == Publikasies == Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:<ref>Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-nb2006-26676/</ref> {| class="wikitable" !Jaar !Publikasies |- |1903 |''Anjelina'' |- |1906 |''Johannes van Wyk'' |- |1907 |''Die spioen en sy handlangers'' |- | |''Amper maar nog nie'' |- |1911 |''Stompies'' |- |1912 |''Die tweede Grieta'' |- |1918 |''Die dokter van die dorp en Anjelina'' |- |1923 |''Oupa en sy kleindogters'' |- |1925 |''Oupa'' |- |1928 |''Die lewe van David Christiaan de Waal'' |- |1931 |''Die dobbelspelletjie'' |- | |''Die jonge skrywer'' |- | |''Oorlog tussen twee dokters'' |- |1932 |''My herinnerings van ons taalstryd'' |- |1934 |''Die eksentrieke Essie'' |- |1937 |''Lucie'' |- | |''Sy wilskrag getoets'' |- | |''Amper maar nog nie'' |- |1939 |''Versamelde Werke'' |- |1947 |''Die blinde advokaat'' |- |1952 |''Die swart tarantula'' |- | !Vertalings |- |1908 |''’n Naamlose briefwisseling –'' Richard von Fuchs-Nordhoff |- |1910 |''’n Skoonvader'' |} == Sien ook == * Ds. [[Pieter de Waal]], sy broer == Bronnelys == === Boeke === * Antonissen, Rob. ''Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede.'' Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964 * Beukes, Gerhard J. en Lategan, F.V. ''Skrywers en rigtings.'' J.L. van Schaik Bpk. Pretoria Eerste uitgawe 1952 * Bosman, F.C.L. ''Di Bedriegers, Magrita Prinslo en ander Afrikaanse dramas en samesprake tot 1900''.  Human & Rousseau Kaapstad Heruitgawe 1975 * Bouwer, Alba. ''Afrikaans 100''. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe 1975 * Dekker, G. ''Afrikaanse Literatuurgeskiedenis.'' Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970 * Grové, A.P. ''Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans.'' Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988 * Kannemeyer, J.C. ''Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1.'' Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984 * Kannemeyer, J.C. ''Die Afrikaanse literatuur 1652–2004.'' Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005 * Lindenberg, E. (red.) ''Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde''. Academica Pretoria en Kaapstad Vierde uitgawe Eerste druk 1973 * Nasionale Pers Beperk. ''Ons skrywers en hul werke: ’n Plate-album''. Nasionale Pers Bpk. Kaapstad 1936 * Nienaber, P.J. ''Hier is ons skrywers!'' Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949 * Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. ''Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde.'' Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963 * Nienaber, P.J. et al. ''Perspektief en Profiel''. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969 * Nienaber, P.J. en Heyl, J.A. ''Pleidooie in belang van Afrikaans Deel II.'' Nasionale Boekhandel Beperk Kaapstad 1960 * Pienaar, E.C''. Taal en poësie van die Twede Afrikaanse Taalbeweging''. Nasionale Pers Beperk Kaapstad, Stellenbosch en Bloemfontein Vierde vermeerderde druk 1931 * Preller, Gustav S. ''Eerstelinge''. Human & Rousseau Kaapstad 1961 * Schoonees, P.C. ''Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging.'' J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch-Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derde druk) * Steyn, J.C. ''Tuiste in eie taal.'' Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe 1980 * Van Coller, H.P. (red.) ''Perspektief en Profiel Deel I''. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe  1998 === Tydskrifte en koerante === * Dentz, Fred. Oudschans. J''an Hendrik Hofmeyr de Waal''. Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden 1943–1945. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Speakers van die Nasionale Vergadering}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:De Waal, Jan Hendrik Hofmeyr}} [[Kategorie:Suid-Afrikaanse politici]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse taalkundiges]] [[Kategorie:Geboortes in 1871]] [[Kategorie:Sterftes in 1937]] lk44wyxz51fmumllbtjocx92drvidgk 0 43462 2519788 2374012 2022-08-17T09:38:02Z AFM 21229 /* Sien ook */ wikitext text/x-wiki [[Lêer:Murder_at_Sharpeville_21_March_1960.jpg|duimnael|regs|240px|Skildery wat die slagting uitbeeld.]] Die '''Sharpeville-slagting''' was 'n gewelddadige botsing tussen betogers en die polisie in die [[Sharpeville|gelyknamige township]] in die [[Vaaldriehoek]], teen die destydse paswette. Sharpeville, wat na [[John Sharpe]], 'n burgemeester van [[Vereeniging]], vernoem is, was op [[21 Maart]] [[1960]] die toneel van die sogenaamde '''Sharpeville-slagting''', waarvan die internasionale gemeenskap met skok kennis geneem het en wat aanleiding tot landwye opstande gegee het. Daar is beweer dat die swart betogings in Sharpeville tot 'n paniekbevange reaksie deur die polisie gelei het. 'n Geregtelike ondersoek het getoon dat die meeste van die 69 slagoffers van agter geskiet is. Die regering van [[Hendrik Verwoerd]] het 'n noodtoestand verklaar en 'n verbod op die [[African National Congress]] en die [[Pan Africanist Congress]], van [[Robert Sobukwe]], geplaas. [[Nelson Mandela]] het daarop sy beleid van vreedsame verset laat vaar en die ANC se militêre vleuel, die ''Umkhonto we Sizwe'', gestig. == Leesstof == Sharpeville: An Apartheid Massacre and its Consequences, Tom Lodge, Oxford University Press, 2011. Moontlik beskikbaar op Google Books. == Sien ook == * [[Marikana-slagting]] * [[Bulhoek-opstand]] * [[Koegas-gruwels]] * [[Langeberg-rebellie]] * [[1922-staking]] {{Saadjie}} {{Waarheid-en-versoeningskommissie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Apartheid]] [[Kategorie:Gauteng]] [[Kategorie:Onluste in Suid-Afrika]] 51zhlrskr250frta85rfixm9ucs3yn1 0 45447 2519707 2441785 2022-08-16T21:45:02Z Aliwal2012 39067 +foto wikitext text/x-wiki {| align="right" border="0" rules="all" width="350px" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 1em; border: 1px solid #999; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; background-color: #efefef" ! colspan="2" style="background-color: #6166ff" |'''Airlink Vlug 8911''' [[Lêer:South African Airlink Jetstream 41 (ZS-NRE) at OR Tambo International Airport.jpg|280px]] |- | valign="top"| '''Datum''': || 24 September 2009 |- | valign="top"| '''Oorsaak''': || Enjinfaling lei tot vlieënierfout |- | valign="top"| '''Plek van ramp''': || [[Durban]], [[Suid-Afrika]] |- | valign="top"| '''Sterftes''': || 1 |- | valign="top"| '''Beserings''': || 3 |- | valign="top"| '''Vliegtuig Tipe''': || BAe Jetstream 41 |- | valign="top"| '''Vliegtuig Stertnommer''': || ZS-NRM |- | valign="top"| '''Oorsprong''': || Durban Internasionale Lughawe |- | valign="top"| '''Bestemming''': || [[Pietermaritzburg-lughawe]] |- | valign="top"| '''Passasiers''': || Geen |- | valign="top"| '''Bemanning''': || 3 |- | valign="top"| '''Oorlewendes''': || 3 (2 bemanningslede en 1 persoon op die grond) |} '''Airlink Vlug 8911''' was 'n posisioneringsvlug vanaf [[Durban Internasionale Lughawe]] na [[Pietermaritzburg-lughawe]] wat op 24 September 2009, kort nadat dit opgestyg het, op die terrein van die Merebank Sekondêre Skool neergestort het. Drie insittendes en een persoon op die grond het beserings opgedoen. Die kaptein van die vlug het egter op 7 Oktober 2009 aan sy wonde beswyk. == Vlug == Die vlug was 'n posisioneringsvlug vanaf [[Durban]] na [[Pietermaritzburg]]. Daar was geen passasiers ten tyde van die ongeluk aan boord nie. Die drie bemanningslede wat aan boord was, is die kaptein, Alistair Freeman, die mede-vlieënier, Sonja Bierman en die lugwaardin, Rodelle Oosthuizen. Die vliegtuig, 'n [[British Aerospace Jetstream 41|BAe Jetstream 41]] met registrasie ZS-NRM, het slegs 50 uur gevlieg sedert sy laaste diens. Die vliegtuig is die vorige aand weens gure weer na Durban herlei. == Ongeluk == Omstreeks 07:55<ref>{{cite web |url=http://www.southafrica.to/transport/Airlines/Airlink/2009/airlink-flight-8911.php5 |title=Airlink flight SA 8911 |access-date=4 Maart 2010 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20171128110228/https://www.southafrica.to/transport/Airlines/Airlink/2009/airlink-flight-8911.php5 |archive-date=28 November 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> plaaslike tyd op 24 September 2009, het die vlug vanaf Durban Internasionale Lughawe opgestyg. Kort daarna het die bemanning enjinprobleme en rook uit die agterkant van die vliegtuig gerapporteer en 'n noodtoestand verklaar.<ref>{{cite web |url=http://www.aviationcentral.co.za/?p=314 |title=SA Airlink Plane Crash |access-date=4 Maart 2010 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305005033/http://www.aviationcentral.co.za/?p=314 |archive-date=5 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Ooggetuies het gemeld dat die vliegtuig kort voor die ongeluk buitengewoon laag gevlieg het. Die vliegtuig het op die sportgronde van die Merebank Sekondêre Skool neergestort en sodoende residensiële eiendomme rakelings gemis. Die skool was gelukkig gesluit as gevolg van 'n openbare vakansiedag, [[Erfenisdag (Suid-Afrika)|Erfenisdag]]. Die vliegtuig het tydens impak in drie dele gebreek. == Reddingsoperasie == Reddingswerkers het kort ná die ongeluk op die toneel opgedaag en die drie bemanningslede is uit die wrak met behulp van hidrouliese gereedskap gevry. Die kaptein is om 11:00 in 'n kritieke toestand per helikopter na die St. Augustine-hospitaal vervoer terwyl die krities-beseerde mede-vlieënier en ernstig-beseerde lugwaardin na nabygeleë hospitale geneem is. 'n Straatskoonmaker in die omtrek van die skool, Abraham Mthethwa <ref>{{cite web |url=http://www.aviationcentral.co.za/?p=376 |title=SA Airlink Accident – Update |access-date=4 Maart 2010 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305005151/http://www.aviationcentral.co.za/?p=376 |archive-date=5 Maart 2016 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> is deur die vliegtuig getref en is ook na die hospitaal geneem. Die kaptein het egter op 7 Oktober 2009 aan sy beserings beswyk. == Ondersoek == Ondersoekbeamptes van die [[Suid-Afrikaanse Burgerlugvaartowerheid]] (BLO) was na die ongelukstoneel ontbied. Die BLO het die moontlike oorsaak van die ongeluk ondersoek. Die vlugdata-opnemer en die kajuitstemopnemer is opgespoor en gebruik in die ondersoek. British Aerospace, die vervaardiger van die vliegtuig, het 'n span tegniese kundiges gestuur om te help met die ondersoek, soos deur die BLO vereis. Op 9 Oktober 2009 het die BLO 'n persverklaring uitgereik en die publiek se hulp gevra met die vind van 'n [[Laer (toestel)|laerdeksel]] van een van die enjins. Die deksel het moontlik losgekom van die enjin tydens die opstyging en kon nie by die ongelukstoneel of die lughawe gevind word nie. Op 23 Desember 2009 het die BLO die volgende persverklaring uitgereik: {{aanhaling|''"In die geval van die Merebank-ongeluk blyk die aanvanklike oorsaak te wees dat 'n enjin gestaak het tydens opstyging, wat uiteindelik gelei het tot 'n ongeluk nadat menslike betrokkenheid veroorsaak het dat die verkeerde enjin afgeskakel is. Hierdie tipe enjinprobleme het reeds voorheen op die BAe Jetstream 41 voorgekom en die oorsaak daarvan is aan die vervaardiger bekend."''}} == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://www.flyairlink.co.za/download.php?file=docs/1253803746/DUR%20PZB%2024%20Sept%2009%20doc%20media3.docx&PHPSESSID=27c551fc48ffd340ef04f9a5f236b86b Persverkaring #2 op 24 September 2009 om 16h30] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110719013926/http://www.flyairlink.co.za/download.php?file=docs%2F1253803746%2FDUR%20PZB%2024%20Sept%2009%20doc%20media3.docx&PHPSESSID=27c551fc48ffd340ef04f9a5f236b86b |date=19 Julie 2011 }} * [http://www.saairlink.co.za/download.php?file=docs/1253952384/DUR%20PZB%2025%20Sept%2009%20doc%20media5.doc Persverklaring #4 op 26 September 2009 om 10h00] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303213148/http://www.saairlink.co.za/download.php?file=docs%2F1253952384%2FDUR%20PZB%2025%20Sept%2009%20doc%20media5.doc |date= 3 Maart 2016 }} * [http://aviation-safety.net/database/record.php?id=20090924-0 Vlug 8911 by die Aviation Safety Network] {{Koördinate|29|57|18|S|30|58|14|E|aansig=titel}} {{en-vertaal|Airlink Flight 8911}} [[Kategorie:Vliegongelukke]] qaxvvpopiwu9lzk0llq026p8dvj0z4a 0 51531 2519605 2439549 2022-08-16T12:08:25Z Morne 672 /* Eerste dogtergemeente */ wikitext text/x-wiki [[Beeld:NG kerk Brixton, Putneyweg, Johannesburg, Morné van Rooyen, 2017.jpg|regs|duimnael|250px|Die ou NG kerk Brixton in Putneyweg. Dit was die tuiste van Vergesig, waarvan die naam weer Brixton geword het.]] [[Beeld:Ds WC Bouwer.jpg|180px|duimnael|regs|Ds. W.C. Bouwer was van 1938 tot 1950 Brixton se eerste leraar. Dit was ook sy eerste gemeente.]] [[Beeld:Ds RB_Murray.jpg|duimnael|regs|170px|Ds. R.B. Murray, derde leraar van Brixton van 1952 tot 1955.]] [[Beeld:Pieter_Cillié_Malan.jpg|duimnael|regs|170px|Ds. [[Cillié Malan|P.C. Malan]], vierde leraar van Brixton van 1956 tot 1958.]] [[Beeld:Ds PW Marais.jpg|duimnael|regs|170px|Ds. P.W. Marais, leraar van 1958 tot 1961.]] [[Beeld:Ds JF Myburgh.jpg|duimnael|regs|170px|Ds. J.F. Myburgh, leraar van 1961 tot 1965.]] Die '''NG gemeente Brixton''' was 'n gemeente van die [[Nederduitse Gereformeerde Kerk]] in die westelike voorstad van [[Johannesburg]] met dieselfde naam wat in 1993 saam met die [[NG gemeente Johannesburg-Wes]] [[Lys van ingelyfde NG gemeentes|ingelyf]] is by die nuwe [[NG gemeente Vergesig]]. Brixton se kerkgebou het toe die middelpunt van die saamgestelde gemeente geword, waarby sedertdien nog twee gemeentes, [[NG gemeente Langlaagte]] (met daarby ingelyf [[NG gemeente Fordsburg]], waarby [[NG gemeente Mayfair]] ingelyf is) en [[NG gemeente Crosby-Wes]] ingelyf is. Die sewende van die eertydse gemeentes wat in 2010 gesentreer het om die Brixtonse kerkgebou, is [[NG gemeente Cottesloe]], wat reeds omstreeks 1985 deel van Brixton se gemeente geword het. Omstreeks 2014 het Vergesig se naam Brixton Kerk geword. == Agtergrond == Reeds tydens die dienstyd van ds. J.S. Marais, leraar van [[NG gemeente Fordsburg|Fordsburg]] van 1920 tot 1925, het lidmate van Vrededorp en Brixton druk op die kerkraad van die moedergemeente begin uitoefen om om hierdie wyke óf af te stig óf 'n hulpprediker aan te stel om hulle beter te bedien. Die kerkraad was geruime tyd sterk daarteen gekant. In 1921 het die skriba van die Ring van Johannesburg aan die kerkraad geskryf en hom versoek om die eerste stappe te doen tot die afstigting van Vrededorp. Die kerkraad het egter volstrek geweier en aan die skriba laat weet "dat die kerkraad van Fordsburg botweg weier om een enkel lid van sy gemeente af te staan" (Kerksraadsnotule, Februarie 1922). Die Ring was egter vasbeslote dat Fordsburg te groot was vir 'n enkele predikant en het laat weet as die kerkraad nie bereid was om Vrededorp af te staan nie, hy minstens moes onderneem om 'n medewerker vir die plaaslike predikant aan te stel. Die kerkraad het meer geneig in die rigting van 'n hulpprediker, maar hulle was destyds uiters skaars, sodat ene ds. Venter eers aan die begin van 1924 kon begin werk en ook net uiteindelik drie maande lank. Daarna moes die gemeente weer enkele maande aansukkel tot ds. D.J.J. Rossouw as hulpprediker, veral met die oog op Vrededorp en Brixton, aangestel kon word. Hy het egter ná ses maande vertrek en toe kon die kerkraad weer niks doen met betrekking tot die intensiewer bearbeiding van Vrededorp en Brixton nie. Ná ds. J.S. Marais gedwing is om te bedank, ds. J.C. Pauw bevestig is en die gemeente se sake reggeruk is, het die Ring weer die beter bearbeiding van die twee wyke onder die kerkraad se aandag gebring. Dit was veral in die lig van uitsprake deur die Transvaalse Sinode en Ringe ten gunste van kleiner gemeentes. Hulle het aangevoer 'n gemeente moes nie meer as duisend lidmate tel nie, waarna 'n hulpprediker aangestel of, nog beter, 'n gedeelte afstig moes word. In 1926, toe dit op die sitting van die Ring van Johannesburg te [[NG gemeente Waterval|Waterval]] blyk dat Fordsburg tussen 1&nbsp;500 en 1&nbsp;600 lidmate tel, het die Ring die Ringskommissie gelas om weereens die kerkraad van Fordsburg te pols oor die afstigting van 'n deel van die gemeente of so nie die verkryging van 'n hulpprediker. Die Ringskommissie het die kerkraad in Oktober daardie jaar ontmoet en die saak broederlik met hom bespreek. Uiteindelik het Fordsburg se kerkraad ná 'n uitvoerige bespreking op 'n daaropvolgende vergadering ingestem om dié deel van Vrededorp wat aan die gemeente behoort, af te stig, veral as gevolg van die ervaring met hulppredikers. Die kerkraad het [[NG gemeente Melville|Vrederus]] se kerkraad toe genader om sy gedeelte van Vrededorp ook af te staan sodat die hele voorstad as 'n enkele gemeente sou kon afstig. So stig die Ringskommissie [[NG gemeente Cottesloe|Vrededorp]] op [[26 Augustus]] [[1927]] af van Fordsburg én Vrederus, waarvan die naam toe Melville geword het om verwarring te voorkom. == Fordsburg weier afstigting == Skaars is Vrededorp afgestig of die Ringskommissie skryf weer aan Fordsburg dat die gemeente steeds te groot is vir een predikant en dat hy die kerkraad oor 'n verdere afstigting wil spreek. Die kerkraad het egter gevoel die kommissie is veels te haastig. Daarom moes Fordsburd se skriba die Ringskommissie inlig "dat daar onlangs 'n afstigting plaasgevind het en dat die kerkraad besig is (om) aan die nuut gestigte gemeente Vrededorp £7&nbsp;10s. per maand te betaal vir twee jaar. Voordat daardie saak nie afgehandel is nie, sien die kerkraad nie kans om tot verdere afstigting oor te gaan nie" (Kerkraadsnotule, April 1928). Twee jaar later, toe Fordsburg sy verpligting teenoor [[NG gemeente Cottesloe|Vrededorp]] nagekom het, dring die Ringskommissie aan dat die kerkraad ten minste 'n hulpprediker vir Brixton moet aanstel. Uiteindelik slaag hy in Maart 1931 om die diens van prop. D.S. Lubbe te bekom, maar toe hy 'n maand of wat later vertrek, besluit die kerkraad "om vir eers nie weer 'n hulpprediker te bekom nie" (Kerkraadsnotule, Mei 1931). So duur die toestand meer as twee jaar voort totdat ouderling P.C.N. Jooste in die kerkraadsvergadering opstaan en die mening lug "dat die gemeente te groot geword het vir een predikant .&nbsp;.&nbsp;. en dat die tyd aangebreek het om 'n deel van die gemeente af te stig of 'n hulpprediker te verkry" (Kerkraadsnotule, Oktober 1933). == Eiendom in Brixton aangekoop == Die kerkraad het nie kans gesien om weereens 'n hulpprediker aan te stel nie en so het die oortuiging meer en meer posgevat dat Brixton en omstreke liewer afgestig moes word. Ter voorbereiding hiervoor het die kerkraad aan die einde van 1935 die Masonic-saal (met die aangrensende twee erwe) in Brixton teen £775 aangekoop. Hoewel dié saal meer met die oog op bidure, basaars en Sondagskoolbehoeftes as die hou van wyksdienste aangekoop is, het dit tog groot stukrag aan die afstigting van Brixton gegee. Trouens, die saal was skaars twee maande in gebruik toe die afstigting van Brixton en Mayfair-Wes in Fordsburg se kerkraadsvergadering ter sprake kom. In Februarie 1937 verwys die kerkraad dan ook die saak na 'n spesiale kommissie wat uit sy geledere aangestel is. == Uiteindelik selfstandig == Tydens die kerkraadsvergadering van [[27 April]] [[1937]] doen die kommissie verslag dat daar in Brixton en Mayfair-Wes 855 lidmate woon en beveel hy die afstigting van dié wyke aan. Die kerkraad aanvaar nou die aanbeveling en kom ooreen oor die moontlike grense van die te stigte gemeente. Op sy vergadering die maand daarna kom die kerkraad ook ooreen om die saal in Brixton en £750 aan die dogtergemeente te skenk indien tot afstigting oorgegaan sou word. Ds. Pauw word ongelukkig kort daarna ernstig siek en toe hy met siekteverlof gaan, moes die kerkraad die verdere voorbereiding op Brixton se afstigting staak. Ná die leraar se dood in November 1937 het die kerkraad egter die afstigting hervat en op voorstel van ouderling De Kock besluit om die voltooide waarborglyste na die Rigskommissie deur te stuur, met die versoek dat die afstigting van Brixton (met [[NG gemeente Johannesburg-Wes|Mayfair-Wes]] en [[NG gemeente Crosby|Crosby]]) so gou moontlik deurgevoer moes word. Met die afstigting hangende besluit die kerkraad ook om te wag met die beroep van 'n nuwe leraar totdat dit 'n voldonge feit was. Nadat die kerkraad van [[NG gemeente Langlaagte|Langlaagte]] ingestem het om die blok tussen St. Fillans- en St. Gothardlaan aan die te stigte gemeente af te staan, het die Rinsgkommissie op [[20 April]] [[1938]] die afstigting deurgevoer en Brixton tot selfstandige gemeente verklaar. == Eerste dogtergemeente == Op [[1 Mei]] [[1944]] stig die Ringskommissie van Langlaagte die wyke [[Mayfair-Wes]] en [[Crosby, Johannesburg|Johannesburg]] van die moedergemeente Brixton af as die selfstandige gemeente [[NG gemeente Johannesburg-Wes|Johannesburg-Wes]]. Volgens die bepaling van die grenslyne het die moedergemeente se sierlike kerkgebou, wat op die hoek van Indrastraat en St. Albanlaan gebou is, binne die grense van die nuwe gemeente geval. Daarom het die nuutgestigte gemeente 'n pro rata-deel van die oorspronklike boukoste aan die Brixton-gemeente uitbetaal vir die oprigting van hulle kerkgebou in Putneyweg, sowat 600&nbsp;m noordoos van die ou kerkgebou. Met afstigting het die lidmate van Johannesburg-Wes 871 getel. Dié ou moederkerkgebou het met die samesmelting van Brixton en Johannesburg-Wes 'n Islamitiese sentrum geword en sedertdien word [[NG gemeente Vergesig|Vergesig]] gehuisves in Brixton se kerkgebou, 'n hanetree van die Sentech-toring. == Cottesloe ingelyf == Namate lidmate deur die jare uit die westelike voorstede van Johannesburg getrek en hulle verder van die middestad gaan vestig het (veral in [[Roodepoort]] en die noordwestelike voorstede), het al die NG gemeentes in dié omgewing begin kwyn. Die gemeente [[NG gemeente Cottesloe|Cottesloe]] het in 1984 net 294 lidmate oorgehad, maar darem nog sy eie leraar in die persoon van ds. M.P. van Wyk. Die gemeente het voelers na sy een moedergemeente, [[NG gemeente Fordsburg|Fordsburg]], uitgesteek met die oog op inlywing, maar Fordsburg het die versoek van die hand gewys en Cottesloe aangeraai om liewer met Brixton saam te span. Die gemeente is blykbaar die jaar ná sy laaste predikant weg is, by Brixton ingelyf. Die kerkgebou is sedertdien omskep in die Lam Rim Tibetan Buddhist Centre.<ref>{{Cite web |url=http://www.lamrim.co.za/how_to_find_us.html |title=Lam Rim Buddhist Centre se webwerf met foto van die eertydse kerk. |access-date=31 Desember 2010 |archive-date=13 Januarie 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110113142438/http://www.lamrim.co.za/how_to_find_us.html |url-status=dead }}</ref> == Ligging == Die kerkgebou, ontwerp deur die argitekte [[Leendert Geers|Leendert]] en [[Geurt Geers]], is geleë by Putneyweg 43 in [[Brixton]].<ref>[http://maps.google.com/maps?f=q&source=s_q&hl=en&geocode=&q=Putney+Rd,+Johannesburg,+South+Africa&sll=-26.187444,28.091269&sspn=0.021912,0.033088&g=7th+Avenue,+Bezuidenhout+Valley,+Johannesburg,+Gauteng,+South+Africa&ie=UTF8&hq=&hnear=Putney+Rd,+Johannesburg,+Gauteng,+South+Africa&ll=-26.190891,28.000331&spn=0.010879,0.016544&t=h&z=16&layer=c&cbll=-26.190938,28.000448&panoid=H9X4hEPtaKBTFMktTZAvFw&cbp=12,349.59,,0,-17.3 Putneyweg 43, Brixton], Google Maps</ref> (klik op verwysing om dit te sien) == Leraars == * Willem Christiaan Bouwer, 1938–1950 (eerste leraar, sy eerste gemeente) * Gerhardus Jacobus Swart, 1951–1952 (sy eerste gemeente, later sendeling onder Jode en 22 jaar lank in [[NG gemeente Johannesburg-Noord|Andrew Murray Congregation]]) * Richard Barry Murray, 1952–1955 * [[Cillié Malan|Pieter Cillié Malan]], 1956–1958 * Pieter Willem Marais, 1958–1960 * Jacobus Francois Myburgh, 1961–1965 * Coenraad Hendrik Lourens Mouton, 1965 – [[28 November]] [[1971]] (emeriteer) * Johannes Dewald van der Merwe, 1972–1976 * Elwyn Patton Vivier, 1977–1981 * Jacobus Johannes Sevenster, [[9 Januarie]] [[1982]]–1986 (?) * Christoph Thomas Müller, [[18 April]] [[1986]]–1990 * Johannes Benjamin Visser, September 1990 – samesmelting (waarna [[NG gemeente Vergesig|Vergesig]] tot 2009) == Gekoppelde leraar == * Chris Fourie, 1973–? (bediening eilande aan ooskus van suidelike Afrika) == Verwysings == {{Verwysings}} == Bronne == * [[Phil Olivier|Olivier, ds. P.L.]], ''[[Ons gemeentelike feesalbum]]''. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952. * [[Frits Gaum|Gaum, dr. Frits]] (red.) et. al., ''Jaarboek van die Nederduitse Gereformeerde Kerke'', Pretoria, Kaapstad en Wellington: Tydskriftemaatskappy van die Nederduitse Gereformeerde Kerk. [[Kategorie:Nederduitse Gereformeerde Kerk in Groot-Johannesburg|Brixton]] ntyq2dndlz06pdjz8j2t0sohry8b5wh 0 54816 2519661 2177456 2022-08-16T18:17:00Z Odriskelmac11 115344 uitbrei uit die Engelse wiki, seker ook nou verby saadjie stadium wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Berg | Naam = Matroosberg | Foto = Matroosberg new.jpg | Foto onderskrif = Matroosberg in die Hexrivierberge aan die suid-oostelike kant van Ceres-vallei. | Hoogte = 2 249 | Ligging = [[Wes-Kaap]], [[Suid-Afrika]] | Bergreeks = | Prominensie = | Koördinate = {{Koördinate|33|25|48|S|19|50|13|O|type:mountain|aansig=inlyn,titel}} | Topografiese kaart = | Tipe = | Rotsouderdom = | Eerste bestyging datum = | Eerste bestyging persoon = | Maklikste klimroete = | duimdrukkerkaart = Suid-Afrika | duimdrukkeretiketposisie = regs | duimdrukkerkaartgrootte = 280 | duimdrukkerkaartbyskrif = | breedtegraad = 33 | breedtegraad_m = 25 | breedtegraad_s = 48 | breedtegraad_NS = S | lengtegraad = 19 | lengtegraad_m = 50 | lengtegraad_s = 13 | lengtegraad_OW = O }} Die '''Matroosberg''' is die hoogste piek in die [[Hexrivierberge]] in die [[Wes-Kaap]], [[Suid-Afrika]]. Die piek is in die Matroosberg-privaatnatuurreservaat.<ref>[[Op Pad in Suid-Afrika]]. [[B.P.J. Erasmus]] 1995 ISBN 1-86842-026-4</ref> Dit behoort tot die [[Kaapse Plooigordel]] en het 'n hoogte van 2247m bo seespieël. Die berg is in die [[Witzenberg Plaaslike Munisipaliteit]] in die [[Wes-Kaap]] geleë. Die berg het sy naam gekry omdat daar gesê word dat 'n rotsformasie onder die kruin soos 'n matroos langs 'n skip lyk as dit vanuit die suide gesien word. Matroosberg is ongeveer 35 km oos van [[Ceres]] aan die oostekant van die Ceresvallei geleë. Die naaste dorp is [[De Doorns]] in die suide, sowat elf kilometer daarvandaan. Die private Matroosberg Natuurreservaat word op die Erfdeel-plaas bedryf. Van daar af is dit bereikbaar na die kruin met vierwielaandrywing. In die winter is die berg dikwels met [[sneeu]] bedek. Daar is 'n klein ski-area op die noordhelling, wat die setel van die Suid-Afrikaanse Skivereniging is. Die langste van die vier Hexriviertonnels op die Kaapstad-Johannesburg-spoorlyn loop onder Matroosberg. Matroosbergstasie is op die voormalige roete oor die [[Hexrivierpas]] geleë en word vandag nog as die einde van spesiale reise gebruik. == Sien ook == * [[Lys van Bergpieke in Suid-Afrika]] * [[Spookplekke in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings}} [[Kategorie:Berge van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Wes-Kaap]] 2oap8a9bss5b5nwbc6f743tfcmglr38 2519663 2519661 2022-08-16T18:24:01Z Oesjaar 7467 Verbeter wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Berg | Naam = Matroosberg | Foto = Matroosberg new.jpg | Foto onderskrif = Matroosberg in die Hexrivierberge aan die suid-oostelike kant van Ceres-vallei. | Hoogte = 2 249 | Ligging = [[Wes-Kaap]], [[Suid-Afrika]] | Bergreeks = | Prominensie = | Koördinate = {{Koördinate|33|25|48|S|19|50|13|O|type:mountain|aansig=inlyn,titel}} | Topografiese kaart = | Tipe = | Rotsouderdom = | Eerste bestyging datum = | Eerste bestyging persoon = | Maklikste klimroete = | duimdrukkerkaart = Suid-Afrika | duimdrukkeretiketposisie = regs | duimdrukkerkaartgrootte = 280 | duimdrukkerkaartbyskrif = | breedtegraad = 33 | breedtegraad_m = 25 | breedtegraad_s = 48 | breedtegraad_NS = S | lengtegraad = 19 | lengtegraad_m = 50 | lengtegraad_s = 13 | lengtegraad_OW = O }} Die '''Matroosberg''' is die hoogste piek in die [[Hexrivierberge]] in die [[Wes-Kaap]], [[Suid-Afrika]]. Die piek is in die Matroosberg-privaatnatuurreservaat.<ref>[[Op Pad in Suid-Afrika]]. [[B.P.J. Erasmus]] 1995 ISBN 1-86842-026-4</ref> Dit behoort tot die [[Kaapse Plooigordel]] en het 'n hoogte van 2247m bo seespieël. Die berg is in die [[Witzenberg Plaaslike Munisipaliteit]] in die [[Wes-Kaap]] geleë. Die berg het sy naam gekry omdat daar gesê word dat 'n rotsformasie onder die kruin soos 'n matroos langs 'n skip lyk as dit vanuit die suide gesien word. Matroosberg is ongeveer 35 km oos van [[Ceres]] aan die oostekant van die Ceresvallei geleë. Die naaste dorp is [[De Doorns]] in die suide, sowat elf kilometer daarvandaan. Die private Matroosberg Natuurreservaat word op die Erfdeel-plaas bedryf. Van daar af is dit bereikbaar na die kruin met vierwielaandrywing. In die winter is die berg dikwels met [[sneeu]] bedek. Daar is 'n klein ski-area op die noordhelling, wat die setel van die Suid-Afrikaanse Skivereniging is. Die langste van die vier Hexriviertonnels op die Kaapstad-Johannesburg-spoorlyn loop onder Matroosberg deur. Matroosbergstasie is op die voormalige roete oor die [[Hexrivierpas]] geleë en word vandag nog as die einde van spesiale reise gebruik. == Sien ook == * [[Lys van Bergpieke in Suid-Afrika]] * [[Spookplekke in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings}} [[Kategorie:Berge van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Wes-Kaap]] hazga9am4at9zkn9h01iwm5fyy6wujm 0 56424 2519693 2492213 2022-08-16T20:23:40Z Sobaka 328 /* Oost se koerant 'n lyfblad van die Nasionale Party */ opruim wikitext text/x-wiki [[Beeld:Harm Oost.jpg|duimnael|regs|220px|Harm Oost.]] '''Harm Oost''' (gebore in Oostwold, provinsie [[Groningen (provinsie)|Groningen]], op [[21 Julie]] [[1877]] – oorlede in Garsfontein, [[Pretoria]], op [[18 Mei]] [[1964]]) was 'n [[joernalis]], [[skrywer]] en [[politikus]]. Die [[Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge]] het hom per geleentheid beskryf as "een van die kleurrykste figure in die wordingsgeskiedenis van die Afrikanervolk".<ref name=":0">Afrikaner Geskiedenis: http://www.afrikanergeskiedenis.co.za/generaals/biografiese-profiele/harm-oost/</ref> == Vroeë lewe == Hy het op 18-jarige leeftyd in die [[Transvaal]] aangekom uit [[Nederland]] as onderwyser en skoolgehou in die distrik [[Pretoria]] asook op [[Louis Trichardt]]. Oost het hom dadelik met die Boerevolk en sy Republikeinse staatsvorm vereenselwig. Met die uitbreek van die [[Tweede Vryheidsoorlog]] het hy aangesluit by die Zoutpansberg-kommando en geveg in die veldslae van [[Slag van Colenso|Colenso]], [[Slag van Spioenkop|Spioenkop]] en [[Slag van Pietershoogte]]. Hy word gevange geneem by [[Boshof]] as lid van die los kommando wat agter die Engelse linies met dinamiet gewerk het en na [[St. Helena]] as banneling gestuur. Hy is ter dood veroordeel, maar is op die laaste oomblik deur lord Methuen se tussenkoms begenadig.<ref>{{af}} Nienaber, P.J. 1949. ''Hier Is Ons Skrywers! Biografiese Sketse van Afrikaanse Skrywers''. Johannesburg: Afrikaanse Pers-Boekhandel.</ref> In 1904 het hy teruggekeer na die Transvaal en 'n onderwyser geword<ref name=":0" /> in die Christelike Nasionale Onderwysbeweging, waarna hy hom aansluit by die redaksie van ''[[Die Volkstem|De Volksstem]]''. Oost was die assistent van die adjunk-hoofredakteur, [[Gustav Preller]]. Van omstreeks 1908 af het Oost min of meer onafhanklik van die hoofkoerant opgetree toe hy 'n landbou-byblad met die naam ''De Boer'' moes behartig. Die hoofblad het genl. [[Louis Botha]] van die [[Suid-Afrikaanse Party]] se politiek ondersteun en die byblad dié van genl. [[J.B.M. Hertzog]], later stigter van die [[Nasionale Party]]. So het die aanhangers van albei denkrigtings lesers van ''De Volksstem'' gebly, maar in 1911 het genls. Botha en [[Jan Smuts|Smuts]] hul oorheersende invloed op ''De Volksstem'' laat geld omdat hulle gereken het die Hertzog-hand word te sterk. Uiteindelik het die koerant se redakteur Oost versoek om in die gees van Botha te skryf of 'n ander joernalistieke heenkome te vind. Oost tree gevolglik op [[1 Desember]] [[1911]] uit die redaksie van ''De Volksstem'' sodat hy Hertzog met 'n ander publikasie kon ondersteun. [[Beeld:Die Week eerste uitgawe.jpg|duimnael|regs|240px|Die buiteblad van die eerste uitgawe van ''[[Die Vaderland|Die Week]]'' op 23 Februarie 1912.]] == Stigter van ''Die Week'' == [[Beeld:Dr Herman Broekhuizen.jpg|links|190px|duimnael|Dr. [[Herman van Broekhuizen]], 'n ondersteuner van ''Die Week''.]] Hy laat die eerste ''Die Week'' op 23 Februarie 1912 die lig sien as "Een Nationaal en Landbouw Blad, Geïllustreerd, Onder redaktie van H. Oost met vaste medewerking van Nig Mimmie e.a., Kantoor: 159, Potgieterstraat, Pretoria". Onder die koerant se ondersteuners het getel adv. [[Tielman Roos]], adv. A.S. van Hees, prok. H.S. Webb, Henry Moll en ds. (later dr.) H.D. van Broekhuizen. Al die destydse koerante was heftig gekant teen genl. Hertzog en ''Die Week'' was die enigste wat hom ondersteun het. Dit was die voorloper van die latere dagblad ''[[Die Vaderland]]'', wat 'n getroue orgaan van die [[Nasionale Party]] was van 1936 tot dit in 1988 ingelyf is by ''[[Die Transvaler]]''. Die koerant was ook 'n kampvegter vir die [[Afrikaans]] as taal en het voorbeelde uit byna elke staatsbedrywigheid voorsien waar Afrikaners ongelyk behandel is in die naam van die destydse regeringsbeleid van sogenaamde Konsiliasie (versoening). Nietemin het ''Die Week'' solank moontlik gepleit vir die handhawing van eenheid in die [[Suid-Afrikaanse Party]]. Hertzog is egter op [[16 Desember]] [[1912]] uit die Botha-kabinet gesit. ''Die Week'' plaas op [[6 Maart]] [[1913]] sy manifes, maar die koerant se toenemende invloed kom kort hierna tot 'n einde weens onenigheid tussen Nig Mimmie (mev. C.C. Logan) en die redakteur. Sy het mede-eienaarskap van die blad geëis en wou hê 'n te stigte sindikaat moes dit beheer. Oost het hom teen albei gedagtes verset en daarom beroep Nig Mimmie haar op die hof, wat Oost in die ongelyk stel. Hy kon nie die koste betaal nie en is gedwing om boedel oor te gee. Nig Mimmie word redakteur van ''Die Week'', wat van toe af by die ''Volksstem''-drukkery uitgegee is en 'n Botha-orgaan geword het. Dit het kort daarna verdwyn omdat dit sy bestaansreg verloor het. In September 1913, slegs 'n jaar en sewe maande na sy ontstaan, gaan ''Die Week'' "oor na die vyand", soos Oost dit gestel het. == Stigter van ''Het Volk'' == Oost begin onmiddellik met die bystand van 'n groepie vriende die nuwe weekblad, ''Het Volk''. Dit verskyn elke Donderdag sonder onderbreking in ''Die Week'' se plek. Die Het Volk Drukkers & Uitgevers Maatschappij Beperkt is op [[13 September]] [[1913]] geregistreer met adv. [[Tielman Roos]], dr. [[Hjalmar Reitz]] en prok. H.S. Webb as direkteure geregistreer. Die koerant is, soos ''Die Week'', gedruk deur mnr. Verbeek se Atlas Drukkery en Bindery, [[Pretoria]]. ''Het Volk'' het hom met toenemende heftigheid verset teen genls. Botha en Smuts se versoeningsbeleid. Die teenstand teen die beleid het al hoe wyer begin uitkring. [[Gustav Preller]], groot vriend van Botha en adjunk-hoofredakteur van ''De Volksstem'', skryf byvoorbeeld in 'n privaat memo in 1914: "Konsiliasie is eenvoudig rampant, dikker en taaier en walgliker as ooit. Taal en nasionaliteit is dinge wat gelyk staan met Rebellie. Die nuusbladpers wat nog op 'n halfhartige manier geprobeer het om die saak van die Hollandse Taal omhoog te beur, die werd skriftelik belet om 'n woord te rep van ''the language question, concerning which difference of opinion exists''. Aan die anker kant is mense wat hulle skuldig gemaak 't, vies omdat hul – natuurlik heeltemal ten onreg – meen dat die nasionale saak tot sy logiese konsekwensies deurgevoer, moes eindig in wat daar gebeur 't en – so baie het nie opgestaan nie." ''Het Volk'' se invloed en lesers het in so 'n mate toegeneem dat dit later halfweekliks kon verskyn. Die onversoenbaarheid van die Botha-Smuts-beleid en dié van Hertzog lei in 1914 tot die stigting van die [[Nasionale Party]], waarvan ''Het Volk'' die eerste orgaan geword het met Harm Oost as die eerste nasionale joernalis in [[Suid-Afrika]]. So bly ''Het Volk'' 'n vurige teenstander van die groot en prestigeryke ''De Volksstem'', die eerste Hollandse dagblad in Suid-Afrika. Met die uitbreek van die [[Rebellie]] het genl. Smuts egter ''Het Volk'' in Oktober 1914 verbied. Die koerant sluit sy deure en Oost neem die wapen op aan die kant van genl. [[Christiaan de Wet]], wie se sekretaris hy was, teen die regering. Oost was die enigste wat tot die bittereinde getrou aan De Wet gebly het. Hy is by Waterbury in die [[Kalahari]] gevange geneem en tot 18 maande tronkstraf gevonnis, waarvan hy vier en 'n half maande in eensame opsluiting moes deurbring. Die ooggetuieverslae wat hy tydens die Rebellie versamel het, is in 1957 in sy outobiografiese werk ''Wie is die skuldiges?'' gepubliseer. == ''Ons Vaderland'' vervang ''Het Volk'' == 'n Groep Jong Turke wou nie verlief neem met die sluiting van die enigste Nasionale koerant nie en stig op 8 September 1915 die Noordelike Drukpers Maatskappij Beperk om die nasionale belang van die Afrikaner te bevorder deur die "volksorgaan" ''Ons Vaderland'' op die been te bring. ''[[Die Burger|De Burger]]'', wat in die dieselfde jaar gestig is, verwelkom die halfweeklikse blad as 'n ware bondgenoot. Op 22 September verwys ''De Burger'' na die Pretoriase blad as "een nieuwe kracht in de Transvaal". ''De Burger'' spreek die hoop uit dat ''[[Die Vaderland|Ons Vaderland]]'' "tot in lengte van dagen tot heil van land en volk (mag) groeien en bloeien!" Dadelik neem die nuwe maatskappy die drukkery van mnr. Verbeek oor asook ''De Transvaler'', 'n weekblad wat toe reeds enkele jare in [[Johannesburg]] verskyn het. Dit het aan dr. T.C. Visser behoort, 'n vurige republikein en Hertzog-ondersteuner. [[Beeld:Harm Oost 2.jpg|duimnael|links|190px|Harm Oost in ''Hier Is Ons Skrywers!'' van P.J. Nienaber, 1949.]] ''Ons Vaderland'' maak sy debuut op [[10 September]] [[1915]]. Die nominale kapitaal van £30&nbsp;000 is verdeel in aandele van £1 elk. Onder die stigteraandeelhouers was onder meer genl. Hertzog, adv. [[Tielman Roos]], ds. J.H. Greyvenstein, [[Nicolaas Havenga|N.C. Havenga]], [[Christiaan Frederik Beyers|C.F. Beyers]] en Karel Rood. Oost was weer die redakteur, maar hy het in daardie stadium in die Fort in Johannesburg gesit vanweë sy deelname aan die gewapende protes. Prof. Jan Kamp van die literariese departement van die Gereformeerde Kerk se Teologiese Skool is toe gevra om as redakteur waar te neem. Hy geniet die bystand van dr. [[J.F.W. Grosskopf|Johannes Grosskopf]] en die digter [[Jan F.E. Cilliers]]. Net soos sy voorganger het ''Ons Vaderland'' 'n tydjie lank voortgesukkel in 'n ongerieflike huis by Bloedstraat 190, [[Pretoria]]. In die agterplaas is 'n aantal sinkvertrekke opgeslaan wat die settery, drukkery en bindery moes huisves. Ondanks die droogte van 1914 en die nadraai van die Rebellie, 'n skaarste aan geld vir papier en die [[Eerste Wêreldoorlog]], bly Kamp optimisties en stry hy moedig saam vir die voortbestaan van die Nasionale Party, die Afrikanerdom en hul vryheid. == Oost se koerant 'n lyfblad van die Nasionale Party == Die Transvaalse takke van die [[Nasionale Party]] hou in 1915 'n konferensie en kies ''Ons Vaderland'' as partyorgaan. Toe die vier destydse provinsies in 1916 'n federale raad van die NP saamstel, is ''Ons Vaderland'' ook as landswye "officiële orgaan" erken. Die party het egter nie 'n regstreekse aandeel in die Noordelike Drukpersmaatskappy besit nie en dus ook nie seggenskap in sy redaksionele beleid verkry nie. ''Ons Vaderland'' help die Nasionale Party in die verkiesing van [[20 Oktober]] [[1915]] om 78&nbsp;290 stemme in Transvaal te kry, teenoor 95&nbsp;413 vir die [[Suid-Afrikaanse Party]]. Oost kon reeds in Desember daardie jaar op parool uit die tronk kom, maar het dit geweier omdat dit sy werksaamhede as persman sou belemmer. Eers teen die middel van 1916 is hy toe vrygelaat. Hy neem die redakteurskap by Kamp oor wat na die universiteitskollege op [[Potchefstroom]] vertrek. Onder Oost se leiding beywer die koerant hom vir die stigting van die [[Afrikaner-Broederbond]] en vir moedertaalonderwys in Afrikaans. Toe genl. Smuts ná die verkiesing op 10 Maart 1920, waarin sy [[Suid-Afrikaanse Party]] 41 setels teenoor 44 vir die [[Nasionale Party]] kon kry, net met behulp van die [[Unionisteparty]] se 25 setels kon regeer, steun ''Ons Vaderland'' die hernieude pogings tot Afrikanereenheid. Toe die daaropvolgende eenheidskongres misluk, smelt die SAP en Unioniste saam en dit bring vir eers 'n einde van die eenheidsgedagte. [[Beeld:Harm Oost en Havenga.jpg|duimnael|regs|320px|Harm Oost (regs) en [[Nicolaas Havenga]] (middel) in 1951, onderskeidelik voorsitter en leier van die [[Afrikanerparty]]. Links is J.H. Viljoen, later minister.]] == Toetrede tot die politiek == Oost is reeds in 1919 tot lid van die provinsiale raad vir Pretoria-Distrik verkies. Geleidelik neem die nuwe SAP se steun af terwyl die Nasionale Party en die [[Arbeidersparty (Suid-Afrika, 1910)|Arbeidersparty]] die een na die ander tussenverkiesing wen. Genl. Smuts kondig 'n verkiesing vir [[17 Junie]] [[1924]] af. Die NP wen 63 setels en die Arbeiders 18, teenoor 53 vir die SAP en een onafhanklike. So kom die sogenaamde [[Pakt-regering]] tot stand. Dit was vir ''Ons Vaderland'' en Oost die beloning op hulle stryd wat reeds 14 jaar vantevore begin het. Oost wen in die verkiesing die kiesafdeling Pretoria-Distrik by die SAP en neem sy setel in die [[Volksraad]] in waar hy amper 25 jaar lank sou dien. Later dien hy ook in die N.P. se hoofkomitee. Hy neem sy setel in die Volksraad in en word in Oktober 1925 deur sy ou kollega van ''De Volksstem'', [[Gustav Preller]], wat toe reeds 'n jaar hoofredakteur van die mededinger was, opgevolg.<ref>[http://www.bronberger.co.za/index.php?option=com_content&task=view&id=517&Itemid=76 Die Bronberger]</ref> Preller bly aan as redakteur van ''Ons Vaderland'' tot 1932 en na die naamverandering in daardie jaar tot 1936 as redakteur van ''Die Vaderland''. Toe [[N.C. Havenga]] die [[Afrikanerparty]] stig, word Oost die voorsitter. In die parlement het Oost jare lank gepleit vir 'n bevolkingsregister, wat uiteindelik in wetgewing vervat is. Hy tree in 1953 uit die aktiewe politiek en gaan woon op Garsfontein naby [[Pretoria]]. Hy is aangestel in die raad van die Landbank en het ook as direkteur van verskeie maatskappye diens gedoen. Hy was ook 'n gewilde spreker tydens volksfeeste. Sy omvattende versameling dokumente, wat veral waardevol is vir die politieke geskiedenis van [[Suid-Afrika]], word bewaar deur die Staatsargief in Pretoria. Oost het, as 'n lojale ondersteuner van genl. [[J.B.M. Hertzog]], hom beywer vir die oprigting van die Hertzogmonument in [[Bloemfontein]] as 'n waardige gedenkteken vir dié groot Suid-Afrikaanse leier. Oost was dan ook tot sy dood voorsitter van die Hertzogmonumentkomitee. == Skrywer == Reeds in [[1901]] publiseer hy sy bundel realistiese ''Schetsen uit Zuid-Afrika'' in Nederlands. Uit hierdie tyd is ook die reeks van drie romans in Nederlands geskrewe oor die [[Anglo-Boereoorlog]], ''Gevonden'', ''Geroepen'' en ''Gestreden''. In ''Ou Daniël'' is die dialoog in Afrikaans maar die toneelaanduidings in Nederlands. Hierdie is ’n eerste poging tot ’n maatskaplike probleemdrama in Afrikaans en is so ’n vroeë voorloper van die latere werke van Grosskopf en Fagan. Die drama handel oor die pogings van ’n ou boer om sy grond teen gewetenlose uitbuiters te beskerm, sodat hy kan voortgaan met sy konserwatiewe en etiese landelike leefwyse, in stede van ’n suiwer materialistiese bestaan. Dit is ook die eerste uitbeelding van die armblanke in die Afrikaanse letterkunde.<ref>Esat: http://esat.sun.ac.za/index.php/Harm_Oost</ref> Hy skryf ook verskeie nie-fiksie werke. ''Wie is die skuldiges?'' is sy herinneringe aan die [[Maritz-rebellie|1914-Rebellie]],<ref>Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Oost,_Harm</ref> volgens sy mededeling geskryf in opdrag van ’n versoek van generaal [[Christiaan de Wet]] dat die nageslag die waarheid moet weet. Hierdie waarheid is volgens hom dat generaals [[Louis Botha]] en [[Jan Christian Smuts|Jan Smuts]] die skuldiges was wat bloed op hulle hande gehad het in die Rebellie van 1914. Hulle het hulle rug op hulle volk gedraai en op hulle eie mense geskiet. Smuts het selfs sover gegaan om vir [[Jopie Fourie]] op [[20 Desember]] [[1914]] te laat teregstel, ondanks die smeekbedes van duisende Afrikaners. Saam met [[Hjalmar Reitz]] en I.M. Goodman skryf hy ook ''Die Nasionale Boek'', wat ’n geskiedenis is van die ontstaan en groei van die [[Nasionale Party]] en wat dit bereik het en kort lewensbeskrywings bevat van sy stigters, leiers en ondersteuners. ''Ons land en ons volk'' van [[1932]] sluit hierby aan en is ’n Nasionale jaarboek. Saam met [[J.F.W. Grosskopf]] vertaal hy ''’n Chamberlain tegen Engeland: Duitse oorlogsopstellen door een Engelsman'' wat in [[1917]] gepubliseer word. == Sterfte == Harm Oost is oorlede op sy plaas in die ouderdom van 86 op [[18 Mei]] [[1964]] ná 'n aanval van 'n beroerte. == Eerbewyse == Na sy dood rig die Afrikaanse Skrywerskring ’n gedenkplaat op sy graf in Pretoria op, wat op [[25 Oktober]] [[1969]] onthul word. == Publikasies == Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:<ref>Digitale Bibliotheek voor Nederlandse Letteren: http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=oost053</ref><ref>Worldcat: http://www.worldcat.org/search?q=au%3AOost%2C+Harm%2C&qt=hot_author</ref> {| class="wikitable" !Jaar !Naam van publikasie |- |1901 |''Schetsen uit Zuid-Afrika'' ''Gevonden'' |- |1902 |''Geroepen'' |- |1903 |''Gestreden'' |- |1906 |''Ou Daniël'' |- |1931 |''Die Nasionale boek'' (saam met Hjalmar Reitz en I.M. Goodman) |- |1932 |''Ons land en ons volk'' |- |1956 |''Wie is die skuldiges?'' |} === Vertaling === {| class="wikitable" !Jaar !Naam van publikasie |- |1917 |''’n Chamberlain tegen Engeland: Duitse oorlogsopstellen door een Engelsman'' – H.S. Chamberlain (saam met J.F.W. Grosskopf) |} == Bronne == === Boeke === * Antonissen, Rob. ''Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede''. Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964 * Dekker, G. ''Afrikaanse Literatuurgeskiedenis.'' Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970 * Kannemeyer, J.C. ''Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1''. Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984 * Kannemeyer, J.C. ''Die Afrikaanse literatuur 1652–2004.'' Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005 * Lindenberg, E. (red.) ''Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde''. Academica Pretoria en Kaapstad Vierde uitgawe Eerste druk 1973 * [[P.J. Nienaber|Nienaber, P.J.]] ''Hier Is Ons Skrywers! Biografiese Sketse van Afrikaanse Skrywers''. Johannesburg: Afrikaanse Pers-Boekhandel. * Nienaber, P.J.; Senekal, J.H en Bothma, T.C. ''Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde.'' Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963 * Nienaber, P.J. et al. ''Perspektief en Profiel''. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969 * Potgieter, D.J. (ed). 1973. ''[[Standard Encyclopaedia of Southern Africa]]''. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou). * Swart, dr. M.J. (voorsitter redaksiekomitee). 1980. ''Afrikaanse kultuuralmanak''. Aucklandpark: Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge. * Van Coller, H.P. (red.) ''Perspektief en Profiel Deel I''. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998 * Van Coller, H.P. (red.) ''Perspektief en Profiel Deel 3'' .Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006 === Tydskrifte en koerante === * Coetzee, Abel. ''Oom Harm Oost''. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 8 no. 1, Februarie 1970 === Ongepubliseerde dokumente === * [[Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum]] (NALN) Bloemfontein. Oost, Harm – Biografie == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Oost, Harm}} [[Kategorie:Suid-Afrikaanse politici]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse joernaliste]] [[Kategorie:Geboortes in 1877]] [[Kategorie:Sterftes in 1964]] 27e6mm46zzvxxvfci1re0c39al48tx1 0 58977 2519699 2519500 2022-08-16T20:44:09Z Oesjaar 7467 Verbeter wikitext text/x-wiki [[Lêer:Michiel van Breda.jpg|duimnael]] '''Michiel van Breda''' (12 Augustus 1775 - 12 Augustus 1847) was die eerste burgemeester van [[Kaapstad]],<ref>{{Cite web |url=http://www.exclusivelets.co.za/show-area.php?AreaID=4 |title=Bredasdorp |access-date=21 Oktober 2011 |archive-date=13 September 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110913153423/http://www.exclusivelets.co.za/show-area.php?AreaID=4 |url-status=dead }}</ref> 'n lid van die [[Kaapse Wetgewende Vergadering]] en is ook bekend as die vader van die [[merino]]bedryf. [[Bredasdorp]] is amptelik in 1838 deur hom gestig.<ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1996/02/06/9/2.html Dorp bied genoeg te sien], [[Die Burger]], 6 Februarie 1996</ref> Van Breda was burgemeester van Kaapstad van 1840–1844.<ref>{{cite web |url=https://open.uct.ac.za/bitstream/handle/11427/7604/thesis_hum_1986_warren_d.pdf?sequence=1|title=Merchants, Commissioners and wardmasters: 1840–1854|publisher=University of Cape Town|author=Warren, D. |date= 1986}}</ref> Van Breda het die Merinoskaap in die vroeë 1900's op sy plaas Zoetendalsvallei geteel. Hy het onder andere opregte merinoramme van die Saksiese en die Rambouillie-ras ingevoer en so die skaapras in Suid-Afrika versterk. Die [[Merinoram-standbeeld]] by die ingang van die Bredasdorp/Napierse Koöperasie is in 1978 opgerig om dié skaapras, waarvoor die gebied so bekend is, te gedenk. Sy seun was [[Dirk Gysbert van Breda]], ook 'n latere burgemeester van [[Kaapstad]]. == Sien ook == * [[Bredasdorp]] * [[NG gemeente Bredasdorp]] == Verwysings == {{Verwysings}} {{Saadjie}} {{Burgemeesters van Kaapstad}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Van Breda, Michiel}} [[Kategorie:Burgemeesters van Kaapstad]] p0lw6ijt99ly589w2vorsv9japk72ny 0 69405 2519749 2519066 2022-08-17T07:27:43Z Rooiratel 90342 Wysigings deur [[Special:Contributions/2C0F:F4C0:9028:67F0:60BF:9FBF:EAE3:AAB7|2C0F:F4C0:9028:67F0:60BF:9FBF:EAE3:AAB7]] teruggerol na laaste weergawe deur [[User:Rooiratel|Rooiratel]] wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Deon Coetzee | Beeld = | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = Deon Albert Coetzee | Alias = | Geboortedatum = [[1 Januarie]] [[1962]] | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Suid-Afrika]] | Sterftedatum = | Sterfteplek = | Beroep = Akteur | Aktiewe jare = 1980 - nou | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | imdb = 1941303 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Deon Coetzee''' (gebore [[1 Januarie]] [[1962]]) is 'n [[Suid-Afrika]]anse akteur. Hy was in sy jonger jare 'n provinsiale rugbyspeler alvorens hy 'n akteur geword het. Coetzee het vir [[RAU]] se o.20-span gespeel, vir Transvaal se o.20’s en SA Universiteite se o.20’s. Hy het later vir Pierre Spies sr. op [[vleuel]] in die Transvaalse seniorspan vervang. Sy eerste groot rol was in die TV-reeks, ''Skooldae'' in 1980. == Filmografie == === Rolprente === {| class="wikitable sortable" |+ !Jaar !Titel !Rol |- |2022 |[[Silverton Siege (film)|Silverton Siege]] |Schoeman |- |2020 |Dust |Lemmy |- |2019 |The Last Victim |Viaan |- |2019 |Die Spreeus |Ernest |- |2018 |Spoorloos |Werner Malan |- |2012 |[[Stilte (rolprent)|Stilte]] |Anton van Wyk |- |2010 |StringCaesar | |- |2008 |[[Bakgat (rolprent)|Bakgat!]] |Meneer Sterk |- |1986 |Klagstaat | |- |1984 |''[[Boetie gaan border toe!]]'' | |- |1983 |Rooi Komplot | |- |1982 |Lug vol Belder Wolke | |- |1981 |Familiedae | |- |1980 |Skooldae |} === Televisie === {| class="wikitable" |+ !Jaar !Titel !Rol |- |2018-2019 |Spoorloos |Werner Malan |- |(2000-2016) |[[7de Laan]] |Herman Croucamp |- |1991 |[[Egoli: Plek van Goud]] |Deon du Plessis |- |1985/86 |[[Agter Elke Man]] |Wynand Toerien |} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Coetzee, Deon}} [[Kategorie:Suid-Afrikaanse akteurs]] [[Kategorie:Geboortes in 1962]] egnnu46rqhz6ohor16zxka8iip6wprq 2519750 2519749 2022-08-17T07:28:33Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Deon Coetzee | Beeld = | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = Deon Albert Coetzee | Alias = | Geboortedatum = [[1 Januarie]] [[1962]] | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Suid-Afrika]] | Sterftedatum = | Sterfteplek = | Beroep = Akteur | Aktiewe jare = 1980 - [[hede]] | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | imdb = 1941303 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Deon Coetzee''' (gebore [[1 Januarie]] [[1962]]) is 'n [[Suid-Afrika]]anse akteur. Hy was in sy jonger jare 'n provinsiale rugbyspeler alvorens hy 'n akteur geword het. Coetzee het vir [[RAU]] se o.20-span gespeel, vir Transvaal se o.20’s en SA Universiteite se o.20’s. Hy het later vir Pierre Spies sr. op [[vleuel]] in die Transvaalse seniorspan vervang. Sy eerste groot rol was in die TV-reeks, ''Skooldae'' in 1980. == Filmografie == === Rolprente === {| class="wikitable sortable" |+ !Jaar !Titel !Rol |- |2022 |[[Silverton Siege (film)|Silverton Siege]] |Schoeman |- |2020 |Dust |Lemmy |- |2019 |The Last Victim |Viaan |- |2019 |Die Spreeus |Ernest |- |2018 |Spoorloos |Werner Malan |- |2012 |[[Stilte (rolprent)|Stilte]] |Anton van Wyk |- |2010 |StringCaesar | |- |2008 |[[Bakgat (rolprent)|Bakgat!]] |Meneer Sterk |- |1986 |Klagstaat | |- |1984 |''[[Boetie gaan border toe!]]'' | |- |1983 |Rooi Komplot | |- |1982 |Lug vol Belder Wolke | |- |1981 |Familiedae | |- |1980 |Skooldae |} === Televisie === {| class="wikitable" |+ !Jaar !Titel !Rol |- |2018-2019 |Spoorloos |Werner Malan |- |(2000-2016) |[[7de Laan]] |Herman Croucamp |- |1991 |[[Egoli: Plek van Goud]] |Deon du Plessis |- |1985/86 |[[Agter Elke Man]] |Wynand Toerien |} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Coetzee, Deon}} [[Kategorie:Suid-Afrikaanse akteurs]] [[Kategorie:Geboortes in 1962]] 8hlxhi8xnxjjthrzgzumfkvau7rvi3z 2 84140 2519698 2516581 2022-08-16T20:41:19Z Aliwal2012 39067 /* Op my tafel */ wikitext text/x-wiki __NOTOC__ [[Lêer:Perde by Glen Reenenkamp, Golden Gate NP (1).jpg|duimnael|Perde by Golden Gate NP]] [[Lêer:Chamaeleo dilepis, Pietersburg, Kellermann, a.jpg|duimnael|160px|Chamaeleo dilepis, Pietersburg]] [[Lêer:20090726 Birds on stick Shanghai Qibao Imgp1996.jpg|duimnael|Kwartels op 'n stokkie in Sjanghai]] * [https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:ContentTranslation#suggestions ContentTranslator] * vir beter uitleg van kolomme, sien [[Etologie#Lys etoloë]] of <nowiki>{{Div col|colwidth=20em}}, sluit met {{Div col end}}</nowiki> * <nowiki><gallery style="text-align:center;" mode="packed" heights="220px">foto's</gallery></nowiki> * [https://archive.org/stream/DictionaryOfSouthernAfricanPlaceNames/SaPlaceNames#page/n57/mode/2up Raper, Peter: Dictionary of SA Place Names] * [https://www.heraldry-wiki.com/heraldrywiki/index.php?title=Category:UTC_South_African_town_arms Suid-Afrikaanse dorpswapens] ;Volgorde van hofies in artikels *Sien ook → Verwysings → Bronne → Eksterne skakels → Verdere leesstof → navigeerkassies soos <nowiki>{{Huidige leiers van die G20}}</nowiki> → vertalingnotas → Normdata → dan kategorieë heel onder. ==Weeklikse werk== * [[Wikipedia:Beeld van die week]] * [[Wikipedia:Voorbladartikels 2022]] -- > vervoerband * [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2022]] == My Lughaweprojek == * [[:en:Auckland Airport]] * [[:en:Brussels Airport]] * [[:en:Christchurch Airport]] * [[:en:Gibraltar International Airport]] * [[:en:Princess Juliana International Airport]] ==Op my tafel== * [[:en:Colin Powell]], Amerikaanse generaal * [[:en:Frank Williams (Formula One)]] * [[:en:Dikgang Moseneke]] * [[:en:Liquid-propellant rocket]] * [[:en:Janssen COVID-19 vaccine]] --------------------------- * [[Rodrigues]] uitbrei * [[Convair B-36 Peacemaker]] uitbrei * [[Dot-comvoorspoedgolf]] ernstig uitbrei --------------------------- * [[:en:Punjab, Pakistan]] * [[:en:Punjab, India]] * [[:en:Chinese cuisine]] * [[:en:Shanghai cuisine]] ==Natuurreservate== * [[:en:Masai Mara Game Reserve]] * [[:en:Serengeti National Park]] * [[:en:Shingwedzi]] lang artikel, vertaal net kortliks ==Vliegtuie== * [[:en:Boeing 747]] * [[:en:Boeing 747SP]] * [[:en:Rolls-Royce Trent 900]] gebruik op [[Airbus A380]] * [[:en:Airbus A220]] * [[:en:Bell 427]] * [[:en:Boeing C-135 Stratolifter]] * [[:en:Douglas C-124 Globemaster II]] * [[:en:Hughes Helicopters]] * [[:en:Lockheed L-100 Hercules]] rooi skakel by [[Safair]] * [[:en:McDonnell Douglas]] * [[:en:Ilyushin Il-96]] * [[:en:Chengdu J-20]] * [[:en:Yakovlev Yak-42]] ------------------------------ * [[:en:Boeing Defense, Space & Security]] * [[:en:Royal Canadian Airforce]] ==Air crash== * [[:en:China Airlines Flight 006]] noodroep * [[:en:Air France Flight 447]] ==SA Oorlogskepe== * [[:en:SAS Charlotte Maxeke]] * [[:en:SAS Drakensberg]] * [[:en:SAS Spioenkop]] * [[:en:SAS Umkhonto]] * [[:en:SAS Assegaai]] ==Plekhouer== * [[:ceb:Kategoriya:Mga suba sa Limpopo (lalawigan sa Habagatang Aprika)]] * [[:ceb:Kategoriya:Great Fish River tubig-saluran]] * daai gereelde storie op ceb:wp oor geografie en reënvalsyfers, te vinde by [[Ysterberg]] of [[Tzaneen-lughawe]]. * [[:en:Mild hybrid]] (Mercedes) Bushriver Lodge is by {{koördinate|-24.22733|30.81857|aansig=inlyn}} o19asknazkfnhjnqe2ya96vanbdkj1b 2519708 2519698 2022-08-16T21:55:56Z Aliwal2012 39067 /* My Lughaweprojek */ nog! wikitext text/x-wiki __NOTOC__ [[Lêer:Perde by Glen Reenenkamp, Golden Gate NP (1).jpg|duimnael|Perde by Golden Gate NP]] [[Lêer:Chamaeleo dilepis, Pietersburg, Kellermann, a.jpg|duimnael|160px|Chamaeleo dilepis, Pietersburg]] [[Lêer:20090726 Birds on stick Shanghai Qibao Imgp1996.jpg|duimnael|Kwartels op 'n stokkie in Sjanghai]] * [https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:ContentTranslation#suggestions ContentTranslator] * vir beter uitleg van kolomme, sien [[Etologie#Lys etoloë]] of <nowiki>{{Div col|colwidth=20em}}, sluit met {{Div col end}}</nowiki> * <nowiki><gallery style="text-align:center;" mode="packed" heights="220px">foto's</gallery></nowiki> * [https://archive.org/stream/DictionaryOfSouthernAfricanPlaceNames/SaPlaceNames#page/n57/mode/2up Raper, Peter: Dictionary of SA Place Names] * [https://www.heraldry-wiki.com/heraldrywiki/index.php?title=Category:UTC_South_African_town_arms Suid-Afrikaanse dorpswapens] ;Volgorde van hofies in artikels *Sien ook → Verwysings → Bronne → Eksterne skakels → Verdere leesstof → navigeerkassies soos <nowiki>{{Huidige leiers van die G20}}</nowiki> → vertalingnotas → Normdata → dan kategorieë heel onder. ==Weeklikse werk== * [[Wikipedia:Beeld van die week]] * [[Wikipedia:Voorbladartikels 2022]] -- > vervoerband * [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2022]] == My Lughaweprojek == * [[:en:Auckland Airport]] * [[:en:Brussels Airport]] * [[:en:Christchurch Airport]] * [[:en:Düsseldorf Airport]] * [[:en:Gibraltar International Airport]] * [[:en:Princess Juliana International Airport]] * [[Jinnah Internasionale Lughawe]] doen infokas * [[:en:Ukraine International Airlines]] ==Op my tafel== * [[:en:Colin Powell]], Amerikaanse generaal * [[:en:Frank Williams (Formula One)]] * [[:en:Dikgang Moseneke]] * [[:en:Liquid-propellant rocket]] * [[:en:Janssen COVID-19 vaccine]] --------------------------- * [[Rodrigues]] uitbrei * [[Convair B-36 Peacemaker]] uitbrei * [[Dot-comvoorspoedgolf]] ernstig uitbrei --------------------------- * [[:en:Punjab, Pakistan]] * [[:en:Punjab, India]] * [[:en:Chinese cuisine]] * [[:en:Shanghai cuisine]] ==Natuurreservate== * [[:en:Masai Mara Game Reserve]] * [[:en:Serengeti National Park]] * [[:en:Shingwedzi]] lang artikel, vertaal net kortliks ==Vliegtuie== * [[:en:Boeing 747]] * [[:en:Boeing 747SP]] * [[:en:Rolls-Royce Trent 900]] gebruik op [[Airbus A380]] * [[:en:Airbus A220]] * [[:en:Bell 427]] * [[:en:Boeing C-135 Stratolifter]] * [[:en:Douglas C-124 Globemaster II]] * [[:en:Hughes Helicopters]] * [[:en:Lockheed L-100 Hercules]] rooi skakel by [[Safair]] * [[:en:McDonnell Douglas]] * [[:en:Ilyushin Il-96]] * [[:en:Chengdu J-20]] * [[:en:Yakovlev Yak-42]] ------------------------------ * [[:en:Boeing Defense, Space & Security]] * [[:en:Royal Canadian Airforce]] ==Air crash== * [[:en:China Airlines Flight 006]] noodroep * [[:en:Air France Flight 447]] ==SA Oorlogskepe== * [[:en:SAS Charlotte Maxeke]] * [[:en:SAS Drakensberg]] * [[:en:SAS Spioenkop]] * [[:en:SAS Umkhonto]] * [[:en:SAS Assegaai]] ==Plekhouer== * [[:ceb:Kategoriya:Mga suba sa Limpopo (lalawigan sa Habagatang Aprika)]] * [[:ceb:Kategoriya:Great Fish River tubig-saluran]] * daai gereelde storie op ceb:wp oor geografie en reënvalsyfers, te vinde by [[Ysterberg]] of [[Tzaneen-lughawe]]. * [[:en:Mild hybrid]] (Mercedes) Bushriver Lodge is by {{koördinate|-24.22733|30.81857|aansig=inlyn}} ep8lxslnsoilmt5l1uwbl5s8ybbxzek 0 86083 2519639 2499866 2022-08-16T17:00:27Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Lugredery |logo = |logo_size = |IATA = MS |ICAO = MSR |callsign = EGYPTAIR |parent = EgyptAir Holding Company |founded = 7 Junie 1932&nbsp;<small>(as Misr Airlines)</small> |commenced = Julie 1933 |headquarters = EgyptAir Adminkompleks<br />[[Kaïro]], [[Egipte]] |key_people = * Kaptein Ahmed Adel (Voorsitter & HUB van EgyptAir Holding Company) * Kaptein Hisham El Nahas (Voorsitter van EgyptAir Airlines) |num_employees= 9&nbsp;000 (Desember 2014) |hubs = [[Kaïro Internasionale Lughawe]] |focus_cities = <div> * Borg El Arab Lughawe * Hurghada Internasionale Lughawe * Luxor Internasionale Lughawe * Sharm el-Sheikh Internasionale Lughawe </div> |frequent_flyer = EgyptAir Plus |sitkamer = |alliance = Star Alliance |subsidiaries = <div> * Air Sinai *EgyptAir Cargo *EgyptAir Express *Smart Aviation Company </div> |fleet_size = 63 |destinations = 90 <small>(insl. dogtermaatskappye)</small> |company_slogan = Enjoy the Sky <br />(Arabies: تتمتع السم) |website = http://www.egyptair.com/ }} '''EgyptAir''' ([[Arabies]]: مصر للطيران), is die vlagdraer [[lugredery]] van [[Egipte]].<ref>{{cite web |url=http://www.egyptair.com/English/Pages/Subsidiaries.aspx |title=Welcome to EGYPTAIR website |publisher=Egyptair |access-date=17 Januarie 2014 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20131030153126/http://www.egyptair.com/English/Pages/Subsidiaries.aspx |archive-date=30 Oktober 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> == Bestemmings == Sedert Januarie 2022 bedien EgyptAir 70 bestemmings in 56 lande.<ref>{{cite web|title=Egyptair|url=http://www.ch-aviation.com/portal/airline/MS|website=ch-aviation|access-date=14 Januarie 2022}}</ref> === Alliansies === In Oktober 2007 het die Hoof Uitvoerende Raad van [[Star Alliance]] ingestem om Egyptair as 'n toekomstige lid te aanvaar, die eerste lugredery van 'n [[Arabiese wêreld|Arabiese land]] en die tweede een in Afrika – ná [[South African Airways]] – om by die lugredery-alliansie aan te sluit.<ref name="Govscraps">{{cite news|title= Government scraps Egyptair privatisation|url= http://www.flightglobal.com/news/articles/government-scraps-egyptair-privatisation-220046/|work= Flightglobal|date= 4 December 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20131214204954/http://www.flightglobal.com/news/articles/government-scraps-egyptair-privatisation-220046/|archive-date= 14 December 2013}}</ref> <ref name="Star Alliance entry">{{cite news|title= Star Alliance entry to fuel Egyptair expansion|first= Graham|last= Dunn|work= Flightglobal|date= 23 October 2007|url= http://www.flightglobal.com/news/articles/star-alliance-entry-to-fuel-egyptair-expansion-218854/|archive-url= https://web.archive.org/web/20131214192840/http://www.flightglobal.com/news/articles/star-alliance-entry-to-fuel-egyptair-expansion-218854/|archive-date= 14 December 2013}}</ref> In 'n seremonie wat op 11 Julie 2008 by [[Kaïro Internasionale Lughawe]] gehou is, het die vervoerder die 21ste lid van hierdie alliansie geword, nege maande nadat dit die aansluitingsproses begin het.<ref name="Egyptair formally joins Star Alliance">{{cite news|last= Kaminski-Morrow|first= David|title= Egyptair formally joins Star Alliance|url= http://www.flightglobal.com/news/articles/egyptair-formally-joins-star-alliance-225271/|work= Flightglobal|date= 11 July 2008|location= London|archive-url= https://web.archive.org/web/20131213153713/http://www.flightglobal.com/news/articles/egyptair-formally-joins-star-alliance-225271/|archive-date= 13 December 2013}}</ref><ref name="21st member of Star Alliance">{{cite press release|title= Egyptair becomes 21st member of Star Alliance|publisher= Star Alliance|date= 11 July 2008|url= http://www.staralliance.com/en/press/egyptair-joining-release-final-prp/|archive-url= https://web.archive.org/web/20131216074550/http://www.staralliance.com/en/press/egyptair-joining-release-final-prp/|archive-date= 16 December 2013}}</ref> === Kodedeelooreenkomste === Egyptair het kodedeelooreenkomste met die volgende rederye:<ref>{{cite web|url=https://www.egyptair.com/en/about-egyptair/Pages/code-share-partners.aspx |title=Egyptair Code Share Partners |access-date=19 April 2020}}</ref><ref name="CAPA Egyptair profile">{{cite web|url=http://centreforaviation.com/profiles/airlines/egyptair-ms |title=Profile on Egyptair |website=CAPA|publisher=Centre for Aviation|access-date=2016-10-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20161031160716/http://centreforaviation.com/profiles/airlines/egyptair-ms |archive-date=2016-10-31|url-status=live}}</ref> {{Div col|colwidth=20em}} * [[Aegean Airlines]] * [[Air Cairo]]<ref>{{cite web|url=https://www.arabianaerospace.aero/egyptair-and-air-cairo-sign-codeshare-agreement.html|title=Egyptair and Air Cairo sign codeshare agreement|website=arabianaerospace.aero|date=1 September 2020}}</ref> * [[Air Canada]] * [[Air China]] * [[Air India]] * [[Asiana Airlines]] * [[Austrian Airlines]] * [[Avianca]] * [[Brussels Airlines]] * [[Etihad Airways]]<ref>{{cite news|title= Etihad Airways, Egyptair to expand codeshare|first= Kurt|last= Hofmann|publisher= Air Transport World|date= 17 April 2018|url= http://atwonline.com/airports-routes/etihad-airways-egyptair-expand-codeshare|archive-url= https://web.archive.org/web/20180418083229/http://atwonline.com/airports-routes/etihad-airways-egyptair-expand-codeshare|archive-date= 18 April 2018}}</ref> * [[Ethiopian Airlines]] * [[Gulf Air]] * [[Kenya Airways]]<ref>{{cite news|last1=Clark|first1=Oliver|title=Egyptair and Kenya Airways begin cross-alliance codeshare|url=https://www.flightglobal.com/news/articles/egyptair-and-kenya-airways-begin-cross-alliance-code-437830/|publisher=Flightglobal|date=2 June 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170616160502/https://www.flightglobal.com/news/articles/egyptair-and-kenya-airways-begin-cross-alliance-code-437830/|archive-date=16 June 2017|location=London}}</ref> * [[LOT Polish Airlines]]<ref>{{cite news|last1=Liu|first1=Jim|title=EGYPTAIR / LOT Polish Airlines begins codeshare partnership from Nov 2017|url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/275862/egyptair-lot-polish-airlines-begins-codeshare-partnership-from-nov-2017/|access-date=22 November 2017|work=Routesonline|date=22 November 2017}}</ref> * [[Lufthansa]] * [[Royal Air Maroc]] * [[Scandinavian Airlines]] * [[Singapore Airlines]] * [[Shenzhen Airlines]] * [[Suid-Afrikaanse Lugdiens]] * [[Swiss International Air Lines]] * [[TAP Air Portugal]]<ref name="TAP Portugal, Egyptair expand codeshare">{{cite news|last1=Hofmann|first1=Kurt|title=TAP Portugal, Egyptair expand codeshare|url=http://atwonline.com/airports-routes/tap-portugal-egyptair-expand-codeshare|publisher=Air Transport World|date=3 April 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180407143541/http://atwonline.com/airports-routes/tap-portugal-egyptair-expand-codeshare|archive-date=7 April 2018}}</ref> * [[Thai Airways]] * [[Turkish Airlines]] * [[Ukraine International Airlines]] * [[United Airlines]] {{div col end}} == Vloot == Teen Maart 2022 bestaan die vloot van EgyptAir uit:<ref>http://www.airfleets.net/flottecie/Egyptair.htm</ref> <center> {| class="wikitable" style="text-align:center;" |+ EgyptAir vloot |- ! rowspan="2" | Vliegtuig ! rowspan="2" | Diensbaar ! rowspan="2" | Bestellings ! colspan="3" | Passasiers<ref name="MS-layout">{{cite web |title=EGYPTAIR - Fleet |url=https://www.egyptair.com/en/about-egyptair/fleet/Pages/default.aspx |website=EGYPTAIR |access-date=25 Januarie 2022}}</ref> ! rowspan="2" | Notas |- ! <abbr title="Besigheidsklas">B</abbr> ! <abbr title="Ekonomiese klas">E</abbr> ! Totaal |- |Airbus A220-300 |10 |&mdash; |&mdash; |137 |137 |Twee verhuur aan Ibom Air.<ref>{{cite web |first=Yusuf |last=Babalola |url=https://leadership.ng/capacity-gap-forces-ibom-air-to-wet-lease-2-planes-from-egypt-air/ |title=Capacity Gap Forces Ibom Air To Wet-Lease 2 Planes From Egypt Air |publisher=Leadership |date=2021-07-02}}</ref> |- |[[Airbus A320|Airbus A320neo]] |8 |&mdash; |16 |126 |142 | |- |Airbus A321neo |&mdash; |7<ref name="A321neo order">{{cite web|title=Egyptair to lease A321neo, B787-9s from AerCap|url=https://www.ch-aviation.com/portal/news/83519-egyptair-to-lease-a321neo-b787-9s-from-aercap|access-date=18 November 2019|publisher=ch-aviation}}</ref><ref name="AACOJuly13">{{cite web|url=http://www.aaco.org/media-center/news/aaco-members/egyptair-receives-sixth-a320neo|access-date=13 July 2020|title=Egyptair receives sixth A320neo - AACO}}</ref> |colspan="3"|<abbr title="Nie nou beskikbaar nie">nnb</abbr> | |- |[[Airbus A330|Airbus A330-300]] |4 |&mdash; |36 |265 |301 | |- |rowspan="2"|[[Boeing 737|Boeing 737-800]] |20 |rowspan="2"|&mdash; |24 |120 |144 |rowspan="2"| |- |9 |16 |138 |154 |- |[[Boeing 777|Boeing 777-300ER]] |6 |&mdash; |49 |297 |346 | |- |[[Boeing 787 Dreamliner|Boeing 787-9]] |6 |2<ref>{{cite web |last1=John Whittle |first1=Nick |title=Egyptair to lease an additional 2 Boeing 787 Dreamliners |url=https://simpleflying.com/egypt-boeing-787-dreamliner/ |website=Simple Flying |access-date=25 Januarie 2020 |date=18 November 2019}}</ref><ref name="A321neo order"/> |30 |279 |309 | |- !Totaal !63 !9 !colspan="5"| |} </center> == Verwysings == {{Verwysings|2}} {{en-vertaal|Egyptair}} [[Kategorie:Lugrederye]] [[Kategorie:Vervoer in Egipte]] c6af8xbjlstgf7kqpgsd5pqti0ll095 2519640 2519639 2022-08-16T17:02:41Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Lugredery |logo = |logo_size = |IATA = MS |ICAO = MSR |callsign = EGYPTAIR |parent = EgyptAir Holding Company |founded = 7 Junie 1932&nbsp;<small>(as Misr Airlines)</small> |commenced = {{begin datum en ouderdom|1933|7}} |headquarters = EgyptAir Adminkompleks<br />[[Kaïro]], [[Egipte]] |key_people = * Kaptein Ahmed Adel (Voorsitter & HUB van EgyptAir Holding Company) * Kaptein Hisham El Nahas (Voorsitter van EgyptAir Airlines) |num_employees= 9&nbsp;000 (Desember 2014) |hubs = [[Kaïro Internasionale Lughawe]] |focus_cities = <div> * Borg El Arab Lughawe * Hurghada Internasionale Lughawe * Luxor Internasionale Lughawe * Sharm el-Sheikh Internasionale Lughawe </div> |frequent_flyer = EgyptAir Plus |sitkamer = |alliance = Star Alliance |subsidiaries = <div> * Air Sinai *EgyptAir Cargo *EgyptAir Express *Smart Aviation Company </div> |fleet_size = 70 |destinations = 90 <small>(insl. dogtermaatskappye)</small> |company_slogan = Enjoy the Sky <br />(Arabies: تتمتع السم) |website = http://www.egyptair.com/ }} '''EgyptAir''' ([[Arabies]]: مصر للطيران), is die vlagdraer [[lugredery]] van [[Egipte]].<ref>{{cite web |url=http://www.egyptair.com/English/Pages/Subsidiaries.aspx |title=Welcome to EGYPTAIR website |publisher=Egyptair |access-date=17 Januarie 2014 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20131030153126/http://www.egyptair.com/English/Pages/Subsidiaries.aspx |archive-date=30 Oktober 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> == Bestemmings == Sedert Januarie 2022 bedien EgyptAir 70 bestemmings in 56 lande.<ref>{{cite web|title=Egyptair|url=http://www.ch-aviation.com/portal/airline/MS|website=ch-aviation|access-date=14 Januarie 2022}}</ref> === Alliansies === In Oktober 2007 het die Hoof Uitvoerende Raad van [[Star Alliance]] ingestem om Egyptair as 'n toekomstige lid te aanvaar, die eerste lugredery van 'n [[Arabiese wêreld|Arabiese land]] en die tweede een in Afrika – ná [[South African Airways]] – om by die lugredery-alliansie aan te sluit.<ref name="Govscraps">{{cite news|title= Government scraps Egyptair privatisation|url= http://www.flightglobal.com/news/articles/government-scraps-egyptair-privatisation-220046/|work= Flightglobal|date= 4 December 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20131214204954/http://www.flightglobal.com/news/articles/government-scraps-egyptair-privatisation-220046/|archive-date= 14 December 2013}}</ref> <ref name="Star Alliance entry">{{cite news|title= Star Alliance entry to fuel Egyptair expansion|first= Graham|last= Dunn|work= Flightglobal|date= 23 October 2007|url= http://www.flightglobal.com/news/articles/star-alliance-entry-to-fuel-egyptair-expansion-218854/|archive-url= https://web.archive.org/web/20131214192840/http://www.flightglobal.com/news/articles/star-alliance-entry-to-fuel-egyptair-expansion-218854/|archive-date= 14 December 2013}}</ref> In 'n seremonie wat op 11 Julie 2008 by [[Kaïro Internasionale Lughawe]] gehou is, het die vervoerder die 21ste lid van hierdie alliansie geword, nege maande nadat dit die aansluitingsproses begin het.<ref name="Egyptair formally joins Star Alliance">{{cite news|last= Kaminski-Morrow|first= David|title= Egyptair formally joins Star Alliance|url= http://www.flightglobal.com/news/articles/egyptair-formally-joins-star-alliance-225271/|work= Flightglobal|date= 11 July 2008|location= London|archive-url= https://web.archive.org/web/20131213153713/http://www.flightglobal.com/news/articles/egyptair-formally-joins-star-alliance-225271/|archive-date= 13 December 2013}}</ref><ref name="21st member of Star Alliance">{{cite press release|title= Egyptair becomes 21st member of Star Alliance|publisher= Star Alliance|date= 11 July 2008|url= http://www.staralliance.com/en/press/egyptair-joining-release-final-prp/|archive-url= https://web.archive.org/web/20131216074550/http://www.staralliance.com/en/press/egyptair-joining-release-final-prp/|archive-date= 16 December 2013}}</ref> === Kodedeelooreenkomste === Egyptair het kodedeelooreenkomste met die volgende rederye:<ref>{{cite web|url=https://www.egyptair.com/en/about-egyptair/Pages/code-share-partners.aspx |title=Egyptair Code Share Partners |access-date=19 April 2020}}</ref><ref name="CAPA Egyptair profile">{{cite web|url=http://centreforaviation.com/profiles/airlines/egyptair-ms |title=Profile on Egyptair |website=CAPA|publisher=Centre for Aviation|access-date=2016-10-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20161031160716/http://centreforaviation.com/profiles/airlines/egyptair-ms |archive-date=2016-10-31|url-status=live}}</ref> {{Div col|colwidth=20em}} * [[Aegean Airlines]] * [[Air Cairo]]<ref>{{cite web|url=https://www.arabianaerospace.aero/egyptair-and-air-cairo-sign-codeshare-agreement.html|title=Egyptair and Air Cairo sign codeshare agreement|website=arabianaerospace.aero|date=1 September 2020}}</ref> * [[Air Canada]] * [[Air China]] * [[Air India]] * [[Asiana Airlines]] * [[Austrian Airlines]] * [[Avianca]] * [[Brussels Airlines]] * [[Etihad Airways]]<ref>{{cite news|title= Etihad Airways, Egyptair to expand codeshare|first= Kurt|last= Hofmann|publisher= Air Transport World|date= 17 April 2018|url= http://atwonline.com/airports-routes/etihad-airways-egyptair-expand-codeshare|archive-url= https://web.archive.org/web/20180418083229/http://atwonline.com/airports-routes/etihad-airways-egyptair-expand-codeshare|archive-date= 18 April 2018}}</ref> * [[Ethiopian Airlines]] * [[Gulf Air]] * [[Kenya Airways]]<ref>{{cite news|last1=Clark|first1=Oliver|title=Egyptair and Kenya Airways begin cross-alliance codeshare|url=https://www.flightglobal.com/news/articles/egyptair-and-kenya-airways-begin-cross-alliance-code-437830/|publisher=Flightglobal|date=2 June 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170616160502/https://www.flightglobal.com/news/articles/egyptair-and-kenya-airways-begin-cross-alliance-code-437830/|archive-date=16 June 2017|location=London}}</ref> * [[LOT Polish Airlines]]<ref>{{cite news|last1=Liu|first1=Jim|title=EGYPTAIR / LOT Polish Airlines begins codeshare partnership from Nov 2017|url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/275862/egyptair-lot-polish-airlines-begins-codeshare-partnership-from-nov-2017/|access-date=22 November 2017|work=Routesonline|date=22 November 2017}}</ref> * [[Lufthansa]] * [[Royal Air Maroc]] * [[Scandinavian Airlines]] * [[Singapore Airlines]] * [[Shenzhen Airlines]] * [[Suid-Afrikaanse Lugdiens]] * [[Swiss International Air Lines]] * [[TAP Air Portugal]]<ref name="TAP Portugal, Egyptair expand codeshare">{{cite news|last1=Hofmann|first1=Kurt|title=TAP Portugal, Egyptair expand codeshare|url=http://atwonline.com/airports-routes/tap-portugal-egyptair-expand-codeshare|publisher=Air Transport World|date=3 April 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180407143541/http://atwonline.com/airports-routes/tap-portugal-egyptair-expand-codeshare|archive-date=7 April 2018}}</ref> * [[Thai Airways]] * [[Turkish Airlines]] * [[Ukraine International Airlines]] * [[United Airlines]] {{div col end}} == Vloot == Teen Maart 2022 bestaan die vloot van EgyptAir uit:<ref>http://www.airfleets.net/flottecie/Egyptair.htm</ref> <center> {| class="wikitable" style="text-align:center;" |+ EgyptAir vloot |- ! rowspan="2" | Vliegtuig ! rowspan="2" | Diensbaar ! rowspan="2" | Bestellings ! colspan="3" | Passasiers<ref name="MS-layout">{{cite web |title=EGYPTAIR - Fleet |url=https://www.egyptair.com/en/about-egyptair/fleet/Pages/default.aspx |website=EGYPTAIR |access-date=25 Januarie 2022}}</ref> ! rowspan="2" | Notas |- ! <abbr title="Besigheidsklas">B</abbr> ! <abbr title="Ekonomiese klas">E</abbr> ! Totaal |- |Airbus A220-300 |10 |&mdash; |&mdash; |137 |137 |Twee verhuur aan Ibom Air.<ref>{{cite web |first=Yusuf |last=Babalola |url=https://leadership.ng/capacity-gap-forces-ibom-air-to-wet-lease-2-planes-from-egypt-air/ |title=Capacity Gap Forces Ibom Air To Wet-Lease 2 Planes From Egypt Air |publisher=Leadership |date=2021-07-02}}</ref> |- |[[Airbus A320|Airbus A320neo]] |8 |&mdash; |16 |126 |142 | |- |Airbus A321neo |&mdash; |7<ref name="A321neo order">{{cite web|title=Egyptair to lease A321neo, B787-9s from AerCap|url=https://www.ch-aviation.com/portal/news/83519-egyptair-to-lease-a321neo-b787-9s-from-aercap|access-date=18 November 2019|publisher=ch-aviation}}</ref><ref name="AACOJuly13">{{cite web|url=http://www.aaco.org/media-center/news/aaco-members/egyptair-receives-sixth-a320neo|access-date=13 July 2020|title=Egyptair receives sixth A320neo - AACO}}</ref> |colspan="3"|<abbr title="Nie nou beskikbaar nie">nnb</abbr> | |- |[[Airbus A330|Airbus A330-300]] |4 |&mdash; |36 |265 |301 | |- |rowspan="2"|[[Boeing 737|Boeing 737-800]] |20 |rowspan="2"|&mdash; |24 |120 |144 |rowspan="2"| |- |9 |16 |138 |154 |- |[[Boeing 777|Boeing 777-300ER]] |6 |&mdash; |49 |297 |346 | |- |[[Boeing 787 Dreamliner|Boeing 787-9]] |6 |2<ref>{{cite web |last1=John Whittle |first1=Nick |title=Egyptair to lease an additional 2 Boeing 787 Dreamliners |url=https://simpleflying.com/egypt-boeing-787-dreamliner/ |website=Simple Flying |access-date=25 Januarie 2020 |date=18 November 2019}}</ref><ref name="A321neo order"/> |30 |279 |309 | |- !Totaal !63 !9 !colspan="5"| |} </center> == Verwysings == {{Verwysings|2}} {{en-vertaal|Egyptair}} [[Kategorie:Lugrederye]] [[Kategorie:Vervoer in Egipte]] etq7gtqcsc7tk69dkp8yiekr0izjsmv 2519646 2519640 2022-08-16T17:34:55Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Lugredery |logo = |logo_size = |IATA = MS |ICAO = MSR |callsign = EGYPTAIR |parent = EgyptAir Holding Company |founded = 7 Junie 1932&nbsp;<small>(as Misr Airlines)</small> |commenced = {{begin datum en ouderdom|1933|7}} |headquarters = EgyptAir Adminkompleks<br />[[Kaïro]], [[Egipte]] |key_people = * Kaptein Ahmed Adel (Voorsitter & HUB van EgyptAir Holding Company) * Kaptein Hisham El Nahas (Voorsitter van EgyptAir Airlines) |num_employees= 9&nbsp;000 (Desember 2014) |hubs = [[Kaïro Internasionale Lughawe]] |focus_cities = <div> * [[Borg El Arab Internasionale Lughawe|Borg El Arab Lughawe]] * Hurghada Internasionale Lughawe * Luxor Internasionale Lughawe * [[Sharm el-Sheikh Internasionale Lughawe]] </div> |frequent_flyer = EgyptAir Plus |sitkamer = |alliance = Star Alliance |subsidiaries = <div> * Air Sinai * EgyptAir Cargo * EgyptAir Express * Smart Aviation Company </div> |fleet_size = 70 |destinations = 90 <small>(insl. dogtermaatskappye)</small> |company_slogan = Enjoy the Sky <br />(Arabies: تتمتع السم) |website = http://www.egyptair.com/ }} '''EgyptAir''' ([[Arabies]]: مصر للطيران), is die vlagdraer [[lugredery]] van [[Egipte]].<ref>{{cite web |url=http://www.egyptair.com/English/Pages/Subsidiaries.aspx |title=Welcome to EGYPTAIR website |publisher=Egyptair |access-date=17 Januarie 2014 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20131030153126/http://www.egyptair.com/English/Pages/Subsidiaries.aspx |archive-date=30 Oktober 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> == Bestemmings == Sedert Januarie 2022 bedien EgyptAir 70 bestemmings in 56 lande.<ref>{{cite web|title=Egyptair|url=http://www.ch-aviation.com/portal/airline/MS|website=ch-aviation|access-date=14 Januarie 2022}}</ref> === Alliansies === In Oktober 2007 het die Hoof Uitvoerende Raad van [[Star Alliance]] ingestem om Egyptair as 'n toekomstige lid te aanvaar, die eerste lugredery van 'n [[Arabiese wêreld|Arabiese land]] en die tweede een in Afrika – ná [[South African Airways]] – om by die lugredery-alliansie aan te sluit.<ref name="Govscraps">{{cite news|title= Government scraps Egyptair privatisation|url= http://www.flightglobal.com/news/articles/government-scraps-egyptair-privatisation-220046/|work= Flightglobal|date= 4 December 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20131214204954/http://www.flightglobal.com/news/articles/government-scraps-egyptair-privatisation-220046/|archive-date= 14 December 2013}}</ref> <ref name="Star Alliance entry">{{cite news|title= Star Alliance entry to fuel Egyptair expansion|first= Graham|last= Dunn|work= Flightglobal|date= 23 October 2007|url= http://www.flightglobal.com/news/articles/star-alliance-entry-to-fuel-egyptair-expansion-218854/|archive-url= https://web.archive.org/web/20131214192840/http://www.flightglobal.com/news/articles/star-alliance-entry-to-fuel-egyptair-expansion-218854/|archive-date= 14 December 2013}}</ref> In 'n seremonie wat op 11 Julie 2008 by [[Kaïro Internasionale Lughawe]] gehou is, het die vervoerder die 21ste lid van hierdie alliansie geword, nege maande nadat dit die aansluitingsproses begin het.<ref name="Egyptair formally joins Star Alliance">{{cite news|last= Kaminski-Morrow|first= David|title= Egyptair formally joins Star Alliance|url= http://www.flightglobal.com/news/articles/egyptair-formally-joins-star-alliance-225271/|work= Flightglobal|date= 11 July 2008|location= London|archive-url= https://web.archive.org/web/20131213153713/http://www.flightglobal.com/news/articles/egyptair-formally-joins-star-alliance-225271/|archive-date= 13 December 2013}}</ref><ref name="21st member of Star Alliance">{{cite press release|title= Egyptair becomes 21st member of Star Alliance|publisher= Star Alliance|date= 11 July 2008|url= http://www.staralliance.com/en/press/egyptair-joining-release-final-prp/|archive-url= https://web.archive.org/web/20131216074550/http://www.staralliance.com/en/press/egyptair-joining-release-final-prp/|archive-date= 16 December 2013}}</ref> === Kodedeelooreenkomste === Egyptair het kodedeelooreenkomste met die volgende rederye:<ref>{{cite web|url=https://www.egyptair.com/en/about-egyptair/Pages/code-share-partners.aspx |title=Egyptair Code Share Partners |access-date=19 April 2020}}</ref><ref name="CAPA Egyptair profile">{{cite web|url=http://centreforaviation.com/profiles/airlines/egyptair-ms |title=Profile on Egyptair |website=CAPA|publisher=Centre for Aviation|access-date=2016-10-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20161031160716/http://centreforaviation.com/profiles/airlines/egyptair-ms |archive-date=2016-10-31|url-status=live}}</ref> {{Div col|colwidth=20em}} * [[Aegean Airlines]] * [[Air Cairo]]<ref>{{cite web|url=https://www.arabianaerospace.aero/egyptair-and-air-cairo-sign-codeshare-agreement.html|title=Egyptair and Air Cairo sign codeshare agreement|website=arabianaerospace.aero|date=1 September 2020}}</ref> * [[Air Canada]] * [[Air China]] * [[Air India]] * [[Asiana Airlines]] * [[Austrian Airlines]] * [[Avianca]] * [[Brussels Airlines]] * [[Etihad Airways]]<ref>{{cite news|title= Etihad Airways, Egyptair to expand codeshare|first= Kurt|last= Hofmann|publisher= Air Transport World|date= 17 April 2018|url= http://atwonline.com/airports-routes/etihad-airways-egyptair-expand-codeshare|archive-url= https://web.archive.org/web/20180418083229/http://atwonline.com/airports-routes/etihad-airways-egyptair-expand-codeshare|archive-date= 18 April 2018}}</ref> * [[Ethiopian Airlines]] * [[Gulf Air]] * [[Kenya Airways]]<ref>{{cite news|last1=Clark|first1=Oliver|title=Egyptair and Kenya Airways begin cross-alliance codeshare|url=https://www.flightglobal.com/news/articles/egyptair-and-kenya-airways-begin-cross-alliance-code-437830/|publisher=Flightglobal|date=2 June 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170616160502/https://www.flightglobal.com/news/articles/egyptair-and-kenya-airways-begin-cross-alliance-code-437830/|archive-date=16 June 2017|location=London}}</ref> * [[LOT Polish Airlines]]<ref>{{cite news|last1=Liu|first1=Jim|title=EGYPTAIR / LOT Polish Airlines begins codeshare partnership from Nov 2017|url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/275862/egyptair-lot-polish-airlines-begins-codeshare-partnership-from-nov-2017/|access-date=22 November 2017|work=Routesonline|date=22 November 2017}}</ref> * [[Lufthansa]] * [[Royal Air Maroc]] * [[Scandinavian Airlines]] * [[Singapore Airlines]] * [[Shenzhen Airlines]] * [[Suid-Afrikaanse Lugdiens]] * [[Swiss International Air Lines]] * [[TAP Air Portugal]]<ref name="TAP Portugal, Egyptair expand codeshare">{{cite news|last1=Hofmann|first1=Kurt|title=TAP Portugal, Egyptair expand codeshare|url=http://atwonline.com/airports-routes/tap-portugal-egyptair-expand-codeshare|publisher=Air Transport World|date=3 April 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180407143541/http://atwonline.com/airports-routes/tap-portugal-egyptair-expand-codeshare|archive-date=7 April 2018}}</ref> * [[Thai Airways]] * [[Turkish Airlines]] * [[Ukraine International Airlines]] * [[United Airlines]] {{div col end}} == Vloot == Teen Maart 2022 bestaan die vloot van EgyptAir uit:<ref>http://www.airfleets.net/flottecie/Egyptair.htm</ref> <center> {| class="wikitable" style="text-align:center;" |+ EgyptAir vloot |- ! rowspan="2" | Vliegtuig ! rowspan="2" | Diensbaar ! rowspan="2" | Bestellings ! colspan="3" | Passasiers<ref name="MS-layout">{{cite web |title=EGYPTAIR - Fleet |url=https://www.egyptair.com/en/about-egyptair/fleet/Pages/default.aspx |website=EGYPTAIR |access-date=25 Januarie 2022}}</ref> ! rowspan="2" | Notas |- ! <abbr title="Besigheidsklas">B</abbr> ! <abbr title="Ekonomiese klas">E</abbr> ! Totaal |- |Airbus A220-300 |10 |&mdash; |&mdash; |137 |137 |Twee verhuur aan Ibom Air.<ref>{{cite web |first=Yusuf |last=Babalola |url=https://leadership.ng/capacity-gap-forces-ibom-air-to-wet-lease-2-planes-from-egypt-air/ |title=Capacity Gap Forces Ibom Air To Wet-Lease 2 Planes From Egypt Air |publisher=Leadership |date=2021-07-02}}</ref> |- |[[Airbus A320|Airbus A320neo]] |8 |&mdash; |16 |126 |142 | |- |Airbus A321neo |&mdash; |7<ref name="A321neo order">{{cite web|title=Egyptair to lease A321neo, B787-9s from AerCap|url=https://www.ch-aviation.com/portal/news/83519-egyptair-to-lease-a321neo-b787-9s-from-aercap|access-date=18 November 2019|publisher=ch-aviation}}</ref><ref name="AACOJuly13">{{cite web|url=http://www.aaco.org/media-center/news/aaco-members/egyptair-receives-sixth-a320neo|access-date=13 July 2020|title=Egyptair receives sixth A320neo - AACO}}</ref> |colspan="3"|<abbr title="Nie nou beskikbaar nie">nnb</abbr> | |- |[[Airbus A330|Airbus A330-300]] |4 |&mdash; |36 |265 |301 | |- |rowspan="2"|[[Boeing 737|Boeing 737-800]] |20 |rowspan="2"|&mdash; |24 |120 |144 |rowspan="2"| |- |9 |16 |138 |154 |- |[[Boeing 777|Boeing 777-300ER]] |6 |&mdash; |49 |297 |346 | |- |[[Boeing 787 Dreamliner|Boeing 787-9]] |6 |2<ref>{{cite web |last1=John Whittle |first1=Nick |title=Egyptair to lease an additional 2 Boeing 787 Dreamliners |url=https://simpleflying.com/egypt-boeing-787-dreamliner/ |website=Simple Flying |access-date=25 Januarie 2020 |date=18 November 2019}}</ref><ref name="A321neo order"/> |30 |279 |309 | |- !Totaal !63 !9 !colspan="5"| |} </center> == Verwysings == {{Verwysings|2}} {{en-vertaal|Egyptair}} [[Kategorie:Lugrederye]] [[Kategorie:Vervoer in Egipte]] hj8qjgyy3dj3jocy6lnnmprjw0xi9wd 0 87980 2519706 1897351 2022-08-16T21:30:37Z Aliwal2012 39067 /* Verkeersvolumes */ wikitext text/x-wiki {{Infobox airport | name = Pietermaritzburg-lughawe | image = | image-width = | caption = | IATA = PZB | ICAO = FAPM | type = Openbaar | owner = | operator = | city-served = [[Pietermaritzburg]] | location = | metric-elev = | elevation-f = 2 423 | elevation-m = 739 | coordinates = {{coord|29|38|48|S|30|23|54|O|type:airport}} | latd = 29 | latm = 38 | lats = 48 | latNS = S | longd= 30 | longm= 23 | longs= 54 | longEW= E | coordinates_type = | coordinates_region = ZA-ZN | coordinates_notitle = | image_map = | image_mapsize = | image_map_alt = | image_map_caption = | pushpin_map = KwaZulu-Natal | pushpin_label_position = | pushpin_label = '''PZB''' | pushpin_map_alt = | pushpin_mapsize = | pushpin_image = | pushpin_map_caption = Ligging in KwaZulu-Natal | website = | metric-rwy = | r1-number = 16/34 | r1-length-f = 5043 | r1-length-m = 1537 | r1-surface = Teer | h1-number = | h1-length-f = | h1-length-m = | h1-surface = | stat-year = | stat1-header = | stat1-data = | footnotes = }} '''Pietermaritzburg-lughawe''' ([[IATA-kode]]: PZB, [[ICAO]]: FAPM), voorheen bekend as Oribi Lughawe, is 'n [[lughawe]] in [[Pietermaritzburg]], in KwaZulu-Natal, [[Suid-Afrika]]. Die lughawe bedien die stad van Pietermaritzburg en omgewing sowel as die westelike voorstede van [[Durban]]. Die lughawegebou en aanlêkaai is in 2013 opgegradeer.<ref> http://www.sanews.gov.za/south-africa/pmb-airport-gets-makeover </ref> == Lugrederye == [[Lêer:Pietermaritzburg Airport arrivals area.jpg|duimnael|'n Vliegtuig van Airlink vanuit die aankomsarea gesien]] * [[Airlink]] — [[O.R. Tambo Internasionale Lughawe]], [[Johannesburg]] * Federal Air — Ulundi Lughawe * [[South African Express]] — [[O.R. Tambo Internasionale Lughawe]] == Lugvaartkundige inligting == === Navigasiehulp<ref>http://www.caa.co.za/</ref> === {| class="wikitable" |- ! Soort ! Identifikasie ! Frekwensie |- | NDB | OBI | 280 |- | NDB | ORI | 422.5 |- | NDB | PU | 407 |- | NDB | PZ | 257 |- | VOR | PMV | 117.9 |} === Kommunikasie === Kommunikasiefrekwensie 122.0&nbsp;MHz <!--- === Notes === The airport has [[Pilot Controlled Lighting|Pilot Controlled night landing facilities]]. The lights are normally off and are switched on for a period of 15 minutes when Aircrew transmit 5 or 7 clicks in rapid succession on the communication frequency, depending on the intensity required (30% or 100%). [[Instrument Approach|Cloud break procedures]] are authorized onto runways 16 and 34. The procedures are fairly complicated due to the hilly terrain surrounding the airport. --> == Verkeersvolumes == [[Lêer:Pietermaritzburg Airport Passenger Terminal.jpg|duimnael|Die beskeie passasiersterminaal van die parkeerarea af gesien]] {| class="toccolours sortable" border="1" cellpadding="5" style="border-collapse:collapse" |+ '''Jaarlikse passasiersgetalle vir Pietermaritzburg-lughawe'''<ref>{{Cite web |url=http://www.msunduziinvestmentconference.co.za/download/documents/PMB%20Investment%202015.pptx |title=Archived copy |access-date=2 October 2015 |archive-date=3 October 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151003085230/http://www.msunduziinvestmentconference.co.za/download/documents/PMB%20Investment%202015.pptx |url-status=dead }}</ref> ! Jaar || Passasiers || % verandering |- ! 2010 | 59&nbsp;199 || {{decrease}}2,0% |- ! 2011 | 95&nbsp;875 || {{increase}}62,0% |- ! 2012 | 102&nbsp;688 || {{increase}}7,1% |- ! 2013 | 109&nbsp;897 || {{increase}}7,0% |- ! 2014 | 125&nbsp;836 || {{increase}}14.5% |- ! 2015 | 129&nbsp;848 || {{increase}}3.2% |} == Nabygeleë toeristebesienswaardighede == * [[Howickwaterval]] * [[Midmardam]] * [[Vallei van 'n Duisend Heuwels]] == Verwysings == {{Verwysings}} {{Passasierslughawens van Suid-Afrika}} {{en-vertaal|Pietermaritzburg Airport}} [[Kategorie:Lughawens in Suid-Afrika]] [[Kategorie:Pietermaritzburg]] ckiibvw3fy8ob0dutsdtmu2fzrwjowq 0 90539 2519627 2458830 2022-08-16T15:49:56Z Aliwal2012 39067 opd 2022 wikitext text/x-wiki {{kleinletter}} {{Inligtingskas Lugredery | airline = easyJet | logo = EasyJet_logo.svg | logo_size = 250 | image = | image_size = | image_caption = | IATA = U2 | ICAO = EZY | callsign = EASY | aoc = | headquarters = [[Lughawe Londen-Luton|Londen Luton-lughawe]]<br />[[Luton]], Verenigde Koninkryk | parent = EasyJet plc | founded = {{begin datum en ouderdom|1995|3}} deur Sir Stelios Haji-Ioannou | commenced = | key_people = Stephen Hester (Voorsitter)<br />Johan Lundgren (HUB) | bases = [[Lughawe Londen-Luton]]<br />[[Lughawe Londen-Gatwick]] | frequent_flyer = | alliance = | fleet_size = 324 | destinations = 134 | revenue = {{verlies}} £1 458 miljoen (2021)<ref name=ar>{{cite web |url=https://corporate.easyjet.com/~/media/Files/E/Easyjet/pdf/investors/results-centre/2021/annual-report-2021.pdf|title=Annual Report 2021 |publisher=easyjet |access-date=16 Februarie 2022}}</ref> | operating_income = {{verlies}} (£1 036 miljoen) (2021)<ref name=ar/> | net_income = {{wins}} (£858 miljoen) (2021)<ref name=ar/> | assets = | equity = | num_employees = 13&nbsp;000 (2022)<ref name=ar/> | company_slogan = "Europe by EasyJet" <br /> "Business by EasyJet" <br /> "This is Generation easyJet" | website = http://www.EasyJet.com }} '''EasyJet''' ([[IATA-kode]]: '''U2''', [[ICAO]]: '''EZJ'''), gestileer as '''easyJet''', is 'n Britse [[laekostelugredery]] gebaseer op [[Lughawe Londen-Luton|Londen Lutonlughawe]].<ref>{{webaanhaling|url=http://uk.reuters.com/business/quotes/companyProfile?symbol=EZJ.L |titel=Company Profile &#124; Reuters.co.uk |uitgewer=Uk.reuters.com |toegangsdatum=17 Januarie 2014}}</ref> Dit is die grootste lugredery van die [[Verenigde Koninkryk]] volgens aantal passasiers vervoer, en bedryf plaaslike en internasionale geskeduleerde dienste op meer as 600 roetes na 32 lande.<ref>{{cite web |url=http://www.EasyJet.com/EN/Routemap/ |title=Route Map &#124; Flights to European Destinations and Beyond |publisher=easyJet |access-date=17 Januarie 2014 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191226103409/http://www.easyjet.com/EN/Routemap/ |archive-date=26 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref><ref name="ADB">{{cite web |url=http://www.theairdb.com/airline/EasyJet.html |title=EasyJet airline details |publisher=theAirDB |access-date=26 Januarie 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190811043326/http://www.theairdb.com/airline/easyJet.html |archive-date=11 Augustus 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> ''EasyJet plc'' is gelys op die Londense Aandelebeurs en is 'n deel van die FTSE 100-indeks.<ref>{{webaanhaling | titel = EasyJet and London Stock Exchange to join FTSE 100 index | url = http://www.bbc.co.uk/news/business-21692178 | uitgewer = BBC News| datum = 7 Maart 2013| toegangsdatum = 7 Maart 2013}}</ref> EasyGroup Holdings Ltd (die beleggingsvoertuig van easyJet stigter Sir Stelios Haji-Ioannou en sy gesin) is die grootste aandeelhouer met 'n 34,62% belang (teen Julie 2014).<ref> [http://otp.investis.com/clients/uk/easyjet/rns/regulatory-story.aspx?cid=2&newsid=431707 easyJet plc ("the Company") Holding(s) in Company]</ref> Dit verskaf werk aan 13&nbsp;000 mense, oral oor [[Europa]], maar veral in die Verenigde Koninkryk. <ref name=employees>{{cite web |title=EasyJet corporate website |url=http://2013annualreport.easyjet.com/ |publisher=EasyJet |access-date=25 Januarie 2014 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191122142641/http://2013annualreport.easyjet.com/ |archive-date=22 November 2019 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> EasyJet het vinnig uitgebrei sedert sy stigting in 1995, en gegroei deur 'n kombinasie van verkrygings<ref name="GO1">{{cite web |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/1990691.stm |title=EasyJet buys Go for £374m |publisher=BBC |date=16 Mei 2002 |access-date=28 Januarie 2010 |language=en |archive-url=https://www.webcitation.org/5n7M8djCe?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/1990691.stm |archive-date=28 Januarie 2010 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> <ref name="GB1">{{cite web |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/7061246.stm |title=EasyJet agrees to buy GB Airways |publisher=BBC |date=25 Oktober 2007 |access-date=28 Januarie 2010 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090115082059/http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/7061246.stm |archive-date=15 Januarie 2009 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> en basisopeninge gedryf deur verbruikersvraag na laekoste lugreise. Die lugredery, saam met mede-maatskappy easyJet Switserland, bedryf tans meer as 200 vliegtuie, meestal die Airbus A319.<ref name=fleet>{{webaanhaling|title = Annual report and accounts 2009 |url = http://2009annualreport.EasyJet.com/files/pdf/EasyJet_AR09.pdf |bladsy=20 |toegangsdatum =25 Januarie 2010 | publisher=EasyJet}}</ref> Dit het 23 basisse in Europa, die grootste een is [[Lughawe Londen-Gatwick|Londen-Gatwick]]. <ref name=fleet /> In 2013 het easyJet meer as 60 miljoen passasiers vervoer<ref name=employees /> en is die tweede grootste [[laekosteredery]] in Europa na [[Ryanair]].<ref> {{webaanhaling |url=http://www.ryanair.com/doc/investor/2009/Annual_report_2009_web.pdf |uitgewer=Ryanair |titel=Annual Report 2009 |page=3 |toegangsdatum=25 Januarie 2010}}</ref> == Effektiewe kostebesparing == By easyJet word die pryse laag gehou deur koste te bespaar, onder andere deur passasiers vir etes aan boord te laat betaal, deur nie deur reisagente te werk nie en deur meer as 90% van die kaartjies via die internet te verkoop. Die afwesigheid van verskillende klasse in die kajuit lewer kostevoordele op, omdat daar geen addisionele items soos koerante of verskillende spysenieringsprodukte nodig is nie. Daarbenewens word die omdraaityd so kort moontlik gehou, deur byvoorbeeld streng op te tree teen reisigers wat laat opdaag, en die kajuit na die vlug deur die kajuitpersoneel te laat opruim. Dit kan lei tot een heen-en-weervlug méér as wat 'n tradisionele redery in dieselfde tyd kan maak. In teenstelling met ander sogenaamde prysvegters, soos Ryanair, wat hoofsaaklik na klein provinsiale lughawens vlieg om koste te bespaar op landing en hantering, vlieg easyJet wel na die groter lughawens (soos [[Lughawe Parys-Charles de Gaulle|Parys-Charles de Gaulle]], [[Lughawe Schiphol|Amsterdam-Schiphol]], [[Barcelona–El Prat-lughawe|Barcelona–El Prat]] en Brussel Internasionale Lughawe). EasyJet probeer om hom op hierdie wyse te vestig as goedkoop alternatief vir sakereisigers. == Verwysings == {{Verwysings}} {{en-vertaal|EasyJet}} [[Kategorie:Britse maatskappye]] [[Kategorie:Lugrederye]] b7vjgwdxjzfpladn4iqwl0dipg7ycn9 2519628 2519627 2022-08-16T15:53:44Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki {{kleinletter}} {{Inligtingskas Lugredery | airline = easyJet | logo = EasyJet_logo.svg | logo_size = 250 | image = | image_size = | image_caption = | IATA = U2 | ICAO = EZY | callsign = EASY | aoc = | headquarters = [[Lughawe Londen-Luton|Londen Luton-lughawe]]<br />[[Luton]], Verenigde Koninkryk | parent = EasyJet plc | founded = {{begin datum en ouderdom|1995|3}} deur Sir Stelios Haji-Ioannou | commenced = | key_people = Stephen Hester (Voorsitter)<br />Johan Lundgren (HUB) | bases = [[Lughawe Londen-Luton]]<br />[[Lughawe Londen-Gatwick]] | frequent_flyer = | alliance = | fleet_size = 324 | destinations = 134 | revenue = {{verlies}} £1 458 miljoen (2021)<ref name=ar>{{cite web |url=https://corporate.easyjet.com/~/media/Files/E/Easyjet/pdf/investors/results-centre/2021/annual-report-2021.pdf|title=Annual Report 2021 |publisher=easyjet |access-date=16 Februarie 2022}}</ref> | operating_income = {{verlies}} (£1 036 miljoen) (2021)<ref name=ar/> | net_income = {{wins}} (£858 miljoen) (2021)<ref name=ar/> | assets = | equity = | num_employees = 13&nbsp;000 (2022)<ref name=ar/> | company_slogan = "Europe by EasyJet" <br /> "Business by EasyJet" <br /> "This is Generation easyJet" | website = http://www.EasyJet.com }} '''EasyJet''' ([[IATA-kode]]: '''U2''', [[ICAO]]: '''EZJ'''), gestileer as '''easyJet''', is 'n Britse multinasionale [[laekostelugredery]] gebaseer op [[Lughawe Londen-Luton|Londen Lutonlughawe]].<ref>{{webaanhaling|url=http://uk.reuters.com/business/quotes/companyProfile?symbol=EZJ.L |titel=Company Profile &#124; Reuters.co.uk |uitgewer=Uk.reuters.com |toegangsdatum=17 Januarie 2014}}</ref> Dit is die grootste lugredery van die [[Verenigde Koninkryk]] volgens aantal passasiers vervoer, en bedryf plaaslike en internasionale geskeduleerde dienste op meer as 600 roetes na 32 lande.<ref>{{cite web |url=http://www.EasyJet.com/EN/Routemap/ |title=Route Map &#124; Flights to European Destinations and Beyond |publisher=easyJet |access-date=17 Januarie 2014 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191226103409/http://www.easyjet.com/EN/Routemap/ |archive-date=26 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref><ref name="ADB">{{cite web |url=http://www.theairdb.com/airline/EasyJet.html |title=EasyJet airline details |publisher=theAirDB |access-date=26 Januarie 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190811043326/http://www.theairdb.com/airline/easyJet.html |archive-date=11 Augustus 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> ''EasyJet plc'' is gelys op die Londense Aandelebeurs en is 'n deel van die FTSE 100-indeks.<ref>{{webaanhaling | titel = EasyJet and London Stock Exchange to join FTSE 100 index | url = http://www.bbc.co.uk/news/business-21692178 | uitgewer = BBC News| datum = 7 Maart 2013| toegangsdatum = 7 Maart 2013}}</ref> EasyGroup Holdings Ltd (die beleggingsvoertuig van easyJet stigter Sir Stelios Haji-Ioannou en sy gesin) is die grootste aandeelhouer met 'n 34,62% belang (teen Julie 2014).<ref> [http://otp.investis.com/clients/uk/easyjet/rns/regulatory-story.aspx?cid=2&newsid=431707 easyJet plc ("the Company") Holding(s) in Company]</ref> teen 2022 verskaf dit werk aan 13&nbsp;000 mense, oral oor [[Europa]], maar veral in die Verenigde Koninkryk.<ref name=employees>{{cite web |title=EasyJet corporate website |url=http://2013annualreport.easyjet.com/ |publisher=EasyJet |access-date=25 Januarie 2014 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191122142641/http://2013annualreport.easyjet.com/ |archive-date=22 November 2019 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> EasyJet het vinnig uitgebrei sedert sy stigting in 1995, en gegroei deur 'n kombinasie van verkrygings<ref name="GO1">{{cite web |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/1990691.stm |title=EasyJet buys Go for £374m |publisher=BBC |date=16 Mei 2002 |access-date=28 Januarie 2010 |language=en |archive-url=https://www.webcitation.org/5n7M8djCe?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/1990691.stm |archive-date=28 Januarie 2010 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref><ref name="GB1">{{cite web |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/7061246.stm |title=EasyJet agrees to buy GB Airways |publisher=BBC |date=25 Oktober 2007 |access-date=28 Januarie 2010 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090115082059/http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/7061246.stm |archive-date=15 Januarie 2009 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> en basisopeninge gedryf deur verbruikersvraag na laekoste lugreise. Die lugredery, saam met medemaatskappy easyJet Switserland, bedryf tans meer as 320 vliegtuie, meestal die Airbus A319.<ref name=fleet>{{webaanhaling|title = Annual report and accounts 2009 |url = http://2009annualreport.EasyJet.com/files/pdf/EasyJet_AR09.pdf |bladsy=20 |toegangsdatum =25 Januarie 2010 | publisher=EasyJet}}</ref> Dit het 23 basisse in Europa, die grootste een is [[Lughawe Londen-Gatwick|Londen-Gatwick]].<ref name="fleet" /> In 2013 het easyJet meer as 60 miljoen passasiers vervoer<ref name="employees" /> en is die tweede grootste [[laekosteredery]] in Europa na [[Ryanair]].<ref> {{webaanhaling |url=http://www.ryanair.com/doc/investor/2009/Annual_report_2009_web.pdf |uitgewer=Ryanair |titel=Annual Report 2009 |page=3 |toegangsdatum=25 Januarie 2010}}</ref> == Effektiewe kostebesparing == By easyJet word die pryse laag gehou deur koste te bespaar, onder andere deur passasiers vir etes aan boord te laat betaal, deur nie deur reisagente te werk nie en deur meer as 90% van die kaartjies via die internet te verkoop. Die afwesigheid van verskillende klasse in die kajuit lewer kostevoordele op, omdat daar geen addisionele items soos koerante of verskillende spysenieringsprodukte nodig is nie. Daarbenewens word die omdraaityd so kort moontlik gehou, deur byvoorbeeld streng op te tree teen reisigers wat laat opdaag, en die kajuit na die vlug deur die kajuitpersoneel te laat opruim. Dit kan lei tot een heen-en-weervlug méér as wat 'n tradisionele redery in dieselfde tyd kan maak. In teenstelling met ander sogenaamde prysvegters, soos Ryanair, wat hoofsaaklik na klein provinsiale lughawens vlieg om koste te bespaar op landing en hantering, vlieg easyJet wel na die groter lughawens (soos [[Lughawe Parys-Charles de Gaulle|Parys-Charles de Gaulle]], [[Lughawe Schiphol|Amsterdam-Schiphol]], [[Barcelona–El Prat-lughawe|Barcelona–El Prat]] en Brussel Internasionale Lughawe). EasyJet probeer om hom op hierdie wyse te vestig as goedkoop alternatief vir sakereisigers. == Verwysings == {{Verwysings}} {{en-vertaal|EasyJet}} [[Kategorie:Britse maatskappye]] [[Kategorie:Lugrederye]] kvlbt6gft01zttno96xoruocxvvc9g4 0 90540 2519674 2473943 2022-08-16T18:52:16Z Aliwal2012 39067 opruim wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Lugredery |airline=Monarch Airlines |image=Airbus_A320-200_Monarch_Airlines_GLA.jpg |logo= |fleet_size=35 (met sluiting) |destinations=43 (met sluiting) |IATA=ZB |ICAO=MON |callsign=MONARCH |founded=5 Junie 1967 |commenced=5 April 1968 |company_slogan = |headquarters=[[Lughawe Londen-Luton]]<br/>Luton, Verenigde Koninkryk |key_people=Iain Rawlinson (Voorsitter)<br />Andrew Swaffield (Best. direkteur) |bases= *Birmingham *East Midlands *Leeds/Bradford *Londen-Gatwick *Londen-Luton *Manchester |frequent_flyer=Vantage Club |lounge= |alliance= |website=http://www.monarch.co.uk }} '''Monarch Airlines''' was 'n Britse [[lugredery]] gebaseer op [[Lughawe Londen-Luton|Londen Luton-lughawe]],<ref>[http://www.monarch.co.uk/faq/flights/contact-us/press-office Monarch Airlines.] Besoek op 6 November 2010.</ref> en het geskeduleerde vlugte bedryf na bestemmings om die [[Middellandse See]], die [[Kanariese Eilande]], [[Ciprus]], [[Egipte]], [[Griekeland]] en [[Turkye]], met bykomende huurvlugdienste na [[Europa]], die [[Verenigde State van Amerika]], die Karibiese Eilande, [[Indië]] en [[Afrika]]. Die lugredery was besit deur Globus Travel Group, met sy hoofkantoor by Luton en ook basisse by Birmingham, East Midlands, Leeds/Bradford, [[Lughawe Londen-Gatwick|Gatwick]] en [[Manchester-lughawe]]. Monarch was destyds die oudste Britse lugredery wat nie sy oorspronklike naam verander het nie. Dit het werk verskaf aan ongeveer 3 000 werknemers.<ref>[http://www.monarch.co.uk/about-us/corporate/facts-and-figures Monarch feite & syfers]</ref> Monarch Airlines het meer as 6,8 miljoen passasiers in 2013 vervoer, 'n toename van 8% in vergelyking met 2012 en 'n rekord vir die lugredery. Die maatskappy het oor 'n "Tipe A" operateurslisensie van die Verenigde Koninkryk Burgerlugvaartowerheid beskik, wat dit gemagtig het om passasiers, vrag en pos op vliegtuie met 20 of meer sitplekke te vervoer.<ref>{{Cite web |url=http://www.caa.co.uk/default.aspx?categoryid=183&pagetype=90&pageid=340 |title=Operateurslisensie |access-date=21 Augustus 2014 |archive-date=11 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070311005729/http://www.caa.co.uk/default.aspx?categoryid=183&pagetype=90&pageid=340 |url-status=dead }}</ref> == Vliegtuie == Monarch se vloot het uit 30 vliegtuie bestaan: 4 [[Airbus A300]], 5 [[Airbus A320]], 16 Airbus A321, 2 Airbus A330 en 3 [[Boeing 757]] vliegtuie. Monarch het 6 [[Boeing 787 Dreamliner]]s bestel wat in 2013 afgelewer moes word, maar het daarna hul bestelling gekanselleer. == Voorvalle == Monarch Airlines het 2 voorvalle gehad, maar niemand het omgekom nie. Op 22 Mei 2002 het 'n Monarch Boeing 757s se landingstel ingegee omdat die vlieënier die voorwiele te vinnig neergeplaas het tydens die landing op Gibraltar-lughawe. Op 17 Maart 2006 het die vlugbemanning van 'n Boeing 757-200 sigkontak met die aanloopbaan verloor tydens 'n poging om op die Gibraltar-lughawe te land. Gedurende die daaropvolgende rondomvlug het die vliegtuig byna in die Rots van Gibraltar vasgevlieg. Die vliegtuig is daarna herlei na Malaga om 'n soortgelyke probleem te voorkom. == Verwysings == {{Verwysings}} {{en-vertaal|Monarch Airlines}} [[Kategorie:Britse maatskappye]] [[Kategorie:Lugrederye]] 3jie7rz1se5skwfxudjm8bzdbicjzd2 0 92638 2519721 2497258 2022-08-17T04:41:03Z 196.25.96.251 wikitext text/x-wiki == Bibliografie == * [[Dana Snyman|Snyman, Dana]]: Anderkant die scrap. Kaapstad: [[Human & Rousseau]], 2007. ISBN 0-7981-4714-8 * Snyman, Dana: Skipskop, Koebaai. Wegbreek, Februarie-Maart 2005. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|DC3}} [[Kategorie:Nedersettings in die Wes-Kaap]] 1db1epq6zhtlcankvorue6aahyyljp3 2519722 2519721 2022-08-17T05:34:16Z Oesjaar 7467 Wysigings deur [[Special:Contributions/196.25.96.251|196.25.96.251]] teruggerol na laaste weergawe deur [[User:Sobaka|Sobaka]] wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Suid-Afrikaanse dorp | naam = Skipskop | inheemse_naam = | ander_naam = | beeld_stadsilhoeët = | beeldbyskrif = | duimdrukkeretiketposisie= | latd = 34 |latm = 31 |lats = 44 | longd = 20 |longm = 25 |longs = 23 | provinsie = Wes-Kaap | distrik = Overberg | munisipaliteit = Kaap Agulhas | stigtingsdatum = | regeringstipe = | leier_party = | leiertitel = | leiernaam = | oppervlakvoetnotas = <ref name="census2001"> [http://census.adrianfrith.com/place/19302 Skipskop] ''Sensus 2001'' </ref> | oppervlak_totaal_km2 = 0.96 | hoogte_m = | bevolking_totaal = 55 | bevolking_soos_op = 2001 | bevolkingvoetnotas = <ref name="census2001" /> | demografie1_voetnotas = <ref name="census2001" /> | persent_swart = | persent_kleurling = 38.2% | persent_asiër = | persent_wit = 61.8% | persent_ander = | demografie2_voetnotas = <ref name="census2001" /> | demografie2_titel1 = [[Afrikaans]] | demografie2_info1 = 83.6% | demografie2_titel2 = [[Engels]] | demografie2_info2 = 16.4% | demografie2_titel3 = | demografie2_info3 = | demografie2_titel4 = | demografie2_info4 = | demografie2_titel5 = Ander | demografie2_info5 = | poskode = | poskode2 = | skakelkode = | sensuskode = | webwerf = }} Die terrein wes van [[Waenhuiskrans]] waar die dorpie '''Skipskop''' geleë was, vorm nou deel van die [[Lugmagbasis Overberg|Overberg-toetsbaan]]. Skipskop het bekendheid verwerf deur die gelyknamige liedjie van [[David Kramer]]. Teen 1960 het die bevolking op 125 mense gestaan wat 'n bestaan gemaak het as [[visvang|vissers]] en [[Boer (landbou)|bestaansboere]]. In 1984 is die dorpie en omliggende plase onteien en ontruim en deur [[Krygkor]] oorgeneem. Dit sluit aan by die [[De Hoop-natuurreservaat]]. Verskeie groot [[skip|skepe]] het hier gestrand. Die bekendste was die ''Maid of the Thames'' in 1848 en die ''Willem de Zwijger'' in 1863. == Bibliografie == * [[Dana Snyman|Snyman, Dana]]: Anderkant die scrap. Kaapstad: [[Human & Rousseau]], 2007. ISBN 0-7981-4714-8 * Snyman, Dana: Skipskop, Koebaai. Wegbreek, Februarie-Maart 2005. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|DC3}} [[Kategorie:Nedersettings in die Wes-Kaap]] f46i4uwl4f2mk923wg6surohmj626kb 0 97146 2519717 2500173 2022-08-17T03:18:23Z Mieliestronk 53283 /* Handel */ wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Wêrelderfenisgebied |naam = Groot-Zimbabwe |beeld = [[Lêer:Great-Zimbabwe-2.jpg|290px]] |beeldbyskrif= Binne die ruïnes van Groot-Zimbabwe |lande = {{vlagland|Zimbabwe}} |onderafdelings = |tipe = Kultuur |kriteria = i, iii, vi |ID = 364 |skakel = |streek = [[Afrika]] |duimdrukkerkaart = Zimbabwe |duimdrukkerkaartbyskrif = Ligging van Groot-Zimbabwe in Zimbabwe |duimdrukkeretiketposisie = onderkant |duimdrukkerkaartgrootte = |kaart_byskrif = |breedtegraad = 20 |breedtegraad_m = 16 |breedtegraad_s = |breedtegraad_NS = S |lengtegraad = 30 |lengtegraad_m = 56 |lengtegraad_s = |lengtegraad_OW = O |koördinate = |jaar = 1986 |sessie = 10de |uitbreiding = |bedreigd = }} '''Groot-Zimbabwe''' ([[Engels]]: ''Great Zimbabwe'', [[Shona (taal)|Shona]]: ''Masvingo eZimbabwe'') is ’n ruïnestad, sowat 39&nbsp;km suidoos vanaf [[Masvingo]] en in die [[Masvingo (provinsie)|gelyknamige provinsie]] in [[Zimbabwe]] geleë. Die nedersetting op die gelyknamige plato het as hoofstad van die Koninkryk Zimbabwe gedien, wat behalwe vir Zimbabwe ook groot dele van [[Mosambiek]] beheer het. Groot-Zimbabwe het tydens sy bloeitydperk vanaf die 11de tot middel van die 15de eeu ’n bevolking van sowat 18&nbsp;000 gehad, is deur die monarge van Zimbabwe as koninklike paleis gebruik en was die politiese magsentrum. Die rykdom van die [[metropool]] was gebaseer op handel in [[bees]]te, [[goud]] en ander produkte. Getuienis van die geestelike sentrum is die Zimbabwe-voëls uit [[seepsteen]]. Die aanleg is die grootste voor-koloniale steenmakery in [[Afrika suid van die Sahara]] en een van die oudste. [[Lêer:Gr Zimbabwe map.png|duimnael|links|Kaart van die ruïnes van Groot-Zimbabwe]] Die stad was reeds verlate en vervalle toe Europeërs vir die eerste keer in die 16de eeu op die stad afgekom het. Verkeerdelik is dit vir ’n lang tyd as die tuiste van die koningin van Saba geïnterpreteer, maar die resultate van argeologiese navorsing weerlê hierdie tesis. Die oorsprongtyd word in die laat [[Ystertydperk]] gedateer, wat in die streek ooreenstem met die 11de eeu. Die groot strukture is deur die Shona-voorvaders gebou. Die klipstad strek oor ’n area van 7,22&nbsp;km². Onder die groot strukture se mees prominente kenmerke was die mure, waarvan sommige meer as vyf meter hoog was. Dit is sonder messelkalk gebou. Die vroegste bekende geskrewe aantekening van die Groot-Zimbabwiese ruïnes was in 1531 deur Vicente Pegado, kaptein van die Portugese garnisoen Sofala, langs die kus van die hedendaagse [[Mosambiek]]. Hy het dit as ''Symbaoe'' opgeteken. Die eerste bevestigde besoek deur Europeërs was laat in die 19de eeu, met ondersoeke na die terrein wat in 1871 begin het. Later was studies van die monument kontroversieël in die argeologiese wêreld, met politieke druk wat deur die regering van [[Rhodesië]] op argeoloë geplaas is om te ontken dat dit deur inheemse Afrikane gebou is. Groot-Zimbabwe is intussen as nasionale monument deur die Zimbabwiese regering erken en die moderne onafhanklike staat is daarna genoem. Die woord “groot” onderskei die terrein van die honderde kleiner ruïnes wat oor die Zimbabwiese hoëveld versprei is. Daar is 200 sulke terreine in [[Suider-Afrika]], soos Bumbuse in Zimbabwe en Manyikeni in Mosambiek, met monumentale mure sonder messelkalk gebou. Groot-Zimbabwe is die grootste van hierdie terreine. Die Groot-Zimbabwe Nasionale Monument is in 1986 deur [[Unesco]] as [[wêrelderfenisgebied]] gelys. == Naam == [[Lêer:Conical tower.jpg|duimnael|Die koniese toring in die groot omheining van Groot-Zimbabwe]] Zimbabwe is die [[Shona (taal)|Shona]]-naam vir die ruïnes, soos eerste in 1531 deur Vicente Pegado opgeteken. Pegado het opgemerk dat “die inboorlinge van die land hierdie strukture Symbaoe noem, wat in hul taal ‘hof’ beteken.” Die naam bevat ‘dzimba’, die Shona-term vir ‘huise’. Daar is twee teorieë oor die etimologie van die naam. Die eerste stel voor dat die woord van ‘Dzimba-dza-mabwe’ afkomstig is, vertaal vanuit die Karanga-dialek van Shona as “groot kliphuise”. ’n Tweede teorie sê dat Zimbabwe se naam uit ‘dzimba-hwe’ gevorm is, wat in die Zezuru-dialek van Shona “geëerde huise” beteken, soos gewoonlik na die huise of grafte van hoofmanne verwys is. == Nedersetting == [[Lêer:Great-zim-aerial-looking-West.JPG|duimnael|’n Lugbeeld van Groot-Zimbabwe]] Die meeste akademici glo dat dit deur lede van die Gokomere-kultuur gebou is. Hulle is die voorvaders van die moderne Shona van Zimbabwe. Die Groot-Zimbabwe-nedersetting is teen die vierde eeu gevestig. Tussen die vierde en sewende eeue het gemeenskappe van die Gokomere- of Ziwa-kulture die vallei getem. Hulle het gemyn en [[yster]] bewerk, maar geen klipstrukture gebou nie. Hierdie is die vroegste Ystertydperknedersetting in die gebied wat deur argeologiese opgrawings geïdentifiseer is. == Konstruksie en groei == [[Lêer:Great inclosure - Great Zimbabwe (15).jpg|duimnael|Groot Kamp]] Konstruksie aan die klipstrukture dateer uit die 11de eeu en het vir meer as 300 jaar voortgeduur. Die ruïnes by Groot-Zimbabwe is van die oudste en grootste strukture in Suider-Afrika en is die tweede oudste naas Mapungubwe in Suid-Afrika. Die mees formidabele struktuur, waarna daar algemeen as die Groot Kamp verwys word, se mure is tot 11 meter hoog oor ’n afstand van sowat 250 meter, wat dit die grootste antieke struktuur in [[Afrika suid van die Sahara]] maak. David Beach glo dat die stad en sy nasie, die Koninkryk Zimbabwe, van 1200 tot 1500 gefloreer het, hoewel ’n ietwat vroeër datum vir sy heengaan geïmpliseer word deur ’n beskrywing in die vroeë 1500’s deur João de Barros. Sy groei is in verband gebring met die agteruitgang van Mapungubwe vanaf die 1300’s, danksy klimaatsverandering, of die groter beskikbaarheid van [[goud]] in die hinterland van Groot-Zimbabwe. Volgens tradisionele skattings het Groot-Zimbabwe ’n bevolking van tot 18&nbsp;000 tydens sy bloeityd gehad. Maar ’n meer onlangse opname het bevind dat die bevolking waarskynlik nooit meer as 10&nbsp;000 was nie. Die ruïnes wat nog bestaan is heeltemal van klip gebou en strek oor 730 hektaar. == Kenmerke van die reünes == [[Lêer:Great Zimbabwe 8.jpg|duimnael|Groot-Zimbabwe se groot mure]] In 1531 het Vicente Pegado Zimbabwe as volg beskryf: “By die goudmyne van binnelandse vlaktes tussen die [[Limpopo (rivier)|Limpopo]]- en [[Zambezirivier]]e is daar ’n enorme fort van klip gebou, en dit blyk dat geen messelkalk dit aanmekaar bind nie. Hierdie struktuur is byna deur heuwels omring, waarop nog strukture soortgelyk aan hierdie een staan en een daarvan is ’n toring meer as 22 meter hoog. Die inheemse mense van die land noem hierdie strukture Symbaoe, wat in hul taal ‘hof’ beteken.” Die ruïnes vorm drie verskillende argitektoniese groepe. Dit staan as die Heuwelkompleks, die Valleikompleks en die Groot Kamp bekend. Die Heuwelkompleks is die oudste en is van die negende tot die dertiende eeue bewoon. Die Groot Kamp is van die dertiende tot die vyftiende eeue bewoon en die Valleikompleks van die veertiende tot sestiende eeue. Noemenswaardige kenmerke van die Heuwelkompleks sluit die Oostelike Kamp in, waarin die Zimbabwe-voëls glo gestaan het, asook ’n hoë balkon-kamp wat oor die Oostelike Kamp uitkyk en ’n reusagtige rots in ’n soortgelyke vorm as die Zimbabwe-voël. Die Groot Kamp bestaan uit ’n binnemuur wat ’n reeks strukture omring, en ’n jonger buitemuur. Die Keëlvormige Toring, 5,5 meter in diameter en 9 meter hoog, is tussen die twee mure gebou. Die Valleikompleks is in die Bo- en Ondervalleiruïnes verdeel, met verskillende periodes van bewoning. Daar is verskillende argeologiese interpretasies van hierdie groeperings. Een moontlikheid is dat die komplekse die werk van opeenvolgende konings verteenwoordig: sommige van die nuwe heersers het ’n nuwe woning gebou. Die fokus van mag het van die Heuwelkompleks in die twaalfde eeu na die Groot Kamp, die Bo-Vallei en eindelike die Onder-Vallei verskuif in die vroeë sestiende eeu. Die alternatiewe “strukturalistiese” interpretasie hou vol dat die verskillende komplekse verskillende funksies gehad het: die Heuwelkompleks was ’n tempel, die Valleikompleks was vir die inwoners en die Groot Kamp was deur die koning gebruik. Strukture wat meer uitgebreid was, is waarskynlik vir die konings gebou, hoewel daar ’n argument is dat die datering van opgrawings in die komplekse nie hierdie interpretasie steun nie. == Koninklike artefakte == [[Lêer:Soapstone birds on pedestals.jpg|duimnael|Voëls gekerf uit seepsteen, Groot-Zimbabwe]] Die belangrikste artefakte wat by die monument gevind is, is die agt Zimbabwe-voëls. Dit is uit mikahoudende seepsteen gekerf, aan die bopunt van monoliete die hoogte van ’n mens. Gleuwe in ’n platform by die Oostelike Kamp van die Heuwelkompleks blyk ontwerp te wees om die monoliete met die Zimbabwe-voëls te hou, maar aangesien dit nie by hul oorspronklike plek gevind is nie, kan daar nie bepaal word watter monoliet en voël waar was nie. Ander artefakte sluit in seepsteenfiguurtjies, pottebakkersartikels, ysterklokke, ivoorartikels, koperware, brons spiespunte, ystergietblokke en smeltkroese, en goue krale, armbande, halssnoere en skede. Glaskrale en porselein van [[Chinese Keiserryk|China]] en [[Persiese Ryk|Persië]], onder ander buitelandse artefakte, is ook gevind en getuig van die internasionale handelsbande van die koninkryk. Deel van die uitgebreide klipruïnes van die groot stad, wat vandag steeds staan, is die agt monolitiese voëls wat uit seepsteen gekerf is. Daar word geglo dat dit die bateleurarend verteenwoordig – ’n goeie omen, beskermende gees en boodskapper van die gode in die Shona-kultuur. == Handel == Argeologiese getuienis dui daarop dat Groot-Zimbabwe ’n handelsentrum geword het, met artefakte wat suggereer dat die stad deel van ’n handelsnetwerk gevorm het wat aan Kilwa gekoppel word en tot so ver as China gestrek het. Kopermunte wat by Kilwa Kisiwani gevind is blyk van dieselfde suiwer erts te wees wat aan die [[Swahili]]-kus gevind is. Hierdie internasionale handel was hoofsaaklik in goud en ivoor; sommige skattings dui aan dat meer as 20 miljoen onse goud uit die grond ontgin is. Internasionale handel was bykomend tot die plaaslike [[landbou]]handel, waarbinne vee veral belangrik was. Die groot veetroppe wat aan die stad voorsien het, het seisoenaal getrek en is deur die hof bestuur. Chinese potskerwe, Arabiese munte, glaskrale en ander uitheemse items is by Zimbabwe gevind. Ten spyte van hierdie sterk internasionale handelsbande is daar geen bewyse dat argitektoniese konsepte tussen Groot-Zimbabwe en sentra soos Kilwa geruil is nie. == Agteruitgang == [[Lêer:Conical tower.jpg|duimnael|Die Zimbabwe-voel op die [[vlag van Zimbabwe]]]] Moontlike oorsake vir die agteruitgang en eindelike verlating van die terrein om en by 1450 sluit ’n afname in handel in vergelyking met terreine verder noord in, asook die uitputting van die goudmyne, politieke instabiliteit, en hongersnood en watertekorte wat deur klimaatsverandering veroorsaak is. Die Mutapa-staat het in die vyftiende eeu ontstaan uit die noordwaartse uitbreiding van die Groot Zimbabwe-tradisie. Dit is deur Nyatsimba Mutota van Groot-Zimbabwe gestig nadat hy gestuur is om nuwe [[sout]]bronne in die noorde te gaan soek. Hierdie teorie ondersteun die oortuiging dat Groot-Zimbabwe se kwyning deur ’n tekort aan hulpbronne veroorsaak is. Groot Zimbabwe was die voorganger van die Khami- en Nyanga-kulture. == Galery == <center><gallery mode="packed" heights="180px"> Great-Zimbabwe.jpg|Uitsig oor die ruïnes soos vanaf die suide gesien, 1997 Wall of the great enclosure, Great Zimbabwe.JPG|Die muur van die groot omheining, 2010 Zim-bird.jpg|Kopie van 'n Zimbabwe-voël uit seepsteen Shona witch doctor (Zimbabwe).jpg|'n Sangoma van die [[Mashona]] naby Groot-Zimbabwe </gallery></center> == Sien ook == * [[Lys van Wêrelderfenisgebiede]] == Bronne == * Beach, David (1998). ''"Cognitive Archaeology and Imaginary History at Great Zimbabwe". Current Anthropology.'' '''39''': 47–72. doi:10.1086/204698. * Fleminger, David (2008). ''Mapungubwe Cultural Landscape. 30 Degrees South. bl. 57.'' ISBN 978-0-9584891-5-7 * Frederikse, Julie (1990) [1982]. ''"(1) Before the war". None But Ourselves.'' Biddy Partridge (photographer). Harare: Oral Traditions Association of Zimbabwe with Anvil Press''.'' bl. 10–11. ISBN 0-7974-0961-0 * M. Sibanda, H. Moyana et al. 1992. ''The African Heritage. History for Junior Secondary Schools. Book 1''. Zimbabwe Publishing House. ISBN 978-0-908300-00-6 * Shadreck Chirikure; Innocent Pikirayi (2008). ''"Inside and outside the dry stone walls: revisiting the material culture of Great Zimbabwe". Antiquity.'' '''82''' (318): 976–993. doi:10.1017/S0003598X00097726. * Michel Lafon (1994). ''"Shona Class 5 revisited: a case against *ri as Class 5 nominal prefix" (PDF). Zambezia. '''21''': 51–80.''. Sien ook ''Lawrence J. Vale (1999). "Mediated monuments and national identity". Journal of Architecture.'' '''4''' (4): 391–408. doi:10.1080/136023699373774. * McCall-Theal, G. (1900). ''Records of South-eastern Africa. VI (book 10).'' Cape Town: Cape Colony Printers. bl. 264–273. * Huffman, Thomas N. (2008). ''"Climate change during the Iron Age in the Shashe-Limpopo Basin, southern Africa". Journal of Archaeological Science.'' '''35''' (7): 2032–2047. doi:10.1016/j.jas.2008.01.005. * Gilbert Pwiti (1991). ''"Trade and economies in southern Africa: the archaeological evidence" (PDF). Zambezia.'' '''18''': 119–129. * Kuklick, Henrika (1991). ''"Contested monuments: the politics of archaeology in southern Africa".'' In George W. Stocking (ed''.). Colonial situations: essays on the contextualization of ethnographic knowledge.'' Univ of Wisconsin Press. bl. 135–170. ISBN 978-0-299-13124-1 * Chirikure, S.; et al. (2017). ''"What was the population of Great Zimbabwe (CE1000 – 1800)". PLoS ONE.'' '''12''' (6): e0178335. doi:10.1371/journal.pone.0178335. PMC 5470674. PMID 28614397 * Collett, D. P.; A. E. Vines; E. G. Hughes (1992). ''"The chronology of the Valley Enclosures: implications for the interpretation of Great Zimbabwe". African Archaeological Review.'' '''10''': 139–161. doi:10.1007/BF01117699. * Gayre, R. (1972). ''The origin of the Zimbabwean Civilization.'' Galaxie Press, Rhodesia. * Karin Holmgren; Helena Öberg (2006). ''"Climate Change in Southern and Eastern Africa during the past millennium and its implications for societal development". Environment, Development and Sustainability. '''8''':'' 1573–2975. doi:10.1007/s10668-005-5752-5''.'' * Gilbert Pwiti (2004). ''"Economic change, ideology and the development of cultural complexity in northern Zimbabwe". Azania: Archaeological Research in Africa.'' '''39''': 265–282. doi:10.1080/00672700409480403. * Oliver, Roland; Anthony Atmore (1975). ''Medieval Africa 1250–1800.'' Cambridge: Cambridge University Press. bl. 738. ISBN 0-521-20413-5 * Huffman, Thomas (1972). ''"The rise and fall of Zimbabwe". The Journal of African History.'' '''13''' (3): 353–366. doi:10.1017/S0021853700011683. == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Great Zimbabwe|Groot-Zimbabwe}} * {{en}} {{Wikivoyage|Great_Zimbabwe|Groot-Zimbabwe}} * {{en}} {{cite web |url=https://www.britannica.com/place/Great-Zimbabwe |title=Great Zimbabwe |publisher=[[Encyclopædia Britannica]] |accessdate=28 Julie 2020}} {{de-vertaal|Groß-Simbabwe}} {{en-vertaal|Great Zimbabwe}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geografie van Zimbabwe]] [[Kategorie:Geskiedenis van Zimbabwe]] [[Kategorie:Wêrelderfenisgebiede in Zimbabwe]] [[Kategorie:Argeologiese vindplekke]] ld0ug3mg967ecxvo23tz6rmwhzfyznq 2519730 2519717 2022-08-17T06:39:52Z 196.15.154.226 /* Agteruitgang */ regstelling wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Wêrelderfenisgebied |naam = Groot-Zimbabwe |beeld = [[Lêer:Great-Zimbabwe-2.jpg|290px]] |beeldbyskrif= Binne die ruïnes van Groot-Zimbabwe |lande = {{vlagland|Zimbabwe}} |onderafdelings = |tipe = Kultuur |kriteria = i, iii, vi |ID = 364 |skakel = |streek = [[Afrika]] |duimdrukkerkaart = Zimbabwe |duimdrukkerkaartbyskrif = Ligging van Groot-Zimbabwe in Zimbabwe |duimdrukkeretiketposisie = onderkant |duimdrukkerkaartgrootte = |kaart_byskrif = |breedtegraad = 20 |breedtegraad_m = 16 |breedtegraad_s = |breedtegraad_NS = S |lengtegraad = 30 |lengtegraad_m = 56 |lengtegraad_s = |lengtegraad_OW = O |koördinate = |jaar = 1986 |sessie = 10de |uitbreiding = |bedreigd = }} '''Groot-Zimbabwe''' ([[Engels]]: ''Great Zimbabwe'', [[Shona (taal)|Shona]]: ''Masvingo eZimbabwe'') is ’n ruïnestad, sowat 39&nbsp;km suidoos vanaf [[Masvingo]] en in die [[Masvingo (provinsie)|gelyknamige provinsie]] in [[Zimbabwe]] geleë. Die nedersetting op die gelyknamige plato het as hoofstad van die Koninkryk Zimbabwe gedien, wat behalwe vir Zimbabwe ook groot dele van [[Mosambiek]] beheer het. Groot-Zimbabwe het tydens sy bloeitydperk vanaf die 11de tot middel van die 15de eeu ’n bevolking van sowat 18&nbsp;000 gehad, is deur die monarge van Zimbabwe as koninklike paleis gebruik en was die politiese magsentrum. Die rykdom van die [[metropool]] was gebaseer op handel in [[bees]]te, [[goud]] en ander produkte. Getuienis van die geestelike sentrum is die Zimbabwe-voëls uit [[seepsteen]]. Die aanleg is die grootste voor-koloniale steenmakery in [[Afrika suid van die Sahara]] en een van die oudste. [[Lêer:Gr Zimbabwe map.png|duimnael|links|Kaart van die ruïnes van Groot-Zimbabwe]] Die stad was reeds verlate en vervalle toe Europeërs vir die eerste keer in die 16de eeu op die stad afgekom het. Verkeerdelik is dit vir ’n lang tyd as die tuiste van die koningin van Saba geïnterpreteer, maar die resultate van argeologiese navorsing weerlê hierdie tesis. Die oorsprongtyd word in die laat [[Ystertydperk]] gedateer, wat in die streek ooreenstem met die 11de eeu. Die groot strukture is deur die Shona-voorvaders gebou. Die klipstad strek oor ’n area van 7,22&nbsp;km². Onder die groot strukture se mees prominente kenmerke was die mure, waarvan sommige meer as vyf meter hoog was. Dit is sonder messelkalk gebou. Die vroegste bekende geskrewe aantekening van die Groot-Zimbabwiese ruïnes was in 1531 deur Vicente Pegado, kaptein van die Portugese garnisoen Sofala, langs die kus van die hedendaagse [[Mosambiek]]. Hy het dit as ''Symbaoe'' opgeteken. Die eerste bevestigde besoek deur Europeërs was laat in die 19de eeu, met ondersoeke na die terrein wat in 1871 begin het. Later was studies van die monument kontroversieël in die argeologiese wêreld, met politieke druk wat deur die regering van [[Rhodesië]] op argeoloë geplaas is om te ontken dat dit deur inheemse Afrikane gebou is. Groot-Zimbabwe is intussen as nasionale monument deur die Zimbabwiese regering erken en die moderne onafhanklike staat is daarna genoem. Die woord “groot” onderskei die terrein van die honderde kleiner ruïnes wat oor die Zimbabwiese hoëveld versprei is. Daar is 200 sulke terreine in [[Suider-Afrika]], soos Bumbuse in Zimbabwe en Manyikeni in Mosambiek, met monumentale mure sonder messelkalk gebou. Groot-Zimbabwe is die grootste van hierdie terreine. Die Groot-Zimbabwe Nasionale Monument is in 1986 deur [[Unesco]] as [[wêrelderfenisgebied]] gelys. == Naam == [[Lêer:Conical tower.jpg|duimnael|Die koniese toring in die groot omheining van Groot-Zimbabwe]] Zimbabwe is die [[Shona (taal)|Shona]]-naam vir die ruïnes, soos eerste in 1531 deur Vicente Pegado opgeteken. Pegado het opgemerk dat “die inboorlinge van die land hierdie strukture Symbaoe noem, wat in hul taal ‘hof’ beteken.” Die naam bevat ‘dzimba’, die Shona-term vir ‘huise’. Daar is twee teorieë oor die etimologie van die naam. Die eerste stel voor dat die woord van ‘Dzimba-dza-mabwe’ afkomstig is, vertaal vanuit die Karanga-dialek van Shona as “groot kliphuise”. ’n Tweede teorie sê dat Zimbabwe se naam uit ‘dzimba-hwe’ gevorm is, wat in die Zezuru-dialek van Shona “geëerde huise” beteken, soos gewoonlik na die huise of grafte van hoofmanne verwys is. == Nedersetting == [[Lêer:Great-zim-aerial-looking-West.JPG|duimnael|’n Lugbeeld van Groot-Zimbabwe]] Die meeste akademici glo dat dit deur lede van die Gokomere-kultuur gebou is. Hulle is die voorvaders van die moderne Shona van Zimbabwe. Die Groot-Zimbabwe-nedersetting is teen die vierde eeu gevestig. Tussen die vierde en sewende eeue het gemeenskappe van die Gokomere- of Ziwa-kulture die vallei getem. Hulle het gemyn en [[yster]] bewerk, maar geen klipstrukture gebou nie. Hierdie is die vroegste Ystertydperknedersetting in die gebied wat deur argeologiese opgrawings geïdentifiseer is. == Konstruksie en groei == [[Lêer:Great inclosure - Great Zimbabwe (15).jpg|duimnael|Groot Kamp]] Konstruksie aan die klipstrukture dateer uit die 11de eeu en het vir meer as 300 jaar voortgeduur. Die ruïnes by Groot-Zimbabwe is van die oudste en grootste strukture in Suider-Afrika en is die tweede oudste naas Mapungubwe in Suid-Afrika. Die mees formidabele struktuur, waarna daar algemeen as die Groot Kamp verwys word, se mure is tot 11 meter hoog oor ’n afstand van sowat 250 meter, wat dit die grootste antieke struktuur in [[Afrika suid van die Sahara]] maak. David Beach glo dat die stad en sy nasie, die Koninkryk Zimbabwe, van 1200 tot 1500 gefloreer het, hoewel ’n ietwat vroeër datum vir sy heengaan geïmpliseer word deur ’n beskrywing in die vroeë 1500’s deur João de Barros. Sy groei is in verband gebring met die agteruitgang van Mapungubwe vanaf die 1300’s, danksy klimaatsverandering, of die groter beskikbaarheid van [[goud]] in die hinterland van Groot-Zimbabwe. Volgens tradisionele skattings het Groot-Zimbabwe ’n bevolking van tot 18&nbsp;000 tydens sy bloeityd gehad. Maar ’n meer onlangse opname het bevind dat die bevolking waarskynlik nooit meer as 10&nbsp;000 was nie. Die ruïnes wat nog bestaan is heeltemal van klip gebou en strek oor 730 hektaar. == Kenmerke van die reünes == [[Lêer:Great Zimbabwe 8.jpg|duimnael|Groot-Zimbabwe se groot mure]] In 1531 het Vicente Pegado Zimbabwe as volg beskryf: “By die goudmyne van binnelandse vlaktes tussen die [[Limpopo (rivier)|Limpopo]]- en [[Zambezirivier]]e is daar ’n enorme fort van klip gebou, en dit blyk dat geen messelkalk dit aanmekaar bind nie. Hierdie struktuur is byna deur heuwels omring, waarop nog strukture soortgelyk aan hierdie een staan en een daarvan is ’n toring meer as 22 meter hoog. Die inheemse mense van die land noem hierdie strukture Symbaoe, wat in hul taal ‘hof’ beteken.” Die ruïnes vorm drie verskillende argitektoniese groepe. Dit staan as die Heuwelkompleks, die Valleikompleks en die Groot Kamp bekend. Die Heuwelkompleks is die oudste en is van die negende tot die dertiende eeue bewoon. Die Groot Kamp is van die dertiende tot die vyftiende eeue bewoon en die Valleikompleks van die veertiende tot sestiende eeue. Noemenswaardige kenmerke van die Heuwelkompleks sluit die Oostelike Kamp in, waarin die Zimbabwe-voëls glo gestaan het, asook ’n hoë balkon-kamp wat oor die Oostelike Kamp uitkyk en ’n reusagtige rots in ’n soortgelyke vorm as die Zimbabwe-voël. Die Groot Kamp bestaan uit ’n binnemuur wat ’n reeks strukture omring, en ’n jonger buitemuur. Die Keëlvormige Toring, 5,5 meter in diameter en 9 meter hoog, is tussen die twee mure gebou. Die Valleikompleks is in die Bo- en Ondervalleiruïnes verdeel, met verskillende periodes van bewoning. Daar is verskillende argeologiese interpretasies van hierdie groeperings. Een moontlikheid is dat die komplekse die werk van opeenvolgende konings verteenwoordig: sommige van die nuwe heersers het ’n nuwe woning gebou. Die fokus van mag het van die Heuwelkompleks in die twaalfde eeu na die Groot Kamp, die Bo-Vallei en eindelike die Onder-Vallei verskuif in die vroeë sestiende eeu. Die alternatiewe “strukturalistiese” interpretasie hou vol dat die verskillende komplekse verskillende funksies gehad het: die Heuwelkompleks was ’n tempel, die Valleikompleks was vir die inwoners en die Groot Kamp was deur die koning gebruik. Strukture wat meer uitgebreid was, is waarskynlik vir die konings gebou, hoewel daar ’n argument is dat die datering van opgrawings in die komplekse nie hierdie interpretasie steun nie. == Koninklike artefakte == [[Lêer:Soapstone birds on pedestals.jpg|duimnael|Voëls gekerf uit seepsteen, Groot-Zimbabwe]] Die belangrikste artefakte wat by die monument gevind is, is die agt Zimbabwe-voëls. Dit is uit mikahoudende seepsteen gekerf, aan die bopunt van monoliete die hoogte van ’n mens. Gleuwe in ’n platform by die Oostelike Kamp van die Heuwelkompleks blyk ontwerp te wees om die monoliete met die Zimbabwe-voëls te hou, maar aangesien dit nie by hul oorspronklike plek gevind is nie, kan daar nie bepaal word watter monoliet en voël waar was nie. Ander artefakte sluit in seepsteenfiguurtjies, pottebakkersartikels, ysterklokke, ivoorartikels, koperware, brons spiespunte, ystergietblokke en smeltkroese, en goue krale, armbande, halssnoere en skede. Glaskrale en porselein van [[Chinese Keiserryk|China]] en [[Persiese Ryk|Persië]], onder ander buitelandse artefakte, is ook gevind en getuig van die internasionale handelsbande van die koninkryk. Deel van die uitgebreide klipruïnes van die groot stad, wat vandag steeds staan, is die agt monolitiese voëls wat uit seepsteen gekerf is. Daar word geglo dat dit die bateleurarend verteenwoordig – ’n goeie omen, beskermende gees en boodskapper van die gode in die Shona-kultuur. == Handel == Argeologiese getuienis dui daarop dat Groot-Zimbabwe ’n handelsentrum geword het, met artefakte wat suggereer dat die stad deel van ’n handelsnetwerk gevorm het wat aan Kilwa gekoppel word en tot so ver as China gestrek het. Kopermunte wat by Kilwa Kisiwani gevind is blyk van dieselfde suiwer erts te wees wat aan die [[Swahili]]-kus gevind is. Hierdie internasionale handel was hoofsaaklik in goud en ivoor; sommige skattings dui aan dat meer as 20 miljoen onse goud uit die grond ontgin is. Internasionale handel was bykomend tot die plaaslike [[landbou]]handel, waarbinne vee veral belangrik was. Die groot veetroppe wat aan die stad voorsien het, het seisoenaal getrek en is deur die hof bestuur. Chinese potskerwe, Arabiese munte, glaskrale en ander uitheemse items is by Zimbabwe gevind. Ten spyte van hierdie sterk internasionale handelsbande is daar geen bewyse dat argitektoniese konsepte tussen Groot-Zimbabwe en sentra soos Kilwa geruil is nie. == Agteruitgang == [[Lêer:Conical tower.jpg|duimnael|Groot-Zimbabwe]] Moontlike oorsake vir die agteruitgang en eindelike verlating van die terrein om en by 1450 sluit ’n afname in handel in vergelyking met terreine verder noord in, asook die uitputting van die goudmyne, politieke instabiliteit, en hongersnood en watertekorte wat deur klimaatsverandering veroorsaak is. Die Mutapa-staat het in die vyftiende eeu ontstaan uit die noordwaartse uitbreiding van die Groot Zimbabwe-tradisie. Dit is deur Nyatsimba Mutota van Groot-Zimbabwe gestig nadat hy gestuur is om nuwe [[sout]]bronne in die noorde te gaan soek. Hierdie teorie ondersteun die oortuiging dat Groot-Zimbabwe se kwyning deur ’n tekort aan hulpbronne veroorsaak is. Groot Zimbabwe was die voorganger van die Khami- en Nyanga-kulture. == Galery == <center><gallery mode="packed" heights="180px"> Great-Zimbabwe.jpg|Uitsig oor die ruïnes soos vanaf die suide gesien, 1997 Wall of the great enclosure, Great Zimbabwe.JPG|Die muur van die groot omheining, 2010 Zim-bird.jpg|Kopie van 'n Zimbabwe-voël uit seepsteen Shona witch doctor (Zimbabwe).jpg|'n Sangoma van die [[Mashona]] naby Groot-Zimbabwe </gallery></center> == Sien ook == * [[Lys van Wêrelderfenisgebiede]] == Bronne == * Beach, David (1998). ''"Cognitive Archaeology and Imaginary History at Great Zimbabwe". Current Anthropology.'' '''39''': 47–72. doi:10.1086/204698. * Fleminger, David (2008). ''Mapungubwe Cultural Landscape. 30 Degrees South. bl. 57.'' ISBN 978-0-9584891-5-7 * Frederikse, Julie (1990) [1982]. ''"(1) Before the war". None But Ourselves.'' Biddy Partridge (photographer). Harare: Oral Traditions Association of Zimbabwe with Anvil Press''.'' bl. 10–11. ISBN 0-7974-0961-0 * M. Sibanda, H. Moyana et al. 1992. ''The African Heritage. History for Junior Secondary Schools. Book 1''. Zimbabwe Publishing House. ISBN 978-0-908300-00-6 * Shadreck Chirikure; Innocent Pikirayi (2008). ''"Inside and outside the dry stone walls: revisiting the material culture of Great Zimbabwe". Antiquity.'' '''82''' (318): 976–993. doi:10.1017/S0003598X00097726. * Michel Lafon (1994). ''"Shona Class 5 revisited: a case against *ri as Class 5 nominal prefix" (PDF). Zambezia. '''21''': 51–80.''. Sien ook ''Lawrence J. Vale (1999). "Mediated monuments and national identity". Journal of Architecture.'' '''4''' (4): 391–408. doi:10.1080/136023699373774. * McCall-Theal, G. (1900). ''Records of South-eastern Africa. VI (book 10).'' Cape Town: Cape Colony Printers. bl. 264–273. * Huffman, Thomas N. (2008). ''"Climate change during the Iron Age in the Shashe-Limpopo Basin, southern Africa". Journal of Archaeological Science.'' '''35''' (7): 2032–2047. doi:10.1016/j.jas.2008.01.005. * Gilbert Pwiti (1991). ''"Trade and economies in southern Africa: the archaeological evidence" (PDF). Zambezia.'' '''18''': 119–129. * Kuklick, Henrika (1991). ''"Contested monuments: the politics of archaeology in southern Africa".'' In George W. Stocking (ed''.). Colonial situations: essays on the contextualization of ethnographic knowledge.'' Univ of Wisconsin Press. bl. 135–170. ISBN 978-0-299-13124-1 * Chirikure, S.; et al. (2017). ''"What was the population of Great Zimbabwe (CE1000 – 1800)". PLoS ONE.'' '''12''' (6): e0178335. doi:10.1371/journal.pone.0178335. PMC 5470674. PMID 28614397 * Collett, D. P.; A. E. Vines; E. G. Hughes (1992). ''"The chronology of the Valley Enclosures: implications for the interpretation of Great Zimbabwe". African Archaeological Review.'' '''10''': 139–161. doi:10.1007/BF01117699. * Gayre, R. (1972). ''The origin of the Zimbabwean Civilization.'' Galaxie Press, Rhodesia. * Karin Holmgren; Helena Öberg (2006). ''"Climate Change in Southern and Eastern Africa during the past millennium and its implications for societal development". Environment, Development and Sustainability. '''8''':'' 1573–2975. doi:10.1007/s10668-005-5752-5''.'' * Gilbert Pwiti (2004). ''"Economic change, ideology and the development of cultural complexity in northern Zimbabwe". Azania: Archaeological Research in Africa.'' '''39''': 265–282. doi:10.1080/00672700409480403. * Oliver, Roland; Anthony Atmore (1975). ''Medieval Africa 1250–1800.'' Cambridge: Cambridge University Press. bl. 738. ISBN 0-521-20413-5 * Huffman, Thomas (1972). ''"The rise and fall of Zimbabwe". The Journal of African History.'' '''13''' (3): 353–366. doi:10.1017/S0021853700011683. == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Great Zimbabwe|Groot-Zimbabwe}} * {{en}} {{Wikivoyage|Great_Zimbabwe|Groot-Zimbabwe}} * {{en}} {{cite web |url=https://www.britannica.com/place/Great-Zimbabwe |title=Great Zimbabwe |publisher=[[Encyclopædia Britannica]] |accessdate=28 Julie 2020}} {{de-vertaal|Groß-Simbabwe}} {{en-vertaal|Great Zimbabwe}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geografie van Zimbabwe]] [[Kategorie:Geskiedenis van Zimbabwe]] [[Kategorie:Wêrelderfenisgebiede in Zimbabwe]] [[Kategorie:Argeologiese vindplekke]] fjixvpimkqwabjptl7g2ranvrky2f10 2519731 2519730 2022-08-17T06:40:27Z 196.15.154.226 /* Agteruitgang */ wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Wêrelderfenisgebied |naam = Groot-Zimbabwe |beeld = [[Lêer:Great-Zimbabwe-2.jpg|290px]] |beeldbyskrif= Binne die ruïnes van Groot-Zimbabwe |lande = {{vlagland|Zimbabwe}} |onderafdelings = |tipe = Kultuur |kriteria = i, iii, vi |ID = 364 |skakel = |streek = [[Afrika]] |duimdrukkerkaart = Zimbabwe |duimdrukkerkaartbyskrif = Ligging van Groot-Zimbabwe in Zimbabwe |duimdrukkeretiketposisie = onderkant |duimdrukkerkaartgrootte = |kaart_byskrif = |breedtegraad = 20 |breedtegraad_m = 16 |breedtegraad_s = |breedtegraad_NS = S |lengtegraad = 30 |lengtegraad_m = 56 |lengtegraad_s = |lengtegraad_OW = O |koördinate = |jaar = 1986 |sessie = 10de |uitbreiding = |bedreigd = }} '''Groot-Zimbabwe''' ([[Engels]]: ''Great Zimbabwe'', [[Shona (taal)|Shona]]: ''Masvingo eZimbabwe'') is ’n ruïnestad, sowat 39&nbsp;km suidoos vanaf [[Masvingo]] en in die [[Masvingo (provinsie)|gelyknamige provinsie]] in [[Zimbabwe]] geleë. Die nedersetting op die gelyknamige plato het as hoofstad van die Koninkryk Zimbabwe gedien, wat behalwe vir Zimbabwe ook groot dele van [[Mosambiek]] beheer het. Groot-Zimbabwe het tydens sy bloeitydperk vanaf die 11de tot middel van die 15de eeu ’n bevolking van sowat 18&nbsp;000 gehad, is deur die monarge van Zimbabwe as koninklike paleis gebruik en was die politiese magsentrum. Die rykdom van die [[metropool]] was gebaseer op handel in [[bees]]te, [[goud]] en ander produkte. Getuienis van die geestelike sentrum is die Zimbabwe-voëls uit [[seepsteen]]. Die aanleg is die grootste voor-koloniale steenmakery in [[Afrika suid van die Sahara]] en een van die oudste. [[Lêer:Gr Zimbabwe map.png|duimnael|links|Kaart van die ruïnes van Groot-Zimbabwe]] Die stad was reeds verlate en vervalle toe Europeërs vir die eerste keer in die 16de eeu op die stad afgekom het. Verkeerdelik is dit vir ’n lang tyd as die tuiste van die koningin van Saba geïnterpreteer, maar die resultate van argeologiese navorsing weerlê hierdie tesis. Die oorsprongtyd word in die laat [[Ystertydperk]] gedateer, wat in die streek ooreenstem met die 11de eeu. Die groot strukture is deur die Shona-voorvaders gebou. Die klipstad strek oor ’n area van 7,22&nbsp;km². Onder die groot strukture se mees prominente kenmerke was die mure, waarvan sommige meer as vyf meter hoog was. Dit is sonder messelkalk gebou. Die vroegste bekende geskrewe aantekening van die Groot-Zimbabwiese ruïnes was in 1531 deur Vicente Pegado, kaptein van die Portugese garnisoen Sofala, langs die kus van die hedendaagse [[Mosambiek]]. Hy het dit as ''Symbaoe'' opgeteken. Die eerste bevestigde besoek deur Europeërs was laat in die 19de eeu, met ondersoeke na die terrein wat in 1871 begin het. Later was studies van die monument kontroversieël in die argeologiese wêreld, met politieke druk wat deur die regering van [[Rhodesië]] op argeoloë geplaas is om te ontken dat dit deur inheemse Afrikane gebou is. Groot-Zimbabwe is intussen as nasionale monument deur die Zimbabwiese regering erken en die moderne onafhanklike staat is daarna genoem. Die woord “groot” onderskei die terrein van die honderde kleiner ruïnes wat oor die Zimbabwiese hoëveld versprei is. Daar is 200 sulke terreine in [[Suider-Afrika]], soos Bumbuse in Zimbabwe en Manyikeni in Mosambiek, met monumentale mure sonder messelkalk gebou. Groot-Zimbabwe is die grootste van hierdie terreine. Die Groot-Zimbabwe Nasionale Monument is in 1986 deur [[Unesco]] as [[wêrelderfenisgebied]] gelys. == Naam == [[Lêer:Conical tower.jpg|duimnael|Die koniese toring in die groot omheining van Groot-Zimbabwe]] Zimbabwe is die [[Shona (taal)|Shona]]-naam vir die ruïnes, soos eerste in 1531 deur Vicente Pegado opgeteken. Pegado het opgemerk dat “die inboorlinge van die land hierdie strukture Symbaoe noem, wat in hul taal ‘hof’ beteken.” Die naam bevat ‘dzimba’, die Shona-term vir ‘huise’. Daar is twee teorieë oor die etimologie van die naam. Die eerste stel voor dat die woord van ‘Dzimba-dza-mabwe’ afkomstig is, vertaal vanuit die Karanga-dialek van Shona as “groot kliphuise”. ’n Tweede teorie sê dat Zimbabwe se naam uit ‘dzimba-hwe’ gevorm is, wat in die Zezuru-dialek van Shona “geëerde huise” beteken, soos gewoonlik na die huise of grafte van hoofmanne verwys is. == Nedersetting == [[Lêer:Great-zim-aerial-looking-West.JPG|duimnael|’n Lugbeeld van Groot-Zimbabwe]] Die meeste akademici glo dat dit deur lede van die Gokomere-kultuur gebou is. Hulle is die voorvaders van die moderne Shona van Zimbabwe. Die Groot-Zimbabwe-nedersetting is teen die vierde eeu gevestig. Tussen die vierde en sewende eeue het gemeenskappe van die Gokomere- of Ziwa-kulture die vallei getem. Hulle het gemyn en [[yster]] bewerk, maar geen klipstrukture gebou nie. Hierdie is die vroegste Ystertydperknedersetting in die gebied wat deur argeologiese opgrawings geïdentifiseer is. == Konstruksie en groei == [[Lêer:Great inclosure - Great Zimbabwe (15).jpg|duimnael|Groot Kamp]] Konstruksie aan die klipstrukture dateer uit die 11de eeu en het vir meer as 300 jaar voortgeduur. Die ruïnes by Groot-Zimbabwe is van die oudste en grootste strukture in Suider-Afrika en is die tweede oudste naas Mapungubwe in Suid-Afrika. Die mees formidabele struktuur, waarna daar algemeen as die Groot Kamp verwys word, se mure is tot 11 meter hoog oor ’n afstand van sowat 250 meter, wat dit die grootste antieke struktuur in [[Afrika suid van die Sahara]] maak. David Beach glo dat die stad en sy nasie, die Koninkryk Zimbabwe, van 1200 tot 1500 gefloreer het, hoewel ’n ietwat vroeër datum vir sy heengaan geïmpliseer word deur ’n beskrywing in die vroeë 1500’s deur João de Barros. Sy groei is in verband gebring met die agteruitgang van Mapungubwe vanaf die 1300’s, danksy klimaatsverandering, of die groter beskikbaarheid van [[goud]] in die hinterland van Groot-Zimbabwe. Volgens tradisionele skattings het Groot-Zimbabwe ’n bevolking van tot 18&nbsp;000 tydens sy bloeityd gehad. Maar ’n meer onlangse opname het bevind dat die bevolking waarskynlik nooit meer as 10&nbsp;000 was nie. Die ruïnes wat nog bestaan is heeltemal van klip gebou en strek oor 730 hektaar. == Kenmerke van die reünes == [[Lêer:Great Zimbabwe 8.jpg|duimnael|Groot-Zimbabwe se groot mure]] In 1531 het Vicente Pegado Zimbabwe as volg beskryf: “By die goudmyne van binnelandse vlaktes tussen die [[Limpopo (rivier)|Limpopo]]- en [[Zambezirivier]]e is daar ’n enorme fort van klip gebou, en dit blyk dat geen messelkalk dit aanmekaar bind nie. Hierdie struktuur is byna deur heuwels omring, waarop nog strukture soortgelyk aan hierdie een staan en een daarvan is ’n toring meer as 22 meter hoog. Die inheemse mense van die land noem hierdie strukture Symbaoe, wat in hul taal ‘hof’ beteken.” Die ruïnes vorm drie verskillende argitektoniese groepe. Dit staan as die Heuwelkompleks, die Valleikompleks en die Groot Kamp bekend. Die Heuwelkompleks is die oudste en is van die negende tot die dertiende eeue bewoon. Die Groot Kamp is van die dertiende tot die vyftiende eeue bewoon en die Valleikompleks van die veertiende tot sestiende eeue. Noemenswaardige kenmerke van die Heuwelkompleks sluit die Oostelike Kamp in, waarin die Zimbabwe-voëls glo gestaan het, asook ’n hoë balkon-kamp wat oor die Oostelike Kamp uitkyk en ’n reusagtige rots in ’n soortgelyke vorm as die Zimbabwe-voël. Die Groot Kamp bestaan uit ’n binnemuur wat ’n reeks strukture omring, en ’n jonger buitemuur. Die Keëlvormige Toring, 5,5 meter in diameter en 9 meter hoog, is tussen die twee mure gebou. Die Valleikompleks is in die Bo- en Ondervalleiruïnes verdeel, met verskillende periodes van bewoning. Daar is verskillende argeologiese interpretasies van hierdie groeperings. Een moontlikheid is dat die komplekse die werk van opeenvolgende konings verteenwoordig: sommige van die nuwe heersers het ’n nuwe woning gebou. Die fokus van mag het van die Heuwelkompleks in die twaalfde eeu na die Groot Kamp, die Bo-Vallei en eindelike die Onder-Vallei verskuif in die vroeë sestiende eeu. Die alternatiewe “strukturalistiese” interpretasie hou vol dat die verskillende komplekse verskillende funksies gehad het: die Heuwelkompleks was ’n tempel, die Valleikompleks was vir die inwoners en die Groot Kamp was deur die koning gebruik. Strukture wat meer uitgebreid was, is waarskynlik vir die konings gebou, hoewel daar ’n argument is dat die datering van opgrawings in die komplekse nie hierdie interpretasie steun nie. == Koninklike artefakte == [[Lêer:Soapstone birds on pedestals.jpg|duimnael|Voëls gekerf uit seepsteen, Groot-Zimbabwe]] Die belangrikste artefakte wat by die monument gevind is, is die agt Zimbabwe-voëls. Dit is uit mikahoudende seepsteen gekerf, aan die bopunt van monoliete die hoogte van ’n mens. Gleuwe in ’n platform by die Oostelike Kamp van die Heuwelkompleks blyk ontwerp te wees om die monoliete met die Zimbabwe-voëls te hou, maar aangesien dit nie by hul oorspronklike plek gevind is nie, kan daar nie bepaal word watter monoliet en voël waar was nie. Ander artefakte sluit in seepsteenfiguurtjies, pottebakkersartikels, ysterklokke, ivoorartikels, koperware, brons spiespunte, ystergietblokke en smeltkroese, en goue krale, armbande, halssnoere en skede. Glaskrale en porselein van [[Chinese Keiserryk|China]] en [[Persiese Ryk|Persië]], onder ander buitelandse artefakte, is ook gevind en getuig van die internasionale handelsbande van die koninkryk. Deel van die uitgebreide klipruïnes van die groot stad, wat vandag steeds staan, is die agt monolitiese voëls wat uit seepsteen gekerf is. Daar word geglo dat dit die bateleurarend verteenwoordig – ’n goeie omen, beskermende gees en boodskapper van die gode in die Shona-kultuur. == Handel == Argeologiese getuienis dui daarop dat Groot-Zimbabwe ’n handelsentrum geword het, met artefakte wat suggereer dat die stad deel van ’n handelsnetwerk gevorm het wat aan Kilwa gekoppel word en tot so ver as China gestrek het. Kopermunte wat by Kilwa Kisiwani gevind is blyk van dieselfde suiwer erts te wees wat aan die [[Swahili]]-kus gevind is. Hierdie internasionale handel was hoofsaaklik in goud en ivoor; sommige skattings dui aan dat meer as 20 miljoen onse goud uit die grond ontgin is. Internasionale handel was bykomend tot die plaaslike [[landbou]]handel, waarbinne vee veral belangrik was. Die groot veetroppe wat aan die stad voorsien het, het seisoenaal getrek en is deur die hof bestuur. Chinese potskerwe, Arabiese munte, glaskrale en ander uitheemse items is by Zimbabwe gevind. Ten spyte van hierdie sterk internasionale handelsbande is daar geen bewyse dat argitektoniese konsepte tussen Groot-Zimbabwe en sentra soos Kilwa geruil is nie. == Agteruitgang == [[Lêer:Conical tower.jpg|duimnael|Groot-Zimbabwe ruïnes.]] Moontlike oorsake vir die agteruitgang en eindelike verlating van die terrein om en by 1450 sluit ’n afname in handel in vergelyking met terreine verder noord in, asook die uitputting van die goudmyne, politieke instabiliteit, en hongersnood en watertekorte wat deur klimaatsverandering veroorsaak is. Die Mutapa-staat het in die vyftiende eeu ontstaan uit die noordwaartse uitbreiding van die Groot Zimbabwe-tradisie. Dit is deur Nyatsimba Mutota van Groot-Zimbabwe gestig nadat hy gestuur is om nuwe [[sout]]bronne in die noorde te gaan soek. Hierdie teorie ondersteun die oortuiging dat Groot-Zimbabwe se kwyning deur ’n tekort aan hulpbronne veroorsaak is. Groot Zimbabwe was die voorganger van die Khami- en Nyanga-kulture. == Galery == <center><gallery mode="packed" heights="180px"> Great-Zimbabwe.jpg|Uitsig oor die ruïnes soos vanaf die suide gesien, 1997 Wall of the great enclosure, Great Zimbabwe.JPG|Die muur van die groot omheining, 2010 Zim-bird.jpg|Kopie van 'n Zimbabwe-voël uit seepsteen Shona witch doctor (Zimbabwe).jpg|'n Sangoma van die [[Mashona]] naby Groot-Zimbabwe </gallery></center> == Sien ook == * [[Lys van Wêrelderfenisgebiede]] == Bronne == * Beach, David (1998). ''"Cognitive Archaeology and Imaginary History at Great Zimbabwe". Current Anthropology.'' '''39''': 47–72. doi:10.1086/204698. * Fleminger, David (2008). ''Mapungubwe Cultural Landscape. 30 Degrees South. bl. 57.'' ISBN 978-0-9584891-5-7 * Frederikse, Julie (1990) [1982]. ''"(1) Before the war". None But Ourselves.'' Biddy Partridge (photographer). Harare: Oral Traditions Association of Zimbabwe with Anvil Press''.'' bl. 10–11. ISBN 0-7974-0961-0 * M. Sibanda, H. Moyana et al. 1992. ''The African Heritage. History for Junior Secondary Schools. Book 1''. Zimbabwe Publishing House. ISBN 978-0-908300-00-6 * Shadreck Chirikure; Innocent Pikirayi (2008). ''"Inside and outside the dry stone walls: revisiting the material culture of Great Zimbabwe". Antiquity.'' '''82''' (318): 976–993. doi:10.1017/S0003598X00097726. * Michel Lafon (1994). ''"Shona Class 5 revisited: a case against *ri as Class 5 nominal prefix" (PDF). Zambezia. '''21''': 51–80.''. Sien ook ''Lawrence J. Vale (1999). "Mediated monuments and national identity". Journal of Architecture.'' '''4''' (4): 391–408. doi:10.1080/136023699373774. * McCall-Theal, G. (1900). ''Records of South-eastern Africa. VI (book 10).'' Cape Town: Cape Colony Printers. bl. 264–273. * Huffman, Thomas N. (2008). ''"Climate change during the Iron Age in the Shashe-Limpopo Basin, southern Africa". Journal of Archaeological Science.'' '''35''' (7): 2032–2047. doi:10.1016/j.jas.2008.01.005. * Gilbert Pwiti (1991). ''"Trade and economies in southern Africa: the archaeological evidence" (PDF). Zambezia.'' '''18''': 119–129. * Kuklick, Henrika (1991). ''"Contested monuments: the politics of archaeology in southern Africa".'' In George W. Stocking (ed''.). Colonial situations: essays on the contextualization of ethnographic knowledge.'' Univ of Wisconsin Press. bl. 135–170. ISBN 978-0-299-13124-1 * Chirikure, S.; et al. (2017). ''"What was the population of Great Zimbabwe (CE1000 – 1800)". PLoS ONE.'' '''12''' (6): e0178335. doi:10.1371/journal.pone.0178335. PMC 5470674. PMID 28614397 * Collett, D. P.; A. E. Vines; E. G. Hughes (1992). ''"The chronology of the Valley Enclosures: implications for the interpretation of Great Zimbabwe". African Archaeological Review.'' '''10''': 139–161. doi:10.1007/BF01117699. * Gayre, R. (1972). ''The origin of the Zimbabwean Civilization.'' Galaxie Press, Rhodesia. * Karin Holmgren; Helena Öberg (2006). ''"Climate Change in Southern and Eastern Africa during the past millennium and its implications for societal development". Environment, Development and Sustainability. '''8''':'' 1573–2975. doi:10.1007/s10668-005-5752-5''.'' * Gilbert Pwiti (2004). ''"Economic change, ideology and the development of cultural complexity in northern Zimbabwe". Azania: Archaeological Research in Africa.'' '''39''': 265–282. doi:10.1080/00672700409480403. * Oliver, Roland; Anthony Atmore (1975). ''Medieval Africa 1250–1800.'' Cambridge: Cambridge University Press. bl. 738. ISBN 0-521-20413-5 * Huffman, Thomas (1972). ''"The rise and fall of Zimbabwe". The Journal of African History.'' '''13''' (3): 353–366. doi:10.1017/S0021853700011683. == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Great Zimbabwe|Groot-Zimbabwe}} * {{en}} {{Wikivoyage|Great_Zimbabwe|Groot-Zimbabwe}} * {{en}} {{cite web |url=https://www.britannica.com/place/Great-Zimbabwe |title=Great Zimbabwe |publisher=[[Encyclopædia Britannica]] |accessdate=28 Julie 2020}} {{de-vertaal|Groß-Simbabwe}} {{en-vertaal|Great Zimbabwe}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geografie van Zimbabwe]] [[Kategorie:Geskiedenis van Zimbabwe]] [[Kategorie:Wêrelderfenisgebiede in Zimbabwe]] [[Kategorie:Argeologiese vindplekke]] ll0jnc2njjpbecmq2si1c1r363asj3q 2519735 2519731 2022-08-17T06:47:32Z 196.15.154.226 /* Agteruitgang */ regstelling foto was 'n duplikaaat wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Wêrelderfenisgebied |naam = Groot-Zimbabwe |beeld = [[Lêer:Great-Zimbabwe-2.jpg|290px]] |beeldbyskrif= Binne die ruïnes van Groot-Zimbabwe |lande = {{vlagland|Zimbabwe}} |onderafdelings = |tipe = Kultuur |kriteria = i, iii, vi |ID = 364 |skakel = |streek = [[Afrika]] |duimdrukkerkaart = Zimbabwe |duimdrukkerkaartbyskrif = Ligging van Groot-Zimbabwe in Zimbabwe |duimdrukkeretiketposisie = onderkant |duimdrukkerkaartgrootte = |kaart_byskrif = |breedtegraad = 20 |breedtegraad_m = 16 |breedtegraad_s = |breedtegraad_NS = S |lengtegraad = 30 |lengtegraad_m = 56 |lengtegraad_s = |lengtegraad_OW = O |koördinate = |jaar = 1986 |sessie = 10de |uitbreiding = |bedreigd = }} '''Groot-Zimbabwe''' ([[Engels]]: ''Great Zimbabwe'', [[Shona (taal)|Shona]]: ''Masvingo eZimbabwe'') is ’n ruïnestad, sowat 39&nbsp;km suidoos vanaf [[Masvingo]] en in die [[Masvingo (provinsie)|gelyknamige provinsie]] in [[Zimbabwe]] geleë. Die nedersetting op die gelyknamige plato het as hoofstad van die Koninkryk Zimbabwe gedien, wat behalwe vir Zimbabwe ook groot dele van [[Mosambiek]] beheer het. Groot-Zimbabwe het tydens sy bloeitydperk vanaf die 11de tot middel van die 15de eeu ’n bevolking van sowat 18&nbsp;000 gehad, is deur die monarge van Zimbabwe as koninklike paleis gebruik en was die politiese magsentrum. Die rykdom van die [[metropool]] was gebaseer op handel in [[bees]]te, [[goud]] en ander produkte. Getuienis van die geestelike sentrum is die Zimbabwe-voëls uit [[seepsteen]]. Die aanleg is die grootste voor-koloniale steenmakery in [[Afrika suid van die Sahara]] en een van die oudste. [[Lêer:Gr Zimbabwe map.png|duimnael|links|Kaart van die ruïnes van Groot-Zimbabwe]] Die stad was reeds verlate en vervalle toe Europeërs vir die eerste keer in die 16de eeu op die stad afgekom het. Verkeerdelik is dit vir ’n lang tyd as die tuiste van die koningin van Saba geïnterpreteer, maar die resultate van argeologiese navorsing weerlê hierdie tesis. Die oorsprongtyd word in die laat [[Ystertydperk]] gedateer, wat in die streek ooreenstem met die 11de eeu. Die groot strukture is deur die Shona-voorvaders gebou. Die klipstad strek oor ’n area van 7,22&nbsp;km². Onder die groot strukture se mees prominente kenmerke was die mure, waarvan sommige meer as vyf meter hoog was. Dit is sonder messelkalk gebou. Die vroegste bekende geskrewe aantekening van die Groot-Zimbabwiese ruïnes was in 1531 deur Vicente Pegado, kaptein van die Portugese garnisoen Sofala, langs die kus van die hedendaagse [[Mosambiek]]. Hy het dit as ''Symbaoe'' opgeteken. Die eerste bevestigde besoek deur Europeërs was laat in die 19de eeu, met ondersoeke na die terrein wat in 1871 begin het. Later was studies van die monument kontroversieël in die argeologiese wêreld, met politieke druk wat deur die regering van [[Rhodesië]] op argeoloë geplaas is om te ontken dat dit deur inheemse Afrikane gebou is. Groot-Zimbabwe is intussen as nasionale monument deur die Zimbabwiese regering erken en die moderne onafhanklike staat is daarna genoem. Die woord “groot” onderskei die terrein van die honderde kleiner ruïnes wat oor die Zimbabwiese hoëveld versprei is. Daar is 200 sulke terreine in [[Suider-Afrika]], soos Bumbuse in Zimbabwe en Manyikeni in Mosambiek, met monumentale mure sonder messelkalk gebou. Groot-Zimbabwe is die grootste van hierdie terreine. Die Groot-Zimbabwe Nasionale Monument is in 1986 deur [[Unesco]] as [[wêrelderfenisgebied]] gelys. == Naam == [[Lêer:Conical tower.jpg|duimnael|Die koniese toring in die groot omheining van Groot-Zimbabwe]] Zimbabwe is die [[Shona (taal)|Shona]]-naam vir die ruïnes, soos eerste in 1531 deur Vicente Pegado opgeteken. Pegado het opgemerk dat “die inboorlinge van die land hierdie strukture Symbaoe noem, wat in hul taal ‘hof’ beteken.” Die naam bevat ‘dzimba’, die Shona-term vir ‘huise’. Daar is twee teorieë oor die etimologie van die naam. Die eerste stel voor dat die woord van ‘Dzimba-dza-mabwe’ afkomstig is, vertaal vanuit die Karanga-dialek van Shona as “groot kliphuise”. ’n Tweede teorie sê dat Zimbabwe se naam uit ‘dzimba-hwe’ gevorm is, wat in die Zezuru-dialek van Shona “geëerde huise” beteken, soos gewoonlik na die huise of grafte van hoofmanne verwys is. == Nedersetting == [[Lêer:Great-zim-aerial-looking-West.JPG|duimnael|’n Lugbeeld van Groot-Zimbabwe]] Die meeste akademici glo dat dit deur lede van die Gokomere-kultuur gebou is. Hulle is die voorvaders van die moderne Shona van Zimbabwe. Die Groot-Zimbabwe-nedersetting is teen die vierde eeu gevestig. Tussen die vierde en sewende eeue het gemeenskappe van die Gokomere- of Ziwa-kulture die vallei getem. Hulle het gemyn en [[yster]] bewerk, maar geen klipstrukture gebou nie. Hierdie is die vroegste Ystertydperknedersetting in die gebied wat deur argeologiese opgrawings geïdentifiseer is. == Konstruksie en groei == [[Lêer:Great inclosure - Great Zimbabwe (15).jpg|duimnael|Groot Kamp]] Konstruksie aan die klipstrukture dateer uit die 11de eeu en het vir meer as 300 jaar voortgeduur. Die ruïnes by Groot-Zimbabwe is van die oudste en grootste strukture in Suider-Afrika en is die tweede oudste naas Mapungubwe in Suid-Afrika. Die mees formidabele struktuur, waarna daar algemeen as die Groot Kamp verwys word, se mure is tot 11 meter hoog oor ’n afstand van sowat 250 meter, wat dit die grootste antieke struktuur in [[Afrika suid van die Sahara]] maak. David Beach glo dat die stad en sy nasie, die Koninkryk Zimbabwe, van 1200 tot 1500 gefloreer het, hoewel ’n ietwat vroeër datum vir sy heengaan geïmpliseer word deur ’n beskrywing in die vroeë 1500’s deur João de Barros. Sy groei is in verband gebring met die agteruitgang van Mapungubwe vanaf die 1300’s, danksy klimaatsverandering, of die groter beskikbaarheid van [[goud]] in die hinterland van Groot-Zimbabwe. Volgens tradisionele skattings het Groot-Zimbabwe ’n bevolking van tot 18&nbsp;000 tydens sy bloeityd gehad. Maar ’n meer onlangse opname het bevind dat die bevolking waarskynlik nooit meer as 10&nbsp;000 was nie. Die ruïnes wat nog bestaan is heeltemal van klip gebou en strek oor 730 hektaar. == Kenmerke van die reünes == [[Lêer:Great Zimbabwe 8.jpg|duimnael|Groot-Zimbabwe se groot mure]] In 1531 het Vicente Pegado Zimbabwe as volg beskryf: “By die goudmyne van binnelandse vlaktes tussen die [[Limpopo (rivier)|Limpopo]]- en [[Zambezirivier]]e is daar ’n enorme fort van klip gebou, en dit blyk dat geen messelkalk dit aanmekaar bind nie. Hierdie struktuur is byna deur heuwels omring, waarop nog strukture soortgelyk aan hierdie een staan en een daarvan is ’n toring meer as 22 meter hoog. Die inheemse mense van die land noem hierdie strukture Symbaoe, wat in hul taal ‘hof’ beteken.” Die ruïnes vorm drie verskillende argitektoniese groepe. Dit staan as die Heuwelkompleks, die Valleikompleks en die Groot Kamp bekend. Die Heuwelkompleks is die oudste en is van die negende tot die dertiende eeue bewoon. Die Groot Kamp is van die dertiende tot die vyftiende eeue bewoon en die Valleikompleks van die veertiende tot sestiende eeue. Noemenswaardige kenmerke van die Heuwelkompleks sluit die Oostelike Kamp in, waarin die Zimbabwe-voëls glo gestaan het, asook ’n hoë balkon-kamp wat oor die Oostelike Kamp uitkyk en ’n reusagtige rots in ’n soortgelyke vorm as die Zimbabwe-voël. Die Groot Kamp bestaan uit ’n binnemuur wat ’n reeks strukture omring, en ’n jonger buitemuur. Die Keëlvormige Toring, 5,5 meter in diameter en 9 meter hoog, is tussen die twee mure gebou. Die Valleikompleks is in die Bo- en Ondervalleiruïnes verdeel, met verskillende periodes van bewoning. Daar is verskillende argeologiese interpretasies van hierdie groeperings. Een moontlikheid is dat die komplekse die werk van opeenvolgende konings verteenwoordig: sommige van die nuwe heersers het ’n nuwe woning gebou. Die fokus van mag het van die Heuwelkompleks in die twaalfde eeu na die Groot Kamp, die Bo-Vallei en eindelike die Onder-Vallei verskuif in die vroeë sestiende eeu. Die alternatiewe “strukturalistiese” interpretasie hou vol dat die verskillende komplekse verskillende funksies gehad het: die Heuwelkompleks was ’n tempel, die Valleikompleks was vir die inwoners en die Groot Kamp was deur die koning gebruik. Strukture wat meer uitgebreid was, is waarskynlik vir die konings gebou, hoewel daar ’n argument is dat die datering van opgrawings in die komplekse nie hierdie interpretasie steun nie. == Koninklike artefakte == [[Lêer:Soapstone birds on pedestals.jpg|duimnael|Voëls gekerf uit seepsteen, Groot-Zimbabwe]] Die belangrikste artefakte wat by die monument gevind is, is die agt Zimbabwe-voëls. Dit is uit mikahoudende seepsteen gekerf, aan die bopunt van monoliete die hoogte van ’n mens. Gleuwe in ’n platform by die Oostelike Kamp van die Heuwelkompleks blyk ontwerp te wees om die monoliete met die Zimbabwe-voëls te hou, maar aangesien dit nie by hul oorspronklike plek gevind is nie, kan daar nie bepaal word watter monoliet en voël waar was nie. Ander artefakte sluit in seepsteenfiguurtjies, pottebakkersartikels, ysterklokke, ivoorartikels, koperware, brons spiespunte, ystergietblokke en smeltkroese, en goue krale, armbande, halssnoere en skede. Glaskrale en porselein van [[Chinese Keiserryk|China]] en [[Persiese Ryk|Persië]], onder ander buitelandse artefakte, is ook gevind en getuig van die internasionale handelsbande van die koninkryk. Deel van die uitgebreide klipruïnes van die groot stad, wat vandag steeds staan, is die agt monolitiese voëls wat uit seepsteen gekerf is. Daar word geglo dat dit die bateleurarend verteenwoordig – ’n goeie omen, beskermende gees en boodskapper van die gode in die Shona-kultuur. == Handel == Argeologiese getuienis dui daarop dat Groot-Zimbabwe ’n handelsentrum geword het, met artefakte wat suggereer dat die stad deel van ’n handelsnetwerk gevorm het wat aan Kilwa gekoppel word en tot so ver as China gestrek het. Kopermunte wat by Kilwa Kisiwani gevind is blyk van dieselfde suiwer erts te wees wat aan die [[Swahili]]-kus gevind is. Hierdie internasionale handel was hoofsaaklik in goud en ivoor; sommige skattings dui aan dat meer as 20 miljoen onse goud uit die grond ontgin is. Internasionale handel was bykomend tot die plaaslike [[landbou]]handel, waarbinne vee veral belangrik was. Die groot veetroppe wat aan die stad voorsien het, het seisoenaal getrek en is deur die hof bestuur. Chinese potskerwe, Arabiese munte, glaskrale en ander uitheemse items is by Zimbabwe gevind. Ten spyte van hierdie sterk internasionale handelsbande is daar geen bewyse dat argitektoniese konsepte tussen Groot-Zimbabwe en sentra soos Kilwa geruil is nie. == Agteruitgang == [[Lêer:Flag of Zimbabwe.svg|duimnael|Die Zimbabwe-voel op die [[vlag van Zimbabwe]]]] Moontlike oorsake vir die agteruitgang en eindelike verlating van die terrein om en by 1450 sluit ’n afname in handel in vergelyking met terreine verder noord in, asook die uitputting van die goudmyne, politieke instabiliteit, en hongersnood en watertekorte wat deur klimaatsverandering veroorsaak is. Die Mutapa-staat het in die vyftiende eeu ontstaan uit die noordwaartse uitbreiding van die Groot Zimbabwe-tradisie. Dit is deur Nyatsimba Mutota van Groot-Zimbabwe gestig nadat hy gestuur is om nuwe [[sout]]bronne in die noorde te gaan soek. Hierdie teorie ondersteun die oortuiging dat Groot-Zimbabwe se kwyning deur ’n tekort aan hulpbronne veroorsaak is. Groot Zimbabwe was die voorganger van die Khami- en Nyanga-kulture. == Galery == <center><gallery mode="packed" heights="180px"> Great-Zimbabwe.jpg|Uitsig oor die ruïnes soos vanaf die suide gesien, 1997 Wall of the great enclosure, Great Zimbabwe.JPG|Die muur van die groot omheining, 2010 Zim-bird.jpg|Kopie van 'n Zimbabwe-voël uit seepsteen Shona witch doctor (Zimbabwe).jpg|'n Sangoma van die [[Mashona]] naby Groot-Zimbabwe </gallery></center> == Sien ook == * [[Lys van Wêrelderfenisgebiede]] == Bronne == * Beach, David (1998). ''"Cognitive Archaeology and Imaginary History at Great Zimbabwe". Current Anthropology.'' '''39''': 47–72. doi:10.1086/204698. * Fleminger, David (2008). ''Mapungubwe Cultural Landscape. 30 Degrees South. bl. 57.'' ISBN 978-0-9584891-5-7 * Frederikse, Julie (1990) [1982]. ''"(1) Before the war". None But Ourselves.'' Biddy Partridge (photographer). Harare: Oral Traditions Association of Zimbabwe with Anvil Press''.'' bl. 10–11. ISBN 0-7974-0961-0 * M. Sibanda, H. Moyana et al. 1992. ''The African Heritage. History for Junior Secondary Schools. Book 1''. Zimbabwe Publishing House. ISBN 978-0-908300-00-6 * Shadreck Chirikure; Innocent Pikirayi (2008). ''"Inside and outside the dry stone walls: revisiting the material culture of Great Zimbabwe". Antiquity.'' '''82''' (318): 976–993. doi:10.1017/S0003598X00097726. * Michel Lafon (1994). ''"Shona Class 5 revisited: a case against *ri as Class 5 nominal prefix" (PDF). Zambezia. '''21''': 51–80.''. Sien ook ''Lawrence J. Vale (1999). "Mediated monuments and national identity". Journal of Architecture.'' '''4''' (4): 391–408. doi:10.1080/136023699373774. * McCall-Theal, G. (1900). ''Records of South-eastern Africa. VI (book 10).'' Cape Town: Cape Colony Printers. bl. 264–273. * Huffman, Thomas N. (2008). ''"Climate change during the Iron Age in the Shashe-Limpopo Basin, southern Africa". Journal of Archaeological Science.'' '''35''' (7): 2032–2047. doi:10.1016/j.jas.2008.01.005. * Gilbert Pwiti (1991). ''"Trade and economies in southern Africa: the archaeological evidence" (PDF). Zambezia.'' '''18''': 119–129. * Kuklick, Henrika (1991). ''"Contested monuments: the politics of archaeology in southern Africa".'' In George W. Stocking (ed''.). Colonial situations: essays on the contextualization of ethnographic knowledge.'' Univ of Wisconsin Press. bl. 135–170. ISBN 978-0-299-13124-1 * Chirikure, S.; et al. (2017). ''"What was the population of Great Zimbabwe (CE1000 – 1800)". PLoS ONE.'' '''12''' (6): e0178335. doi:10.1371/journal.pone.0178335. PMC 5470674. PMID 28614397 * Collett, D. P.; A. E. Vines; E. G. Hughes (1992). ''"The chronology of the Valley Enclosures: implications for the interpretation of Great Zimbabwe". African Archaeological Review.'' '''10''': 139–161. doi:10.1007/BF01117699. * Gayre, R. (1972). ''The origin of the Zimbabwean Civilization.'' Galaxie Press, Rhodesia. * Karin Holmgren; Helena Öberg (2006). ''"Climate Change in Southern and Eastern Africa during the past millennium and its implications for societal development". Environment, Development and Sustainability. '''8''':'' 1573–2975. doi:10.1007/s10668-005-5752-5''.'' * Gilbert Pwiti (2004). ''"Economic change, ideology and the development of cultural complexity in northern Zimbabwe". Azania: Archaeological Research in Africa.'' '''39''': 265–282. doi:10.1080/00672700409480403. * Oliver, Roland; Anthony Atmore (1975). ''Medieval Africa 1250–1800.'' Cambridge: Cambridge University Press. bl. 738. ISBN 0-521-20413-5 * Huffman, Thomas (1972). ''"The rise and fall of Zimbabwe". The Journal of African History.'' '''13''' (3): 353–366. doi:10.1017/S0021853700011683. == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Great Zimbabwe|Groot-Zimbabwe}} * {{en}} {{Wikivoyage|Great_Zimbabwe|Groot-Zimbabwe}} * {{en}} {{cite web |url=https://www.britannica.com/place/Great-Zimbabwe |title=Great Zimbabwe |publisher=[[Encyclopædia Britannica]] |accessdate=28 Julie 2020}} {{de-vertaal|Groß-Simbabwe}} {{en-vertaal|Great Zimbabwe}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geografie van Zimbabwe]] [[Kategorie:Geskiedenis van Zimbabwe]] [[Kategorie:Wêrelderfenisgebiede in Zimbabwe]] [[Kategorie:Argeologiese vindplekke]] 17wmpjcrgz66km5j0x639ih1eekdqer 2519742 2519735 2022-08-17T07:12:40Z Aliwal2012 39067 spel voël wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Wêrelderfenisgebied |naam = Groot-Zimbabwe |beeld = [[Lêer:Great-Zimbabwe-2.jpg|290px]] |beeldbyskrif= Binne die ruïnes van Groot-Zimbabwe |lande = {{vlagland|Zimbabwe}} |onderafdelings = |tipe = Kultuur |kriteria = i, iii, vi |ID = 364 |skakel = |streek = [[Afrika]] |duimdrukkerkaart = Zimbabwe |duimdrukkerkaartbyskrif = Ligging van Groot-Zimbabwe in Zimbabwe |duimdrukkeretiketposisie = onderkant |duimdrukkerkaartgrootte = |kaart_byskrif = |breedtegraad = 20 |breedtegraad_m = 16 |breedtegraad_s = |breedtegraad_NS = S |lengtegraad = 30 |lengtegraad_m = 56 |lengtegraad_s = |lengtegraad_OW = O |koördinate = |jaar = 1986 |sessie = 10de |uitbreiding = |bedreigd = }} '''Groot-Zimbabwe''' ([[Engels]]: ''Great Zimbabwe'', [[Shona (taal)|Shona]]: ''Masvingo eZimbabwe'') is ’n ruïnestad, sowat 39&nbsp;km suidoos vanaf [[Masvingo]] en in die [[Masvingo (provinsie)|gelyknamige provinsie]] in [[Zimbabwe]] geleë. Die nedersetting op die gelyknamige plato het as hoofstad van die Koninkryk Zimbabwe gedien, wat behalwe vir Zimbabwe ook groot dele van [[Mosambiek]] beheer het. Groot-Zimbabwe het tydens sy bloeitydperk vanaf die 11de tot middel van die 15de eeu ’n bevolking van sowat 18&nbsp;000 gehad, is deur die monarge van Zimbabwe as koninklike paleis gebruik en was die politiese magsentrum. Die rykdom van die [[metropool]] was gebaseer op handel in [[bees]]te, [[goud]] en ander produkte. Getuienis van die geestelike sentrum is die Zimbabwe-voëls uit [[seepsteen]]. Die aanleg is die grootste voor-koloniale steenmakery in [[Afrika suid van die Sahara]] en een van die oudste. [[Lêer:Gr Zimbabwe map.png|duimnael|links|Kaart van die ruïnes van Groot-Zimbabwe]] Die stad was reeds verlate en vervalle toe Europeërs vir die eerste keer in die 16de eeu op die stad afgekom het. Verkeerdelik is dit vir ’n lang tyd as die tuiste van die koningin van Saba geïnterpreteer, maar die resultate van argeologiese navorsing weerlê hierdie tesis. Die oorsprongtyd word in die laat [[Ystertydperk]] gedateer, wat in die streek ooreenstem met die 11de eeu. Die groot strukture is deur die Shona-voorvaders gebou. Die klipstad strek oor ’n area van 7,22&nbsp;km². Onder die groot strukture se mees prominente kenmerke was die mure, waarvan sommige meer as vyf meter hoog was. Dit is sonder messelkalk gebou. Die vroegste bekende geskrewe aantekening van die Groot-Zimbabwiese ruïnes was in 1531 deur Vicente Pegado, kaptein van die Portugese garnisoen Sofala, langs die kus van die hedendaagse [[Mosambiek]]. Hy het dit as ''Symbaoe'' opgeteken. Die eerste bevestigde besoek deur Europeërs was laat in die 19de eeu, met ondersoeke na die terrein wat in 1871 begin het. Later was studies van die monument kontroversieël in die argeologiese wêreld, met politieke druk wat deur die regering van [[Rhodesië]] op argeoloë geplaas is om te ontken dat dit deur inheemse Afrikane gebou is. Groot-Zimbabwe is intussen as nasionale monument deur die Zimbabwiese regering erken en die moderne onafhanklike staat is daarna genoem. Die woord “groot” onderskei die terrein van die honderde kleiner ruïnes wat oor die Zimbabwiese hoëveld versprei is. Daar is 200 sulke terreine in [[Suider-Afrika]], soos Bumbuse in Zimbabwe en Manyikeni in Mosambiek, met monumentale mure sonder messelkalk gebou. Groot-Zimbabwe is die grootste van hierdie terreine. Die Groot-Zimbabwe Nasionale Monument is in 1986 deur [[Unesco]] as [[wêrelderfenisgebied]] gelys. == Naam == [[Lêer:Conical tower.jpg|duimnael|Die koniese toring in die groot omheining van Groot-Zimbabwe]] Zimbabwe is die [[Shona (taal)|Shona]]-naam vir die ruïnes, soos eerste in 1531 deur Vicente Pegado opgeteken. Pegado het opgemerk dat “die inboorlinge van die land hierdie strukture Symbaoe noem, wat in hul taal ‘hof’ beteken.” Die naam bevat ‘dzimba’, die Shona-term vir ‘huise’. Daar is twee teorieë oor die etimologie van die naam. Die eerste stel voor dat die woord van ‘Dzimba-dza-mabwe’ afkomstig is, vertaal vanuit die Karanga-dialek van Shona as “groot kliphuise”. ’n Tweede teorie sê dat Zimbabwe se naam uit ‘dzimba-hwe’ gevorm is, wat in die Zezuru-dialek van Shona “geëerde huise” beteken, soos gewoonlik na die huise of grafte van hoofmanne verwys is. == Nedersetting == [[Lêer:Great-zim-aerial-looking-West.JPG|duimnael|’n Lugbeeld van Groot-Zimbabwe]] Die meeste akademici glo dat dit deur lede van die Gokomere-kultuur gebou is. Hulle is die voorvaders van die moderne Shona van Zimbabwe. Die Groot-Zimbabwe-nedersetting is teen die vierde eeu gevestig. Tussen die vierde en sewende eeue het gemeenskappe van die Gokomere- of Ziwa-kulture die vallei getem. Hulle het gemyn en [[yster]] bewerk, maar geen klipstrukture gebou nie. Hierdie is die vroegste Ystertydperknedersetting in die gebied wat deur argeologiese opgrawings geïdentifiseer is. == Konstruksie en groei == [[Lêer:Great inclosure - Great Zimbabwe (15).jpg|duimnael|Groot Kamp]] Konstruksie aan die klipstrukture dateer uit die 11de eeu en het vir meer as 300 jaar voortgeduur. Die ruïnes by Groot-Zimbabwe is van die oudste en grootste strukture in Suider-Afrika en is die tweede oudste naas Mapungubwe in Suid-Afrika. Die mees formidabele struktuur, waarna daar algemeen as die Groot Kamp verwys word, se mure is tot 11 meter hoog oor ’n afstand van sowat 250 meter, wat dit die grootste antieke struktuur in [[Afrika suid van die Sahara]] maak. David Beach glo dat die stad en sy nasie, die Koninkryk Zimbabwe, van 1200 tot 1500 gefloreer het, hoewel ’n ietwat vroeër datum vir sy heengaan geïmpliseer word deur ’n beskrywing in die vroeë 1500’s deur João de Barros. Sy groei is in verband gebring met die agteruitgang van Mapungubwe vanaf die 1300’s, danksy klimaatsverandering, of die groter beskikbaarheid van [[goud]] in die hinterland van Groot-Zimbabwe. Volgens tradisionele skattings het Groot-Zimbabwe ’n bevolking van tot 18&nbsp;000 tydens sy bloeityd gehad. Maar ’n meer onlangse opname het bevind dat die bevolking waarskynlik nooit meer as 10&nbsp;000 was nie. Die ruïnes wat nog bestaan is heeltemal van klip gebou en strek oor 730 hektaar. == Kenmerke van die reünes == [[Lêer:Great Zimbabwe 8.jpg|duimnael|Groot-Zimbabwe se groot mure]] In 1531 het Vicente Pegado Zimbabwe as volg beskryf: “By die goudmyne van binnelandse vlaktes tussen die [[Limpopo (rivier)|Limpopo]]- en [[Zambezirivier]]e is daar ’n enorme fort van klip gebou, en dit blyk dat geen messelkalk dit aanmekaar bind nie. Hierdie struktuur is byna deur heuwels omring, waarop nog strukture soortgelyk aan hierdie een staan en een daarvan is ’n toring meer as 22 meter hoog. Die inheemse mense van die land noem hierdie strukture Symbaoe, wat in hul taal ‘hof’ beteken.” Die ruïnes vorm drie verskillende argitektoniese groepe. Dit staan as die Heuwelkompleks, die Valleikompleks en die Groot Kamp bekend. Die Heuwelkompleks is die oudste en is van die negende tot die dertiende eeue bewoon. Die Groot Kamp is van die dertiende tot die vyftiende eeue bewoon en die Valleikompleks van die veertiende tot sestiende eeue. Noemenswaardige kenmerke van die Heuwelkompleks sluit die Oostelike Kamp in, waarin die Zimbabwe-voëls glo gestaan het, asook ’n hoë balkon-kamp wat oor die Oostelike Kamp uitkyk en ’n reusagtige rots in ’n soortgelyke vorm as die Zimbabwe-voël. Die Groot Kamp bestaan uit ’n binnemuur wat ’n reeks strukture omring, en ’n jonger buitemuur. Die Keëlvormige Toring, 5,5 meter in diameter en 9 meter hoog, is tussen die twee mure gebou. Die Valleikompleks is in die Bo- en Ondervalleiruïnes verdeel, met verskillende periodes van bewoning. Daar is verskillende argeologiese interpretasies van hierdie groeperings. Een moontlikheid is dat die komplekse die werk van opeenvolgende konings verteenwoordig: sommige van die nuwe heersers het ’n nuwe woning gebou. Die fokus van mag het van die Heuwelkompleks in die twaalfde eeu na die Groot Kamp, die Bo-Vallei en eindelike die Onder-Vallei verskuif in die vroeë sestiende eeu. Die alternatiewe “strukturalistiese” interpretasie hou vol dat die verskillende komplekse verskillende funksies gehad het: die Heuwelkompleks was ’n tempel, die Valleikompleks was vir die inwoners en die Groot Kamp was deur die koning gebruik. Strukture wat meer uitgebreid was, is waarskynlik vir die konings gebou, hoewel daar ’n argument is dat die datering van opgrawings in die komplekse nie hierdie interpretasie steun nie. == Koninklike artefakte == [[Lêer:Soapstone birds on pedestals.jpg|duimnael|Voëls gekerf uit seepsteen, Groot-Zimbabwe]] Die belangrikste artefakte wat by die monument gevind is, is die agt Zimbabwe-voëls. Dit is uit mikahoudende seepsteen gekerf, aan die bopunt van monoliete die hoogte van ’n mens. Gleuwe in ’n platform by die Oostelike Kamp van die Heuwelkompleks blyk ontwerp te wees om die monoliete met die Zimbabwe-voëls te hou, maar aangesien dit nie by hul oorspronklike plek gevind is nie, kan daar nie bepaal word watter monoliet en voël waar was nie. Ander artefakte sluit in seepsteenfiguurtjies, pottebakkersartikels, ysterklokke, ivoorartikels, koperware, brons spiespunte, ystergietblokke en smeltkroese, en goue krale, armbande, halssnoere en skede. Glaskrale en porselein van [[Chinese Keiserryk|China]] en [[Persiese Ryk|Persië]], onder ander buitelandse artefakte, is ook gevind en getuig van die internasionale handelsbande van die koninkryk. Deel van die uitgebreide klipruïnes van die groot stad, wat vandag steeds staan, is die agt monolitiese voëls wat uit seepsteen gekerf is. Daar word geglo dat dit die bateleurarend verteenwoordig – ’n goeie omen, beskermende gees en boodskapper van die gode in die Shona-kultuur. == Handel == Argeologiese getuienis dui daarop dat Groot-Zimbabwe ’n handelsentrum geword het, met artefakte wat suggereer dat die stad deel van ’n handelsnetwerk gevorm het wat aan Kilwa gekoppel word en tot so ver as China gestrek het. Kopermunte wat by Kilwa Kisiwani gevind is blyk van dieselfde suiwer erts te wees wat aan die [[Swahili]]-kus gevind is. Hierdie internasionale handel was hoofsaaklik in goud en ivoor; sommige skattings dui aan dat meer as 20 miljoen onse goud uit die grond ontgin is. Internasionale handel was bykomend tot die plaaslike [[landbou]]handel, waarbinne vee veral belangrik was. Die groot veetroppe wat aan die stad voorsien het, het seisoenaal getrek en is deur die hof bestuur. Chinese potskerwe, Arabiese munte, glaskrale en ander uitheemse items is by Zimbabwe gevind. Ten spyte van hierdie sterk internasionale handelsbande is daar geen bewyse dat argitektoniese konsepte tussen Groot-Zimbabwe en sentra soos Kilwa geruil is nie. == Agteruitgang == [[Lêer:Flag of Zimbabwe.svg|duimnael|Die Zimbabwe-voël pryk op die [[vlag van Zimbabwe]]]] Moontlike oorsake vir die agteruitgang en eindelike verlating van die terrein om en by 1450 sluit ’n afname in handel in vergelyking met terreine verder noord in, asook die uitputting van die goudmyne, politieke instabiliteit, en hongersnood en watertekorte wat deur klimaatsverandering veroorsaak is. Die Mutapa-staat het in die vyftiende eeu ontstaan uit die noordwaartse uitbreiding van die Groot Zimbabwe-tradisie. Dit is deur Nyatsimba Mutota van Groot-Zimbabwe gestig nadat hy gestuur is om nuwe [[sout]]bronne in die noorde te gaan soek. Hierdie teorie ondersteun die oortuiging dat Groot-Zimbabwe se kwyning deur ’n tekort aan hulpbronne veroorsaak is. Groot Zimbabwe was die voorganger van die Khami- en Nyanga-kulture. == Galery == <center><gallery mode="packed" heights="180px"> Great-Zimbabwe.jpg|Uitsig oor die ruïnes soos vanaf die suide gesien, 1997 Wall of the great enclosure, Great Zimbabwe.JPG|Die muur van die groot omheining, 2010 Zim-bird.jpg|Kopie van 'n Zimbabwe-voël uit seepsteen Shona witch doctor (Zimbabwe).jpg|'n Sangoma van die [[Mashona]] naby Groot-Zimbabwe </gallery></center> == Sien ook == * [[Lys van Wêrelderfenisgebiede]] == Bronne == * Beach, David (1998). ''"Cognitive Archaeology and Imaginary History at Great Zimbabwe". Current Anthropology.'' '''39''': 47–72. doi:10.1086/204698. * Fleminger, David (2008). ''Mapungubwe Cultural Landscape. 30 Degrees South. bl. 57.'' ISBN 978-0-9584891-5-7 * Frederikse, Julie (1990) [1982]. ''"(1) Before the war". None But Ourselves.'' Biddy Partridge (photographer). Harare: Oral Traditions Association of Zimbabwe with Anvil Press''.'' bl. 10–11. ISBN 0-7974-0961-0 * M. Sibanda, H. Moyana et al. 1992. ''The African Heritage. History for Junior Secondary Schools. Book 1''. Zimbabwe Publishing House. ISBN 978-0-908300-00-6 * Shadreck Chirikure; Innocent Pikirayi (2008). ''"Inside and outside the dry stone walls: revisiting the material culture of Great Zimbabwe". Antiquity.'' '''82''' (318): 976–993. doi:10.1017/S0003598X00097726. * Michel Lafon (1994). ''"Shona Class 5 revisited: a case against *ri as Class 5 nominal prefix" (PDF). Zambezia. '''21''': 51–80.''. Sien ook ''Lawrence J. Vale (1999). "Mediated monuments and national identity". Journal of Architecture.'' '''4''' (4): 391–408. doi:10.1080/136023699373774. * McCall-Theal, G. (1900). ''Records of South-eastern Africa. VI (book 10).'' Cape Town: Cape Colony Printers. bl. 264–273. * Huffman, Thomas N. (2008). ''"Climate change during the Iron Age in the Shashe-Limpopo Basin, southern Africa". Journal of Archaeological Science.'' '''35''' (7): 2032–2047. doi:10.1016/j.jas.2008.01.005. * Gilbert Pwiti (1991). ''"Trade and economies in southern Africa: the archaeological evidence" (PDF). Zambezia.'' '''18''': 119–129. * Kuklick, Henrika (1991). ''"Contested monuments: the politics of archaeology in southern Africa".'' In George W. Stocking (ed''.). Colonial situations: essays on the contextualization of ethnographic knowledge.'' Univ of Wisconsin Press. bl. 135–170. ISBN 978-0-299-13124-1 * Chirikure, S.; et al. (2017). ''"What was the population of Great Zimbabwe (CE1000 – 1800)". PLoS ONE.'' '''12''' (6): e0178335. doi:10.1371/journal.pone.0178335. PMC 5470674. PMID 28614397 * Collett, D. P.; A. E. Vines; E. G. Hughes (1992). ''"The chronology of the Valley Enclosures: implications for the interpretation of Great Zimbabwe". African Archaeological Review.'' '''10''': 139–161. doi:10.1007/BF01117699. * Gayre, R. (1972). ''The origin of the Zimbabwean Civilization.'' Galaxie Press, Rhodesia. * Karin Holmgren; Helena Öberg (2006). ''"Climate Change in Southern and Eastern Africa during the past millennium and its implications for societal development". Environment, Development and Sustainability. '''8''':'' 1573–2975. doi:10.1007/s10668-005-5752-5''.'' * Gilbert Pwiti (2004). ''"Economic change, ideology and the development of cultural complexity in northern Zimbabwe". Azania: Archaeological Research in Africa.'' '''39''': 265–282. doi:10.1080/00672700409480403. * Oliver, Roland; Anthony Atmore (1975). ''Medieval Africa 1250–1800.'' Cambridge: Cambridge University Press. bl. 738. ISBN 0-521-20413-5 * Huffman, Thomas (1972). ''"The rise and fall of Zimbabwe". The Journal of African History.'' '''13''' (3): 353–366. doi:10.1017/S0021853700011683. == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Great Zimbabwe|Groot-Zimbabwe}} * {{en}} {{Wikivoyage|Great_Zimbabwe|Groot-Zimbabwe}} * {{en}} {{cite web |url=https://www.britannica.com/place/Great-Zimbabwe |title=Great Zimbabwe |publisher=[[Encyclopædia Britannica]] |accessdate=28 Julie 2020}} {{de-vertaal|Groß-Simbabwe}} {{en-vertaal|Great Zimbabwe}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geografie van Zimbabwe]] [[Kategorie:Geskiedenis van Zimbabwe]] [[Kategorie:Wêrelderfenisgebiede in Zimbabwe]] [[Kategorie:Argeologiese vindplekke]] hloxnv0yt26jbo1awlsljwdvb8jabd0 0 99273 2519653 2518916 2022-08-16T17:48:23Z Sobaka 328 skakel wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Salman Rushdie | beeld = Salman Rushdie 2014.jpg | beeldbeskrywing = Rushdie in Mei 2014 | geboortenaam = Ahmed Salman Rushdie | geboortedatum = {{GDEO|1947|6|19}} | geboorteplek = [[Moembaai]], [[Britse Indië]] | sterfdatum = | sterfteplek = | nasionaliteit = {{vlagland|Verenigde Koninkryk}} | beroep = Skrywer | alma_mater = King's College, [[Universiteit van Cambridge]] | bekend = ''Midnight's Children'' (1981)<br />''The Satanic Verses'' (1988)<br />''The Moor's Last Sigh'' (1995)<br />''Shalimar the Clown'' (2005)<br />''The Enchantress of Florence'' (2008) | eerbewyse = [[Booker-prys]] 1981 | party = | religie = | huweliksmaat = Clarissa Luard, Marianne Wiggins, Elizabeth West, Padma Lakshmi | kinders = | webblad = | handtekening = }} '''Sir Ahmed Salman Rushdie''' (gebore [[19 Junie]] [[1947]]) is 'n Brits-Indiese romanskrywer en essayis.<ref>{{Cite web|url=https://openthemagazine.com/columns/open-conversation/that-the-world-that-you-knew-and-that-in-a-way-made-you-that-world-vanishes-i-dont-think-im-alone-in-that-says-salman-rushdie/|title='That the world that you knew, and that in a way made you – that world vanishes. I don't think I'm alone in that,' says Salman Rushdie|date=2 Augustus 2019}}</ref> Sy tweede roman, ''Midnight's Children'', het in 1981 die [[Booker-prys]] gewen. Sy kontroversiële vierde roman, ''[[The Satanic Verses]]'', het internasionaal opspraak gewek toe die [[ajatolla]] [[Ruhollah Khomeini]] as gevolg daarvan 'n fatwā vir Rushdie se teregstelling op 14 Februarie 1989 uitgevaardig het. Rushdie woon sedert 2000 in Amerika, waar hy by die Emory Universiteit werksaam was. Hy is verkies na die American Academy of Arts and Letters. In 2012 publiseer hy ''Joseph Anton: A Memoir'', welke sy lewe beskryf in die nasleep en kontroversie oor ''The Satanic Verses''. Op 12 Augustus 2022 is Rushdie tydens 'n toespraak in [[New York]] aangeval. 'n Man het na die verhoog gehardloop en Rushdie verskeie kere gesteek net voordat hy geskeduleer was om 'n lesing in Chautauqua, New York te lewer.<ref>{{Cite web |url=https://www.nytimes.com/live/2022/08/12/nyregion/salman-rushdie-stabbed-new-york |title=Live Updates: Salman Rushdie Is Stabbed During Speech in Western New York |date=2022-08-12 |access-date=2022-08-12 |website=[[The New York Times]] |last=Gelles |first=David |last2=Root |first2=Jay |last3=Harris |first3=Elizabeth}}</ref> ==Bibliografie== ===Romans (fiksie)=== *''Grimus'' (1975) *''Midnight's Children'' (1981) *''Shame'' (1983) *''The Satanic Verses'' (1988) *''The Moor's Last Sigh'' (1995) *''The Ground Beneath Her Feet'' (1999) *''Fury'' (2001) *''Shalimar the Clown'' (2005) *''The Enchantress of Florence'' (2008) *''Two Years Eight Months and Twenty-Eight Nights'' (2015) * ''The Golden House'' (2017)<ref>''[http://www.vowelor.com/book/the-golden-house-salman-rushdie-review/ "The Golden House"]'' by Salman Rushdie, ''Random House''</ref> * ''Quichotte'' (2019)<ref>''[https://www.penguinrandomhouse.com/books/612467/quichotte-by-salman-rushdie/9780593132982/ "Quichotte"]'' by Salman Rushdie, ''Penguin Random House''</ref> ===Bundels=== *''East, West'' (1994) *''Mirrorwork: 50 Years of Indian Writing 1947–1997'' (1997, redakteur saam met Elizabeth West) *''The Best American Short Stories'' (2008, gas-redakteur) ===Kinderboeke=== *''Haroun and the Sea of Stories'' (1990)<ref>{{Cite web|title=Haroun and the Sea of Stories by Salman Rushdie|url=https://www.purplepencilproject.com/book-review-haroun-and-the-sea-of-stories/|date=2017-01-05|website=Purple Pencil Project|language=en-US|access-date=2020-05-23}}</ref> *''Luka and the Fire of Life'' (2010) ===Essays en nie-fiksie=== *''The Jaguar Smile: A Nicaraguan Journey'' (1987) *"In Good Faith," ''Granta'', (1990) *''Imaginary Homelands: Essays and Criticism, 1981–1991'' (1992) *"The Wizard of Oz: BFI Film Classics," ''British Film Institute'' (1992) *''Step Across This Line: Collected Nonfiction 1992–2002'' (2002) * "The East Is Blue" (2004) *''Joseph Anton: A Memoir'' (2012) == Verwysings == {{Verwysings}} {{Saadjie}} {{DEFAULTSORT:Rushdie, Salman}} [[Kategorie:Engelse skrywers]] [[Kategorie:Geboortes in 1947]] [[Kategorie:Indiese skrywers]] [[Kategorie:Lewende mense]] thiikonuv160bwlpyxk6yt1jzhoy9i8 2519687 2519653 2022-08-16T19:34:19Z Burgert Behr 2401 Taal wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Salman Rushdie | beeld = Salman Rushdie 2014.jpg | beeldbeskrywing = Rushdie in Mei 2014 | geboortenaam = Ahmed Salman Rushdie | geboortedatum = {{GDEO|1947|6|19}} | geboorteplek = [[Moembaai]], [[Britse Indië]] | sterfdatum = | sterfteplek = | nasionaliteit = {{vlagland|Verenigde Koninkryk}} | beroep = Skrywer | alma_mater = King's College, [[Universiteit van Cambridge]] | bekend = ''Midnight's Children'' (1981)<br />''The Satanic Verses'' (1988)<br />''The Moor's Last Sigh'' (1995)<br />''Shalimar the Clown'' (2005)<br />''The Enchantress of Florence'' (2008) | eerbewyse = [[Booker-prys]] 1981 | party = | religie = | huweliksmaat = Clarissa Luard, Marianne Wiggins, Elizabeth West, Padma Lakshmi | kinders = | webblad = | handtekening = }} '''Sir Ahmed Salman Rushdie''' (gebore [[19 Junie]] [[1947]]) is 'n Brits-Indiese romanskrywer en essayis.<ref>{{Cite web|url=https://openthemagazine.com/columns/open-conversation/that-the-world-that-you-knew-and-that-in-a-way-made-you-that-world-vanishes-i-dont-think-im-alone-in-that-says-salman-rushdie/|title='That the world that you knew, and that in a way made you – that world vanishes. I don't think I'm alone in that,' says Salman Rushdie|date=2 Augustus 2019}}</ref> Sy tweede roman, ''Midnight's Children'', het in 1981 die [[Booker-prys]] gewen. Sy omstrede vierde roman, ''[[The Satanic Verses]]'', het internasionaal opspraak gewek toe die [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] as gevolg daarvan 'n [[fatwa]] vir Rushdie se teregstelling op 14 Februarie 1989 uitgevaardig het. Rushdie woon sedert 2000 in Amerika, waar hy by die Emory-universiteit werksaam was. Hy is verkies tot die American Academy of Arts and Letters. In 2012 publiseer hy ''Joseph Anton: A Memoir'', wat sy lewe beskryf in die nasleep en omstredenheid oor ''The Satanic Verses''. Op 12 Augustus 2022 is Rushdie tydens 'n toespraak in [[New York]] aangeval. 'n Man het na die verhoog gehardloop en Rushdie verskeie kere gesteek net voordat hy geskeduleer was om 'n lesing in Chautauqua, New York te lewer.<ref>{{Cite web |url=https://www.nytimes.com/live/2022/08/12/nyregion/salman-rushdie-stabbed-new-york |title=Live Updates: Salman Rushdie Is Stabbed During Speech in Western New York |date=2022-08-12 |access-date=2022-08-12 |website=[[The New York Times]] |last=Gelles |first=David |last2=Root |first2=Jay |last3=Harris |first3=Elizabeth}}</ref> ==Bibliografie== ===Romans (fiksie)=== *''Grimus'' (1975) *''Midnight's Children'' (1981) *''Shame'' (1983) *''The Satanic Verses'' (1988) *''The Moor's Last Sigh'' (1995) *''The Ground Beneath Her Feet'' (1999) *''Fury'' (2001) *''Shalimar the Clown'' (2005) *''The Enchantress of Florence'' (2008) *''Two Years Eight Months and Twenty-Eight Nights'' (2015) * ''The Golden House'' (2017)<ref>''[http://www.vowelor.com/book/the-golden-house-salman-rushdie-review/ "The Golden House"]'' by Salman Rushdie, ''Random House''</ref> * ''Quichotte'' (2019)<ref>''[https://www.penguinrandomhouse.com/books/612467/quichotte-by-salman-rushdie/9780593132982/ "Quichotte"]'' by Salman Rushdie, ''Penguin Random House''</ref> ===Bundels=== *''East, West'' (1994) *''Mirrorwork: 50 Years of Indian Writing 1947–1997'' (1997, redakteur saam met Elizabeth West) *''The Best American Short Stories'' (2008, gas-redakteur) ===Kinderboeke=== *''Haroun and the Sea of Stories'' (1990)<ref>{{Cite web|title=Haroun and the Sea of Stories by Salman Rushdie|url=https://www.purplepencilproject.com/book-review-haroun-and-the-sea-of-stories/|date=2017-01-05|website=Purple Pencil Project|language=en-US|access-date=2020-05-23}}</ref> *''Luka and the Fire of Life'' (2010) ===Essays en nie-fiksie=== *''The Jaguar Smile: A Nicaraguan Journey'' (1987) *"In Good Faith," ''Granta'', (1990) *''Imaginary Homelands: Essays and Criticism, 1981–1991'' (1992) *"The Wizard of Oz: BFI Film Classics," ''British Film Institute'' (1992) *''Step Across This Line: Collected Nonfiction 1992–2002'' (2002) * "The East Is Blue" (2004) *''Joseph Anton: A Memoir'' (2012) == Verwysings == {{Verwysings}} {{Saadjie}} {{DEFAULTSORT:Rushdie, Salman}} [[Kategorie:Engelse skrywers]] [[Kategorie:Geboortes in 1947]] [[Kategorie:Indiese skrywers]] [[Kategorie:Lewende mense]] p8fix4on93rgmxhw0hgyriq7acr8sru 2519791 2519687 2022-08-17T10:28:44Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Salman Rushdie | beeld = Salman Rushdie 2014.jpg | beeldbeskrywing = Rushdie in Mei 2014 | geboortenaam = Ahmed Salman Rushdie | geboortedatum = {{GDEO|1947|6|19}} | geboorteplek = [[Moembaai]], [[Britse Indië]] | sterfdatum = | sterfteplek = | nasionaliteit = {{vlagland|Verenigde Koninkryk}} | beroep = Skrywer | alma_mater = King's College, [[Universiteit van Cambridge]] | bekend = ''Midnight's Children'' (1981)<br />''The Satanic Verses'' (1988)<br />''The Moor's Last Sigh'' (1995)<br />''Shalimar the Clown'' (2005)<br />''The Enchantress of Florence'' (2008) | eerbewyse = [[Booker-prys]] 1981 | party = | religie = | huweliksmaat = Clarissa Luard, Marianne Wiggins, Elizabeth West, Padma Lakshmi | kinders = | webblad = {{Amptelike URL}} | handtekening = }} '''Sir Ahmed Salman Rushdie''' (gebore [[19 Junie]] [[1947]]) is 'n Brits-Indiese romanskrywer en essayis.<ref>{{Cite web|url=https://openthemagazine.com/columns/open-conversation/that-the-world-that-you-knew-and-that-in-a-way-made-you-that-world-vanishes-i-dont-think-im-alone-in-that-says-salman-rushdie/|title='That the world that you knew, and that in a way made you – that world vanishes. I don't think I'm alone in that,' says Salman Rushdie|date=2 Augustus 2019}}</ref> Sy tweede roman, ''Midnight's Children'', het in 1981 die [[Booker-prys]] gewen. Sy omstrede vierde roman, ''[[The Satanic Verses]]'', het internasionaal opspraak gewek toe die [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] as gevolg daarvan 'n [[fatwa]] vir Rushdie se teregstelling op 14 Februarie 1989 uitgevaardig het. Rushdie woon sedert 2000 in Amerika, waar hy by die Emory-universiteit werksaam was. Hy is verkies tot die American Academy of Arts and Letters. In 2012 publiseer hy ''Joseph Anton: A Memoir'', wat sy lewe beskryf in die nasleep en omstredenheid oor ''The Satanic Verses''. Op 12 Augustus 2022 is Rushdie tydens 'n toespraak in [[New York]] aangeval. 'n Man het na die verhoog gehardloop en Rushdie verskeie kere gesteek net voordat hy geskeduleer was om 'n lesing in Chautauqua, New York te lewer.<ref>{{Cite web |url=https://www.nytimes.com/live/2022/08/12/nyregion/salman-rushdie-stabbed-new-york |title=Live Updates: Salman Rushdie Is Stabbed During Speech in Western New York |date=2022-08-12 |access-date=2022-08-12 |website=[[The New York Times]] |last=Gelles |first=David |last2=Root |first2=Jay |last3=Harris |first3=Elizabeth}}</ref> ==Bibliografie== ===Romans (fiksie)=== *''Grimus'' (1975) *''Midnight's Children'' (1981) *''Shame'' (1983) *''The Satanic Verses'' (1988) *''The Moor's Last Sigh'' (1995) *''The Ground Beneath Her Feet'' (1999) *''Fury'' (2001) *''Shalimar the Clown'' (2005) *''The Enchantress of Florence'' (2008) *''Two Years Eight Months and Twenty-Eight Nights'' (2015) * ''The Golden House'' (2017)<ref>''[http://www.vowelor.com/book/the-golden-house-salman-rushdie-review/ "The Golden House"]'' by Salman Rushdie, ''Random House''</ref> * ''Quichotte'' (2019)<ref>''[https://www.penguinrandomhouse.com/books/612467/quichotte-by-salman-rushdie/9780593132982/ "Quichotte"]'' by Salman Rushdie, ''Penguin Random House''</ref> ===Bundels=== *''East, West'' (1994) *''Mirrorwork: 50 Years of Indian Writing 1947–1997'' (1997, redakteur saam met Elizabeth West) *''The Best American Short Stories'' (2008, gas-redakteur) ===Kinderboeke=== *''Haroun and the Sea of Stories'' (1990)<ref>{{Cite web|title=Haroun and the Sea of Stories by Salman Rushdie|url=https://www.purplepencilproject.com/book-review-haroun-and-the-sea-of-stories/|date=2017-01-05|website=Purple Pencil Project|language=en-US|access-date=2020-05-23}}</ref> *''Luka and the Fire of Life'' (2010) ===Essays en nie-fiksie=== *''The Jaguar Smile: A Nicaraguan Journey'' (1987) *"In Good Faith," ''Granta'', (1990) *''Imaginary Homelands: Essays and Criticism, 1981–1991'' (1992) *"The Wizard of Oz: BFI Film Classics," ''British Film Institute'' (1992) *''Step Across This Line: Collected Nonfiction 1992–2002'' (2002) * "The East Is Blue" (2004) *''Joseph Anton: A Memoir'' (2012) == Verwysings == {{Verwysings}} {{Saadjie}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Rushdie, Salman}} [[Kategorie:Engelse skrywers]] [[Kategorie:Geboortes in 1947]] [[Kategorie:Indiese skrywers]] [[Kategorie:Lewende mense]] cdxv4eij2ih13je38m084ajezu736bb 2519792 2519791 2022-08-17T10:29:07Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Salman Rushdie | beeld = Salman Rushdie 2014.jpg | beeldbeskrywing = Rushdie in Mei 2014 | geboortenaam = Ahmed Salman Rushdie | geboortedatum = {{GDEO|1947|6|19}} | geboorteplek = [[Moembaai]], [[Britse Indië]] | sterfdatum = | sterfteplek = | nasionaliteit = {{vlagland|Verenigde Koninkryk}} | beroep = Skrywer | alma_mater = King's College, [[Universiteit van Cambridge]] | bekend = ''Midnight's Children'' (1981)<br />''[[The Satanic Verses]]'' (1988)<br />''The Moor's Last Sigh'' (1995)<br />''Shalimar the Clown'' (2005)<br />''The Enchantress of Florence'' (2008) | eerbewyse = [[Booker-prys]] 1981 | party = | religie = | huweliksmaat = Clarissa Luard, Marianne Wiggins, Elizabeth West, Padma Lakshmi | kinders = | webblad = {{Amptelike URL}} | handtekening = }} '''Sir Ahmed Salman Rushdie''' (gebore [[19 Junie]] [[1947]]) is 'n Brits-Indiese romanskrywer en essayis.<ref>{{Cite web|url=https://openthemagazine.com/columns/open-conversation/that-the-world-that-you-knew-and-that-in-a-way-made-you-that-world-vanishes-i-dont-think-im-alone-in-that-says-salman-rushdie/|title='That the world that you knew, and that in a way made you – that world vanishes. I don't think I'm alone in that,' says Salman Rushdie|date=2 Augustus 2019}}</ref> Sy tweede roman, ''Midnight's Children'', het in 1981 die [[Booker-prys]] gewen. Sy omstrede vierde roman, ''[[The Satanic Verses]]'', het internasionaal opspraak gewek toe die [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] as gevolg daarvan 'n [[fatwa]] vir Rushdie se teregstelling op 14 Februarie 1989 uitgevaardig het. Rushdie woon sedert 2000 in Amerika, waar hy by die Emory-universiteit werksaam was. Hy is verkies tot die American Academy of Arts and Letters. In 2012 publiseer hy ''Joseph Anton: A Memoir'', wat sy lewe beskryf in die nasleep en omstredenheid oor ''The Satanic Verses''. Op 12 Augustus 2022 is Rushdie tydens 'n toespraak in [[New York]] aangeval. 'n Man het na die verhoog gehardloop en Rushdie verskeie kere gesteek net voordat hy geskeduleer was om 'n lesing in Chautauqua, New York te lewer.<ref>{{Cite web |url=https://www.nytimes.com/live/2022/08/12/nyregion/salman-rushdie-stabbed-new-york |title=Live Updates: Salman Rushdie Is Stabbed During Speech in Western New York |date=2022-08-12 |access-date=2022-08-12 |website=[[The New York Times]] |last=Gelles |first=David |last2=Root |first2=Jay |last3=Harris |first3=Elizabeth}}</ref> ==Bibliografie== ===Romans (fiksie)=== *''Grimus'' (1975) *''Midnight's Children'' (1981) *''Shame'' (1983) *''The Satanic Verses'' (1988) *''The Moor's Last Sigh'' (1995) *''The Ground Beneath Her Feet'' (1999) *''Fury'' (2001) *''Shalimar the Clown'' (2005) *''The Enchantress of Florence'' (2008) *''Two Years Eight Months and Twenty-Eight Nights'' (2015) * ''The Golden House'' (2017)<ref>''[http://www.vowelor.com/book/the-golden-house-salman-rushdie-review/ "The Golden House"]'' by Salman Rushdie, ''Random House''</ref> * ''Quichotte'' (2019)<ref>''[https://www.penguinrandomhouse.com/books/612467/quichotte-by-salman-rushdie/9780593132982/ "Quichotte"]'' by Salman Rushdie, ''Penguin Random House''</ref> ===Bundels=== *''East, West'' (1994) *''Mirrorwork: 50 Years of Indian Writing 1947–1997'' (1997, redakteur saam met Elizabeth West) *''The Best American Short Stories'' (2008, gas-redakteur) ===Kinderboeke=== *''Haroun and the Sea of Stories'' (1990)<ref>{{Cite web|title=Haroun and the Sea of Stories by Salman Rushdie|url=https://www.purplepencilproject.com/book-review-haroun-and-the-sea-of-stories/|date=2017-01-05|website=Purple Pencil Project|language=en-US|access-date=2020-05-23}}</ref> *''Luka and the Fire of Life'' (2010) ===Essays en nie-fiksie=== *''The Jaguar Smile: A Nicaraguan Journey'' (1987) *"In Good Faith," ''Granta'', (1990) *''Imaginary Homelands: Essays and Criticism, 1981–1991'' (1992) *"The Wizard of Oz: BFI Film Classics," ''British Film Institute'' (1992) *''Step Across This Line: Collected Nonfiction 1992–2002'' (2002) * "The East Is Blue" (2004) *''Joseph Anton: A Memoir'' (2012) == Verwysings == {{Verwysings}} {{Saadjie}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Rushdie, Salman}} [[Kategorie:Engelse skrywers]] [[Kategorie:Geboortes in 1947]] [[Kategorie:Indiese skrywers]] [[Kategorie:Lewende mense]] kp67j60kvbnsacga3tw8am0wn0ty9h3 0 101681 2519702 1699269 2022-08-16T21:00:15Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas |naam = Turkish Airlines-vlug 981 |kleur = |beeld = McDonnell Douglas DC-10-10, Turkish Airlines AN1815013.jpg |beeld_wydte = 240px |beeld_onderskrif = Die vliegtuig wat verongeluk het. |beeld2 = |beeld2_wydte = |beeld2_onderskrif = |opskrif1 = Datum |1 = 3 Maart 1974 |opskrif2 = Oorsaak |2 = Vliegtuigontwerpfout: vragdeurmislukking lei tot plofbare dekompressie |opskrif3 = Plek van ramp |3 = Fontaine-Chaalis, Oise, [[Frankryk]] |opskrif4 = Sterftes |4 = 346 (almal) |opskrif5 = Beserings |5 = 0 |opskrif6 = Vliegtuigtipe |6 = McDonnell Douglas DC-10-10 |opskrif7 = Vliegtuigstertnommer |7 = TC-JAV |opskrif8 = Oorsprong |8 = Yesilköy-lughawe, [[Istanboel]], [[Turkye]] |opskrif9 = Bestemming |9 = [[Lughawe Londen-Heathrow]], [[Londen]], [[Engeland]] |opskrif10 = Passasiers |10 = 335 |opskrif11 = Bemanning |11 = 11 |opskrif12 = Oorlewendes |12 = 0 }} '''Turkish Airlines-vlug 981''' was 'n McDonnell Douglas DC-10 wat op3 Maart 1974 neergestort het buite [[Parys]], [[Frankryk]], met die dood van al 346 mense aan boord. Op daardie oomblik was die dodelikste vliegtuigongeluk ooit. Dit bly die vierde dodelikste vliegtuigongeluk in lugvaartgeskiedenis, die dodelikste van 'n DC-10, en die dodelikste wat op Franse grondgebied plaasgevind het. Die ongeluk was ook bekend as die Ermenonville-vliegramp, die naam van die bos waar die vliegtuig neergestort het. == Oorsaak == Die ongeluk is veroorsaak toe 'n onbehoorlik-toegemaakte vragdeur aan die agterkant van die vliegtuig oopgebreek het, en 'n plofbare dekompressie veroorsaak het wat die kabels wat nodig is om die vliegtuig te beheer geskeur het. As gevolg van 'n bekende ontwerpsfout wat nooit voor, óf ná, die produksie van DC-10s reggestel is nie, het die vraggrendels nie betroubaar gesluit nie, en daar is op handprosedures staatgemaak om te verseker dat hulle korrek gesluit was. Probleme met die grendels het voorheen voorgekom, veral in 'n identiese voorval op American Airlines-vlug 96 in 1972, 'n ondersoek wat getoon het dat die handvatsels van die deur geforseer kan word om te sluit sonder om die klempenne in plek te sluit. Ná afloop van die ramp, is die handvatsels herontwerp en die sluitstelsel aansienlik opgegradeer. <!-- == Verwysings == {{Verwysings}} --> [[Kategorie:Vliegongelukke]] 4rsinejnxc7dkc7pmphi7atogfc1fyg 2519703 2519702 2022-08-16T21:01:22Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas |naam = Turkish Airlines-vlug 981 |kleur = |beeld = McDonnell Douglas DC-10-10, Turkish Airlines AN1815013.jpg |beeld_wydte = 240px |beeld_onderskrif = Die vliegtuig wat verongeluk het. |beeld2 = |beeld2_wydte = |beeld2_onderskrif = |opskrif1 = Datum |1 = 3 Maart 1974 |opskrif2 = Oorsaak |2 = Vliegtuigontwerpfout: vragdeurmislukking lei tot plofbare dekompressie |opskrif3 = Plek van ramp |3 = Fontaine-Chaalis, Oise, [[Frankryk]] |opskrif4 = Sterftes |4 = 346 (almal) |opskrif5 = Beserings |5 = 0 |opskrif6 = Vliegtuigtipe |6 = McDonnell Douglas DC-10-10 |opskrif7 = Vliegtuigstertnommer |7 = TC-JAV |opskrif8 = Oorsprong |8 = Yesilköy-lughawe, [[Istanboel]], [[Turkye]] |opskrif9 = Bestemming |9 = [[Lughawe Londen-Heathrow]], [[Londen]], [[Engeland]] |opskrif10 = Passasiers |10 = 335 |opskrif11 = Bemanning |11 = 11 |opskrif12 = Oorlewendes |12 = 0 }} '''Turkish Airlines-vlug 981''' was 'n McDonnell Douglas DC-10 wat op 3 Maart [[1974]] neergestort het buite [[Parys]], [[Frankryk]], met die dood van al 346 mense aan boord. Op daardie oomblik was die dodelikste vliegtuigongeluk ooit. Dit bly die vierde dodelikste vliegtuigongeluk in lugvaartgeskiedenis, die dodelikste van 'n DC-10, en die dodelikste wat op Franse grondgebied plaasgevind het. Die ongeluk was ook bekend as die Ermenonville-vliegramp, die naam van die bos waar die vliegtuig neergestort het. == Oorsaak == Die ongeluk is veroorsaak toe 'n onbehoorlik-toegemaakte vragdeur aan die agterkant van die vliegtuig oopgebreek het, en 'n plofbare dekompressie veroorsaak het wat die kabels wat nodig is om die vliegtuig te beheer geskeur het. As gevolg van 'n bekende ontwerpsfout wat nooit voor, óf ná, die produksie van DC-10s reggestel is nie, het die vraggrendels nie betroubaar gesluit nie, en daar is op handprosedures staatgemaak om te verseker dat hulle korrek gesluit was. Probleme met die grendels het voorheen voorgekom, veral in 'n identiese voorval op American Airlines-vlug 96 in 1972, 'n ondersoek wat getoon het dat die handvatsels van die deur geforseer kan word om te sluit sonder om die klempenne in plek te sluit. Ná afloop van die ramp, is die handvatsels herontwerp en die sluitstelsel aansienlik opgegradeer. <!-- == Verwysings == {{Verwysings}} --> [[Kategorie:Vliegongelukke]] pgvoqyl345vswg1ghhxo53mi6far9l7 0 105723 2519770 2446047 2022-08-17T08:29:34Z Rooiratel 90342 Beeld bygevoeg wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Titelhouer | naam= Margaret Gardiner | beeld= Margaret Gardiner, Miss Universe 1978, TV Magazine.jpg | onderskrif= Margaret Gardiner in 1978 | gebore= {{GDEO|1959|8|21}} | plek=[[Kaapstad]], [[Suid-Afrika]] | nasionaliteit=Suid-Afrikaans | beroep=Joernalis | titels=Mej. RSA 1978<br />Mej. Heelal 1978 | kompetisies= | haarkleur=Bruin | oogkleur=Groen | lengte=1,78 m | gade=Prof. André Nel | kinders= | handtekening= }} '''Margaret Gardiner''' (geb. 21 Augustus 1959 in [[Kaapstad]]) is ’n [[Suid-Afrika]]anse joernalis en skoonheidskoningin wat in 1978 op 18-jarige ouderdom as Mej. Heelal gekroon is. Sy het die land as [[Mejuffrou RSA|Mej. RSA]] verteenwoordig en is die eerste Suid-Afrikaner wat die Mej. Heelal-titel gewen het.<ref name="win1">(25 Julie 1978). [http://news.google.com/newspapers?id=BEojAAAAIBAJ&sjid=cc4FAAAAIBAJ&pg=2855,6109885&dq=margaret-gardiner+universe&hl=en Judges Name Capetown Woman Country's First Miss Universe]{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, ''Palm Beach Post'' (Associated Press)</ref><ref name="win2">(25 Julie 1978). [http://news.google.com/newspapers?id=1ghdAAAAIBAJ&sjid=NFoNAAAAIBAJ&pg=3365,1872071&dq=margaret-gardiner+universe&hl=en Miss Universe Title Goes to Tall South African], ''St. Joseph Gazette'' (UPI)</ref> Sy was vierde van die topvyf toe die eindronde aanbreek, maar het gewen nadat die deelnemers hul laaste vraag beantwoord het. Op die geleentheid in [[Acapulco]] het sy die kroon ontvang van [[Janelle Commissiong]], die eerste swart wenner van die titel.<ref name="win1"/> Margaret werk nou in [[Los Angeles]] as ’n tydskrif- en televisiejoernalis. Sy is getroud met prof. André Nel, afdelingshoof van nanomedisyne aan die Universiteit van Kalifornië (UCLA).<ref>[http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2009/07/01/B1/3/tfvrnano.html Nanotegnologie maak kanker gou chroniese siekte, Die Burger, 2009/07/01. URL besoek op 20 Desember 2015]</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://www.missuniverse.com/ Amptelike Mej. Heelal-webtuiste] {{s-start}} {{S-ach}} {{s-bef|before={{flagicon|TRI}} [[Janelle Commissiong]]}} {{s-ttl|title=[[Mejuffrou Heelal]]|years=[[Mejuffrou Heelal 1978|1978]]}} {{s-aft|after={{flagicon|VEN|1930}} [[Maritza Sayalero]]}} {{s-end}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Gardiner, Margaret}} [[Kategorie:Suid-Afrikaanse joernaliste]] [[Kategorie:Mejuffroue Heelal]] [[Kategorie:Mejuffroue Suid-Afrika]] [[Kategorie:Geboortes in 1959]] [[Kategorie:Lewende mense]] 6oay8z6a3vb5jmok8a3lw9u7nf0245u 0 110761 2519751 2519273 2022-08-17T07:31:47Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Musikale kunstenaar | naam = Refentse Morake | beeld = Refentse2-427x640.jpg | beeldgrootte = | dwarsformaat = | beeldbeskrywing = | beeldonderskrif = | agtergrondkleur = solo | geboortenaam = | alias = | geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1997|08|1}}<ref name="RM_FB">{{cite web|url=https://www.facebook.com/refentse.morake/about?lst=1363219030%3A100003147032029%3A1493133028&section=contact-info&pnref=about |title=Refentse Morake se Facebookblad|accessdate=25 April 2017}}</ref> | geboorteplek = [[Vereeniging]] | oorsprong = {{vlagland|Suid-Afrika}}ner | sterfdatum = | sterfplek = | genre = | beroep = [[Sanger]] | instrument = [[Kitaar]] | jare_aktief = [[2015]] - [[hede]] | etiket = | assosiasies = | webwerf = | huidige_lede = | gewese_lede = }} '''Refentse Morake''' (gebore 1 Augustus [[1997]]) is 'n [[Afrikaans]]e sanger wat in [[Vereeniging]] grootgeword het. Hy was 17 toe hy op die sypaadjie van sy ouerhuis in Unitaspark, 'n voorstad van Vereeniging, opgemerk is terwyl hy [[kitaar]] gespeel en gesing het. 'n Dame, Cecilia Marchionna – of ''Tannie Kleintjie'', soos sy meer bekend is – het hom gehoor. Sy het hom genader en gevra of sy 'n [[video]] van hom mag opneem en die video op haar [[Facebook]] mag sit. Hy het ingestem en gedink die "tannie" het waarskynlik net 'n paar Facebook-vriende, maar dit was 'n groot onderskatting.<ref name=HL>{{cite web |url=http://www.heraldlive.co.za/busker-17-ends-stage-zoid/ |title=HeraldLIVE: Busker, 17, ends up on stage with Zoid |access-date=14 Mei 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160821013718/http://www.heraldlive.co.za/busker-17-ends-stage-zoid/ |archive-date=21 Augustus 2016 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Die Facebookvideo het met 30&nbsp;000 kyke op die eerste dag die hoogte ingeskiet, tot 160&nbsp;000 vier dae later, en aanhou groei. In April 2015 het hy in Baron van Reedestraat in [[Oudtshoorn]] in die straat opgetree, toe sy gunsteling sanger, [[Karen Zoid]], verbygekom en vir hom R10 ter waardering vir sy poging gegee het. Daardie aand het organiseerders by die [[KKNK]] vir Morake agter die skerms van die fees se openingskonsert geneem, waar hy verskeie musieksterre, insluitend Karen Zoid ontmoet het, en 'n musiekkontrak aangebied is.<ref name="HL" /> Refentse stel sy debuutalbum ''My Hart Bly in 'n Taal'' in 2016 vry, en sy tweede album ''Deur My Venster'' word in 2017 vrygestel. == Diskografie == ===Albums=== * 2016: ''My hart bly in 'n taal''<ref name=Maroela>{{cite web |url=http://maroelamedia.co.za/vermaak/musiek/my-hart-bly-in-n-taal/ |title=Maroelamedia.co.za: My Hart Bly in 'n Taal – Refentse |access-date=15 Mei 2016 |language=af |archive-url=https://web.archive.org/web/20191009165126/https://maroelamedia.co.za/vermaak/musiek/my-hart-bly-in-n-taal/ |archive-date=9 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> * 2017: ''Deur my venster''<ref name=Dmv>{{cite web|url=https://www.last.fm/music/Refentse/Deur+My+Venster |title=Last FM: Refentse, Deur My Venster |accessdate=17 Junie 2017}}</ref> ===Enkelsnitte=== *2016: "Sonvanger" [https://www.youtube.com/watch?v=Fkh1HjS-oO0] *2018: "Reisiger" [https://www.youtube.com/watch?v=thbY8vqUWCs] *2018: "Liefdegenerasie" [https://www.youtube.com/watch?v=3BYHqM93qlI] *2019: "What a Boytjie" [https://www.youtube.com/watch?v=tzcavDArS_E] *2021: "Beauty of Africa" [https://www.youtube.com/watch?v=KG5e_Tyx5_0] == Eerbewyse == * In 2017 word Refentse vereer met vier Ghoema-trofees vir sy album ''My hart bly 'n taal''. Hy stap weg met die pryse vir ''Album van die jaar'', ''Manlike kunstenaar van die jaar'', ''Digitale album van die jaar'' en 'n ''Ere-toekenning vir beste verkoper''.<ref name="Ghoema_2017">{{cite web |url=http://ghoema.co.za/ghoema-2017-kategorie-wenners |title=Ghoema 2017 Kategorie-wenners |publisher=Ghoema Webblad |accessdate=25 April 2017 |archive-date= 4 Mei 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170504121113/http://ghoema.co.za/ghoema-2017-kategorie-wenners/ |url-status=dead }}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} == Musiekvideo's == * [https://www.youtube.com/watch?v=0CuCE4uL6_w= "Toe vind ek jou" op YouTube] * [https://www.youtube.com/watch?v=wsGFmISCCIk= "Breyten se Brief" op YouTube] * [https://www.youtube.com/watch?v=4eQaQ7athCY= "Hei Willemina" op YouTube] * [https://www.youtube.com/watch?v=Fkh1HjS-oO0 "Sonvanger" op YouTube] {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Morake, Refentse}} [[Kategorie:Afrikaanse sangers]] [[Kategorie:Geboortes in 1997]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse musici]] [[Kategorie:Zoeloes]] [[Kategorie:Tswanas]] [[Kategorie:Lewende mense]] e3f4jceq1cksceomvrljoinjwmisvc2 0 113563 2519787 2458498 2022-08-17T09:37:16Z AFM 21229 /* Ander opstande */ wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Militêre konflik |konflik = Bambata-rebellie |deelvan = [[Anglo-Zoeloeoorlog]] |beeld = [[Lêer:ZuluWarriors.jpg|260px]] |byskrif = Zoeloekrygers |datum = [[1906]] |plek = [[Natal (kolonie)|Natal]], [[Suid-Afrika]] |resultaat = Britse oorwinning |gebied = |party1 = {{vlagikoon|VK}} [[Verenigde Koninkryk]] |party2 = [[Zoeloes|Zoeloevolk]] |aanvoerder1 = Kolonel Duncan McKenzie |aanvoerder2 = [[Bhambatha|Hoofman Bambatha kaMancinza]] |sterkte1 = |sterkte2 = |ongevalle1 = 36<ref name="Stuart">{{cite book |title=History of the Zulu Rebellion 1906 |last=Stuart |first=J. |year=1913 |publisher=Macmillan and Co. |location=London |isbn= |pages=581}}</ref>{{rp|540}} |ongevalle2 = 3&nbsp;000 tot 4&nbsp;000 }} Die '''Bambata-rebellie''' van 1906 in [[Natal (kolonie)|Natal]] was 'n [[opstand]] van die [[Zoeloes|Zoeloevolk]] teen Britse koloniale oorheersing. == Agtergrond == [[Lêer:Bambatha and helper.png|duimnael|links|Bambata (regs op die foto)]] In die eerste dekade van die 20ste eeu was daar verskeie voorvalle van geweld tussen blank en swart op verskeie plekke in [[Afrika]]. Daar was onrus onder die stamme van [[Namibië]], [[Tanzanië]] en Natal. Tussen die einde van die [[Tweede Vryheidsoorlog]] en die begin van die [[Eerste Wêreldoorlog]] was daar onder die blankes van Suider-Afrika 'n wydverspreide vrees vir opstande deur die gekoloniseerde swart bevolking. == Oorsake == [[Zoeloeland]] is op 30 Desember 1897 na 'n ooreenkoms tussen die Britse en Natalse regerings en sonder die inagneming van die wense van die Zoeloebevolking by Natal ingelyf. Daarop het Engelse en Indiërs Natal binnegestroom en die stamgrond beset. Die gevolglike armoede onder die Zoeloes het 'n skadelike invloed op die sosiale stamstruktuur en hul ekonomiese oorlewing gehad. Veral nadat [[Theophilus Shepstone]] se paternalistiese gesag vervang is met onpersoonlike Westerse instellings het die ontevredenheid onder die Zoeloes toegeneem. Ongerustheid by die Engelse koloniste oor hul eie veiligheid het gelei tot die onderdrukking van die inheemse bevolking. Na die Tweede Vryheidsoorlog het Natal onder die [[runderpes]], [[sprinkaan]]plae, haelstorms en die Ooskuskoors gely. Ook het allerlei kerkgenootskappe ontstaan wat 'n anti-blanke sentiment verkondig het. Blanke boere op die suikerplantasies het probleme ondervind om swart arbeiders te werf omdat die [[goud]]myne aan die Rand hoër salarisse betaal het. Die Natalse regering was op hierdie tydstip in 'n geldelike verknorsing weens die groot uitgawes tydens die pasafgelope Tweede Vryheidsoorlog. Daar het reeds 'n uiters ongewilde hutbelasting bestaan, maar daarby is boonop nog 'n hoofbelasting gehef op elke man ouer as 18 jaar. Die doel hiermee was ook om die Zoeloemans te dwing om op die plase te kom werk. Hierdie belasting en veral die gedwonge wyse van insameling daarvan het wrewel by die Zoeloes geskep, en die reeds smeulende onrus verder aangeblaas. Baie stamme het wel die belastings betaal, maar 'n paar het daarteen geprotesteer. Dié wat geweier het, is tot gevangenisstraf en selfs lyfstraf veroordeel. == Werklike oorsake == Die werklike oorsaak van die rebellie lê nie soseer in die belastinggriewe nie as in die probleem wat die tradisionele Afrikasamelewing gehad het om aan te pas by 'n onderdrukkende en onverdraagsame koloniale heerskappy. Eintlik was die opstand dus die gevolg van die streng beleid van die Natalse regering waaraan die Zoeloevolk onderwerp is. == Opstand == Aanvanklik was daar allerlei gerugte van 'n moontlike Zoeloe-opstand. Die invloedryke hoofman Bambata kaMancinza (ook [[Bhambatha]] gespel) van die arm Zondi-stam in die Mpanza-vallei by [[Greytown]] is gesteun deur verskeie hoofmanne en stilswyend deur koning [[Dinuzulu]] om tot optrede oor te gaan. Vroeg in 1906 was daar sporadiese moorde onder andere op 'n boer wat sy plaaswerkers na die dorp geneem het om die gewraakte belasting te betaal. Onrus het in [[Richmond, KwaZulu-Natal|Richmond]] uitgebreek en oor die kolonie versprei. 'n Landdros se gesag is uitgedaag, die volgende dag is twee konstabels by Byrne vermoor en die dag daarop was die koloniale heersers verplig om [[krygswet]] in die kolonie uit te vaardig om wet en orde te herstel. Vroeg in April is 12 stamlede weens die moord op die konstabels tereggestel. Dit lei tot verdere sporadiese geweld. Bambata gaan na Dinuzulu by [[Nkandla]] om sy gesin in veiligheid te bring en keer self daarna terug na sy eie kraal. In sy afwesigheid is hy egter deur die Britse owerheid as hoofman deur sy oom vervang. Sy kraal word gebombardeer en hy vlug na die Momekloof. 'n Koloniale krygsmag op pad na Keate se [[Drif]] word in 'n hinderlaag gelok en vier polisiemanne sneuwel. Die Natalse polisie gesteun deur magte uit die [[Kaapkolonie]] en [[Transvaal]] (met steun van Indiërs onder leiding van [[Mahatma Gandhi]] as noodhulpwerkers) vernietig krale en oeste, skiet vee en ontslaan en arresteer sekere hoofmanne. Op hierdie stydstip dink die regering dat die opstand verby is. Maar op 10 Junie 1906 vind 'n groot geveg plaas. Die rebelle ly by die Mome-kloof swaar verliese omdat hulle nie goed georganiseerd was nie. Dit was 'n ongelyke stryd: die koloniale magte met kanonne en masjiengewere teen die Zoeloekrygers met assegaaie, knopkieries, skilde en enkele gewere. Bambata sneuwel in die geveg en sy kop is afgesny en vertoon as 'n simbool van oorwinning. Koning Dinuzulu is in hegtenis geneem en tot 4 jaar tronkstraf gevonnis. Ander kapteins is ter dood veroordeel, maar later begenadig en na [[St. Helena]] verban. Tussen 3 500 en 4 000 Zoeloekrygers het gesneuwel en 7 000 is krygsgevange geneem. Vierduisend is aan marteling onderwerp. Hierteenoor het slegs 30 blankes gesterf. Die laaste geveg was op 8 Julie toe 547 krygers onder hoofman Matshivelli doodgeskiet is in 'n botsing met die [[Natal Carbineers]]. == Gevolge == Natal is deur die Bambata-rebellie verswak en in 'n ekonomiese depressie gedompel. Die onderdukking van die opstand het die land, wat reeds voor die oorlog finansiële probleme gehad het, byna 'n miljoen pond gekos. Die Zoeloevolk is ook verarm en sou voortaan 'n bron van goedkoop arbeid vir die myne en plase wees. 'n Raad vir inboorlingsake is ingestel in 'n poging om die administrasie van die stamgebiede te verbeter. Nogtans het Natal dit moeilik gevind om die tradisionele stamgebiede na bevrediging van die inwoners te bestuur. Die Natalse regering is deur die Britse en die ander drie koloniale regerings in Suider-Afrika skerp veroordeel vir die swak hantering van die rebellie. Die rebellie het die spanning tussen blank en swart in die vier Britse kolonies in Suider-Afrika verder verhoog. Natal se bereidwilligheid om hom in 1910 by die nuwe [[Unie van Suid-Afrika]] aan te sluit, kan grotendeels toegeskryf word aan hul onvermoë om die Zoeloe-onrus self te beheer. In die koloniale tydperk was dit die laaste gewapende verset teen koloniale oorheersing vir die volgende vyftig jaar en die laaste tevergeefse poging om die onafhanklikheid van Zoeloeland te herstel. Verskeie mense beskou die rebellie as die begin van die anti-apartheidstryd en hoofman Bambata het ontwikkel tot bron van inspirasie en trots in hierdie vryheidstrewe. == Medaljes == In 1907 het die Natalse regering silwer medaljes uitgereik aan al hul soldate wat tussen 8 Februarie en 3 Augustus 1906 diens gedoen het om die oproer te onderdruk. == Ander opstande == Ander bekende voorbeelde van politieke geweld in Suid-Afrika is * [[Slagtersnek-rebellie]] * [[Marikana-slagting]] * [[Sharpeville-slagting]] * [[Bulhoek-opstand]] * [[1922-staking]] * [[Maritz-rebellie]] * [[Matyana-voorval]] * [[Langalibalele-rebellie]] * [[Langeberg-rebellie]] * [[Koppieshoogte-rebellie]] * [[Suid-Afrikaanse onrus van 2021|Julie 2021-onrus in KZN en Gauteng]] == Bibliografie == {{Commonskat|Bambatha Rebellion}} * Cameron, Trewhella en S.B. Spies: Nuwe Geskiedenis van Suid-Afrika in Woord en Beeld. Kaapstad: [[Human & Rousseau]], 1986. ISBN 0-7981-1977-2 * Davenport, T.R.H.: South Africa – a modern history. Johannesburg: MacMillan, 1977. ISBN 0-86954-028-9 * Muller, C.F.J. (red.) : Vyfhonderd jaar Suid-Afrikaanse geskiedenis. Kaapstad: Academica, 1973. ISBN 0-949964-09-3 * [[Standard Encyclopaedia of Southern Africa]], deel 8. Kaapstad: Nasou, 1973. ISBN 0-625-00324-1 * www.angloboerwar.com * www.greytown.co.za * www.sahistory.co.za == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geskiedenis van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Opstande]] tgbjr7l4odoz6n6i71bvmhe335bdld5 0 116083 2519779 2519238 2022-08-17T08:49:35Z Rooiratel 90342 Verander na spesieboks wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = Varkgras, voëlduisendknoop | image = Polygonum aviculare flower kz.jpg | image_width = 240px | taxon = Polygonum aviculare | authority = L. }} '''Varkgras''' of '''voëlduisendknoop''' (''Polygonum aviculare'') is 'n kruidplant uit die duisendknoopfamilie ''Polygonaceae''.<ref>{{cite web |url=http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2220-5 |title=SANBI-rooilys |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20150921225340/http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2220-5 |archive-date=21 September 2015 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die plant is [[inheems]] aan Eurasië, maar is 'n [[indringerplant]] in [[Noord-Amerika]] en in dele van die [[Suidelike Halfrond]], soos [[Suid-Afrika]] en [[Australië]].<ref>{{cite web |url=http://wilde-planten.nl/gewoon%20varkensgras.htm |title=wilde planten.nl |language=nl |archive-url=https://web.archive.org/web/20160620102620/http://wilde-planten.nl/gewoon%20varkensgras.htm |archive-date=20 Junie 2016 |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=29 Oktober 2016 }}</ref> Dit is 'n eenjarige of soms meerjarige plant wat vinnig plekke koloniseer waar die grond saamgedruk of opgegrawe is. Dit is dikwels die eerste saadplant om te ontkiem. Sy worteltjies is baie fyn en kan in saamgedrukte grond goed deurdring. Dit lyk na 'n grasmat, maar dit is nie 'n monocot nie. Die plant het klein pienk tot wit blommetjies.<ref>{{cite web |url=http://www.msuturfweeds.net/details/_/prostrate_knotweed_37/ |title=msturfweeds.net |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190907193315/http://www.msuturfweeds.net/details/_/prostrate_knotweed_37 |archive-date= 7 September 2019 |url-status=live |df=dmy-all |access-date=29 Oktober 2016 }}</ref> == Galery == <gallery> Polygonum aviculare (4972494994).jpg| Polygonum-aviculare-root-system.JPG| Polygonum aviculare, Gewoon varkensgras plant.jpg| 20131017Polygonum aviculare7.jpg| </gallery> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Grasse]] 9n6e360c17jds26ho0z8jbo34j43f39 0 131557 2519606 2044422 2022-08-16T12:10:27Z Morne 672 wikitext text/x-wiki [[Lêer:NG kerk Mondeor, Morné van Rooyen, 29 Desember 2017.jpg|duimnael|regs|300px|Die kerkgebou by Dalehamweg 30, [[Alan Manor]]]], [[Lêer:NG kerk Mondeor binne, Morné van Rooyen, 29 Desember 2017.jpg|duimnael|regs|180px|Die binnekant van die gemeente se kerkgebou, einde 2017.]] [[Lêer:Hoeksteen van die NG kerk Mondeor, Morné van Rooyen, 29 Desember 2017.jpg|duimnael|regs|250px|Die hoeksteen van die kerkgebou.]] Die '''NG gemeente Mondeor''' was ’n gemeente van die [[Nederduitse Gereformeerde Kerk]] in die Ring van Turffontein en die Sinode Hoëveld. In 2022 het dit met Deo Gloria Gemeenskapskerk en [[NG gemeente Townsview|Townsview]] as Ligbaken Gemeente saamgesmelt. Die gedurige afname in die lidmaattalle van die gemeentes in die suide van [[Johannesburg]] het Mondeor later en minder drasties getref as die ander gemeentes in die ring, want in 1985 het Mondeor ’n sieletal van 1 020 gehad, 10,4% van die totaal, in 1995 (nadat Doornkop by Mondeor [[Lys van ingelyfde NG gemeentes|ingelyf]] is) was dit 1 490, 19,2% van die totaal, maar in 2016 net 515, hoewel Mondeor se aandeel in daardie jaar toegeneem het tot 25,3% weens ’n selfs skerper afname in die ander sewe gemeentes se sieletal. Die ander sewe gemeentes se gemiddelde sieletal was toe sowat 215. Mondeor het op [[6 September]] [[1961]], dieselfde dag as [[NG gemeente Kroonrand|Kroonrand]] in [[Ridgeway]], van die toe 11 jaar oue moedergemeente [[NG gemeente Johannesburg-Suid|Johannesburg-Suid]] afgestig. So vinnig was die toename in die Afrikaanse bevolking van die suide van Johannesburg destyds dat Johannesburg-Suid in 1957 die gemeente Danie Theron kon afstig en in 1959 Grasmere, wat later die naam [[NG gemeente Spioenkop|Spioenkop]] gekry en oorgedra is aan die Sinode van Wes-Transvaal (nou Goudland). Ds. G.J. Erasmus het die hoeksteen van Mondeor se kerkgebou by Dalehamweg 30, [[Alan Manor]], op [[9 September]] [[1967]] gelê, drie dae ná die gemeente se sesde verjaardag. == Bron == * {{af}} [[Phil Olivier|Olivier, ds. P.L.]] (samesteller). (1952). ''[[Ons gemeentelike feesalbum]]''. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers. [[Kategorie:Nederduitse Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika]] {{DEFAULTSORT:Mondeor, NG gemeente}} 69tmjvst7pgggtb39mb02kbi96qivog 0 131573 2519607 1998370 2022-08-16T12:11:14Z Morne 672 wikitext text/x-wiki [[Lêer:NG kerk Townsview, 29 Desember 2017, Morné van Rooyen.jpg|duimnael|regs|300px|Die gemeente se kerkgebou in [[Oakdene]].]] Die '''NG gemeente Townsview''' was 'n gemeente van die [[Nederduitse Gereformeerde Kerk]] in die Ring van Turffontein en die Sinode Hoëveld. Dit het in 2022 met [[NG gemeente Mondeor|Mondeor]] en Deo Gloria Gemeenskapskerk as Ligbaken Gemeente saamgesmelt. Die gemeente is gestig op [[23 Junie]] [[1953]] in 'n tyd toe die Afrikaanse bevolking van die suide van [[Johannesburg]] vinnig toegeneem het. Die kerkgebou is geleë by Hexrivierstraat 6, [[Oakdene]]. Dit was lank 'n groot gemeente met byvoorbeeld 936 belydende en 380 dooplidmate in 1985, 1 057 en 423 in 1995 en 799 en 198 in 2005 in 'n tyd toe die ander groot gemeente in die suide, [[NG gemeente Mondeor|Mondeor]], nog 939 belydende en 313 dooplidmate gehad het. Teen einde 2016 het Townsview se belydende lidmate afgeneem tot 375 en sy dooplidmate tot 48, vergeleke met Mondeor se 427 en 88. Dit laat die orige ses gemeentes in die Ring van Turffontein met 'n gemiddelde getal belydende lidmate van net 160 elk. In 2019 het die [[NG gemeente Klipriviersberg]], waarby die gemeentes [[NG gemeente Suid-Rand|Suid-Rand]] en [[NG gemeente Rosettenville|Rosettenville]] eerder [[Lys van ingelyfde NG gemeentes|ingelyf]] is, deel van Townsview geword. == Bron == * {{af}} [[Phil Olivier|Olivier, ds. P.L.]] (samesteller). (1952). ''[[Ons gemeentelike feesalbum]]''. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers. [[Kategorie:Nederduitse Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika]] {{DEFAULTSORT:Townsview, NG gemeente}} 8qngavnpaukjnovvbcxv89d038nekhd 0 135391 2519658 2375948 2022-08-16T18:05:44Z Sobaka 328 skakel wikitext text/x-wiki [[Lêer:Humanmind.jpg|duimnael|'n Kunstenaarsvoorstelling van bewussyn.]] [[Lêer:Parasagittal MRI of human head in patient with benign familial macrocephaly prior to brain injury (ANIMATED).gif|alt=Die uitdaging binne die kognitiewe [[neurowetenskap]] is om die neurale korrelasie van bewussyn as 'n oorsaaklike verhouding te verduidelik.|duimnael|Die uitdaging binne die kognitiewe neurowetenskap is om die neurale korrelasie van bewussyn as 'n oorsaaklike verhouding te verduidelik.]] '''Bewussyn''' is die vermoë om te ervaar of waar te neem,<ref name="ref1" /> of om 'n ervaring of bewustheid van jouself en die omgewing te hê.<ref name="ref2" /> Bewussyn is 'n refleksie van indrukke van die buitewêreld, byvoorbeeld van mense, van voorwerpe en van die innerlike wêreld, byvoorbeeld van emosies, gedagtes of behoeftes. Bewustheid ken of ervaar wat beide sensories en kognitief in jouself aangaan, met uiteindelik die moontlikheid om op 'n sekere manier daaroor te kommunikeer. Verder word die bewussyn en bewustheid (of sy noodsaaklike eienskappe) gedefinieer as: persepsie, waaksaamheid, ervaring, geestestoestand, opwinding, gevoel, onderwerp, subjektiwiteit, wakkerheid, opsetlikheid, besef, geheue, gewete, kennis en begrip.<ref name="ref3" /> Bewussyn as 'n onderwerp in die [[filosofie]] word gewoonlik na verwys as die filosofie van die gees. Die hoof fokus is op die beskrywing van die aard van bewussyn om die noodsaaklike eienskappe van bewussyn vas te stel. Bewussynkonsepte fokus ook hoofsaaklik op die interaksie tussen die liggaam en die verstand ([[Gees (mens)|gees]]) of fisies en geestelik, bekend as die liggaam-gees probleem, of opeenvolgend tussen breinaktiwiteit en bewussynservaring, bekend as die moeilike probleem van bewussyn. Ander vraagstukke is iemand anders se bewussyn, dierbewustheid, kunsmatige bewussyn, die ligging van bewussyn, die bewussyn as kenmerk, [[kwalia]] en die vraag of die wêreld direk of indirek waargeneem word. Daarbenewens is daar verskillende strome of [[metafisika|metafisiese]] posisies met betrekking tot bewussyn, soos: pluralisme, triaisme, dualisme en monisme. Behalwe die dualistiese sienings, het dit sedert die eerste helfte van die 20ste eeu hoofsaaklik oor die verskillende monistiese verklarings van bewussyn gegaan. Daarbenewens is daar ook selfstandige en Oosterse strome wat die bewussyn verduidelik. Gedeeltelik te danke aan [[Tegnologie|tegnologiese]] ontwikkelings uit die 1980's, het bewustheid 'n belangrike onderwerp geword in die navorsing in [[sielkunde]], [[medisyne]] en [[wetenskap]]. Vanuit hierdie dissiplines en die filosofie word bewussyn as term dikwels gebruik as 'n opvolg of vervanging van die terme [[siel]] of gees en soms psige. In 'n sielkundige sin word die bewussyn onderverdeel in die eksterne lewe, soos gedrag wat verband hou met ander mense en die omgewing, en die innerlike lewe, soos die individuele ervaring van gedagtes of gevoelens. Dit het dikwels betrekking op 'n beperking of verandering van 'n normale bewussynstoestand, byvoorbeeld as gevolg van 'n [[geestesversteuring]], breinskade of [[dwelms]]. Die sielkundige dissiplines wat op bewussyn fokus, is eksperimentele sielkunde, neuropsigologie en kognitiewe sielkunde. In die [[geneeskunde]] is die assessering van bewussyn hoofsaaklik prakties daarop gemik om te genees. Dit handel hoofsaaklik oor die mate van bewussyn van 'n persoon, byvoorbeeld in bewussynsversteurings soos [[koma]] of ingeslote sindroom, of op bewussynsvlakke soos verwarring of delirium. In die wetenskap is dit hoofsaaklik die [[neurowetenskap]] en die kognitiewe wetenskap (of kognitiewe neurowetenskap) wat verseker het dat die sogenaamde neurale korrelate van bewussyn in verifieerbare verduidelikende modelle opgestel word.<ref name="ref4" /> Daarbenewens is daar verskeie verduidelikings oor die evolusionêre ontwikkeling en oorsprong van bewussyn. Verder is daar kwantum meganiese, elektromagnetiese, wiskundige, fisiese en geestelike verklarende modelle of [[hipotese]]s oor bewussyn. Daarbenewens is daar nog geestelike, esoteriese of godsdienstige strominge wat die bewussyn omskryf. Baie godsdienste, of hulle in die siel se voortbestaan in ’n ander lewe glo (soos die [[Christendom]], [[Islam]] en baie heidense geloofstelsels) of in [[reïnkarnasie]] (soos baie vorme van [[Hindoeïsme]] en [[Boeddhisme]]), glo ’n mens se status in die [[hiernamaals]] is 'n beloning of straf vir hul optrede gedurende hul lewe. == Terminologie == In algemene omgangstaal het die term bewussyn verskillende betekenisse, wat (gedeeltelik) oorvleuel met die woord betekenisse van [[verstand]] (gees), siel en soms psige. In teenstelling met hierdie terme word die term bewussyn minder bepaal deur teologiese en dualistiese sienings en word dit ook in die wetenskappe gebruik. Verwante konsepte van bewussyn is: waaksaamheid, ervaring, geestestoestand, opwinding, opwekking, gevoel, onderwerp, subjektiwiteit, waaksaamheid, doelbewustheid, bewustheid, geheue, gewete en begrip. Hierdie begrippe bestaan elk uit baie sinonieme met soortgelyke betekenisse. Bykomende begrippe is 'by bewussyn' (by kennis, bygekom of wakker) en 'buite bewussyn' (buite kennis, bewusteloos of slaap). Verwante terme en konsepte is waaksaamheid, selfbewustheid, [[vrye wil]] en persoonlike identiteit. Die HAT definieer bewussyn as 1. Besef, kennis van jou eie handelinge; besit van verstandelike vermoëns; vermoë om te weet dat jy kan dink en voel 2. Al die idees, gevoelens, gedagtes van 'n persoon.<ref name="ref5" /> === [[Etimologie]] === [[Lêer:René Descartes.jpg|duimnael|Die woord bewussyn kom van die Duitse woord ''Bewusstsein'', afgelei van die Latynse woord ''conscientia''. [[René Descartes]] het dit die eerste keer as interne getuienis beskryf.]] Die term bewussyn word geneem uit die vroeë nuwe hoë Duitse ''Bewusstsein''; wat deur die filosoof Christian Wolff (1679–1754) omstreeks [[1720]] as 'n filosofiese term bekendgestel is. Die woord bewus, wat vir 'n eeu langer in gebruik was, kom ook van die vroeë nuwe hoë-Duitse. Die term ''Bewusstsein'' is 'n leenvertaling wat voortspruit uit die [[Latyn]]se woord ''conscientia'', wat beteken "om bewus te wees van morele aksies" en letterlik vertaal medewete beteken.<ref name="ref6" /> Die woord ''conscientia'' verskyn eerste in Latynse regstekste van skrywers soos [[Marcus Tullius Cicero]] rondom die begin van die jaartelling. Dit beteken toe "'n getuie wat kennis dra van 'n [[mens]] se optrede".<ref name="ref7" /> Oor die algemeen word aanvaar dat [[René Descartes]] (1596–1650) die eerste filosoof was om die woord ''conscientia'' te gebruik waarvan die betekenis 'interne getuienis' reeds ooreenstem met die huidige betekenis.<ref name="ref8" /> Verder word die oorsprong van bewussyn, soos die huidige konsep, dikwels toegeskryf aan [[John Locke]] (1632–1704), wat die [[Engels]]e woord ''consciousness'' gebruik het, wat die 'gebeurlike persepsie in iemand se gees' beteken.<ref name="ref9" /><ref name="ref10" /> === Konsepvorming === Beide filosowe en mense in die algemeen stem nie saam oor wat presies die bewussyn behels nie.<ref name="ref11" /> Alhoewel die meeste mense 'n idee of intuïsie oor bewussyn het, beweer skeptici dat hierdie intuïsie verkeerd is omdat die konsep van bewussyn (intrinsiek) onsamehangend sou wees, of omdat ons intuïsie oor bewussyn op illusies berus. [[Gilbert Ryle]] argumenteer, byvoorbeeld dat die tradisionele konsep van bewussyn gebaseer is op 'n kartesiese dualistiese siening wat foutiewelik onderskeid maak tussen liggaam en verstand of die wêreld en die verstand. Hy sê dat ons nie praat van [[gees]]te, liggame en 'n wêreld nie, maar van individue of persone in die wêreld. Dus, deur te praat oor "die bewussyn", kan ons onsself mislei deur te dink dat die bewussyn van gedrag en taalkunde verskil.<ref name="ref12" /> Morris Berman praat van 'n 'deelnemende bewussyn' waarin die waarnemer nie geskei is van die waargenome wêreld nie.<ref name="ref13" /> 'n Goeie aantal filosowe en wetenskaplikes is ontevrede weens die gebrek aan duidelikheid in die ontwikkeling van 'n korrekte definisie van bewussyn.<ref name="ref14" /> Filosowe soos [[Ludwig Wittgenstein]] het taalkundige kritiek, hy argumenteer dat dit 'n fout is om te vra hoe geestelike en biologiese toestande verbind word. Menslike ervarings kan op verskillende maniere beskryf word, byvoorbeeld in geestelike en fisiese sin. As ons byvoorbeeld oor die [[brein]] praat, sou dit in die verkeerde konteks wees; as ons 'n geestelike woordeskat gebruik, met die gevolg dat dit 'n kategorie fout of konseptuele verwarring tot gevolg hê.<ref name="ref15" /> Ten spyte van die probleme om dit te definieer, argumenteer baie filosowe dat bewussyn 'n ondubbelsinnige konsep is wat (intuïtief) deur die meerderheid verstaan word.<ref name="ref16" /> Aan die ander kant dui die meningsverskil oor die definisie aan dat bewustheid verskillende betekenisse het volgens verskillende mense. Waarskynlik omdat die bewussyn self, bykomend tot die objektiewe eienskappe, subjektiewe en intersubjektiewe eienskappe bevat.<ref name="ref17" /> In [[1976]] het Richard Dawkins geskryf; "Die [[evolusie]] van die vermoë om te simuleer het skynbaar tot die subjektiewe bewussyn gelei. Hoekom dit met sou gebeur het, is die mees diepgaande raaisel wat die moderne [[biologie]] in die gesig staar."<ref name="ref18" /> In [[2004]] het agt neurowetenskaplikes berig dat dit nog te vroeg is om die bewussyn te definieer. Hulle het geskryf; "Ons het geen idee hoe bewustheid kan voortspruit uit die fisiese aktiwiteit van die brein nie, en ons weet nie of bewustheid kan voortspruit uit nie-biologiese stelsels, soos [[rekenaar]]s nie. Op hierdie oomblik verwag die leser 'n noukeurige en akkurate definisie van bewussyn. Jy sal teleurgesteld wees. Bewussyn is nog nie 'n wetenskaplike term wat op hierdie manier gedefinieer kan word nie. Ons gebruik tans bewustheid as 'n term op verskillende en dubbelsinnige maniere. Akkurate definisies van verskillende aspekte van bewussyn sal ontstaan... maar om in hierdie stadium 'n presiese omskrywing te gee, is voortydig."<ref name="ref19" /> Max Velmans en Susan Schneider beskryf die bewussyn as; "Alles wat ons op 'n gegewe oomblik bewus maak, is deel van ons bewustheid. Dit maak 'n bewuste ervaring sowel as die bekendste en die mees geheimsinnige aspek van ons lewens."<ref name="ref20" /> === Vraagstelling === Die opdrag om bewussyn as 'n verklarende model op te stel, is op sigself 'n redelik uitgebreide en diverse projek, beide in die filosofie en in die wetenskap. Die navorsing kan opgesom word deur middel van 'n aantal hoofvrae. Die vrae fokus op die beskrywing (van die eienskappe) van die bewussyn, die onderliggende basis of oorsaak van die bewussyn en die rol of waarde van die bewussyn. In die praktyk hang die antwoorde gewoonlik van mekaar af, saam vorm hulle 'n algemene en bruikbare struktuur wat gebruik word om die bewussyn so goed as moontlik te verduidelik.<ref name="ref21" /> Die relevante vrae kan eenvoudig soos volg onderverdeel word: * Die beskrywende vraag: Wat is die bewussyn? Byvoorbeeld, wat die belangrikste eienskappe is en met watter middele kan hulle die beste ontdek, beskryf of gemodelleer word. * Die verduidelikende vraag: Hoe werk bewustheid? So hoe kan dit bestaan, hoe kan dit byvoorbeeld uit onbewuste entiteite of prosesse voortspruit (wat is die operasionele stelselvereistes). * Die funksionele vraag: Waarom bestaan bewussyn? Wat is die funksionele rol, het dit 'n meerderwaardigheid; hoekom het bewussyn tot stand gekom? === Bewussynstipes === [[Lêer:Beswussyn.jpg|duimnael|Die P- bewussyn ''(phenomenal consciousness)'' en die A- bewussyn ''(access / functional consciousness)''.]] Ned Block onderskei tussen twee tipes bewussyn: fenomenologiese of P-bewussyn (''phenomenal consciousness'') en toeganklik, funksioneel of A-bewussyn (''access consciousness'' /''functional consciousness''). Die P-bewussyn bestaan uit subjektiewe ruwe indrukke, gevoelens en ervarings, byvoorbeeld van [[kleur]]e of [[geluid]]e. Hierdie tipe ervaring word beskou as onafhanklik van [[gedrag]] en hoef nie gedrag te beïnvloed nie. In die filosofie van persepsie ondersoek 'n mens byvoorbeeld in watter mate sensoriese eienskappe soos klank, reuk of kleur in 'n objektiewe realiteit kan bestaan met betrekking tot hul subjektiewe waarneming daarvan.<ref name="ref22" /> Die P-bewussyn word ook as bewuswording genoem deur [[Steven Pinker]], wat beteken dat die gevoel vermoeë ten opsigte van [[denke|denkvermoeë]] (rede) bestaan. Die A-bewustheid is die vermoë om oor die inhoud van gedagtes en waarnemings te vertel en om dit ook aan gedrag te koppel. Dit is die bewuste toeganklikheid wat ons gebruik wanneer ons byvoorbeeld inligting koppel aan waarnemings, gedagtes, herinneringe of gedrag.<ref name="ref24" /> David Chalmers het aangevoer dat die A-bewussyn ten opsigte van die P-bewussyn relatief makliker is om te beskryf, byvoorbeeld in terme van neurowetenskap. Alhoewel sommige filosowe soos [[Daniel Dennett]] die verskil en bestaan van P-bewussyn en A-bewussyn betwis, word die onderskeid algemeen aanvaar. Dit is ook debateerbaar of die P-bewustheid en die A-bewussyn altyd saam gaan, met die vraag of hulle ook afsonderlik kan bestaan.<ref name="ref23" /> Nog 'n onderskeid van bewussyn word gemaak tussen 'n bewussynstoestand of opwekkingstoestand en 'n bewustheidsinhoud of bewusmakingservaring. In 'n bewussynstoestand het dit betrekking op 'n sekere bewussynskwaliteit, soos: slaperigheid, waaksaamheid of moeite, terwyl 'n bewustheidsinhoud handel oor iets daarvan bewus wees, soos om iets te sien, te hoor, te onthou, te beplan of te fantasieer. Die bewussynstoestand moet relatief goed relatief hoog wees vir 'n bepaalde bewussyninhoud.<ref name="ref25" /> == Filosofie == Bewustheid is 'n onderwerp van studie in die filosofie, veral die rigting waarna verwys word as die filosofie van die gees. Benewens die verstandelike prosesse, funksies en eienskappe word bewussyn in 'n sekere verhouding met die [[liggaam]] gebring. Hierdie verband word op verskillende maniere bespreek en beskryf omdat daar nog geen algemeen aanvaarde teorie is nie. Dit word algemeen aangedui as die sogenaamde liggaam-geesprobleem. Hierdie konsep is die sentrale tema binne die filosofie van die gees, waarvan die oorsprong terugverwys kan word tot ongeveer 2 500 jaar gelede. === Voorgeskiedenis === [[Lêer:Buddha anjali mudra.JPG|duimnael|Boeddha het van bewussyn gepraat in die agtvoudige pad tussen die sesde en vierde eeue vC.]] Die belangstelling in die aard van bewuste ondervinding bestaan ongetwyfeld so lank as wat daar mense was wat selfrefleksie nastreef. Die mens het byvoorbeeld reeds grotskilderye gemaak oor hul ervarings voordat skryfwerk ontstaan het. Die eerste omskrewe teorieë van bewussyn strek van die Westerse filosofie en die Oosterse filosofie. [[Boeddhisme]] het byvoorbeeld op verskillende maniere oor bewussyn en die aspekte daarvan gepraat. Sentraal tot Boeddhistiese leerstellings is om die verstand te laat ontspan. Soos in die eerste leer van [[Gautama Boeddha]] oor die [[Vier Edel Waarhede]] wat sê dat daar lyding is, die lyding 'n oorsaak het en dat lyding opgehef kan word; deur die sogenaamde [[Edel Agtvoudige Pad]] te volg, waarin die bewussyn reeds omvattend beskryf word. Een van die eerste idees van die [[Hindoe]]-filosofie is dié van die sankhya-skool, waarin die wêreld onderverdeel word in gees (purusha) en materie (prakrti).<ref name="ref26" /> [[Lêer:"The School of Athens" by Raffaello Sanzio da Urbino.jpg|links|duimnael|Die Akademie van [[Athene]] (Skool van Athene) verteenwoordig verskeie filosowe in hul rasionele soeke na die waarheid, soos deur ondervinding.]] Presokratiese en antieke filosofie het nie bewustheid as 'n term gebruik nie, maar hulle het wel die verskynsel van sekere waarnemings beskryf, soos die beskrywings wat Homer in die ''Iliad'' gedoen het. [[Plato]] se [[ideëleer]] beskryf 'n wêreld van idees of herinneringe (''anamnese'') en 'n wêreld (van voorwerpe) om ons, of die sensoriese indrukke (''aisthêsis'').<ref name="ref27" /> Die ooreenstemmende [[kennisteorie]] van [[Aristoteles]] verklaar dat geheue afkomstig is van persepsie (''mnêmê''), of 'n soort innerlike beeld wat deur herinnering opgeroep kan word. Hierdie herinnering kom ook uit waarneming en kan lei tot 'n ervaring (''empeiria'').<ref name="ref28" /> Alhoewel die Westerse filosofie en Oosterse filosofie voor die jaartelling, meestal dualisties was, is die monisme in die Westerse wêreld eers deur [[Parmenides]] beskryf.<ref name="ref29" /> In die Ooste het die konsepte [[brahman]] en [[tao]], geformuleer deur onder andere [[Laozi]], reeds met monisme ooreengestem.<ref name="ref30" /> In die daarop volgende [[Middeleeue]] was daar feitlik geen onderskeid tussen die gewete en bewussyn in die Westerse filosofie nie. Byvoorbeeld, 'n Christelike eienskap van die [[siel]] was die vermoë om jouself te leer ken met die getuienis van God. René Descartes (1596–1650) het die term gewete geherdefinieer. Die betekenis daarvan is meer verwant aan die werk van Aristoteles as met die Middeleeuse filosofie, naamlik omdat die Griekse filosowe ook 'n onderliggende probleem of onderskeiding van liggaam en verstand (gees) beskryf het. [[Lêer:Michelangelo, Creation of Adam 02.jpg|duimnael|In die Christelike tradisie word gewete word beskou as kennis van die innerlike lewe wat met God gedeel word.]] Na Descartes was daar meer geleerdes wat die verklaring van bewussyn as 'n probleem aangedui het. Soos [[Isaac Newton]] (1643–1727), wat in 'n brief aan Henry Oldenburg gestel het, dat dit nie maklik is om te bepaal deur watter meganisme van aksie die lig in ons gedagtes, 'n voorstelling van kleur kan produseer nie.<ref name="ref31" /> Of [[Gottfried Leibniz]], wat 'n hipotetiese meule voorgestel het as die onderliggende meganisme vir bewussyn, waarin ons dele sien wat meganies teen mekaar stoot, terwyl ons nie die persepsie self vind nie, staan dit bekend as Leibniz se gaping.<ref name="ref32" /> Thomas Huxley (1825–1895) het ook opgemerk hoe iets so merkwaardig as 'n bewussynstoestand kan voorkom as gevolg van 'geïrriteerde' senuweefsel. Hy het ook genoem dat dit so onverklaarbaar is soos die voorkoms van die [[Djin|genie]] nadat [[Aladdin]] sy wonderlamp vryf.<ref name="ref33" /> === Konsepte === Daar is verskeie begrippe binne die filosofie oor bewussyn wat 'n belangrike rol speel. Dit dui op 'n aantal bekende bewusmakingsprobleme, dierebewustheid, kunsmatige bewussyn, die setel van bewussyn, die bewussyn as kenmerk, kwalia en die vraag of die wêreld direk of indirek beskou word. ==== Bewusmakingsprobleme ==== [[Lêer:Descartes diagram transparent.png|duimnael|René Descartes se illustrasie van die liggaam-geesprobleem. Hy het gesê dat die interaksie tussen liggaam en gees in die pineale klier plaasgevind het.]] Bewusmakingsprobleme is nie probleme wat ons in die alledaagse lewe ervaar nie. Hulle dui aan dat daar verklarings ontbreek wat verband hou met die oorsaaklike interaksie tussen liggaam en verstand, brein en bewussyn, fisiese en geestelike en 'n mens se eie bewussyn teenoor ander. * Die liggaam-geesprobleem verwys na die sentrale tema binne die filosofie van die gees, en beweer dat daar skynbaar 'n onverklaarbare interaksie tussen die stoflike (nie-fisiese) gees en die materiële (of fisiese) liggaam is.<ref name="ref34" /> Plato is die eerste filosoof wat hierdie probleem hanteer het.<ref name="ref35" /> Daarbenewens, sedert die 17de eeu, is die liggaam-geesprobleem beskryf en bekend gemaak deur René Descartes. Hy het gesê dat die interaksie tussen liggaam en siel in die pineale klier plaasgevind het, dit word nie meer wetenskaplik ondersteun nie. Baie verskillende benaderings is voorgestel, nie net van die klassieke filosofie nie, maar ook van [[Avicenna]] se filosofie en die vroeëre Asiatiese tradisies.<ref name="ref36" /> Aangesien daar geen algemeen aanvaarde wetenskaplike teorie van bewussyn is nie – wat die onderlinge verband tussen breinaktiwiteit en bewussyn (behalwe die korrelasie) kan verklaar nie, word dit ook die moeilike probleem van bewussyn genoem.<ref name="ref37" /><ref name="ref38" /> * Die moeilike probleem van bewussyn verwys na die probleem wat voorkom wanneer ons probeer om te verduidelik hoe en hoekom ons (subjektiewe) ondervindingseienskappe soos die ervaring van kleure en smaak kan verkry.<ref name="ref39" /> David Chalmers het die term bekendgestel en kontrasteer dit met 'n aantal relatiewe 'maklike probleme', wat op sigself baie moeilik is om te verduidelik. Chalmers beklemtoon dat die maklike probleme almal 'n kapasiteit of prestasie van funksies of gedrag verteenwoordig. Byvoorbeeld die onderskei, kategoriseer en reageer op stimuli uit die omgewing, die integreer van inligting deur middel van 'n kognitiewe proses en rapportering van geestestoestande. Chalmers beweer dat die moeilike probleem van bewussyn los staan van die funksies en gedrag en dat die moeilike probleem sal voortduur selfs wanneer alle funksies en gedrag verduidelik word.<ref name="ref40" />Die bestaan van die moeilike probleem van bewussyn is omstrede en word betwis deur sommige filosowe, soos [[Daniel Dennett]] <ref name="ref41" /> en Stanislas Dehaene.<ref name="ref42" /> * Die probleem van verstandelike oorsaaklikheid verwys na die idee dat daar op die eerste oogopslag geen twyfel bestaan dat voornemende verstandelike gebeurtenisse dikwels opsetlike fisieke gebeure of dade kan veroorsaak en andersom.<ref name="ref43" /> Voorbeelde van fisies-tot-verstandelik sluit in; dat om [[alkohol]] te drink verminder die vermoë om te konsentreer, of dat die val op die vloer pyn kan veroorsaak. Voorbeelde van verstandelik-tot-fisies is dat iemand deur skaamte kan bloos of dat 'n groet iemand se arm kan laat oplig. Die vraag is hoe die interaksie tussen verstandelike en fisiese oorsaaklikheid kan ontstaan.<ref name="ref44" /> Een van die moontlike oplossings is die metafisiese of materialistiese teorie van: 'kousale sluiting' (''causal closure'').<ref name="ref45" /> Dit stel in 'n sterk vorm dat; 'Fisiese effekte kan net fisiese oorsake hê'<ref name="ref46" /> en in swakker vorm dat; 'Elke fisiese gebeurtenis het 'n fisiese oorsaak'.<ref name="ref47" /> Die geldigheid van kousale sluiting word reeds lank gedebatteer.<ref name="ref48" /> Teenargumente is byvoorbeeld dat wetenskap die subjektiwiteit,<ref name="ref49" /> verstand of bewussyn<ref name="ref50" /> as onderwerp vermy, en dat die wetenskap self nie ondersteuning bied nie, of bewys lewer van 'n sogenaamde oorsaaklike gevolgtrekking nie.<ref name="ref51" /> Ander moontlike oplossings vir die probleem van verstandelike oorsaaklikheid word in verskeie diverse filosofiese bewegings behandel. * Die ander probleem van die verstandelike verwys na die idee dat ondervinding noodsaaklik is vir die bewussyn en dat dit slegs van binne af bekend kan word, dus is dit in beginsel onsigbaar van buite af.<ref name="ref52" /> 'n Oorgrote meerderheid is van mening dat ander mense ook bewus is en glo nie dat rotse of bome bewus is nie.<ref name="ref53" /> Die moontlikheid van 'n sogenaamde filosofiese zombie word soms gebruik om die probleem van ander se gedagtes (''problem of other minds'') te beklemtoon. 'n Filosofiese zombie is 'n hipotetiese wese wat nie van 'n mens onderskei kan word nie. Die wese kan in alle opsigte presies op dieselfde wyse optree as 'n mens, maar sy (werklike) bewussyn ontbreek tog.<ref name="ref54" /> In die opsig kan mens nie heeltemal seker wees dat iemand anders 'n bewussyn het nie, hoewel dit baie moontlik lyk. Dit is dus feitlik onmoontlik om bewyse te lewer wat 'n ware bewussyn kan onderskei van 'n gesimuleerde bewussyn. Die mees algemene antwoord is dat die bewussyn aan ander mense toegeskryf word, omdat hulle eksterne eienskappe en gedrag ook soos dié van ander lyk. Hulle is net soos ander, maar op 'n ander manier, insluitende bewustheid met 'n ervaring op 'n sekere (ander) manier.<ref name="ref55" /> ==== Teorie van Verstand ==== Verwant aan die probleem van “ander se gedagtes” is die vermoë om die perspektief van iemand anders te verstaan, soos diegene se geestelike, emosionele of gedragstoestand. Daarna word verwys as die teorie van verstand (teorie van die gees).<ref name="ref57" /> Twee visies bestaan oor die filosofie van die verstand; simulasieteorie en teorie-teorie. * Simulasieteorie: dws ons hoef nie te weet hoe dit werk nie; ons gebruik ons eie stelsel en innerlike prosesse as modelle van innerlike prosesse van ander. Die voordeel hiervan is dat die meganisme vinnig werk, dit is relatief maklik en verg geen hoër vlak van insig nie. Dit werk sonder dat ons dit moet verstaan. Empiriese ondersteuning bestaan in die vorm van spieëlneurone. * Teorie-teorie: dws ons weet "hoe dit werk"; Ons het kennis (of 'n eie innerlike teorie) van ander mense se prosesse wat ons geleer het en dan voortdurend verbeter. Die voordeel hiervan is dat hierdie teorie beter verduidelik hoe ons mense kan verstaan wat van ons verskil en die moontlikheid bied om te leer.<ref name="ref58" /><ref name="ref59" /> * Navorsing is ook uitgevoer op diere, byvoorbeeld om te ondersoek of diere eksplisiete teorie van verstand het, benewens, byvoorbeeld, die eenvoudiger vorme van leer, soos assosiasiewe leer.<ref name="ref60" /> ==== Diere bewustheid ==== [[Lêer:Digesting Duck.jpg|duimnael|Volgens René Descartes kan alle nie-menslike diere na 'n masjien gereduseer word.]] Dit is moontlik om 'n aantal probleme te identifiseer ten opsigte van dierbewussyn as onderwerp. Dit is 'n spesifieke vorm van die probleem van “ander se gedagtes”, omdat nie-menslike diere nie die geleentheid het om te vertel van hul ervarings, soos mense kan nie. Daarbenewens is daar soms die ontkenning van die bestaan van dierbewustheid, wat kan beteken dat 'n dier geen gevoel het nie, hulle lewe geen waarde het nie en dat die skade wat veroorsaak word nie vanuit morele standpunt verkeerd is nie. Descartes word soms daarvan beskuldig dat hy wreed is omdat hy geglo het dat slegs mense 'n immateriële gees het. Volgens hom kan diere reduksioneel as masjiene verklaar word.<ref name="ref61" /> Baie mense het 'n sterk vermoede dat sommige diere soos honde en katte wel 'n bewussyn het. Maar hierdie vermoedens is nie vanselfsprekend nie, omdat hulle dikwels gebaseer is op persoonlike interaksies met troeteldiere en ander diere wat hulle waargeneem het.<ref name="ref62" /> [[Lêer:BonoboFishing02 cropped.jpeg|links|duimnael|[[Bonobo]]s het kognitiewe vaardighede soos dierekommunikasie, gereedskapgebruik en selfherkenning.]] Filosowe wat subjektiewe ondervinding as die essensie van bewussyn beskou, glo in die algemeen dat die bestaan en aard van dierbewussyn nooit ten volle verstaan sal kan word nie. Thomas Nagel het hierdie posisie in die invloedryke opstel uiteengesit. ''[[What Is It Like to Be a Bat?]]'' (hoe is dit om 'n [[vlermuis]] te wees). Hy verklaar dat 'n organisme bewus is “as daar iets is om soos die organisme te kan wees – iets van hoe dit vir 'n organisme is”. As ons aanneem dat dit nie weet hoeveel ons leer oor die brein en gedrag van 'n dier nie, kan ons ons nooit in die verstand of bewussyn van die dier plaas om sodoende die wêreld te ervaar soos die dier dit ervaar nie.<ref name="ref63" /> Ander filosowe soos Douglas Hofstadter verwerp hierdie argument omdat dit onsamehangend sou wees.<ref name="ref64" /> Daniel Dennett ontken die ontoeganklikheid van 'n vlermuisbewussyn, en beweer dat sekere bewusmakingseienskappe vatbaar is vir verstaan vanuit 'n derdepersoon waarneming persepsie. Dit is byvoorbeeld bekend dat die eggo-navigasie van vlermuise 'n baie beperkte omvang het. Hy sê dat sulke aspekte van hul bewussyn afgelei kan word uit verdere navorsing.<ref name="ref65" /> Verskeie sielkundiges en etoloë argumenteer vir die bestaan van dierbewustheid deur 'n beskrywing van 'n aantal gedragswyses te gee, wat aantoon dat diere bewus is van sekere dinge.<ref name="ref66" /> Benewens filosofiese oorwegings, is daar ook vanuit die [[biologie]]se persepsies. Die volledige afwesigheid van 'n bewussyn in diere gee aanleiding tot die probleem van Wallace, omdat dit 'n verskil in die fisiese en geestelike [[evolusie]] van die mens veronderstel en daar sprake is van 'n sprong in die evolusie. Volgens die [[beginsel van middelmatigheid]] is dit onwaarskynlik dat alle lewe op [[aarde]] volgens die beginsel van evolusie plaasgevind het, maar dat die menslike verstand daaruit kon onttrek het. Deesdae word Wallace se probleem nie meer as 'n probleem beskou nie. Eerstens vereis [[natuurlike seleksie]] nie dat elke aanpassing onmiddellik 'n voordeel moet oplewer nie, solank dit geen nadele vir oorlewing behels nie. Daarbenewens speel [[seksuele seleksie]] ook 'n rol in evolusie. Ook sou die vroeë mens hom of haar in 'n meer veeleisende omgewing bevind as wat Wallace voorgestel het. Voorts blyk dit dat moderne navorsing oor dierkognisie daarop dui dat die sogenaamde uitsonderlike antroposentrisme, die verskil tussen dierlike en menslike kognisie, minder is as wat dikwels gedink word. Daar is dus evolusionêre kontinuïteit, eerder as 'n dualisme tussen verstand en liggaam volgens die siening. Reeds in [[1739]] het [[David Hume]] in ''A Treatise of Human Nature'' voorgestel om dieselfde hipoteses vir die verstandelike optrede in diere as in die mens toe te pas, wat bekend staan as die toetsteen van Hume: "''Aangesien die uiterlike aktiwiteite van diere soos ons eie gedrag lyk, beoordeel ons dat hul innerlike self dieselfde as die menslike moet wees; en as ons een stap verder op hierdie beginsel redeneer, moet ons aflei dat aangesien ons innerlike aktiwiteite soortgelyk is, die oorsake waaruit dit ontstaan, ook soortgelyk moet wees. Daarom, as 'n hipotese voorgestel word om 'n verstandelike proses wat mense en diere in gemeen het, te verduidelik, moet ons dieselfde hipotese aanbeveel vir albei''".<ref name="ref66" /> Daarmee was hy meer as 130 jaar voor [[Charles Darwin]], wat in [[1872]] in ''The Expression of the Emotions in Man and Animals'' die volgende stel: "Daar is steeds 'n veel groter probleem om die oorsaak of oorsprong van die individuele uitdrukkings te verstaan, en om te bepaal watter van die teoretiese verduidelikings betroubaar is. Om so goed moontlik te weet, sonder die hulp van enige wet, watter van die twee of meer verduidelikings die bevredigendste is, of wat heeltemal onbevredigend is, sien ek net een manier om ons gevolgtrekkings te toets. Dit word gedoen deur te ondersoek of dieselfde beginsel waarmee 'n sekere uitdrukking ook duidelik verklaar kan word, ook in ander verwante gevalle toegepas kan word; en veral of dieselfde algemene beginsel met bevredigende resultate toegepas kan word op beide die mens en die onderste diere. Ek is geneig om te dink dat hierdie laaste metode die nuttigste is".<ref name="ref67" /> Morgan se kanon waarsku teen [[antropomorfisme]] wat te ver uitgevoer word. Conwy Lloyd Morgan het in [[1894]] in ''An Introduction to Comparative Psychology'' voorgestel dat hoër gawes slegs aangedui kan word indien daar goeie redes is om dit te doen: "In geen geval kan ons 'n aksie interpreteer as die uitkoms van 'n hoër psigiese fakulteit as dit as die uitkoms van die laer vlak van die sielkundige skaal geïnterpreteer word nie."<ref name="ref68" /> Die kanon is een van die mees aangehaalde sinne in die vergelykende sielkunde en word soms na verwys as 'n toegepaste vorm van [[Ockham se skeermes]]. Hierdie verduideliking volg egter nie wat Morgan met die kanon wou bereik nie, en hy verklaar hom eksplisiet teen die eenvoudigste verduideliking en vir 'n model waar daar gawes is wat op grond van die stryd om die bestaan, ontwikkel. [[Lêer:Squid colors 2.jpg|links|duimnael|Die intelligensie van inkvisse is gebaseer op 'n [[senuweestelsel]] wat fundamenteel verskil van die senuweestelsel van gewerwelde diere.]] Een van die vrae in al hierdie oorwegings is watter toets bewustheid in diere kan toon. 'n Bekende voorbeeld is die spieëltoets wat deur Gordon G. Gallup ontwikkel is om selfherkenning te ondersoek. Op [[7 Julie]] [[2012]] het 'n aantal vooraanstaande wetenskaplikes van verskeie dissiplines van die neurowetenskappe by die [[Universiteit van Cambridge]] ontmoet om die ''Francis Crick Memorial Conference'' te vier. Hulle fokus op die bewussyn van mense en die pre-linguistiese bewustheid van nie-menslike diere.<ref name="ref69" /> Na die konferensie het hulle, in die teenwoordigheid van [[Stephen Hawking]], die 'Cambridge verklaring oor die bewussyn' onderteken. Waar in 'n oorsig gegee word van die belangrikste bevindinge van die ondersoek saam met die volgende stelling: "Die afwesigheid van die neokortex voorkom nie dat 'n organisme affektiwiteit kan ervaar nie. Samevattende bewyse toon dat nie-menslike diere neuroanatomiese, neurochemiese en neurofisiologiese substrate vir bewussynstoestande het, tesame met die vermoë om doelbewus gedrag te toon. Gevolglik toon die bewyse van die data dat mense nie uniek is in die besluit oor die neurologiese substrate wat bewustheid genereer nie. Nie-menslike diere, insluitende alle [[soogdier]]e en [[voël]]s en baie ander [[dier]]e, insluitende [[seekat]]te, het ook hierdie neurologiese substrate."<ref name="ref69" /> — Cambridge Verklaring oor die Bewussyn ==== Kunsmatige bewussyn ==== [[Lêer:Atlas frontview 2013.jpg|duimnael|Sommige humanoïde [[robot]]te simuleer reeds 'n funksionele bewustheid. Die groot vraag in robotika is of 'n 'regte' (fenomenale) bewussyn in robotte moontlik kan wees. Daarbenewens verhoog dit ook etiese vrae, want dit is in beginsel 'n lewende wese.]] Kunsmatige bewussyn of masjienbewustheid hou verband met [[kunsmatige intelligensie]], kognitiewe robotika en rekenkundige [[neurowetenskap]].<ref name="ref70" /><ref name="ref71" /> Die doel van kunsmatige bewussyn as 'n teorie is om vas te stel wat gesintetiseer moet word om 'n bewussyn in 'n geboude artefak te akkommodeer. Neurowetenskap veronderstel onder andere dat bewussyn gegenereer word deur onderlinge uitruil van 'n aantal verskillende breinareas, of deur die sogenaamde neurale korrelate van bewussyn. Voorstanders van kunsmatige bewussyn glo dat dit moontlik is om stelsels (soos rekenaarstelsels) te konstrueer, sodat die onderlinge uitruil van neurale korrelate van bewussyn gesimuleer kan word, soos met die benadering genoem verbindigisme. Die moeilike vraag is of die vermoë van neurone geprogrammeer kan word, met die vraag of 'n gemoedstoestand (soos begrip van iets) geskep kan word, is die uiteindelike vraag of 'n ervaring moontlik sou wees deur 'n kunsmatige bewussyn.<ref name="ref72" /><ref name="ref73" /> [[Lêer:Turing-test.gif|links|duimnael|Die Turing-toets, speler , moet deur skriftelike antwoorde weet watter een die rekenaar is.]] Een van die mees invloedryke bydraes tot hierdie vraag kom van die baanbrekerwetenskaplike [[Alan Turing]]. Weens die gebrek aan duidelikheid in die bepaling van kunsmatige intelligensie het Alan Turing 'n spesifieke operasionele toets ontwikkel; wat bekend staan as die sogenaamde turing-toets.<ref name="ref74" /> Ten einde die toets te slaag, moet 'n [[rekenaar]] 'n persoon kan naboots deur vrae op so 'n manier te beantwoord dat die ondervraers nie besef dat hulle met 'n rekenaar kommunikeer nie. Die ''captcha''-toets, waarin 'n rekenaar kyk of dit 'n mens is of nie, word soms beskryf as die omgekeerde variant van die Turing-toets. Die Turing-toets word ook gesien as die kriterium vir 'n kunsmatige bewussyn. Daarbenewens het die konsep 'n groot mate van filosofiese debat tot gevolg gehad. Byvoorbeeld, Daniel Dennett en Douglas Hofstadter beweer dat diegene wat in die toets slaag, noodwendig van homself/haarself bewus is.<ref name="ref75" /> Terwyl Dawid Chalmers beweer dat 'n filosofiese zombie die toets sonder bewustheid kan slaag.<ref name="ref76" /> Nog 'n groep geleerdes het aangevoer; dat wanneer masjiene betekenisvolle simptome van menslike gedrag deur tegnologiese ontwikkeling begin toon, die verskil tussen mensagtige bewussyn en menslike bewussyn sal verdwyn.<ref name="ref77" /> 'n Reaksie op die Turing-toets kom van [[John Searle]] in die vorm van 'n gedagte-eksperiment; genoem die Chinese kamer. Die eksperiment stel dat 'n program nie 'n gees/verstand nie, begrip of bewustheid aan 'n rekenaar kan gee. Searle se eksperiment begin met 'n hipotetiese aanname, wat aanvaar dat navorsing binne kunsmatige intelligensie daarin geslaag het om 'n masjien te bou wat optree soos iemand wat [[Chinees]] verstaan. Die rekenaar slaag die Turing-toets deur middel daarvan om toepaslike antwoorde te gee, en 'n mens word daarvan oortuig dat dit 'n Chinees-sprekende persoon is. Sodoende stel Searle die opvatting; of die masjien verstaan Chinees letterlik, wat hy sterk kunsmatige intelligensie noem, of die masjien simuleer die begrip van Chinees, wat hy swak kunsmatige intelligensie noem. Die Chinese kamerargument is 'n uitdaging vir funksionalisme (filosofie van die gees) en berekeningsteorie van die gees (''computational theory of mind'' – wat stel dat die menslike bewussyn 'n berekening van die brein is soos 'n rekenaar); omdat beide van hulle verklaar dat die bewussyn slegs as 'n inligtingverwerkingsisteem aangebied moet word.<ref name="ref78" /><ref name="ref79" /> Net soos die Turing-toets word die idee van die Chinese kamer gekritiseer.<ref name="ref80" /><ref name="ref81" /> ==== Internalisme en eksternisme ==== Internalisme en eksternisme stel die vraag; waar is die verstand (gees) of bewussyn geleë? As die gees 'n fisiese verskynsel is, moet dit iewers in die liggaam wees. Daar is dan hoofsaaklik twee moontlike opsies: of die gees is in die liggaam (internalisme) of die gees is buite die liggaam (eksternisme). Die gees is afhanklik van die gebeure en eienskappe wat in die liggaam is, of die gees is ook afhanklik van die faktore wat buite die liggaam is. Voorstanders van internalisme deel die siening dat neurale aktiwiteit voldoende is vir waar die gees of bewussyn hul begeef. Voorstanders van eksternisme beweer dat die omliggende wêreld (ook) die gees op 'n sekere manier uitmaak. Eksternisme bestaan ook uit verskillende weergawes, die belangrikste: fenomenologiese, semantiese en kognitiewe eksternisme. Wat verder onderverdeel kan word as inhoud of draer van die gees of bewussyn.<ref name="ref82" /> ===== Uitgebreide kognisie ===== [[Lêer:BeswussynA.jpg|duimnael|'n In werking stellingenaksie mens-masjien koppelvlak wat aspekte van 'n kennisbasis omskep in modaliteite van waarnemings.]] Uitgebreide kognisie (''extended cognition''), of uitbreiding van bewussyn, is deel van kognitiewe eksternalisme en is die siening dat verstandelike prosesse en die verstand verder gaan as slegs die liggaam. Dit sluit ook die aspekte van die omgewing waarbinne die organisme beweeg, maar ook die interaksie van die organisme met die omgewing, soos in omgewingsosiologie.<ref name="ref83" /> Kognisie gaan verder as 'n interne geestelike manipulasie van [[simbole]], daar is ook 'n opkoms van orde en struktuur wat voortspruit uit 'n aktiewe betrokkenheid by die eksterne wêreld.<ref name="ref84" /> Verlengde kognisie kontrasteer met die siening dat die verstand net 'n verwerkingsentrum is wat geestelike voorstellings van die [[werklikheid]] skep; gebruik om liggaamsgedrag te beheer. Die veld van verlengde kognisie fokus spesifiek op die skeppingsproses en inkorporeer dit as 'n onderdeel van bewussyn. Bewussyn is dan nie meer beperk tot die brein of liggaam nie, dus behels dit eksterne interaksie met die omgewing. Op 'n 'lae' vlak soos met die motoriese leer en haptiese persepsie is die liggaam ook in kognisie betrokke, maar daar is ook 'n 'hoë' vlak waarin kulturele faktore 'n rol speel.<ref name="ref85" /><ref name="ref86" /> Hierdie manier van kognisie word soms as in werking stelling beskou, om die rol van die interaksie tussen die organisme en die omgewing te beklemtoon. Met die terugvoerprosesse wat betrokke is by die ontwikkeling van 'n bewussyn en die hervorming van die omgewing; soos met mens-rekenaar interaksie.<ref name="ref87" /> Die uitgebreide verstand (''The Extended Mind''), geskryf deur Andy Clark en David Chalmers, is die baanbrekerwerk op die gebied van verlengde kognisie. Hulle sê ook dat dit arbitrêr is om te sê dat die verstand ditself net binne die grense van die [[skedel]] begeef. Die skeiding tussen die verstand, die liggaam en die omgewing word deur hulle beskou as 'n nie-beginselverdeling. Volgens hulle kan gereedskap, instrumente en ander eienskappe ook onder sekere omstandighede as gedeeltes van die verstand of bewussyn tel.<ref name="ref88" /> ==== Subjektiwiteit en kwalia ==== Kwalia is die kwalitatiewe eienskappe van 'n waarneming, of die fenomenale karakter van ervaring. Dit gaan hoofsaaklik oor die subjektiewe manier waarop 'n ervaring of belewing vir die individu voorkom, byvoorbeeld die innerlike persepsies van gedagtes, gevoelens, smaak of kleure. As die kwalitatiewe karakters van gevoel of sensasie staan hulle in teenstelling met die proposisionele houdings, omdat hulle 'n doelbewustheid impliseer, oftewel kwalia is eerder die onderliggende gevoelens van 'n proposisie. 'n Groot deel van die debat gaan oor die definisie van kwalia. Verskeie filosowe ontken of beklemtoon die bestaan van sekere kwalia-einskappe, daarom is die aard en bestaan van kwalia redelik kontroversieel. Alhoewel Daniel Dennett die bestaan van kwalia ontken, gee hy 'n duidelike viervoudige definisie daarvoorː [[Lêer:Red Color.jpg|duimnael|Versadigde kleure is 'n dikwels gebruikte voorbeeld van 'n kwaal.]] # Onuitspreekbaar; Kwalia kan nie (letterlik) beskryf word nie, hulle kan slegs deur direkte ervaring beleef word. # Intrinsiek; Kwalia het geen verhoudings eienskappe nie, omdat 'n kwaal (enkelvoud) nie tot enigiets anders verminder kan word nie. # Privaat; Kwalia op interpersoonlike (volle) uitruiling is per definisie onmoontlik. # Toeganklikheid; Kwalia is direk of dadelik beskikbaar in die bewussyn en kan nie daarmee verwar word nie. As kwalia van hierdie soort bestaan, sal 'n persoon wat byvoorbeeld [[rooi]] sien, nie sy ervaring op so 'n manier kan beskryf nie; sodat 'n luisteraar wat nog nooit rooi ervaar het nie, alles oor die ervaring kan weet, insluitende die sien van rooi, tesame met die rooi ervaring. Dit is moontlik om 'n [[analogie]] te maak, soos: 'rooi lyk warm' of 'n beskrywing van toestande soos: 'dit is die kleur wat jy sien wanneer lig met 'n [[golflengte]] van 700 nm deur die [[retina]] aan jou brein word gestuur word'. Voorstanders van (hierdie soort) kwalia argumenteer dat iemand nie 'n volledige beskrywing van daardie ervaring kan gee nie. Aangesien dit per definisie onmoontlik is om kwalia mondeling oor te dra, is dit ook onmoontlik om direk in 'n bespreking te demonstreer. Daarom word van 'n tasbare benadering gebruik gemaak. Dit is om te sê; In die algemeen kom kwalia-argumente in die vorm van 'n gedagte-eksperiment wat ontwerp is om iemand tot die gevolgtrekking te bring dat kwalia bestaan. Die moeilike probleem van bewussyn word algemeen gesien as die hoofargument vir kwalia, met die subjektiewe karakter van ondervinding (die 'hoe-dit-is'-argument) en die filosofiese zombie, ander voorbeelde sluit in: * Die omgekeerde spektrum (''inverted spectrum''). [[John Locke]], versoek ons om voor te stel as ons sou wakker word met alle [[kleur]]e omgekeer. Dit met die ontdekking dat geen fisiese veranderinge in ons brein of liggaam plaasgevind het nie, wat moontlik hierdie verskynsel kan verduidelik nie. Ondersteuners van kwalia beweer, aangesien ons dit sonder teenstrydigheid kan voorstel, kan ons hierdie verandering van eienskap voorstel, terwyl die omkering van die kleurspektrum geen fisiese basis het nie (slegs die verandering van persepsie). [[Lêer:Mary colour scientist.png|duimnael|As Maria alles weet van rooi, weet sy hoe [[rooi]] lyk?]] * Die kennisargument (''knowledge argument''), ook bekend as Maria se kamer of Maria die superwetenskaplike, is deur Frank Cameron Jackson ontwerp. Maria die kleur-wetenskaplike weet alles van kleure, dus sy ken al die fisiese feite oor kleure; insluitende alle fisiese feite oor kleurervaringe van ander mense. Miskien kan 'n sekere kleur gegenereer word deur 'n reeks neurologiese ontstekings wat registreer dat die kleur rooi is. Maria het egter nog nooit rooi gesien nie, sy is van haar geboorte in 'n kamer wat heeltemal swart en wit is. Sy mag slegs die buitewêreld deur 'n swart en wit skerm waarneem. Wanneer sy toegelaat word om die kamer te verlaat, moet (volgens die stelling) erken word dat sy iets nuuts oor die kleur rooi leer wanneer sy dit vir die eerste keer sien, naamlik die kleurervaring self. Benewens die demonstrasie van kwalia, is die kennisargument ook bedoel om die fisiese idee van die verstand of bewussyn te weerlê. * Die verduidelikende gaping (''explanatory gap''), deur Joseph Levine, beskryf 'n gaping (of skeiding) tussen die fisiese en fenomenologiese teorieë oor bewussyn. Die verduidelikende gaping dui daarop dat daar een uitleg ontbreek; dit verduidelik hoe fisiese eienskappe kan lei tot 'n manier om te sien of te ervaar. Hy het dit as voorbeeld gebruik: 'Pyn is die afvuur van C-senuweevesels', en wys daarop dat dit [[fisiologie]]s geldig sal wees, maar dat dit ons nie help om te verstaan hoe pyn voel nie. Om die gaping te oorbrug, is om 'n bevredigende meganistiese verduideliking vir ondervinding en kwalia te ontwikkel. 'n Voorbeeld van 'n soortgelyke verskynsel sonder 'n gapingsverskil is die moderne [[rekenaar]]. Hoe wonderlik hierdie toestelle kan wees, beide [[sagteware]] en [[hardeware]], met hul onderlinge gedrag; kan volledig verduidelik word. Hy verklaar ook dat die verduideliking gaping argument nie dui op 'n gaping in die [[natuur]] nie, maar 'n gaping in ons gedagtes oor die natuur. * Die fenomenalistiese konsepstrategie (''phenomenal concept strategy'')) is 'n (fisiese) teenargument wat beweer dat sulke argumente 'n gaping plaas in die verhouding tussen ons konsepte van fisiese prosesse en ons konsepte van bewussyn, eerder as die verband tussen die fisiese prosesse en die bewussyn self. Die benadering verklaar dat ons konsepte dualisties is (wel 'n [[epistemologie]]se verdeling), maar daardie realiteit is monisties (geen [[ontologie]]se gaping nie). Hierdie visie word ook konseptuele dualisme genoem. 'n Voorbeeld is hitte en molekulêre beweging, wat twee verskillende begrippe is, maar beskryf dieselfde eienskap of stof. Volgens David Papineau is hierdie "intuïtie van onderskeidbaarheid" verantwoordelik vir die verskyning van dualism. Papineau beskryf ook die "afsydigheid drogredenasies"; die teenoorgestelde van die 'simpatieke drogredenasies', 'n literêre term waarin menslike bewussyn deel word van natuurverskynsels (soos somber wolke, dansende blare of onverskillige rotse), bekend as [[antropomorfisme]], verdierliking of verpersoonliking. In die teenoorgestelde variant (afsydigheid drogredenasies) weier mens om te erken dat bewussyn 'n komponent van die [[natuur]] is; met ander woorde, van die brein of liggame van organismes. Uiteindelik verklaar Papineau dat bewustheidtoestande nie meer as breinstate is nie, net soos pyn dieselfde is as die afvuurende C-vesels. Die groot vraag is of kwalia iets anders of meer is as die geestelike of kognitiewe prosesse wat 'n breinproduk is. Menings is redelik verdeel, die groot verskil is dat kritici hoofsaaklik aanneem dat kwalia herlei kan word na spesifieke breinfunksies. Terwyl voorstanders hoofsaaklik aanneem dat kwalia nie as 'n objektiewe fisiese proses beskryf kan word nie, as gevolg van die subjektiewe aard van bewussyn. Voorstander van kwalia sluit in David Chalmers, Jonathan Lowe, John Maund, Moreland Perkins, Vilayanur Ramachandran en William Hirstein, Howard Robinson en William Robinson, Edmond Wright en [[Erwin Schrödinger]]. Kritici van kwalia is byvoorbeeld Daniel Dennett, Paul Churchland, Gary Drescher, David Lewis, Marvin Minsky en Michael Tye. ==== Direkte en indirekte realisme ==== [[Lêer:Müller-Lyer illusion.svg|duimnael|Twee stelle pyle wat die Müller-Lyer optiese illusie toon. Die stel aan die onderkant toon dat die lyne van die pyle dieselfde lengte is.]] Direkte of naïwe realisme staan teenoor indirekte of verteenwoordigende realisme. Beide standpunte spruit uit die filosofie van die gees, veral uit die filosofie van persepsie en die studie oor verstandelike voorstelling, en verteenwoordig 'n uitspraak oor die aard van 'n bewuste ervaring. Dit gaan oor die epistemologiese vraag of die wêreld om ons die ware wêreld is, of net 'n interne perseptuele kopie van die wêreld, gegenereer deur die neurale prosesse in die brein.Indirekte realisme word ook epistemologiese dualisme of verteenwoordigisme genoem. Die standpunt stel dat ons bewuste ervaring nie uit die werklike wêreld is nie, maar vanuit 'n interne voorstelling of miniatuur [[virtuele realiteit]]; as 'n replika van die wêreld. Sodoende kan ons nie die buitewêreld waarneem soos die wêreld werklik is nie, maar slegs ons idees en interpretasies oor die wêreld. Direkte realisme is die alternatief en beteken dat ons die buitewêreld sien soos dit is, dus is die gees-onafhanklike dinge deel van ons sensoriese ervaring. Op hierdie manier is ons ervaring nie net 'n voorstelling of subjektiewe interpretasie van die werklike wêreld nie, maar die ervaring bevat ook die verstandelike onafhanklike dinge soos elektromagnetiese straling of klankgolwe. [[Lêer:2013 Rainbow over Washfold.jpg|links|duimnael|In teenstelling met 'n argitektoniese boog verdwyn 'n [[reënboog]] wanneer ons dit nader.]] 'n Argument teen direkte realisme is die argument van illusie, wat die bestaan van sensoriese indrukke aandui. Die illusies van die natuur illustreer die argument, byvoorbeeld die verstandelike voorstelling van 'n reguit stok in die water, wat blykbaar 'n draai het as ons daarna kyk. Met 'n beroep op gesonde verstand, dui dit daarop dat waarnemings grootliks afhanklik is van die tipe orgaan of sintuig. Byvoorbeeld, as ons ander sintuie gehad het, soos saamgestelde oë, eggolokasie of magneetveldpersepsie, sou ons die wêreld op 'n heeltemal ander manier ervaar, wat ons skaars kan voorstel. Daarbenewens is ons huidige perseptuele toerusting ook nie onfeilbaar nie, want daar kan moontlik wanvoorstelling wees, selfs met 'n volledige funksionering. Ons kan dit byvoorbeeld met optiese illusies ondersoek, waar ons subjektiewe ervaring verskil van die objektiwiteit van die konsep, soos met die Müller-Lyer-illusie. Soms dink ons ons sien dinge wat glad nie daar is nie, meer radikale vorme van perseptuele foute, byvoorbeeld hallusinasies en waansinigversteurings. [[Lêer:Dualism-vs-Monism.png|duimnael|'n Voorstelling van dualisme teenoor monisme, met die onderlinge liggaam-geesverhoudinge.]] 'n Argument teen indirekte realisme is wanneer eenvoudige [[data]] vloei of inligtingverwerking aangeneem word; dan moet daar iets in die brein wees wat daardie inkomende data interpreteer soos ontvang. Dit word dikwels as 'n ''homunculus'' beskryf, net so 'n ontvangende entiteit word ook gesien as 'n regressie-argument, of 'n oplossing wat die aanvanklike probleem werklik verskuif, want in die ''homunculus'' kan daar nog 'n ''homunculus'' wees... ensovoorts. Die term ''homunculus'' ([[Latyn]] vir mannetje) word dikwels gebruik as 'n verpersoonliking van bewussyn of 'n interne instansie wat indrukke uit die buitewêreld interpreteer en integreer. Descartes beskryf 'n ''homunculus'' in die vorm van 'n siel wat behoort aan 'n natuurlike stof wat bekend staan as ''res cogitans'' ('n verstandelike denkstof) waar ander wette van toepassing is as met vaste stof (''res extensa''). Alhoewel die dualiteit van Decartes sommige ooreenkomste met moderne [[fisika]] toon, soos Fermi-Dirac-statistieke en Bose-Einstein-statistieke, is daar geen ooreenkoms oor die interpretasie nie. Hierdeur bly die indirekte realisme 'n onvolledige beskrywing van waarneming. [[Aristoteles]] het dit reeds besef en het eenvoudig voorgestel dat die idees of voorstellings self bewus is. Met ander woorde, daar is geen verdere oordrag van sensoriese indrukke buite idees nie. 'n Potensiële probleem vir indirekte realisme is wanneer ons net [[kennis]] het van die voorstellings oor die wêreld. Dan volg die vraag hoe ons kan weet of hierdie voorstellings gelyk is aan die wêreld, so wat die voorstelling aan moet voldoen, sodat ons weet dat dit korrek is. === Strominge === [[Lêer:Body-Mind-SOUL--Matter-Energy-SPIRIT--close-up.png|duimnael|Voorbeeld van die trialsime, waarin die siel as die fenomenologiese bewussyn voorgestel word.]] Daar is verskeie posisies en benaderings wat probeer om die verstand-liggaamsprobleem op te los. Bykomend tot pluralisme en trialisme word dualisme en monisme hoofsaaklik gesien as die twee hoofstrome. Dualisme maak 'n duidelike onderskeid tussen gees (verstand) en materie, terwyl monisme nie 'n duidelike onderskeid aandui nie. Elk van hierdie twee hoofstrome bevat ook verskillende substrominge. Die meeste filosowe van die 20ste en 21ste eeu beskou dualisme as 'n verouderde beskouing as gevolg van die afwesigheid van 'n ([[empiries]] identifiseerbare) ontmoetingspunt tussen die nie-fisiese verstand en die fisiese liggaam. Dit gaan hoofsaaklik oor die onderlinge visioene van die monistiese strominge. Daar is ook geïsoleerde of uitsonderlike bewegings, soos [[panpsigisme]], [[Nuwe Misterianisme|nuwe misterianisme]] en [[fenomenologie]]. Daarbenewens is daar ook oosterse bewegings soos [[Hindoeïsme]] en [[Boeddhisme]]. Pluralisme bepaal dat die wêreld bestaan uit 'n menigte elemente of substansies, gewoonlik vier of meer, wat van mekaar onderskei kan word. Byvoorbeeld, [[Empedokles]] het aarde, water, lug en vuur gesien as die vier elemente waarmee die wêreld opgebou word. Die atomisme van Leucippus en [[Demokritus]] verklaar dat die wêreld bestaan uit ontelbare minuskule ondeelbare atome. Hierdie teorie word egter nie meer ondersteun nie; omdat wetenskaplikes getoon het dat atome bestaan uit [[protone]] en [[neutrone]], wat elk weer uit [[kwark]]e bestaan. Trialisme is bedink deur John Cottingham, as 'n alternatiewe interpretasie van die liggaam-geestelike dualiteit van [[Rene Descartes]]. Trialisme handhaaf liggaam en verstand, maar voeg sensasie (gevoel) as 'n derde substansie by, om liggaam en verstand te verenig. Byvoorbeeld, diere kan nie dink nie, maar hulle het sensasies (gevoelens), in teenstelling met Decartes; wie dié diere verklaar het as geeslose outomate. Ander 'trialiste' is [[Karl Popper]] en John Eccles, wat albei drie wêrelde beskryf, met inagneming van alles wat bestaan. Die eerste wêreld is fisieke voorwerpe en toestande soos [[materie]], [[energie]], organismes en voorwerpe. Die tweede wêreld is dié van bewussynstate, soos: subjektiewe kennis en belewing of ervaring van: persepsies, gedagtes, [[emosie]]s, herinneringe, drome en verbeelding. Die derde wêreld is die kennis en idees in objektiewe sin, soos: [[taal]], [[filosofie]], [[teologie]], [[wetenskap]], [[geskiedenis]], [[literatuur]], [[kuns]]werke en [[tegnologie]]. Die derde wêreld is deur die mens geskep, maar kan ook onafhanklik van die mens bestaan. Dit word ook die 'objektiewe verstand' genoem, of dit is die kennis wat onafhanklik van die individu of die 'subjektiewe verstand' kan bestaan. ==== Dualisme ==== [[Lêer:DualismCausationViews3.svg|links|duimnael|Die vier vorme van die dualisme]] Die dualisme binne die filosofie van die gees behou 'n streng onderskeid tussen die geestelike en die fisiese, verstand en liggaam, bewussyn en brein of die materiële en die immateriële. Met betrekking tot die eenheid in monisme verklaar die (metafisiese) dualisme dat daar uiteindelik twee onverenigbare substansies of realiteite is. Die ontologiese dualisme maak 'n dubbele verbintenis oor die aard van die bestaan wanneer dit by gees (verstand) en materie kom. Dit kan onderverdeel word in drie verskillende soorte, naamlik: substansiedualiteit, eienskapdualiteit en predikaatdualiteit. Verder kan dualisme verdeel word in tipes oorsaaklike interaksie tussen die gees en die fisieke, soos interaksionisme, epifenomenalisme, parallelisme en aanleidinglisme (''occasionalism''). Die algemeenste argument vir dualisme is die beroep op gesonde verstand, dit is die intuïsie wat 'n bewuste ervaring van lewelose materie onderskei. Nog 'n belangrike argument ten gunste van dualisme is dat die geestelike en fisiese baie verskillende eienskappe het, wat onversoenbaar is. Byvoorbeeld, het geestelike gebeure 'n subjektiewe aspek, terwyl fisiese gebeure dit nie het nie. As bewussyn (of die verstand) onafhanklik van die fisiese realiteit (die brein) kan bestaan, vereis dit 'n verduideliking; hoe, byvoorbeeld, word herinneringe geskep. Met ander woorde, hoe kan die verstand of bewussyn die fisiese realiteit beïnvloed (en omgekeerd) met 'n streng onderskeid. ===== Substansiedualisme ===== [[Lêer:Guercino God the Father.jpg|duimnael|Volgens Gottfried Wilhelm Leibniz reël God die harmonie tussen liggaam en gees.]] Substansiedualisme stel dat geestelike en fisiese in wese geskeide fondamente het, asof dit twee verskillende substansies is. Substansiedualisme is die meeste verdedig deur René Descartes, hy stel dat die geestelike buite die liggaam of die fisiese werklikheid kan bestaan. Substansiedualisme is verenigbaar met die meeste teologieë; wat beweer dat 'n onsterflike siel 'n onafhanklike domein kan beset; wat dit onderskei van die fisiese wêreld. * Die parallelisme stel dat die menslike gees en die liggaam mekaar nie oorsaaklik beïnvloed nie, maar beide wel 'n parallelle verloop volg, oftewel met mekaar ooreenstem. Hierdie opvatting is in die [[17de eeu]] die mees prominent verteenwoordig deur [[Gottfried Wilhelm Leibniz]]. Hy stel dat geestelike gebeure nie intergreer met gebeure in die brein of andersom nie, dus blyk dit asof hulle mekaar veroorsaakend beïnvloed. Leibniz glo as 'n monistiese denker dat die universum uiteindelik uit een substansie bestaan, die sogenaamde monade (bekend as monadologie). Desondanks verdedig hy tog die onderskeid tussen die geestelike en die fisiese in terme van oorsaaklikheid. Hy het gesê dat [[God]] voorhandig dinge sodanig geordend en gekoördineer het; sodat gees en liggaam met mekaar in harmonie sou wees, is hierdie idee bekend as die ''harmonia praestabilita''. * Die interaksionisme is die standpunt dat geestelike toestande, soos oortuigings en verlangens, wel kousaal verbind is met fisiese toestande. Hierdie teorie word eerste deur René Descartes verteenwoordig, waarin hy gesê het dat die gees nie gemeet kon word in terme van lengte, gewig, lengte en kleur nie. Daarbenewens kan die liggaam wel op so 'n manier gemeet word, terwyl die geen denkvermoëe het nie. Volgens Descartes was gees en liggaam nie identies weens die radikaal verskillende eienskappe nie. As voorbeeld stel hy; 'n kind raak aan 'n warm kaggel (fisiese gebeurtenis), dit veroorsaak pyn (geestelike gebeurtenis) en dit sorg daarvoor datt die kind begin skreeu (fisiese gebeurtenis), waardeur by die moeder 'n gevoel van angs en beskermingsdrang opwek (geestelike gebeurtenis) en so verder. Vir mense is hierdie soort wisselwerking gewoon en alledaags, ondanks die feit dat dit baie moeilik is om die geldigheid of juistheid vas te stel van die oorsaaklikheid deur logiese argumentasie of empiriese bewys. * Aanleidinglisme is 'n filosofiese leer wat stel dat die interaksie tussen liggaam en gees nie moontlik gemaak kan word sonder die ingryping van God nie. By elke geestelike handeling sorg God dat die liggaam op 'n goeie manier optree in ooreenstemming met die geestelike handeling. Omgekeerd sorg die liggameveranderings daarvoor dat God die bewuswordings in die gees van die betrokke persoon aanbring. Filosowe soos Arnold Geulincx en Nicolas Malebranche het bevind dat alle liggaam-gees-interaksies 'n tussenkoms van God vereis. So 'n visie word dikwels gesien as 'n god van die leemte argument. ===== Eienskapdualiteit ===== [[Lêer:EienskapdualiteitFinaal.jpg|duimnael|Weergawe van eienskapdualiteit, waarby twee soorte eienskappe van een soort substansie afkom.]] Die eienskapdualisme stel die fisiese voor, as die fundamentele substansie, met beide fisiese en geestelike eienskappe. Die bewustheid is daarom ontologies gesien onherleidbaar tot [[neurobiologie]] en [[fisika]]. Wanneer [[materie]] georganiseer word op die regte manier, dit wil sê; in die manier waarop lewende menslike liggame georganiseer word, kan daar dan geestelike eienskappe ontstaan. * Die epifenomenalisme is in wese fisies, en stel dat die subjektiewe bewustheid 'n eienskap daarvan is, as 'n byverskynsel van die brein. Dit is die geestelike verskynsels, neweverskynsels of die epifenome van die fisiese verskynsels in die wêreld. Die leerstelling is afkomstig van [[Thomas Henry Huxley|Thomas Huxley]]. Fisieke gebeure kan fisiese en geestelike eienskappe veroorsaak, maar geestelike gebeure kan self niks veroorsaak nie, aangesien dit byprodukte is. Huxley vergelyk die geestelike prosesse met die rook van 'n [[stoomlokomotief]], wat ook niks kan bydra tot die fisiese werking van die stoomlokomotief nie. In teenstelling met die bidireksionele (tweerigtingsverkeer) interaksie; is die epifenomenalisme die unidireksionele (eenrigtingsverkeer) interaksie. ===== Predikaatdualisme ===== Die predikaatdualisme stel die geestelike aanduidings van predikate teenoor die fisiese aanduidings. Die opvatting hou in dat geestelike onderwerpe nie tot die fisiese herlei kan word nie. In beginsel staan hierdie stelling teenoor die predikaatmonisme, oftewel die eliminatiewe materialisme, wat stel dat daar (uiteindelik) geen geestelike of geestelike toestande is nie. Die geestelike toestande sal tot die volkspsigologie moet behoort, wat in die toekoms geëlimineer word (volgens die teenstelling) deur die (neuro)wetenskap. Die eliminatiewe materialisme hou vol dat die voornemende predikate, van geestelike toestande sal verdwyn, sowel uit die wetenskaplike taal as die alledaagse taal, omdat hulle verwys na nie-bestaande entiteite. Die predikaatdualisme kan gesien word as 'n teenpool van hierdie stellingaanname. ==== Monisme ==== [[Lêer:Monad.svg|links|duimnael|Die omsirkelde punt word gebruik deur die [[Pythagoras|pythagoreërs]] en die later Grieke, om die monade of die Absolute te verteenwoordig; oftewel die eerste metafisiese wese.]] Die monisme binne die filosofie van die gees stel dat alles een is, oftewel 'n enkele realiteit van substansie. Verder word daar onderskeid gemaak tussen die substansie-monisme en die bestaan-monisme, beide is soms ook identies aan mekaar. Substansie-monisme betref die inhoud (iets), soos: oerstof, [[materie]], gees, [[energie]], [[inligting]] of [[Snaarteorie|stringteorie]]. En die bestaan-monisme is die geheel (alles), soos: [[heelal]], [[multiversum]], [[realiteit]], aard van god; soos in die [[panteïsme]]. Die monistiese filosowe van die pre-Sokratiese skool van Milete verwys na 'n oerstof in terme van 'n ''archè''. Voorbeelde is [[Thales van Milete]] met [[water]] as substansie, [[Anaximenes]] met [[lug]] as substansie en [[Anaximander]] met ''apeiron'' as substansie; 'n oneindige onbepaalde massa. In die opvolgende monisme van die antieke filosofieë het mense oor die oerstof gepraat in terme van die Absolute. Voorbeelde is die [[stoïsisme]] met ''logos'' as substansie, Plotinus met die 'Ene' as substansie en die [[Pythagoras|pythagorisme]] met monade as substansie. Monisme in die moderne filosofie (1601–1900) kom byvoorbeeld van [[Baruch Spinoza]] met god-of-natuur as substansie, of van Gottfried Wilhelm Leibniz met monade as substansie en van [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]] met die absolute gees as substansie. Monisme gaan veral oor die (ontologiese) substansie of inhoud ten opsigte van die (metafisiese) geheel of bestaan. In die hedendaagse filosofie van die gees bestaan die monisme hoofsaaklik beskou uit drie kategorieë; die [[idealisme]]; met die geestelike of gees as substansie, die materialisme; met die fisiese van materie as substansie en die neutrale monisme; met gees en materie beide as (of van) 'n neutrale substansie. Hierdie strominge het die ooreenkoms dat hulle die menslike liggaam en die gees sien as 'n enkele geïntegreerde eenheid; oftewel die 'liggaam-gees' (''bodymind''). In teenstelling tot die dualisme word die idee van liggaam-gees as 'n samewerkingsverband toegepas in 'n aantal dissiplines, waaronder: psigoneuro-immunologie, psigosomatiek en diverse liggaam-gerigte psigoterapieë soos bio-energetica, emosionele liggaamwerk, hergeboorte (''rebirthing''), postural integrasie en primale terapie. In die Westerse [[psigoterapie]] is die benadering van onderlinge beïnvloeding tussen fisiese en geestelike gesondheid relatief gesien redelik nuut (Hiëronymus David Gaubius 1705–1780). In die [[Verre Ooste]] is die benadering van liggaam-gees (''nāmarūpa'') in werklikheid al eeue 'n algemene teorie. ===== Materialisme / fisiesisme ===== Materialisme, fisiese monisme of ook fisiesisme is 'n monistiese veronderstelling wat die werklikheid (insluitende die bewustheid) uiteindelik herlei tot materie. Die gees of die bewustheid word gesien as 'n fisiese of materialistiese voorwerp soos alle [[sintuig|sintuie]], insluitende die belewings wat daaruit voortspruit. Wat voorheen aan die gees of die bewustheid toegeskryf was moet mens volgens die materialisme aan die brein toe te skryf. Verder word daar diverse variante van materialisme onderverdeel, soos: reduktief, nie-reduktief en soms kousaal-reduktief. ====== Reduktief fisiesisme ====== * Die filosofiese behaviorisme stel dat geestelike toestande beskrywings is van iemand se gedrag, die geestelike toestande het dus geen eie werklikheid nie. 'n Reaksie op 'n bepaalde stimuli word byvoorbeeld gesien as 'n bepaalde gedrag waardeur die gees of die bewustheid sy status as 'n selfstandige entiteit verloor. Die filosofiese behaviorisme domineer veral in die eerste helfte van die [[20ste eeu]], dit was veral 'n teenreaksie op die dualisme van René Descartes. Aanhangers wat met filosofiese behaviorisme geassosieer word, is byvoorbeeld: [[Gilbert Ryle]], [[Ludwig Wittgenstein]], [[Alan Turing]], [[Rudolf Carnap]], [[Carl Hempel]] en [[Willard Van Orman Quine]]. Hedendaagse filosowe beskou filosofiese behaviorisme as onvoldoende, want byvoorbeeld die gevoel van pyn kan nie net tot 'n gedrag geredureer word nie. * Die soort identiteitsteorie stel dat die geestelike verskynsels gelyk is aan fisiese verskynsels, oftewel dat die gees of die bewustheid niks anders as 'n fisiese breinproses is nie, in plaas van 'n gedrag. Die teorie is ontwikkel deur John Smart en Ullin Place as 'n direkte reaksie op die tekortkominge van die filosofiese behaviorisme. 'n Teenreaksie kom uit die meervoudige realiseerbaarheid van Hilary Putnam en [[Jerry Fodor]], wat stel dat daar verskillende fisiese eienskappe moontlik is; om dieselfde soort van geestelike eienskappe te kan realiseer. [[Lêer:Anomalous Monism.png|duimnael|A) Identiteitsteorie of tipe-identiteitsteorie. B) Teenstrydig monisme van bewys-identiteitsteorie.]] * Funksionalisme stel dat geestelike toestande as funksionele toestande beskou kan word. Funksionalisme is ontwikkel deur Hilary Putnam en Jerry Fodor as 'n reaksie op die filosofiese behaviorisme en die tipe identiteitsteorie. Veronderstellend dat 'n geestelike toestand, soos: vertroue, verlange of gevoel opgebou is uit funksionele verwantskappe tussen ander geestelike toestande, dit is daarmee 'n kwessie van sensoriese insette en gedrag as uitset. Volgens die teenargumente word daar met 'n inset-uitset-stelsel onvoldoende rekening gehou met die innerlike belewing of die bewustheid self. As spesifieke vorm word dit ook die masjientoestand funksionalisme genoem; wat byvoorbeeld berus op die beginsel van die sogenaamde Turing-masjien. Daar is ook ooreenstemmende weergawes, soos die psigofunksionalisme van Jerry Fodor en die homunculair funksionalisme van [[Daniel Dennett]]. Kritiek op die funksionalisme kom byvoorbeeld in die vorm van gedagte-eksperimente soos die Chinese kamer en die tweeling-aarde. * Eliminativisme stel dat al die ander reduksionistiese opvattings gefaal het en daarbenewens dat die nie-reduksionele opvattings onsamehangend is. Rondom die eliminatiewe materialisme bestaan diverse verwante opvattinge, verteenwoordigers is byvoorbeeld: Wilfrid Sellars, [[Willard Van Orman Quine]], [[Paul Feyerabend]], [[Richard Rorty]] en [[Ludwig Wittgenstein]]. Volgens eliminatiewe materialiste is geestelike toestande fiktiewe entiteite wat voortspruit uit die volkspsigologie; wat die neurowetenskap van die kognitiewetenskap (eventueel) gaan aantoon in die toekoms. Hulle is dus eliminatief teenoor die geestelike, die bewustheidstoestande; volgens eliminativiste bestaan daar uiteindelik geen aparte nie-fisiese eienskappe nie. Aanhangers soos Patricia Churchland en Paul Churchland verwys dikwels na die lot van foutiewe populêre teorieë wat in die geskiedenis ontstaan het, soos heksery en die plataarde sienings. Die teenargumente kom hoofsaaklik daarop neer dat die eliminativisme die beskouende funksie self, of die individuele subjektiewe eienskap soos kwalia, blyk te ignoreer of te probeer wegredeneer. Daarbenewens het die aanname dat die gees of die bewustheid veroorsaak word deur die brein, as 'n gevolg van psigiese of fisiese korrelasie, word daar gebruik gemaak van die drogredenasies; met 'n goeie idee. Want 'n korrelasie impliseer nie outomaties 'n oorsaaklikheid nie, dat die brein die bewussyn produseer is 'n onbewysde algemene aanname. ====== Nie-reduktiewe fisiesisme ====== [[Lêer:Termite nest.jpg|duimnael|Net soos 'n termiethoop ontstaan die bewustheid volgens herverskyning uit 'n som van sy dele.]] Die nie-reduktiewe fisiesistiese filosowe klou sterk vas aan twee essensiële oortuigings met betrekking tot die liggaam-gees probleem. Naamlik dat die fisiesisme korrek is, met die stelling dat geestelike toestande fisiese toestande is. Daarby is alle reduksionele strome onbevredigend, want geestelike toestande of die bewustheid kan nie gereduseer word tot 'n gedrag, breintoestand of funksionele toestand nie. Vanweë die onderskeiding word nie-reduktiewe fisiesisme ook wel gesien as 'n vorm van dualisme. Opvolgend daarop ontstaan die vraag of die nie-reduktiewe fisiesisme tog 'n moontlikheid kan wees, en word daar 'n aantal variante beskryf: * Die ontluikenisme stel dat die gees of die bewustheid ontstaan deur middel van herverskyning. Dit is die proses waardeur groter entiteite, patrone, reëlmatighede of toestande ontstaan deur kleinere of eenvoudiger entiteite; wat self nie sulke eienskappe kan vertoon nie. Dus die bewustheid kom dan wel voort uit fisiese prosesse, maar kan nie gereduseer word tot hierdie fisiese prosesse nie, die bewustheid word daarmee as 'n ontluikende-eienskap gesien. * Superveniënsie (letterlik vertaal: 'daar bo-op komend') is 'n soortgelyke en spesifieke vorm van ontluikenisme. Die stel dat geestelike toestande 'superveniënsie' op fisiese toestande, maar kan daar nie daartoe herlei word nie. Superveniënsie beskryf daarby 'n onderlinge funksionele afhanklikheid. Die onderliggende basis is van noodsaaklike belang, met die gevolg dat geen verandering in 'n geestestoestand kan plaasvind nie, tensy daar 'n verandering in die fisiese toestand is nie. Die basiese beginsels van ontluikenisme en toesig word weerspieël in die werk van [[George Edward Moore|G.E. Moore]] en R. M. Hare. In die 1970's was Donald Davidson die eerste wat die term superveniënsie as 'n nie-reduktiewe fisiese benadering in die filosofie van die gees gebruik het. Alhoewel toesighouding die voorspellings van fisionalisme blyk te verklaar, is daar probleme wat hoofsaaklik deur Frank Cameron Jackson en Jaegwon Kim geformuleer word. * Inkonsekwente monisme is 'n spesifieke vorm van identiteitsteorie wat ook pseudo-identiteitsteorie genoem word. Dit is 'n nie-reduktiewe vorm van identiteitsteorie geformuleer deur Donald Davidson. Dit verklaar dat verhoudings geestelike verskynsels is wat nie deur streng fisiese wette beskryf kan word nie. Ten spyte van die probleme van identiteitsteorie (in die algemeen) is daar nuwe belangstelling vanuit die werk van Jaegwon Kim. ====== Kousaal-reduktiewe fisiesisme ====== Kousaal-reduktiewe fisiesisme is 'n spesifieke vorm van nie-reduktiewe fisiesisme, wat bykomend tot nie-reduktiewe ontologie, oorsaaklik wel reduseerbaar is. Die bewussyn is dus nie verminderbaar tot materie of die brein funksies nie, maar kan oorsaaklik verbind word met materie of breinfunksies. Dus, vanuit 'n oorsaaklike oogpunt, kom die bewussyn uit die breinfunksies, maar dit is nie (bloot) breinfunksies nie. Die siening word ook beskou as eienskapsdualiteit, maar in kousale reduktiewe fisiesisme is liggaam en gees nie (kousaal) streng geskei nie, slegs ontologies. Die verstandelike toestande het hul eie (ontologiese) kousale mag, buiten hul fisiese aard, dus 'n selfstandige effek wat onafhanklik is van hul fisiese oorsaaklikheid, dit staan ook bekend as mentalisme. * Biologiese naturalisme van [[John Searle]] is soortgelyk aan eienskapsdualisme en bestaan uit twee belangrike proposisies: 1) Alle verstandelike simptome soos pyn, kriewels en jeuk – tot die mees diepgaande gedagtes word veroorsaak deur 'n laer vlak van neurobiologiese prosesse in die brein. 2) Geestelike verskynsels is 'n hoër vlak van brein eienskappe. Searle beweer dat bewustheid oorsaaklik verminderbaar is tot die breinprosesse, maar nie ontologies reduseerbaar is tot die breineienskappe nie. Om sodoende die tradisionele dilemma tussen reduktiewe en nie-reduktiewe fisiesisme te ontsnap. Hy onderskei byvoorbeeld tussen fisiese en geestelike feite. Geestelike (of 'subjektiewe') feite is byvoorbeeld die van persepsies, gevoelens en oordele. Hierdie geestelike feite word uiteindelik deur fisiese feite veroorsaak, hulle is afhanklik van fisiese en biologiese funksies, dus is hierdie funksies in die eerste plek nodig vir bewussyn. * Naturalistiese dualisme is 'n soortgelyke standpunt van David Chalmers. Natuurlik, omdat hy van mening is dat geestestate veroorsaak word deur fisiese stelsels (soos die brein) en dualisme omdat hy van mening is dat geestestate ontologies geskei is van fisiese toestande, hulle kan nie gereduseer word tot fisiese stelsels nie. Die standpunt word ook tradisioneel na verwys as eienskapdualiteit, neutrale monisme, dubbele aspekteorie of as wesenlike monisme in algemene sin, wat volgens Chalmers die enigste intelligente posisie sou wees. ===== Idealisme ===== [[Lêer:Immanuel Kant 001.jpg|links|duimnael|Volgens die idealis Immanuel Kant word die wêreld gevorm deur die verstand wat ons dan kan waarneem.]] [[Idealisme]], of ook psigiese monisme, is 'n groep filosofieë wat sê dat die werklikheid, of die werklikheid soos ons dit kan herken, wesenlik geestelik is, geestelik gestruktureer is of andersins immaterieel is. Daar is twee hoofstrome van idealisme: ontologiese idealisme en epistemologiese idealisme. Epistemologies gesien is die idealisme skepties oor die moontlikheid vir verstandelik-onafhanklike kennis. In 'n sosiologiese sin beklemtoon idealisme hoe menslike idees, soos oortuigings en waardes; die samelewings gevorm het, soos die kollektiewe bewussyn en die idee van 'n noösfeer; waarmee mense se bewussyn sowel as die atmosfeer van die aarde sowel as die biosfeer kan beïnvloed. Ontologies of metafisies beskou gaan die idealisme 'n stap verder deur te aanvaar dat alle entiteite saamgestel is uit gees of bewussyn. Idealisme verwerp dus dualisme, materialisme en neutrale monisme. Klassieke idealisme ontstaan in [[Indië]] en [[Griekeland]], [[Hindoe]]-idealiste en Griekse neo-platonisme het [[Panteïsme|panteïstiese]] argumente aangevoer vir 'n alomvattende bewussyn; as die ware aard van die werklikheid. Daar is ook verskillende variante van idealisme wat beskryf word: * Die transendentale idealisme is in die agttiende eeu deur [[Immanuel Kant]] gevestig, wat in die; [[Kritiek van Reine Beredening]] (''Kritik der reinen Vernunft'') stel dat die verstand die wêreld vorm wat ons dan in die vorm van ruimte en tyd waarneem. Kant maak 'n onderskeid tussen dinge soos dit voorkom by die waarnemer (die verskynsel) en die dinge (die noumenon) in hulself (die ding op sigself). Die filosofie van [[Arthur Schopenhauer]] is ook 'n vorm van transendentale idealisme. Hy beklemtoon in ''Die Welt as Wille und Vorstellung'' dat ons beperk is tot ons eie bewussyn. Hy verklaar dat die wêreld wat vir ons voorkom, slegs 'n voorstelling of 'n geestelike beeld is van eksterne voorwerpe. Ons kan slegs direkte voorstellings daarvan herken, omdat alle voorwerpe buite die verstand indirek bekend word; as gevolg van die ingryping van ons gees. * Subjektiewe idealisme, of soms die fenomenalisme, verklaar dat daar slegs vertoë en sintuiglike indrukke in die wêreld is. Dit beskryf die verhouding tussen ondervinding en die wêreld, waarin eksterne voorwerpe nie meer as 'n versameling sensoriese data van 'n waarnemer is nie. Oor die algemeen word dit ook geassosieer met sogenaamde immaterialisme, wat bepaal dat materie uiteindelik nie bestaan nie. Dit is dus ook die teenoorgestelde van eliminatiewe materialisme. 'n Meer radikale vorm is solipsisme, wat verklaar dat slegs iemand se eie bewussyn bestaan; dié van ander is slegs onderdele. Die eerste subjektiewe idealiste was sekere Indiese [[Boeddhisties]]e lede van die Yogacara-skool. In die [[Weste]] word die 18de eeuse filosoof [[George Berkeley]] gesien as die stigter van die subjektiewe idealisme. * Die objektiewe idealisme verklaar dat die eksterne wêreld bestaan uit verstand of bewussyn wat met ons menslike verstand of bewussyn kommunikeer. Dit word soms ook geassosieer met [[panteïsme]]; wat aanvaar dat alles (en almal) deel is van 'n goddelike bewussyn. Die objektiewe idealisme aanvaar die realisme in die sin van gesonde verstand, dit word ook naïewe realisme genoem en beteken; dink dat die werklikheid so is soos die manier waarop jy dit ervaar. Objektiewe idealisme erken dat materiële voorwerpe bestaan, maar verwerp [[naturalisme]] met die stelling dat die verstand of bewussyn van materiële voorwerpe afkomstig is. Dit verskil van subjektiewe idealisme omdat dit beide realisme sowel as naturalisme verwerp. Voorstanders van objektiewe idealisme sluit in Thomas Hill Green, Josiah Royce, [[Benedetto Croce]] en Charles Sanders Peirce. ===== Neutrale monisme ===== [[Lêer:Baruch Spinoza - Franz Wulfhagen - 1664.jpg|duimnael|Baruch Spinoza word gesien as die grondlegger van neutrale monisme en van die dubbel-aspekte-teorie.]] 'n Middelweg tussen materialisme en idealisme is die neutrale monisme. Neutrale monisme is die metafisiese opvatting wat stel dat die werklikheid uiteindelik uit een soort substansie bestaan, maar nie dat dit intrinsieke kern bewustheid of materie is nie. Hierdie siening stel dat sowel die bewustheid as die materie nie fundamenteel beskou word as twee verskillende dinge nie en neem daarmee die neutrale posisie in tussen beide opvattings in. Daarbenewens stel neutrale moniste 'n fundamentele substansie voor, waarvan die bewustheid en materie kan bestaan. Beide liggaam as gees is dan uiterlike manifestasies van 'n onderliggende (eventueel onbekende) substansie. 'n Analogie vir dit is 'n televisiestel; wat beide geluid en beeld voortbring maar self is dit nie van beide nie. Die neutrale monisme is begin deur [[Baruch Spinoza]], maar hy word later saam met filosowe soos [[David Hume]] en [[Ernst Mach]] geklassifiseer as 'n neutrale monis. Selfgeidentifiseerde neutrale moniste is byvoorbeeld Charlie Dunbar Broad en William James. [[Bertrand Russell]] dui aan dat iemand wat kan sien, dinge weet wat 'n blinde nie kan weet nie, terwyl die blinde wel alles oor [[fisika]] kan weet. Die filosoof Whately Carington stel ook dat gees en materie beide bestaan uit dieselfde soort van komponente, bekend as kognita of sintuiglike indrukke. Volgens sommige filosowe soos Stephen Stich is die neutrale monisme nie so populêr in die filosofie; omdat dit moeilik is om die aard van neutrale elemente te ontwikkel of te verstaan. Die dubbel-aspekte-teorie of dubbel-aspek monisme is 'n vorm van (substantiele) neutrale monisme, wat stel dat die fisiese en die geestelike twee aspekte van, of perspektiewe op, dieselfde substansie is. Ten einde die teorie duideliker oor te dra word daar 'n derdepersoonskennis (objektiwiteit) met 'n eerstepersoonskennis (subjektiwiteit) voorgestel as 'n dubbele aspek van perspektief. Waar neutrale monisme neutraal bly vir 'n fundamentele substansie; stel die dubbel-aspekte teorie dat die objektiewe fisiese en die subjektiewe mentaliteit; onderling sowel onafskeidelik as onherleidbaar van mekaar is, hoewel verskillend (as twee kante van dieselfde munt). Daarteenoor staan die afskeidelikheid van die dualisme en die herleibaarheid van die reduktiwiteit, wat beide volgens die sogenamde refleksiewe monisme van Max Velmans onvoldoende aandag bestee aan die fenomenologie van die bewussyn. Daar is verder diverse dubbel-aspekte teoretici en filosowe wat 'n monistiese tweedeling van liggaam en gees beskryf, soos David Chalmers, Carl Gustav Jung en Wolfgang Pauli. Ook Thomas Nagel, stel dat ervarings wesentlik subjektief is en slegs toeganklik is vir die individu wat hulle ondergaan, terwyl fisiese toestande in essensie objektief is en toeganklik is vir meerdere persone. Hy stel dat die subjektiewe aspek wel deeglik bestaan en verwerp die idee dat 'n subjektiewe toestand uiteindelik 'n objektiewe toestand is. Volgens hom kan reduksioniste nie weet waar die reduksionisme van bewustheid eintlik op neer kom nie. Die Nederlandse filosoof Baruch Spinoza (1632–1677) word ook gesien as die grondlegger van die dubbel-aspekte teorie. Volgens hom kom die geestelike (die gees) en die fisiese (die liggaam) vanuit 'n substansie wat hy 'god van natuur' noem. Die monistiese dubbele aspek word in sy filosofiese hoofwerk die ''Ethica'' op die volgende wyse omskryf: <blockquote>{{Cquote| ''… dat die voorstelling van die Ligaam en die Ligaam self, d.w.s. (vgl. St. XIII v.d. D.) die Gees en die Ligaam, een en dieselfde enkel ding is, wat nou beskou word as openbaring van die eienskap van die Denke, dan weer as openbaring van dat die Uitgebreidheid.'' <small>St. XIII v.d. D.: Die voorwerp van voorstelling wat die menslike dinge Gees uitmaak is die Ligaam, ofwel 'n sekere werklik bestaande vorm van Uitgebreidheid, en niks anders nie.</small>|Baruch Spinoza, ''Ethica'' – hoofstuk 2 – Oor die aard en die oorsprong van die gees}}</blockquote> === Uitsonderings === Daar is ook uitsonderings wat geen (direkte) verklaring bied om die kousale verband tussen liggaam en gees (of brein en bewustheid) op te los nie. Dit is alternatiewe van op sigself staande stroominge wat onderskei van die konvensionele strominge, maar hulle verteenwoordig almal 'n erkende visie oor die bewustheid. ==== Panpsigisme ==== [[Lêer:Houghton EC F6707 B638p v.1 - Robert Fludd, Integrae Naturae.jpg|links|duimnael|llustrasie van die kosmiese orde deur [[Robert Fludd]], die wêreldsiel is afgebeeld as 'n vrou.]] Die [[panpsigisme]] is die filosofiese leer (of al-besielingsleer) wat stel dat die gees, die siel, die bewustheid van die psige 'n universele of primordiale eienskap is van alles wat bestaan. Panpsigisme gaan daarvan uit dat alle materie besiel is, 'n soort van bewustheid het of 'n psigiese aard het; wat ook wel ook die wêreldsiel genoem kan word. Die panpsigisme is een van die oudste filosofiese teorieë, wat toegeskryf word aan filosowe soos: Thales, [[Plato]], Spinoza en Leibniz. Byvoorbeeld volgens [[Aristoteles]] het die eerste Griekse filosoof [[Thales van Milete]] (ongeveer 624 – 545 vC) verklaar dat; 'alles vol gode sit,' volgens hom word dit bewys deur die werking van [[magneet|magnete]]. Die panpsigisme word ook gevind in die antieke filosofieë soos die [[Stoïsisme]], Vedanta en [[Mahayana]]. In die [[19de eeu]] was panpsigisme 'n standaard teorie in die filosofie van die gees, maar die belangstelling het afgeneem in die middel van die [[20ste eeu]] weens die opkoms van die [[logiese positivisme]]; wat alleen aanvaar dit wat daadwerklik sintuiglik waargeneem en vasgestel kan word. Deur onder andere die bekendheid en die aanduiding van die moeilike probleem van bewussyn het die panpsigisme weer gegroei. Panpsigisme is aan verskeie ander metafisiese posisies verwant. Panpsigisme het dit eens met die idealisme dat alles in 'n sekere sin geestelik is, maar stel dat die geestelike 'n eie werklikheid het. Panpsigiste en dualiste is dit eens dat geestelike eienskappe nie gereduseer kan word tot fisieke eienskappe nie, maar dit is daarenteen volgens panpsigisme wel verweef in die realiteit. Die panpsigisme is ook eens met die neutrale monisme; dat geestelike en fisiese fundamentele gesien nie te skei nie, maar waar neutraal monisme neutraal bly stel panpsigisme dat die fisiese die 'verswakte' geestelike is. Panpsigisme is ook verenigbaar met nie-reduktiewe fisiesisme ; in soverre dat geestelike eienskappe toegeskryf word aan fisiese eienskappe, maar dan wel op sigself. Monopsigisme is ook vergelykbaar, wat stel dat alle mense dieselfde ewige siel, gees, bewustheid van verstand met mekaar deel; in plaas van aparte entiteite. Hierdie leerstelling kom voor in [[Boeddhisme]], [[Hindoeïsme]], Sabianisme, [[kabbala]], Averroïsme en [[Rastafarianisme]]. Die paneksperientialisme is 'n vorm van panpsigisme, wat soms aangedui word as die stroming wat stel dat 'n bewuste ervaring van die bewustheid 'n fundamentele bestanddeel van die heelal is. Dit word geassosieer met die filosofieë van onder andere Charles Hartshorne en [[Alfred North Whitehead]]. Hoewel die term paneksperientialisme bedink is deur David Ray Griffin; om die prosesfilosofiese opvatting te onderskei van die panpsigisme. Whitehead se [[prosesfilosofie]], of ook wel die filosofie van die organisme, stel dat die fundamentele elemente van die heelal sogenaamde 'ervaringsgebeurtenisse' is, wat nog kleiner is as subatomiese deeltjies. David Chalmers impliseer dat die bewussyn net soos ruimte, tyd en massa tot die fundamentele groothede behoort. Sodat onbekende fenomene wat nog nie verklaar is nie (met behulp van die fisiese metodes) duideliker omskryf kan word. ==== Nuwe Misterianisme ==== Die [[Nuwe Misterianisme]] is die filosofiese stroming wat stel dat die liggaam-geestelike probleem van die opvolgende moeilike probleem van bewustheid nie opgelos kan word deur die mens nie. Die onoplosbare probleem onderstreep die onverklaarbaarheid van kwalia, oftewel die subjektiewe bewuste ervarings van 'n individu. Die Nuwe Misterianisme word ook gesien as 'n onverklaarde vorm van nie-reduktiewe fisiesisme. Die sogenaamde ontluikende materialisme stel ook dat mense nie slim genoeg is om die wisselwerking tussen gees en materie te verklaar nie. Daarbenewens word weleens gestel dat die gees van die bewussyn 'n gevolg van materie is, in die vorm van ontluikenheid, sonder oorsaaklike verklaring. [[Colin McGinn]] is die grootste voorstander van die Nuwe Misterianisme en stel byna kompromieloos dat die bewustheid 'n verborgenheid bly; wat nooit deur die menslike intelligensie ontrafel sal word nie. Ander 'misterianiste' dink dat die begrip van die bewussyn buite ons huidige menslike verstand lê, maar glo daarenteen wel dat die bewussyn verstaanbaar sal word deur toekomstige ontwikkelings in die [[wetenskap]] en die [[tegnologie]]. Volgens Colin McGinn is daar meer ewigdurende filosofiese probleme wat nie deur mense opgelos kan word nie, dit word ook kognitiewe sluiting genoem. Voorbeelde van sulke probleme naas die liggaam-geestelike probleem is die van persoonsidentiteit en [[vrye wil]]. Emil du Bois-Reymond (1818–1896) skets sewe wêreldraaisels waarvan hy drie sowel wetenskaplik as filosofies onoplosbaar verklaar (''ignoramus et ignorabimus''); omdat hulle transendentaal sou wees. Dit gaan om die oorsprong van materie en mag, die oorsprong van beweging en die oorsprong van (eenvoudige) sensasies. [[Noam Chomsky]] maak byvoorbeeld onderskeid tussen skynbare oplosbare probleme en skynbare onoplosbare probleme. Hy merk daarby dat die kognitiewe vermoeëns van alle organismes beperk is deur hul [[biologie]]. Hy noem as voorbeeld dat 'n [[muis]] nooit sal praat soos 'n mens nie, op dieselfde manier kan ons sekere probleme nie oplos nie. Steven Pinker is ook 'n aanhanger van die Nuwe Misterianisme, hoewel hy sy posisie sou kon opgee as daar 'n [[Darwin]] of [[Einstein]] van bewustheid kom met 'n verbluffende nuwe uitvinding oor die bewussyn; sodat dit opeens aan almal duidelik word. ==== Fenomenologie ==== [[Lêer:Edmund Husserl 1900.jpg|duimnael|Edmund Husserl is die grondlegger van die fenomenologie.]] Die [[fenomenologie]] is die filosofiese stroming gevestig deur [[Edmund Husserl]], wat in teenstelling tot die ander strominge geen verklaring gee oor die [[kousaliteit|kousale]] verband tussen liggaam en gees en tussen brein en bewustheid nie. Volgens Maurice Merleau-Ponty het ons geen liggaam nie, maar is ons ons (deurleefde) liggaam; wat waarneming moontlik maak. Fenomenologie verwerp daarom die [[rasionalisme]] (kennis kom deur rede) en die [[empirisme]] (kennis kom deur ervaring); omdat die liggaam en gees apart dink. Daarmee is die fenomenologie 'n navorsingsmetode wat die eienskappe van die bewussyn op sigself bestudeer. Daar word geprobeer om die bepalende voorwaardes vir die bewussyn objektief op te stel, wat dikwels beskou word as subjektief. Dit gaan om die inhoud van (bewuste) ervarings soos beoordeling, persepsies en emosies. Alhoewel die fenomenologie wel daarna streef om wetenskaplik te wees, probeer die fenomenologie die bewussyn nie te bestudeer soos die kliniese [[sielkunde]] en die [[neurologie]] dit doen nie. In plaas daarvan maak hulle gebruik van 'n stelselmatige refleksie, oftewel van introspeksie, om sodoende die essensiële eienskappe en ervaringsstrukture te bepaal. Die metode om te rapporteer oor individuele ervarings is in die vroeë twintigste eeu wel in opspraak gekom, weens twyfel oor die betroubaarheid daarvan. Later is dit tot op sekere mate herstel, veral deur 'n kombinasie van tegnieke; waarmee breinaktiwiteit ondersoek word. Daar is diverse veronderstellinge wat help om die fondament van die fenomenologie te verklaar: # Die konsep van 'n objektiewe ondersoek word verwerp deur middel van 'n proses bekend as; ''fenomenologiese epochè''. Waarvolgens alle uitsprake oor die bestaan van die buitewêreld word opgeskort (word tussen [[hakies]] gesit), sodat fenomenene verklaar kan word aan die hand van hul eie inherente betekenisstelsel. Die opvatting, dat iemand deur die analise van daaglikse menslike gedrag, meer begrip of beter insig kan kry oor die natuur. # Dat mense ondersoek moet word, want persone kan verstaan word deur hul unieke manier van weerspieëling op die samelewing. # 'n Voorkeur gee aan die versamel van bewuste ervarings in plaas van die tradisionele data. # Ontdekkend oriënteer deur ondersoeke te versamel met behulp van metodes wat baie minder beperkend is in vergelyking met alle ander wetenskappe. == Verwysings == {{Verwysings|4|verwysings= <ref name="ref1">David Roef, Artikel Wat is bewussyn.</ref> <ref name="ref2">Damasio, Antonio. 2012. ''Self Comes to Mind: Constructing the Conscious Brain''. (ISBN 0-307-47495-X)</ref> <ref name="ref3">Farthing, G William. 1991. ''Psychology of Consciousness''. (ISBN 0-13-728668-6)</ref> <ref name="ref4">Metzinger, Thomas. 2000. ''Neural Correlates of Consciousness – Empirical and Conceptual Questions''. (ISBN 978-0-262-13370-8)</ref> <ref name="ref5">Odendal, F.F. (Hoofredakteur) 1979. Verklarende Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal. (ISBN 0-628-00138-X)</ref> <ref name="ref6">Philippa, M. http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/bewustzijn 2003–2009 ''Bewustzijn''.</ref> <ref name="ref7">Cassin, Barbara. 2014. ''Dictionary of Untranslatables: A Philosophical Lexicon'', (ISBN 0-691-13870-2).</ref> <ref name="ref8">Hennig, Boris. 2007. ''Cartesian Conscientia''. British Journal for the History of Philosophy.</ref> <ref name="ref9">Locke, John. ''An Essay Concerning Human Understanding''.</ref> <ref name="ref10">Locke, John. ''Consciousness''. Encyclopædia Britannica.</ref> <ref name="ref11">Sytsma, Justin & Edouard Machery. 2009, ''Two conceptions of subjective experience''. Philosophical Studies</ref> <ref name="ref12">Ryle, Gilbert. 1949. ''The Concept of Mind''. (ISBN 0-226-73296-7).</ref> <ref name="ref13">Berman, Morris. 1981. ''The Reenchantment of the World''. (ISBN 0-8014-9225-4).</ref> <ref name="ref14">Sutherland, Stuart.1989. ''The Macmillan Dictionary of Psychology''. (ISBN 0-333-62324-X).</ref> <ref name="ref15">Bennett, M. R. & Hacker, P. M. S. 2003. Philosophical Foundations of Neuroscience. ( ISBN 1-4051-0838-X).</ref> <ref name="ref16">Antony, Michael V. (2001). ''Is 'consciousness' ambiguous''? Journal of Consciousness Studies.</ref> <ref name="ref17">Velmans, Max. 2009. ''How to define consciousness – and how not to define consciousness''. Journal of Consciousness Studies.</ref> <ref name="ref18">Dawkins, Richard,1976. ''The Selfish Gene''. (ISBN 0-19-286092-5).</ref> <ref name="ref19">Frackowiak, Richard. 2004. Human Brain Function, bl. 269.(ISBN 0-12-264841-2).</ref> <ref name="ref20">Schneider, Susan & Velmans, Max. 2008. The Blackwell Companion to Consciousness. ( ISBN 978-0-470-75145-9).</ref> <ref name="ref21">Van Gulick, Robert. 2014. ''Problems of Consciousness''. The Stanford Encyclopedia of Philosophy.</ref> <ref name="ref22">Gregory, Richard L. 1987. ''The Oxford Companion to the Mind'', pp.598 – 601. (ISBN 0-19-866224-6).</ref> <ref name="ref23">Block, Ned. 1998. ''On a confusion about a function of consciousness''. MIT Press.</ref> <ref name="ref24">Block, Ned. 1995. ''How many concepts of consciousness?''. Behavioral and Brain Sciences.</ref> <ref name="ref25">Zeman, Adam. 2001. ''Consciousness''. A Journal of Neurology.</ref> <ref name="ref26">Jacobsen, Knut A. 2005. ''Theory and Practice of Yoga: Essays in Honour of Gerald James Larson'' (ISBN 9004147578).</ref> <ref name="ref27">Cary, Henry, ''Apology, Crito, and Phaedo of Socrates.''( ISBN 978-1-4065-4150-2).</ref> <ref name="ref28">Caston,Victor. 2002. ''Aristotle on Consciousness''. Oxford University Press.</ref> <ref name="ref29">Curd, Patricia. 2004. ''The Legacy of Parmenides: Eleatic Monism and Later Presocratic Thought.'' (ISBN 1-930972-15-6).</ref> <ref name="ref30">Lochtefeld, James. 2001, ''The Illustrated Encyclopedia of Hinduism.'' ( ISBN 0-8239-3179-X).</ref> <ref name="ref31">Seager, William & Allen-Hermanson, Sean. 2015. ''Modern History of Panpsychism.'' The Stanford Encyclopedia of Philosophy.</ref> <ref name="ref32">Istvan, Aranyosi. 2004. ''Chalmers's zombie arguments.'' Central European University Personal Pages.</ref> <ref name="ref33">Huxley, T.H. & Youmans. W.J. 1868. ''The Elements of Physiology and Hygiene'', bl. 178.</ref> <ref name="ref34">Crane, Tim. 2001. ''History of the Mind-body Problem''. bl. 1. (ISBN 0-415-24236-3).</ref> <ref name="ref35">Cantor, G.N. , Christie, J.R.R., Hodge M.J.S & Olby, R.C. 1996. ''Companion to the History of Modern Science.'' (Routledge Companion Encyclopedias. Routledge.</ref> <ref name="ref36">Lagerlund, Henrik. 2007. ''Forming the Mind: Essays on the Internal Senses and the Mind/Body Problem from Avicenna to the Medical Enlightenment.'' In Studies in the History of Philosophy of Mind.( ISBN 0-415-14578-3).</ref> <ref name="ref37">Squire, Larry. R. 2008. ''Fundamental Neuroscience''. Derde Uitgawe.(ISBN 0-12-374019-3).</ref> <ref name="ref38">Kandel, Eric. R. 2007. ''In Search of Memory: The Emergence of a New Science of Mind''. (ISBN 0-393-32937-2).</ref> <ref name="ref39">Harnad, Stevan. 1995. ''Why and How We Are Not Zombies''. Journal of Consciousness Studies.</ref> <ref name="ref40">Chalmers, David. J. 1995. ''Facing Up to the Problem of Consciousness.'' Journal of Consciousness Studies.</ref> <ref name="ref41">Dennett. Daniel. C. 1995. ''Facing Backwards on the Problem of Consciousness''. Center for Cognitive Studies.</ref> <ref name="ref42">Dehaene, Stanislas. 2014. ''Consciousness and the Brain: Deciphering How the Brain Codes Our Thoughts''. bl. 197. (ISBN 0-670-02543-7).</ref> <ref name="ref43">Zalta, Edward. N. 2014. ''Mental Causation.'' The Stanford Encyclopedia of Philosophy.</ref> <ref name="ref44">''Three Versions of the Problem of Mental Causation''.</ref> <ref name="ref45">Yoo, Julie. ''Mental Causation.'' Internet Encyclopedia of Philosophy.</ref> <ref name="ref46">Kim, Jaegwon. 1993. ''Supervenience and Mind: Selected Philosophical Essays.'' bl. 280. (ISBN 0-521-43996-5).</ref> <ref name="ref47">Montero, Barbara. 2003. ''Physicalism and Mental Causation: The Metaphysics of Mind and Action''. bl.173. (ISBN 0-907845-46-0).</ref> <ref name="ref48">Libet, Benjamin., Freeman, Anthony & Sutherland, Keith. 2000. ''The Volitional Brain: Towards a Neuroscience of Free Will''. Academic.</ref> <ref name="ref49">Schrȍdinger, Erwin. 1956. ''Mind and Matter: The Tarner lectures''. Cambridge Press.</ref> <ref name="ref50">Nagel, Thomas. 2012. ''Mind and Cosmos: Why the Materialist Neo-Darwinian Conception of Nature is Almost Certainly False''. bl. 71. (ISBN 978-0-19-991975-8).</ref> <ref name="ref51">Hodgson, David. 2012. ''Rationality + Consciousness = Free Will.'' bl. 121</ref> <ref name="ref52">Hyslop, Alec. 1995. ''Other Minds''. pp. 5 – 14.(ISBN 0-7923-3245-8).</ref> <ref name="ref53">Knobe, Joshua. 2008. ''Can a Robot, an Insect or God Be Aware?'' Scientific American Mind.</ref> <ref name="ref54">Kirk, Robert & Zalta, Edward. N. 2009 ''Zombies''. Stanford Encyclopedia of Philosophy.</ref> <ref name="ref55">Hyslop, Alec. 1995. ''The Analogical Inference to Other Minds''. Springer.</ref> <ref name="ref57">Premacka, David & Wooddruff, Guy. 1978. ''Does the chimpanzee have a theory of mind?'' Behavioral and Brain Sciences</ref> <ref name="ref58">Carruthers, Peter. 1996. ''Simulation and self-knowledge: A defence of the theory-theory''. Cambridge University Press.</ref> <ref name="ref59">Elgier, Angel M, Jakovevic, Adriana, Mustaca, Alba. E. & Bentosela, Mariana. 2012. ''Pointing following in dogs: are simple or complex cognitive mechanisms involved?''. Animal Cognition.</ref> <ref name="ref60">Segal, G., Carruthers, P. & Smith, K. 1996. ''Theories of theories of mind.'' Cambridge University Press.</ref> <ref name="ref61">Carruthers, Peter. 1999. ''Sympathy and subjectivity. Australasian.'' Journal of Philosophy.</ref> <ref name="ref62">Allen, Colin & Zalta, Edward N. 2011. ''Animal Consciousness''. Stanford Encyclopedia of Philosophy.</ref> <ref name="ref63">Hofstadter, Douglas. 1981. ''The Mind's'' I. pp. 403 – 414.</ref> <ref name="ref64">Dennett, Daniel, 1991. ''Consciousness Explained''.pp. 442 – 443.</ref> <ref name="ref65">Griffin, Donald R. 2001. ''Animal Minds: Beyond Cognition to Consciousness.'' ( ISBN 0-226-30865-0).</ref> <ref name="ref66">Hume, David. 1739. ''Book I, Part III, Section XVI. Of the reason of animals,'' vertaling in De Waal. 2016.</ref> <ref name="ref67">Darwin, Charles.1872. ''The Expression of the Emotions in Man and Animals''.</ref> <ref name="ref68">Morgan, Conwy. L. 1894. ''An Introduction to Comparative Psychology.'' bl. 53.</ref> <ref name="ref69">[[Universiteit van Cambridge]]. 2012. ''The Francis Francis Crick Memorial Conference.''</ref> <ref name="ref70">Panksepp, Jaak., Reiss, Diana., Edelman, David., Van Swideren, Bruno.,Low, Philip & Koch, Christof. 2012. ''The Cambridge Declaration on Consciousness''. The University of Cambridge.</ref> <ref name="ref71">Gamez, David. 2008. ''Progress in machine consciousness''. Consciousness and Cognition</ref> <ref name="ref72">Reggia, James. A. 2013. ''The rise of machine consciousness: Studying consciousness with computational models''. Neural Networks.</ref> <ref name="ref73">Russell, Stuart. 2009. ''Artificial Intelligence: A Modern Approach.''(ISBN 0-13-604259-7).</ref> <ref name="ref74">Shieber, Stuart. 2004. ''The Turing Test: Verbal Behavior as the Hallmark of Intelligence''.(ISBN 0-262-69293-7).</ref> <ref name="ref75">Chalmers, David. 1997. ''The Conscious Mind: In Search of a Fundamental Theory''. (ISBN 0-19-511789-1).</ref> <ref name="ref76">Barkman, Adam, 2013. ''The Culture and Philosophy of Ridley Scott''. (ISBN 0-7391-7872-5).</ref> <ref name="ref77">Wallach, Wendell, 2010. ''Moral Machines: Teaching Robots Right from Wrong.'' (ISBN 0-19-973797-5).</ref> <ref name="ref78">Searle, John R. 1992. ''The Rediscovery of the Mind''. (ISBN 978-0-262-26113-5).</ref> <ref name="ref79">Hauser, Larry. 1997 ''Searle's Chinese Box: Debunking the Chinese Room Argument.'' Minds and Machines.</ref> <ref name="ref80">Rehman, Warren. 2009.''Argument against the Chinese Room Argument''.</ref> <ref name="ref81">Bishop, J. Preston, 2001. ''Essays on Searle's Chinese Room Argument.'' Oxford University Press.</ref> <ref name="ref82">Honderich, Ted. 2005. ''The Oxford Companion to Philosophy.'' ( ISBN 978-0-19-926479-7)</ref> <ref name="ref83">Rupert, Robert D. 2004. ''Challenges to the Hypothesis of Extended Cognition.'' The Journal of Philosophy.</ref> <ref name="ref84">Van Gelder, Tim. 1999. ''Naturalizing Phenomenology: Issues in Contemporary Phenomenology and Cognitive Science.'' Stanford University Press.</ref> <ref name="ref85">Morasso, Pietro. 2007. ''The crucial role of haptic perception: Consciousness as the emergent property of the interaction between brain body and environment.'' Imprint Academic.</ref> <ref name="ref86">Ratner, Carl, Macro. 2011. ''Cultural Psychology: A Political Philosophy of Mind.'' P.96 (ISBN 0-19-537354-5).</ref> <ref name="ref87">McGann, Marek; De Jaegher, Hanne & Di Paolo, Ezequiel. 2013. ''Enaction and psychology.'' Review of General Psychology.</ref> <ref name="ref88">Stewarrt, John. 2014. ''Enaction: Toward a New Paradigm for Cognitive Science.'' (ISBN 0-262-52601-8).</ref> }} == Bron == * Hierdie artikel is vertaal vanuit die Nederlandse Wikipedia {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Filosofie]] [[Kategorie:Sielkunde]] kovvbozxy966iuf2rkbi503emt7cs1a 1 162260 2519716 1720020 2022-08-17T02:55:13Z Mieliestronk 53283 wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} == Byskrif foutief == Die byskrif by die klein foto'tjie in die afdeling '''Agteruitgang'''<nowiki> verwys na die voël op die vlag van Zimbabwe - maar dis eintlik 'n foto van die bouval self. Groete ~~~~</nowiki> [[Gebruiker:Mieliestronk|Mieliestronk]] ([[Gebruikerbespreking:Mieliestronk|kontak]]) 02:55, 17 Augustus 2022 (UTC) siz6icj58ox23q6u9ixfz1sv6w36ve8 2519732 2519716 2022-08-17T06:41:08Z 196.15.154.226 /* Byskrif foutief */ wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} == Byskrif foutief == Die byskrif by die klein foto'tjie in die afdeling '''Agteruitgang'''<nowiki> verwys na die voël op die vlag van Zimbabwe - maar dis eintlik 'n foto van die bouval self. Groete ~~~~</nowiki> [[Gebruiker:Mieliestronk|Mieliestronk]] ([[Gebruikerbespreking:Mieliestronk|kontak]]) 02:55, 17 Augustus 2022 (UTC) Reggestel dankie.[[Spesiaal:Bydraes/196.15.154.226|196.15.154.226]] 06:41, 17 Augustus 2022 (UTC) 9pvmsi2ingxjqaw2x3retvvedcbee1o 2519733 2519732 2022-08-17T06:41:28Z 196.15.154.226 /* Byskrif foutief */ wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} == Byskrif foutief == Die byskrif by die klein foto'tjie in die afdeling '''Agteruitgang'''<nowiki> verwys na die voël op die vlag van Zimbabwe - maar dis eintlik 'n foto van die bouval self. Groete ~~~~</nowiki> [[Gebruiker:Mieliestronk|Mieliestronk]] ([[Gebruikerbespreking:Mieliestronk|kontak]]) 02:55, 17 Augustus 2022 (UTC) :Reggestel dankie.[[Spesiaal:Bydraes/196.15.154.226|196.15.154.226]] 06:41, 17 Augustus 2022 (UTC) g3y277t8rtdh2hzgvongtkhiigfrn6p 0 194735 2519612 2431399 2022-08-16T13:11:13Z VirguloMane 107946 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''Xiaoshu''}} {{Kantbalk sontermyne}} Tradisionele [[Oos-Asië|Oos-Asiatiese]] [[maansonkalender]]s verdeel ’n jaar in 24 [[sontermyn]]e.<ref>{{cite web |url=http://eco.mtk.nao.ac.jp/koyomi/faq/24sekki.html.en |title=24 Sekki |work=Glossary |publisher=National Astronomical Observatory of Japan |access-date=21 Maart 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200522105315/https://eco.mtk.nao.ac.jp/koyomi/faq/24sekki.html.en |archive-date=22 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> {{Sontermyngrade}} '''''Xiaoshu''''' ([[Chinees]]: 小暑, [[pinyin]]: ''xiǎoshǔ'') of '''''shohsho''''' ([[Japannees]]: 小暑) is die 11de sontermyn en die tyd wanneer die somerhitte begin. Dit begin wanneer die [[son]] die [[Lugkoördinaatstelsel|luglengtegraad]] 105° bereik en eindig wanneer dit die lengtegraad 120° bereik. Dit verwys meer dikwels spesifiek na die dag wanneer die son presies op die lengtegraad 105° is. Volgens die [[Gregoriaanse kalender]] begin dit gewoonlik omstreeks 7 Julie<ref>{{cite web |url=https://www.lang.nagoya-u.ac.jp/~matsuoka/24-sekki.html |title=24 Sekkis, or Twenty-Four Japanese Small Seasons |last=Matsukawa |first=Mitsuharu |publisher=Nagoya University |access-date=31 Augustus 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20150510074722/http://lang.nagoya-u.ac.jp/~matsuoka/24-sekki.html |archive-date=10 Mei 2015 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> en eindig dit omstreeks 22 Julie (23 Julie Oos-Asiatiese tyd). == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Xiaoshu|Engelse Wikipedia]]. <center>{{Opvolgkassie | vorigenaam = Vorige termyn | vorige = ← [[Xiazhi|Xiazhi (夏至)]] | lys = Xiaoshu (小暑) | volgendenaam = Volgende termyn | volgende = [[Dashu|Dashu (大暑)]] → }}</center> [[Kategorie:Sontermyne]] [[Kategorie:Somer]] 10dzzt5bxdjsrtyqiffl7621izk0wgj 0 239280 2519757 2519588 2022-08-17T07:49:13Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki Die ontwikkeling van kommunikasiemiddele is van groot belang vir die geskiedenis van die mensdom. Aanvanklik het die mens naas gebare en gesigsuitdrukkings net oor die gesproke taal beskik. Oor die ontstaan van taal is daar maar min bekend, en die gebrek aan gegewens het tot ongegronde gevolgtrekkings gelei. Voor die koms van skrif het mense deur middel van die gesproke woord en gebare met mekaar gekommunikeer. == Mondelinge en skriftelike kommunikasie == Inligting is deur middel van die verteltradisie van geslag tot geslag oorgedra. In groot dele van die wêreld was daar lank rondreisende vertellers wat egter geleidelik deur nuwe kommunikasiemiddele verdring is. Die ontstaan van skrif het dit moontlik gemaak om inligting vas te lê. Eers van daardie stadium af is dit moontlik om met 'n mate van sekerheid iets oor die geskiedenis van kommunikasie te sê, omdat die mondelinge oordrag van inligting baie onbetroubaar was en nie deur latere geslagte gekontroleer kon word nie. [[Lêer:Mesopotamian - Tablet with Seal Impression - Walters 481806.jpg|duimnael|Hierdie Mesopotamiese tablet dateer uit die regeringsjare van koning Shulgi van Ur. ]] Die geskrewe taal het 'n lang ontwikkelingsproses deurgemaak, soos duidelik blyk uit die ontwikkeling van die [[Mesopotamië|Mesopotamiese]] spykerskrif (so genoem omdat die skryftekens soos spykerafdrukke gelyk het). Die oudste vorm van spykerskrif was 'n beeldskrif of rotstekening: 'n geboë figuurtjie het "man" beteken, 'n gehalveerde driehoek "vrou" en 'n sirkel "son". later het die spykerskrif tot 'n ideografiese skrif ontwikkel: die sirkel het nou nie meer net die son voorgestel nie maar ook byvoorbeeld warmte. Soos by alle beeld- en ideografiese skrifte het skrif onafhanklik van die klanke van die gesproke woord ontstaan. Die voordeel hiervan was dat die geskrewe taal verstaan kon word deur mense wat nie mekaar se dialekte verstaan het nie, soos wat vandag nog die geval is met [[Chinees]]. Die nadeel van die stelsel is die groot aantal tekens wat geleer moet word. Die derde stadium van spykerskrif was 'n ontwikkeling in die rigting van fonetiese skrif: 'n skrif waarin die tekens of simbole die klanke van die gesproke taal voorstel. In sy uiteindelike vorm was spykerskrif gedeeltelik foneties: sommige tekens het nie net 'n voorwerp of ʼn eienskap van 'n voorwerp aangedui nie, maar ook die klank wat met die voorwerp geassosieer is. Die Grieke het 'n suiwer fonetiese skrif gebruik, waardeur hulle met 'n taamlik eenvoudige alfabet kon volstaan omdat die aantal spraakklanke van 'n taal baie minder is as die aantal begrippe. Die gevolg was dat dit baie makliker was om te skryf en dat die geskrewe taal dieselfde juistheid as die spreektaal gehad het. Uit [[Griekeland]] het die alfabet in omstreeks die 10de eeu verder na Wes-Europa versprei en die grondslag gevorm vir alle moderne skrifte. == Papier en boekdrukkuns == [[Lêer:Band van blank perkament-KONB12-1790G101.jpeg|links|duimnael|242x242px|Boek met perkament-bladsye]] Min mense kon aanvanklik lees en skryf. Deur die ontwikkeling van die alfabet is die skryftaal vereenvoudig, maar die grootskaalse verspreiding van die geskrewe woord was sonder die boekdrukkuns en die invoer van papier nog onmoontlik. Die Egiptenare het van omstreeks 2500 v.C. papirus gebruik om op te skryf. Die stingels van die papirusplant is in die lengte deurgesny en in twee lae opmekaar gepers. Later is perkament gebruik. Aanvanklik was perkament behandelde leer wat in die 2de eeu v.C. in die stad Pergamum vervolmaak is en aan die stad sy naam besorg het. Dit het 'n langer lewensduur as papirus gehad en so die Egiptiese uitvinding langsamerhand verdring. In 105 n.C. het die Chinese daarin geslaag om 'n pulp van plantvesels te maak waarvan papier gemaak kon word. Die papier wat 'n mens vandag ken, word volgens dié beginsel vervaardig. Die proses het egter eers diep in die Middeleeue deur middel van Chinese krygsgevangenes in Wes-Europa bekend geword. Tot omstreeks die helfte van die 15de eeu is boeke met die hand geskryf, meestal deur monnike. Omdat dit baie tydrowend was, was daar maar min boeke in omloop. Dié wat wel bestaan het, was hoofsaaklik in die besit van die kloosters, universiteite en so meer. Teen die helfte van die 15de eeu het Johann Gutenberg (ca. 1397–1468) in Duitsland boeke met los letters begin druk. Die tegniek het dit moontlik gemaak om boeke vinniger te reproduseer en die boeke was terselfdertyd makliker leesbaar as die wat met die hand geskryf was. [[Lêer:Gutenberg.press.jpg|duimnael|200x200px|Namaaksel van 'n Gutenberg-drukker wat by die Printing History Museum in Lyon, Frankryk, uitgestal word.]] Die uitvinding van die boekdrukkuns het dit moontlik gemaak om geskrewe tekste werklik op groot skaal te versprei en het ook die opkoms van die koerant moontlik gemaak. Naas kommunikasie deur middel van die geskrewe woord is daar ook ander middele om die afstand tussen die sender en die ontvanger van boodskappe te oorbrug, soos byvoorbeeld die rookseine van die [[Indiane|Rooihuide]] en seine met tromme en ligbakens. Die Fransman Claude Chappe (1763–1805) het teen die einde van die 18de eeu 'n seinstelsel ontwikkel wat in die hele [[Europa]], die [[Sowjetunie]] en selfs in [[Egipte]] ingevoer is. Vir die seinstelsel, die optiese [[Telegrafie|telegraaf]]<nowiki/>stelsel, is daar oral hoë stellasies gebou waarvandaan die volgende stellasie duidelik sigbaar was. Deur met drie beweegbare stokke sekere tekens te maak waarvan die betekenis vooraf vasgestel is, kon 'n boodskap oorgedra word. == Ontwikkeling van elektriese kommunisietegnieke == [[Lêer:Samuel Finley Breese Morse - Daguerreotype -3g12153v.jpg|links|duimnael|229x229px|Samuel Morse]] Na die ontdekking van elektrisiteit het [[Samuel Morse]] hom toegelê op die ontwikkeling van die elektriese telegraaf. Met behulp van 'n [[Elektromagnetisme|elektromagneet]] en die Morsealfabet, waarin die letters van die gewone alfabet in kort en lang seine omgesit is, kon berigte deur middel van 'n elektriese kabel oor groot afstande oorgedra word. Na die uitvinding van die telegraaf het talle mense geprobeer om die gesproke woord direk deur middel van kabels oor te dra. Die doel is bereik toe [[Alexander Graham Bell]] in 1876 op ʼn tentoonstelling in Philadelphia die elektriese [[telefoon]] gedemonstreer het. Hierna het die moderne [[massamedia]] gevolg en teen omstreeks die eeuwisseling is die grondslag gelê vir die moderne telekommunikasietegniek. Die koms van die versterkertegniek het betroubare telefoon- en telegraaf- verbindinge oor duisende kilometers moontlik gemaak. Versterker- en geslotebaantoestelle het oral in geboue en op terreine hul verskyning gemaak. Die ontdekking van die beginsel waarop seine per radio oorgedra kan word, het die grootste omwenteling in die kommunikasietegniek veroorsaak, waarvan die radio en televisie die bekendste toepassings van die beginsel vorm. Natuurlike hindernisse soos berge en oseane word nou maklik deur middel van radiogolwe oorbrug. 'n Gebied van enkele honderde kilometer groot kon nou van 'n enkele punt af bereik word. [[Lêer:Alexander Graham Telephone in Newyork.jpg|duimnael|234x234px|Alexander Graham Bell demonstreer die eerste telefoon]] Radionavigasie het die skeep- en lugvaart veiliger en doeltreffender gemaak: sonder dié hulpmiddel sou die ruimtevaart heeltemal ondenkbaar gewees het. Reisende mense kan danksy draagbare of mobiele senders en ontvangers (mobiele en drafone) en persoonlike oproeptoestelletjies (semafone) bereik word. == Die elektromagnetiese golf == Onsigbare elektromagnetiese (radio)golwe vir kommunikasie is sowat 100 jaar gelede vir die eerste keer gebruik, omtrent 400 jaar na die [[drukpers]]. Dit was waarskynlik net so 'n groot of selfs groter wonderwerk as die drukpers. Ná sowat twee dekades wat radiogolwe in die vorm van 'n telegrafiese kode as kommunikasiemiddel (hoofsaaklik ter see) gebruik is, het draadlose stemverbinding meer as 'n honderd gelede eers 'n werklikheid geword. Toe, in wat Harmse 'n paradigma-sprong noem, volg die verdere ontginning van hierdie wonder van onsigbare radio-magnetiese golwe wat teen die spoed van lig beweeg tot wat uiteindelik vandag bekend sou staan as “[[radio]]” en “[[televisie]]”. Van “een-tot-een”-kommunikasie tot “een praat met baie”. [[Lêer:Electromagnetic waves.png|links|duimnael|Elektromagnetiese golwe]] Die onsigbare radiogolf word vanaf 'n aardsender, of deesdae ook vanaf satelliete sowat 36 000&nbsp;km bo die aarde uitgestraal, laat jou toe om in jou eie sitkamer, op feitlik dieselfde oomblik as wat dit gebeur, in presies dieselfde kleur as die bron, 'n sportwedstryd aan die ander kant van die aardbol dop te hou; om daardie fyn verskil in nuanse van die vonkel of die hartseer of die vrees in iemand se oog of stem te kan onderskei, of deur sy of haar eie unieke stem-kenmerke een persoon van die ander te kan onderskei en herken. Of, terwyl jy in jou motor ry luister jy na die omroeper se musiek asof jy in jou sitkamer na jou hoëtroustel luister. Die radiosein is oral en stabiel. Harmse skryf dat radio en televisie se grootste betekenis is dat dit die wêreld vir al sy bewoners, ook hulle in die verste uithoeke en hulle wat nie kon lees nie, toeganklik vir mekaar se talente, kennis en ervarings gemaak het. Die twee mediawonderwerke, naamlik die drukpers en die elektromagnetiese golf, het daardeur 'n kernbydrae gemaak tot die kennisontploffing in die deursneemens en in sy ongelooflike groei oor veral die afgelope honderd jaar. Die gedrukte media, met sy unieke voordele, het in sekere opsigte 'n belangrike agterstand teenoor die elektroniese media, naamlik logistiese faktore om die werklike produk oral te kan versprei; die ontoeganklikheid tot ongeletterdes en die nadeel in terme van onmiddellikheid. == Belangrike rolspelers == Een van die eerste persone wat kon bewys dat mens deur elektromagnetiese golwe 'n sein kon stuur en ontvang (dus draadlose kommunikasie), was [[Heinrich Hertz]], ʼn Duitser wat maar 37 jaar ou geword het. Tot sy eer geskied die universele meting van radiofrekwensies in “[[hertz]]”. Apparate om hierdie seinversending en -ontvangs moontlik te maak vir kommersiële gebruik, is begin ontwikkel deur [[Guglielmo Marconi]], ʼn Italianer van geboorte wat hom in Brittanje as sakeman gevestig het. Die maatskappy Telefunken in Duitsland was ook 'n voorloper op die gebied. Vandag word daar wyd bespiegel of ene [[Nikola Tesla]] nie dalk groter eer verdien as wat toegedig word aan Marconi nie. Aanvanklik het kommunikasie deur radiotelegrafie geskied. 'n Universele kodestelsel, die Morsekode, het die boodskap vertolk. Dit is vanaf die vroeë 1890’s eerste deur skepe benut, veral vir groter veiligheid in noodsituasies. Volgens sommige bronne het Marconi in 1901 die eerste transatlantiese draadlose sein (telegrafies) gestuur, vanaf Engeland na Newfoundland. Volgens internetbronne was dit Ernst Alexanderson van Swede wat 'n alternator ontwikkel het om die uitsending van stem (klank of spraak) oor radiomagnetiese golwe moontlik te maak. Sy ontwikkeling is benut in die eerste suksesvolle stemuitsending deur die Kanadees [[Reginald Fessenden]] in 1906 vanaf Brant Rock, Massachusetts in die VSA. Hierdie uitsending is waarskynlik op Oukersaand gemaak met 'n voorlesing uit die [[Bybel]] en koorsang van “[[Stille nag, heilige nag]]” as die eerste inhoud oor die eter. [[Lêer:Hendrik van der Bijl.jpg|duimnael|Hendrik van der Bijl]] Talle mense het baanbrekerswerk verrig om uiteindelik deurbrake in tegnologie te kon verwesenlik. Interessant genoeg het 'n Suid-Afrikaner, E.A. Jennings, op eie inisiatief later in Suid-Afrika veel bereik op die gebied van radiotelegrafie. Die bekende dr [[Hendrik van der Bijl]] het bekendheid verwerf met die ontwikkeling van die termioniese buis wat destyds 'n kernelement in radio- en televisie-apparaat was. Hy het ook geslaagde langafstand-proefnemings met tweerigting radiotransmissie gedoen en ook die eerste sein-steuringsapparaat ontwikkel. Daar was oor 'n paar jaar verskeie mense wat verdere proefnemings gedoen en met toetsuitsendings geëksperimenteer het. Talle mense, ook in Suid-Afrika, het met heirdie nuwe uitvindsel gespeel en dit beproef, soos die sogenaamde radio-amateurs wat luisterklubs van hul eie gestig het en verdere ontwikkeling op so ʼn wyse gestimuleer het. Maar dit was eers teen 1920 dat die radio as volwaardige medium gebore is – die resultaat ná talle eksperimentele radiostasies in verskeie lande. Dit is slegs 'n eeu gelede. Aanvanklik was radio-uitsendings oor lang-, medium- en kortgolf, maar eersgenoemde is redelik gou uitgeskakel. Mediumgolf het geblyk die beste oor korter afstande te wees. Honderde stedelike gebiede dwarsoor die aarde was vir dekades afhanklik van mediumgolf. Die gehalte van veral kortgolfuitsendings is en was redelik swak. Steurings soos veral veroorsaak deur onder andere huishoudelike elektriese toestelle het die sein versteur en ontvangsgehalte gevolglik verswak. Daarby was die aantal bruikbare frekwensies uiters beperk. Selfs met die ontwikkeling van mediumgolf het frekwensie-kapasiteit beperkinge op uitbreidings van radiodienste geplaas. Tegnologiese ontwikkeling was egter onstuitbaar. Die eerste belangrike deurbraak was die BHF-FM of “baie hoë frekwensie–frekwensie modulasie” waarvoor, onder andere, Edwin Armstrong (professor aan Colombia Universiteit) groot krediet kry. Dit het wesenlik tot die uitbreiding van frekwensie-kapasiteit en dus beskikbare programdienste bygedra, maar meer as dit: Dit het ook helderder ontvangs meegebring deurdat die sein teen 'n baie hoër frekwensie gestuur word, basies staties-vry is en direk na ontvangsstelle gestuur word. Proefnemings van FM het oor baie jare, reeds vanaf die dertigerjare, geskied, maar dit wou nie op groot skaal posvat nie – ten spyte van besondere voordele van hierdie tegnologie. Dit wil blyk asof onsekerheid oor die frekwensieband wat aan FM toegedeel kon word deels daarmee te doen gehad het. FM-radio is selfs gedurende die veertiger- en vyftigerjare beskryf as “the forgotten medium”. Al het daar talle FM-stasies begin uitsaai, was dit op klein skaal, terwyl AM (mediumgolf) oraloor die verkose tegnologie gebly het. Vanaf 1955 begin Duitsland die FM-tegnologie op groter skaal benut. Suid-Afrika se landswye FM-netwerk en FM-dienste waarmee in 1960 begin is, was 'n voorloper in die wêreld. Die tweede groot ontwikkeling was die oorsein van prentjies, later genoem “televisie”: aanvanklik net in monochroom, ook bekend as swart-en-wit. Die VSA en Brittanje het albei in die laat dertigerjare met uitsending begin, maar dit het eers na die [[Tweede Wêreldoorlog]] 'n impak begin maak. Kleurtelevisie het die belewenis van televisie totaal verander. Dit is deur die VSA in 1953 eksperimenteel begin, maar Europa het groot probleme voorsien met die VSA se NTSC-kleurstelsel. In Europa is twee eie stelsels, nl. Secam (deur die Franse) en PAL (deur die Duitsers) ontwikkel. Die verdere en grootste ontwikkeling was natuurlik digitale tegnologie en die benutting van satelliete vir seinverspreiding, wat alles op kommunikasiegebied wesenslik verander het. Uitsaaikapasiteit is nie meer 'n beperking nie en seingehalte het dramaties verbeter, ook toegang daartoe, vanaf enige uithoek in die wêreld. == Regulering van radiogolwe == Toe die eerste volledige radiostasies vroeg in die 1920’s oral begin opskiet, is gou besef dat onbeheerste uitsendings oor ander lande se grense baie gevare kon inhou. Sonder spesifieke regulasies en internasionale ooreenkomste was en is die enigste metode om ongewenste radiogolwe uit jou land te hou, die gebruik van sogenaamde smoor- of steurtegnieke. Daar is egter gou besef dat dit nie die beste pad was om te volg nie. Gevolglik is die beleid van internasionale ooreenkomste gevolg om gedurende vredestye beheer en orde te skep. Frekwensies was nie onbeperk nie en destyds 'n kosbare kommoditeit. Radiogolwe word egter ook vir talle ander doeleindes as uitsaai gebruik, soos kommunikasie in die skeeps- en lugvaartbedrywe, verskillende nooddoeleindes, gewone kommunikasie tussen mense, data-vervoer ensovoorts. Die noodsaak vir orde het gelei tot toekennings vir verskillende gebruike en aanleiding gegee tot die skepping van 'n organisasie wat oor die nodige internasionale gesag beskik. [[Lêer:South African Broadcasting Corporation logo.svg|links|duimnael]] Die Internasionale Telekommunikasie Unie (ITU), vandag 'n liggaam van die [[Verenigde Nasies|VN]], beheer en bestuur die wêreld se elektroniese lugruim. Daar het deur die jare verskillende uitsaai-unies in streke ontstaan, wat op programinhoud en regskwessies fokus, navorsing doen en uitsaaidienste in 'n streek koördineer en ooreengekome regulasies in hierdie verband bestuur en beheer. Een bekende organisasie is die European Broadcasting Union (EBU) met kantore in [[Genève]]. Dié unie sal byvoorbeeld as groep van uitsaaiers in Europa saam beding vir uitsaairegte (soos vir die [[Olimpiese Spele]], Europese sokker ens.) regulasies opstel en toepas oor outeursregte, besluite oor tegnologie vir die streek neem ens. Die [[Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie|SAUK]] was deur die jare ʼn geassosieerde lid van die EBU, met 'n onderbreking tydens die land se politieke isolasiejare. Afrika het ook 'n eie uitsaai-unie (URTNA) waaraan die SAUK sedert 1991 behoort, maar dit is nie 'n organisasie wat as eenheid volledig gekoördineerd optree soos in die geval van die EBU nie. Daar is ook uitsaai-unies in ander streke in die wêreld. == Die geskiedenis van die SAUK oor byna sestig jaar == # Die eerste kwarteeu, 1936 tot 1960: Vestiging van identiteit en inhoud. ## Die programnoot word ingesit; Afrikaans kry gelyke status met Engels ## Kortgolf-senderdekking vir platteland en mediumgolf vir stede; eerste handelsdiens # Die sestigerjare, 1960 tot 1970: Goue jare van die radio ## Dienste in swart tale; FM-sendernetwerk; streekdienste; buitelandse dienste ## Steeds geen TV nie # Die sewentigerjare, 1970 tot 1980: Dekade van televisie ## Televisie oorheers, beide ekstern en intern; uitsaaisentrum word ontwikkel ## Radiodienste herposisioneer # Die tagtigerjare, 1980 tot 1990: Dekade van politieke onstuimigheid ## Nuwe bestuursbedeling en politieke inmenging; program-advieskomitees geskrap ## Springbokradio verdwyn; streekdienste brei uit; TV in inheemse tale ingestel # Die negentigerjare, 1990 tot 1995: Transformasie en tegnoloie ## Digitale en satellietontwikkelings lei tot deregulering van die uitsaaiwese ## SAUK-strukture omskep tot sake-eenhede – gereed vir mededinging ## Politieke transformasie == Bronne == * Harmse, W. 2018. ''SAUK 1936–1995: Steeds sleutelspeler … of bedreigde spesie?'' Naledi Online {{Normdata}} [[Kategorie:Kommunikasie]] gn9gyayzoelalb9j7a11y17ohl31x2s 0 240071 2519756 1946753 2022-08-17T07:46:06Z Rooiratel 90342 Beeld bygevoeg wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Gordon Oliver | Beeld = Gordon Oliver in Youth on Parole (1937).jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = Gordon Oliver in 1937 | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum|1910|4|27}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1910|4|27|1995|1|26}} | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Vervaardiger en akteur | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0646849 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Gordon Oliver''' (27 April 1910 – 26 Januarie 1995) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] vervaardiger en akteur. Hy was bekend vir sy rolle in die rolprente ''West of Shanghai'' (1937), ''Fly Away Baby'' (1937), ''The Marines Are Here'' (1938), en ''The Spiral Staircase'' (1946). == Filmografie == === Rolprente === * 1936: ''Fugitive in the Sky'' * 1937: ''West of Shanghai'' * 1937: ''Fly Away Baby'' * 1937: ''Alcatraz Island'' * 1937: ''Once a Doctor'' * 1937: ''Over the Goal'' * 1937: ''White Bondage'' * 1937: ''Youth on Parole'' * 1937: ''Expensive Husbands'' * 1938: ''The Marines Are Here'' * 1938: ''The Daredevil Drivers'' * 1939: ''My Son Is a Criminal'' * 1939: ''Pride of the Navy'' * 1939: ''Romance of the Redwoods'' * 1939: ''Sabotage'' * 1941: ''Sweetheart of the Campus'' * 1943: ''Follies Girl'' * 1944: ''Heavenly Days'' * 1944: ''Passport to Destiny'' * 1946: ''The Spiral Staircase'' * 1972: ''Cancel My Reservation'' === Televisiereekse === * 1951: ''Gruen Guild Theater'' * 1952: ''The Schaefer Century Theatre'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0646849|Gordon Oliver}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Oliver, Gordon}} [[Kategorie:Geboortes in 1910]] [[Kategorie:Sterftes in 1995]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] 5wjyumq0yl804iru87a9chkqqfnt660 0 258558 2519718 2432436 2022-08-17T03:34:41Z Mieliestronk 53283 /* Die Burgers van Calais */ wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Auguste Rodin | beeld = Auguste Rodin fotografato da Nadar nel 1891.jpg | beeldonderskrif = | beeldgrootte = 250px | geboortenaam = François-Auguste-René Rodin | geboortedatum = {{birth date|df=yes|1840|11|12}} | geboorteplek = [[Parys]], Frankryk | sterfdatum = {{death date and age|df=yes|1917|11|17|1840|11|12}} | sterfteplek = [[Meudon]], Frankryk | nasionaliteit = Frans | ouers = Marie Cheffer en Jean Baptiste Rodin | veld = Beeldhouwerk, teken | opleiding = | beïnvloed deur = | toekennings = [[Légion d'Honneur]] | werke = {{unbulleted list |''[[The Age of Bronze]] (L'age d'airain), 1877'' |''[[The Walking Man]] (L'homme qui marche)'', 1877–78 |''[[The Burghers of Calais]] (Les Bourgeois de Calais)'', 1889 |''[[The Kiss (Rodin sculpture)|The Kiss]]'', 1889 |''[[The Thinker]] (Le Penseur)'', 1902}} }} '''François Auguste René Rodin''' (* [[12 November]] [[1840]] – † [[17 November]] [[1917]]), bekend as '''Auguste Rodin''' ([[Engels]]:oʊ|ˈ|ɡ|uː|s|t|_|r|oʊ|ˈ|d|æ|n|,_|r|oʊ|ˈ|d|æ̃}}; [[Frans]]:oɡyst ʁɔdɛ̃), was 'n Franse [[beeldhouer]].<ref>{{cite news |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |title=Auguste Rodin - Art History - Oxford Bibliographies - obo |access-date=24 Maart 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190714185654/https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |archive-date=14 Julie 2019 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Alhoewel Rodin in die algemeen beskou word as die voorvader van moderne beeldhouwerk,<ref>William Tucker, ''Early Modern Sculpture: Rodin, Degas, Matisse, Brancusi, Picasso, Gonzalez'', 16.</ref> het hy nie deur sy werk gepoog om te rebelleer teen die verlede nie. Hy was op 'n tradisionele wyse opgevoed, en het 'n vakman-tipe benadering tot sy werk geneem, en gestrewe na akademiese erkenning,<ref name="H76">Hale, 76.</ref> alhoewel hy nooit deur Parys se vooraanstaande kunsskool aanvaar is nie. Rodin het oor 'n unieke vermoë beskik om 'n ingewikkelde, abstrakte en verwikkelde oppervlak in [[klei]] te vorm. Baie van sy mees noemenswaardige beeldhouwerke was gedurende sy leeftyd gekritiseer. Sy werke het vernaamlik gebots met die oorheersende figuratiewe beeldhoutradisies, waarin werke dekoratief, formulaïes of hoogs tematies was. Rodin se mees oorspronklike werk het afgewyk van tradisionele temas van mitologie en [[allegorie]], het die menslike liggaam met realisme gemodelleer, en het individuele karakter en fisiese eienskappe vooropgestel bo alle ander oorwegings. Rodin was sensitief tot die kontroversie wat met sy werk gepaardgegaan het, maar het geweier om sy styl te verander. Rodin se opeenvolgende werke het egter toenemende guns van die regering en die kunsgemeenskap geniet. Van die onverwagte realisme van sy eerste groot figuur- geïnspireer deur sy reis na Italië in 1875 - tot die onkonvensionele gedenktekens wat hy later sou maak, het Rodin se reputasie gegroei, en het Rodin die oorheersende Franse beeldhouer van sy era geword. Teen 1900 was hy 'n wêreldbekende kunstenaar. Gegoede private kliënte het Rodin se werk nagejaag na sy Wêreldskou-uitstalling, en hy was vriende met verskillende hoëprofiel intellektuele en kunstenaars. Sy studente het Antoine Bourdelle, Camille Claudel, Constantin Brâncuși, en Charles Despiau ingesluit. Hy het met sy lewenslange metgesel, Rose Beuret, in die laaste jaar van hul lewens getrou. Sy beeldhouwerke het na sy dood in 1917 'n insinking in hul gewildheid beleef, maar binne 'n paar dekades was sy erfenis ongetwyfeld verseker. Rodin bly een van die min beeldhouers wat wyd bekend is buite die visuele kunste-gemeenskap. ==Biografie== ===Vormingsjare=== Rodin is in 1840 as die tweede kind van Marie Cheffer en Jean-Baptiste Rodin in [[Parys]] gebore. Die gesin was deel van die werkersklas en Rodin se vader was 'n klerk in die polisiedepartement.<ref>{{cite magazine |magazine=[[The New Yorker]] |first=Peter |last=Schjeldahl |title=The Stubborn Genius of Auguste Rodin |url=https://www.newyorker.com/magazine/2017/10/02/the-stubborn-genius-of-auguste-rodin |quote=Rodin was a child of the working class. (His father was a police clerk.) |access-date=7 Oktober 2017}}</ref> Rodin was grootliks selfopgevoed,<ref>"(François) Auguste (René) Rodin." ''International Dictionary of Art and Artists''. St. James Press, 1990. Reproduced in Biography Resource Center. Farmington Hills, Mich.: Thomson Gale. 2006.</ref> en het op die ouderdom van tien jaar begin teken. Tussen die ouderdom van 14 en 17 jaar het hy by die ''Petite École'' studeer, 'n skool wat spesialiseer in [[kuns]] en [[wiskunde]], en waar hy ook die vakke teken en skilder geneem het. Sy tekenonderwyser Horace Lecoq de Boisbaudran het daarin geglo dat die persoonlikheid van sy leerlinge eerste ontwikkel moet word sodat hulle met hul eie oë kon waarneem en uit herinnering teken, en Rodin het later in sy lewe groot waardering vir hierdie onderwyser uitgespreek.<ref>Jianou & Goldscheider, 31.</ref> Hy het by die ''Petite École'' die eerste keer kennis gemaak met Jules Dalou en Alphonse Legros. [[Lêer:Auguste Rodin, Paris, c1862 by Charles Hippolyte Aubry.jpg|duimnael|left|150px|Rodin, ongeveer 1862.]] In 1857 het Rodin 'n kleimodel van 'n metgesel aan die École des Beaux-Arts gesubmiteer ten einde toegang daartoe te verkry; hy het egter nie geslaag nie, en twee verdere aansoeke was ook geweier.<ref name="nytobit">{{cite news | title = Rodin, Famous Sculptor, Dead | work = The New York Times | page = E3 | date = 18 November 1917 }}</ref> Die toelatingsvereistes by die ''Grande École'' was nie besonders straf nie,<ref>Hale, 40.</ref> en daarom was die weierings groot terugslae vir die jong Rodin. Rodin se onvermoë om toegang te kry kon dalk die gevolg gewees het van die beoordelaars se Neoklasistiese smaak, terwyl Rodin opgelei was in ligte, 18de eeuse beeldhouwerk. Hy het die ''Petite École'' in 1857 verlaat, en vir die grootste deel van die volgende twee dekades sy brood as ambagsman verdien. Hy het gedurende die tydperk dekoratiewe voorwerpe en argtitekturele verfraaiings gemaak. Rodin se suster Maria, wat twee jaar sy senior was, is in 1862 in 'n klooster aan peritonitis dood, en Rodin was oortrek met skuld omrede hy haar bekendgestel het aan 'n ontroue minnaar. Hy het weggedraai van kuns af en aangesluit by die Katolieke orde van die Kongregasie van die Geseënde Sakrament. Sint Pieter Juliaan Eymard, stigter en hoof van die kongregasie, het Rodin se talent herken en sy ongeskiktheid vir die Orde aangevoel, en dus het hy Rodin aangemoedig om voort te gaan met sy beeldhouwerk. Rodin het teruggekeer na sy werk as versierder terwyl hy klasse geneem het saam met die beeldhouer van dieretonele, Antoine-Louis Barye. Die onderwyser se aandag aan detail en sy fynverwerkte aantoon van die spiere van diere wat in beweging is het Rodin baie beïnvloed.<ref name="morey">{{cite journal|last=Morey|first=C. R.|title=The Art of Auguste Rodin|journal=The Bulletin of the College Art Association of America|volume=1|issue=4|year=1918|pages=145–154|doi=10.2307/3046338|jstor=3046338}}</ref> In 1864 het Rodin begin saamwoon met 'n jong naaldwerkster genaamd Rose Beuret (gebore in Junie 1844),<ref>{{cite web |url=http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |title=Auguste Rodin - Biography |work=rodin-web.org |access-date=14 Maart 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319123415/http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |archive-date=19 Maart 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> saam met wie hy vir die res van sy lewe met 'n wisselende mate van toegewydheid gewoon het. Die paartjie het 'n seun gehad genaamd Auguste-Eugène Beuret (1866–1934).<ref>Date of death from Elsen, 206.</ref> Daardie jaar het Rodin sy eerste beeldhouwerk vir 'n uitstalling aangebied en ingeskryf by die studio van Albert-Ernest Carrier-Belleuse, 'n suksesvolle massa-produsent van ''objets d'art''. Rodin het tot 1870 as Carrier-Belleuse se hoof-assistent gewerk en het onder meer die dekorasie van dakke, trappe en deure hanteer. Met die koms van die [[Frans-Pruisiese oorlog]] was Rodin opgeroep om te dien in die Franse Nasionale Wag, maar sy diens was as gevolg van sy swak sig baie vlugtig gewees.<ref>Jianou & Goldscheider, 34.</ref> Die werk vir versierders het as gevolg van die oorlog opgedroog, en tog moes Rodin sy gesin ondersteun, aangesien armoede 'n voortgesette probleem vir hom was tot omtrent die ouderdom van dertig.<ref name="tabhhj">Jianou & Goldscheider, 35.</ref> Carrier-Belleuse het hom gou daarna versoek om by hom in België aan te sluit, waar hulle gewerk het op ornamentasie vir die Brussel Aandelebeurs. Rodin het beplan om vir 'n paar maande in België te bly, maar het inderdaad die volgende ses jare buite Frankryk gebly. Dit was 'n belangrike tydperk in sy lewe.<ref name="tabhhj" /> Hy het in die tydperk ondervinding en vaardighede as ambagsman opgetel, maar niemand het sy kuns gesien nie, en dit het in sy werkswinkel gestaan aangesien hy nie kon bekostig om dit te giet nie. Sy verhouding met Carrier-Belleuse het in tussen versleg, maar hy het egter ander werk in Brussel gevind, en het sommige van sy werke in kunskamers vertoon. Sy metgesel, Rose, het ook by hom aangesluit. Toe Rodin genoeg geld bymekaargemaak het, het hy Italië vir twee maande in 1875 besoek, toe hy aangetrek was tot die werke van [[Donatello]] en [[Michelangelo]]. Hulle werke het 'n diepgaande invloed gehad op sy artistiese rigting.<ref>Hale, 49–50.</ref> Rodin het gesê, "Dit is Michelangelo wat my bevry het van akademiese beeldhouwerk."<ref>Taillandier, 91.</ref> Met sy terugkeer na België, het hy begin werk aan die beeldhouwerk ''Die Era van Brons'', 'n lewensgrootte manlike figuur, wie se realisme die aandag op Rodin gevestig het, maar gelei het tot aantygings van oneerlikheid-die werk se realisme en skaal was van so 'n aard dat kritici beweer het dat hy die werk gegiet het van 'n lewendige model. Baie van Rodin se latere werk was op eksplisiete wyse groter of kleiner as lewensgrootte, deels te wyte aan sy begerigheid om die dwaasheid van sulke bewerings te weerlê. ===Artistieke onafhanklikheid=== [[Lêer:Auguste Rodin, 1884.jpg|duimnael|left|''Auguste Rodin'', [[John Singer Sargent]], 1884]] Rose Beuret en Rodin het in 1877 na Parys teruggekeer, en het tuisgegaan in 'n klein woonstel by die Linkeroewer. Rodin se lewe was egter oorlaai met tragiek: sy moeder, wat graag wou sien dat haar seun in die huwelik tree, was dood, en Rodin se vader was blind en seniel. Rodin se skoonsuster, tante Thérèse moes vir sy vader sorg en hom verpleeg. Rodin se elfjaar-oue seun Auguste, wie se ontwikkeling agter was, was ook in die sorg geplaas van die behulpsame Thérèse. Rodin het in essensie sy seun vir ses jare ge-abandoneer,<ref>Hale, 65.</ref> en sou regdeur sy lewe 'n baie beperkte verhouding hê met sy seun. Rodin se vader en sy seun het ook nou by die paartjie aangesluit in die woonstel, met Rose as die versorger. Die beweringe van vervalsing wat betref Rodin se ''Die Era van Brons'' wou ook nie gaan lê nie. Rodin het in al hoe groter wordende mate die geselskap van jong dames in Parys opgesoek, en Rose het op die agtergrond gebly. Rodin het sy brood verdien deur samewerking met meer gevestigde beeldhouers op openbare werke, soos gedenktekens en neo-barokstukke in die styl van Carpeaux.<ref name="j638">Janson, 638.</ref> Wat betref kompetisies en wedywering vir kommissies het hy modelle van [[Denis Diderot]], [[Jean-Jacques Rousseau]], en Lazare Carnot gesubmiteer, maar dit was egter alles tevergeefs. Hy het op sy eie tyd op studies gewerk wat gelei het tot die skepping van sy volgende belangrike werk, ''Sint Johannes die Doper wat Preek''. [[Lêer:Camille Claudel.jpg|alt=Head and shoulders of a young, dark haired woman looking downward.|duimnael|right|180px|Camille Claudel (1864–1943)]] [[Lêer:August rodin dornac 1898.jpg|duimnael|left|250px|Rodin in sy studio.]] In 1880 het Carrier-Belleuse&nbsp;– nou die kunsdirekteur van die [[Sèvres]] nasionale [[porselein]] fabriek&nbsp;– aan Rodin 'n deeltydse werk as ontwerper gebied. Die aanbod was deels 'n gebaar van versoening, en Rodin het dit aanvaar. Die deel van Rodin wat 18de eeuse smake en modes waardeer het, was gestimuleer, en hy het homself heelhuids gedompel in ontwerpe vir vase en tafelornamente wat die fabriek regoor Europa bekend gemaak het.<ref>Hale, 70.</ref> Die artistieke gemeenskap het sy werk waardeer, en Rodin was na die Paryse Salons uitgenooi deur vriende soos die skrywer Léon Cladel. Gedurende Rodin se vroeë verskynings by hierdie sosiale geleenthede, het hy as skaam en teruggetrokke voorgekom;<ref name="H71">Hale, 71.</ref> maar gedurende sy latere jare, soos wat sy bekendheid gegroei het, het hy egter die spraaksaamheid en temperament begin ten toon stel waarom hy beter bekend was. Die Franse staatsman Leon Gambetta het sy begeerte om Rodin te ontmoet uitgedruk, en die beeldhouer het hom beïndruk toe hulle ontmoet het by 'n salon. Gambetta het op sy beurt voorspraak vir Rodin gemaak by verskeie regeringsministers, wat waarskynlik Edmond Turquet, die Ondersekretaris van die Department van Fynkunste, ingesluit het, en wie Rodin uiteindelik sou ontmoet.<ref name="H71" /> Rodin se verhouding met Turquet was besonders lonend: deur hom het hy die 1880 opdrag gewen om 'n portaal vir 'n beplande museum van dekoratiewe kunste te ontwerp. Rodin het die grootste deel van die volgende vier dekades gespandeer in die uitbreiding van sy ''Hekke van die Hel'', 'n onvoltooide portaal vir 'n museum wat nooit gebou was nie. Baie van die portaal se figure het opsigself beeldhouwerke geword, insluitende Rodin se uiters bekende ''Die Denker'' en ''Die Kus''. Saam met die opdrag van die museum het 'n gratis studio gekom, wat aan Rodin 'n nuwe vlak van artistiese vryheid besorg het. Hy het gou opgehou om by die porseleinfabriek te werk, synde dat sy inkomste verdien is uit private opdragt.<ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1883 het Rodin ingestem om in sy afwesigheid toesig te hou oor 'n kursus vir die beelhouer Alfred Boucher, en daar het hy die agtienjarige Camille Claudel ontmoet. Die twee het 'n passievolle maar stormagtige verhouding gehad en mekaar wedersyds op artistieke vlak beïnvloed. Claudel het Rodin as model geïnspireer van baie van sy figure is op haar gebaseer. Sy was ook 'n talentvolle beeldhouer en het hom bygestaan met sy opdragte. <ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> Alhoewel Rodin besig was met ''Die Hekke van Hel'' het hy ander opdragte ook ontvang. Hy het 'n geleentheid nagejaag om 'n historiese monument vir die dorp van [[Calais]] te ontwerp. Rodin was in 1891 gekies om 'n monument te maak wat opgedra is aan die Franse skrywer [[Honoré de Balzac]]. Beide beeldhouwerke se styl was egter in stryd met tradisionele smaak, en is met wisselende mate van afkeuring begroet deur die organisasies wat die werke aangevra het. Rodin was agter steeds besig om ondersteuning te verkry van die verskillende bronne wat hom bekend gemaak het.<ref>verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1889 het die Paryse Salon Rodin uitgenooi om 'n beoordelaar te wees op sy artistieke beoordelingspaneel. Alhoewel Rodin se loopbaan aan die opkom was, het beide Claudel en Beuret ongeduldig begin raak met Rodin se "dubbellewe". Claudel en Rodin het 'n [[wikt:atelier|atelier]] by 'n klein ou kasteel gedeel, maar Rodin het geweier om sy bande met Beuret op te sê, synde sy lojale metgesel gedurende die "maer jare", asook die moeder van sy seun. Gedurende een afwesigheid, het Rodin aan Beuret geskryf, "Ek dink aan hoe baie jy my moes liefgehad het om op te sit met my beuselagtighede...Ek bly, in alle liefde, jou Rodin."<ref>Hale, 75.</ref> Claudel en Rodin se paaie het in 1898 geskei.<ref>{{cite web|title=(1) Camille Claudel|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.018005.1|author=Ward-Jackson, Philip|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Claudel het verskeie jare daarna 'n senuweeineenstorting gehad en was vir dertig jaar tot haar dood in 1943 deur haar familie in 'n inrigting vir geestesongesteldheid geplaas, ten spyte van pogings deur dokters om aan haar moeder en broer te verduidelik dat sy nie ongesteld was nie.<ref name="Scandalous Women">{{cite book|last=Kerri Mahon|first=Elizabeth|title=Scandalous Women: The Lives and Loves of History's Most Notorious Women|year=2011|publisher=Penguin Group|location=New York|isbn=9780399536458|page=279}}<!--|accessdate=3 Maart 2014--></ref> ==Werke== [[Lêer:Rodin The bronze age.jpg|alt=Life-sized nude stature of a male on a pedestal on display in a museum.|duimnael|right|150px|''Die Era van Brons'' (1877).]] [[Lêer:Brooklyn Museum - M. Auguste Rodin - Edward Steichen.jpg|duimnael|left|150px|M. Auguste Rodin - foto deur [[Edward Steichen]], ca. 1911]] In 1864 het Rodin sy eerste beeldhouwerk,''Die Man met die Gebreekte Neus'', aan die Parys Salon gesubmiteer vir 'n uitstalling. Die model was 'n bejaarde straatportier van die buurt. Die ongewone [[brons]]stuk was nie 'n tradisionele [[borsbeeld]] nie, maar in stede hiervan was die kop "afgebreek" by die nek, die neus was plat en skeef, en die agterkant van die kop was afwesig. (dit het van die klei model afgeval gedurende 'n ongeluk) Die werk het klem geplaas op tekstuur, asook op die emosionele toestand van die model; dit het die "onvoltooidheid" geïllustreer wat baie van Rodin se latere werke sou karakteriseer.<ref>Janson, 637.</ref> Die Salon het die werk verwerp. ===Vroeë figure: die inspirasie van Italië=== In Brussel het Rodin, nadat hy van Italië teruggekeer het, sy eerste volskaalse werk geskep naamlik, ''Die Era van Brons''. Die werk was gemodelleer op 'n Belgiese soldaat, en het sy inspirasie geput uit [[Michelangelo]] se ''Sterwende Slaaf'', waarop Rodin gelet het op sy besoeke aan die [[Louvre]]. Rodin het gepoog om [[Michelangelo]] se bemeestering van die menslike vorm te kombineer met sy eie sin van menslike natuur, en het sy model van alle hoeke bestudeer, op rus en in beweging. Hy het 'n leer bestyg vir bykomende perspektiewe, en het kleimodelle gemaak wat hy by kerslig bestudeer her. Die resultaat was 'n lewensgrootte, goed geproporsioneerde naakfiguur, wat op ongewone wyse met sy regterhand bo op sy kop staan, terwyl sy linkerhand aan sy linkersy is, die voorarm parallel met die liggaam. In 1877 het die werk sy buiging in Brussel gemaak, en is daarna by die Parys Salon gewys. Die standbeeld se klaarblyklike gebrek aan 'n tema was vir kritici 'n steen des aanstoots in dat dit nòg mitologie, nòg 'n edele historiese gebeurtenis herdenk het-en omdat dit nie duidelik was of Rodin wel 'n tema in gedagte gehad het nie.<ref>Hale, 50.</ref> Rodin het aanvanklik die titel ''Die Oorwonne'' aan die werk gegee, in welke vorm die linkerhand 'n spies vasgeklem het, maar hy het die spies verwyder omdat dit teen sekere hoeke die torso versper het. Na nog twee tussentydse titels, het Rodin uiteindelik die titel ''Die Era van Brons'' aan die werk gegee, wat die [[Bronstydperk]] voorstel, en in Rodin se woorde, "die man wat uit die natuur uit opstaan".<ref name="H51">Hale, 51.</ref> Later het Rodin egter gesê dat wat hy in gedagte gehad het "bloot 'n eenvoudige stuk beeldhouwerk was sonder verwysing na enige onderwerp".<ref name="H51" /> Die werk se bemeestering van vorm, lig en skadu maak dat dit so realistiese daaruitsien, dat Rodin van ''Surmoulage'' beskuldig is-te wete die giet van 'n werk vanaf 'n lewende persoon se liggaam. Rodin het die bewering ontken, en aan koerante geskryf en fotos geneem van die model om te wys dat die beeldhouwerk van die model verskil het. Rodin het daarop aangedring dat 'n ondersoek gehou word, en was uiteindelik onskuldig bevind deur 'n komitee van beeldhouers. Behalwe vir die valse bewerings, het die werk ook kritici gepolariseer. Dit was skaars aanvaar vir tentoonstelling by die Parys Salon, en kritici het dit vergelyk met 'n "standbeeld van 'n slaapwandelaar" en dit " 'n baie akkurate kopie van 'n lae tipe" genoem. <ref name="H51" /> Andere het die stuk en Rodin se integriteit verdedig. Die regeringsminister Turquet het die stuk bewonder, en "Die Era van Brons" was deur die staat vir 2,200 Frank gekoop;– die prys wat dit Rodin gekos het om dit in brons te laat giet.<ref name="H51" /> [[Lêer:St-John-the-Baptist-Preaching.jpg|alt=Nude man holding is hand out, as if explaining a point.|duimnael|upright|''Sint Johannes die Doper wat preek'' (1878).]] Die tweede manlike naakfiguur, ''Sint Johannes die Doper wat preek'', was in 1878 voltooi. Rodin het probeer om nog 'n aanklag van ''surmoulage'' te vermy deur die standbeeld groter as lewensgrootte te maak: ''Sint Johannes'' is byna 6' 7" <nowiki>'' lank</nowiki> (2&nbsp;m). Terwyl ''Die Era van Brons'' staties geposisioneer is, wil dit voorkom asof ''Sint Johannes'' nadertree aan die aanskouer. Die effek word behaal, ten spyte daarvan dat beide die figuur se voete ferm op die grond geplant is-'n tegniese prestasie wat deur die meeste kontemporêre kritici opgelet is.<ref>Hale, 80.</ref> Rodin het hierdie teenstellende posisie verkies om, in sy eie woorde, "tegelykertyd... aansigte van 'n voorwerp ten toon te stel wat eintlik slegs op opeenvolgende wyse gesien kan word".<ref name="H68">Hale, 68.</ref> Ten spyte van die titel ''Sint Johannnes die Doper wat preek'' het die werk nie 'n duidelike godsdienstige tema gehad nie. Die model, 'n Italiaanse lyfeiene wat homself by Rodin se studio aangemeld het, het beskik oor 'n idiosinkratiese sin vir beweging wat Rodin wou vasvang of verewig. Rodin het gedink aan [[Johannes die Doper]], en het die assosiasie na die titel van die werk oorgedra. <ref name="H68" /> In 1880 het Rodin die werk aan die Paryse Salon gesubmiteer. Kritici was steeds meestal afwysend oor die werk, maar die stuk het derde geëindig in die Salon se kategorie vir beeldhouwerk.<ref name="H68" /> Ten spyte van die onmiddellike ontvangs van ''Sint Johannes'' en ''Die Era van Brons'', het Rodin bekendheid daardeur verwerf. Studente het hom by sy studio opgesoek, sy werk geprys, en die bewerings van ''surmoulage'' verwerp. Die artistiese gemeenskap was derhalwe nou goed bekend met die naam van Rodin. ===''Die Hekke van Hel''=== [[Lêer:Zürich - Kunsthaus - Rodin's Höllentor IMG 7384 ShiftN.jpg|alt=Ornate, bronze door panels and frame showing figures and scenes in relief.|duimnael|upright|''Die Hekke van Hel'' (onvoltooid), Kunsthaus Zürich]] 'n Opdrag om 'n ingang vir Parys se beplande Museum van Dekoratiewe Kunste te ontwerp was in 1880 aan Rodin toegeken.<ref name="j638" /> Alhoewel die museum nooit gebou was nie, het Rodin regdeur sy lewe daaraan gewerk. ''Die Hekke van Hel'' was 'n monumentale groep beeldhouwerke wat tonele uit [[Dante Alighieri|Dante]] se ''Inferno'' in hoë reliëf tentoonstel. Omdat Rodin dikwels 'n gebrek aan 'n duidelike begrip van sy groot werke gehad het, het hy daarvoor opgemaak met harde werk en 'n strewe na perfeksie.<ref name="elsen35">Elsen, 35.</ref> ''Die Hekke'' is deur Rodin uitgedink terwyl hy steeds die ''surmoulage'' kontroversie in gedagte gehad het: "...Ek het die ''Sint Johannes'' gemaak ten einde [die beweringe van gietwerk vanaf 'n model] te weerlê, maar het slegs gedeeltelik daarin geslaag. Ten einde vir eens en vir altyd te bewys dat ek net so goed soos ander beeldhouers van lewendige tonele beeldhouwerk kon doen, het ek dit my voorneme gemaak... om die beeldhouwerk op die deur van figure te maak wat kleiner as lewensgroot was." <ref name="elsen35" /> Die wette van komposisie het egter geswig voor ''Die Hekke'' se ongeordende en ongetemde tentoonstelling van Hel. Die figure en groepe in hierdie werk, synde Rodin se meditasie op die toestand van Man, is fisies en moreel geïsoleer in hul foltering.<ref name="qgzhpg">Jianou & Goldscheider, 41.</ref> ''Die Hekke van Hel'' bestaan uit honderd-ses-en-tagtig figure in sy finale figurasie.<ref name="qgzhpg" /> Baie van Rodin se bekendste beeldhouwerke het as ontwerpe of figure vir hierdie werk begin,<ref name="morey" /> soos bv. ''Die Denker'', ''Die Drie Skadu's'', en ''Die Kus'', en was slegs later voorgestel as aparte en onafhanklike werke. Ander bekende werke wat afkomstig is van ''Die Hekke'' is ''Ugolino'', ''Gevalle Karjatid wat Haar Steun Dra'', ''Fugit Amor'', ''Sy Wat Eens die Helmetmaker Se Pragtige Vrou Was'', ''Die Vallende Man'', en ''Die Verlore Seun''. [[Lêer:The Thinker, Rodin.jpg|duimnael|160px|Rodin se ''Die Denker'' (1879–1889) is een van die bekendste werke in die beeldhoukuns.]] ''Die Denker'' (oorspronklike titel, ''Die Digter'', na aanleiding van Dante) sou een van die bekendste beeldhouwerke in die wêreld word. Die oorspronklike was 'n hoë bronsstuk wat tussen 1879 en 1889 geskep is, en wat ontwerp was vir ''Die Hekke''<nowiki>'</nowiki> lintel, waarvandaan die figure sou neerkyk op Hel. Terwyl ''Die Denker'' duidelik vir Dante voorstel, is aspekte of eienskappe van die Bybelse [[Adam]], die mitologiese [[Prometheus]],<ref name="j638" /> en Rodin self aan dit toegeskryf.<ref name="bell" /><ref name="alhadeff" /> Ander waarnemers wou die klem op die klaarblyklike intellektuele tema van ''Die Denker'' wegneem, en het in stede daarvan klem geplaas op die rowwe en ongebonde fisieke en emosionele aura wat daaruit voortvloei. <ref>Taillandier, 42, 46, 48.</ref> ===''Die Burgers van Calais''=== [[Lêer:The.burg.of.calais.london.arp.750pix.jpg|alt=See adjacent text.|duimnael|''Die Burgers van Calais'' (1884–ca. 1889) in die Victoria Toring-tuine, Londen, Engeland.]] Die dorp Calais het reeds vir dekades 'n historiese monument gekontempleer, toe Rodin van die projek te hore gekom het. Hy het die opdrag nagejaag, en was geïnteresseerd in die middeleeuse motif en patriotiese tema. Die burgemeester van Calais was in die versoeking geplaas om Rodin daar en dan aan te stel toe hy besoek afgelewer het aan Rodin se studio, en die voorgenome werk was gou goedkeur, met Rodin as die argitek. Dit sou die ses inwoners van Calais gedenk wat hul lewens opgegee het om hul mede-inwoners te red. Gedurende die [[Honderdjarige Oorlog]] het die leër van Koning [[Eduard III van Engeland]] vir Calais beleër, en Eduard het bevel gegee dat die dorp se bevolking op groot skaal gedood word. Hy het egter ingestem om die bevolking te spaar, indien ses van die belangrikste burgers of inwoners na hom toe sou kom en bereid sou wees om te sterf, ontbloot en kaalvoet met toue om hul nekke. Toe die burgers hul verskyning gemaak het, het hy bevel gegee dat hulle tereggestel word, maar het hulle kwytgeskeld toe sy koningin, Philippa van Hainault, hom gesmeek het om hul lewens te spaar. ''Die Burgers van Calais'' stel die mans voor soos hulle vertrek na die koning se kamp, met sleutels vir die dorp se hekke en vesting. Rodin het in 1884 met die projek begin, geïnspireer deur die kronieke van die beleg deur Jean Froissart.<ref name="swedberg">{{cite journal|last=Swedberg|first=Richard|title=Auguste Rodin's ''The Burghers of Calais'': The Career of a Sculpture and its Appeal to Civic Heroism|journal=Theory, Culture & Society|volume=22|issue=2|pages=45–67|year=2005|doi=10.1177/0263276405051665}}</ref> Alhoewel die dorp 'n allegoriese, heroïese stuk werk, met as hooffiguur Eustache de Saint-Pierre, die oudste van die ses mans, in die vooruitsig gestel het, het Rodin die beeldhouwerk gesien as 'n studie in die verwikkelde en komplekse emosies waaraan die ses mans onderhewig was. Toe Rodin reeds vir 'n jaar met die werk besig was, was die Calais komitee nie beïndruk met sy vordering nie. Rodin het daarop sy bereidwilligheid om die projek te beëindig, eerder as om sy ontwerp te wysig ten einde die komitee se konserwatiewe verwagtinge te bevredig, bekend gemaak, maar hulle het hom aangesê om voort te gaan daarmee. In 1889 was ''Die Burgers van Calais'' die eerste keer tot algemene lof uitgestal. Dit is 'n brons beeldhouwerk wat twee ton (1,814&nbsp;kg) weeg, en die figure daarvan is 6,6&nbsp;voet (2&nbsp;m) lank.<ref name="swedberg" /> Die ses manlike figure wat daarin voorgestel word, vorm nie 'n verenigde, heroïese front nie;<ref name="apollo">{{cite journal|author=Stocker, Mark|title=A simple sculptor or an apostle of perversion?|journal=Apollo|pages=94–97|volume=164|issue=537|date=November 2006}}</ref> maar elkeen is eerder geïsoleer van sy broers, en beraadslaag en voer sy eie indiwiduele stryd met sy verwagte noodlot. Rodin het gou daarna voorgestel dat die monument se hoë voetstuk verwyder word, want hy wou die beeldhouwerk na grondvlak skuif sodat die toeskouers "tot die hart van die onderwerp kon deurdring". <ref>Hale, 117.</ref> Op grondvlak lei die figure se posisies die toeskouer reg om die werk, en suggereer op subtiele wyse hul algemene voorstuwende beweging.<ref>Hale, 115</ref> Die komitee was woedend oor die nie-tradisionele voorstel van Rodin, maar Rodin sou nie ingee nie. In 1895 het Calais daarin geslaag om ''Burgers'' in sy verkose vorm uitgestal te kry: die werk was voor 'n openbare tuin op 'n hoë platform of voetstuk geplaas, en is omring deur 'n gietyster tralie. Rodin wou dit egter naby die stadsaal sien, waar dit die publiek sou meevoer. Eers ná dit skade gely het tydens die Eerste Wêreldoorlog, en na die daaropvolgende storing daarvan en Rodin se dood, is die beeldhouwerk vertoon soos Rodin dit beplan het. Dit is een van Rodin se bekendste werke.<ref name="swedberg" /> ===Opdragte en kontroversie {{Anchor|Balzac}}=== [[Lêer:Monument to Balzac.jpg|duimnael|left|Gietwerk van ''[[Honoré de Balzac|Balzac]]'' (1891–1898) soos blootgestel in Jardin du Musée Rodin. Dieselfde standbeeld word gebruik vir die monument in Parys]] [[Lêer:Auguste Rodin portrait middle aged.jpg|duimnael|upright|Rodin in sy middeltydperk]] [[Lêer:Auguste Rodin - Monument to Victor Hugo.jpg|duimnael|Rodin in 1896 besig om te werk aan die monument aan [[Victor Hugo]] by die studio van sy assistent Henri Lebossé]] [[Lêer:Statue of BALZAC, made by RODIN, Paris.jpg|duimnael|left|Die ''Monument aan Balzac'' in Parys]] Rodin het in 1889 opdrag ontvang om 'n monument van die Franse skrywer [[Victor Hugo]] te skep. Rodin het uitvoerig gehandel met die onderwerp van ''kunstenaar en muse''. Soos baie van Rodin se openbare opdragte, was die ''Monument van Victor Hugo'' met teëstand ontvang omdat dit nie voldoen het aan konvensionele verwagtinge nie. ''[[The Times]]'', in sy kommentaar op Rodin se monument van Victor Hugo, het in 1909 gesê "daar is 'n redelikheid aanwesig in die klagte dat [Rodin se] opvattings somtyds ongeskik is tot sy medium, en in sulke gevalle ooreis hulle sy ontsaglike tegniese vermoëns".<ref>{{cite news|title=M. Rodin and French Sculpture.|publisher=The Times|date=4 October 1909|page=12}}</ref> Die 1897 pleisterwerk model is eers in 1964 in brons gegiet. Die ''Société des Gens des Lettres'', 'n Paryse organisasie van skrywers, het onmiddellik na sy dood in 1850 'n monument van die Franse romansier [[Honoré de Balzac]] beplan. Die genootskap het in 1891 aan Rodin opdrag gegee om die gedenkmonument te skep, en Rodin het jare daaraan spandeer om die konsep vir sy beeldhouwerk te ontwikkel. Dit was vir Rodin 'n uitdaging om 'n geskikte voorstelling van Balzac te vind, gegewe die outeur se mollige voorkoms. Rodin het baie studies voortgebring: portrette, vollengte, naakte figure, figure wat 'n manteljas dra, of figure in 'n kleed &nbsp;– 'n replika wat Rodin versoek het. Die uiteindelike beeldhouwerk vertoon Balzac, geklee in drapeermateriaal, kragtig-starend in die verte in, met diep gegroefde eienskappe. Rodin se bedoeling was om Balzac ten toon te stel op die oomblik wat hy 'n nuwe werk bedink<ref name="times1711">{{cite news|title=Auguste Rodin. His Sculpture And Its Aims.|publisher=The Times|date=19 November 1917|page=11}}</ref>&nbsp;– om moed, arbeid en stryd uit te druk.<ref>Hale, 136.</ref> Toe ''Balzac'' in 1898 uitgestal word, was die negatiewe reaksie nie verrassend nie.<ref name="bell">{{cite journal|last=Bell|first=Millicent|title=Auguste Rodin|journal=Raritan|volume=14|pages=1–31|year=Spring 2005}}</ref> Die ''Société'' het die werk verwerp, en die pers het [[parodie]]ë daarop gedruk. Morey (1918) het die werk gekritiseer, en gereflekteer, "daar mag 'n tyd kom, en nodeloos om te sê sal so 'n tyd kom, dat dit nie ''outre'' sal wees om 'n grootse romansier voor te stel as 'n tamaai komediant omgewe van 'n kamerjas nie, maar selfs op die gegewe dag is die indruk wat die standbeeld wek die van 'n beledeging."<ref name="morey" /> 'n Moderne kritikus dui inderdaad aan dat ''Balzac'' nie een van Rodin se meesterstukke is nie.<ref>{{cite journal|last=Schor|first=Naomi|title=Pensive Texts and Thinking Statues: Balzac with Rodin|journal=Critical Inquiry|year=2001|volume=27|issue=2|pages=239–264|doi=10.1086/449007}}</ref> Die monument het egter nog steeds in Rodin se dae sy ondersteuners gehad; 'n manifes wat Rodin ondersteun is opgetrek en geteken deur onder andere Monet, [[Debussy]], en die toekomstige Premier Georges Clemenceau.<ref>Hale, 122.</ref> In die [[BBC]]-reeks ''Civilisation'', het die geskiedkundige van kuns, [[Kenneth Clark]], die monument geprys as "die grootste beeldhouwerk van die 19de eeu, miskien, inderdaad, die grootste sedert [[Michelangelo]]."<ref>[[Civilization (TV series)|Civilization]], [[BBC]], Episode 12</ref> Eerder as om skeptici van die verdienstelikheid van die monument te oortuig, het Rodin die ''Société'' se geld vir die opdrag terugbetaal en die werk na sy tuin geskuif. Na die ondervinding het Rodin nie nog 'n openbare opdrag uitgevoer nie. Die Monument tot Balzac was slegs in 1939 in brons gegiet en op die Boulevard du Montparnasse by die kruising met Boulevard Raspail geplaas. ===Ander werke=== [[Lêer:Auguste Rodin par Camille Claudel (musée Rodin) (8026456955).jpg|duimnael|left|150px|''Auguste Rodin'', 1892 deur Camille Claudel]] Die gewildheid van Rodin se bekendste beeldhouwerke neig om sy algehele kreatiewe uitset te verduister. Rodin was 'n uiters aktiewe en produktiewe kunstenaar en het duisende borsbeelde, figure, en fragmente van beeldhouwerke oor 'n tydperk van meer as vyf dekades geskep. Hy het in olieverf geskilder (veral in sy dertigs) en in waterkleure. Die Musée Rodin hou 7,000 van Rodin se drukke en tekeninge in [[kryt]] en [[houtskool]], en dertien rowwe droëpunte.<ref>Hale, 12.</ref><ref>{{cite journal|title=Early Drawings by Auguste Rodin|author=Varnedoe, Kirk|journal=The Burlington Magazine|volume=116|issue=853|date=April 1974|pages=197–204}}</ref> Hy het ook 'n enkele litograaf geproduseer. Portrette was 'n belangrike deel van Rodin se oeuvre, en het hom gehelp om aanvaarding en finansiële onafhanklikheid te verkry.<ref>Hale, 82.</ref> Sy eerste beeldhouwerk was 'n borsbeeld van sy vader in 1860, en hy het ten minste ses-en-vyftig portrette tussen 1877 en sy dood in 1917 geproduseer.<ref>{{cite journal|title=Rodin and His English Sitters|first=Marion J.|last=Hare|journal=The Burlington Magazine|volume=129|issue=1011|year=1987|pages=372–381}}</ref> Vroeë modelle het die mede-beeldhouer Jules Dalou (1883) en sy metgesel Camille Claudel (1884) ingesluit. Later, toe sy reputasie gevestig was, het Rodin borsbeelde van prominente tydgenote soos die Engelse politikus George Wyndham (1905), die Ierse dramaturg [[George Bernard Shaw]] (1906), die Sosialis en voormalige minnares van die prins van Wallis wat koning Edward VII sou word, Daisy Greville (1908),<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/26723104|title=Portraits of a lady|last=David.|first=Buttery,|date=1988|publisher=Brewin Books|isbn=0947731431|location=Studley, Warwickshire|oclc=26723104}}</ref> die Oostenrykse komponis [[Gustav Mahler]] (1909), die voormalige Argentynse president Domingo Faustino Sarmiento en die Franse staatsman Georges Clemenceau (1911) gemaak. Sy ongedateerde tekening ''Studie van 'n Staande Naak Vrou, Arms Opgehef, Hande Gekruis Bo Kop'' is een van die werke wat in 2012 uit die versameling van Cornelius Gurlitt geneem is.<ref name=spiegel>{{cite news |url=http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |title=Photo Gallery: Munich Nazi Art Stash Revealed |date=17 November 2013 |work=Spiegel |access-date=17 November 2013 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20140216050436/http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |archive-date=16 Februarie 2014 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> ==Estetiek== [[Lêer:Rodin p1070095.jpg|duimnael|'n Bekende "fragment": ''Die Lopende Man'' (1877-78)]] Rodin was a naturalis, en minder besorg oor monumentale uitdrukking as met die emosionele en karaktervolle uitdrukking van werke. <ref>{{cite news|publisher=The Times|date=14 Julie 1931|page=12|title=Art Exhibitions: Auguste Rodin}}</ref> Sodoende het Rodin afgewyk van eeue se tradisie, en weggedraai van die idealisme van die Grieke en die dekoratiewe prag van die [[Barok]] en neo-Barok bewegings. Sy beeldhouwerke het die klem op die individu geplaas en op die konkreetheid van vlees, en hy het dit reggekry om deur gedetaileerde, getekstureerde oppervlaktes die vertoning van emosies in sy werke te bewerkstellig, asook om die wisselwerking tussen lig en skadu ten toon te stel. Rodin het in 'n groter mate as sy tydgenote daarin geglo dat 'n indiwidu se karakter geopenbaar was deur sy fisiese eienskappe.<ref name="H76" /> Rodin se talent vir oppervlak-modellering het hom toegelaat om elke deel van die liggaam vir die geheel van die werk te laat praat. Die manlike passie in ''Die Denker'' word voorgestel deur die greep van sy tone op die rots, sy rigiede rug, en die differensiasie van sy hande.<ref name="morey" /> Rodin het lig gewerp op sy estetika, en in 'n gesprek oor ''Die Denker'' die volgende gesê: "Wat my Denker laat Dink is dat hy nie slegs met sy brein, met sy verwikkelde frons, met sy uitgestrekte neusvleuels en saamgeperste lippe dink nie, maar met elke spier van sy arms, rug, en bene, met sy geklemde vuiste en tone." <ref>{{cite web |url=http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |title=NGA Sculpture Galleries: Auguste Rodin |publisher=[[National Gallery of Art]], Washington, D.C. |access-date=12 Desember 2006 |format=[[Adobe Flash]] |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20061130113846/http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |archive-date=30 November 2006 <!--DASHBot--> |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Fragmentariese beeldhouwerke was vir Rodin onafhanklike werke, en hy het hulle beskou as die essensie van sy kunssinnige verklaring. Sy fragmente &nbsp;– wat miskien arms, bene of 'n kop vermis het;– het die beeldhouwerk verder verwyder van sy tradisionele rol van die daarstelling van soortgelykheid, in 'n milieu in waar vorme om hul eie onthalwe bestaan het.<ref>Hale, 69.</ref> Noemenswaardige voorbeelde is ''Die Lopende Man'', ''Meditasie Sonder Arms'', en ''Iris, Boodskapper van die Gode''. Rodin het lyding en konflik beskou as die waarmerke van moderne kuns. "Niks is regtig meer roerend as die moorddadige en opgesweepte dier, wat aan't sterf is aan onvervulde begeerte, en wat tevergeefs om genade vra ten einde sy passie te kwel."<ref name="alhadeff" /> [[Charles Baudelaire]] het hierdie temas opgeneem, en was een van Rodin se gunsteling digters. Rodin het musiek geniet, en veral die [[opera]]komponis Gluck, en het 'n boek oor Franse katedrale geskryf. Hy het 'n werk van die toe-nog onbekende [[Vincent van Gogh|Van Gogh]] besit, en het die vergete [[El Greco]] bewonder.<ref name="werner" /> ===Metode=== [[Lêer:Rodin The Shade.jpg|duimnael|''Die Skadu'', (1880-81) High Museum of Art, Atlanta]] [[Lêer:Age of bronze plaster.jpg|duimnael|regs|'n pleisterwerk van ''Die Era van Brons'']] In pleks daarvan om tradisionele akademiese posisies te kopieer, het Rodin verkies dat sy modelle op natuurlike wyse in sy studio rondbeweeg (ten spyte van hul naaktheid) .<ref name="morey" /> Rodin het dikwels vinnige sketse in klei gemaak wat later verfyn was, gegiet was in pleisterwerk, en laastens gegiet was in brons or gekerf is uit marmer. Rodin se hooffokus was die bewerking van klei.<ref name="ReferenceA">Quoted in Jianou & Goldscheider, 62.</ref> George Bernard Shaw het vir 'n portret gesit en sodoende 'n idee van Rodin se tegniek verskaf: "Terwyl hy gewerk het, is 'n aantal wonderwerke bewerkstellig. Teen die einde van die eerste vyftien minute, nadat 'n voorlopige idee van die uiteindelike menslike vorm teweeggebring is, het hy deur die gebruik van sy duim 'n borsbeeld geproduseer wat so lewendig voorgekom het dat ek dit met my sou wegneem ten einde die beeldhouer van enige verdere werk daaraan te weerhou."<ref name="ReferenceA" /> Hy het die evolusie van sy borsbeeld oor die tydperk van 'n maand beskryf, deur "al die stadiums van kuns se evolusie": eerste, " 'n Bisantynse meesterstuk", dan "'n gemengde [[Bernini]]", dan 'n elegante Houdon. "Die hand van Rodin het nie gewerk soos die hand van 'n beeldhouer werk nie, maar as die werk van ''Elan Vital''. Die ''Hand van God'' is sy eie hand."<ref name="ReferenceA" /> Nadat hy sy werk in klei voltooi het, het hy gebruik gemaak van uiters bedrewe en vaardige assistente om die komposisies te bewerk in groter stukke in (insluitende enige van sy grootskaalse monumente, soos bv. ''Die Denker''), om die klei komposisies te giet in pleister of brons, en om sy marmer te kerf. Rodin se groot innovasie was om te kapitaliseer op die veelvuldige- oftewel multi-stadiums en multi-prosesse van 19de eeuse beeldhouwerk asook die tydperk se afhanklikheid van gietwerk in pleister. Aangesien klei vinnig verswak indien dit nie nat gehou word of in terra-cotta oonde geplaas word nie, het beeldhouers gipsstukke gebruik as 'n manier om die klei komposisie in stand te hou. Dit was algemene praktyk wat Rodin se tydgenote betref, en beeldhouers sou pleisterwerke uitstal met die hoop dat hulle later opdrag sou ontvang om die werke te omskep in 'n meer permanente vorm. Rodin sou egter veelvuldige gipsstukke laat maak en hulle behandel as die "rou materiale" van die beeldhouwerk, en in die proses hul dele en figure her-kombineer in nuwe komposisies in en dit nuwe name gee. Soos Rodin se praktyk ontwikkel het in die 1890's het hy meer en meer radikaal geword in sy strewe na fragmentasie, dit wil sê die kombinasie van figure op verskillende skale, en die skep van nuwe komposisies van sy vroeëre werk. 'n Voorbeeld hiervan is die opspraakwekkende ''Die Lopende Man'' (1899-1900) wat uitgestal was tydens Rodin se soloskou in 1900. Die werk bestaan uit twee beeldhouwerke van die 1870's wat Rodin in sy studio&nbsp;– gevind het- 'n gebreekte en beskadigde torso deel wat verwaarloos is, en die laer dele van 'n weergawe van sy 1878 ''Sint Johannes die Doper wat Preek'' wat hy herwerk het op 'n verminderde skaal. Rodin het sodoende 'n werk geskep, wat baie beeldhouers op daardie tydstip en daarna beskou het as een van sy sterkste en mees alleenstaande werke, ten spyte van die feit dat die voorwerp twee verskillende style verteenwoordig, twee verskillende houdings ten opsigte van "voltooiing" verteenwoordig; en kortkom aan enige poging om die arbitrêre versmelting van hierdie twee komponente weg te steek. Dit was die vryheid en kreatiwiteit waarmee Rodin hierdie praktyke &nbsp gebruik het;– saam met sy oppervlaktes met spore van sy eie insig, en met sy permissiewe houding ten opsigte liggaamlike houding, sensuele onderwerpe en nie-realistiese oppervlaktes &nbsp;– wat Rodin se herbewerking van tradisionele 19de eeuse beeldhou tegnieke-na die oorgang en prototipe vir moderne beeldhouwerk-getipeer het. ==Latere jare (1900–1917)== [[Lêer:Legros -buste de Rodin (dessin).jpg|duimnael|left|upright|'n Portret van Rodin deur sy vriend Alphonse Legros]] Teen 1900 was Rodin se artistiese reputasie verskans. Hy het blootstelling ontvang deur 'n pawiljoen van sy werk wat opgestel was naby die 1900 Wêreldskou (''Exposition Universelle'') in Parys, en hy het sodoende versoeke ontvang om borsbeelde van prominente mense te maak,<ref name="bell" /> terwyl sy assistente by die ateljee duplikate van sy werke gemaak het. Sy inkomste van portret kommissies het alleen op waarskynlik 200,000 franke per jaar gestaan. <ref>Hale, 147.</ref> Soos Rodin se faam gegroei het, het hy baie volgelinge aangetrek, insluitende die Duitse digter [[Rainer Maria Rilke]], en die skrywers [[Octave Mirbeau]], Joris-Karl Huysmans, en [[Oscar Wilde]].<ref name="apollo" /> Rilke het in 1905 en 1906 by Rodin gebly en administratiewe werk vir hom gedoen. Rilke sou later 'n lofprysing (in die vorm van 'n monograaf) oor Rodin skryf. Rodin en Beuret se beskeie landgoed in Meudon, wat in 1897 gekoop is, het as gasheer gedien vir besoekers soos Koning Eduard VII van die Verenigde Koninkryk, die danser [[Isadora Duncan]], en die klavesimbelspeler Wanda Landowska. Rodin het in 1908 na die stad getrek en die hoofvloer van die Hôtel Biron gehuur, synde 'n 18de-eeuse meenthuis. Hy het Beuret in Meudon gelos, en 'n verhouding met die Amerikaans-gebore hertogin de Choiseul begin.<ref name="julius">{{cite journal|author=Julius, Muriel|title=Human Emotion Made Tangible&nbsp;– The Work of Auguste Rodin|journal=Contemporary Review|volume=250|issue=1452|date=January 1987|page=41}}</ref> Rodin was vanaf 1910 die mentor van die Russiese beeldhouer, Moissey Kogan.<ref name=Medals>{{cite web |url=http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |title=Moissey Kogan |publisher=DGM |access-date=30 Maart 2017 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20191023151638/http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |archive-date=23 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> ==Erfenis== [[Lêer:75 - Musée Rodin - Ève au rocher, grand modèle – Auguste Rodin.jpg|duimnael|''Éve'', 1881-ca.1899 brons, Jardin des Tuileries, Parys]] [[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-R38535, Auguste Rodin.jpg|duimnael|Rodin in 1914]] [[Lêer:Musée Rodin de Meudon 04.jpg|duimnael|Rodin se graf by die Musée Rodin de Meudon]] [[Lêer:The Kiss (Auguste Rodin).JPG|right|duimnael|''[[Die Kus (Rodin beeldhouwerk)|Die Kus]]'', 1889|skakel=Special:FilePath/Kiss_Rodin.jpg]] [[Lêer:Auguste Rodin signature.jpg|alt=Artist's signature is raised above the surface of a sculpture.|duimnael|Rodin se handtekening op ''Die Denker'']] [[Lêer:Musee Rodin.jpg|duimnael|Die gronde van Musée Rodin]] [[Lêer:Philly042107-009-RodinMuseum.jpg|duimnael|Rodin Museum, Philadelphia, Pennsilvanië, VSA]] Rodin het in sy testament sy studio aan die Franse staat bemaak en toestemming aan die Franse staat verleen om sy pleisterwerke te giet. Omdat Rodin die voortbring van sy werke aangemoedig het, kom Rodin se werke in baie openbare en private versamelings voor. Die Musée Rodin was in 1916 gestig en het in 1919 sy deure geopen by die Hôtel Biron waar Rodin gewoon het. Dit hou die grootste versameling van Rodin se werke, met meer as 6000 beeldhouwerke en 7000 werke op papier. Die Franse orde ''[[Légion d'honneur]]'' het van Rodin 'n Kommandeur gemaak,<ref>[http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/leonore_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=COTE&VALUE_1=LH/2779/35 Rodin, Légion d'honneur, Ministère de la Culture et de la Communication, Léonore, Culture.gouv.fr]</ref> en hy het 'n honorêre graad van die [[Universiteit van Oxford]] ontvang. Gedurende sy leeftyd was Rodin met [[Michelangelo]] vergelyk,<ref name="alhadeff">{{cite journal|first=Albert|last= Alhadeff|title=Rodin: A Self-Portrait in the Gates of Hell|journal=The Art Bulletin|volume=48|issue=3/4|year=1966|pages=393–395|doi=10.2307/3048395|jstor=3048395}}</ref> en hy was wyd erken as die grootste kunstenaar van die era.<ref name="hunisak">{{cite journal|title=Rodin Rediscovered|first=John M.|last=Hunisak|journal=Art Journal|volume=41|year=1981|pages=370–371|doi=10.2307/776450|issue=4|jstor=776450}}</ref> In die drie dekades wat gevolg het op Rodin se dood het sy gewildheid getaan saam met die veranderende estetiese waardes.<ref name="hunisak" /> Sedert die 1950's het Rodin se reputasie weer 'n oplewing beleef;<ref name="werner">{{cite journal|author=Werner, Alfred|title=The Return of Auguste Rodin|journal=Criticism|volume=2|issue=1|year=1960|pages=48–54}}</ref> hy word beskou as die belangrikste beeldhouer van die moderne era, en was al die onderwerp van baie akademiese werk.<ref name="hunisak" /><ref name="gardner">{{cite journal|title=The Hand of Rodin|first=Albert Ten Eyck|last=Gardner|journal=The Metropolitan Museum of Art Bulletin, New Series|volume=15|issue=9|year=1957|pages=200–204|doi=10.2307/3257752|jstor=3257752}}</ref> Die aura van onvoltooidheid wat deur baie van sy werke gewek word, soos die ''Lopende Man'', het op al hoe groter wordende mate die abstrakte beeldhouvorme van die 20ste eeu beïnvloed.<ref>Taillandier, 23.</ref> Rodin het 'n antieke rol van die beeldhouwerk herstel;– naamlik om die fisiese en intellektuele krag en energie van die menslike onderwerp vas te vang<ref name="gardner" />&nbsp;– en hy het beeldhouwerk bevry van herhalende tradisionele patrone. Sodoende het Rodin die fondasie vir groter eksperimentering in die 20ste eeu verskaf. Sy gewildheid word toegeskryf aan sy emosiebelaaide verteenwoordiging van gewone mans en vroue, en aan sy vermoë om die prag en patos te vind in die menslike "dier". Sy gewildste werke, soos ''Die Kus'' en ''Die Denker'' word wyd gebruik buite die fyn kunste as simbole van menslike emosie en karakter.<ref name="grove">{{cite web|title=Rodin, (François-)Auguste(-René)|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.072591|author=Lampert, Catherine|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Om Rodin se artistiese nalatenis te eerbiedig het die [[Google]] [[soekenjin]] se [[tuisblad]] 'n [[Google Doodle]] vertoon wat ''Die Denker'' bevat het ten einde Rodin se 172ste verjaardag op 12 November 2012 te vier. Rodin het 'n reuse artistiese invloed uitgeoefen. 'n Hele generasie beeldhouers het in sy werkswinkel gestudeer. Dit het Gutzon Borglum, Antoine Bourdelle, Constantin Brancusi, Camille Claudel, Charles Despiau, Malvina Hoffman, Carl Milles, François Pompon, Rodo, Gustav Vigeland, en Clara Westhoff ingesluit, alhoewel Brancusi later Rodin se erfenis verwerp het. Rodin het ook die werke van ander beeldhouers ondersteun, insluitende Aristide Maillol<ref>{{cite web |author=Hans de Roos |url=http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |date=2004 |title=Rodin's Approach to Art |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304092747/http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |archive-date=4 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en Ivan Meštrović, wie Rodin een keer "die grootste fenomeen tussen beeldhouers" genoem het.<ref>{{cite web|website=Syracuse University Archives|title=Ivan Meštrović Papers|url=http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|date=2011|author1=Ameena Mohammad|author2=Meg Mason|lastauthoramp=yes|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150906134906/http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|archivedate=6 September 2015|df=dmy-all}}</ref> Ander beeldhouers wie se werk beskryf is as verskuldig aan Rodin sluit Joseph Csaky,<ref name="Edith Balas, 1998">[https://archive.org/details/bub_gb_0T8LAAAAIAAJ Edith Balas, 1998, ''Joseph Csaky: A Pioneer of Modern Sculpture''], Philadelphia: American Philosophical Society</ref><ref name="Guggenheim">[http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 Solomon R. Guggenheim Museum, New York, ''Joseph Csáky'', Collection Online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150920164313/http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 |date=20 September 2015 }}</ref> Alexander Archipenko, Joseph Bernard, Henri Gaudier-Brzeska, Georg Kolbe,<ref>{{cite web |website=Museum of Modern Art |url=https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |title=German Expressionism: Georg Kolbe |author=Heather Hess |date=2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20161108020512/https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |archive-date=8 November 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Wilhelm Lehmbruck, Jacques Lipchitz, [[Pablo Picasso]], Adolfo Wildt,<ref>{{cite web|website=Peggy Guggenheim Collection|title=Adolfo Wildt|url=http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|access-date=14 Mei 2019|archive-date= 8 Maart 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200308151222/http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|url-status=dead}}</ref> en Ossip Zadkine in.<ref>{{cite web|website=Musée d'Orsay|url=http://www.musee-orsay.fr/en/events/exhibitions/in-the-musee-dorsay/exhibitions-in-the-musee-dorsay-more/article/oublier-rodin-20468.html?tx_ttnews%5BbackPid%5D=649&cHash=24aea49762|title=Leaving Rodin behind? Sculpture in Paris, 1905-1914|date=2006}}</ref><ref>{{cite web |website=Musée Rodin |title=Rodin and Modernism |url=http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015044108/http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |archive-date=15 Oktober 2015 |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=14 Mei 2019 }}</ref> [[Henry Moore]] het Rodin se invloed op sy werk erken.<ref>{{cite web |website=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |date=23 Maart 2013 |title=Henry Moore talks about Rodin's irresistible influence – from the archive |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20181118130830/https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |archive-date=18 November 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Verskeie rolprente is al gemaak wat Rodin as 'n prominente karakter of teenwoordigheid bevat. Dit sluit ''Camille Claudel'', 'n 1988 rolprent waarin [[Gérard Depardieu]] die rol van Rodin speel, ''Camille Claudel 1915'' van 2013, en ''Rodin'', 'n 2017 rolprent met Vincent Lindon as Rodin, in. In 2011 het die wêreldpremiére van Boris Eifman se nuwe ballet ''Rodin'' in [[Sint-Petersburg]], Rusland plaasgevind. Die ballet is opgedra aan die lewe en werk van Auguste Rodin en Camille Claudel.<ref>{{cite web|url=http://www.eifmanballet.ru/en/repertoire/rodin|title=Rodin|work=eifmanballet.ru|accessdate=14 March 2017}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|30em}} ==Bronne== <!-- NOT FOR BIBLIOGRAPHY/FURTHER READING SUGGESTIONS.--> <!-- ITEMS LISTED HERE MUST BE USED TO WRITE AND CITE THIS ARTICLE.--> *{{Cite book|editor-last=Crone |editor-first=Rainer |editor-first2=Siegfried |editor-last2=Salzmann |title=Rodin: Eros and Creativity |publisher=Prestel |year=1992 |location=Munich |isbn=3-7913-1809-8}} *{{Cite book|last=Elsen|first=Albert E.|title=Rodin|publisher=The [[Museum of Modern Art]]|year=1963|location=New York|lccn=63014847}} *{{Cite book|last=Getsy|first=David|title=Rodin: Sex and the Making of Modern Sculpture|publisher= Yale University Press|year=2010|location=New Haven|isbn=0-300-16725-3}} *{{cite book|title=World of Rodin, 1840-1917|last=Hale|first=William Harlan|origyear=1969|year=1973|publisher=Time-Life Books|location=New York|edition=Time-Life Library of Art|lccn=70105511}} *{{Cite book|title=History of Art|last=Janson|first=H. W.|authorlink=H.W. Janson|edition=3rd|year=1986|publisher=Harry N. Abrams|location=New York|isbn=0-8109-1094-2}} *{{Cite book|title=Rodin|author1=Jianou, Ionel |author2=Goldscheider, C. |lastauthoramp=yes |year=1967|publisher=Arted, Editions d'Art|location=Paris|lccn=68084071}} *{{Cite book|last=Lampert|first=Catherine|title=Rodin: Sculpture and Drawings|publisher= Yale University Press|year=1986|location=New Haven|isbn=0-7287-0504-4}} *{{Cite book|last=Le Normand-Romain|first=Antoinette|title=The Bronzes of Rodin|publisher= Editions de la Réunion des Musées Nationaux|year=2007|location=Paris}} *{{Cite book|last=Ludovici|first=Anthony|title=Personal Reminiscences of Auguste Rodin|publisher= John Murray|year=1926|location=London}} *{{Cite book|last=Morseburg|first=Jeffrey|title=The Indefatigable Miss Hallowell|year=2010}} (Online Essay) *{{Cite book|title=Rodin|last=Taillandier|first=Yvon|year=1977|publisher=Crown Trade Paperbacks|location=New York|isbn=0-517-88378-3}} *{{Cite book|last=Tucker|first=William|title=Early Modern Sculpture|year=1974|publisher=[[Oxford University Press]]|location=New York|isbn=0-19-519773-9}} *{{Cite book|last=Weisberg|first=Gabriel|title=The Documented Image, Visions in Art History|year=1987|publisher=[[Syracuse University Press]]|location=New York|isbn=978-0815624103}} *{{Cite book|last=Rodin|first=Auguste|title=Art: Conversations with Paul Gsell|publisher= University of California Press|year=1984|location=Berkeley|isbn=0-520-05887-9}} *{{Cite book|last=[[Royal Academy of Arts]]|title=Rodin|publisher=Royal Academy of Arts|year=2006|location=London}} ==Verdere leeswerk== * Corbett, Rachel, ''You Must Change Your Life: the Story of Rainer Maria Rilke and Auguste Rodin'', New York: W. W. Norton and Company, 2016. *{{cite book|last1=Chevillot|first1=Catherine|last2=Marraud|first2=Hélène|last3=Pinet|first3=Hélène|last4=[[John Adamson (publisher)|Adamson, John]] (transl.)|first4= |title=Rodin: The Laboratory of Creation|date=November 2014|publisher=Éditions Faton|location=Dijon|isbn=9782878442007}} *{{cite book|last1=Le Normand-Romain|first1=Antoinette|title=Rodin|date=September 2014|publisher=Abbeville|location=New York|isbn=9780789212078}} *{{Cite book|last=Miller|first=Joan Vita|title= Rodin: the B. Gerald Cantor Collection |year=1986|publisher=Metropolitan Museum of Art|location=New York|isbn=9780870994432 | url=http://libmma.contentdm.oclc.org/cdm/compoundobject/collection/p15324coll10/id/99556}} * Vincent, Clare. [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm "Auguste Rodin (1840–1917)."] In ''Heilbrunn Timeline of Art History''. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000–. (October 2004) ==Eksterne skakels== * [http://www.musee-rodin.fr/ Musée Rodin, Parys] * [https://www.amisderodin.fr/en/ Friends of Rodin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190714185645/https://www.amisderodin.fr/en/ |date=14 Julie 2019 }}, vereniging van lede wat handel met alles betreffende en/of oor Auguste Rodin * [http://www.rodinmuseum.org/ Rodin Museum, Philadelphia] *[http://www.nga.gov/content/ngaweb/Collection/artist-info.2251.html#works Auguste Rodin by die Nasionale Kunsgallery] * [http://museum.stanford.edu/view/rodin.html Rodin Versameling, Stanford-universiteit] * [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm Auguste Rodin: Tydlyn van Kunsgeskiedenis] ''Metropolitan Museum of Art'' * [https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/exhibitions/2755/Rodin%3A_The_Cantor_Gift_to_The_Brooklyn_Museum?referring-q=Rodin/ Rodin Uitstalling] by die ''Brooklyn Museum'' Nov 1987- Jan 1988 * [http://www.ils.salford.ac.uk/library/resources/special/butterworth.xml#Butterworth%20Family%20Papers Korrespondensie met Walter Butterworth] gehou by die Universiteit van Salford * [http://www.publicartfund.org/view/exhibitions/5856_rodin_at_rockefeller_center Openbare kunstefonds: Rodin by die ''Rockefeller Center''] * [http://www.canal-educatif.fr/en/videos/art/2/rodin/gates-of-hell.html Dokumentêre program oor Rodin se werk] * {{Internet Archive author |sname=Auguste Rodin}} *{{cite book|title=Augusue Rodin, ''deur Ranier Marie Rilke, vertaal vanuit die Duitse taal deur Jessie Lemont en Hans Trausil''|year=1919|url=https://catalog.hathitrust.org/Record/001467617}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Rodin, Auguste}} [[Kategorie:Franse beeldhouers]] [[Kategorie:Franse drukkers]] [[Kategorie:Geboortes in 1840]] [[Kategorie:Sterftes in 1917]] ta5fouqe85kysvxl20ukk516ell5i34 2519719 2519718 2022-08-17T04:14:05Z Mieliestronk 53283 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Auguste Rodin | beeld = Auguste Rodin fotografato da Nadar nel 1891.jpg | beeldonderskrif = | beeldgrootte = 250px | geboortenaam = François-Auguste-René Rodin | geboortedatum = {{birth date|df=yes|1840|11|12}} | geboorteplek = [[Parys]], Frankryk | sterfdatum = {{death date and age|df=yes|1917|11|17|1840|11|12}} | sterfteplek = [[Meudon]], Frankryk | nasionaliteit = Frans | ouers = Marie Cheffer en Jean Baptiste Rodin | veld = Beeldhouwerk, teken | opleiding = | beïnvloed deur = | toekennings = [[Légion d'Honneur]] | werke = {{unbulleted list |''[[The Age of Bronze]] (L'age d'airain), 1877'' |''[[The Walking Man]] (L'homme qui marche)'', 1877–78 |''[[The Burghers of Calais]] (Les Bourgeois de Calais)'', 1889 |''[[The Kiss (Rodin sculpture)|The Kiss]]'', 1889 |''[[The Thinker]] (Le Penseur)'', 1902}} }} '''François Auguste René Rodin''' (* [[12 November]] [[1840]] – † [[17 November]] [[1917]]), bekend as '''Auguste Rodin''' ([[Engels]]:oʊ|ˈ|ɡ|uː|s|t|_|r|oʊ|ˈ|d|æ|n|,_|r|oʊ|ˈ|d|æ̃}}; [[Frans]]:oɡyst ʁɔdɛ̃), was 'n Franse [[beeldhouer]].<ref>{{cite news |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |title=Auguste Rodin - Art History - Oxford Bibliographies - obo |access-date=24 Maart 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190714185654/https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |archive-date=14 Julie 2019 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Hoewel Rodin in die algemeen beskou word as die vader van moderne beeldhouwerk,<ref>William Tucker, ''Early Modern Sculpture: Rodin, Degas, Matisse, Brancusi, Picasso, Gonzalez'', 16.</ref> het hy nie deur sy werk teen die verlede probeer rebelleer nie. Hy was op 'n tradisionele wyse opgevoed, en het 'n soort vakman-benadering tot sy werk gehad, en gestrewe na akademiese erkenning,<ref name="H76">Hale, 76.</ref> hoewel hy nooit deur Parys se vooraanstaande kunsskool aanvaar is nie. Rodin het oor 'n unieke vermoë beskik om 'n ingewikkelde, abstrakte en verwikkelde oppervlak in [[klei]] te vorm. Baie van sy mees noemenswaardige beeldhouwerke was gedurende sy leeftyd gekritiseer. Sy werke het vernaamlik gebots met die oorheersende figuratiewe beeldhoutradisies, waarin werke dekoratief, formulaïes of hoogs tematies was. Rodin se mees oorspronklike werk het afgewyk van tradisionele temas van mitologie en [[allegorie]], het die menslike liggaam met realisme gemodelleer, en het individuele karakter en fisiese eienskappe vooropgestel bo alle ander oorwegings. Rodin was sensitief tot die kontroversie wat met sy werk gepaardgegaan het, maar het geweier om sy styl te verander. Rodin se opeenvolgende werke het egter toenemende guns van die regering en die kunsgemeenskap geniet. Van die onverwagte realisme van sy eerste groot figuur- geïnspireer deur sy reis na Italië in 1875 - tot die onkonvensionele gedenktekens wat hy later sou maak, het Rodin se reputasie gegroei, en het Rodin die oorheersende Franse beeldhouer van sy era geword. Teen 1900 was hy 'n wêreldbekende kunstenaar. Gegoede private kliënte het Rodin se werk nagejaag na sy Wêreldskou-uitstalling, en hy was vriende met verskillende hoëprofiel intellektuele en kunstenaars. Sy studente het Antoine Bourdelle, Camille Claudel, Constantin Brâncuși, en Charles Despiau ingesluit. Hy het met sy lewenslange metgesel, Rose Beuret, in die laaste jaar van hul lewens getrou. Sy beeldhouwerke het na sy dood in 1917 'n insinking in hul gewildheid beleef, maar binne 'n paar dekades was sy erfenis ongetwyfeld verseker. Rodin bly een van die min beeldhouers wat wyd bekend is buite die visuele kunste-gemeenskap. ==Biografie== ===Vormingsjare=== Rodin is in 1840 as die tweede kind van Marie Cheffer en Jean-Baptiste Rodin in [[Parys]] gebore. Die gesin was deel van die werkersklas en Rodin se vader was 'n klerk in die polisiedepartement.<ref>{{cite magazine |magazine=[[The New Yorker]] |first=Peter |last=Schjeldahl |title=The Stubborn Genius of Auguste Rodin |url=https://www.newyorker.com/magazine/2017/10/02/the-stubborn-genius-of-auguste-rodin |quote=Rodin was a child of the working class. (His father was a police clerk.) |access-date=7 Oktober 2017}}</ref> Rodin het grootliks homself onderrig,<ref>"(François) Auguste (René) Rodin." ''International Dictionary of Art and Artists''. St. James Press, 1990. Reproduced in Biography Resource Center. Farmington Hills, Mich.: Thomson Gale. 2006.</ref> en het op die ouderdom van tien jaar begin teken. Tussen die ouderdom van 14 en 17 jaar het hy by die ''Petite École'' studeer, 'n skool wat spesialiseer in [[kuns]] en [[wiskunde]], en waar hy ook die vakke teken en skilder geneem het. Sy tekenonderwyser Horace Lecoq de Boisbaudran het daarin geglo dat die persoonlikheid van sy leerlinge eerste ontwikkel moet word sodat hulle met hul eie oë kon waarneem en uit herinnering teken, en Rodin het later in sy lewe groot waardering vir hierdie onderwyser uitgespreek.<ref>Jianou & Goldscheider, 31.</ref> Hy het by die ''Petite École'' die eerste keer kennis gemaak met Jules Dalou en Alphonse Legros. [[Lêer:Auguste Rodin, Paris, c1862 by Charles Hippolyte Aubry.jpg|duimnael|left|150px|Rodin, ongeveer 1862.]] In 1857 het Rodin 'n kleimodel van 'n metgesel aan die École des Beaux-Arts gesubmiteer ten einde toegang daartoe te verkry; hy het egter nie geslaag nie, en twee verdere aansoeke was ook geweier.<ref name="nytobit">{{cite news | title = Rodin, Famous Sculptor, Dead | work = The New York Times | page = E3 | date = 18 November 1917 }}</ref> Die toelatingsvereistes by die ''Grande École'' was nie besonders straf nie,<ref>Hale, 40.</ref> en daarom was die weierings groot terugslae vir die jong Rodin. Rodin se onvermoë om toegang te kry kon dalk die gevolg gewees het van die beoordelaars se Neoklasistiese smaak, terwyl Rodin opgelei was in ligte, 18de eeuse beeldhouwerk. Hy het die ''Petite École'' in 1857 verlaat, en vir die grootste deel van die volgende twee dekades sy brood as ambagsman verdien. Hy het gedurende die tydperk dekoratiewe voorwerpe en argtitekturele verfraaiings gemaak. Rodin se suster Maria, wat twee jaar sy senior was, is in 1862 in 'n klooster aan peritonitis dood, en Rodin was oortrek met skuld omrede hy haar bekendgestel het aan 'n ontroue minnaar. Hy het weggedraai van kuns af en aangesluit by die Katolieke orde van die Kongregasie van die Geseënde Sakrament. Sint Pieter Juliaan Eymard, stigter en hoof van die kongregasie, het Rodin se talent herken en sy ongeskiktheid vir die Orde aangevoel, en dus het hy Rodin aangemoedig om voort te gaan met sy beeldhouwerk. Rodin het teruggekeer na sy werk as versierder terwyl hy klasse geneem het saam met die beeldhouer van dieretonele, Antoine-Louis Barye. Die onderwyser se aandag aan detail en sy fynverwerkte aantoon van die spiere van diere wat in beweging is het Rodin baie beïnvloed.<ref name="morey">{{cite journal|last=Morey|first=C. R.|title=The Art of Auguste Rodin|journal=The Bulletin of the College Art Association of America|volume=1|issue=4|year=1918|pages=145–154|doi=10.2307/3046338|jstor=3046338}}</ref> In 1864 het Rodin begin saamwoon met 'n jong naaldwerkster genaamd Rose Beuret (gebore in Junie 1844),<ref>{{cite web |url=http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |title=Auguste Rodin - Biography |work=rodin-web.org |access-date=14 Maart 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319123415/http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |archive-date=19 Maart 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> saam met wie hy vir die res van sy lewe met 'n wisselende mate van toegewydheid gewoon het. Die paartjie het 'n seun gehad genaamd Auguste-Eugène Beuret (1866–1934).<ref>Date of death from Elsen, 206.</ref> Daardie jaar het Rodin sy eerste beeldhouwerk vir 'n uitstalling aangebied en ingeskryf by die studio van Albert-Ernest Carrier-Belleuse, 'n suksesvolle massa-produsent van ''objets d'art''. Rodin het tot 1870 as Carrier-Belleuse se hoof-assistent gewerk en het onder meer die dekorasie van dakke, trappe en deure hanteer. Met die koms van die [[Frans-Pruisiese oorlog]] was Rodin opgeroep om te dien in die Franse Nasionale Wag, maar sy diens was as gevolg van sy swak sig baie vlugtig gewees.<ref>Jianou & Goldscheider, 34.</ref> Die werk vir versierders het as gevolg van die oorlog opgedroog, en tog moes Rodin sy gesin ondersteun, aangesien armoede 'n voortgesette probleem vir hom was tot omtrent die ouderdom van dertig.<ref name="tabhhj">Jianou & Goldscheider, 35.</ref> Carrier-Belleuse het hom gou daarna versoek om by hom in België aan te sluit, waar hulle gewerk het op ornamentasie vir die Brussel Aandelebeurs. Rodin het beplan om vir 'n paar maande in België te bly, maar het inderdaad die volgende ses jare buite Frankryk gebly. Dit was 'n belangrike tydperk in sy lewe.<ref name="tabhhj" /> Hy het in die tydperk ondervinding en vaardighede as ambagsman opgetel, maar niemand het sy kuns gesien nie, en dit het in sy werkswinkel gestaan aangesien hy nie kon bekostig om dit te giet nie. Sy verhouding met Carrier-Belleuse het in tussen versleg, maar hy het egter ander werk in Brussel gevind, en het sommige van sy werke in kunskamers vertoon. Sy metgesel, Rose, het ook by hom aangesluit. Toe Rodin genoeg geld bymekaargemaak het, het hy Italië vir twee maande in 1875 besoek, toe hy aangetrek was tot die werke van [[Donatello]] en [[Michelangelo]]. Hulle werke het 'n diepgaande invloed gehad op sy artistiese rigting.<ref>Hale, 49–50.</ref> Rodin het gesê, "Dit is Michelangelo wat my bevry het van akademiese beeldhouwerk."<ref>Taillandier, 91.</ref> Met sy terugkeer na België, het hy begin werk aan die beeldhouwerk ''Die Era van Brons'', 'n lewensgrootte manlike figuur, wie se realisme die aandag op Rodin gevestig het, maar gelei het tot aantygings van oneerlikheid-die werk se realisme en skaal was van so 'n aard dat kritici beweer het dat hy die werk gegiet het van 'n lewendige model. Baie van Rodin se latere werk was op eksplisiete wyse groter of kleiner as lewensgrootte, deels te wyte aan sy begerigheid om die dwaasheid van sulke bewerings te weerlê. ===Artistieke onafhanklikheid=== [[Lêer:Auguste Rodin, 1884.jpg|duimnael|left|''Auguste Rodin'', [[John Singer Sargent]], 1884]] Rose Beuret en Rodin het in 1877 na Parys teruggekeer, en het tuisgegaan in 'n klein woonstel by die Linkeroewer. Rodin se lewe was egter oorlaai met tragiek: sy moeder, wat graag wou sien dat haar seun in die huwelik tree, was dood, en Rodin se vader was blind en seniel. Rodin se skoonsuster, tante Thérèse moes vir sy vader sorg en hom verpleeg. Rodin se elfjaar-oue seun Auguste, wie se ontwikkeling agter was, was ook in die sorg geplaas van die behulpsame Thérèse. Rodin het in essensie sy seun vir ses jare ge-abandoneer,<ref>Hale, 65.</ref> en sou regdeur sy lewe 'n baie beperkte verhouding hê met sy seun. Rodin se vader en sy seun het ook nou by die paartjie aangesluit in die woonstel, met Rose as die versorger. Die beweringe van vervalsing wat betref Rodin se ''Die Era van Brons'' wou ook nie gaan lê nie. Rodin het in al hoe groter wordende mate die geselskap van jong dames in Parys opgesoek, en Rose het op die agtergrond gebly. Rodin het sy brood verdien deur samewerking met meer gevestigde beeldhouers op openbare werke, soos gedenktekens en neo-barokstukke in die styl van Carpeaux.<ref name="j638">Janson, 638.</ref> Wat betref kompetisies en wedywering vir kommissies het hy modelle van [[Denis Diderot]], [[Jean-Jacques Rousseau]], en Lazare Carnot gesubmiteer, maar dit was egter alles tevergeefs. Hy het op sy eie tyd op studies gewerk wat gelei het tot die skepping van sy volgende belangrike werk, ''Sint Johannes die Doper wat Preek''. [[Lêer:Camille Claudel.jpg|alt=Head and shoulders of a young, dark haired woman looking downward.|duimnael|right|180px|Camille Claudel (1864–1943)]] [[Lêer:August rodin dornac 1898.jpg|duimnael|left|250px|Rodin in sy studio.]] In 1880 het Carrier-Belleuse&nbsp;– nou die kunsdirekteur van die [[Sèvres]] nasionale [[porselein]] fabriek&nbsp;– aan Rodin 'n deeltydse werk as ontwerper gebied. Die aanbod was deels 'n gebaar van versoening, en Rodin het dit aanvaar. Die deel van Rodin wat 18de eeuse smake en modes waardeer het, was gestimuleer, en hy het homself heelhuids gedompel in ontwerpe vir vase en tafelornamente wat die fabriek regoor Europa bekend gemaak het.<ref>Hale, 70.</ref> Die artistieke gemeenskap het sy werk waardeer, en Rodin was na die Paryse Salons uitgenooi deur vriende soos die skrywer Léon Cladel. Gedurende Rodin se vroeë verskynings by hierdie sosiale geleenthede, het hy as skaam en teruggetrokke voorgekom;<ref name="H71">Hale, 71.</ref> maar gedurende sy latere jare, soos wat sy bekendheid gegroei het, het hy egter die spraaksaamheid en temperament begin ten toon stel waarom hy beter bekend was. Die Franse staatsman Leon Gambetta het sy begeerte om Rodin te ontmoet uitgedruk, en die beeldhouer het hom beïndruk toe hulle ontmoet het by 'n salon. Gambetta het op sy beurt voorspraak vir Rodin gemaak by verskeie regeringsministers, wat waarskynlik Edmond Turquet, die Ondersekretaris van die Department van Fynkunste, ingesluit het, en wie Rodin uiteindelik sou ontmoet.<ref name="H71" /> Rodin se verhouding met Turquet was besonders lonend: deur hom het hy die 1880 opdrag gewen om 'n portaal vir 'n beplande museum van dekoratiewe kunste te ontwerp. Rodin het die grootste deel van die volgende vier dekades gespandeer in die uitbreiding van sy ''Hekke van die Hel'', 'n onvoltooide portaal vir 'n museum wat nooit gebou was nie. Baie van die portaal se figure het opsigself beeldhouwerke geword, insluitende Rodin se uiters bekende ''Die Denker'' en ''Die Kus''. Saam met die opdrag van die museum het 'n gratis studio gekom, wat aan Rodin 'n nuwe vlak van artistiese vryheid besorg het. Hy het gou opgehou om by die porseleinfabriek te werk, synde dat sy inkomste verdien is uit private opdragt.<ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1883 het Rodin ingestem om in sy afwesigheid toesig te hou oor 'n kursus vir die beelhouer Alfred Boucher, en daar het hy die agtienjarige Camille Claudel ontmoet. Die twee het 'n passievolle maar stormagtige verhouding gehad en mekaar wedersyds op artistieke vlak beïnvloed. Claudel het Rodin as model geïnspireer van baie van sy figure is op haar gebaseer. Sy was ook 'n talentvolle beeldhouer en het hom bygestaan met sy opdragte. <ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> Alhoewel Rodin besig was met ''Die Hekke van Hel'' het hy ander opdragte ook ontvang. Hy het 'n geleentheid nagejaag om 'n historiese monument vir die dorp van [[Calais]] te ontwerp. Rodin was in 1891 gekies om 'n monument te maak wat opgedra is aan die Franse skrywer [[Honoré de Balzac]]. Beide beeldhouwerke se styl was egter in stryd met tradisionele smaak, en is met wisselende mate van afkeuring begroet deur die organisasies wat die werke aangevra het. Rodin was agter steeds besig om ondersteuning te verkry van die verskillende bronne wat hom bekend gemaak het.<ref>verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1889 het die Paryse Salon Rodin uitgenooi om 'n beoordelaar te wees op sy artistieke beoordelingspaneel. Alhoewel Rodin se loopbaan aan die opkom was, het beide Claudel en Beuret ongeduldig begin raak met Rodin se "dubbellewe". Claudel en Rodin het 'n [[wikt:atelier|atelier]] by 'n klein ou kasteel gedeel, maar Rodin het geweier om sy bande met Beuret op te sê, synde sy lojale metgesel gedurende die "maer jare", asook die moeder van sy seun. Gedurende een afwesigheid, het Rodin aan Beuret geskryf, "Ek dink aan hoe baie jy my moes liefgehad het om op te sit met my beuselagtighede...Ek bly, in alle liefde, jou Rodin."<ref>Hale, 75.</ref> Claudel en Rodin se paaie het in 1898 geskei.<ref>{{cite web|title=(1) Camille Claudel|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.018005.1|author=Ward-Jackson, Philip|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Claudel het verskeie jare daarna 'n senuweeineenstorting gehad en was vir dertig jaar tot haar dood in 1943 deur haar familie in 'n inrigting vir geestesongesteldheid geplaas, ten spyte van pogings deur dokters om aan haar moeder en broer te verduidelik dat sy nie ongesteld was nie.<ref name="Scandalous Women">{{cite book|last=Kerri Mahon|first=Elizabeth|title=Scandalous Women: The Lives and Loves of History's Most Notorious Women|year=2011|publisher=Penguin Group|location=New York|isbn=9780399536458|page=279}}<!--|accessdate=3 Maart 2014--></ref> ==Werke== [[Lêer:Rodin The bronze age.jpg|alt=Life-sized nude stature of a male on a pedestal on display in a museum.|duimnael|right|150px|''Die Era van Brons'' (1877).]] [[Lêer:Brooklyn Museum - M. Auguste Rodin - Edward Steichen.jpg|duimnael|left|150px|M. Auguste Rodin - foto deur [[Edward Steichen]], ca. 1911]] In 1864 het Rodin sy eerste beeldhouwerk,''Die Man met die Gebreekte Neus'', aan die Parys Salon gesubmiteer vir 'n uitstalling. Die model was 'n bejaarde straatportier van die buurt. Die ongewone [[brons]]stuk was nie 'n tradisionele [[borsbeeld]] nie, maar in stede hiervan was die kop "afgebreek" by die nek, die neus was plat en skeef, en die agterkant van die kop was afwesig. (dit het van die klei model afgeval gedurende 'n ongeluk) Die werk het klem geplaas op tekstuur, asook op die emosionele toestand van die model; dit het die "onvoltooidheid" geïllustreer wat baie van Rodin se latere werke sou karakteriseer.<ref>Janson, 637.</ref> Die Salon het die werk verwerp. ===Vroeë figure: die inspirasie van Italië=== In Brussel het Rodin, nadat hy van Italië teruggekeer het, sy eerste volskaalse werk geskep naamlik, ''Die Era van Brons''. Die werk was gemodelleer op 'n Belgiese soldaat, en het sy inspirasie geput uit [[Michelangelo]] se ''Sterwende Slaaf'', waarop Rodin gelet het op sy besoeke aan die [[Louvre]]. Rodin het gepoog om [[Michelangelo]] se bemeestering van die menslike vorm te kombineer met sy eie sin van menslike natuur, en het sy model van alle hoeke bestudeer, op rus en in beweging. Hy het 'n leer bestyg vir bykomende perspektiewe, en het kleimodelle gemaak wat hy by kerslig bestudeer her. Die resultaat was 'n lewensgrootte, goed geproporsioneerde naakfiguur, wat op ongewone wyse met sy regterhand bo op sy kop staan, terwyl sy linkerhand aan sy linkersy is, die voorarm parallel met die liggaam. In 1877 het die werk sy buiging in Brussel gemaak, en is daarna by die Parys Salon gewys. Die standbeeld se klaarblyklike gebrek aan 'n tema was vir kritici 'n steen des aanstoots in dat dit nòg mitologie, nòg 'n edele historiese gebeurtenis herdenk het-en omdat dit nie duidelik was of Rodin wel 'n tema in gedagte gehad het nie.<ref>Hale, 50.</ref> Rodin het aanvanklik die titel ''Die Oorwonne'' aan die werk gegee, in welke vorm die linkerhand 'n spies vasgeklem het, maar hy het die spies verwyder omdat dit teen sekere hoeke die torso versper het. Na nog twee tussentydse titels, het Rodin uiteindelik die titel ''Die Era van Brons'' aan die werk gegee, wat die [[Bronstydperk]] voorstel, en in Rodin se woorde, "die man wat uit die natuur uit opstaan".<ref name="H51">Hale, 51.</ref> Later het Rodin egter gesê dat wat hy in gedagte gehad het "bloot 'n eenvoudige stuk beeldhouwerk was sonder verwysing na enige onderwerp".<ref name="H51" /> Die werk se bemeestering van vorm, lig en skadu maak dat dit so realistiese daaruitsien, dat Rodin van ''Surmoulage'' beskuldig is-te wete die giet van 'n werk vanaf 'n lewende persoon se liggaam. Rodin het die bewering ontken, en aan koerante geskryf en fotos geneem van die model om te wys dat die beeldhouwerk van die model verskil het. Rodin het daarop aangedring dat 'n ondersoek gehou word, en was uiteindelik onskuldig bevind deur 'n komitee van beeldhouers. Behalwe vir die valse bewerings, het die werk ook kritici gepolariseer. Dit was skaars aanvaar vir tentoonstelling by die Parys Salon, en kritici het dit vergelyk met 'n "standbeeld van 'n slaapwandelaar" en dit " 'n baie akkurate kopie van 'n lae tipe" genoem. <ref name="H51" /> Andere het die stuk en Rodin se integriteit verdedig. Die regeringsminister Turquet het die stuk bewonder, en "Die Era van Brons" was deur die staat vir 2,200 Frank gekoop;– die prys wat dit Rodin gekos het om dit in brons te laat giet.<ref name="H51" /> [[Lêer:St-John-the-Baptist-Preaching.jpg|alt=Nude man holding is hand out, as if explaining a point.|duimnael|upright|''Sint Johannes die Doper wat preek'' (1878).]] Die tweede manlike naakfiguur, ''Sint Johannes die Doper wat preek'', was in 1878 voltooi. Rodin het probeer om nog 'n aanklag van ''surmoulage'' te vermy deur die standbeeld groter as lewensgrootte te maak: ''Sint Johannes'' is byna 6' 7" <nowiki>'' lank</nowiki> (2&nbsp;m). Terwyl ''Die Era van Brons'' staties geposisioneer is, wil dit voorkom asof ''Sint Johannes'' nadertree aan die aanskouer. Die effek word behaal, ten spyte daarvan dat beide die figuur se voete ferm op die grond geplant is-'n tegniese prestasie wat deur die meeste kontemporêre kritici opgelet is.<ref>Hale, 80.</ref> Rodin het hierdie teenstellende posisie verkies om, in sy eie woorde, "tegelykertyd... aansigte van 'n voorwerp ten toon te stel wat eintlik slegs op opeenvolgende wyse gesien kan word".<ref name="H68">Hale, 68.</ref> Ten spyte van die titel ''Sint Johannnes die Doper wat preek'' het die werk nie 'n duidelike godsdienstige tema gehad nie. Die model, 'n Italiaanse lyfeiene wat homself by Rodin se studio aangemeld het, het beskik oor 'n idiosinkratiese sin vir beweging wat Rodin wou vasvang of verewig. Rodin het gedink aan [[Johannes die Doper]], en het die assosiasie na die titel van die werk oorgedra. <ref name="H68" /> In 1880 het Rodin die werk aan die Paryse Salon gesubmiteer. Kritici was steeds meestal afwysend oor die werk, maar die stuk het derde geëindig in die Salon se kategorie vir beeldhouwerk.<ref name="H68" /> Ten spyte van die onmiddellike ontvangs van ''Sint Johannes'' en ''Die Era van Brons'', het Rodin bekendheid daardeur verwerf. Studente het hom by sy studio opgesoek, sy werk geprys, en die bewerings van ''surmoulage'' verwerp. Die artistiese gemeenskap was derhalwe nou goed bekend met die naam van Rodin. ===''Die Hekke van Hel''=== [[Lêer:Zürich - Kunsthaus - Rodin's Höllentor IMG 7384 ShiftN.jpg|alt=Ornate, bronze door panels and frame showing figures and scenes in relief.|duimnael|upright|''Die Hekke van Hel'' (onvoltooid), Kunsthaus Zürich]] 'n Opdrag om 'n ingang vir Parys se beplande Museum van Dekoratiewe Kunste te ontwerp was in 1880 aan Rodin toegeken.<ref name="j638" /> Alhoewel die museum nooit gebou was nie, het Rodin regdeur sy lewe daaraan gewerk. ''Die Hekke van Hel'' was 'n monumentale groep beeldhouwerke wat tonele uit [[Dante Alighieri|Dante]] se ''Inferno'' in hoë reliëf tentoonstel. Omdat Rodin dikwels 'n gebrek aan 'n duidelike begrip van sy groot werke gehad het, het hy daarvoor opgemaak met harde werk en 'n strewe na perfeksie.<ref name="elsen35">Elsen, 35.</ref> ''Die Hekke'' is deur Rodin uitgedink terwyl hy steeds die ''surmoulage'' kontroversie in gedagte gehad het: "...Ek het die ''Sint Johannes'' gemaak ten einde [die beweringe van gietwerk vanaf 'n model] te weerlê, maar het slegs gedeeltelik daarin geslaag. Ten einde vir eens en vir altyd te bewys dat ek net so goed soos ander beeldhouers van lewendige tonele beeldhouwerk kon doen, het ek dit my voorneme gemaak... om die beeldhouwerk op die deur van figure te maak wat kleiner as lewensgroot was." <ref name="elsen35" /> Die wette van komposisie het egter geswig voor ''Die Hekke'' se ongeordende en ongetemde tentoonstelling van Hel. Die figure en groepe in hierdie werk, synde Rodin se meditasie op die toestand van Man, is fisies en moreel geïsoleer in hul foltering.<ref name="qgzhpg">Jianou & Goldscheider, 41.</ref> ''Die Hekke van Hel'' bestaan uit honderd-ses-en-tagtig figure in sy finale figurasie.<ref name="qgzhpg" /> Baie van Rodin se bekendste beeldhouwerke het as ontwerpe of figure vir hierdie werk begin,<ref name="morey" /> soos bv. ''Die Denker'', ''Die Drie Skadu's'', en ''Die Kus'', en was slegs later voorgestel as aparte en onafhanklike werke. Ander bekende werke wat afkomstig is van ''Die Hekke'' is ''Ugolino'', ''Gevalle Karjatid wat Haar Steun Dra'', ''Fugit Amor'', ''Sy Wat Eens die Helmetmaker Se Pragtige Vrou Was'', ''Die Vallende Man'', en ''Die Verlore Seun''. [[Lêer:The Thinker, Rodin.jpg|duimnael|160px|Rodin se ''Die Denker'' (1879–1889) is een van die bekendste werke in die beeldhoukuns.]] ''Die Denker'' (oorspronklike titel, ''Die Digter'', na aanleiding van Dante) sou een van die bekendste beeldhouwerke in die wêreld word. Die oorspronklike was 'n hoë bronsstuk wat tussen 1879 en 1889 geskep is, en wat ontwerp was vir ''Die Hekke''<nowiki>'</nowiki> lintel, waarvandaan die figure sou neerkyk op Hel. Terwyl ''Die Denker'' duidelik vir Dante voorstel, is aspekte of eienskappe van die Bybelse [[Adam]], die mitologiese [[Prometheus]],<ref name="j638" /> en Rodin self aan dit toegeskryf.<ref name="bell" /><ref name="alhadeff" /> Ander waarnemers wou die klem op die klaarblyklike intellektuele tema van ''Die Denker'' wegneem, en het in stede daarvan klem geplaas op die rowwe en ongebonde fisieke en emosionele aura wat daaruit voortvloei. <ref>Taillandier, 42, 46, 48.</ref> ===''Die Burgers van Calais''=== [[Lêer:The.burg.of.calais.london.arp.750pix.jpg|alt=See adjacent text.|duimnael|''Die Burgers van Calais'' (1884–ca. 1889) in die Victoria Toring-tuine, Londen, Engeland.]] Die dorp Calais het reeds vir dekades 'n historiese monument gekontempleer, toe Rodin van die projek te hore gekom het. Hy het die opdrag nagejaag, en was geïnteresseerd in die middeleeuse motif en patriotiese tema. Die burgemeester van Calais was in die versoeking geplaas om Rodin daar en dan aan te stel toe hy besoek afgelewer het aan Rodin se studio, en die voorgenome werk was gou goedkeur, met Rodin as die argitek. Dit sou die ses inwoners van Calais gedenk wat hul lewens opgegee het om hul mede-inwoners te red. Gedurende die [[Honderdjarige Oorlog]] het die leër van Koning [[Eduard III van Engeland]] vir Calais beleër, en Eduard het bevel gegee dat die dorp se bevolking op groot skaal gedood word. Hy het egter ingestem om die bevolking te spaar, indien ses van die belangrikste burgers of inwoners na hom toe sou kom en bereid sou wees om te sterf, ontbloot en kaalvoet met toue om hul nekke. Toe die burgers hul verskyning gemaak het, het hy bevel gegee dat hulle tereggestel word, maar het hulle kwytgeskeld toe sy koningin, Philippa van Hainault, hom gesmeek het om hul lewens te spaar. ''Die Burgers van Calais'' stel die mans voor soos hulle vertrek na die koning se kamp, met sleutels vir die dorp se hekke en vesting. Rodin het in 1884 met die projek begin, geïnspireer deur die kronieke van die beleg deur Jean Froissart.<ref name="swedberg">{{cite journal|last=Swedberg|first=Richard|title=Auguste Rodin's ''The Burghers of Calais'': The Career of a Sculpture and its Appeal to Civic Heroism|journal=Theory, Culture & Society|volume=22|issue=2|pages=45–67|year=2005|doi=10.1177/0263276405051665}}</ref> Alhoewel die dorp 'n allegoriese, heroïese stuk werk, met as hooffiguur Eustache de Saint-Pierre, die oudste van die ses mans, in die vooruitsig gestel het, het Rodin die beeldhouwerk gesien as 'n studie in die verwikkelde en komplekse emosies waaraan die ses mans onderhewig was. Toe Rodin reeds vir 'n jaar met die werk besig was, was die Calais komitee nie beïndruk met sy vordering nie. Rodin het daarop sy bereidwilligheid om die projek te beëindig, eerder as om sy ontwerp te wysig ten einde die komitee se konserwatiewe verwagtinge te bevredig, bekend gemaak, maar hulle het hom aangesê om voort te gaan daarmee. In 1889 was ''Die Burgers van Calais'' die eerste keer tot algemene lof uitgestal. Dit is 'n brons beeldhouwerk wat twee ton (1,814&nbsp;kg) weeg, en die figure daarvan is 6,6&nbsp;voet (2&nbsp;m) lank.<ref name="swedberg" /> Die ses manlike figure wat daarin voorgestel word, vorm nie 'n verenigde, heroïese front nie;<ref name="apollo">{{cite journal|author=Stocker, Mark|title=A simple sculptor or an apostle of perversion?|journal=Apollo|pages=94–97|volume=164|issue=537|date=November 2006}}</ref> maar elkeen is eerder geïsoleer van sy broers, en beraadslaag en voer sy eie indiwiduele stryd met sy verwagte noodlot. Rodin het gou daarna voorgestel dat die monument se hoë voetstuk verwyder word, want hy wou die beeldhouwerk na grondvlak skuif sodat die toeskouers "tot die hart van die onderwerp kon deurdring". <ref>Hale, 117.</ref> Op grondvlak lei die figure se posisies die toeskouer reg om die werk, en suggereer op subtiele wyse hul algemene voorstuwende beweging.<ref>Hale, 115</ref> Die komitee was woedend oor die nie-tradisionele voorstel van Rodin, maar Rodin sou nie ingee nie. In 1895 het Calais daarin geslaag om ''Burgers'' in sy verkose vorm uitgestal te kry: die werk was voor 'n openbare tuin op 'n hoë platform of voetstuk geplaas, en is omring deur 'n gietyster tralie. Rodin wou dit egter naby die stadsaal sien, waar dit die publiek sou meevoer. Eers ná dit skade gely het tydens die Eerste Wêreldoorlog, en na die daaropvolgende storing daarvan en Rodin se dood, is die beeldhouwerk vertoon soos Rodin dit beplan het. Dit is een van Rodin se bekendste werke.<ref name="swedberg" /> ===Opdragte en kontroversie {{Anchor|Balzac}}=== [[Lêer:Monument to Balzac.jpg|duimnael|left|Gietwerk van ''[[Honoré de Balzac|Balzac]]'' (1891–1898) soos blootgestel in Jardin du Musée Rodin. Dieselfde standbeeld word gebruik vir die monument in Parys]] [[Lêer:Auguste Rodin portrait middle aged.jpg|duimnael|upright|Rodin in sy middeltydperk]] [[Lêer:Auguste Rodin - Monument to Victor Hugo.jpg|duimnael|Rodin in 1896 besig om te werk aan die monument aan [[Victor Hugo]] by die studio van sy assistent Henri Lebossé]] [[Lêer:Statue of BALZAC, made by RODIN, Paris.jpg|duimnael|left|Die ''Monument aan Balzac'' in Parys]] Rodin het in 1889 opdrag ontvang om 'n monument van die Franse skrywer [[Victor Hugo]] te skep. Rodin het uitvoerig gehandel met die onderwerp van ''kunstenaar en muse''. Soos baie van Rodin se openbare opdragte, was die ''Monument van Victor Hugo'' met teëstand ontvang omdat dit nie voldoen het aan konvensionele verwagtinge nie. ''[[The Times]]'', in sy kommentaar op Rodin se monument van Victor Hugo, het in 1909 gesê "daar is 'n redelikheid aanwesig in die klagte dat [Rodin se] opvattings somtyds ongeskik is tot sy medium, en in sulke gevalle ooreis hulle sy ontsaglike tegniese vermoëns".<ref>{{cite news|title=M. Rodin and French Sculpture.|publisher=The Times|date=4 October 1909|page=12}}</ref> Die 1897 pleisterwerk model is eers in 1964 in brons gegiet. Die ''Société des Gens des Lettres'', 'n Paryse organisasie van skrywers, het onmiddellik na sy dood in 1850 'n monument van die Franse romansier [[Honoré de Balzac]] beplan. Die genootskap het in 1891 aan Rodin opdrag gegee om die gedenkmonument te skep, en Rodin het jare daaraan spandeer om die konsep vir sy beeldhouwerk te ontwikkel. Dit was vir Rodin 'n uitdaging om 'n geskikte voorstelling van Balzac te vind, gegewe die outeur se mollige voorkoms. Rodin het baie studies voortgebring: portrette, vollengte, naakte figure, figure wat 'n manteljas dra, of figure in 'n kleed &nbsp;– 'n replika wat Rodin versoek het. Die uiteindelike beeldhouwerk vertoon Balzac, geklee in drapeermateriaal, kragtig-starend in die verte in, met diep gegroefde eienskappe. Rodin se bedoeling was om Balzac ten toon te stel op die oomblik wat hy 'n nuwe werk bedink<ref name="times1711">{{cite news|title=Auguste Rodin. His Sculpture And Its Aims.|publisher=The Times|date=19 November 1917|page=11}}</ref>&nbsp;– om moed, arbeid en stryd uit te druk.<ref>Hale, 136.</ref> Toe ''Balzac'' in 1898 uitgestal word, was die negatiewe reaksie nie verrassend nie.<ref name="bell">{{cite journal|last=Bell|first=Millicent|title=Auguste Rodin|journal=Raritan|volume=14|pages=1–31|year=Spring 2005}}</ref> Die ''Société'' het die werk verwerp, en die pers het [[parodie]]ë daarop gedruk. Morey (1918) het die werk gekritiseer, en gereflekteer, "daar mag 'n tyd kom, en nodeloos om te sê sal so 'n tyd kom, dat dit nie ''outre'' sal wees om 'n grootse romansier voor te stel as 'n tamaai komediant omgewe van 'n kamerjas nie, maar selfs op die gegewe dag is die indruk wat die standbeeld wek die van 'n beledeging."<ref name="morey" /> 'n Moderne kritikus dui inderdaad aan dat ''Balzac'' nie een van Rodin se meesterstukke is nie.<ref>{{cite journal|last=Schor|first=Naomi|title=Pensive Texts and Thinking Statues: Balzac with Rodin|journal=Critical Inquiry|year=2001|volume=27|issue=2|pages=239–264|doi=10.1086/449007}}</ref> Die monument het egter nog steeds in Rodin se dae sy ondersteuners gehad; 'n manifes wat Rodin ondersteun is opgetrek en geteken deur onder andere Monet, [[Debussy]], en die toekomstige Premier Georges Clemenceau.<ref>Hale, 122.</ref> In die [[BBC]]-reeks ''Civilisation'', het die geskiedkundige van kuns, [[Kenneth Clark]], die monument geprys as "die grootste beeldhouwerk van die 19de eeu, miskien, inderdaad, die grootste sedert [[Michelangelo]]."<ref>[[Civilization (TV series)|Civilization]], [[BBC]], Episode 12</ref> Eerder as om skeptici van die verdienstelikheid van die monument te oortuig, het Rodin die ''Société'' se geld vir die opdrag terugbetaal en die werk na sy tuin geskuif. Na die ondervinding het Rodin nie nog 'n openbare opdrag uitgevoer nie. Die Monument tot Balzac was slegs in 1939 in brons gegiet en op die Boulevard du Montparnasse by die kruising met Boulevard Raspail geplaas. ===Ander werke=== [[Lêer:Auguste Rodin par Camille Claudel (musée Rodin) (8026456955).jpg|duimnael|left|150px|''Auguste Rodin'', 1892 deur Camille Claudel]] Die gewildheid van Rodin se bekendste beeldhouwerke neig om sy algehele kreatiewe uitset te verduister. Rodin was 'n uiters aktiewe en produktiewe kunstenaar en het duisende borsbeelde, figure, en fragmente van beeldhouwerke oor 'n tydperk van meer as vyf dekades geskep. Hy het in olieverf geskilder (veral in sy dertigs) en in waterkleure. Die Musée Rodin hou 7,000 van Rodin se drukke en tekeninge in [[kryt]] en [[houtskool]], en dertien rowwe droëpunte.<ref>Hale, 12.</ref><ref>{{cite journal|title=Early Drawings by Auguste Rodin|author=Varnedoe, Kirk|journal=The Burlington Magazine|volume=116|issue=853|date=April 1974|pages=197–204}}</ref> Hy het ook 'n enkele litograaf geproduseer. Portrette was 'n belangrike deel van Rodin se oeuvre, en het hom gehelp om aanvaarding en finansiële onafhanklikheid te verkry.<ref>Hale, 82.</ref> Sy eerste beeldhouwerk was 'n borsbeeld van sy vader in 1860, en hy het ten minste ses-en-vyftig portrette tussen 1877 en sy dood in 1917 geproduseer.<ref>{{cite journal|title=Rodin and His English Sitters|first=Marion J.|last=Hare|journal=The Burlington Magazine|volume=129|issue=1011|year=1987|pages=372–381}}</ref> Vroeë modelle het die mede-beeldhouer Jules Dalou (1883) en sy metgesel Camille Claudel (1884) ingesluit. Later, toe sy reputasie gevestig was, het Rodin borsbeelde van prominente tydgenote soos die Engelse politikus George Wyndham (1905), die Ierse dramaturg [[George Bernard Shaw]] (1906), die Sosialis en voormalige minnares van die prins van Wallis wat koning Edward VII sou word, Daisy Greville (1908),<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/26723104|title=Portraits of a lady|last=David.|first=Buttery,|date=1988|publisher=Brewin Books|isbn=0947731431|location=Studley, Warwickshire|oclc=26723104}}</ref> die Oostenrykse komponis [[Gustav Mahler]] (1909), die voormalige Argentynse president Domingo Faustino Sarmiento en die Franse staatsman Georges Clemenceau (1911) gemaak. Sy ongedateerde tekening ''Studie van 'n Staande Naak Vrou, Arms Opgehef, Hande Gekruis Bo Kop'' is een van die werke wat in 2012 uit die versameling van Cornelius Gurlitt geneem is.<ref name=spiegel>{{cite news |url=http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |title=Photo Gallery: Munich Nazi Art Stash Revealed |date=17 November 2013 |work=Spiegel |access-date=17 November 2013 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20140216050436/http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |archive-date=16 Februarie 2014 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> ==Estetiek== [[Lêer:Rodin p1070095.jpg|duimnael|'n Bekende "fragment": ''Die Lopende Man'' (1877-78)]] Rodin was a naturalis, en minder besorg oor monumentale uitdrukking as met die emosionele en karaktervolle uitdrukking van werke. <ref>{{cite news|publisher=The Times|date=14 Julie 1931|page=12|title=Art Exhibitions: Auguste Rodin}}</ref> Sodoende het Rodin afgewyk van eeue se tradisie, en weggedraai van die idealisme van die Grieke en die dekoratiewe prag van die [[Barok]] en neo-Barok bewegings. Sy beeldhouwerke het die klem op die individu geplaas en op die konkreetheid van vlees, en hy het dit reggekry om deur gedetaileerde, getekstureerde oppervlaktes die vertoning van emosies in sy werke te bewerkstellig, asook om die wisselwerking tussen lig en skadu ten toon te stel. Rodin het in 'n groter mate as sy tydgenote daarin geglo dat 'n indiwidu se karakter geopenbaar was deur sy fisiese eienskappe.<ref name="H76" /> Rodin se talent vir oppervlak-modellering het hom toegelaat om elke deel van die liggaam vir die geheel van die werk te laat praat. Die manlike passie in ''Die Denker'' word voorgestel deur die greep van sy tone op die rots, sy rigiede rug, en die differensiasie van sy hande.<ref name="morey" /> Rodin het lig gewerp op sy estetika, en in 'n gesprek oor ''Die Denker'' die volgende gesê: "Wat my Denker laat Dink is dat hy nie slegs met sy brein, met sy verwikkelde frons, met sy uitgestrekte neusvleuels en saamgeperste lippe dink nie, maar met elke spier van sy arms, rug, en bene, met sy geklemde vuiste en tone." <ref>{{cite web |url=http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |title=NGA Sculpture Galleries: Auguste Rodin |publisher=[[National Gallery of Art]], Washington, D.C. |access-date=12 Desember 2006 |format=[[Adobe Flash]] |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20061130113846/http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |archive-date=30 November 2006 <!--DASHBot--> |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Fragmentariese beeldhouwerke was vir Rodin onafhanklike werke, en hy het hulle beskou as die essensie van sy kunssinnige verklaring. Sy fragmente &nbsp;– wat miskien arms, bene of 'n kop vermis het;– het die beeldhouwerk verder verwyder van sy tradisionele rol van die daarstelling van soortgelykheid, in 'n milieu in waar vorme om hul eie onthalwe bestaan het.<ref>Hale, 69.</ref> Noemenswaardige voorbeelde is ''Die Lopende Man'', ''Meditasie Sonder Arms'', en ''Iris, Boodskapper van die Gode''. Rodin het lyding en konflik beskou as die waarmerke van moderne kuns. "Niks is regtig meer roerend as die moorddadige en opgesweepte dier, wat aan't sterf is aan onvervulde begeerte, en wat tevergeefs om genade vra ten einde sy passie te kwel."<ref name="alhadeff" /> [[Charles Baudelaire]] het hierdie temas opgeneem, en was een van Rodin se gunsteling digters. Rodin het musiek geniet, en veral die [[opera]]komponis Gluck, en het 'n boek oor Franse katedrale geskryf. Hy het 'n werk van die toe-nog onbekende [[Vincent van Gogh|Van Gogh]] besit, en het die vergete [[El Greco]] bewonder.<ref name="werner" /> ===Metode=== [[Lêer:Rodin The Shade.jpg|duimnael|''Die Skadu'', (1880-81) High Museum of Art, Atlanta]] [[Lêer:Age of bronze plaster.jpg|duimnael|regs|'n pleisterwerk van ''Die Era van Brons'']] In pleks daarvan om tradisionele akademiese posisies te kopieer, het Rodin verkies dat sy modelle op natuurlike wyse in sy studio rondbeweeg (ten spyte van hul naaktheid) .<ref name="morey" /> Rodin het dikwels vinnige sketse in klei gemaak wat later verfyn was, gegiet was in pleisterwerk, en laastens gegiet was in brons or gekerf is uit marmer. Rodin se hooffokus was die bewerking van klei.<ref name="ReferenceA">Quoted in Jianou & Goldscheider, 62.</ref> George Bernard Shaw het vir 'n portret gesit en sodoende 'n idee van Rodin se tegniek verskaf: "Terwyl hy gewerk het, is 'n aantal wonderwerke bewerkstellig. Teen die einde van die eerste vyftien minute, nadat 'n voorlopige idee van die uiteindelike menslike vorm teweeggebring is, het hy deur die gebruik van sy duim 'n borsbeeld geproduseer wat so lewendig voorgekom het dat ek dit met my sou wegneem ten einde die beeldhouer van enige verdere werk daaraan te weerhou."<ref name="ReferenceA" /> Hy het die evolusie van sy borsbeeld oor die tydperk van 'n maand beskryf, deur "al die stadiums van kuns se evolusie": eerste, " 'n Bisantynse meesterstuk", dan "'n gemengde [[Bernini]]", dan 'n elegante Houdon. "Die hand van Rodin het nie gewerk soos die hand van 'n beeldhouer werk nie, maar as die werk van ''Elan Vital''. Die ''Hand van God'' is sy eie hand."<ref name="ReferenceA" /> Nadat hy sy werk in klei voltooi het, het hy gebruik gemaak van uiters bedrewe en vaardige assistente om die komposisies te bewerk in groter stukke in (insluitende enige van sy grootskaalse monumente, soos bv. ''Die Denker''), om die klei komposisies te giet in pleister of brons, en om sy marmer te kerf. Rodin se groot innovasie was om te kapitaliseer op die veelvuldige- oftewel multi-stadiums en multi-prosesse van 19de eeuse beeldhouwerk asook die tydperk se afhanklikheid van gietwerk in pleister. Aangesien klei vinnig verswak indien dit nie nat gehou word of in terra-cotta oonde geplaas word nie, het beeldhouers gipsstukke gebruik as 'n manier om die klei komposisie in stand te hou. Dit was algemene praktyk wat Rodin se tydgenote betref, en beeldhouers sou pleisterwerke uitstal met die hoop dat hulle later opdrag sou ontvang om die werke te omskep in 'n meer permanente vorm. Rodin sou egter veelvuldige gipsstukke laat maak en hulle behandel as die "rou materiale" van die beeldhouwerk, en in die proses hul dele en figure her-kombineer in nuwe komposisies in en dit nuwe name gee. Soos Rodin se praktyk ontwikkel het in die 1890's het hy meer en meer radikaal geword in sy strewe na fragmentasie, dit wil sê die kombinasie van figure op verskillende skale, en die skep van nuwe komposisies van sy vroeëre werk. 'n Voorbeeld hiervan is die opspraakwekkende ''Die Lopende Man'' (1899-1900) wat uitgestal was tydens Rodin se soloskou in 1900. Die werk bestaan uit twee beeldhouwerke van die 1870's wat Rodin in sy studio&nbsp;– gevind het- 'n gebreekte en beskadigde torso deel wat verwaarloos is, en die laer dele van 'n weergawe van sy 1878 ''Sint Johannes die Doper wat Preek'' wat hy herwerk het op 'n verminderde skaal. Rodin het sodoende 'n werk geskep, wat baie beeldhouers op daardie tydstip en daarna beskou het as een van sy sterkste en mees alleenstaande werke, ten spyte van die feit dat die voorwerp twee verskillende style verteenwoordig, twee verskillende houdings ten opsigte van "voltooiing" verteenwoordig; en kortkom aan enige poging om die arbitrêre versmelting van hierdie twee komponente weg te steek. Dit was die vryheid en kreatiwiteit waarmee Rodin hierdie praktyke &nbsp gebruik het;– saam met sy oppervlaktes met spore van sy eie insig, en met sy permissiewe houding ten opsigte liggaamlike houding, sensuele onderwerpe en nie-realistiese oppervlaktes &nbsp;– wat Rodin se herbewerking van tradisionele 19de eeuse beeldhou tegnieke-na die oorgang en prototipe vir moderne beeldhouwerk-getipeer het. ==Latere jare (1900–1917)== [[Lêer:Legros -buste de Rodin (dessin).jpg|duimnael|left|upright|'n Portret van Rodin deur sy vriend Alphonse Legros]] Teen 1900 was Rodin se artistiese reputasie verskans. Hy het blootstelling ontvang deur 'n pawiljoen van sy werk wat opgestel was naby die 1900 Wêreldskou (''Exposition Universelle'') in Parys, en hy het sodoende versoeke ontvang om borsbeelde van prominente mense te maak,<ref name="bell" /> terwyl sy assistente by die ateljee duplikate van sy werke gemaak het. Sy inkomste van portret kommissies het alleen op waarskynlik 200,000 franke per jaar gestaan. <ref>Hale, 147.</ref> Soos Rodin se faam gegroei het, het hy baie volgelinge aangetrek, insluitende die Duitse digter [[Rainer Maria Rilke]], en die skrywers [[Octave Mirbeau]], Joris-Karl Huysmans, en [[Oscar Wilde]].<ref name="apollo" /> Rilke het in 1905 en 1906 by Rodin gebly en administratiewe werk vir hom gedoen. Rilke sou later 'n lofprysing (in die vorm van 'n monograaf) oor Rodin skryf. Rodin en Beuret se beskeie landgoed in Meudon, wat in 1897 gekoop is, het as gasheer gedien vir besoekers soos Koning Eduard VII van die Verenigde Koninkryk, die danser [[Isadora Duncan]], en die klavesimbelspeler Wanda Landowska. Rodin het in 1908 na die stad getrek en die hoofvloer van die Hôtel Biron gehuur, synde 'n 18de-eeuse meenthuis. Hy het Beuret in Meudon gelos, en 'n verhouding met die Amerikaans-gebore hertogin de Choiseul begin.<ref name="julius">{{cite journal|author=Julius, Muriel|title=Human Emotion Made Tangible&nbsp;– The Work of Auguste Rodin|journal=Contemporary Review|volume=250|issue=1452|date=January 1987|page=41}}</ref> Rodin was vanaf 1910 die mentor van die Russiese beeldhouer, Moissey Kogan.<ref name=Medals>{{cite web |url=http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |title=Moissey Kogan |publisher=DGM |access-date=30 Maart 2017 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20191023151638/http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |archive-date=23 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> ==Erfenis== [[Lêer:75 - Musée Rodin - Ève au rocher, grand modèle – Auguste Rodin.jpg|duimnael|''Éve'', 1881-ca.1899 brons, Jardin des Tuileries, Parys]] [[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-R38535, Auguste Rodin.jpg|duimnael|Rodin in 1914]] [[Lêer:Musée Rodin de Meudon 04.jpg|duimnael|Rodin se graf by die Musée Rodin de Meudon]] [[Lêer:The Kiss (Auguste Rodin).JPG|right|duimnael|''[[Die Kus (Rodin beeldhouwerk)|Die Kus]]'', 1889|skakel=Special:FilePath/Kiss_Rodin.jpg]] [[Lêer:Auguste Rodin signature.jpg|alt=Artist's signature is raised above the surface of a sculpture.|duimnael|Rodin se handtekening op ''Die Denker'']] [[Lêer:Musee Rodin.jpg|duimnael|Die gronde van Musée Rodin]] [[Lêer:Philly042107-009-RodinMuseum.jpg|duimnael|Rodin Museum, Philadelphia, Pennsilvanië, VSA]] Rodin het in sy testament sy studio aan die Franse staat bemaak en toestemming aan die Franse staat verleen om sy pleisterwerke te giet. Omdat Rodin die voortbring van sy werke aangemoedig het, kom Rodin se werke in baie openbare en private versamelings voor. Die Musée Rodin was in 1916 gestig en het in 1919 sy deure geopen by die Hôtel Biron waar Rodin gewoon het. Dit hou die grootste versameling van Rodin se werke, met meer as 6000 beeldhouwerke en 7000 werke op papier. Die Franse orde ''[[Légion d'honneur]]'' het van Rodin 'n Kommandeur gemaak,<ref>[http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/leonore_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=COTE&VALUE_1=LH/2779/35 Rodin, Légion d'honneur, Ministère de la Culture et de la Communication, Léonore, Culture.gouv.fr]</ref> en hy het 'n honorêre graad van die [[Universiteit van Oxford]] ontvang. Gedurende sy leeftyd was Rodin met [[Michelangelo]] vergelyk,<ref name="alhadeff">{{cite journal|first=Albert|last= Alhadeff|title=Rodin: A Self-Portrait in the Gates of Hell|journal=The Art Bulletin|volume=48|issue=3/4|year=1966|pages=393–395|doi=10.2307/3048395|jstor=3048395}}</ref> en hy was wyd erken as die grootste kunstenaar van die era.<ref name="hunisak">{{cite journal|title=Rodin Rediscovered|first=John M.|last=Hunisak|journal=Art Journal|volume=41|year=1981|pages=370–371|doi=10.2307/776450|issue=4|jstor=776450}}</ref> In die drie dekades wat gevolg het op Rodin se dood het sy gewildheid getaan saam met die veranderende estetiese waardes.<ref name="hunisak" /> Sedert die 1950's het Rodin se reputasie weer 'n oplewing beleef;<ref name="werner">{{cite journal|author=Werner, Alfred|title=The Return of Auguste Rodin|journal=Criticism|volume=2|issue=1|year=1960|pages=48–54}}</ref> hy word beskou as die belangrikste beeldhouer van die moderne era, en was al die onderwerp van baie akademiese werk.<ref name="hunisak" /><ref name="gardner">{{cite journal|title=The Hand of Rodin|first=Albert Ten Eyck|last=Gardner|journal=The Metropolitan Museum of Art Bulletin, New Series|volume=15|issue=9|year=1957|pages=200–204|doi=10.2307/3257752|jstor=3257752}}</ref> Die aura van onvoltooidheid wat deur baie van sy werke gewek word, soos die ''Lopende Man'', het op al hoe groter wordende mate die abstrakte beeldhouvorme van die 20ste eeu beïnvloed.<ref>Taillandier, 23.</ref> Rodin het 'n antieke rol van die beeldhouwerk herstel;– naamlik om die fisiese en intellektuele krag en energie van die menslike onderwerp vas te vang<ref name="gardner" />&nbsp;– en hy het beeldhouwerk bevry van herhalende tradisionele patrone. Sodoende het Rodin die fondasie vir groter eksperimentering in die 20ste eeu verskaf. Sy gewildheid word toegeskryf aan sy emosiebelaaide verteenwoordiging van gewone mans en vroue, en aan sy vermoë om die prag en patos te vind in die menslike "dier". Sy gewildste werke, soos ''Die Kus'' en ''Die Denker'' word wyd gebruik buite die fyn kunste as simbole van menslike emosie en karakter.<ref name="grove">{{cite web|title=Rodin, (François-)Auguste(-René)|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.072591|author=Lampert, Catherine|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Om Rodin se artistiese nalatenis te eerbiedig het die [[Google]] [[soekenjin]] se [[tuisblad]] 'n [[Google Doodle]] vertoon wat ''Die Denker'' bevat het ten einde Rodin se 172ste verjaardag op 12 November 2012 te vier. Rodin het 'n reuse artistiese invloed uitgeoefen. 'n Hele generasie beeldhouers het in sy werkswinkel gestudeer. Dit het Gutzon Borglum, Antoine Bourdelle, Constantin Brancusi, Camille Claudel, Charles Despiau, Malvina Hoffman, Carl Milles, François Pompon, Rodo, Gustav Vigeland, en Clara Westhoff ingesluit, alhoewel Brancusi later Rodin se erfenis verwerp het. Rodin het ook die werke van ander beeldhouers ondersteun, insluitende Aristide Maillol<ref>{{cite web |author=Hans de Roos |url=http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |date=2004 |title=Rodin's Approach to Art |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304092747/http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |archive-date=4 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en Ivan Meštrović, wie Rodin een keer "die grootste fenomeen tussen beeldhouers" genoem het.<ref>{{cite web|website=Syracuse University Archives|title=Ivan Meštrović Papers|url=http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|date=2011|author1=Ameena Mohammad|author2=Meg Mason|lastauthoramp=yes|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150906134906/http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|archivedate=6 September 2015|df=dmy-all}}</ref> Ander beeldhouers wie se werk beskryf is as verskuldig aan Rodin sluit Joseph Csaky,<ref name="Edith Balas, 1998">[https://archive.org/details/bub_gb_0T8LAAAAIAAJ Edith Balas, 1998, ''Joseph Csaky: A Pioneer of Modern Sculpture''], Philadelphia: American Philosophical Society</ref><ref name="Guggenheim">[http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 Solomon R. Guggenheim Museum, New York, ''Joseph Csáky'', Collection Online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150920164313/http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 |date=20 September 2015 }}</ref> Alexander Archipenko, Joseph Bernard, Henri Gaudier-Brzeska, Georg Kolbe,<ref>{{cite web |website=Museum of Modern Art |url=https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |title=German Expressionism: Georg Kolbe |author=Heather Hess |date=2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20161108020512/https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |archive-date=8 November 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Wilhelm Lehmbruck, Jacques Lipchitz, [[Pablo Picasso]], Adolfo Wildt,<ref>{{cite web|website=Peggy Guggenheim Collection|title=Adolfo Wildt|url=http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|access-date=14 Mei 2019|archive-date= 8 Maart 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200308151222/http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|url-status=dead}}</ref> en Ossip Zadkine in.<ref>{{cite web|website=Musée d'Orsay|url=http://www.musee-orsay.fr/en/events/exhibitions/in-the-musee-dorsay/exhibitions-in-the-musee-dorsay-more/article/oublier-rodin-20468.html?tx_ttnews%5BbackPid%5D=649&cHash=24aea49762|title=Leaving Rodin behind? Sculpture in Paris, 1905-1914|date=2006}}</ref><ref>{{cite web |website=Musée Rodin |title=Rodin and Modernism |url=http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015044108/http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |archive-date=15 Oktober 2015 |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=14 Mei 2019 }}</ref> [[Henry Moore]] het Rodin se invloed op sy werk erken.<ref>{{cite web |website=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |date=23 Maart 2013 |title=Henry Moore talks about Rodin's irresistible influence – from the archive |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20181118130830/https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |archive-date=18 November 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Verskeie rolprente is al gemaak wat Rodin as 'n prominente karakter of teenwoordigheid bevat. Dit sluit ''Camille Claudel'', 'n 1988 rolprent waarin [[Gérard Depardieu]] die rol van Rodin speel, ''Camille Claudel 1915'' van 2013, en ''Rodin'', 'n 2017 rolprent met Vincent Lindon as Rodin, in. In 2011 het die wêreldpremiére van Boris Eifman se nuwe ballet ''Rodin'' in [[Sint-Petersburg]], Rusland plaasgevind. Die ballet is opgedra aan die lewe en werk van Auguste Rodin en Camille Claudel.<ref>{{cite web|url=http://www.eifmanballet.ru/en/repertoire/rodin|title=Rodin|work=eifmanballet.ru|accessdate=14 March 2017}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|30em}} ==Bronne== <!-- NOT FOR BIBLIOGRAPHY/FURTHER READING SUGGESTIONS.--> <!-- ITEMS LISTED HERE MUST BE USED TO WRITE AND CITE THIS ARTICLE.--> *{{Cite book|editor-last=Crone |editor-first=Rainer |editor-first2=Siegfried |editor-last2=Salzmann |title=Rodin: Eros and Creativity |publisher=Prestel |year=1992 |location=Munich |isbn=3-7913-1809-8}} *{{Cite book|last=Elsen|first=Albert E.|title=Rodin|publisher=The [[Museum of Modern Art]]|year=1963|location=New York|lccn=63014847}} *{{Cite book|last=Getsy|first=David|title=Rodin: Sex and the Making of Modern Sculpture|publisher= Yale University Press|year=2010|location=New Haven|isbn=0-300-16725-3}} *{{cite book|title=World of Rodin, 1840-1917|last=Hale|first=William Harlan|origyear=1969|year=1973|publisher=Time-Life Books|location=New York|edition=Time-Life Library of Art|lccn=70105511}} *{{Cite book|title=History of Art|last=Janson|first=H. W.|authorlink=H.W. Janson|edition=3rd|year=1986|publisher=Harry N. Abrams|location=New York|isbn=0-8109-1094-2}} *{{Cite book|title=Rodin|author1=Jianou, Ionel |author2=Goldscheider, C. |lastauthoramp=yes |year=1967|publisher=Arted, Editions d'Art|location=Paris|lccn=68084071}} *{{Cite book|last=Lampert|first=Catherine|title=Rodin: Sculpture and Drawings|publisher= Yale University Press|year=1986|location=New Haven|isbn=0-7287-0504-4}} *{{Cite book|last=Le Normand-Romain|first=Antoinette|title=The Bronzes of Rodin|publisher= Editions de la Réunion des Musées Nationaux|year=2007|location=Paris}} *{{Cite book|last=Ludovici|first=Anthony|title=Personal Reminiscences of Auguste Rodin|publisher= John Murray|year=1926|location=London}} *{{Cite book|last=Morseburg|first=Jeffrey|title=The Indefatigable Miss Hallowell|year=2010}} (Online Essay) *{{Cite book|title=Rodin|last=Taillandier|first=Yvon|year=1977|publisher=Crown Trade Paperbacks|location=New York|isbn=0-517-88378-3}} *{{Cite book|last=Tucker|first=William|title=Early Modern Sculpture|year=1974|publisher=[[Oxford University Press]]|location=New York|isbn=0-19-519773-9}} *{{Cite book|last=Weisberg|first=Gabriel|title=The Documented Image, Visions in Art History|year=1987|publisher=[[Syracuse University Press]]|location=New York|isbn=978-0815624103}} *{{Cite book|last=Rodin|first=Auguste|title=Art: Conversations with Paul Gsell|publisher= University of California Press|year=1984|location=Berkeley|isbn=0-520-05887-9}} *{{Cite book|last=[[Royal Academy of Arts]]|title=Rodin|publisher=Royal Academy of Arts|year=2006|location=London}} ==Verdere leeswerk== * Corbett, Rachel, ''You Must Change Your Life: the Story of Rainer Maria Rilke and Auguste Rodin'', New York: W. W. Norton and Company, 2016. *{{cite book|last1=Chevillot|first1=Catherine|last2=Marraud|first2=Hélène|last3=Pinet|first3=Hélène|last4=[[John Adamson (publisher)|Adamson, John]] (transl.)|first4= |title=Rodin: The Laboratory of Creation|date=November 2014|publisher=Éditions Faton|location=Dijon|isbn=9782878442007}} *{{cite book|last1=Le Normand-Romain|first1=Antoinette|title=Rodin|date=September 2014|publisher=Abbeville|location=New York|isbn=9780789212078}} *{{Cite book|last=Miller|first=Joan Vita|title= Rodin: the B. Gerald Cantor Collection |year=1986|publisher=Metropolitan Museum of Art|location=New York|isbn=9780870994432 | url=http://libmma.contentdm.oclc.org/cdm/compoundobject/collection/p15324coll10/id/99556}} * Vincent, Clare. [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm "Auguste Rodin (1840–1917)."] In ''Heilbrunn Timeline of Art History''. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000–. (October 2004) ==Eksterne skakels== * [http://www.musee-rodin.fr/ Musée Rodin, Parys] * [https://www.amisderodin.fr/en/ Friends of Rodin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190714185645/https://www.amisderodin.fr/en/ |date=14 Julie 2019 }}, vereniging van lede wat handel met alles betreffende en/of oor Auguste Rodin * [http://www.rodinmuseum.org/ Rodin Museum, Philadelphia] *[http://www.nga.gov/content/ngaweb/Collection/artist-info.2251.html#works Auguste Rodin by die Nasionale Kunsgallery] * [http://museum.stanford.edu/view/rodin.html Rodin Versameling, Stanford-universiteit] * [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm Auguste Rodin: Tydlyn van Kunsgeskiedenis] ''Metropolitan Museum of Art'' * [https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/exhibitions/2755/Rodin%3A_The_Cantor_Gift_to_The_Brooklyn_Museum?referring-q=Rodin/ Rodin Uitstalling] by die ''Brooklyn Museum'' Nov 1987- Jan 1988 * [http://www.ils.salford.ac.uk/library/resources/special/butterworth.xml#Butterworth%20Family%20Papers Korrespondensie met Walter Butterworth] gehou by die Universiteit van Salford * [http://www.publicartfund.org/view/exhibitions/5856_rodin_at_rockefeller_center Openbare kunstefonds: Rodin by die ''Rockefeller Center''] * [http://www.canal-educatif.fr/en/videos/art/2/rodin/gates-of-hell.html Dokumentêre program oor Rodin se werk] * {{Internet Archive author |sname=Auguste Rodin}} *{{cite book|title=Augusue Rodin, ''deur Ranier Marie Rilke, vertaal vanuit die Duitse taal deur Jessie Lemont en Hans Trausil''|year=1919|url=https://catalog.hathitrust.org/Record/001467617}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Rodin, Auguste}} [[Kategorie:Franse beeldhouers]] [[Kategorie:Franse drukkers]] [[Kategorie:Geboortes in 1840]] [[Kategorie:Sterftes in 1917]] 5wp5yufuvpuptcmctoi21rdpp0tc3va 2519720 2519719 2022-08-17T04:23:02Z Mieliestronk 53283 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Auguste Rodin | beeld = Auguste Rodin fotografato da Nadar nel 1891.jpg | beeldonderskrif = | beeldgrootte = 250px | geboortenaam = François-Auguste-René Rodin | geboortedatum = {{birth date|df=yes|1840|11|12}} | geboorteplek = [[Parys]], Frankryk | sterfdatum = {{death date and age|df=yes|1917|11|17|1840|11|12}} | sterfteplek = [[Meudon]], Frankryk | nasionaliteit = Frans | ouers = Marie Cheffer en Jean Baptiste Rodin | veld = Beeldhouwerk, teken | opleiding = | beïnvloed deur = | toekennings = [[Légion d'Honneur]] | werke = {{unbulleted list |''[[The Age of Bronze]] (L'age d'airain), 1877'' |''[[The Walking Man]] (L'homme qui marche)'', 1877–78 |''[[The Burghers of Calais]] (Les Bourgeois de Calais)'', 1889 |''[[The Kiss (Rodin sculpture)|The Kiss]]'', 1889 |''[[The Thinker]] (Le Penseur)'', 1902}} }} '''François Auguste René Rodin''' (* [[12 November]] [[1840]] – † [[17 November]] [[1917]]), bekend as '''Auguste Rodin''' ([[Engels]]:oʊ|ˈ|ɡ|uː|s|t|_|r|oʊ|ˈ|d|æ|n|,_|r|oʊ|ˈ|d|æ̃}}; [[Frans]]:oɡyst ʁɔdɛ̃), was 'n Franse [[beeldhouer]].<ref>{{cite news |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |title=Auguste Rodin - Art History - Oxford Bibliographies - obo |access-date=24 Maart 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190714185654/https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |archive-date=14 Julie 2019 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Hoewel Rodin in die algemeen beskou word as die vader van moderne beeldhouwerk,<ref>William Tucker, ''Early Modern Sculpture: Rodin, Degas, Matisse, Brancusi, Picasso, Gonzalez'', 16.</ref> het hy nie deur sy werk teen die verlede probeer rebelleer nie. Hy was op 'n tradisionele wyse opgevoed, en het 'n soort vakman-benadering tot sy werk gehad, en gestrewe na akademiese erkenning,<ref name="H76">Hale, 76.</ref> hoewel hy nooit deur Parys se vooraanstaande kunsskool aanvaar is nie. Rodin het oor 'n unieke vermoë beskik om 'n ingewikkelde, abstrakte en verwikkelde oppervlak in [[klei]] te vorm. Baie van sy mees noemenswaardige beeldhouwerke was gedurende sy leeftyd gekritiseer. Sy werke het vernaamlik gebots met die oorheersende figuratiewe beeldhoutradisies, waarin werke dekoratief, formulaïes of hoogs tematies was. Rodin se mees oorspronklike werk het afgewyk van tradisionele temas van mitologie en [[allegorie]], het die menslike liggaam met realisme gemodelleer, en het individuele karakter en fisiese eienskappe vooropgestel bo alle ander oorwegings. Rodin was sensitief tot die kontroversie wat met sy werk gepaardgegaan het, maar het geweier om sy styl te verander. Rodin se opeenvolgende werke het egter toenemende guns van die regering en die kunsgemeenskap geniet. Van die onverwagte realisme van sy eerste groot figuur- geïnspireer deur sy reis na Italië in 1875 - tot die onkonvensionele gedenktekens wat hy later sou maak, het Rodin se reputasie gegroei, en het Rodin die oorheersende Franse beeldhouer van sy era geword. Teen 1900 was hy 'n wêreldbekende kunstenaar. Gegoede private kliënte het Rodin se werk nagejaag na sy Wêreldskou-uitstalling, en hy was vriende met verskillende hoëprofiel intellektuele en kunstenaars. Sy studente het Antoine Bourdelle, Camille Claudel, Constantin Brâncuși, en Charles Despiau ingesluit. Hy het met sy lewenslange metgesel, Rose Beuret, in die laaste jaar van hul lewens getrou. Sy beeldhouwerke het na sy dood in 1917 'n insinking in hul gewildheid beleef, maar binne 'n paar dekades was sy erfenis ongetwyfeld verseker. Rodin bly een van die min beeldhouers wat wyd bekend is buite die visuele kunste-gemeenskap. ==Biografie== ===Vormingsjare=== Rodin is in 1840 as die tweede kind van Marie Cheffer en Jean-Baptiste Rodin in [[Parys]] gebore. Die gesin was deel van die werkersklas en Rodin se vader was 'n klerk in die polisiedepartement.<ref>{{cite magazine |magazine=[[The New Yorker]] |first=Peter |last=Schjeldahl |title=The Stubborn Genius of Auguste Rodin |url=https://www.newyorker.com/magazine/2017/10/02/the-stubborn-genius-of-auguste-rodin |quote=Rodin was a child of the working class. (His father was a police clerk.) |access-date=7 Oktober 2017}}</ref> Rodin het grootliks homself onderrig,<ref>"(François) Auguste (René) Rodin." ''International Dictionary of Art and Artists''. St. James Press, 1990. Reproduced in Biography Resource Center. Farmington Hills, Mich.: Thomson Gale. 2006.</ref> en het op die ouderdom van tien jaar begin teken. Tussen die ouderdom van 14 en 17 jaar het hy by die ''Petite École'' studeer, 'n skool wat spesialiseer in [[kuns]] en [[wiskunde]], en waar hy ook die vakke teken en skilder geneem het. Sy tekenonderwyser Horace Lecoq de Boisbaudran het daarin geglo dat die persoonlikheid van sy leerlinge eerste ontwikkel moet word sodat hulle met hul eie oë kon waarneem en uit herinnering teken, en Rodin het later in sy lewe groot waardering vir hierdie onderwyser uitgespreek.<ref>Jianou & Goldscheider, 31.</ref> Hy het by die ''Petite École'' die eerste keer kennis gemaak met Jules Dalou en Alphonse Legros. [[Lêer:Auguste Rodin, Paris, c1862 by Charles Hippolyte Aubry.jpg|duimnael|left|150px|Rodin, ongeveer 1862.]] In 1857 het Rodin 'n kleimodel van 'n metgesel aan die École des Beaux-Arts voorgelê ten einde toegang daartoe te verkry; hy het egter nie geslaag nie, en twee verdere aansoeke is ook geweier.<ref name="nytobit">{{cite news | title = Rodin, Famous Sculptor, Dead | work = The New York Times | page = E3 | date = 18 November 1917 }}</ref> Die toelatingsvereistes by die ''Grande École'' was nie besonders straf nie,<ref>Hale, 40.</ref> en daarom was die weierings groot terugslae vir die jong Rodin. Rodin se onvermoë om toegang te kry kon dalk die gevolg gewees het van die beoordelaars se Neoklasistiese smaak, terwyl Rodin opgeleiis in ligte, 18de eeuse beeldhouwerk. Hy het die ''Petite École'' in 1857 verlaat, en die grootste deel van die volgende twee dekades sy brood as ambagsman verdien. Hy het in die tydperk dekoratiewe voorwerpe en argtitekturele verfraaiings gemaak. Rodin se suster Maria, wat twee jaar ouer as hy was, is in 1862 in 'n klooster aan peritonitis dood, en Rodin was oortrek met skuld omrede hy haar bekendgestel het aan 'n ontroue minnaar. Hy het weggedraai van kuns af en aangesluit by die Katolieke orde van die Kongregasie van die Geseënde Sakrament. Sint Pieter Juliaan Eymard, stigter en hoof van die kongregasie, het Rodin se talent herken en sy ongeskiktheid vir die Orde aangevoel, en dus het hy Rodin aangemoedig om voort te gaan met sy beeldhouwerk. Rodin het teruggekeer na sy werk as versierder terwyl hy klasse geneem het saam met die beeldhouer van dieretonele, Antoine-Louis Barye. Die onderwyser se aandag aan detail en sy fynverwerkte aantoon van die spiere van diere wat in beweging is het Rodin baie beïnvloed.<ref name="morey">{{cite journal|last=Morey|first=C. R.|title=The Art of Auguste Rodin|journal=The Bulletin of the College Art Association of America|volume=1|issue=4|year=1918|pages=145–154|doi=10.2307/3046338|jstor=3046338}}</ref> In 1864 het Rodin begin saamwoon met 'n jong naaldwerkster genaamd Rose Beuret (gebore in Junie 1844),<ref>{{cite web |url=http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |title=Auguste Rodin - Biography |work=rodin-web.org |access-date=14 Maart 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319123415/http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |archive-date=19 Maart 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> saam met wie hy vir die res van sy lewe met 'n wisselende mate van toegewydheid gewoon het. Die paartjie het 'n seun gehad genaamd Auguste-Eugène Beuret (1866–1934).<ref>Date of death from Elsen, 206.</ref> Daardie jaar het Rodin sy eerste beeldhouwerk vir 'n uitstalling aangebied en ingeskryf by die studio van Albert-Ernest Carrier-Belleuse, 'n suksesvolle massa-produsent van ''objets d'art''. Rodin het tot 1870 as Carrier-Belleuse se hoof-assistent gewerk en het onder meer die dekorasie van dakke, trappe en deure hanteer. Met die koms van die [[Frans-Pruisiese oorlog]] was Rodin opgeroep om te dien in die Franse Nasionale Wag, maar sy diens was as gevolg van sy swak sig baie vlugtig gewees.<ref>Jianou & Goldscheider, 34.</ref> Die werk vir versierders het as gevolg van die oorlog opgedroog, en tog moes Rodin sy gesin ondersteun, aangesien armoede 'n voortgesette probleem vir hom was tot omtrent die ouderdom van dertig.<ref name="tabhhj">Jianou & Goldscheider, 35.</ref> Carrier-Belleuse het hom gou daarna versoek om by hom in België aan te sluit, waar hulle gewerk het op ornamentasie vir die Brussel Aandelebeurs. Rodin het beplan om vir 'n paar maande in België te bly, maar het inderdaad die volgende ses jare buite Frankryk gebly. Dit was 'n belangrike tydperk in sy lewe.<ref name="tabhhj" /> Hy het in die tydperk ondervinding en vaardighede as ambagsman opgetel, maar niemand het sy kuns gesien nie, en dit het in sy werkswinkel gestaan aangesien hy nie kon bekostig om dit te giet nie. Sy verhouding met Carrier-Belleuse het in tussen versleg, maar hy het egter ander werk in Brussel gevind, en het sommige van sy werke in kunskamers vertoon. Sy metgesel, Rose, het ook by hom aangesluit. Toe Rodin genoeg geld bymekaargemaak het, het hy Italië vir twee maande in 1875 besoek, toe hy aangetrek was tot die werke van [[Donatello]] en [[Michelangelo]]. Hulle werke het 'n diepgaande invloed gehad op sy artistiese rigting.<ref>Hale, 49–50.</ref> Rodin het gesê, "Dit is Michelangelo wat my bevry het van akademiese beeldhouwerk."<ref>Taillandier, 91.</ref> Met sy terugkeer na België, het hy begin werk aan die beeldhouwerk ''Die Era van Brons'', 'n lewensgrootte manlike figuur, wie se realisme die aandag op Rodin gevestig het, maar gelei het tot aantygings van oneerlikheid-die werk se realisme en skaal was van so 'n aard dat kritici beweer het dat hy die werk gegiet het van 'n lewendige model. Baie van Rodin se latere werk was op eksplisiete wyse groter of kleiner as lewensgrootte, deels te wyte aan sy begerigheid om die dwaasheid van sulke bewerings te weerlê. ===Artistieke onafhanklikheid=== [[Lêer:Auguste Rodin, 1884.jpg|duimnael|left|''Auguste Rodin'', [[John Singer Sargent]], 1884]] Rose Beuret en Rodin het in 1877 na Parys teruggekeer, en het tuisgegaan in 'n klein woonstel by die Linkeroewer. Rodin se lewe was egter oorlaai met tragiek: sy moeder, wat graag wou sien dat haar seun in die huwelik tree, was dood, en Rodin se vader was blind en seniel. Rodin se skoonsuster, tante Thérèse moes vir sy vader sorg en hom verpleeg. Rodin se elfjaar-oue seun Auguste, wie se ontwikkeling agter was, was ook in die sorg geplaas van die behulpsame Thérèse. Rodin het in essensie sy seun vir ses jare ge-abandoneer,<ref>Hale, 65.</ref> en sou regdeur sy lewe 'n baie beperkte verhouding hê met sy seun. Rodin se vader en sy seun het ook nou by die paartjie aangesluit in die woonstel, met Rose as die versorger. Die beweringe van vervalsing wat betref Rodin se ''Die Era van Brons'' wou ook nie gaan lê nie. Rodin het in al hoe groter wordende mate die geselskap van jong dames in Parys opgesoek, en Rose het op die agtergrond gebly. Rodin het sy brood verdien deur samewerking met meer gevestigde beeldhouers op openbare werke, soos gedenktekens en neo-barokstukke in die styl van Carpeaux.<ref name="j638">Janson, 638.</ref> Wat betref kompetisies en wedywering vir kommissies het hy modelle van [[Denis Diderot]], [[Jean-Jacques Rousseau]], en Lazare Carnot gesubmiteer, maar dit was egter alles tevergeefs. Hy het op sy eie tyd op studies gewerk wat gelei het tot die skepping van sy volgende belangrike werk, ''Sint Johannes die Doper wat Preek''. [[Lêer:Camille Claudel.jpg|alt=Head and shoulders of a young, dark haired woman looking downward.|duimnael|right|180px|Camille Claudel (1864–1943)]] [[Lêer:August rodin dornac 1898.jpg|duimnael|left|250px|Rodin in sy studio.]] In 1880 het Carrier-Belleuse&nbsp;– nou die kunsdirekteur van die [[Sèvres]] nasionale [[porselein]] fabriek&nbsp;– aan Rodin 'n deeltydse werk as ontwerper gebied. Die aanbod was deels 'n gebaar van versoening, en Rodin het dit aanvaar. Die deel van Rodin wat 18de eeuse smake en modes waardeer het, was gestimuleer, en hy het homself heelhuids gedompel in ontwerpe vir vase en tafelornamente wat die fabriek regoor Europa bekend gemaak het.<ref>Hale, 70.</ref> Die artistieke gemeenskap het sy werk waardeer, en Rodin was na die Paryse Salons uitgenooi deur vriende soos die skrywer Léon Cladel. Gedurende Rodin se vroeë verskynings by hierdie sosiale geleenthede, het hy as skaam en teruggetrokke voorgekom;<ref name="H71">Hale, 71.</ref> maar gedurende sy latere jare, soos wat sy bekendheid gegroei het, het hy egter die spraaksaamheid en temperament begin ten toon stel waarom hy beter bekend was. Die Franse staatsman Leon Gambetta het sy begeerte om Rodin te ontmoet uitgedruk, en die beeldhouer het hom beïndruk toe hulle ontmoet het by 'n salon. Gambetta het op sy beurt voorspraak vir Rodin gemaak by verskeie regeringsministers, wat waarskynlik Edmond Turquet, die Ondersekretaris van die Department van Fynkunste, ingesluit het, en wie Rodin uiteindelik sou ontmoet.<ref name="H71" /> Rodin se verhouding met Turquet was besonders lonend: deur hom het hy die 1880 opdrag gewen om 'n portaal vir 'n beplande museum van dekoratiewe kunste te ontwerp. Rodin het die grootste deel van die volgende vier dekades gespandeer in die uitbreiding van sy ''Hekke van die Hel'', 'n onvoltooide portaal vir 'n museum wat nooit gebou was nie. Baie van die portaal se figure het opsigself beeldhouwerke geword, insluitende Rodin se uiters bekende ''Die Denker'' en ''Die Kus''. Saam met die opdrag van die museum het 'n gratis studio gekom, wat aan Rodin 'n nuwe vlak van artistiese vryheid besorg het. Hy het gou opgehou om by die porseleinfabriek te werk, synde dat sy inkomste verdien is uit private opdragt.<ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1883 het Rodin ingestem om in sy afwesigheid toesig te hou oor 'n kursus vir die beelhouer Alfred Boucher, en daar het hy die agtienjarige Camille Claudel ontmoet. Die twee het 'n passievolle maar stormagtige verhouding gehad en mekaar wedersyds op artistieke vlak beïnvloed. Claudel het Rodin as model geïnspireer van baie van sy figure is op haar gebaseer. Sy was ook 'n talentvolle beeldhouer en het hom bygestaan met sy opdragte. <ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> Alhoewel Rodin besig was met ''Die Hekke van Hel'' het hy ander opdragte ook ontvang. Hy het 'n geleentheid nagejaag om 'n historiese monument vir die dorp van [[Calais]] te ontwerp. Rodin was in 1891 gekies om 'n monument te maak wat opgedra is aan die Franse skrywer [[Honoré de Balzac]]. Beide beeldhouwerke se styl was egter in stryd met tradisionele smaak, en is met wisselende mate van afkeuring begroet deur die organisasies wat die werke aangevra het. Rodin was agter steeds besig om ondersteuning te verkry van die verskillende bronne wat hom bekend gemaak het.<ref>verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1889 het die Paryse Salon Rodin uitgenooi om 'n beoordelaar te wees op sy artistieke beoordelingspaneel. Alhoewel Rodin se loopbaan aan die opkom was, het beide Claudel en Beuret ongeduldig begin raak met Rodin se "dubbellewe". Claudel en Rodin het 'n [[wikt:atelier|atelier]] by 'n klein ou kasteel gedeel, maar Rodin het geweier om sy bande met Beuret op te sê, synde sy lojale metgesel gedurende die "maer jare", asook die moeder van sy seun. Gedurende een afwesigheid, het Rodin aan Beuret geskryf, "Ek dink aan hoe baie jy my moes liefgehad het om op te sit met my beuselagtighede...Ek bly, in alle liefde, jou Rodin."<ref>Hale, 75.</ref> Claudel en Rodin se paaie het in 1898 geskei.<ref>{{cite web|title=(1) Camille Claudel|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.018005.1|author=Ward-Jackson, Philip|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Claudel het verskeie jare daarna 'n senuweeineenstorting gehad en was vir dertig jaar tot haar dood in 1943 deur haar familie in 'n inrigting vir geestesongesteldheid geplaas, ten spyte van pogings deur dokters om aan haar moeder en broer te verduidelik dat sy nie ongesteld was nie.<ref name="Scandalous Women">{{cite book|last=Kerri Mahon|first=Elizabeth|title=Scandalous Women: The Lives and Loves of History's Most Notorious Women|year=2011|publisher=Penguin Group|location=New York|isbn=9780399536458|page=279}}<!--|accessdate=3 Maart 2014--></ref> ==Werke== [[Lêer:Rodin The bronze age.jpg|alt=Life-sized nude stature of a male on a pedestal on display in a museum.|duimnael|right|150px|''Die Era van Brons'' (1877).]] [[Lêer:Brooklyn Museum - M. Auguste Rodin - Edward Steichen.jpg|duimnael|left|150px|M. Auguste Rodin - foto deur [[Edward Steichen]], ca. 1911]] In 1864 het Rodin sy eerste beeldhouwerk,''Die Man met die Gebreekte Neus'', aan die Parys Salon gesubmiteer vir 'n uitstalling. Die model was 'n bejaarde straatportier van die buurt. Die ongewone [[brons]]stuk was nie 'n tradisionele [[borsbeeld]] nie, maar in stede hiervan was die kop "afgebreek" by die nek, die neus was plat en skeef, en die agterkant van die kop was afwesig. (dit het van die klei model afgeval gedurende 'n ongeluk) Die werk het klem geplaas op tekstuur, asook op die emosionele toestand van die model; dit het die "onvoltooidheid" geïllustreer wat baie van Rodin se latere werke sou karakteriseer.<ref>Janson, 637.</ref> Die Salon het die werk verwerp. ===Vroeë figure: die inspirasie van Italië=== In Brussel het Rodin, nadat hy van Italië teruggekeer het, sy eerste volskaalse werk geskep naamlik, ''Die Era van Brons''. Die werk was gemodelleer op 'n Belgiese soldaat, en het sy inspirasie geput uit [[Michelangelo]] se ''Sterwende Slaaf'', waarop Rodin gelet het op sy besoeke aan die [[Louvre]]. Rodin het gepoog om [[Michelangelo]] se bemeestering van die menslike vorm te kombineer met sy eie sin van menslike natuur, en het sy model van alle hoeke bestudeer, op rus en in beweging. Hy het 'n leer bestyg vir bykomende perspektiewe, en het kleimodelle gemaak wat hy by kerslig bestudeer her. Die resultaat was 'n lewensgrootte, goed geproporsioneerde naakfiguur, wat op ongewone wyse met sy regterhand bo op sy kop staan, terwyl sy linkerhand aan sy linkersy is, die voorarm parallel met die liggaam. In 1877 het die werk sy buiging in Brussel gemaak, en is daarna by die Parys Salon gewys. Die standbeeld se klaarblyklike gebrek aan 'n tema was vir kritici 'n steen des aanstoots in dat dit nòg mitologie, nòg 'n edele historiese gebeurtenis herdenk het-en omdat dit nie duidelik was of Rodin wel 'n tema in gedagte gehad het nie.<ref>Hale, 50.</ref> Rodin het aanvanklik die titel ''Die Oorwonne'' aan die werk gegee, in welke vorm die linkerhand 'n spies vasgeklem het, maar hy het die spies verwyder omdat dit teen sekere hoeke die torso versper het. Na nog twee tussentydse titels, het Rodin uiteindelik die titel ''Die Era van Brons'' aan die werk gegee, wat die [[Bronstydperk]] voorstel, en in Rodin se woorde, "die man wat uit die natuur uit opstaan".<ref name="H51">Hale, 51.</ref> Later het Rodin egter gesê dat wat hy in gedagte gehad het "bloot 'n eenvoudige stuk beeldhouwerk was sonder verwysing na enige onderwerp".<ref name="H51" /> Die werk se bemeestering van vorm, lig en skadu maak dat dit so realistiese daaruitsien, dat Rodin van ''Surmoulage'' beskuldig is-te wete die giet van 'n werk vanaf 'n lewende persoon se liggaam. Rodin het die bewering ontken, en aan koerante geskryf en fotos geneem van die model om te wys dat die beeldhouwerk van die model verskil het. Rodin het daarop aangedring dat 'n ondersoek gehou word, en was uiteindelik onskuldig bevind deur 'n komitee van beeldhouers. Behalwe vir die valse bewerings, het die werk ook kritici gepolariseer. Dit was skaars aanvaar vir tentoonstelling by die Parys Salon, en kritici het dit vergelyk met 'n "standbeeld van 'n slaapwandelaar" en dit " 'n baie akkurate kopie van 'n lae tipe" genoem. <ref name="H51" /> Andere het die stuk en Rodin se integriteit verdedig. Die regeringsminister Turquet het die stuk bewonder, en "Die Era van Brons" was deur die staat vir 2,200 Frank gekoop;– die prys wat dit Rodin gekos het om dit in brons te laat giet.<ref name="H51" /> [[Lêer:St-John-the-Baptist-Preaching.jpg|alt=Nude man holding is hand out, as if explaining a point.|duimnael|upright|''Sint Johannes die Doper wat preek'' (1878).]] Die tweede manlike naakfiguur, ''Sint Johannes die Doper wat preek'', was in 1878 voltooi. Rodin het probeer om nog 'n aanklag van ''surmoulage'' te vermy deur die standbeeld groter as lewensgrootte te maak: ''Sint Johannes'' is byna 6' 7" <nowiki>'' lank</nowiki> (2&nbsp;m). Terwyl ''Die Era van Brons'' staties geposisioneer is, wil dit voorkom asof ''Sint Johannes'' nadertree aan die aanskouer. Die effek word behaal, ten spyte daarvan dat beide die figuur se voete ferm op die grond geplant is-'n tegniese prestasie wat deur die meeste kontemporêre kritici opgelet is.<ref>Hale, 80.</ref> Rodin het hierdie teenstellende posisie verkies om, in sy eie woorde, "tegelykertyd... aansigte van 'n voorwerp ten toon te stel wat eintlik slegs op opeenvolgende wyse gesien kan word".<ref name="H68">Hale, 68.</ref> Ten spyte van die titel ''Sint Johannnes die Doper wat preek'' het die werk nie 'n duidelike godsdienstige tema gehad nie. Die model, 'n Italiaanse lyfeiene wat homself by Rodin se studio aangemeld het, het beskik oor 'n idiosinkratiese sin vir beweging wat Rodin wou vasvang of verewig. Rodin het gedink aan [[Johannes die Doper]], en het die assosiasie na die titel van die werk oorgedra. <ref name="H68" /> In 1880 het Rodin die werk aan die Paryse Salon gesubmiteer. Kritici was steeds meestal afwysend oor die werk, maar die stuk het derde geëindig in die Salon se kategorie vir beeldhouwerk.<ref name="H68" /> Ten spyte van die onmiddellike ontvangs van ''Sint Johannes'' en ''Die Era van Brons'', het Rodin bekendheid daardeur verwerf. Studente het hom by sy studio opgesoek, sy werk geprys, en die bewerings van ''surmoulage'' verwerp. Die artistiese gemeenskap was derhalwe nou goed bekend met die naam van Rodin. ===''Die Hekke van Hel''=== [[Lêer:Zürich - Kunsthaus - Rodin's Höllentor IMG 7384 ShiftN.jpg|alt=Ornate, bronze door panels and frame showing figures and scenes in relief.|duimnael|upright|''Die Hekke van Hel'' (onvoltooid), Kunsthaus Zürich]] 'n Opdrag om 'n ingang vir Parys se beplande Museum van Dekoratiewe Kunste te ontwerp was in 1880 aan Rodin toegeken.<ref name="j638" /> Alhoewel die museum nooit gebou was nie, het Rodin regdeur sy lewe daaraan gewerk. ''Die Hekke van Hel'' was 'n monumentale groep beeldhouwerke wat tonele uit [[Dante Alighieri|Dante]] se ''Inferno'' in hoë reliëf tentoonstel. Omdat Rodin dikwels 'n gebrek aan 'n duidelike begrip van sy groot werke gehad het, het hy daarvoor opgemaak met harde werk en 'n strewe na perfeksie.<ref name="elsen35">Elsen, 35.</ref> ''Die Hekke'' is deur Rodin uitgedink terwyl hy steeds die ''surmoulage'' kontroversie in gedagte gehad het: "...Ek het die ''Sint Johannes'' gemaak ten einde [die beweringe van gietwerk vanaf 'n model] te weerlê, maar het slegs gedeeltelik daarin geslaag. Ten einde vir eens en vir altyd te bewys dat ek net so goed soos ander beeldhouers van lewendige tonele beeldhouwerk kon doen, het ek dit my voorneme gemaak... om die beeldhouwerk op die deur van figure te maak wat kleiner as lewensgroot was." <ref name="elsen35" /> Die wette van komposisie het egter geswig voor ''Die Hekke'' se ongeordende en ongetemde tentoonstelling van Hel. Die figure en groepe in hierdie werk, synde Rodin se meditasie op die toestand van Man, is fisies en moreel geïsoleer in hul foltering.<ref name="qgzhpg">Jianou & Goldscheider, 41.</ref> ''Die Hekke van Hel'' bestaan uit honderd-ses-en-tagtig figure in sy finale figurasie.<ref name="qgzhpg" /> Baie van Rodin se bekendste beeldhouwerke het as ontwerpe of figure vir hierdie werk begin,<ref name="morey" /> soos bv. ''Die Denker'', ''Die Drie Skadu's'', en ''Die Kus'', en was slegs later voorgestel as aparte en onafhanklike werke. Ander bekende werke wat afkomstig is van ''Die Hekke'' is ''Ugolino'', ''Gevalle Karjatid wat Haar Steun Dra'', ''Fugit Amor'', ''Sy Wat Eens die Helmetmaker Se Pragtige Vrou Was'', ''Die Vallende Man'', en ''Die Verlore Seun''. [[Lêer:The Thinker, Rodin.jpg|duimnael|160px|Rodin se ''Die Denker'' (1879–1889) is een van die bekendste werke in die beeldhoukuns.]] ''Die Denker'' (oorspronklike titel, ''Die Digter'', na aanleiding van Dante) sou een van die bekendste beeldhouwerke in die wêreld word. Die oorspronklike was 'n hoë bronsstuk wat tussen 1879 en 1889 geskep is, en wat ontwerp was vir ''Die Hekke''<nowiki>'</nowiki> lintel, waarvandaan die figure sou neerkyk op Hel. Terwyl ''Die Denker'' duidelik vir Dante voorstel, is aspekte of eienskappe van die Bybelse [[Adam]], die mitologiese [[Prometheus]],<ref name="j638" /> en Rodin self aan dit toegeskryf.<ref name="bell" /><ref name="alhadeff" /> Ander waarnemers wou die klem op die klaarblyklike intellektuele tema van ''Die Denker'' wegneem, en het in stede daarvan klem geplaas op die rowwe en ongebonde fisieke en emosionele aura wat daaruit voortvloei. <ref>Taillandier, 42, 46, 48.</ref> ===''Die Burgers van Calais''=== [[Lêer:The.burg.of.calais.london.arp.750pix.jpg|alt=See adjacent text.|duimnael|''Die Burgers van Calais'' (1884–ca. 1889) in die Victoria Toring-tuine, Londen, Engeland.]] Die dorp Calais het reeds vir dekades 'n historiese monument gekontempleer, toe Rodin van die projek te hore gekom het. Hy het die opdrag nagejaag, en was geïnteresseerd in die middeleeuse motif en patriotiese tema. Die burgemeester van Calais was in die versoeking geplaas om Rodin daar en dan aan te stel toe hy besoek afgelewer het aan Rodin se studio, en die voorgenome werk was gou goedkeur, met Rodin as die argitek. Dit sou die ses inwoners van Calais gedenk wat hul lewens opgegee het om hul mede-inwoners te red. Gedurende die [[Honderdjarige Oorlog]] het die leër van Koning [[Eduard III van Engeland]] vir Calais beleër, en Eduard het bevel gegee dat die dorp se bevolking op groot skaal gedood word. Hy het egter ingestem om die bevolking te spaar, indien ses van die belangrikste burgers of inwoners na hom toe sou kom en bereid sou wees om te sterf, ontbloot en kaalvoet met toue om hul nekke. Toe die burgers hul verskyning gemaak het, het hy bevel gegee dat hulle tereggestel word, maar het hulle kwytgeskeld toe sy koningin, Philippa van Hainault, hom gesmeek het om hul lewens te spaar. ''Die Burgers van Calais'' stel die mans voor soos hulle vertrek na die koning se kamp, met sleutels vir die dorp se hekke en vesting. Rodin het in 1884 met die projek begin, geïnspireer deur die kronieke van die beleg deur Jean Froissart.<ref name="swedberg">{{cite journal|last=Swedberg|first=Richard|title=Auguste Rodin's ''The Burghers of Calais'': The Career of a Sculpture and its Appeal to Civic Heroism|journal=Theory, Culture & Society|volume=22|issue=2|pages=45–67|year=2005|doi=10.1177/0263276405051665}}</ref> Alhoewel die dorp 'n allegoriese, heroïese stuk werk, met as hooffiguur Eustache de Saint-Pierre, die oudste van die ses mans, in die vooruitsig gestel het, het Rodin die beeldhouwerk gesien as 'n studie in die verwikkelde en komplekse emosies waaraan die ses mans onderhewig was. Toe Rodin reeds vir 'n jaar met die werk besig was, was die Calais komitee nie beïndruk met sy vordering nie. Rodin het daarop sy bereidwilligheid om die projek te beëindig, eerder as om sy ontwerp te wysig ten einde die komitee se konserwatiewe verwagtinge te bevredig, bekend gemaak, maar hulle het hom aangesê om voort te gaan daarmee. In 1889 was ''Die Burgers van Calais'' die eerste keer tot algemene lof uitgestal. Dit is 'n brons beeldhouwerk wat twee ton (1,814&nbsp;kg) weeg, en die figure daarvan is 6,6&nbsp;voet (2&nbsp;m) lank.<ref name="swedberg" /> Die ses manlike figure wat daarin voorgestel word, vorm nie 'n verenigde, heroïese front nie;<ref name="apollo">{{cite journal|author=Stocker, Mark|title=A simple sculptor or an apostle of perversion?|journal=Apollo|pages=94–97|volume=164|issue=537|date=November 2006}}</ref> maar elkeen is eerder geïsoleer van sy broers, en beraadslaag en voer sy eie indiwiduele stryd met sy verwagte noodlot. Rodin het gou daarna voorgestel dat die monument se hoë voetstuk verwyder word, want hy wou die beeldhouwerk na grondvlak skuif sodat die toeskouers "tot die hart van die onderwerp kon deurdring". <ref>Hale, 117.</ref> Op grondvlak lei die figure se posisies die toeskouer reg om die werk, en suggereer op subtiele wyse hul algemene voorstuwende beweging.<ref>Hale, 115</ref> Die komitee was woedend oor die nie-tradisionele voorstel van Rodin, maar Rodin sou nie ingee nie. In 1895 het Calais daarin geslaag om ''Burgers'' in sy verkose vorm uitgestal te kry: die werk was voor 'n openbare tuin op 'n hoë platform of voetstuk geplaas, en is omring deur 'n gietyster tralie. Rodin wou dit egter naby die stadsaal sien, waar dit die publiek sou meevoer. Eers ná dit skade gely het tydens die Eerste Wêreldoorlog, en na die daaropvolgende storing daarvan en Rodin se dood, is die beeldhouwerk vertoon soos Rodin dit beplan het. Dit is een van Rodin se bekendste werke.<ref name="swedberg" /> ===Opdragte en kontroversie {{Anchor|Balzac}}=== [[Lêer:Monument to Balzac.jpg|duimnael|left|Gietwerk van ''[[Honoré de Balzac|Balzac]]'' (1891–1898) soos blootgestel in Jardin du Musée Rodin. Dieselfde standbeeld word gebruik vir die monument in Parys]] [[Lêer:Auguste Rodin portrait middle aged.jpg|duimnael|upright|Rodin in sy middeltydperk]] [[Lêer:Auguste Rodin - Monument to Victor Hugo.jpg|duimnael|Rodin in 1896 besig om te werk aan die monument aan [[Victor Hugo]] by die studio van sy assistent Henri Lebossé]] [[Lêer:Statue of BALZAC, made by RODIN, Paris.jpg|duimnael|left|Die ''Monument aan Balzac'' in Parys]] Rodin het in 1889 opdrag ontvang om 'n monument van die Franse skrywer [[Victor Hugo]] te skep. Rodin het uitvoerig gehandel met die onderwerp van ''kunstenaar en muse''. Soos baie van Rodin se openbare opdragte, was die ''Monument van Victor Hugo'' met teëstand ontvang omdat dit nie voldoen het aan konvensionele verwagtinge nie. ''[[The Times]]'', in sy kommentaar op Rodin se monument van Victor Hugo, het in 1909 gesê "daar is 'n redelikheid aanwesig in die klagte dat [Rodin se] opvattings somtyds ongeskik is tot sy medium, en in sulke gevalle ooreis hulle sy ontsaglike tegniese vermoëns".<ref>{{cite news|title=M. Rodin and French Sculpture.|publisher=The Times|date=4 October 1909|page=12}}</ref> Die 1897 pleisterwerk model is eers in 1964 in brons gegiet. Die ''Société des Gens des Lettres'', 'n Paryse organisasie van skrywers, het onmiddellik na sy dood in 1850 'n monument van die Franse romansier [[Honoré de Balzac]] beplan. Die genootskap het in 1891 aan Rodin opdrag gegee om die gedenkmonument te skep, en Rodin het jare daaraan spandeer om die konsep vir sy beeldhouwerk te ontwikkel. Dit was vir Rodin 'n uitdaging om 'n geskikte voorstelling van Balzac te vind, gegewe die outeur se mollige voorkoms. Rodin het baie studies voortgebring: portrette, vollengte, naakte figure, figure wat 'n manteljas dra, of figure in 'n kleed &nbsp;– 'n replika wat Rodin versoek het. Die uiteindelike beeldhouwerk vertoon Balzac, geklee in drapeermateriaal, kragtig-starend in die verte in, met diep gegroefde eienskappe. Rodin se bedoeling was om Balzac ten toon te stel op die oomblik wat hy 'n nuwe werk bedink<ref name="times1711">{{cite news|title=Auguste Rodin. His Sculpture And Its Aims.|publisher=The Times|date=19 November 1917|page=11}}</ref>&nbsp;– om moed, arbeid en stryd uit te druk.<ref>Hale, 136.</ref> Toe ''Balzac'' in 1898 uitgestal word, was die negatiewe reaksie nie verrassend nie.<ref name="bell">{{cite journal|last=Bell|first=Millicent|title=Auguste Rodin|journal=Raritan|volume=14|pages=1–31|year=Spring 2005}}</ref> Die ''Société'' het die werk verwerp, en die pers het [[parodie]]ë daarop gedruk. Morey (1918) het die werk gekritiseer, en gereflekteer, "daar mag 'n tyd kom, en nodeloos om te sê sal so 'n tyd kom, dat dit nie ''outre'' sal wees om 'n grootse romansier voor te stel as 'n tamaai komediant omgewe van 'n kamerjas nie, maar selfs op die gegewe dag is die indruk wat die standbeeld wek die van 'n beledeging."<ref name="morey" /> 'n Moderne kritikus dui inderdaad aan dat ''Balzac'' nie een van Rodin se meesterstukke is nie.<ref>{{cite journal|last=Schor|first=Naomi|title=Pensive Texts and Thinking Statues: Balzac with Rodin|journal=Critical Inquiry|year=2001|volume=27|issue=2|pages=239–264|doi=10.1086/449007}}</ref> Die monument het egter nog steeds in Rodin se dae sy ondersteuners gehad; 'n manifes wat Rodin ondersteun is opgetrek en geteken deur onder andere Monet, [[Debussy]], en die toekomstige Premier Georges Clemenceau.<ref>Hale, 122.</ref> In die [[BBC]]-reeks ''Civilisation'', het die geskiedkundige van kuns, [[Kenneth Clark]], die monument geprys as "die grootste beeldhouwerk van die 19de eeu, miskien, inderdaad, die grootste sedert [[Michelangelo]]."<ref>[[Civilization (TV series)|Civilization]], [[BBC]], Episode 12</ref> Eerder as om skeptici van die verdienstelikheid van die monument te oortuig, het Rodin die ''Société'' se geld vir die opdrag terugbetaal en die werk na sy tuin geskuif. Na die ondervinding het Rodin nie nog 'n openbare opdrag uitgevoer nie. Die Monument tot Balzac was slegs in 1939 in brons gegiet en op die Boulevard du Montparnasse by die kruising met Boulevard Raspail geplaas. ===Ander werke=== [[Lêer:Auguste Rodin par Camille Claudel (musée Rodin) (8026456955).jpg|duimnael|left|150px|''Auguste Rodin'', 1892 deur Camille Claudel]] Die gewildheid van Rodin se bekendste beeldhouwerke neig om sy algehele kreatiewe uitset te verduister. Rodin was 'n uiters aktiewe en produktiewe kunstenaar en het duisende borsbeelde, figure, en fragmente van beeldhouwerke oor 'n tydperk van meer as vyf dekades geskep. Hy het in olieverf geskilder (veral in sy dertigs) en in waterkleure. Die Musée Rodin hou 7,000 van Rodin se drukke en tekeninge in [[kryt]] en [[houtskool]], en dertien rowwe droëpunte.<ref>Hale, 12.</ref><ref>{{cite journal|title=Early Drawings by Auguste Rodin|author=Varnedoe, Kirk|journal=The Burlington Magazine|volume=116|issue=853|date=April 1974|pages=197–204}}</ref> Hy het ook 'n enkele litograaf geproduseer. Portrette was 'n belangrike deel van Rodin se oeuvre, en het hom gehelp om aanvaarding en finansiële onafhanklikheid te verkry.<ref>Hale, 82.</ref> Sy eerste beeldhouwerk was 'n borsbeeld van sy vader in 1860, en hy het ten minste ses-en-vyftig portrette tussen 1877 en sy dood in 1917 geproduseer.<ref>{{cite journal|title=Rodin and His English Sitters|first=Marion J.|last=Hare|journal=The Burlington Magazine|volume=129|issue=1011|year=1987|pages=372–381}}</ref> Vroeë modelle het die mede-beeldhouer Jules Dalou (1883) en sy metgesel Camille Claudel (1884) ingesluit. Later, toe sy reputasie gevestig was, het Rodin borsbeelde van prominente tydgenote soos die Engelse politikus George Wyndham (1905), die Ierse dramaturg [[George Bernard Shaw]] (1906), die Sosialis en voormalige minnares van die prins van Wallis wat koning Edward VII sou word, Daisy Greville (1908),<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/26723104|title=Portraits of a lady|last=David.|first=Buttery,|date=1988|publisher=Brewin Books|isbn=0947731431|location=Studley, Warwickshire|oclc=26723104}}</ref> die Oostenrykse komponis [[Gustav Mahler]] (1909), die voormalige Argentynse president Domingo Faustino Sarmiento en die Franse staatsman Georges Clemenceau (1911) gemaak. Sy ongedateerde tekening ''Studie van 'n Staande Naak Vrou, Arms Opgehef, Hande Gekruis Bo Kop'' is een van die werke wat in 2012 uit die versameling van Cornelius Gurlitt geneem is.<ref name=spiegel>{{cite news |url=http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |title=Photo Gallery: Munich Nazi Art Stash Revealed |date=17 November 2013 |work=Spiegel |access-date=17 November 2013 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20140216050436/http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |archive-date=16 Februarie 2014 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> ==Estetiek== [[Lêer:Rodin p1070095.jpg|duimnael|'n Bekende "fragment": ''Die Lopende Man'' (1877-78)]] Rodin was a naturalis, en minder besorg oor monumentale uitdrukking as met die emosionele en karaktervolle uitdrukking van werke. <ref>{{cite news|publisher=The Times|date=14 Julie 1931|page=12|title=Art Exhibitions: Auguste Rodin}}</ref> Sodoende het Rodin afgewyk van eeue se tradisie, en weggedraai van die idealisme van die Grieke en die dekoratiewe prag van die [[Barok]] en neo-Barok bewegings. Sy beeldhouwerke het die klem op die individu geplaas en op die konkreetheid van vlees, en hy het dit reggekry om deur gedetaileerde, getekstureerde oppervlaktes die vertoning van emosies in sy werke te bewerkstellig, asook om die wisselwerking tussen lig en skadu ten toon te stel. Rodin het in 'n groter mate as sy tydgenote daarin geglo dat 'n indiwidu se karakter geopenbaar was deur sy fisiese eienskappe.<ref name="H76" /> Rodin se talent vir oppervlak-modellering het hom toegelaat om elke deel van die liggaam vir die geheel van die werk te laat praat. Die manlike passie in ''Die Denker'' word voorgestel deur die greep van sy tone op die rots, sy rigiede rug, en die differensiasie van sy hande.<ref name="morey" /> Rodin het lig gewerp op sy estetika, en in 'n gesprek oor ''Die Denker'' die volgende gesê: "Wat my Denker laat Dink is dat hy nie slegs met sy brein, met sy verwikkelde frons, met sy uitgestrekte neusvleuels en saamgeperste lippe dink nie, maar met elke spier van sy arms, rug, en bene, met sy geklemde vuiste en tone." <ref>{{cite web |url=http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |title=NGA Sculpture Galleries: Auguste Rodin |publisher=[[National Gallery of Art]], Washington, D.C. |access-date=12 Desember 2006 |format=[[Adobe Flash]] |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20061130113846/http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |archive-date=30 November 2006 <!--DASHBot--> |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Fragmentariese beeldhouwerke was vir Rodin onafhanklike werke, en hy het hulle beskou as die essensie van sy kunssinnige verklaring. Sy fragmente &nbsp;– wat miskien arms, bene of 'n kop vermis het;– het die beeldhouwerk verder verwyder van sy tradisionele rol van die daarstelling van soortgelykheid, in 'n milieu in waar vorme om hul eie onthalwe bestaan het.<ref>Hale, 69.</ref> Noemenswaardige voorbeelde is ''Die Lopende Man'', ''Meditasie Sonder Arms'', en ''Iris, Boodskapper van die Gode''. Rodin het lyding en konflik beskou as die waarmerke van moderne kuns. "Niks is regtig meer roerend as die moorddadige en opgesweepte dier, wat aan't sterf is aan onvervulde begeerte, en wat tevergeefs om genade vra ten einde sy passie te kwel."<ref name="alhadeff" /> [[Charles Baudelaire]] het hierdie temas opgeneem, en was een van Rodin se gunsteling digters. Rodin het musiek geniet, en veral die [[opera]]komponis Gluck, en het 'n boek oor Franse katedrale geskryf. Hy het 'n werk van die toe-nog onbekende [[Vincent van Gogh|Van Gogh]] besit, en het die vergete [[El Greco]] bewonder.<ref name="werner" /> ===Metode=== [[Lêer:Rodin The Shade.jpg|duimnael|''Die Skadu'', (1880-81) High Museum of Art, Atlanta]] [[Lêer:Age of bronze plaster.jpg|duimnael|regs|'n pleisterwerk van ''Die Era van Brons'']] In pleks daarvan om tradisionele akademiese posisies te kopieer, het Rodin verkies dat sy modelle op natuurlike wyse in sy studio rondbeweeg (ten spyte van hul naaktheid) .<ref name="morey" /> Rodin het dikwels vinnige sketse in klei gemaak wat later verfyn was, gegiet was in pleisterwerk, en laastens gegiet was in brons or gekerf is uit marmer. Rodin se hooffokus was die bewerking van klei.<ref name="ReferenceA">Quoted in Jianou & Goldscheider, 62.</ref> George Bernard Shaw het vir 'n portret gesit en sodoende 'n idee van Rodin se tegniek verskaf: "Terwyl hy gewerk het, is 'n aantal wonderwerke bewerkstellig. Teen die einde van die eerste vyftien minute, nadat 'n voorlopige idee van die uiteindelike menslike vorm teweeggebring is, het hy deur die gebruik van sy duim 'n borsbeeld geproduseer wat so lewendig voorgekom het dat ek dit met my sou wegneem ten einde die beeldhouer van enige verdere werk daaraan te weerhou."<ref name="ReferenceA" /> Hy het die evolusie van sy borsbeeld oor die tydperk van 'n maand beskryf, deur "al die stadiums van kuns se evolusie": eerste, " 'n Bisantynse meesterstuk", dan "'n gemengde [[Bernini]]", dan 'n elegante Houdon. "Die hand van Rodin het nie gewerk soos die hand van 'n beeldhouer werk nie, maar as die werk van ''Elan Vital''. Die ''Hand van God'' is sy eie hand."<ref name="ReferenceA" /> Nadat hy sy werk in klei voltooi het, het hy gebruik gemaak van uiters bedrewe en vaardige assistente om die komposisies te bewerk in groter stukke in (insluitende enige van sy grootskaalse monumente, soos bv. ''Die Denker''), om die klei komposisies te giet in pleister of brons, en om sy marmer te kerf. Rodin se groot innovasie was om te kapitaliseer op die veelvuldige- oftewel multi-stadiums en multi-prosesse van 19de eeuse beeldhouwerk asook die tydperk se afhanklikheid van gietwerk in pleister. Aangesien klei vinnig verswak indien dit nie nat gehou word of in terra-cotta oonde geplaas word nie, het beeldhouers gipsstukke gebruik as 'n manier om die klei komposisie in stand te hou. Dit was algemene praktyk wat Rodin se tydgenote betref, en beeldhouers sou pleisterwerke uitstal met die hoop dat hulle later opdrag sou ontvang om die werke te omskep in 'n meer permanente vorm. Rodin sou egter veelvuldige gipsstukke laat maak en hulle behandel as die "rou materiale" van die beeldhouwerk, en in die proses hul dele en figure her-kombineer in nuwe komposisies in en dit nuwe name gee. Soos Rodin se praktyk ontwikkel het in die 1890's het hy meer en meer radikaal geword in sy strewe na fragmentasie, dit wil sê die kombinasie van figure op verskillende skale, en die skep van nuwe komposisies van sy vroeëre werk. 'n Voorbeeld hiervan is die opspraakwekkende ''Die Lopende Man'' (1899-1900) wat uitgestal was tydens Rodin se soloskou in 1900. Die werk bestaan uit twee beeldhouwerke van die 1870's wat Rodin in sy studio&nbsp;– gevind het- 'n gebreekte en beskadigde torso deel wat verwaarloos is, en die laer dele van 'n weergawe van sy 1878 ''Sint Johannes die Doper wat Preek'' wat hy herwerk het op 'n verminderde skaal. Rodin het sodoende 'n werk geskep, wat baie beeldhouers op daardie tydstip en daarna beskou het as een van sy sterkste en mees alleenstaande werke, ten spyte van die feit dat die voorwerp twee verskillende style verteenwoordig, twee verskillende houdings ten opsigte van "voltooiing" verteenwoordig; en kortkom aan enige poging om die arbitrêre versmelting van hierdie twee komponente weg te steek. Dit was die vryheid en kreatiwiteit waarmee Rodin hierdie praktyke &nbsp gebruik het;– saam met sy oppervlaktes met spore van sy eie insig, en met sy permissiewe houding ten opsigte liggaamlike houding, sensuele onderwerpe en nie-realistiese oppervlaktes &nbsp;– wat Rodin se herbewerking van tradisionele 19de eeuse beeldhou tegnieke-na die oorgang en prototipe vir moderne beeldhouwerk-getipeer het. ==Latere jare (1900–1917)== [[Lêer:Legros -buste de Rodin (dessin).jpg|duimnael|left|upright|'n Portret van Rodin deur sy vriend Alphonse Legros]] Teen 1900 was Rodin se artistiese reputasie verskans. Hy het blootstelling ontvang deur 'n pawiljoen van sy werk wat opgestel was naby die 1900 Wêreldskou (''Exposition Universelle'') in Parys, en hy het sodoende versoeke ontvang om borsbeelde van prominente mense te maak,<ref name="bell" /> terwyl sy assistente by die ateljee duplikate van sy werke gemaak het. Sy inkomste van portret kommissies het alleen op waarskynlik 200,000 franke per jaar gestaan. <ref>Hale, 147.</ref> Soos Rodin se faam gegroei het, het hy baie volgelinge aangetrek, insluitende die Duitse digter [[Rainer Maria Rilke]], en die skrywers [[Octave Mirbeau]], Joris-Karl Huysmans, en [[Oscar Wilde]].<ref name="apollo" /> Rilke het in 1905 en 1906 by Rodin gebly en administratiewe werk vir hom gedoen. Rilke sou later 'n lofprysing (in die vorm van 'n monograaf) oor Rodin skryf. Rodin en Beuret se beskeie landgoed in Meudon, wat in 1897 gekoop is, het as gasheer gedien vir besoekers soos Koning Eduard VII van die Verenigde Koninkryk, die danser [[Isadora Duncan]], en die klavesimbelspeler Wanda Landowska. Rodin het in 1908 na die stad getrek en die hoofvloer van die Hôtel Biron gehuur, synde 'n 18de-eeuse meenthuis. Hy het Beuret in Meudon gelos, en 'n verhouding met die Amerikaans-gebore hertogin de Choiseul begin.<ref name="julius">{{cite journal|author=Julius, Muriel|title=Human Emotion Made Tangible&nbsp;– The Work of Auguste Rodin|journal=Contemporary Review|volume=250|issue=1452|date=January 1987|page=41}}</ref> Rodin was vanaf 1910 die mentor van die Russiese beeldhouer, Moissey Kogan.<ref name=Medals>{{cite web |url=http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |title=Moissey Kogan |publisher=DGM |access-date=30 Maart 2017 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20191023151638/http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |archive-date=23 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> ==Erfenis== [[Lêer:75 - Musée Rodin - Ève au rocher, grand modèle – Auguste Rodin.jpg|duimnael|''Éve'', 1881-ca.1899 brons, Jardin des Tuileries, Parys]] [[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-R38535, Auguste Rodin.jpg|duimnael|Rodin in 1914]] [[Lêer:Musée Rodin de Meudon 04.jpg|duimnael|Rodin se graf by die Musée Rodin de Meudon]] [[Lêer:The Kiss (Auguste Rodin).JPG|right|duimnael|''[[Die Kus (Rodin beeldhouwerk)|Die Kus]]'', 1889|skakel=Special:FilePath/Kiss_Rodin.jpg]] [[Lêer:Auguste Rodin signature.jpg|alt=Artist's signature is raised above the surface of a sculpture.|duimnael|Rodin se handtekening op ''Die Denker'']] [[Lêer:Musee Rodin.jpg|duimnael|Die gronde van Musée Rodin]] [[Lêer:Philly042107-009-RodinMuseum.jpg|duimnael|Rodin Museum, Philadelphia, Pennsilvanië, VSA]] Rodin het in sy testament sy studio aan die Franse staat bemaak en toestemming aan die Franse staat verleen om sy pleisterwerke te giet. Omdat Rodin die voortbring van sy werke aangemoedig het, kom Rodin se werke in baie openbare en private versamelings voor. Die Musée Rodin was in 1916 gestig en het in 1919 sy deure geopen by die Hôtel Biron waar Rodin gewoon het. Dit hou die grootste versameling van Rodin se werke, met meer as 6000 beeldhouwerke en 7000 werke op papier. Die Franse orde ''[[Légion d'honneur]]'' het van Rodin 'n Kommandeur gemaak,<ref>[http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/leonore_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=COTE&VALUE_1=LH/2779/35 Rodin, Légion d'honneur, Ministère de la Culture et de la Communication, Léonore, Culture.gouv.fr]</ref> en hy het 'n honorêre graad van die [[Universiteit van Oxford]] ontvang. Gedurende sy leeftyd was Rodin met [[Michelangelo]] vergelyk,<ref name="alhadeff">{{cite journal|first=Albert|last= Alhadeff|title=Rodin: A Self-Portrait in the Gates of Hell|journal=The Art Bulletin|volume=48|issue=3/4|year=1966|pages=393–395|doi=10.2307/3048395|jstor=3048395}}</ref> en hy was wyd erken as die grootste kunstenaar van die era.<ref name="hunisak">{{cite journal|title=Rodin Rediscovered|first=John M.|last=Hunisak|journal=Art Journal|volume=41|year=1981|pages=370–371|doi=10.2307/776450|issue=4|jstor=776450}}</ref> In die drie dekades wat gevolg het op Rodin se dood het sy gewildheid getaan saam met die veranderende estetiese waardes.<ref name="hunisak" /> Sedert die 1950's het Rodin se reputasie weer 'n oplewing beleef;<ref name="werner">{{cite journal|author=Werner, Alfred|title=The Return of Auguste Rodin|journal=Criticism|volume=2|issue=1|year=1960|pages=48–54}}</ref> hy word beskou as die belangrikste beeldhouer van die moderne era, en was al die onderwerp van baie akademiese werk.<ref name="hunisak" /><ref name="gardner">{{cite journal|title=The Hand of Rodin|first=Albert Ten Eyck|last=Gardner|journal=The Metropolitan Museum of Art Bulletin, New Series|volume=15|issue=9|year=1957|pages=200–204|doi=10.2307/3257752|jstor=3257752}}</ref> Die aura van onvoltooidheid wat deur baie van sy werke gewek word, soos die ''Lopende Man'', het op al hoe groter wordende mate die abstrakte beeldhouvorme van die 20ste eeu beïnvloed.<ref>Taillandier, 23.</ref> Rodin het 'n antieke rol van die beeldhouwerk herstel;– naamlik om die fisiese en intellektuele krag en energie van die menslike onderwerp vas te vang<ref name="gardner" />&nbsp;– en hy het beeldhouwerk bevry van herhalende tradisionele patrone. Sodoende het Rodin die fondasie vir groter eksperimentering in die 20ste eeu verskaf. Sy gewildheid word toegeskryf aan sy emosiebelaaide verteenwoordiging van gewone mans en vroue, en aan sy vermoë om die prag en patos te vind in die menslike "dier". Sy gewildste werke, soos ''Die Kus'' en ''Die Denker'' word wyd gebruik buite die fyn kunste as simbole van menslike emosie en karakter.<ref name="grove">{{cite web|title=Rodin, (François-)Auguste(-René)|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.072591|author=Lampert, Catherine|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Om Rodin se artistiese nalatenis te eerbiedig het die [[Google]] [[soekenjin]] se [[tuisblad]] 'n [[Google Doodle]] vertoon wat ''Die Denker'' bevat het ten einde Rodin se 172ste verjaardag op 12 November 2012 te vier. Rodin het 'n reuse artistiese invloed uitgeoefen. 'n Hele generasie beeldhouers het in sy werkswinkel gestudeer. Dit het Gutzon Borglum, Antoine Bourdelle, Constantin Brancusi, Camille Claudel, Charles Despiau, Malvina Hoffman, Carl Milles, François Pompon, Rodo, Gustav Vigeland, en Clara Westhoff ingesluit, alhoewel Brancusi later Rodin se erfenis verwerp het. Rodin het ook die werke van ander beeldhouers ondersteun, insluitende Aristide Maillol<ref>{{cite web |author=Hans de Roos |url=http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |date=2004 |title=Rodin's Approach to Art |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304092747/http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |archive-date=4 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en Ivan Meštrović, wie Rodin een keer "die grootste fenomeen tussen beeldhouers" genoem het.<ref>{{cite web|website=Syracuse University Archives|title=Ivan Meštrović Papers|url=http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|date=2011|author1=Ameena Mohammad|author2=Meg Mason|lastauthoramp=yes|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150906134906/http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|archivedate=6 September 2015|df=dmy-all}}</ref> Ander beeldhouers wie se werk beskryf is as verskuldig aan Rodin sluit Joseph Csaky,<ref name="Edith Balas, 1998">[https://archive.org/details/bub_gb_0T8LAAAAIAAJ Edith Balas, 1998, ''Joseph Csaky: A Pioneer of Modern Sculpture''], Philadelphia: American Philosophical Society</ref><ref name="Guggenheim">[http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 Solomon R. Guggenheim Museum, New York, ''Joseph Csáky'', Collection Online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150920164313/http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 |date=20 September 2015 }}</ref> Alexander Archipenko, Joseph Bernard, Henri Gaudier-Brzeska, Georg Kolbe,<ref>{{cite web |website=Museum of Modern Art |url=https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |title=German Expressionism: Georg Kolbe |author=Heather Hess |date=2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20161108020512/https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |archive-date=8 November 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Wilhelm Lehmbruck, Jacques Lipchitz, [[Pablo Picasso]], Adolfo Wildt,<ref>{{cite web|website=Peggy Guggenheim Collection|title=Adolfo Wildt|url=http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|access-date=14 Mei 2019|archive-date= 8 Maart 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200308151222/http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|url-status=dead}}</ref> en Ossip Zadkine in.<ref>{{cite web|website=Musée d'Orsay|url=http://www.musee-orsay.fr/en/events/exhibitions/in-the-musee-dorsay/exhibitions-in-the-musee-dorsay-more/article/oublier-rodin-20468.html?tx_ttnews%5BbackPid%5D=649&cHash=24aea49762|title=Leaving Rodin behind? Sculpture in Paris, 1905-1914|date=2006}}</ref><ref>{{cite web |website=Musée Rodin |title=Rodin and Modernism |url=http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015044108/http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |archive-date=15 Oktober 2015 |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=14 Mei 2019 }}</ref> [[Henry Moore]] het Rodin se invloed op sy werk erken.<ref>{{cite web |website=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |date=23 Maart 2013 |title=Henry Moore talks about Rodin's irresistible influence – from the archive |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20181118130830/https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |archive-date=18 November 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Verskeie rolprente is al gemaak wat Rodin as 'n prominente karakter of teenwoordigheid bevat. Dit sluit ''Camille Claudel'', 'n 1988 rolprent waarin [[Gérard Depardieu]] die rol van Rodin speel, ''Camille Claudel 1915'' van 2013, en ''Rodin'', 'n 2017 rolprent met Vincent Lindon as Rodin, in. In 2011 het die wêreldpremiére van Boris Eifman se nuwe ballet ''Rodin'' in [[Sint-Petersburg]], Rusland plaasgevind. Die ballet is opgedra aan die lewe en werk van Auguste Rodin en Camille Claudel.<ref>{{cite web|url=http://www.eifmanballet.ru/en/repertoire/rodin|title=Rodin|work=eifmanballet.ru|accessdate=14 March 2017}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|30em}} ==Bronne== <!-- NOT FOR BIBLIOGRAPHY/FURTHER READING SUGGESTIONS.--> <!-- ITEMS LISTED HERE MUST BE USED TO WRITE AND CITE THIS ARTICLE.--> *{{Cite book|editor-last=Crone |editor-first=Rainer |editor-first2=Siegfried |editor-last2=Salzmann |title=Rodin: Eros and Creativity |publisher=Prestel |year=1992 |location=Munich |isbn=3-7913-1809-8}} *{{Cite book|last=Elsen|first=Albert E.|title=Rodin|publisher=The [[Museum of Modern Art]]|year=1963|location=New York|lccn=63014847}} *{{Cite book|last=Getsy|first=David|title=Rodin: Sex and the Making of Modern Sculpture|publisher= Yale University Press|year=2010|location=New Haven|isbn=0-300-16725-3}} *{{cite book|title=World of Rodin, 1840-1917|last=Hale|first=William Harlan|origyear=1969|year=1973|publisher=Time-Life Books|location=New York|edition=Time-Life Library of Art|lccn=70105511}} *{{Cite book|title=History of Art|last=Janson|first=H. W.|authorlink=H.W. Janson|edition=3rd|year=1986|publisher=Harry N. Abrams|location=New York|isbn=0-8109-1094-2}} *{{Cite book|title=Rodin|author1=Jianou, Ionel |author2=Goldscheider, C. |lastauthoramp=yes |year=1967|publisher=Arted, Editions d'Art|location=Paris|lccn=68084071}} *{{Cite book|last=Lampert|first=Catherine|title=Rodin: Sculpture and Drawings|publisher= Yale University Press|year=1986|location=New Haven|isbn=0-7287-0504-4}} *{{Cite book|last=Le Normand-Romain|first=Antoinette|title=The Bronzes of Rodin|publisher= Editions de la Réunion des Musées Nationaux|year=2007|location=Paris}} *{{Cite book|last=Ludovici|first=Anthony|title=Personal Reminiscences of Auguste Rodin|publisher= John Murray|year=1926|location=London}} *{{Cite book|last=Morseburg|first=Jeffrey|title=The Indefatigable Miss Hallowell|year=2010}} (Online Essay) *{{Cite book|title=Rodin|last=Taillandier|first=Yvon|year=1977|publisher=Crown Trade Paperbacks|location=New York|isbn=0-517-88378-3}} *{{Cite book|last=Tucker|first=William|title=Early Modern Sculpture|year=1974|publisher=[[Oxford University Press]]|location=New York|isbn=0-19-519773-9}} *{{Cite book|last=Weisberg|first=Gabriel|title=The Documented Image, Visions in Art History|year=1987|publisher=[[Syracuse University Press]]|location=New York|isbn=978-0815624103}} *{{Cite book|last=Rodin|first=Auguste|title=Art: Conversations with Paul Gsell|publisher= University of California Press|year=1984|location=Berkeley|isbn=0-520-05887-9}} *{{Cite book|last=[[Royal Academy of Arts]]|title=Rodin|publisher=Royal Academy of Arts|year=2006|location=London}} ==Verdere leeswerk== * Corbett, Rachel, ''You Must Change Your Life: the Story of Rainer Maria Rilke and Auguste Rodin'', New York: W. W. Norton and Company, 2016. *{{cite book|last1=Chevillot|first1=Catherine|last2=Marraud|first2=Hélène|last3=Pinet|first3=Hélène|last4=[[John Adamson (publisher)|Adamson, John]] (transl.)|first4= |title=Rodin: The Laboratory of Creation|date=November 2014|publisher=Éditions Faton|location=Dijon|isbn=9782878442007}} *{{cite book|last1=Le Normand-Romain|first1=Antoinette|title=Rodin|date=September 2014|publisher=Abbeville|location=New York|isbn=9780789212078}} *{{Cite book|last=Miller|first=Joan Vita|title= Rodin: the B. Gerald Cantor Collection |year=1986|publisher=Metropolitan Museum of Art|location=New York|isbn=9780870994432 | url=http://libmma.contentdm.oclc.org/cdm/compoundobject/collection/p15324coll10/id/99556}} * Vincent, Clare. [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm "Auguste Rodin (1840–1917)."] In ''Heilbrunn Timeline of Art History''. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000–. (October 2004) ==Eksterne skakels== * [http://www.musee-rodin.fr/ Musée Rodin, Parys] * [https://www.amisderodin.fr/en/ Friends of Rodin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190714185645/https://www.amisderodin.fr/en/ |date=14 Julie 2019 }}, vereniging van lede wat handel met alles betreffende en/of oor Auguste Rodin * [http://www.rodinmuseum.org/ Rodin Museum, Philadelphia] *[http://www.nga.gov/content/ngaweb/Collection/artist-info.2251.html#works Auguste Rodin by die Nasionale Kunsgallery] * [http://museum.stanford.edu/view/rodin.html Rodin Versameling, Stanford-universiteit] * [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm Auguste Rodin: Tydlyn van Kunsgeskiedenis] ''Metropolitan Museum of Art'' * [https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/exhibitions/2755/Rodin%3A_The_Cantor_Gift_to_The_Brooklyn_Museum?referring-q=Rodin/ Rodin Uitstalling] by die ''Brooklyn Museum'' Nov 1987- Jan 1988 * [http://www.ils.salford.ac.uk/library/resources/special/butterworth.xml#Butterworth%20Family%20Papers Korrespondensie met Walter Butterworth] gehou by die Universiteit van Salford * [http://www.publicartfund.org/view/exhibitions/5856_rodin_at_rockefeller_center Openbare kunstefonds: Rodin by die ''Rockefeller Center''] * [http://www.canal-educatif.fr/en/videos/art/2/rodin/gates-of-hell.html Dokumentêre program oor Rodin se werk] * {{Internet Archive author |sname=Auguste Rodin}} *{{cite book|title=Augusue Rodin, ''deur Ranier Marie Rilke, vertaal vanuit die Duitse taal deur Jessie Lemont en Hans Trausil''|year=1919|url=https://catalog.hathitrust.org/Record/001467617}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Rodin, Auguste}} [[Kategorie:Franse beeldhouers]] [[Kategorie:Franse drukkers]] [[Kategorie:Geboortes in 1840]] [[Kategorie:Sterftes in 1917]] qd71ic2l75aykfcr4fnl2bearz0hmbq 2519737 2519720 2022-08-17T06:59:49Z Mieliestronk 53283 /* Vormingsjare */ wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Auguste Rodin | beeld = Auguste Rodin fotografato da Nadar nel 1891.jpg | beeldonderskrif = | beeldgrootte = 250px | geboortenaam = François-Auguste-René Rodin | geboortedatum = {{birth date|df=yes|1840|11|12}} | geboorteplek = [[Parys]], Frankryk | sterfdatum = {{death date and age|df=yes|1917|11|17|1840|11|12}} | sterfteplek = [[Meudon]], Frankryk | nasionaliteit = Frans | ouers = Marie Cheffer en Jean Baptiste Rodin | veld = Beeldhouwerk, teken | opleiding = | beïnvloed deur = | toekennings = [[Légion d'Honneur]] | werke = {{unbulleted list |''[[The Age of Bronze]] (L'age d'airain), 1877'' |''[[The Walking Man]] (L'homme qui marche)'', 1877–78 |''[[The Burghers of Calais]] (Les Bourgeois de Calais)'', 1889 |''[[The Kiss (Rodin sculpture)|The Kiss]]'', 1889 |''[[The Thinker]] (Le Penseur)'', 1902}} }} '''François Auguste René Rodin''' (* [[12 November]] [[1840]] – † [[17 November]] [[1917]]), bekend as '''Auguste Rodin''' ([[Engels]]:oʊ|ˈ|ɡ|uː|s|t|_|r|oʊ|ˈ|d|æ|n|,_|r|oʊ|ˈ|d|æ̃}}; [[Frans]]:oɡyst ʁɔdɛ̃), was 'n Franse [[beeldhouer]].<ref>{{cite news |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |title=Auguste Rodin - Art History - Oxford Bibliographies - obo |access-date=24 Maart 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190714185654/https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |archive-date=14 Julie 2019 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Hoewel Rodin in die algemeen beskou word as die vader van moderne beeldhouwerk,<ref>William Tucker, ''Early Modern Sculpture: Rodin, Degas, Matisse, Brancusi, Picasso, Gonzalez'', 16.</ref> het hy nie deur sy werk teen die verlede probeer rebelleer nie. Hy is op 'n tradisionele wyse opgevoed, en het 'n soort vakman-benadering tot sy werk gehad, en gestrewe na akademiese erkenning,<ref name="H76">Hale, 76.</ref> hoewel hy nooit deur Parys se vooraanstaande kunsskool aanvaar is nie. Rodin het oor 'n unieke vermoë beskik om 'n ingewikkelde, abstrakte en verwikkelde oppervlak in [[klei]] te vorm. Baie van sy mees noemenswaardige beeldhouwerke is in sy leeftyd gekritiseer. Sy werke het vernaamlik gebots met die oorheersende figuratiewe beeldhoutradisies, waarin werke dekoratief, formulaïes of hoogs tematies was. Rodin se mees oorspronklike werk het afgewyk van tradisionele temas van mitologie en [[allegorie]], het die menslike liggaam met realisme gemodelleer, en het individuele karakter en fisiese eienskappe vooropgestel bo alle ander oorwegings. Rodin was sensitief oor die omstredenheid wat met sy werk gepaardgegaan het, maar het geweier om sy styl te verander. Rodin se opeenvolgende werke het egter toenemend die guns van die regering en die kunsgemeenskap geniet. Van die onverwagte realisme van sy eerste groot figuur – geïnspireer deur sy reis na Italië in 1875 – tot die onkonvensionele gedenkwaardighede wat hy later sou skep, het Rodin se reputasie toegeneem, en het hy die oorheersende Franse beeldhouer van sy era geword. Teen 1900 was hy 'n wêreldbekende kunstenaar. Gegoede private kliënte het Rodin se werk nagejaag na sy Wêreldskou-uitstalling, en hy was vriende met verskillende hoëprofiel-intellektuele en -kunstenaars. Sy studente het Antoine Bourdelle, Camille Claudel, Constantin Brâncuși en Charles Despiau ingesluit. Hy het met sy lewenslange metgesel, Rose Beuret, in die laaste jaar van hul lewens getrou. Sy beeldhouwerke het ná sy dood in 1917 'n insinking in gewildheid beleef, maar binne 'n paar dekades was sy erfenis ongetwyfeld verseker. Rodin bly een van die min beeldhouers wat wyd bekend is buite die visuelekunste-gemeenskap. ==Biografie== ===Vormingsjare=== Rodin is in 1840 as die tweede kind van Marie Cheffer en Jean-Baptiste Rodin in [[Parys]] gebore. Die gesin was deel van die werkersklas en Rodin se vader was 'n klerk in die polisiedepartement.<ref>{{cite magazine |magazine=[[The New Yorker]] |first=Peter |last=Schjeldahl |title=The Stubborn Genius of Auguste Rodin |url=https://www.newyorker.com/magazine/2017/10/02/the-stubborn-genius-of-auguste-rodin |quote=Rodin was a child of the working class. (His father was a police clerk.) |access-date=7 Oktober 2017}}</ref> Rodin het hom grootliks self onderrig,<ref>"(François) Auguste (René) Rodin." ''International Dictionary of Art and Artists''. St. James Press, 1990. Reproduced in Biography Resource Center. Farmington Hills, Mich.: Thomson Gale. 2006.</ref> en het op die ouderdom van tien jaar begin teken. Tussen die ouderdom van 14 en 17 jaar het hy by die ''Petite École'' studeer, 'n skool wat spesialiseer in [[kuns]] en [[wiskunde]], en waar hy ook die vakke teken en skilder geneem het. Sy tekenonderwyser Horace Lecoq de Boisbaudran het daarin geglo dat die persoonlikheid van sy leerlinge eerste ontwikkel moet word sodat hulle met hul eie oë kon waarneem en uit herinnering teken, en Rodin het later in sy lewe groot waardering vir hierdie onderwyser uitgespreek.<ref>Jianou & Goldscheider, 31.</ref> Hy het by die ''Petite École'' die eerste keer kennis gemaak met Jules Dalou en Alphonse Legros. [[Lêer:Auguste Rodin, Paris, c1862 by Charles Hippolyte Aubry.jpg|duimnael|left|150px|Rodin, ongeveer 1862.]] In 1857 het Rodin 'n kleimodel van 'n metgesel aan die École des Beaux-Arts voorgelê ten einde toegang daartoe te verkry; hy het egter nie geslaag nie, en twee verdere aansoeke is ook afgekeur.<ref name="nytobit">{{cite news | title = Rodin, Famous Sculptor, Dead | work = The New York Times | page = E3 | date = 18 November 1917 }}</ref> Die toelatingsvereistes by die ''Grande École'' was nie besonders straf nie,<ref>Hale, 40.</ref> en daarom was die afkeurings groot terugslae vir die jong Rodin. Rodin se onvermoë om toegang te kry kon dalk die gevolg gewees het van die beoordelaars se Neoklasistiese smaak, terwyl Rodin opgelei is in ligte, 18de eeuse beeldhouwerk. Hy het die ''Petite École'' in 1857 verlaat, en die grootste deel van die volgende twee dekades sy brood as ambagsman verdien. Hy het in die tydperk dekoratiewe voorwerpe en argtitekturele verfraaiings gemaak. Rodin se suster Maria, wat twee jaar ouer as hy was, is in 1862 in 'n klooster aan peritonitis dood, en Rodin was oorweldig deur selfverwyt omdat hy haar aan 'n ontroue minnaar bekendgestel het. Hy het kuns die rug toegekeer en hom aangesluit by die Katolieke orde van die Kongregasie van die Allerheiligste Sakrament. Sint Pieter Juliaan Eymard, stigter en hoof van die kongregasie, het Rodin se talent herken en sy ongeskiktheid vir die orde aangevoel, en dus het hy Rodin aangemoedig om voort te gaan met sy beeldhouwerk. Rodin het teruggekeer na sy werk as versierder terwyl hy klas geloop het by die beeldhouer van dieretonele Antoine-Louis Barye. Die onderwyser se aandag aan detail en sy keurige uitbeelding van die spiere van bewegende diere het Rodin baie beïnvloed.<ref name="morey">{{cite journal|last=Morey|first=C. R.|title=The Art of Auguste Rodin|journal=The Bulletin of the College Art Association of America|volume=1|issue=4|year=1918|pages=145–154|doi=10.2307/3046338|jstor=3046338}}</ref> In 1864 het Rodin begin saamwoon met 'n jong naaldwerkster genaamd Rose Beuret (gebore in Junie 1844),<ref>{{cite web |url=http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |title=Auguste Rodin - Biography |work=rodin-web.org |access-date=14 Maart 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319123415/http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |archive-date=19 Maart 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> saam met wie hy vir die res van sy lewe met 'n wisselende mate van toegewydheid gewoon het. Die paartjie het 'n seun gehad met die naam Auguste-Eugène Beuret (1866–1934).<ref>Date of death from Elsen, 206.</ref> Daardie jaar het Rodin sy eerste beeldhouwerk vir 'n uitstalling aangebied en ingeskryf by die ateljee van Albert-Ernest Carrier-Belleuse, 'n suksesvolle massa-produsent van ''objets d'art''. Rodin het tot 1870 as Carrier-Belleuse se hoof-assistent gewerk en het onder meer die dekorasie van dakke, trappe en deure hanteer. Met die koms van die [[Frans-Pruisiese oorlog]] is Rodin opgeroep om in die Franse Nasionale Wag te dien, maar sy diens was van korte duur weens sy swak sig.<ref>Jianou & Goldscheider, 34.</ref> Die werk vir versierders het as gevolg van die oorlog weggekwyn, maar Rodin moes steeds sy gesin onderhou, aangesien armoede 'n voortgesette probleem vir hom was totdat hy sowat dertig jaar oud was.<ref name="tabhhj">Jianou & Goldscheider, 35.</ref> Carrier-Belleuse het hom spoedig gevra om by hom in België aan te sluit, waar hulle aan ornamentasie vir die Brusselse Aandelebeurs gewerk het. Rodin het beplan om 'n paar maande in België te bly, maar het inderdaad die volgende ses jaar buite Frankryk gewoon. Dit was 'n belangrike tydperk in sy lewe.<ref name="tabhhj" /> Hy het in die tydperk ondervinding opgedoen en vaardighede as ambagsman verwerf, maar niemand het sy kuns gesien nie. Dit het in sy werkswinkel gestaan aangesien hy nie kon bekostig om dit te giet nie. Sy verhouding met Carrier-Belleuse het intussen versleg, maar hy het ander werk in Brussel gevind, en het sommige van sy werke in kunskamers vertoon. Sy metgesel, Rose, het ook by hom aangesluit. Toe Rodin genoeg geld bymekaargemaak het, het hy Italië in 1875 twee maande lank besoek, toe hy aangetrokke gevoel het tot die werke van [[Donatello]] en [[Michelangelo]]. Hul werke het 'n diepgaande invloed gehad op sy artistiese rigting.<ref>Hale, 49–50.</ref> Rodin het gesê: "Dit is Michelangelo wat my bevry het van akademiese beeldhouwerk."<ref>Taillandier, 91.</ref> Met sy terugkeer na België, het hy begin werk aan die beeldhouwerk ''Die Era van Brons'', 'n lewensgrootte manlike figuur, waarvan die realisme die aandag op Rodin gevestig het, maar wat gelei het tot aantygings van oneerlikheid – die werk se realisme en skaal was van so 'n aard dat kritici beweer het dat hy die werk van 'n lewende model gegiet het. Baie van Rodin se latere werk was op eksplisiete wyse groter of kleiner as lewensgrootte, deels vanweë sy begeerte om die dwaasheid van sulke bewerings te weerlê. ===Artistieke onafhanklikheid=== [[Lêer:Auguste Rodin, 1884.jpg|duimnael|left|''Auguste Rodin'', [[John Singer Sargent]], 1884]] Rose Beuret en Rodin het in 1877 na Parys teruggekeer en in 'n klein woonstel aan die Linkeroewer tuisgegaan. Rodin se lewe was egter nou oorlaai met tragiek: sy moeder, wat graag wou sien dat haar seun in die huwelik tree, was dood, en Rodin se vader was blind en seniel. Rodin se skoonsuster, tante Thérèse, moes vir sy vader sorg en hom verpleeg. Rodin se elf jaar oue seun Aruguste, wie se ontwikkeling moontlik agter was, is ook in die sorg geplaas van die behulpsame Thérèse. Rodin het wesenlik sy seun vir ses jaar verlaat ,<ref>Hale, 65.</ref> en sou regdeur sy lewe 'n baie beperkte verhouding met sy seun hê. Rodin se vader en sy seun het ook nou by die paartjie aangesluit in die woonstel, met Rose as die versorger. Die beweringe van vervalsing betreffende Rodin se ''Die Era van Brons'' wou ook nie gaan lê nie. Rodin het al hoe meer die geselskap van jong vroue in Parys opgesoek, en Rose het op die agtergrond gebly. Rodin het sy brood verdien deur samewerking met meer gevestigde beeldhouers aan openbare werke, soos gedenktekens en neo-barokstukke in die styl van Carpeaux.<ref name="j638">Janson, 638.</ref> Wat betref kompetisies en wedywering vir kommissies het hy modelle van [[Denis Diderot]], [[Jean-Jacques Rousseau]], en Lazare Carnot gesubmiteer, maar dit was alles tevergeefs. Hy het op sy eie tyd aan studies gewerk wat gelei het tot die skepping van sy volgende belangrike werk, ''Sint Johannes die Doper wat Preek''. [[Lêer:Camille Claudel.jpg|alt=Head and shoulders of a young, dark haired woman looking downward.|duimnael|right|180px|Camille Claudel (1864–1943)]] [[Lêer:August rodin dornac 1898.jpg|duimnael|left|250px|Rodin in sy studio.]] In 1880 het Carrier-Belleuse – nou die kunsdirekteur van die [[Sèvres|Sèvres-]] nasionale [[porselein]]<nowiki/>fabriek – Rodin 'n deeltydse werk as ontwerper aangebied. Die aanbod was deels 'n gebaar van versoening, en Rodin het dit aanvaar. Die deel van Rodin wat 18de eeuse smake en modes waardeer het, was gestimuleer, en hy hom met oorgawe gewy aan ontwerpe vir vase en tafelornamente wat die fabriek regoor Europa bekend gemaak het.<ref>Hale, 70.</ref> Die artistieke gemeenskap het sy werk waardeer, en Rodin is na die Paryse Salons genooi deur vriende soos die skrywer Léon Cladel. Tydens Rodin se vroeë verskynings by hierdie sosiale geleenthede het hy skaam en teruggetrokke voorgekom;<ref name="H71">Hale, 71.</ref> maar in sy later jare, namate sy bekendheid toegeneem het, het hy die spraaksaamheid en temperament begin openbaar waarvoor hy beter bekend was. Die Franse staatsman Leon Gambetta het sy begeerte bekend gemaak om Rodin te ontmoet, en die beeldhouer het hom beïndruk toe hulle by 'n salon ontmoet het. Gambetta het op sy beurt voorspraak vir Rodin gedoen by verskeie regeringsministers, wat waarskynlik Edmond Turquet, die Ondersekretaris van die Department van Fynkunste, ingesluit het, en vir wie Rodin uiteindelik sou ontmoet.<ref name="H71" /> Rodin se verhouding met Turquet was besonders lonend: deur hom het hy in1880 die opdrag gekry om 'n portaal vir 'n beplande museum van dekoratiewe kunste te ontwerp. Rodin het die grootste deel van die volgende vier dekades bestee aan die uitbreiding van sy ''Hekke van die Hel'', 'n onvoltooide portaal vir 'n museum wat nooit gebou is nie. Baie van die portaal se figure het op sigself beeldhouwerke geword, insluitende Rodin se uiters bekende ''Die Denker'' en ''Die Kus''. Saam met die opdrag van die museum het 'n gratis ateljee gekom, wat aan Rodin 'n nuwe vlak van artistiese vryheid besorg het. Hy het gou opgehou om by die porseleinfabriek te werk, aangesien sy inkomste uit private opdragte verdien is.<ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1883 het Rodin ingestem om in sy afwesigheid toesig te hou oor 'n kursus vir die beeldhouer Alfred Boucher, en daar het hy die agttienjarige Camille Claudel ontmoet. Die twee het 'n passievolle maar stormagtige verhouding gehad en mekaar wedersyds op artistieke vlak beïnvloed. Claudel het Rodin as model geïnspireer en baie van sy figure is op haar gebaseer. Sy was ook 'n talentvolle beeldhouer en het hom met sy opdragte bygestaan . <ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> Hoewel Rodin besig was met ''Die Hekke van Hel'' het hy ook ander opdragte ontvang. Hy het 'n geleentheid nagejaag om 'n historiese monument vir die dorp van [[Calais]] te ontwerp. Rodin is in 1891 gekies om 'n monument te skep wat opgedra is aan die Franse skrywer [[Honoré de Balzac]]. Albei beeldhouwerke se styl was egter in stryd met die tradisionele smaak, en is met wisselende mate van afkeuring begroet deur die organisasies wat die werke aangevra het. Rodin was agter steeds besig om ondersteuning te kry van die verskillende bronne wat hom bekend gemaak het.<ref>verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1889 het die Paryse Salon Rodin genooi om 'n beoordelaar te wees in sy artistieke beoordelingspaneel. Hoewel Rodin se loopbaan aan die opkom was, het sowel Claudel as Beuret ongeduldig begin raak met Rodin se "dubbele lewe". Claudel en Rodin het 'n [[wikt:atelier|atelier]] by 'n klein ou kasteel gedeel, maar Rodin het geweier om sy bande met Beuret te verbreek, synde sy lojale metgesel gedurende die "maer jare", asook die moeder van sy seun. Gedurende een afwesigheid het Rodin aan Beuret geskryf, "Ek dink daaraan hoe baie jy my moet liefgehad het om my nukke te verduur ... Ek bly, in alle liefde, jou Rodin."<ref>Hale, 75.</ref> Claudel en Rodin se paaie het in 1898 geskei.<ref>{{cite web|title=(1) Camille Claudel|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.018005.1|author=Ward-Jackson, Philip|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Claudel het verskeie jare daarna 'n senuwee-ineenstorting gehad en is vir dertig jaar tot haar dood in 1943 deur haar familie in 'n inrigting vir geestesongesteldheid geplaas, ten spyte van pogings deur dokters om aan haar moeder en broer te verduidelik dat sy nie ongesteld was nie.<ref name="Scandalous Women">{{cite book|last=Kerri Mahon|first=Elizabeth|title=Scandalous Women: The Lives and Loves of History's Most Notorious Women|year=2011|publisher=Penguin Group|location=New York|isbn=9780399536458|page=279}}<!--|accessdate=3 Maart 2014--></ref> ==Werke== [[Lêer:Rodin The bronze age.jpg|alt=Life-sized nude stature of a male on a pedestal on display in a museum.|duimnael|right|150px|''Die Era van Brons'' (1877).]] [[Lêer:Brooklyn Museum - M. Auguste Rodin - Edward Steichen.jpg|duimnael|left|150px|M. Auguste Rodin - foto deur [[Edward Steichen]], ca. 1911]] In 1864 het Rodin sy eerste beeldhouwerk,''Die Man met die Gebreekte Neus'', aan die Parys Salon gesubmiteer vir 'n uitstalling. Die model was 'n bejaarde straatportier van die buurt. Die ongewone [[brons]]stuk was nie 'n tradisionele [[borsbeeld]] nie, maar in stede hiervan was die kop "afgebreek" by die nek, die neus was plat en skeef, en die agterkant van die kop was afwesig(dit het van die kleimodel afgeval tydens 'n ongeluk). Die werk het klem geplaas op tekstuur, asook op die emosionele toestand van die model; dit het die "onvoltooidheid" geïllustreer wat baie van Rodin se latere werke sou karakteriseer.<ref>Janson, 637.</ref> Die Salon het die werk verwerp. ===Vroeë figure: die inspirasie van Italië=== In Brussel het Rodin, nadat hy van Italië teruggekeer het, sy eerste volskaalse werk geskep naamlik, ''Die Era van Brons''. Die werk was gemodelleer op 'n Belgiese soldaat, en het sy inspirasie geput uit [[Michelangelo]] se ''Sterwende Slaaf'', waarop Rodin gelet het op sy besoeke aan die [[Louvre]]. Rodin het gepoog om [[Michelangelo]] se bemeestering van die menslike vorm te kombineer met sy eie sin van menslike natuur, en het sy model van alle hoeke bestudeer, op rus en in beweging. Hy het 'n leer bestyg vir bykomende perspektiewe, en het kleimodelle gemaak wat hy by kerslig bestudeer her. Die resultaat was 'n lewensgrootte, goed geproporsioneerde naakfiguur, wat op ongewone wyse met sy regterhand bo op sy kop staan, terwyl sy linkerhand aan sy linkersy is, die voorarm parallel met die liggaam. In 1877 het die werk sy buiging in Brussel gemaak, en is daarna by die Parys Salon vertoon. Die standbeeld se klaarblyklike gebrek aan 'n tema was vir kritici 'n steen des aanstoots omdat dit nòg mitologie, nòg 'n edele historiese gebeurtenis herdenk het en omdat dit nie duidelik was of Rodin wel 'n tema in gedagte gehad het nie.<ref>Hale, 50.</ref> Rodin het aanvanklik die titel ''Die Oorwonne'' aan die werk gegee, in welke vorm die linkerhand 'n spies vasgeklem het, maar hy het die spies verwyder omdat dit teen sekere hoeke die torso versper het. Na nog twee tussentydse titels, het Rodin uiteindelik die titel ''Die Era van Brons'' aan die werk gegee, wat die [[Bronstydperk]] voorstel, en in Rodin se woorde, "die man wat uit die natuur uit opstaan".<ref name="H51">Hale, 51.</ref> Later het Rodin egter gesê dat wat hy in gedagte gehad het "bloot 'n eenvoudige stuk beeldhouwerk was sonder verwysing na enige onderwerp".<ref name="H51" /> Die werk se bemeestering van vorm, lig en skadu maak dat dit so realisties daaruitsien, dat Rodin van ''Surmoulage'' beskuldig is – te wete die giet van 'n werk vanaf 'n lewende persoon se liggaam. Rodin het die bewering ontken, en aan koerante geskryf en foto's geneem van die model om te wys dat die beeldhouwerk van die model verskil het. Rodin het daarop aangedring dat 'n ondersoek gehou word, en was uiteindelik onskuldig bevind deur 'n komitee van beeldhouers. Behalwe vir die valse bewerings, het die werk ook kritici gepolariseer. Dit was skaars aanvaar vir tentoonstelling by die Parys Salon, en kritici het dit vergelyk met 'n "standbeeld van 'n slaapwandelaar" en dit " 'n baie akkurate kopie van 'n lae tipe" genoem. <ref name="H51" /> Andere het die stuk en Rodin se integriteit verdedig. Die regeringsminister Turquet het die stuk bewonder, en "Die Era van Brons" was deur die staat vir 2,200 Frank gekoop;– die prys wat dit Rodin gekos het om dit in brons te laat giet.<ref name="H51" /> [[Lêer:St-John-the-Baptist-Preaching.jpg|alt=Nude man holding is hand out, as if explaining a point.|duimnael|upright|''Sint Johannes die Doper wat preek'' (1878).]] Die tweede manlike naakfiguur, ''Sint Johannes die Doper wat preek'', was in 1878 voltooi. Rodin het probeer om nog 'n aanklag van ''surmoulage'' te vermy deur die standbeeld groter as lewensgrootte te maak: ''Sint Johannes'' is byna 6' 7" <nowiki>'' lank</nowiki> (2&nbsp;m). Terwyl ''Die Era van Brons'' staties geposisioneer is, wil dit voorkom asof ''Sint Johannes'' nadertree aan die aanskouer. Die effek word behaal, ten spyte daarvan dat beide die figuur se voete ferm op die grond geplant is-'n tegniese prestasie wat deur die meeste kontemporêre kritici opgelet is.<ref>Hale, 80.</ref> Rodin het hierdie teenstellende posisie verkies om, in sy eie woorde, "tegelykertyd... aansigte van 'n voorwerp ten toon te stel wat eintlik slegs op opeenvolgende wyse gesien kan word".<ref name="H68">Hale, 68.</ref> Ten spyte van die titel ''Sint Johannnes die Doper wat preek'' het die werk nie 'n duidelike godsdienstige tema gehad nie. Die model, 'n Italiaanse lyfeiene wat homself by Rodin se studio aangemeld het, het beskik oor 'n idiosinkratiese sin vir beweging wat Rodin wou vasvang of verewig. Rodin het gedink aan [[Johannes die Doper]], en het die assosiasie na die titel van die werk oorgedra. <ref name="H68" /> In 1880 het Rodin die werk aan die Paryse Salon gesubmiteer. Kritici was steeds meestal afwysend oor die werk, maar die stuk het derde geëindig in die Salon se kategorie vir beeldhouwerk.<ref name="H68" /> Ten spyte van die onmiddellike ontvangs van ''Sint Johannes'' en ''Die Era van Brons'', het Rodin bekendheid daardeur verwerf. Studente het hom by sy studio opgesoek, sy werk geprys, en die bewerings van ''surmoulage'' verwerp. Die artistiese gemeenskap was derhalwe nou goed bekend met die naam van Rodin. ===''Die Hekke van Hel''=== [[Lêer:Zürich - Kunsthaus - Rodin's Höllentor IMG 7384 ShiftN.jpg|alt=Ornate, bronze door panels and frame showing figures and scenes in relief.|duimnael|upright|''Die Hekke van Hel'' (onvoltooid), Kunsthaus Zürich]] 'n Opdrag om 'n ingang vir Parys se beplande Museum van Dekoratiewe Kunste te ontwerp was in 1880 aan Rodin toegeken.<ref name="j638" /> Alhoewel die museum nooit gebou was nie, het Rodin regdeur sy lewe daaraan gewerk. ''Die Hekke van Hel'' was 'n monumentale groep beeldhouwerke wat tonele uit [[Dante Alighieri|Dante]] se ''Inferno'' in hoë reliëf tentoonstel. Omdat Rodin dikwels 'n gebrek aan 'n duidelike begrip van sy groot werke gehad het, het hy daarvoor opgemaak met harde werk en 'n strewe na perfeksie.<ref name="elsen35">Elsen, 35.</ref> ''Die Hekke'' is deur Rodin uitgedink terwyl hy steeds die ''surmoulage'' kontroversie in gedagte gehad het: "...Ek het die ''Sint Johannes'' gemaak ten einde [die beweringe van gietwerk vanaf 'n model] te weerlê, maar het slegs gedeeltelik daarin geslaag. Ten einde vir eens en vir altyd te bewys dat ek net so goed soos ander beeldhouers van lewendige tonele beeldhouwerk kon doen, het ek dit my voorneme gemaak... om die beeldhouwerk op die deur van figure te maak wat kleiner as lewensgroot was." <ref name="elsen35" /> Die wette van komposisie het egter geswig voor ''Die Hekke'' se ongeordende en ongetemde tentoonstelling van Hel. Die figure en groepe in hierdie werk, synde Rodin se meditasie op die toestand van Man, is fisies en moreel geïsoleer in hul foltering.<ref name="qgzhpg">Jianou & Goldscheider, 41.</ref> ''Die Hekke van Hel'' bestaan uit honderd-ses-en-tagtig figure in sy finale figurasie.<ref name="qgzhpg" /> Baie van Rodin se bekendste beeldhouwerke het as ontwerpe of figure vir hierdie werk begin,<ref name="morey" /> soos bv. ''Die Denker'', ''Die Drie Skadu's'', en ''Die Kus'', en was slegs later voorgestel as aparte en onafhanklike werke. Ander bekende werke wat afkomstig is van ''Die Hekke'' is ''Ugolino'', ''Gevalle Karjatid wat Haar Steun Dra'', ''Fugit Amor'', ''Sy Wat Eens die Helmetmaker Se Pragtige Vrou Was'', ''Die Vallende Man'', en ''Die Verlore Seun''. [[Lêer:The Thinker, Rodin.jpg|duimnael|160px|Rodin se ''Die Denker'' (1879–1889) is een van die bekendste werke in die beeldhoukuns.]] ''Die Denker'' (oorspronklike titel, ''Die Digter'', na aanleiding van Dante) sou een van die bekendste beeldhouwerke in die wêreld word. Die oorspronklike was 'n hoë bronsstuk wat tussen 1879 en 1889 geskep is, en wat ontwerp was vir ''Die Hekke''<nowiki>'</nowiki> lintel, waarvandaan die figure sou neerkyk op Hel. Terwyl ''Die Denker'' duidelik vir Dante voorstel, is aspekte of eienskappe van die Bybelse [[Adam]], die mitologiese [[Prometheus]],<ref name="j638" /> en Rodin self aan dit toegeskryf.<ref name="bell" /><ref name="alhadeff" /> Ander waarnemers wou die klem op die klaarblyklike intellektuele tema van ''Die Denker'' wegneem, en het in stede daarvan klem geplaas op die rowwe en ongebonde fisieke en emosionele aura wat daaruit voortvloei. <ref>Taillandier, 42, 46, 48.</ref> ===''Die Burgers van Calais''=== [[Lêer:The.burg.of.calais.london.arp.750pix.jpg|alt=See adjacent text.|duimnael|''Die Burgers van Calais'' (1884–ca. 1889) in die Victoria Toring-tuine, Londen, Engeland.]] Die dorp Calais het reeds vir dekades 'n historiese monument gekontempleer, toe Rodin van die projek te hore gekom het. Hy het die opdrag nagejaag, en was geïnteresseerd in die middeleeuse motif en patriotiese tema. Die burgemeester van Calais was in die versoeking geplaas om Rodin daar en dan aan te stel toe hy besoek afgelewer het aan Rodin se studio, en die voorgenome werk was gou goedkeur, met Rodin as die argitek. Dit sou die ses inwoners van Calais gedenk wat hul lewens opgegee het om hul mede-inwoners te red. Gedurende die [[Honderdjarige Oorlog]] het die leër van Koning [[Eduard III van Engeland]] vir Calais beleër, en Eduard het bevel gegee dat die dorp se bevolking op groot skaal gedood word. Hy het egter ingestem om die bevolking te spaar, indien ses van die belangrikste burgers of inwoners na hom toe sou kom en bereid sou wees om te sterf, ontbloot en kaalvoet met toue om hul nekke. Toe die burgers hul verskyning gemaak het, het hy bevel gegee dat hulle tereggestel word, maar het hulle kwytgeskeld toe sy koningin, Philippa van Hainault, hom gesmeek het om hul lewens te spaar. ''Die Burgers van Calais'' stel die mans voor soos hulle vertrek na die koning se kamp, met sleutels vir die dorp se hekke en vesting. Rodin het in 1884 met die projek begin, geïnspireer deur die kronieke van die beleg deur Jean Froissart.<ref name="swedberg">{{cite journal|last=Swedberg|first=Richard|title=Auguste Rodin's ''The Burghers of Calais'': The Career of a Sculpture and its Appeal to Civic Heroism|journal=Theory, Culture & Society|volume=22|issue=2|pages=45–67|year=2005|doi=10.1177/0263276405051665}}</ref> Alhoewel die dorp 'n allegoriese, heroïese stuk werk, met as hooffiguur Eustache de Saint-Pierre, die oudste van die ses mans, in die vooruitsig gestel het, het Rodin die beeldhouwerk gesien as 'n studie in die verwikkelde en komplekse emosies waaraan die ses mans onderhewig was. Toe Rodin reeds vir 'n jaar met die werk besig was, was die Calais komitee nie beïndruk met sy vordering nie. Rodin het daarop sy bereidwilligheid om die projek te beëindig, eerder as om sy ontwerp te wysig ten einde die komitee se konserwatiewe verwagtinge te bevredig, bekend gemaak, maar hulle het hom aangesê om voort te gaan daarmee. In 1889 was ''Die Burgers van Calais'' die eerste keer tot algemene lof uitgestal. Dit is 'n brons beeldhouwerk wat twee ton (1,814&nbsp;kg) weeg, en die figure daarvan is 6,6&nbsp;voet (2&nbsp;m) lank.<ref name="swedberg" /> Die ses manlike figure wat daarin voorgestel word, vorm nie 'n verenigde, heroïese front nie;<ref name="apollo">{{cite journal|author=Stocker, Mark|title=A simple sculptor or an apostle of perversion?|journal=Apollo|pages=94–97|volume=164|issue=537|date=November 2006}}</ref> maar elkeen is eerder geïsoleer van sy broers, en beraadslaag en voer sy eie indiwiduele stryd met sy verwagte noodlot. Rodin het gou daarna voorgestel dat die monument se hoë voetstuk verwyder word, want hy wou die beeldhouwerk na grondvlak skuif sodat die toeskouers "tot die hart van die onderwerp kon deurdring". <ref>Hale, 117.</ref> Op grondvlak lei die figure se posisies die toeskouer reg om die werk, en suggereer op subtiele wyse hul algemene voorstuwende beweging.<ref>Hale, 115</ref> Die komitee was woedend oor die nie-tradisionele voorstel van Rodin, maar Rodin sou nie ingee nie. In 1895 het Calais daarin geslaag om ''Burgers'' in sy verkose vorm uitgestal te kry: die werk was voor 'n openbare tuin op 'n hoë platform of voetstuk geplaas, en is omring deur 'n gietyster tralie. Rodin wou dit egter naby die stadsaal sien, waar dit die publiek sou meevoer. Eers ná dit skade gely het tydens die Eerste Wêreldoorlog, en na die daaropvolgende storing daarvan en Rodin se dood, is die beeldhouwerk vertoon soos Rodin dit beplan het. Dit is een van Rodin se bekendste werke.<ref name="swedberg" /> ===Opdragte en kontroversie {{Anchor|Balzac}}=== [[Lêer:Monument to Balzac.jpg|duimnael|left|Gietwerk van ''[[Honoré de Balzac|Balzac]]'' (1891–1898) soos blootgestel in Jardin du Musée Rodin. Dieselfde standbeeld word gebruik vir die monument in Parys]] [[Lêer:Auguste Rodin portrait middle aged.jpg|duimnael|upright|Rodin in sy middeltydperk]] [[Lêer:Auguste Rodin - Monument to Victor Hugo.jpg|duimnael|Rodin in 1896 besig om te werk aan die monument aan [[Victor Hugo]] by die studio van sy assistent Henri Lebossé]] [[Lêer:Statue of BALZAC, made by RODIN, Paris.jpg|duimnael|left|Die ''Monument aan Balzac'' in Parys]] Rodin het in 1889 opdrag ontvang om 'n monument van die Franse skrywer [[Victor Hugo]] te skep. Rodin het uitvoerig gehandel met die onderwerp van ''kunstenaar en muse''. Soos baie van Rodin se openbare opdragte, was die ''Monument van Victor Hugo'' met teëstand ontvang omdat dit nie voldoen het aan konvensionele verwagtinge nie. ''[[The Times]]'', in sy kommentaar op Rodin se monument van Victor Hugo, het in 1909 gesê "daar is 'n redelikheid aanwesig in die klagte dat [Rodin se] opvattings somtyds ongeskik is tot sy medium, en in sulke gevalle ooreis hulle sy ontsaglike tegniese vermoëns".<ref>{{cite news|title=M. Rodin and French Sculpture.|publisher=The Times|date=4 October 1909|page=12}}</ref> Die 1897 pleisterwerk model is eers in 1964 in brons gegiet. Die ''Société des Gens des Lettres'', 'n Paryse organisasie van skrywers, het onmiddellik na sy dood in 1850 'n monument van die Franse romansier [[Honoré de Balzac]] beplan. Die genootskap het in 1891 aan Rodin opdrag gegee om die gedenkmonument te skep, en Rodin het jare daaraan spandeer om die konsep vir sy beeldhouwerk te ontwikkel. Dit was vir Rodin 'n uitdaging om 'n geskikte voorstelling van Balzac te vind, gegewe die outeur se mollige voorkoms. Rodin het baie studies voortgebring: portrette, vollengte, naakte figure, figure wat 'n manteljas dra, of figure in 'n kleed &nbsp;– 'n replika wat Rodin versoek het. Die uiteindelike beeldhouwerk vertoon Balzac, geklee in drapeermateriaal, kragtig-starend in die verte in, met diep gegroefde eienskappe. Rodin se bedoeling was om Balzac ten toon te stel op die oomblik wat hy 'n nuwe werk bedink<ref name="times1711">{{cite news|title=Auguste Rodin. His Sculpture And Its Aims.|publisher=The Times|date=19 November 1917|page=11}}</ref>&nbsp;– om moed, arbeid en stryd uit te druk.<ref>Hale, 136.</ref> Toe ''Balzac'' in 1898 uitgestal word, was die negatiewe reaksie nie verrassend nie.<ref name="bell">{{cite journal|last=Bell|first=Millicent|title=Auguste Rodin|journal=Raritan|volume=14|pages=1–31|year=Spring 2005}}</ref> Die ''Société'' het die werk verwerp, en die pers het [[parodie]]ë daarop gedruk. Morey (1918) het die werk gekritiseer, en gereflekteer, "daar mag 'n tyd kom, en nodeloos om te sê sal so 'n tyd kom, dat dit nie ''outre'' sal wees om 'n grootse romansier voor te stel as 'n tamaai komediant omgewe van 'n kamerjas nie, maar selfs op die gegewe dag is die indruk wat die standbeeld wek die van 'n beledeging."<ref name="morey" /> 'n Moderne kritikus dui inderdaad aan dat ''Balzac'' nie een van Rodin se meesterstukke is nie.<ref>{{cite journal|last=Schor|first=Naomi|title=Pensive Texts and Thinking Statues: Balzac with Rodin|journal=Critical Inquiry|year=2001|volume=27|issue=2|pages=239–264|doi=10.1086/449007}}</ref> Die monument het egter nog steeds in Rodin se dae sy ondersteuners gehad; 'n manifes wat Rodin ondersteun is opgetrek en geteken deur onder andere Monet, [[Debussy]], en die toekomstige Premier Georges Clemenceau.<ref>Hale, 122.</ref> In die [[BBC]]-reeks ''Civilisation'', het die geskiedkundige van kuns, [[Kenneth Clark]], die monument geprys as "die grootste beeldhouwerk van die 19de eeu, miskien, inderdaad, die grootste sedert [[Michelangelo]]."<ref>[[Civilization (TV series)|Civilization]], [[BBC]], Episode 12</ref> Eerder as om skeptici van die verdienstelikheid van die monument te oortuig, het Rodin die ''Société'' se geld vir die opdrag terugbetaal en die werk na sy tuin geskuif. Na die ondervinding het Rodin nie nog 'n openbare opdrag uitgevoer nie. Die Monument tot Balzac was slegs in 1939 in brons gegiet en op die Boulevard du Montparnasse by die kruising met Boulevard Raspail geplaas. ===Ander werke=== [[Lêer:Auguste Rodin par Camille Claudel (musée Rodin) (8026456955).jpg|duimnael|left|150px|''Auguste Rodin'', 1892 deur Camille Claudel]] Die gewildheid van Rodin se bekendste beeldhouwerke neig om sy algehele kreatiewe uitset te verduister. Rodin was 'n uiters aktiewe en produktiewe kunstenaar en het duisende borsbeelde, figure, en fragmente van beeldhouwerke oor 'n tydperk van meer as vyf dekades geskep. Hy het in olieverf geskilder (veral in sy dertigs) en in waterkleure. Die Musée Rodin hou 7,000 van Rodin se drukke en tekeninge in [[kryt]] en [[houtskool]], en dertien rowwe droëpunte.<ref>Hale, 12.</ref><ref>{{cite journal|title=Early Drawings by Auguste Rodin|author=Varnedoe, Kirk|journal=The Burlington Magazine|volume=116|issue=853|date=April 1974|pages=197–204}}</ref> Hy het ook 'n enkele litograaf geproduseer. Portrette was 'n belangrike deel van Rodin se oeuvre, en het hom gehelp om aanvaarding en finansiële onafhanklikheid te verkry.<ref>Hale, 82.</ref> Sy eerste beeldhouwerk was 'n borsbeeld van sy vader in 1860, en hy het ten minste ses-en-vyftig portrette tussen 1877 en sy dood in 1917 geproduseer.<ref>{{cite journal|title=Rodin and His English Sitters|first=Marion J.|last=Hare|journal=The Burlington Magazine|volume=129|issue=1011|year=1987|pages=372–381}}</ref> Vroeë modelle het die mede-beeldhouer Jules Dalou (1883) en sy metgesel Camille Claudel (1884) ingesluit. Later, toe sy reputasie gevestig was, het Rodin borsbeelde van prominente tydgenote soos die Engelse politikus George Wyndham (1905), die Ierse dramaturg [[George Bernard Shaw]] (1906), die Sosialis en voormalige minnares van die prins van Wallis wat koning Edward VII sou word, Daisy Greville (1908),<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/26723104|title=Portraits of a lady|last=David.|first=Buttery,|date=1988|publisher=Brewin Books|isbn=0947731431|location=Studley, Warwickshire|oclc=26723104}}</ref> die Oostenrykse komponis [[Gustav Mahler]] (1909), die voormalige Argentynse president Domingo Faustino Sarmiento en die Franse staatsman Georges Clemenceau (1911) gemaak. Sy ongedateerde tekening ''Studie van 'n Staande Naak Vrou, Arms Opgehef, Hande Gekruis Bo Kop'' is een van die werke wat in 2012 uit die versameling van Cornelius Gurlitt geneem is.<ref name=spiegel>{{cite news |url=http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |title=Photo Gallery: Munich Nazi Art Stash Revealed |date=17 November 2013 |work=Spiegel |access-date=17 November 2013 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20140216050436/http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |archive-date=16 Februarie 2014 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> ==Estetiek== [[Lêer:Rodin p1070095.jpg|duimnael|'n Bekende "fragment": ''Die Lopende Man'' (1877-78)]] Rodin was a naturalis, en minder besorg oor monumentale uitdrukking as met die emosionele en karaktervolle uitdrukking van werke. <ref>{{cite news|publisher=The Times|date=14 Julie 1931|page=12|title=Art Exhibitions: Auguste Rodin}}</ref> Sodoende het Rodin afgewyk van eeue se tradisie, en weggedraai van die idealisme van die Grieke en die dekoratiewe prag van die [[Barok]] en neo-Barok bewegings. Sy beeldhouwerke het die klem op die individu geplaas en op die konkreetheid van vlees, en hy het dit reggekry om deur gedetaileerde, getekstureerde oppervlaktes die vertoning van emosies in sy werke te bewerkstellig, asook om die wisselwerking tussen lig en skadu ten toon te stel. Rodin het in 'n groter mate as sy tydgenote daarin geglo dat 'n indiwidu se karakter geopenbaar was deur sy fisiese eienskappe.<ref name="H76" /> Rodin se talent vir oppervlak-modellering het hom toegelaat om elke deel van die liggaam vir die geheel van die werk te laat praat. Die manlike passie in ''Die Denker'' word voorgestel deur die greep van sy tone op die rots, sy rigiede rug, en die differensiasie van sy hande.<ref name="morey" /> Rodin het lig gewerp op sy estetika, en in 'n gesprek oor ''Die Denker'' die volgende gesê: "Wat my Denker laat Dink is dat hy nie slegs met sy brein, met sy verwikkelde frons, met sy uitgestrekte neusvleuels en saamgeperste lippe dink nie, maar met elke spier van sy arms, rug, en bene, met sy geklemde vuiste en tone." <ref>{{cite web |url=http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |title=NGA Sculpture Galleries: Auguste Rodin |publisher=[[National Gallery of Art]], Washington, D.C. |access-date=12 Desember 2006 |format=[[Adobe Flash]] |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20061130113846/http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |archive-date=30 November 2006 <!--DASHBot--> |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Fragmentariese beeldhouwerke was vir Rodin onafhanklike werke, en hy het hulle beskou as die essensie van sy kunssinnige verklaring. Sy fragmente &nbsp;– wat miskien arms, bene of 'n kop vermis het;– het die beeldhouwerk verder verwyder van sy tradisionele rol van die daarstelling van soortgelykheid, in 'n milieu in waar vorme om hul eie onthalwe bestaan het.<ref>Hale, 69.</ref> Noemenswaardige voorbeelde is ''Die Lopende Man'', ''Meditasie Sonder Arms'', en ''Iris, Boodskapper van die Gode''. Rodin het lyding en konflik beskou as die waarmerke van moderne kuns. "Niks is regtig meer roerend as die moorddadige en opgesweepte dier, wat aan't sterf is aan onvervulde begeerte, en wat tevergeefs om genade vra ten einde sy passie te kwel."<ref name="alhadeff" /> [[Charles Baudelaire]] het hierdie temas opgeneem, en was een van Rodin se gunsteling digters. Rodin het musiek geniet, en veral die [[opera]]komponis Gluck, en het 'n boek oor Franse katedrale geskryf. Hy het 'n werk van die toe-nog onbekende [[Vincent van Gogh|Van Gogh]] besit, en het die vergete [[El Greco]] bewonder.<ref name="werner" /> ===Metode=== [[Lêer:Rodin The Shade.jpg|duimnael|''Die Skadu'', (1880-81) High Museum of Art, Atlanta]] [[Lêer:Age of bronze plaster.jpg|duimnael|regs|'n pleisterwerk van ''Die Era van Brons'']] In pleks daarvan om tradisionele akademiese posisies te kopieer, het Rodin verkies dat sy modelle op natuurlike wyse in sy studio rondbeweeg (ten spyte van hul naaktheid) .<ref name="morey" /> Rodin het dikwels vinnige sketse in klei gemaak wat later verfyn was, gegiet was in pleisterwerk, en laastens gegiet was in brons or gekerf is uit marmer. Rodin se hooffokus was die bewerking van klei.<ref name="ReferenceA">Quoted in Jianou & Goldscheider, 62.</ref> George Bernard Shaw het vir 'n portret gesit en sodoende 'n idee van Rodin se tegniek verskaf: "Terwyl hy gewerk het, is 'n aantal wonderwerke bewerkstellig. Teen die einde van die eerste vyftien minute, nadat 'n voorlopige idee van die uiteindelike menslike vorm teweeggebring is, het hy deur die gebruik van sy duim 'n borsbeeld geproduseer wat so lewendig voorgekom het dat ek dit met my sou wegneem ten einde die beeldhouer van enige verdere werk daaraan te weerhou."<ref name="ReferenceA" /> Hy het die evolusie van sy borsbeeld oor die tydperk van 'n maand beskryf, deur "al die stadiums van kuns se evolusie": eerste, " 'n Bisantynse meesterstuk", dan "'n gemengde [[Bernini]]", dan 'n elegante Houdon. "Die hand van Rodin het nie gewerk soos die hand van 'n beeldhouer werk nie, maar as die werk van ''Elan Vital''. Die ''Hand van God'' is sy eie hand."<ref name="ReferenceA" /> Nadat hy sy werk in klei voltooi het, het hy gebruik gemaak van uiters bedrewe en vaardige assistente om die komposisies te bewerk in groter stukke in (insluitende enige van sy grootskaalse monumente, soos bv. ''Die Denker''), om die klei komposisies te giet in pleister of brons, en om sy marmer te kerf. Rodin se groot innovasie was om te kapitaliseer op die veelvuldige- oftewel multi-stadiums en multi-prosesse van 19de eeuse beeldhouwerk asook die tydperk se afhanklikheid van gietwerk in pleister. Aangesien klei vinnig verswak indien dit nie nat gehou word of in terra-cotta oonde geplaas word nie, het beeldhouers gipsstukke gebruik as 'n manier om die klei komposisie in stand te hou. Dit was algemene praktyk wat Rodin se tydgenote betref, en beeldhouers sou pleisterwerke uitstal met die hoop dat hulle later opdrag sou ontvang om die werke te omskep in 'n meer permanente vorm. Rodin sou egter veelvuldige gipsstukke laat maak en hulle behandel as die "rou materiale" van die beeldhouwerk, en in die proses hul dele en figure her-kombineer in nuwe komposisies in en dit nuwe name gee. Soos Rodin se praktyk ontwikkel het in die 1890's het hy meer en meer radikaal geword in sy strewe na fragmentasie, dit wil sê die kombinasie van figure op verskillende skale, en die skep van nuwe komposisies van sy vroeëre werk. 'n Voorbeeld hiervan is die opspraakwekkende ''Die Lopende Man'' (1899-1900) wat uitgestal was tydens Rodin se soloskou in 1900. Die werk bestaan uit twee beeldhouwerke van die 1870's wat Rodin in sy studio&nbsp;– gevind het- 'n gebreekte en beskadigde torso deel wat verwaarloos is, en die laer dele van 'n weergawe van sy 1878 ''Sint Johannes die Doper wat Preek'' wat hy herwerk het op 'n verminderde skaal. Rodin het sodoende 'n werk geskep, wat baie beeldhouers op daardie tydstip en daarna beskou het as een van sy sterkste en mees alleenstaande werke, ten spyte van die feit dat die voorwerp twee verskillende style verteenwoordig, twee verskillende houdings ten opsigte van "voltooiing" verteenwoordig; en kortkom aan enige poging om die arbitrêre versmelting van hierdie twee komponente weg te steek. Dit was die vryheid en kreatiwiteit waarmee Rodin hierdie praktyke &nbsp gebruik het;– saam met sy oppervlaktes met spore van sy eie insig, en met sy permissiewe houding ten opsigte liggaamlike houding, sensuele onderwerpe en nie-realistiese oppervlaktes &nbsp;– wat Rodin se herbewerking van tradisionele 19de eeuse beeldhou tegnieke-na die oorgang en prototipe vir moderne beeldhouwerk-getipeer het. ==Latere jare (1900–1917)== [[Lêer:Legros -buste de Rodin (dessin).jpg|duimnael|left|upright|'n Portret van Rodin deur sy vriend Alphonse Legros]] Teen 1900 was Rodin se artistiese reputasie verskans. Hy het blootstelling ontvang deur 'n pawiljoen van sy werk wat opgestel was naby die 1900 Wêreldskou (''Exposition Universelle'') in Parys, en hy het sodoende versoeke ontvang om borsbeelde van prominente mense te maak,<ref name="bell" /> terwyl sy assistente by die ateljee duplikate van sy werke gemaak het. Sy inkomste van portret kommissies het alleen op waarskynlik 200,000 franke per jaar gestaan. <ref>Hale, 147.</ref> Soos Rodin se faam gegroei het, het hy baie volgelinge aangetrek, insluitende die Duitse digter [[Rainer Maria Rilke]], en die skrywers [[Octave Mirbeau]], Joris-Karl Huysmans, en [[Oscar Wilde]].<ref name="apollo" /> Rilke het in 1905 en 1906 by Rodin gebly en administratiewe werk vir hom gedoen. Rilke sou later 'n lofprysing (in die vorm van 'n monograaf) oor Rodin skryf. Rodin en Beuret se beskeie landgoed in Meudon, wat in 1897 gekoop is, het as gasheer gedien vir besoekers soos Koning Eduard VII van die Verenigde Koninkryk, die danser [[Isadora Duncan]], en die klavesimbelspeler Wanda Landowska. Rodin het in 1908 na die stad getrek en die hoofvloer van die Hôtel Biron gehuur, synde 'n 18de-eeuse meenthuis. Hy het Beuret in Meudon gelos, en 'n verhouding met die Amerikaans-gebore hertogin de Choiseul begin.<ref name="julius">{{cite journal|author=Julius, Muriel|title=Human Emotion Made Tangible&nbsp;– The Work of Auguste Rodin|journal=Contemporary Review|volume=250|issue=1452|date=January 1987|page=41}}</ref> Rodin was vanaf 1910 die mentor van die Russiese beeldhouer, Moissey Kogan.<ref name=Medals>{{cite web |url=http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |title=Moissey Kogan |publisher=DGM |access-date=30 Maart 2017 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20191023151638/http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |archive-date=23 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> ==Erfenis== [[Lêer:75 - Musée Rodin - Ève au rocher, grand modèle – Auguste Rodin.jpg|duimnael|''Éve'', 1881-ca.1899 brons, Jardin des Tuileries, Parys]] [[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-R38535, Auguste Rodin.jpg|duimnael|Rodin in 1914]] [[Lêer:Musée Rodin de Meudon 04.jpg|duimnael|Rodin se graf by die Musée Rodin de Meudon]] [[Lêer:The Kiss (Auguste Rodin).JPG|right|duimnael|''[[Die Kus (Rodin beeldhouwerk)|Die Kus]]'', 1889|skakel=Special:FilePath/Kiss_Rodin.jpg]] [[Lêer:Auguste Rodin signature.jpg|alt=Artist's signature is raised above the surface of a sculpture.|duimnael|Rodin se handtekening op ''Die Denker'']] [[Lêer:Musee Rodin.jpg|duimnael|Die gronde van Musée Rodin]] [[Lêer:Philly042107-009-RodinMuseum.jpg|duimnael|Rodin Museum, Philadelphia, Pennsilvanië, VSA]] Rodin het in sy testament sy studio aan die Franse staat bemaak en toestemming aan die Franse staat verleen om sy pleisterwerke te giet. Omdat Rodin die voortbring van sy werke aangemoedig het, kom Rodin se werke in baie openbare en private versamelings voor. Die Musée Rodin was in 1916 gestig en het in 1919 sy deure geopen by die Hôtel Biron waar Rodin gewoon het. Dit hou die grootste versameling van Rodin se werke, met meer as 6000 beeldhouwerke en 7000 werke op papier. Die Franse orde ''[[Légion d'honneur]]'' het van Rodin 'n Kommandeur gemaak,<ref>[http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/leonore_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=COTE&VALUE_1=LH/2779/35 Rodin, Légion d'honneur, Ministère de la Culture et de la Communication, Léonore, Culture.gouv.fr]</ref> en hy het 'n honorêre graad van die [[Universiteit van Oxford]] ontvang. Gedurende sy leeftyd was Rodin met [[Michelangelo]] vergelyk,<ref name="alhadeff">{{cite journal|first=Albert|last= Alhadeff|title=Rodin: A Self-Portrait in the Gates of Hell|journal=The Art Bulletin|volume=48|issue=3/4|year=1966|pages=393–395|doi=10.2307/3048395|jstor=3048395}}</ref> en hy was wyd erken as die grootste kunstenaar van die era.<ref name="hunisak">{{cite journal|title=Rodin Rediscovered|first=John M.|last=Hunisak|journal=Art Journal|volume=41|year=1981|pages=370–371|doi=10.2307/776450|issue=4|jstor=776450}}</ref> In die drie dekades wat gevolg het op Rodin se dood het sy gewildheid getaan saam met die veranderende estetiese waardes.<ref name="hunisak" /> Sedert die 1950's het Rodin se reputasie weer 'n oplewing beleef;<ref name="werner">{{cite journal|author=Werner, Alfred|title=The Return of Auguste Rodin|journal=Criticism|volume=2|issue=1|year=1960|pages=48–54}}</ref> hy word beskou as die belangrikste beeldhouer van die moderne era, en was al die onderwerp van baie akademiese werk.<ref name="hunisak" /><ref name="gardner">{{cite journal|title=The Hand of Rodin|first=Albert Ten Eyck|last=Gardner|journal=The Metropolitan Museum of Art Bulletin, New Series|volume=15|issue=9|year=1957|pages=200–204|doi=10.2307/3257752|jstor=3257752}}</ref> Die aura van onvoltooidheid wat deur baie van sy werke gewek word, soos die ''Lopende Man'', het op al hoe groter wordende mate die abstrakte beeldhouvorme van die 20ste eeu beïnvloed.<ref>Taillandier, 23.</ref> Rodin het 'n antieke rol van die beeldhouwerk herstel;– naamlik om die fisiese en intellektuele krag en energie van die menslike onderwerp vas te vang<ref name="gardner" />&nbsp;– en hy het beeldhouwerk bevry van herhalende tradisionele patrone. Sodoende het Rodin die fondasie vir groter eksperimentering in die 20ste eeu verskaf. Sy gewildheid word toegeskryf aan sy emosiebelaaide verteenwoordiging van gewone mans en vroue, en aan sy vermoë om die prag en patos te vind in die menslike "dier". Sy gewildste werke, soos ''Die Kus'' en ''Die Denker'' word wyd gebruik buite die fyn kunste as simbole van menslike emosie en karakter.<ref name="grove">{{cite web|title=Rodin, (François-)Auguste(-René)|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.072591|author=Lampert, Catherine|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Om Rodin se artistiese nalatenis te eerbiedig het die [[Google]] [[soekenjin]] se [[tuisblad]] 'n [[Google Doodle]] vertoon wat ''Die Denker'' bevat het ten einde Rodin se 172ste verjaardag op 12 November 2012 te vier. Rodin het 'n reuse artistiese invloed uitgeoefen. 'n Hele generasie beeldhouers het in sy werkswinkel gestudeer. Dit het Gutzon Borglum, Antoine Bourdelle, Constantin Brancusi, Camille Claudel, Charles Despiau, Malvina Hoffman, Carl Milles, François Pompon, Rodo, Gustav Vigeland, en Clara Westhoff ingesluit, alhoewel Brancusi later Rodin se erfenis verwerp het. Rodin het ook die werke van ander beeldhouers ondersteun, insluitende Aristide Maillol<ref>{{cite web |author=Hans de Roos |url=http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |date=2004 |title=Rodin's Approach to Art |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304092747/http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |archive-date=4 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en Ivan Meštrović, wie Rodin een keer "die grootste fenomeen tussen beeldhouers" genoem het.<ref>{{cite web|website=Syracuse University Archives|title=Ivan Meštrović Papers|url=http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|date=2011|author1=Ameena Mohammad|author2=Meg Mason|lastauthoramp=yes|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150906134906/http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|archivedate=6 September 2015|df=dmy-all}}</ref> Ander beeldhouers wie se werk beskryf is as verskuldig aan Rodin sluit Joseph Csaky,<ref name="Edith Balas, 1998">[https://archive.org/details/bub_gb_0T8LAAAAIAAJ Edith Balas, 1998, ''Joseph Csaky: A Pioneer of Modern Sculpture''], Philadelphia: American Philosophical Society</ref><ref name="Guggenheim">[http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 Solomon R. Guggenheim Museum, New York, ''Joseph Csáky'', Collection Online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150920164313/http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 |date=20 September 2015 }}</ref> Alexander Archipenko, Joseph Bernard, Henri Gaudier-Brzeska, Georg Kolbe,<ref>{{cite web |website=Museum of Modern Art |url=https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |title=German Expressionism: Georg Kolbe |author=Heather Hess |date=2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20161108020512/https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |archive-date=8 November 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Wilhelm Lehmbruck, Jacques Lipchitz, [[Pablo Picasso]], Adolfo Wildt,<ref>{{cite web|website=Peggy Guggenheim Collection|title=Adolfo Wildt|url=http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|access-date=14 Mei 2019|archive-date= 8 Maart 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200308151222/http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|url-status=dead}}</ref> en Ossip Zadkine in.<ref>{{cite web|website=Musée d'Orsay|url=http://www.musee-orsay.fr/en/events/exhibitions/in-the-musee-dorsay/exhibitions-in-the-musee-dorsay-more/article/oublier-rodin-20468.html?tx_ttnews%5BbackPid%5D=649&cHash=24aea49762|title=Leaving Rodin behind? Sculpture in Paris, 1905-1914|date=2006}}</ref><ref>{{cite web |website=Musée Rodin |title=Rodin and Modernism |url=http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015044108/http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |archive-date=15 Oktober 2015 |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=14 Mei 2019 }}</ref> [[Henry Moore]] het Rodin se invloed op sy werk erken.<ref>{{cite web |website=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |date=23 Maart 2013 |title=Henry Moore talks about Rodin's irresistible influence – from the archive |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20181118130830/https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |archive-date=18 November 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Verskeie rolprente is al gemaak wat Rodin as 'n prominente karakter of teenwoordigheid bevat. Dit sluit ''Camille Claudel'', 'n 1988 rolprent waarin [[Gérard Depardieu]] die rol van Rodin speel, ''Camille Claudel 1915'' van 2013, en ''Rodin'', 'n 2017 rolprent met Vincent Lindon as Rodin, in. In 2011 het die wêreldpremiére van Boris Eifman se nuwe ballet ''Rodin'' in [[Sint-Petersburg]], Rusland plaasgevind. Die ballet is opgedra aan die lewe en werk van Auguste Rodin en Camille Claudel.<ref>{{cite web|url=http://www.eifmanballet.ru/en/repertoire/rodin|title=Rodin|work=eifmanballet.ru|accessdate=14 March 2017}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|30em}} ==Bronne== <!-- NOT FOR BIBLIOGRAPHY/FURTHER READING SUGGESTIONS.--> <!-- ITEMS LISTED HERE MUST BE USED TO WRITE AND CITE THIS ARTICLE.--> *{{Cite book|editor-last=Crone |editor-first=Rainer |editor-first2=Siegfried |editor-last2=Salzmann |title=Rodin: Eros and Creativity |publisher=Prestel |year=1992 |location=Munich |isbn=3-7913-1809-8}} *{{Cite book|last=Elsen|first=Albert E.|title=Rodin|publisher=The [[Museum of Modern Art]]|year=1963|location=New York|lccn=63014847}} *{{Cite book|last=Getsy|first=David|title=Rodin: Sex and the Making of Modern Sculpture|publisher= Yale University Press|year=2010|location=New Haven|isbn=0-300-16725-3}} *{{cite book|title=World of Rodin, 1840-1917|last=Hale|first=William Harlan|origyear=1969|year=1973|publisher=Time-Life Books|location=New York|edition=Time-Life Library of Art|lccn=70105511}} *{{Cite book|title=History of Art|last=Janson|first=H. W.|authorlink=H.W. Janson|edition=3rd|year=1986|publisher=Harry N. Abrams|location=New York|isbn=0-8109-1094-2}} *{{Cite book|title=Rodin|author1=Jianou, Ionel |author2=Goldscheider, C. |lastauthoramp=yes |year=1967|publisher=Arted, Editions d'Art|location=Paris|lccn=68084071}} *{{Cite book|last=Lampert|first=Catherine|title=Rodin: Sculpture and Drawings|publisher= Yale University Press|year=1986|location=New Haven|isbn=0-7287-0504-4}} *{{Cite book|last=Le Normand-Romain|first=Antoinette|title=The Bronzes of Rodin|publisher= Editions de la Réunion des Musées Nationaux|year=2007|location=Paris}} *{{Cite book|last=Ludovici|first=Anthony|title=Personal Reminiscences of Auguste Rodin|publisher= John Murray|year=1926|location=London}} *{{Cite book|last=Morseburg|first=Jeffrey|title=The Indefatigable Miss Hallowell|year=2010}} (Online Essay) *{{Cite book|title=Rodin|last=Taillandier|first=Yvon|year=1977|publisher=Crown Trade Paperbacks|location=New York|isbn=0-517-88378-3}} *{{Cite book|last=Tucker|first=William|title=Early Modern Sculpture|year=1974|publisher=[[Oxford University Press]]|location=New York|isbn=0-19-519773-9}} *{{Cite book|last=Weisberg|first=Gabriel|title=The Documented Image, Visions in Art History|year=1987|publisher=[[Syracuse University Press]]|location=New York|isbn=978-0815624103}} *{{Cite book|last=Rodin|first=Auguste|title=Art: Conversations with Paul Gsell|publisher= University of California Press|year=1984|location=Berkeley|isbn=0-520-05887-9}} *{{Cite book|last=[[Royal Academy of Arts]]|title=Rodin|publisher=Royal Academy of Arts|year=2006|location=London}} ==Verdere leeswerk== * Corbett, Rachel, ''You Must Change Your Life: the Story of Rainer Maria Rilke and Auguste Rodin'', New York: W. W. Norton and Company, 2016. *{{cite book|last1=Chevillot|first1=Catherine|last2=Marraud|first2=Hélène|last3=Pinet|first3=Hélène|last4=[[John Adamson (publisher)|Adamson, John]] (transl.)|first4= |title=Rodin: The Laboratory of Creation|date=November 2014|publisher=Éditions Faton|location=Dijon|isbn=9782878442007}} *{{cite book|last1=Le Normand-Romain|first1=Antoinette|title=Rodin|date=September 2014|publisher=Abbeville|location=New York|isbn=9780789212078}} *{{Cite book|last=Miller|first=Joan Vita|title= Rodin: the B. Gerald Cantor Collection |year=1986|publisher=Metropolitan Museum of Art|location=New York|isbn=9780870994432 | url=http://libmma.contentdm.oclc.org/cdm/compoundobject/collection/p15324coll10/id/99556}} * Vincent, Clare. [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm "Auguste Rodin (1840–1917)."] In ''Heilbrunn Timeline of Art History''. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000–. (October 2004) ==Eksterne skakels== * [http://www.musee-rodin.fr/ Musée Rodin, Parys] * [https://www.amisderodin.fr/en/ Friends of Rodin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190714185645/https://www.amisderodin.fr/en/ |date=14 Julie 2019 }}, vereniging van lede wat handel met alles betreffende en/of oor Auguste Rodin * [http://www.rodinmuseum.org/ Rodin Museum, Philadelphia] *[http://www.nga.gov/content/ngaweb/Collection/artist-info.2251.html#works Auguste Rodin by die Nasionale Kunsgallery] * [http://museum.stanford.edu/view/rodin.html Rodin Versameling, Stanford-universiteit] * [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm Auguste Rodin: Tydlyn van Kunsgeskiedenis] ''Metropolitan Museum of Art'' * [https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/exhibitions/2755/Rodin%3A_The_Cantor_Gift_to_The_Brooklyn_Museum?referring-q=Rodin/ Rodin Uitstalling] by die ''Brooklyn Museum'' Nov 1987- Jan 1988 * [http://www.ils.salford.ac.uk/library/resources/special/butterworth.xml#Butterworth%20Family%20Papers Korrespondensie met Walter Butterworth] gehou by die Universiteit van Salford * [http://www.publicartfund.org/view/exhibitions/5856_rodin_at_rockefeller_center Openbare kunstefonds: Rodin by die ''Rockefeller Center''] * [http://www.canal-educatif.fr/en/videos/art/2/rodin/gates-of-hell.html Dokumentêre program oor Rodin se werk] * {{Internet Archive author |sname=Auguste Rodin}} *{{cite book|title=Augusue Rodin, ''deur Ranier Marie Rilke, vertaal vanuit die Duitse taal deur Jessie Lemont en Hans Trausil''|year=1919|url=https://catalog.hathitrust.org/Record/001467617}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Rodin, Auguste}} [[Kategorie:Franse beeldhouers]] [[Kategorie:Franse drukkers]] [[Kategorie:Geboortes in 1840]] [[Kategorie:Sterftes in 1917]] d6rw6nrz1o6f5fuxe9ei3d56hxvljh7 2519738 2519737 2022-08-17T07:01:47Z Mieliestronk 53283 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Auguste Rodin | beeld = Auguste Rodin fotografato da Nadar nel 1891.jpg | beeldonderskrif = | beeldgrootte = 250px | geboortenaam = François-Auguste-René Rodin | geboortedatum = {{birth date|df=yes|1840|11|12}} | geboorteplek = [[Parys]], Frankryk | sterfdatum = {{death date and age|df=yes|1917|11|17|1840|11|12}} | sterfteplek = [[Meudon]], Frankryk | nasionaliteit = Frans | ouers = Marie Cheffer en Jean Baptiste Rodin | veld = Beeldhouwerk, teken | opleiding = | beïnvloed deur = | toekennings = [[Légion d'Honneur]] | werke = {{unbulleted list |''[[The Age of Bronze]] (L'age d'airain), 1877'' |''[[The Walking Man]] (L'homme qui marche)'', 1877–78 |''[[The Burghers of Calais]] (Les Bourgeois de Calais)'', 1889 |''[[The Kiss (Rodin sculpture)|The Kiss]]'', 1889 |''[[The Thinker]] (Le Penseur)'', 1902}} }} '''François Auguste René Rodin''' (* [[12 November]] [[1840]] – † [[17 November]] [[1917]]), bekend as '''Auguste Rodin''' ([[Engels]]:oʊ|ˈ|ɡ|uː|s|t|_|r|oʊ|ˈ|d|æ|n|,_|r|oʊ|ˈ|d|æ̃}}; [[Frans]]:oɡyst ʁɔdɛ̃), was 'n Franse [[beeldhouer]].<ref>{{cite news |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |title=Auguste Rodin - Art History - Oxford Bibliographies - obo |access-date=24 Maart 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190714185654/https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |archive-date=14 Julie 2019 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Hoewel Rodin in die algemeen beskou word as die vader van moderne beeldhouwerk,<ref>William Tucker, ''Early Modern Sculpture: Rodin, Degas, Matisse, Brancusi, Picasso, Gonzalez'', 16.</ref> het hy nie deur sy werk teen die verlede probeer rebelleer nie. Hy is op 'n tradisionele wyse opgevoed, en het 'n soort vakman-benadering tot sy werk gehad, en gestrewe na akademiese erkenning,<ref name="H76">Hale, 76.</ref> hoewel hy nooit deur Parys se vooraanstaande kunsskool aanvaar is nie. Rodin het oor 'n unieke vermoë beskik om 'n ingewikkelde, abstrakte en verwikkelde oppervlak in [[klei]] te vorm. Baie van sy mees noemenswaardige beeldhouwerke is in sy leeftyd gekritiseer. Sy werke het vernaamlik gebots met die oorheersende figuratiewe beeldhoutradisies, waarin werke dekoratief, formulaïes of hoogs tematies was. Rodin se mees oorspronklike werk het afgewyk van tradisionele temas van mitologie en [[allegorie]], het die menslike liggaam met realisme gemodelleer, en het individuele karakter en fisiese eienskappe vooropgestel bo alle ander oorwegings. Rodin was sensitief oor die omstredenheid wat met sy werk gepaardgegaan het, maar het geweier om sy styl te verander. Rodin se opeenvolgende werke het egter toenemend die guns van die regering en die kunsgemeenskap geniet. Van die onverwagte realisme van sy eerste groot figuur – geïnspireer deur sy reis na Italië in 1875 – tot die onkonvensionele gedenktekens wat hy later sou skep, het Rodin se reputasie toegeneem, en het hy die oorheersende Franse beeldhouer van sy era geword. Teen 1900 was hy 'n wêreldbekende kunstenaar. Gegoede private kliënte het Rodin se werk nagejaag na sy Wêreldskou-uitstalling, en hy was vriende met verskillende hoëprofiel-intellektuele en -kunstenaars. Sy studente het Antoine Bourdelle, Camille Claudel, Constantin Brâncuși en Charles Despiau ingesluit. Hy het met sy lewenslange metgesel, Rose Beuret, in die laaste jaar van hul lewens getrou. Sy beeldhouwerke het ná sy dood in 1917 'n insinking in gewildheid beleef, maar binne 'n paar dekades was sy erfenis ongetwyfeld verseker. Rodin bly een van die min beeldhouers wat wyd bekend is buite die visuelekunste-gemeenskap. ==Biografie== ===Vormingsjare=== Rodin is in 1840 as die tweede kind van Marie Cheffer en Jean-Baptiste Rodin in [[Parys]] gebore. Die gesin was deel van die werkersklas en Rodin se vader was 'n klerk in die polisiedepartement.<ref>{{cite magazine |magazine=[[The New Yorker]] |first=Peter |last=Schjeldahl |title=The Stubborn Genius of Auguste Rodin |url=https://www.newyorker.com/magazine/2017/10/02/the-stubborn-genius-of-auguste-rodin |quote=Rodin was a child of the working class. (His father was a police clerk.) |access-date=7 Oktober 2017}}</ref> Rodin het hom grootliks self onderrig,<ref>"(François) Auguste (René) Rodin." ''International Dictionary of Art and Artists''. St. James Press, 1990. Reproduced in Biography Resource Center. Farmington Hills, Mich.: Thomson Gale. 2006.</ref> en het op die ouderdom van tien jaar begin teken. Tussen die ouderdom van 14 en 17 jaar het hy by die ''Petite École'' studeer, 'n skool wat spesialiseer in [[kuns]] en [[wiskunde]], en waar hy ook die vakke teken en skilder geneem het. Sy tekenonderwyser Horace Lecoq de Boisbaudran het daarin geglo dat die persoonlikheid van sy leerlinge eerste ontwikkel moet word sodat hulle met hul eie oë kon waarneem en uit herinnering teken, en Rodin het later in sy lewe groot waardering vir hierdie onderwyser uitgespreek.<ref>Jianou & Goldscheider, 31.</ref> Hy het by die ''Petite École'' die eerste keer kennis gemaak met Jules Dalou en Alphonse Legros. [[Lêer:Auguste Rodin, Paris, c1862 by Charles Hippolyte Aubry.jpg|duimnael|left|150px|Rodin, ongeveer 1862.]] In 1857 het Rodin 'n kleimodel van 'n metgesel aan die École des Beaux-Arts voorgelê ten einde toegang daartoe te verkry; hy het egter nie geslaag nie, en twee verdere aansoeke is ook afgekeur.<ref name="nytobit">{{cite news | title = Rodin, Famous Sculptor, Dead | work = The New York Times | page = E3 | date = 18 November 1917 }}</ref> Die toelatingsvereistes by die ''Grande École'' was nie besonders straf nie,<ref>Hale, 40.</ref> en daarom was die afkeurings groot terugslae vir die jong Rodin. Rodin se onvermoë om toegang te kry kon dalk die gevolg gewees het van die beoordelaars se Neoklasistiese smaak, terwyl Rodin opgelei is in ligte, 18de eeuse beeldhouwerk. Hy het die ''Petite École'' in 1857 verlaat, en die grootste deel van die volgende twee dekades sy brood as ambagsman verdien. Hy het in die tydperk dekoratiewe voorwerpe en argtitekturele verfraaiings gemaak. Rodin se suster Maria, wat twee jaar ouer as hy was, is in 1862 in 'n klooster aan peritonitis dood, en Rodin was oorweldig deur selfverwyt omdat hy haar aan 'n ontroue minnaar bekendgestel het. Hy het kuns die rug toegekeer en hom aangesluit by die Katolieke orde van die Kongregasie van die Allerheiligste Sakrament. Sint Pieter Juliaan Eymard, stigter en hoof van die kongregasie, het Rodin se talent herken en sy ongeskiktheid vir die orde aangevoel, en dus het hy Rodin aangemoedig om voort te gaan met sy beeldhouwerk. Rodin het teruggekeer na sy werk as versierder terwyl hy klas geloop het by die beeldhouer van dieretonele Antoine-Louis Barye. Die onderwyser se aandag aan detail en sy keurige uitbeelding van die spiere van bewegende diere het Rodin baie beïnvloed.<ref name="morey">{{cite journal|last=Morey|first=C. R.|title=The Art of Auguste Rodin|journal=The Bulletin of the College Art Association of America|volume=1|issue=4|year=1918|pages=145–154|doi=10.2307/3046338|jstor=3046338}}</ref> In 1864 het Rodin begin saamwoon met 'n jong naaldwerkster genaamd Rose Beuret (gebore in Junie 1844),<ref>{{cite web |url=http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |title=Auguste Rodin - Biography |work=rodin-web.org |access-date=14 Maart 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319123415/http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |archive-date=19 Maart 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> saam met wie hy vir die res van sy lewe met 'n wisselende mate van toegewydheid gewoon het. Die paartjie het 'n seun gehad met die naam Auguste-Eugène Beuret (1866–1934).<ref>Date of death from Elsen, 206.</ref> Daardie jaar het Rodin sy eerste beeldhouwerk vir 'n uitstalling aangebied en ingeskryf by die ateljee van Albert-Ernest Carrier-Belleuse, 'n suksesvolle massa-produsent van ''objets d'art''. Rodin het tot 1870 as Carrier-Belleuse se hoof-assistent gewerk en het onder meer die dekorasie van dakke, trappe en deure hanteer. Met die koms van die [[Frans-Pruisiese oorlog]] is Rodin opgeroep om in die Franse Nasionale Wag te dien, maar sy diens was van korte duur weens sy swak sig.<ref>Jianou & Goldscheider, 34.</ref> Die werk vir versierders het as gevolg van die oorlog weggekwyn, maar Rodin moes steeds sy gesin onderhou, aangesien armoede 'n voortgesette probleem vir hom was totdat hy sowat dertig jaar oud was.<ref name="tabhhj">Jianou & Goldscheider, 35.</ref> Carrier-Belleuse het hom spoedig gevra om by hom in België aan te sluit, waar hulle aan ornamentasie vir die Brusselse Aandelebeurs gewerk het. Rodin het beplan om 'n paar maande in België te bly, maar het inderdaad die volgende ses jaar buite Frankryk gewoon. Dit was 'n belangrike tydperk in sy lewe.<ref name="tabhhj" /> Hy het in die tydperk ondervinding opgedoen en vaardighede as ambagsman verwerf, maar niemand het sy kuns gesien nie. Dit het in sy werkswinkel gestaan aangesien hy nie kon bekostig om dit te giet nie. Sy verhouding met Carrier-Belleuse het intussen versleg, maar hy het ander werk in Brussel gevind, en het sommige van sy werke in kunskamers vertoon. Sy metgesel, Rose, het ook by hom aangesluit. Toe Rodin genoeg geld bymekaargemaak het, het hy Italië in 1875 twee maande lank besoek, toe hy aangetrokke gevoel het tot die werke van [[Donatello]] en [[Michelangelo]]. Hul werke het 'n diepgaande invloed gehad op sy artistiese rigting.<ref>Hale, 49–50.</ref> Rodin het gesê: "Dit is Michelangelo wat my bevry het van akademiese beeldhouwerk."<ref>Taillandier, 91.</ref> Met sy terugkeer na België, het hy begin werk aan die beeldhouwerk ''Die Era van Brons'', 'n lewensgrootte manlike figuur, waarvan die realisme die aandag op Rodin gevestig het, maar wat gelei het tot aantygings van oneerlikheid – die werk se realisme en skaal was van so 'n aard dat kritici beweer het dat hy die werk van 'n lewende model gegiet het. Baie van Rodin se latere werk was op eksplisiete wyse groter of kleiner as lewensgrootte, deels vanweë sy begeerte om die dwaasheid van sulke bewerings te weerlê. ===Artistieke onafhanklikheid=== [[Lêer:Auguste Rodin, 1884.jpg|duimnael|left|''Auguste Rodin'', [[John Singer Sargent]], 1884]] Rose Beuret en Rodin het in 1877 na Parys teruggekeer en in 'n klein woonstel aan die Linkeroewer tuisgegaan. Rodin se lewe was egter nou oorlaai met tragiek: sy moeder, wat graag wou sien dat haar seun in die huwelik tree, was dood, en Rodin se vader was blind en seniel. Rodin se skoonsuster, tante Thérèse, moes vir sy vader sorg en hom verpleeg. Rodin se elf jaar oue seun Aruguste, wie se ontwikkeling moontlik agter was, is ook in die sorg geplaas van die behulpsame Thérèse. Rodin het wesenlik sy seun vir ses jaar verlaat ,<ref>Hale, 65.</ref> en sou regdeur sy lewe 'n baie beperkte verhouding met sy seun hê. Rodin se vader en sy seun het ook nou by die paartjie aangesluit in die woonstel, met Rose as die versorger. Die beweringe van vervalsing betreffende Rodin se ''Die Era van Brons'' wou ook nie gaan lê nie. Rodin het al hoe meer die geselskap van jong vroue in Parys opgesoek, en Rose het op die agtergrond gebly. Rodin het sy brood verdien deur samewerking met meer gevestigde beeldhouers aan openbare werke, soos gedenktekens en neo-barokstukke in die styl van Carpeaux.<ref name="j638">Janson, 638.</ref> Wat betref kompetisies en wedywering vir kommissies het hy modelle van [[Denis Diderot]], [[Jean-Jacques Rousseau]], en Lazare Carnot gesubmiteer, maar dit was alles tevergeefs. Hy het op sy eie tyd aan studies gewerk wat gelei het tot die skepping van sy volgende belangrike werk, ''Sint Johannes die Doper wat Preek''. [[Lêer:Camille Claudel.jpg|alt=Head and shoulders of a young, dark haired woman looking downward.|duimnael|right|180px|Camille Claudel (1864–1943)]] [[Lêer:August rodin dornac 1898.jpg|duimnael|left|250px|Rodin in sy studio.]] In 1880 het Carrier-Belleuse – nou die kunsdirekteur van die [[Sèvres|Sèvres-]] nasionale [[porselein]]<nowiki/>fabriek – Rodin 'n deeltydse werk as ontwerper aangebied. Die aanbod was deels 'n gebaar van versoening, en Rodin het dit aanvaar. Die deel van Rodin wat 18de eeuse smake en modes waardeer het, was gestimuleer, en hy hom met oorgawe gewy aan ontwerpe vir vase en tafelornamente wat die fabriek regoor Europa bekend gemaak het.<ref>Hale, 70.</ref> Die artistieke gemeenskap het sy werk waardeer, en Rodin is na die Paryse Salons genooi deur vriende soos die skrywer Léon Cladel. Tydens Rodin se vroeë verskynings by hierdie sosiale geleenthede het hy skaam en teruggetrokke voorgekom;<ref name="H71">Hale, 71.</ref> maar in sy later jare, namate sy bekendheid toegeneem het, het hy die spraaksaamheid en temperament begin openbaar waarvoor hy beter bekend was. Die Franse staatsman Leon Gambetta het sy begeerte bekend gemaak om Rodin te ontmoet, en die beeldhouer het hom beïndruk toe hulle by 'n salon ontmoet het. Gambetta het op sy beurt voorspraak vir Rodin gedoen by verskeie regeringsministers, wat waarskynlik Edmond Turquet, die Ondersekretaris van die Department van Fynkunste, ingesluit het, en vir wie Rodin uiteindelik sou ontmoet.<ref name="H71" /> Rodin se verhouding met Turquet was besonders lonend: deur hom het hy in1880 die opdrag gekry om 'n portaal vir 'n beplande museum van dekoratiewe kunste te ontwerp. Rodin het die grootste deel van die volgende vier dekades bestee aan die uitbreiding van sy ''Hekke van die Hel'', 'n onvoltooide portaal vir 'n museum wat nooit gebou is nie. Baie van die portaal se figure het op sigself beeldhouwerke geword, insluitende Rodin se uiters bekende ''Die Denker'' en ''Die Kus''. Saam met die opdrag van die museum het 'n gratis ateljee gekom, wat aan Rodin 'n nuwe vlak van artistiese vryheid besorg het. Hy het gou opgehou om by die porseleinfabriek te werk, aangesien sy inkomste uit private opdragte verdien is.<ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1883 het Rodin ingestem om in sy afwesigheid toesig te hou oor 'n kursus vir die beeldhouer Alfred Boucher, en daar het hy die agttienjarige Camille Claudel ontmoet. Die twee het 'n passievolle maar stormagtige verhouding gehad en mekaar wedersyds op artistieke vlak beïnvloed. Claudel het Rodin as model geïnspireer en baie van sy figure is op haar gebaseer. Sy was ook 'n talentvolle beeldhouer en het hom met sy opdragte bygestaan . <ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> Hoewel Rodin besig was met ''Die Hekke van Hel'' het hy ook ander opdragte ontvang. Hy het 'n geleentheid nagejaag om 'n historiese monument vir die dorp van [[Calais]] te ontwerp. Rodin is in 1891 gekies om 'n monument te skep wat opgedra is aan die Franse skrywer [[Honoré de Balzac]]. Albei beeldhouwerke se styl was egter in stryd met die tradisionele smaak, en is met wisselende mate van afkeuring begroet deur die organisasies wat die werke aangevra het. Rodin was agter steeds besig om ondersteuning te kry van die verskillende bronne wat hom bekend gemaak het.<ref>verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1889 het die Paryse Salon Rodin genooi om 'n beoordelaar te wees in sy artistieke beoordelingspaneel. Hoewel Rodin se loopbaan aan die opkom was, het sowel Claudel as Beuret ongeduldig begin raak met Rodin se "dubbele lewe". Claudel en Rodin het 'n [[wikt:atelier|atelier]] by 'n klein ou kasteel gedeel, maar Rodin het geweier om sy bande met Beuret te verbreek, synde sy lojale metgesel gedurende die "maer jare", asook die moeder van sy seun. Gedurende een afwesigheid het Rodin aan Beuret geskryf, "Ek dink daaraan hoe baie jy my moet liefgehad het om my nukke te verduur ... Ek bly, in alle liefde, jou Rodin."<ref>Hale, 75.</ref> Claudel en Rodin se paaie het in 1898 geskei.<ref>{{cite web|title=(1) Camille Claudel|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.018005.1|author=Ward-Jackson, Philip|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Claudel het verskeie jare daarna 'n senuwee-ineenstorting gehad en is vir dertig jaar tot haar dood in 1943 deur haar familie in 'n inrigting vir geestesongesteldheid geplaas, ten spyte van pogings deur dokters om aan haar moeder en broer te verduidelik dat sy nie ongesteld was nie.<ref name="Scandalous Women">{{cite book|last=Kerri Mahon|first=Elizabeth|title=Scandalous Women: The Lives and Loves of History's Most Notorious Women|year=2011|publisher=Penguin Group|location=New York|isbn=9780399536458|page=279}}<!--|accessdate=3 Maart 2014--></ref> ==Werke== [[Lêer:Rodin The bronze age.jpg|alt=Life-sized nude stature of a male on a pedestal on display in a museum.|duimnael|right|150px|''Die Era van Brons'' (1877).]] [[Lêer:Brooklyn Museum - M. Auguste Rodin - Edward Steichen.jpg|duimnael|left|150px|M. Auguste Rodin - foto deur [[Edward Steichen]], ca. 1911]] In 1864 het Rodin sy eerste beeldhouwerk,''Die Man met die Gebreekte Neus'', aan die Parys Salon gesubmiteer vir 'n uitstalling. Die model was 'n bejaarde straatportier van die buurt. Die ongewone [[brons]]stuk was nie 'n tradisionele [[borsbeeld]] nie, maar in stede hiervan was die kop "afgebreek" by die nek, die neus was plat en skeef, en die agterkant van die kop was afwesig(dit het van die kleimodel afgeval tydens 'n ongeluk). Die werk het klem geplaas op tekstuur, asook op die emosionele toestand van die model; dit het die "onvoltooidheid" geïllustreer wat baie van Rodin se latere werke sou karakteriseer.<ref>Janson, 637.</ref> Die Salon het die werk verwerp. ===Vroeë figure: die inspirasie van Italië=== In Brussel het Rodin, nadat hy van Italië teruggekeer het, sy eerste volskaalse werk geskep naamlik, ''Die Era van Brons''. Die werk was gemodelleer op 'n Belgiese soldaat, en het sy inspirasie geput uit [[Michelangelo]] se ''Sterwende Slaaf'', waarop Rodin gelet het op sy besoeke aan die [[Louvre]]. Rodin het gepoog om [[Michelangelo]] se bemeestering van die menslike vorm te kombineer met sy eie sin van menslike natuur, en het sy model van alle hoeke bestudeer, op rus en in beweging. Hy het 'n leer bestyg vir bykomende perspektiewe, en het kleimodelle gemaak wat hy by kerslig bestudeer her. Die resultaat was 'n lewensgrootte, goed geproporsioneerde naakfiguur, wat op ongewone wyse met sy regterhand bo op sy kop staan, terwyl sy linkerhand aan sy linkersy is, die voorarm parallel met die liggaam. In 1877 het die werk sy buiging in Brussel gemaak, en is daarna by die Parys Salon vertoon. Die standbeeld se klaarblyklike gebrek aan 'n tema was vir kritici 'n steen des aanstoots omdat dit nòg mitologie, nòg 'n edele historiese gebeurtenis herdenk het en omdat dit nie duidelik was of Rodin wel 'n tema in gedagte gehad het nie.<ref>Hale, 50.</ref> Rodin het aanvanklik die titel ''Die Oorwonne'' aan die werk gegee, in welke vorm die linkerhand 'n spies vasgeklem het, maar hy het die spies verwyder omdat dit teen sekere hoeke die torso versper het. Na nog twee tussentydse titels, het Rodin uiteindelik die titel ''Die Era van Brons'' aan die werk gegee, wat die [[Bronstydperk]] voorstel, en in Rodin se woorde, "die man wat uit die natuur uit opstaan".<ref name="H51">Hale, 51.</ref> Later het Rodin egter gesê dat wat hy in gedagte gehad het "bloot 'n eenvoudige stuk beeldhouwerk was sonder verwysing na enige onderwerp".<ref name="H51" /> Die werk se bemeestering van vorm, lig en skadu maak dat dit so realisties daaruitsien, dat Rodin van ''Surmoulage'' beskuldig is – te wete die giet van 'n werk vanaf 'n lewende persoon se liggaam. Rodin het die bewering ontken, en aan koerante geskryf en foto's geneem van die model om te wys dat die beeldhouwerk van die model verskil het. Rodin het daarop aangedring dat 'n ondersoek gehou word, en was uiteindelik onskuldig bevind deur 'n komitee van beeldhouers. Behalwe vir die valse bewerings, het die werk ook kritici gepolariseer. Dit was skaars aanvaar vir tentoonstelling by die Parys Salon, en kritici het dit vergelyk met 'n "standbeeld van 'n slaapwandelaar" en dit " 'n baie akkurate kopie van 'n lae tipe" genoem. <ref name="H51" /> Andere het die stuk en Rodin se integriteit verdedig. Die regeringsminister Turquet het die stuk bewonder, en "Die Era van Brons" was deur die staat vir 2,200 Frank gekoop;– die prys wat dit Rodin gekos het om dit in brons te laat giet.<ref name="H51" /> [[Lêer:St-John-the-Baptist-Preaching.jpg|alt=Nude man holding is hand out, as if explaining a point.|duimnael|upright|''Sint Johannes die Doper wat preek'' (1878).]] Die tweede manlike naakfiguur, ''Sint Johannes die Doper wat preek'', was in 1878 voltooi. Rodin het probeer om nog 'n aanklag van ''surmoulage'' te vermy deur die standbeeld groter as lewensgrootte te maak: ''Sint Johannes'' is byna 6' 7" <nowiki>'' lank</nowiki> (2&nbsp;m). Terwyl ''Die Era van Brons'' staties geposisioneer is, wil dit voorkom asof ''Sint Johannes'' nadertree aan die aanskouer. Die effek word behaal, ten spyte daarvan dat beide die figuur se voete ferm op die grond geplant is-'n tegniese prestasie wat deur die meeste kontemporêre kritici opgelet is.<ref>Hale, 80.</ref> Rodin het hierdie teenstellende posisie verkies om, in sy eie woorde, "tegelykertyd... aansigte van 'n voorwerp ten toon te stel wat eintlik slegs op opeenvolgende wyse gesien kan word".<ref name="H68">Hale, 68.</ref> Ten spyte van die titel ''Sint Johannnes die Doper wat preek'' het die werk nie 'n duidelike godsdienstige tema gehad nie. Die model, 'n Italiaanse lyfeiene wat homself by Rodin se studio aangemeld het, het beskik oor 'n idiosinkratiese sin vir beweging wat Rodin wou vasvang of verewig. Rodin het gedink aan [[Johannes die Doper]], en het die assosiasie na die titel van die werk oorgedra. <ref name="H68" /> In 1880 het Rodin die werk aan die Paryse Salon gesubmiteer. Kritici was steeds meestal afwysend oor die werk, maar die stuk het derde geëindig in die Salon se kategorie vir beeldhouwerk.<ref name="H68" /> Ten spyte van die onmiddellike ontvangs van ''Sint Johannes'' en ''Die Era van Brons'', het Rodin bekendheid daardeur verwerf. Studente het hom by sy studio opgesoek, sy werk geprys, en die bewerings van ''surmoulage'' verwerp. Die artistiese gemeenskap was derhalwe nou goed bekend met die naam van Rodin. ===''Die Hekke van Hel''=== [[Lêer:Zürich - Kunsthaus - Rodin's Höllentor IMG 7384 ShiftN.jpg|alt=Ornate, bronze door panels and frame showing figures and scenes in relief.|duimnael|upright|''Die Hekke van Hel'' (onvoltooid), Kunsthaus Zürich]] 'n Opdrag om 'n ingang vir Parys se beplande Museum van Dekoratiewe Kunste te ontwerp was in 1880 aan Rodin toegeken.<ref name="j638" /> Alhoewel die museum nooit gebou was nie, het Rodin regdeur sy lewe daaraan gewerk. ''Die Hekke van Hel'' was 'n monumentale groep beeldhouwerke wat tonele uit [[Dante Alighieri|Dante]] se ''Inferno'' in hoë reliëf tentoonstel. Omdat Rodin dikwels 'n gebrek aan 'n duidelike begrip van sy groot werke gehad het, het hy daarvoor opgemaak met harde werk en 'n strewe na perfeksie.<ref name="elsen35">Elsen, 35.</ref> ''Die Hekke'' is deur Rodin uitgedink terwyl hy steeds die ''surmoulage'' kontroversie in gedagte gehad het: "...Ek het die ''Sint Johannes'' gemaak ten einde [die beweringe van gietwerk vanaf 'n model] te weerlê, maar het slegs gedeeltelik daarin geslaag. Ten einde vir eens en vir altyd te bewys dat ek net so goed soos ander beeldhouers van lewendige tonele beeldhouwerk kon doen, het ek dit my voorneme gemaak... om die beeldhouwerk op die deur van figure te maak wat kleiner as lewensgroot was." <ref name="elsen35" /> Die wette van komposisie het egter geswig voor ''Die Hekke'' se ongeordende en ongetemde tentoonstelling van Hel. Die figure en groepe in hierdie werk, synde Rodin se meditasie op die toestand van Man, is fisies en moreel geïsoleer in hul foltering.<ref name="qgzhpg">Jianou & Goldscheider, 41.</ref> ''Die Hekke van Hel'' bestaan uit honderd-ses-en-tagtig figure in sy finale figurasie.<ref name="qgzhpg" /> Baie van Rodin se bekendste beeldhouwerke het as ontwerpe of figure vir hierdie werk begin,<ref name="morey" /> soos bv. ''Die Denker'', ''Die Drie Skadu's'', en ''Die Kus'', en was slegs later voorgestel as aparte en onafhanklike werke. Ander bekende werke wat afkomstig is van ''Die Hekke'' is ''Ugolino'', ''Gevalle Karjatid wat Haar Steun Dra'', ''Fugit Amor'', ''Sy Wat Eens die Helmetmaker Se Pragtige Vrou Was'', ''Die Vallende Man'', en ''Die Verlore Seun''. [[Lêer:The Thinker, Rodin.jpg|duimnael|160px|Rodin se ''Die Denker'' (1879–1889) is een van die bekendste werke in die beeldhoukuns.]] ''Die Denker'' (oorspronklike titel, ''Die Digter'', na aanleiding van Dante) sou een van die bekendste beeldhouwerke in die wêreld word. Die oorspronklike was 'n hoë bronsstuk wat tussen 1879 en 1889 geskep is, en wat ontwerp was vir ''Die Hekke''<nowiki>'</nowiki> lintel, waarvandaan die figure sou neerkyk op Hel. Terwyl ''Die Denker'' duidelik vir Dante voorstel, is aspekte of eienskappe van die Bybelse [[Adam]], die mitologiese [[Prometheus]],<ref name="j638" /> en Rodin self aan dit toegeskryf.<ref name="bell" /><ref name="alhadeff" /> Ander waarnemers wou die klem op die klaarblyklike intellektuele tema van ''Die Denker'' wegneem, en het in stede daarvan klem geplaas op die rowwe en ongebonde fisieke en emosionele aura wat daaruit voortvloei. <ref>Taillandier, 42, 46, 48.</ref> ===''Die Burgers van Calais''=== [[Lêer:The.burg.of.calais.london.arp.750pix.jpg|alt=See adjacent text.|duimnael|''Die Burgers van Calais'' (1884–ca. 1889) in die Victoria Toring-tuine, Londen, Engeland.]] Die dorp Calais het reeds vir dekades 'n historiese monument gekontempleer, toe Rodin van die projek te hore gekom het. Hy het die opdrag nagejaag, en was geïnteresseerd in die middeleeuse motif en patriotiese tema. Die burgemeester van Calais was in die versoeking geplaas om Rodin daar en dan aan te stel toe hy besoek afgelewer het aan Rodin se studio, en die voorgenome werk was gou goedkeur, met Rodin as die argitek. Dit sou die ses inwoners van Calais gedenk wat hul lewens opgegee het om hul mede-inwoners te red. Gedurende die [[Honderdjarige Oorlog]] het die leër van Koning [[Eduard III van Engeland]] vir Calais beleër, en Eduard het bevel gegee dat die dorp se bevolking op groot skaal gedood word. Hy het egter ingestem om die bevolking te spaar, indien ses van die belangrikste burgers of inwoners na hom toe sou kom en bereid sou wees om te sterf, ontbloot en kaalvoet met toue om hul nekke. Toe die burgers hul verskyning gemaak het, het hy bevel gegee dat hulle tereggestel word, maar het hulle kwytgeskeld toe sy koningin, Philippa van Hainault, hom gesmeek het om hul lewens te spaar. ''Die Burgers van Calais'' stel die mans voor soos hulle vertrek na die koning se kamp, met sleutels vir die dorp se hekke en vesting. Rodin het in 1884 met die projek begin, geïnspireer deur die kronieke van die beleg deur Jean Froissart.<ref name="swedberg">{{cite journal|last=Swedberg|first=Richard|title=Auguste Rodin's ''The Burghers of Calais'': The Career of a Sculpture and its Appeal to Civic Heroism|journal=Theory, Culture & Society|volume=22|issue=2|pages=45–67|year=2005|doi=10.1177/0263276405051665}}</ref> Alhoewel die dorp 'n allegoriese, heroïese stuk werk, met as hooffiguur Eustache de Saint-Pierre, die oudste van die ses mans, in die vooruitsig gestel het, het Rodin die beeldhouwerk gesien as 'n studie in die verwikkelde en komplekse emosies waaraan die ses mans onderhewig was. Toe Rodin reeds vir 'n jaar met die werk besig was, was die Calais komitee nie beïndruk met sy vordering nie. Rodin het daarop sy bereidwilligheid om die projek te beëindig, eerder as om sy ontwerp te wysig ten einde die komitee se konserwatiewe verwagtinge te bevredig, bekend gemaak, maar hulle het hom aangesê om voort te gaan daarmee. In 1889 was ''Die Burgers van Calais'' die eerste keer tot algemene lof uitgestal. Dit is 'n brons beeldhouwerk wat twee ton (1,814&nbsp;kg) weeg, en die figure daarvan is 6,6&nbsp;voet (2&nbsp;m) lank.<ref name="swedberg" /> Die ses manlike figure wat daarin voorgestel word, vorm nie 'n verenigde, heroïese front nie;<ref name="apollo">{{cite journal|author=Stocker, Mark|title=A simple sculptor or an apostle of perversion?|journal=Apollo|pages=94–97|volume=164|issue=537|date=November 2006}}</ref> maar elkeen is eerder geïsoleer van sy broers, en beraadslaag en voer sy eie indiwiduele stryd met sy verwagte noodlot. Rodin het gou daarna voorgestel dat die monument se hoë voetstuk verwyder word, want hy wou die beeldhouwerk na grondvlak skuif sodat die toeskouers "tot die hart van die onderwerp kon deurdring". <ref>Hale, 117.</ref> Op grondvlak lei die figure se posisies die toeskouer reg om die werk, en suggereer op subtiele wyse hul algemene voorstuwende beweging.<ref>Hale, 115</ref> Die komitee was woedend oor die nie-tradisionele voorstel van Rodin, maar Rodin sou nie ingee nie. In 1895 het Calais daarin geslaag om ''Burgers'' in sy verkose vorm uitgestal te kry: die werk was voor 'n openbare tuin op 'n hoë platform of voetstuk geplaas, en is omring deur 'n gietyster tralie. Rodin wou dit egter naby die stadsaal sien, waar dit die publiek sou meevoer. Eers ná dit skade gely het tydens die Eerste Wêreldoorlog, en na die daaropvolgende storing daarvan en Rodin se dood, is die beeldhouwerk vertoon soos Rodin dit beplan het. Dit is een van Rodin se bekendste werke.<ref name="swedberg" /> ===Opdragte en kontroversie {{Anchor|Balzac}}=== [[Lêer:Monument to Balzac.jpg|duimnael|left|Gietwerk van ''[[Honoré de Balzac|Balzac]]'' (1891–1898) soos blootgestel in Jardin du Musée Rodin. Dieselfde standbeeld word gebruik vir die monument in Parys]] [[Lêer:Auguste Rodin portrait middle aged.jpg|duimnael|upright|Rodin in sy middeltydperk]] [[Lêer:Auguste Rodin - Monument to Victor Hugo.jpg|duimnael|Rodin in 1896 besig om te werk aan die monument aan [[Victor Hugo]] by die studio van sy assistent Henri Lebossé]] [[Lêer:Statue of BALZAC, made by RODIN, Paris.jpg|duimnael|left|Die ''Monument aan Balzac'' in Parys]] Rodin het in 1889 opdrag ontvang om 'n monument van die Franse skrywer [[Victor Hugo]] te skep. Rodin het uitvoerig gehandel met die onderwerp van ''kunstenaar en muse''. Soos baie van Rodin se openbare opdragte, was die ''Monument van Victor Hugo'' met teëstand ontvang omdat dit nie voldoen het aan konvensionele verwagtinge nie. ''[[The Times]]'', in sy kommentaar op Rodin se monument van Victor Hugo, het in 1909 gesê "daar is 'n redelikheid aanwesig in die klagte dat [Rodin se] opvattings somtyds ongeskik is tot sy medium, en in sulke gevalle ooreis hulle sy ontsaglike tegniese vermoëns".<ref>{{cite news|title=M. Rodin and French Sculpture.|publisher=The Times|date=4 October 1909|page=12}}</ref> Die 1897 pleisterwerk model is eers in 1964 in brons gegiet. Die ''Société des Gens des Lettres'', 'n Paryse organisasie van skrywers, het onmiddellik na sy dood in 1850 'n monument van die Franse romansier [[Honoré de Balzac]] beplan. Die genootskap het in 1891 aan Rodin opdrag gegee om die gedenkmonument te skep, en Rodin het jare daaraan spandeer om die konsep vir sy beeldhouwerk te ontwikkel. Dit was vir Rodin 'n uitdaging om 'n geskikte voorstelling van Balzac te vind, gegewe die outeur se mollige voorkoms. Rodin het baie studies voortgebring: portrette, vollengte, naakte figure, figure wat 'n manteljas dra, of figure in 'n kleed &nbsp;– 'n replika wat Rodin versoek het. Die uiteindelike beeldhouwerk vertoon Balzac, geklee in drapeermateriaal, kragtig-starend in die verte in, met diep gegroefde eienskappe. Rodin se bedoeling was om Balzac ten toon te stel op die oomblik wat hy 'n nuwe werk bedink<ref name="times1711">{{cite news|title=Auguste Rodin. His Sculpture And Its Aims.|publisher=The Times|date=19 November 1917|page=11}}</ref>&nbsp;– om moed, arbeid en stryd uit te druk.<ref>Hale, 136.</ref> Toe ''Balzac'' in 1898 uitgestal word, was die negatiewe reaksie nie verrassend nie.<ref name="bell">{{cite journal|last=Bell|first=Millicent|title=Auguste Rodin|journal=Raritan|volume=14|pages=1–31|year=Spring 2005}}</ref> Die ''Société'' het die werk verwerp, en die pers het [[parodie]]ë daarop gedruk. Morey (1918) het die werk gekritiseer, en gereflekteer, "daar mag 'n tyd kom, en nodeloos om te sê sal so 'n tyd kom, dat dit nie ''outre'' sal wees om 'n grootse romansier voor te stel as 'n tamaai komediant omgewe van 'n kamerjas nie, maar selfs op die gegewe dag is die indruk wat die standbeeld wek die van 'n beledeging."<ref name="morey" /> 'n Moderne kritikus dui inderdaad aan dat ''Balzac'' nie een van Rodin se meesterstukke is nie.<ref>{{cite journal|last=Schor|first=Naomi|title=Pensive Texts and Thinking Statues: Balzac with Rodin|journal=Critical Inquiry|year=2001|volume=27|issue=2|pages=239–264|doi=10.1086/449007}}</ref> Die monument het egter nog steeds in Rodin se dae sy ondersteuners gehad; 'n manifes wat Rodin ondersteun is opgetrek en geteken deur onder andere Monet, [[Debussy]], en die toekomstige Premier Georges Clemenceau.<ref>Hale, 122.</ref> In die [[BBC]]-reeks ''Civilisation'', het die geskiedkundige van kuns, [[Kenneth Clark]], die monument geprys as "die grootste beeldhouwerk van die 19de eeu, miskien, inderdaad, die grootste sedert [[Michelangelo]]."<ref>[[Civilization (TV series)|Civilization]], [[BBC]], Episode 12</ref> Eerder as om skeptici van die verdienstelikheid van die monument te oortuig, het Rodin die ''Société'' se geld vir die opdrag terugbetaal en die werk na sy tuin geskuif. Na die ondervinding het Rodin nie nog 'n openbare opdrag uitgevoer nie. Die Monument tot Balzac was slegs in 1939 in brons gegiet en op die Boulevard du Montparnasse by die kruising met Boulevard Raspail geplaas. ===Ander werke=== [[Lêer:Auguste Rodin par Camille Claudel (musée Rodin) (8026456955).jpg|duimnael|left|150px|''Auguste Rodin'', 1892 deur Camille Claudel]] Die gewildheid van Rodin se bekendste beeldhouwerke neig om sy algehele kreatiewe uitset te verduister. Rodin was 'n uiters aktiewe en produktiewe kunstenaar en het duisende borsbeelde, figure, en fragmente van beeldhouwerke oor 'n tydperk van meer as vyf dekades geskep. Hy het in olieverf geskilder (veral in sy dertigs) en in waterkleure. Die Musée Rodin hou 7,000 van Rodin se drukke en tekeninge in [[kryt]] en [[houtskool]], en dertien rowwe droëpunte.<ref>Hale, 12.</ref><ref>{{cite journal|title=Early Drawings by Auguste Rodin|author=Varnedoe, Kirk|journal=The Burlington Magazine|volume=116|issue=853|date=April 1974|pages=197–204}}</ref> Hy het ook 'n enkele litograaf geproduseer. Portrette was 'n belangrike deel van Rodin se oeuvre, en het hom gehelp om aanvaarding en finansiële onafhanklikheid te verkry.<ref>Hale, 82.</ref> Sy eerste beeldhouwerk was 'n borsbeeld van sy vader in 1860, en hy het ten minste ses-en-vyftig portrette tussen 1877 en sy dood in 1917 geproduseer.<ref>{{cite journal|title=Rodin and His English Sitters|first=Marion J.|last=Hare|journal=The Burlington Magazine|volume=129|issue=1011|year=1987|pages=372–381}}</ref> Vroeë modelle het die mede-beeldhouer Jules Dalou (1883) en sy metgesel Camille Claudel (1884) ingesluit. Later, toe sy reputasie gevestig was, het Rodin borsbeelde van prominente tydgenote soos die Engelse politikus George Wyndham (1905), die Ierse dramaturg [[George Bernard Shaw]] (1906), die Sosialis en voormalige minnares van die prins van Wallis wat koning Edward VII sou word, Daisy Greville (1908),<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/26723104|title=Portraits of a lady|last=David.|first=Buttery,|date=1988|publisher=Brewin Books|isbn=0947731431|location=Studley, Warwickshire|oclc=26723104}}</ref> die Oostenrykse komponis [[Gustav Mahler]] (1909), die voormalige Argentynse president Domingo Faustino Sarmiento en die Franse staatsman Georges Clemenceau (1911) gemaak. Sy ongedateerde tekening ''Studie van 'n Staande Naak Vrou, Arms Opgehef, Hande Gekruis Bo Kop'' is een van die werke wat in 2012 uit die versameling van Cornelius Gurlitt geneem is.<ref name=spiegel>{{cite news |url=http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |title=Photo Gallery: Munich Nazi Art Stash Revealed |date=17 November 2013 |work=Spiegel |access-date=17 November 2013 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20140216050436/http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |archive-date=16 Februarie 2014 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> ==Estetiek== [[Lêer:Rodin p1070095.jpg|duimnael|'n Bekende "fragment": ''Die Lopende Man'' (1877-78)]] Rodin was a naturalis, en minder besorg oor monumentale uitdrukking as met die emosionele en karaktervolle uitdrukking van werke. <ref>{{cite news|publisher=The Times|date=14 Julie 1931|page=12|title=Art Exhibitions: Auguste Rodin}}</ref> Sodoende het Rodin afgewyk van eeue se tradisie, en weggedraai van die idealisme van die Grieke en die dekoratiewe prag van die [[Barok]] en neo-Barok bewegings. Sy beeldhouwerke het die klem op die individu geplaas en op die konkreetheid van vlees, en hy het dit reggekry om deur gedetaileerde, getekstureerde oppervlaktes die vertoning van emosies in sy werke te bewerkstellig, asook om die wisselwerking tussen lig en skadu ten toon te stel. Rodin het in 'n groter mate as sy tydgenote daarin geglo dat 'n indiwidu se karakter geopenbaar was deur sy fisiese eienskappe.<ref name="H76" /> Rodin se talent vir oppervlak-modellering het hom toegelaat om elke deel van die liggaam vir die geheel van die werk te laat praat. Die manlike passie in ''Die Denker'' word voorgestel deur die greep van sy tone op die rots, sy rigiede rug, en die differensiasie van sy hande.<ref name="morey" /> Rodin het lig gewerp op sy estetika, en in 'n gesprek oor ''Die Denker'' die volgende gesê: "Wat my Denker laat Dink is dat hy nie slegs met sy brein, met sy verwikkelde frons, met sy uitgestrekte neusvleuels en saamgeperste lippe dink nie, maar met elke spier van sy arms, rug, en bene, met sy geklemde vuiste en tone." <ref>{{cite web |url=http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |title=NGA Sculpture Galleries: Auguste Rodin |publisher=[[National Gallery of Art]], Washington, D.C. |access-date=12 Desember 2006 |format=[[Adobe Flash]] |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20061130113846/http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |archive-date=30 November 2006 <!--DASHBot--> |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Fragmentariese beeldhouwerke was vir Rodin onafhanklike werke, en hy het hulle beskou as die essensie van sy kunssinnige verklaring. Sy fragmente &nbsp;– wat miskien arms, bene of 'n kop vermis het;– het die beeldhouwerk verder verwyder van sy tradisionele rol van die daarstelling van soortgelykheid, in 'n milieu in waar vorme om hul eie onthalwe bestaan het.<ref>Hale, 69.</ref> Noemenswaardige voorbeelde is ''Die Lopende Man'', ''Meditasie Sonder Arms'', en ''Iris, Boodskapper van die Gode''. Rodin het lyding en konflik beskou as die waarmerke van moderne kuns. "Niks is regtig meer roerend as die moorddadige en opgesweepte dier, wat aan't sterf is aan onvervulde begeerte, en wat tevergeefs om genade vra ten einde sy passie te kwel."<ref name="alhadeff" /> [[Charles Baudelaire]] het hierdie temas opgeneem, en was een van Rodin se gunsteling digters. Rodin het musiek geniet, en veral die [[opera]]komponis Gluck, en het 'n boek oor Franse katedrale geskryf. Hy het 'n werk van die toe-nog onbekende [[Vincent van Gogh|Van Gogh]] besit, en het die vergete [[El Greco]] bewonder.<ref name="werner" /> ===Metode=== [[Lêer:Rodin The Shade.jpg|duimnael|''Die Skadu'', (1880-81) High Museum of Art, Atlanta]] [[Lêer:Age of bronze plaster.jpg|duimnael|regs|'n pleisterwerk van ''Die Era van Brons'']] In pleks daarvan om tradisionele akademiese posisies te kopieer, het Rodin verkies dat sy modelle op natuurlike wyse in sy studio rondbeweeg (ten spyte van hul naaktheid) .<ref name="morey" /> Rodin het dikwels vinnige sketse in klei gemaak wat later verfyn was, gegiet was in pleisterwerk, en laastens gegiet was in brons or gekerf is uit marmer. Rodin se hooffokus was die bewerking van klei.<ref name="ReferenceA">Quoted in Jianou & Goldscheider, 62.</ref> George Bernard Shaw het vir 'n portret gesit en sodoende 'n idee van Rodin se tegniek verskaf: "Terwyl hy gewerk het, is 'n aantal wonderwerke bewerkstellig. Teen die einde van die eerste vyftien minute, nadat 'n voorlopige idee van die uiteindelike menslike vorm teweeggebring is, het hy deur die gebruik van sy duim 'n borsbeeld geproduseer wat so lewendig voorgekom het dat ek dit met my sou wegneem ten einde die beeldhouer van enige verdere werk daaraan te weerhou."<ref name="ReferenceA" /> Hy het die evolusie van sy borsbeeld oor die tydperk van 'n maand beskryf, deur "al die stadiums van kuns se evolusie": eerste, " 'n Bisantynse meesterstuk", dan "'n gemengde [[Bernini]]", dan 'n elegante Houdon. "Die hand van Rodin het nie gewerk soos die hand van 'n beeldhouer werk nie, maar as die werk van ''Elan Vital''. Die ''Hand van God'' is sy eie hand."<ref name="ReferenceA" /> Nadat hy sy werk in klei voltooi het, het hy gebruik gemaak van uiters bedrewe en vaardige assistente om die komposisies te bewerk in groter stukke in (insluitende enige van sy grootskaalse monumente, soos bv. ''Die Denker''), om die klei komposisies te giet in pleister of brons, en om sy marmer te kerf. Rodin se groot innovasie was om te kapitaliseer op die veelvuldige- oftewel multi-stadiums en multi-prosesse van 19de eeuse beeldhouwerk asook die tydperk se afhanklikheid van gietwerk in pleister. Aangesien klei vinnig verswak indien dit nie nat gehou word of in terra-cotta oonde geplaas word nie, het beeldhouers gipsstukke gebruik as 'n manier om die klei komposisie in stand te hou. Dit was algemene praktyk wat Rodin se tydgenote betref, en beeldhouers sou pleisterwerke uitstal met die hoop dat hulle later opdrag sou ontvang om die werke te omskep in 'n meer permanente vorm. Rodin sou egter veelvuldige gipsstukke laat maak en hulle behandel as die "rou materiale" van die beeldhouwerk, en in die proses hul dele en figure her-kombineer in nuwe komposisies in en dit nuwe name gee. Soos Rodin se praktyk ontwikkel het in die 1890's het hy meer en meer radikaal geword in sy strewe na fragmentasie, dit wil sê die kombinasie van figure op verskillende skale, en die skep van nuwe komposisies van sy vroeëre werk. 'n Voorbeeld hiervan is die opspraakwekkende ''Die Lopende Man'' (1899-1900) wat uitgestal was tydens Rodin se soloskou in 1900. Die werk bestaan uit twee beeldhouwerke van die 1870's wat Rodin in sy studio&nbsp;– gevind het- 'n gebreekte en beskadigde torso deel wat verwaarloos is, en die laer dele van 'n weergawe van sy 1878 ''Sint Johannes die Doper wat Preek'' wat hy herwerk het op 'n verminderde skaal. Rodin het sodoende 'n werk geskep, wat baie beeldhouers op daardie tydstip en daarna beskou het as een van sy sterkste en mees alleenstaande werke, ten spyte van die feit dat die voorwerp twee verskillende style verteenwoordig, twee verskillende houdings ten opsigte van "voltooiing" verteenwoordig; en kortkom aan enige poging om die arbitrêre versmelting van hierdie twee komponente weg te steek. Dit was die vryheid en kreatiwiteit waarmee Rodin hierdie praktyke &nbsp gebruik het;– saam met sy oppervlaktes met spore van sy eie insig, en met sy permissiewe houding ten opsigte liggaamlike houding, sensuele onderwerpe en nie-realistiese oppervlaktes &nbsp;– wat Rodin se herbewerking van tradisionele 19de eeuse beeldhou tegnieke-na die oorgang en prototipe vir moderne beeldhouwerk-getipeer het. ==Latere jare (1900–1917)== [[Lêer:Legros -buste de Rodin (dessin).jpg|duimnael|left|upright|'n Portret van Rodin deur sy vriend Alphonse Legros]] Teen 1900 was Rodin se artistiese reputasie verskans. Hy het blootstelling ontvang deur 'n pawiljoen van sy werk wat opgestel was naby die 1900 Wêreldskou (''Exposition Universelle'') in Parys, en hy het sodoende versoeke ontvang om borsbeelde van prominente mense te maak,<ref name="bell" /> terwyl sy assistente by die ateljee duplikate van sy werke gemaak het. Sy inkomste van portret kommissies het alleen op waarskynlik 200,000 franke per jaar gestaan. <ref>Hale, 147.</ref> Soos Rodin se faam gegroei het, het hy baie volgelinge aangetrek, insluitende die Duitse digter [[Rainer Maria Rilke]], en die skrywers [[Octave Mirbeau]], Joris-Karl Huysmans, en [[Oscar Wilde]].<ref name="apollo" /> Rilke het in 1905 en 1906 by Rodin gebly en administratiewe werk vir hom gedoen. Rilke sou later 'n lofprysing (in die vorm van 'n monograaf) oor Rodin skryf. Rodin en Beuret se beskeie landgoed in Meudon, wat in 1897 gekoop is, het as gasheer gedien vir besoekers soos Koning Eduard VII van die Verenigde Koninkryk, die danser [[Isadora Duncan]], en die klavesimbelspeler Wanda Landowska. Rodin het in 1908 na die stad getrek en die hoofvloer van die Hôtel Biron gehuur, synde 'n 18de-eeuse meenthuis. Hy het Beuret in Meudon gelos, en 'n verhouding met die Amerikaans-gebore hertogin de Choiseul begin.<ref name="julius">{{cite journal|author=Julius, Muriel|title=Human Emotion Made Tangible&nbsp;– The Work of Auguste Rodin|journal=Contemporary Review|volume=250|issue=1452|date=January 1987|page=41}}</ref> Rodin was vanaf 1910 die mentor van die Russiese beeldhouer, Moissey Kogan.<ref name=Medals>{{cite web |url=http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |title=Moissey Kogan |publisher=DGM |access-date=30 Maart 2017 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20191023151638/http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |archive-date=23 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> ==Erfenis== [[Lêer:75 - Musée Rodin - Ève au rocher, grand modèle – Auguste Rodin.jpg|duimnael|''Éve'', 1881-ca.1899 brons, Jardin des Tuileries, Parys]] [[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-R38535, Auguste Rodin.jpg|duimnael|Rodin in 1914]] [[Lêer:Musée Rodin de Meudon 04.jpg|duimnael|Rodin se graf by die Musée Rodin de Meudon]] [[Lêer:The Kiss (Auguste Rodin).JPG|right|duimnael|''[[Die Kus (Rodin beeldhouwerk)|Die Kus]]'', 1889|skakel=Special:FilePath/Kiss_Rodin.jpg]] [[Lêer:Auguste Rodin signature.jpg|alt=Artist's signature is raised above the surface of a sculpture.|duimnael|Rodin se handtekening op ''Die Denker'']] [[Lêer:Musee Rodin.jpg|duimnael|Die gronde van Musée Rodin]] [[Lêer:Philly042107-009-RodinMuseum.jpg|duimnael|Rodin Museum, Philadelphia, Pennsilvanië, VSA]] Rodin het in sy testament sy studio aan die Franse staat bemaak en toestemming aan die Franse staat verleen om sy pleisterwerke te giet. Omdat Rodin die voortbring van sy werke aangemoedig het, kom Rodin se werke in baie openbare en private versamelings voor. Die Musée Rodin was in 1916 gestig en het in 1919 sy deure geopen by die Hôtel Biron waar Rodin gewoon het. Dit hou die grootste versameling van Rodin se werke, met meer as 6000 beeldhouwerke en 7000 werke op papier. Die Franse orde ''[[Légion d'honneur]]'' het van Rodin 'n Kommandeur gemaak,<ref>[http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/leonore_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=COTE&VALUE_1=LH/2779/35 Rodin, Légion d'honneur, Ministère de la Culture et de la Communication, Léonore, Culture.gouv.fr]</ref> en hy het 'n honorêre graad van die [[Universiteit van Oxford]] ontvang. Gedurende sy leeftyd was Rodin met [[Michelangelo]] vergelyk,<ref name="alhadeff">{{cite journal|first=Albert|last= Alhadeff|title=Rodin: A Self-Portrait in the Gates of Hell|journal=The Art Bulletin|volume=48|issue=3/4|year=1966|pages=393–395|doi=10.2307/3048395|jstor=3048395}}</ref> en hy was wyd erken as die grootste kunstenaar van die era.<ref name="hunisak">{{cite journal|title=Rodin Rediscovered|first=John M.|last=Hunisak|journal=Art Journal|volume=41|year=1981|pages=370–371|doi=10.2307/776450|issue=4|jstor=776450}}</ref> In die drie dekades wat gevolg het op Rodin se dood het sy gewildheid getaan saam met die veranderende estetiese waardes.<ref name="hunisak" /> Sedert die 1950's het Rodin se reputasie weer 'n oplewing beleef;<ref name="werner">{{cite journal|author=Werner, Alfred|title=The Return of Auguste Rodin|journal=Criticism|volume=2|issue=1|year=1960|pages=48–54}}</ref> hy word beskou as die belangrikste beeldhouer van die moderne era, en was al die onderwerp van baie akademiese werk.<ref name="hunisak" /><ref name="gardner">{{cite journal|title=The Hand of Rodin|first=Albert Ten Eyck|last=Gardner|journal=The Metropolitan Museum of Art Bulletin, New Series|volume=15|issue=9|year=1957|pages=200–204|doi=10.2307/3257752|jstor=3257752}}</ref> Die aura van onvoltooidheid wat deur baie van sy werke gewek word, soos die ''Lopende Man'', het op al hoe groter wordende mate die abstrakte beeldhouvorme van die 20ste eeu beïnvloed.<ref>Taillandier, 23.</ref> Rodin het 'n antieke rol van die beeldhouwerk herstel;– naamlik om die fisiese en intellektuele krag en energie van die menslike onderwerp vas te vang<ref name="gardner" />&nbsp;– en hy het beeldhouwerk bevry van herhalende tradisionele patrone. Sodoende het Rodin die fondasie vir groter eksperimentering in die 20ste eeu verskaf. Sy gewildheid word toegeskryf aan sy emosiebelaaide verteenwoordiging van gewone mans en vroue, en aan sy vermoë om die prag en patos te vind in die menslike "dier". Sy gewildste werke, soos ''Die Kus'' en ''Die Denker'' word wyd gebruik buite die fyn kunste as simbole van menslike emosie en karakter.<ref name="grove">{{cite web|title=Rodin, (François-)Auguste(-René)|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.072591|author=Lampert, Catherine|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Om Rodin se artistiese nalatenis te eerbiedig het die [[Google]] [[soekenjin]] se [[tuisblad]] 'n [[Google Doodle]] vertoon wat ''Die Denker'' bevat het ten einde Rodin se 172ste verjaardag op 12 November 2012 te vier. Rodin het 'n reuse artistiese invloed uitgeoefen. 'n Hele generasie beeldhouers het in sy werkswinkel gestudeer. Dit het Gutzon Borglum, Antoine Bourdelle, Constantin Brancusi, Camille Claudel, Charles Despiau, Malvina Hoffman, Carl Milles, François Pompon, Rodo, Gustav Vigeland, en Clara Westhoff ingesluit, alhoewel Brancusi later Rodin se erfenis verwerp het. Rodin het ook die werke van ander beeldhouers ondersteun, insluitende Aristide Maillol<ref>{{cite web |author=Hans de Roos |url=http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |date=2004 |title=Rodin's Approach to Art |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304092747/http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |archive-date=4 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en Ivan Meštrović, wie Rodin een keer "die grootste fenomeen tussen beeldhouers" genoem het.<ref>{{cite web|website=Syracuse University Archives|title=Ivan Meštrović Papers|url=http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|date=2011|author1=Ameena Mohammad|author2=Meg Mason|lastauthoramp=yes|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150906134906/http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|archivedate=6 September 2015|df=dmy-all}}</ref> Ander beeldhouers wie se werk beskryf is as verskuldig aan Rodin sluit Joseph Csaky,<ref name="Edith Balas, 1998">[https://archive.org/details/bub_gb_0T8LAAAAIAAJ Edith Balas, 1998, ''Joseph Csaky: A Pioneer of Modern Sculpture''], Philadelphia: American Philosophical Society</ref><ref name="Guggenheim">[http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 Solomon R. Guggenheim Museum, New York, ''Joseph Csáky'', Collection Online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150920164313/http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 |date=20 September 2015 }}</ref> Alexander Archipenko, Joseph Bernard, Henri Gaudier-Brzeska, Georg Kolbe,<ref>{{cite web |website=Museum of Modern Art |url=https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |title=German Expressionism: Georg Kolbe |author=Heather Hess |date=2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20161108020512/https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |archive-date=8 November 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Wilhelm Lehmbruck, Jacques Lipchitz, [[Pablo Picasso]], Adolfo Wildt,<ref>{{cite web|website=Peggy Guggenheim Collection|title=Adolfo Wildt|url=http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|access-date=14 Mei 2019|archive-date= 8 Maart 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200308151222/http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|url-status=dead}}</ref> en Ossip Zadkine in.<ref>{{cite web|website=Musée d'Orsay|url=http://www.musee-orsay.fr/en/events/exhibitions/in-the-musee-dorsay/exhibitions-in-the-musee-dorsay-more/article/oublier-rodin-20468.html?tx_ttnews%5BbackPid%5D=649&cHash=24aea49762|title=Leaving Rodin behind? Sculpture in Paris, 1905-1914|date=2006}}</ref><ref>{{cite web |website=Musée Rodin |title=Rodin and Modernism |url=http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015044108/http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |archive-date=15 Oktober 2015 |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=14 Mei 2019 }}</ref> [[Henry Moore]] het Rodin se invloed op sy werk erken.<ref>{{cite web |website=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |date=23 Maart 2013 |title=Henry Moore talks about Rodin's irresistible influence – from the archive |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20181118130830/https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |archive-date=18 November 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Verskeie rolprente is al gemaak wat Rodin as 'n prominente karakter of teenwoordigheid bevat. Dit sluit ''Camille Claudel'', 'n 1988 rolprent waarin [[Gérard Depardieu]] die rol van Rodin speel, ''Camille Claudel 1915'' van 2013, en ''Rodin'', 'n 2017 rolprent met Vincent Lindon as Rodin, in. In 2011 het die wêreldpremiére van Boris Eifman se nuwe ballet ''Rodin'' in [[Sint-Petersburg]], Rusland plaasgevind. Die ballet is opgedra aan die lewe en werk van Auguste Rodin en Camille Claudel.<ref>{{cite web|url=http://www.eifmanballet.ru/en/repertoire/rodin|title=Rodin|work=eifmanballet.ru|accessdate=14 March 2017}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|30em}} ==Bronne== <!-- NOT FOR BIBLIOGRAPHY/FURTHER READING SUGGESTIONS.--> <!-- ITEMS LISTED HERE MUST BE USED TO WRITE AND CITE THIS ARTICLE.--> *{{Cite book|editor-last=Crone |editor-first=Rainer |editor-first2=Siegfried |editor-last2=Salzmann |title=Rodin: Eros and Creativity |publisher=Prestel |year=1992 |location=Munich |isbn=3-7913-1809-8}} *{{Cite book|last=Elsen|first=Albert E.|title=Rodin|publisher=The [[Museum of Modern Art]]|year=1963|location=New York|lccn=63014847}} *{{Cite book|last=Getsy|first=David|title=Rodin: Sex and the Making of Modern Sculpture|publisher= Yale University Press|year=2010|location=New Haven|isbn=0-300-16725-3}} *{{cite book|title=World of Rodin, 1840-1917|last=Hale|first=William Harlan|origyear=1969|year=1973|publisher=Time-Life Books|location=New York|edition=Time-Life Library of Art|lccn=70105511}} *{{Cite book|title=History of Art|last=Janson|first=H. W.|authorlink=H.W. Janson|edition=3rd|year=1986|publisher=Harry N. Abrams|location=New York|isbn=0-8109-1094-2}} *{{Cite book|title=Rodin|author1=Jianou, Ionel |author2=Goldscheider, C. |lastauthoramp=yes |year=1967|publisher=Arted, Editions d'Art|location=Paris|lccn=68084071}} *{{Cite book|last=Lampert|first=Catherine|title=Rodin: Sculpture and Drawings|publisher= Yale University Press|year=1986|location=New Haven|isbn=0-7287-0504-4}} *{{Cite book|last=Le Normand-Romain|first=Antoinette|title=The Bronzes of Rodin|publisher= Editions de la Réunion des Musées Nationaux|year=2007|location=Paris}} *{{Cite book|last=Ludovici|first=Anthony|title=Personal Reminiscences of Auguste Rodin|publisher= John Murray|year=1926|location=London}} *{{Cite book|last=Morseburg|first=Jeffrey|title=The Indefatigable Miss Hallowell|year=2010}} (Online Essay) *{{Cite book|title=Rodin|last=Taillandier|first=Yvon|year=1977|publisher=Crown Trade Paperbacks|location=New York|isbn=0-517-88378-3}} *{{Cite book|last=Tucker|first=William|title=Early Modern Sculpture|year=1974|publisher=[[Oxford University Press]]|location=New York|isbn=0-19-519773-9}} *{{Cite book|last=Weisberg|first=Gabriel|title=The Documented Image, Visions in Art History|year=1987|publisher=[[Syracuse University Press]]|location=New York|isbn=978-0815624103}} *{{Cite book|last=Rodin|first=Auguste|title=Art: Conversations with Paul Gsell|publisher= University of California Press|year=1984|location=Berkeley|isbn=0-520-05887-9}} *{{Cite book|last=[[Royal Academy of Arts]]|title=Rodin|publisher=Royal Academy of Arts|year=2006|location=London}} ==Verdere leeswerk== * Corbett, Rachel, ''You Must Change Your Life: the Story of Rainer Maria Rilke and Auguste Rodin'', New York: W. W. Norton and Company, 2016. *{{cite book|last1=Chevillot|first1=Catherine|last2=Marraud|first2=Hélène|last3=Pinet|first3=Hélène|last4=[[John Adamson (publisher)|Adamson, John]] (transl.)|first4= |title=Rodin: The Laboratory of Creation|date=November 2014|publisher=Éditions Faton|location=Dijon|isbn=9782878442007}} *{{cite book|last1=Le Normand-Romain|first1=Antoinette|title=Rodin|date=September 2014|publisher=Abbeville|location=New York|isbn=9780789212078}} *{{Cite book|last=Miller|first=Joan Vita|title= Rodin: the B. Gerald Cantor Collection |year=1986|publisher=Metropolitan Museum of Art|location=New York|isbn=9780870994432 | url=http://libmma.contentdm.oclc.org/cdm/compoundobject/collection/p15324coll10/id/99556}} * Vincent, Clare. [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm "Auguste Rodin (1840–1917)."] In ''Heilbrunn Timeline of Art History''. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000–. (October 2004) ==Eksterne skakels== * [http://www.musee-rodin.fr/ Musée Rodin, Parys] * [https://www.amisderodin.fr/en/ Friends of Rodin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190714185645/https://www.amisderodin.fr/en/ |date=14 Julie 2019 }}, vereniging van lede wat handel met alles betreffende en/of oor Auguste Rodin * [http://www.rodinmuseum.org/ Rodin Museum, Philadelphia] *[http://www.nga.gov/content/ngaweb/Collection/artist-info.2251.html#works Auguste Rodin by die Nasionale Kunsgallery] * [http://museum.stanford.edu/view/rodin.html Rodin Versameling, Stanford-universiteit] * [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm Auguste Rodin: Tydlyn van Kunsgeskiedenis] ''Metropolitan Museum of Art'' * [https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/exhibitions/2755/Rodin%3A_The_Cantor_Gift_to_The_Brooklyn_Museum?referring-q=Rodin/ Rodin Uitstalling] by die ''Brooklyn Museum'' Nov 1987- Jan 1988 * [http://www.ils.salford.ac.uk/library/resources/special/butterworth.xml#Butterworth%20Family%20Papers Korrespondensie met Walter Butterworth] gehou by die Universiteit van Salford * [http://www.publicartfund.org/view/exhibitions/5856_rodin_at_rockefeller_center Openbare kunstefonds: Rodin by die ''Rockefeller Center''] * [http://www.canal-educatif.fr/en/videos/art/2/rodin/gates-of-hell.html Dokumentêre program oor Rodin se werk] * {{Internet Archive author |sname=Auguste Rodin}} *{{cite book|title=Augusue Rodin, ''deur Ranier Marie Rilke, vertaal vanuit die Duitse taal deur Jessie Lemont en Hans Trausil''|year=1919|url=https://catalog.hathitrust.org/Record/001467617}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Rodin, Auguste}} [[Kategorie:Franse beeldhouers]] [[Kategorie:Franse drukkers]] [[Kategorie:Geboortes in 1840]] [[Kategorie:Sterftes in 1917]] snknrvvc0uk40pxdnrwv30b8tleg0d8 2519743 2519738 2022-08-17T07:12:55Z Mieliestronk 53283 /* Artistieke onafhanklikheid */ wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Auguste Rodin | beeld = Auguste Rodin fotografato da Nadar nel 1891.jpg | beeldonderskrif = | beeldgrootte = 250px | geboortenaam = François-Auguste-René Rodin | geboortedatum = {{birth date|df=yes|1840|11|12}} | geboorteplek = [[Parys]], Frankryk | sterfdatum = {{death date and age|df=yes|1917|11|17|1840|11|12}} | sterfteplek = [[Meudon]], Frankryk | nasionaliteit = Frans | ouers = Marie Cheffer en Jean Baptiste Rodin | veld = Beeldhouwerk, teken | opleiding = | beïnvloed deur = | toekennings = [[Légion d'Honneur]] | werke = {{unbulleted list |''[[The Age of Bronze]] (L'age d'airain), 1877'' |''[[The Walking Man]] (L'homme qui marche)'', 1877–78 |''[[The Burghers of Calais]] (Les Bourgeois de Calais)'', 1889 |''[[The Kiss (Rodin sculpture)|The Kiss]]'', 1889 |''[[The Thinker]] (Le Penseur)'', 1902}} }} '''François Auguste René Rodin''' (* [[12 November]] [[1840]] – † [[17 November]] [[1917]]), bekend as '''Auguste Rodin''' ([[Engels]]:oʊ|ˈ|ɡ|uː|s|t|_|r|oʊ|ˈ|d|æ|n|,_|r|oʊ|ˈ|d|æ̃}}; [[Frans]]:oɡyst ʁɔdɛ̃), was 'n Franse [[beeldhouer]].<ref>{{cite news |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |title=Auguste Rodin - Art History - Oxford Bibliographies - obo |access-date=24 Maart 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190714185654/https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |archive-date=14 Julie 2019 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Hoewel Rodin in die algemeen beskou word as die vader van moderne beeldhouwerk,<ref>William Tucker, ''Early Modern Sculpture: Rodin, Degas, Matisse, Brancusi, Picasso, Gonzalez'', 16.</ref> het hy nie deur sy werk teen die verlede probeer rebelleer nie. Hy is op 'n tradisionele wyse opgevoed, en het 'n soort vakman-benadering tot sy werk gehad, en gestrewe na akademiese erkenning,<ref name="H76">Hale, 76.</ref> hoewel hy nooit deur Parys se vooraanstaande kunsskool aanvaar is nie. Rodin het oor 'n unieke vermoë beskik om 'n ingewikkelde, abstrakte en verwikkelde oppervlak in [[klei]] te vorm. Baie van sy mees noemenswaardige beeldhouwerke is in sy leeftyd gekritiseer. Sy werke het vernaamlik gebots met die oorheersende figuratiewe beeldhoutradisies, waarin werke dekoratief, formulaïes of hoogs tematies was. Rodin se mees oorspronklike werk het afgewyk van tradisionele temas van mitologie en [[allegorie]], het die menslike liggaam met realisme gemodelleer, en het individuele karakter en fisiese eienskappe vooropgestel bo alle ander oorwegings. Rodin was sensitief oor die omstredenheid wat met sy werk gepaardgegaan het, maar het geweier om sy styl te verander. Rodin se opeenvolgende werke het egter toenemend die guns van die regering en die kunsgemeenskap geniet. Van die onverwagte realisme van sy eerste groot figuur – geïnspireer deur sy reis na Italië in 1875 – tot die onkonvensionele gedenktekens wat hy later sou skep, het Rodin se reputasie toegeneem, en het hy die oorheersende Franse beeldhouer van sy era geword. Teen 1900 was hy 'n wêreldbekende kunstenaar. Gegoede private kliënte het Rodin se werk nagejaag na sy Wêreldskou-uitstalling, en hy was vriende met verskillende hoëprofiel-intellektuele en -kunstenaars. Sy studente het Antoine Bourdelle, Camille Claudel, Constantin Brâncuși en Charles Despiau ingesluit. Hy het met sy lewenslange metgesel, Rose Beuret, in die laaste jaar van hul lewens getrou. Sy beeldhouwerke het ná sy dood in 1917 'n insinking in gewildheid beleef, maar binne 'n paar dekades was sy erfenis ongetwyfeld verseker. Rodin bly een van die min beeldhouers wat wyd bekend is buite die visuelekunste-gemeenskap. ==Biografie== ===Vormingsjare=== Rodin is in 1840 as die tweede kind van Marie Cheffer en Jean-Baptiste Rodin in [[Parys]] gebore. Die gesin was deel van die werkersklas en Rodin se vader was 'n klerk in die polisiedepartement.<ref>{{cite magazine |magazine=[[The New Yorker]] |first=Peter |last=Schjeldahl |title=The Stubborn Genius of Auguste Rodin |url=https://www.newyorker.com/magazine/2017/10/02/the-stubborn-genius-of-auguste-rodin |quote=Rodin was a child of the working class. (His father was a police clerk.) |access-date=7 Oktober 2017}}</ref> Rodin het hom grootliks self onderrig,<ref>"(François) Auguste (René) Rodin." ''International Dictionary of Art and Artists''. St. James Press, 1990. Reproduced in Biography Resource Center. Farmington Hills, Mich.: Thomson Gale. 2006.</ref> en het op die ouderdom van tien jaar begin teken. Tussen die ouderdom van 14 en 17 jaar het hy by die ''Petite École'' studeer, 'n skool wat spesialiseer in [[kuns]] en [[wiskunde]], en waar hy ook die vakke teken en skilder geneem het. Sy tekenonderwyser Horace Lecoq de Boisbaudran het daarin geglo dat die persoonlikheid van sy leerlinge eerste ontwikkel moet word sodat hulle met hul eie oë kon waarneem en uit herinnering teken, en Rodin het later in sy lewe groot waardering vir hierdie onderwyser uitgespreek.<ref>Jianou & Goldscheider, 31.</ref> Hy het by die ''Petite École'' die eerste keer kennis gemaak met Jules Dalou en Alphonse Legros. [[Lêer:Auguste Rodin, Paris, c1862 by Charles Hippolyte Aubry.jpg|duimnael|left|150px|Rodin, ongeveer 1862.]] In 1857 het Rodin 'n kleimodel van 'n metgesel aan die École des Beaux-Arts voorgelê ten einde toegang daartoe te verkry; hy het egter nie geslaag nie, en twee verdere aansoeke is ook afgekeur.<ref name="nytobit">{{cite news | title = Rodin, Famous Sculptor, Dead | work = The New York Times | page = E3 | date = 18 November 1917 }}</ref> Die toelatingsvereistes by die ''Grande École'' was nie besonders straf nie,<ref>Hale, 40.</ref> en daarom was die afkeurings groot terugslae vir die jong Rodin. Rodin se onvermoë om toegang te kry kon dalk die gevolg gewees het van die beoordelaars se Neoklasistiese smaak, terwyl Rodin opgelei is in ligte, 18de eeuse beeldhouwerk. Hy het die ''Petite École'' in 1857 verlaat, en die grootste deel van die volgende twee dekades sy brood as ambagsman verdien. Hy het in die tydperk dekoratiewe voorwerpe en argtitekturele verfraaiings gemaak. Rodin se suster Maria, wat twee jaar ouer as hy was, is in 1862 in 'n klooster aan peritonitis dood, en Rodin was oorweldig deur selfverwyt omdat hy haar aan 'n ontroue minnaar bekendgestel het. Hy het kuns die rug toegekeer en hom aangesluit by die Katolieke orde van die Kongregasie van die Allerheiligste Sakrament. Sint Pieter Juliaan Eymard, stigter en hoof van die kongregasie, het Rodin se talent herken en sy ongeskiktheid vir die orde aangevoel, en dus het hy Rodin aangemoedig om voort te gaan met sy beeldhouwerk. Rodin het teruggekeer na sy werk as versierder terwyl hy klas geloop het by die beeldhouer van dieretonele Antoine-Louis Barye. Die onderwyser se aandag aan detail en sy keurige uitbeelding van die spiere van bewegende diere het Rodin baie beïnvloed.<ref name="morey">{{cite journal|last=Morey|first=C. R.|title=The Art of Auguste Rodin|journal=The Bulletin of the College Art Association of America|volume=1|issue=4|year=1918|pages=145–154|doi=10.2307/3046338|jstor=3046338}}</ref> In 1864 het Rodin begin saamwoon met 'n jong naaldwerkster genaamd Rose Beuret (gebore in Junie 1844),<ref>{{cite web |url=http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |title=Auguste Rodin - Biography |work=rodin-web.org |access-date=14 Maart 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319123415/http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |archive-date=19 Maart 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> saam met wie hy vir die res van sy lewe met 'n wisselende mate van toegewydheid gewoon het. Die paartjie het 'n seun gehad met die naam Auguste-Eugène Beuret (1866–1934).<ref>Date of death from Elsen, 206.</ref> Daardie jaar het Rodin sy eerste beeldhouwerk vir 'n uitstalling aangebied en ingeskryf by die ateljee van Albert-Ernest Carrier-Belleuse, 'n suksesvolle massa-produsent van ''objets d'art''. Rodin het tot 1870 as Carrier-Belleuse se hoof-assistent gewerk en het onder meer die dekorasie van dakke, trappe en deure hanteer. Met die koms van die [[Frans-Pruisiese oorlog]] is Rodin opgeroep om in die Franse Nasionale Wag te dien, maar sy diens was van korte duur weens sy swak sig.<ref>Jianou & Goldscheider, 34.</ref> Die werk vir versierders het as gevolg van die oorlog weggekwyn, maar Rodin moes steeds sy gesin onderhou, aangesien armoede 'n voortgesette probleem vir hom was totdat hy sowat dertig jaar oud was.<ref name="tabhhj">Jianou & Goldscheider, 35.</ref> Carrier-Belleuse het hom spoedig gevra om by hom in België aan te sluit, waar hulle aan ornamentasie vir die Brusselse Aandelebeurs gewerk het. Rodin het beplan om 'n paar maande in België te bly, maar het inderdaad die volgende ses jaar buite Frankryk gewoon. Dit was 'n belangrike tydperk in sy lewe.<ref name="tabhhj" /> Hy het in die tydperk ondervinding opgedoen en vaardighede as ambagsman verwerf, maar niemand het sy kuns gesien nie. Dit het in sy werkswinkel gestaan aangesien hy nie kon bekostig om dit te giet nie. Sy verhouding met Carrier-Belleuse het intussen versleg, maar hy het ander werk in Brussel gevind, en het sommige van sy werke in kunskamers vertoon. Sy metgesel, Rose, het ook by hom aangesluit. Toe Rodin genoeg geld bymekaargemaak het, het hy Italië in 1875 twee maande lank besoek, toe hy aangetrokke gevoel het tot die werke van [[Donatello]] en [[Michelangelo]]. Hul werke het 'n diepgaande invloed gehad op sy artistiese rigting.<ref>Hale, 49–50.</ref> Rodin het gesê: "Dit is Michelangelo wat my bevry het van akademiese beeldhouwerk."<ref>Taillandier, 91.</ref> Met sy terugkeer na België, het hy begin werk aan die beeldhouwerk ''Die Era van Brons'', 'n lewensgrootte manlike figuur, waarvan die realisme die aandag op Rodin gevestig het, maar wat gelei het tot aantygings van oneerlikheid – die werk se realisme en skaal was van so 'n aard dat kritici beweer het dat hy die werk van 'n lewende model gegiet het. Baie van Rodin se latere werk was op eksplisiete wyse groter of kleiner as lewensgrootte, deels vanweë sy begeerte om die dwaasheid van sulke bewerings te weerlê. ===Artistieke onafhanklikheid=== [[Lêer:Auguste Rodin, 1884.jpg|duimnael|left|''Auguste Rodin'', [[John Singer Sargent]], 1884]] Rose Beuret en Rodin het in 1877 na Parys teruggekeer en in 'n klein woonstel aan die Linkeroewer tuisgegaan. Rodin se lewe was egter nou oorlaai met tragiek: sy moeder, wat graag wou sien dat haar seun in die huwelik tree, was dood, en Rodin se vader was blind en seniel. Rodin se skoonsuster, tante Thérèse, moes vir sy vader sorg en hom verpleeg. Rodin se elf jaar oue seun Aruguste, wie se ontwikkeling moontlik agter was, is ook in die sorg geplaas van die behulpsame Thérèse. Rodin het wesenlik sy seun vir ses jaar verlaat ,<ref>Hale, 65.</ref> en sou regdeur sy lewe 'n baie beperkte verhouding met sy seun hê. Rodin se vader en sy seun het ook nou by die paartjie aangesluit in die woonstel, met Rose as die versorger. Die beweringe van vervalsing betreffende Rodin se ''Die Era van Brons'' wou ook nie gaan lê nie. Rodin het al hoe meer die geselskap van jong vroue in Parys opgesoek, en Rose het op die agtergrond gebly. Rodin het sy brood verdien deur samewerking met meer gevestigde beeldhouers aan openbare werke, soos gedenktekens en neo-barokstukke in die styl van Carpeaux.<ref name="j638">Janson, 638.</ref> Wat betref kompetisies en wedywering vir kommissies het hy modelle van [[Denis Diderot]], [[Jean-Jacques Rousseau]], en Lazare Carnot gesubmiteer, maar dit was alles tevergeefs. Hy het op sy eie tyd aan studies gewerk wat gelei het tot die skepping van sy volgende belangrike werk, ''Sint Johannes die Doper wat Preek''. [[Lêer:Camille Claudel.jpg|alt=Head and shoulders of a young, dark haired woman looking downward.|duimnael|right|180px|Camille Claudel (1864–1943)]] [[Lêer:August rodin dornac 1898.jpg|duimnael|left|250px|Rodin in sy studio.]] In 1880 het Carrier-Belleuse – nou die kunsdirekteur van die [[Sèvres|Sèvres-]] nasionale [[porselein]]<nowiki/>fabriek – Rodin 'n deeltydse werk as ontwerper aangebied. Die aanbod was deels 'n gebaar van versoening, en Rodin het dit aanvaar. Die deel van Rodin wat 18de eeuse smake en modes waardeer het, was gestimuleer, en hy hom met oorgawe gewy aan ontwerpe vir vase en tafelornamente wat die fabriek regoor Europa bekend gemaak het.<ref>Hale, 70.</ref> Die artistieke gemeenskap het sy werk waardeer, en Rodin is na die Paryse Salons genooi deur vriende soos die skrywer Léon Cladel. Tydens Rodin se vroeë verskynings by hierdie sosiale geleenthede het hy skaam en teruggetrokke voorgekom;<ref name="H71">Hale, 71.</ref> maar in sy later jare, namate sy bekendheid toegeneem het, het hy die spraaksaamheid en temperament begin openbaar waarvoor hy beter bekend was. Die Franse staatsman Leon Gambetta het sy begeerte bekend gemaak om Rodin te ontmoet, en die beeldhouer het hom beïndruk toe hulle by 'n salon ontmoet het. Gambetta het op sy beurt voorspraak vir Rodin gedoen by verskeie regeringsministers, wat waarskynlik Edmond Turquet, die Ondersekretaris van die Department van Fynkunste, ingesluit het, en vir wie Rodin uiteindelik sou ontmoet.<ref name="H71" /> Rodin se verhouding met Turquet was besonder lonend: deur hom het hy in 1880 die opdrag gekry om 'n portaal vir 'n beplande museum van dekoratiewe kunste te ontwerp. Rodin het die grootste deel van die volgende vier dekades bestee aan die uitbreiding van sy ''Hekke van die Hel'', 'n onvoltooide portaal vir 'n museum wat nooit gebou is nie. Baie van die portaal se figure het op sigself beeldhouwerke geword, insluitende Rodin se uiters bekende ''Die Denker'' en ''Die Kus''. Saam met die opdrag van die museum het 'n gratis ateljee gekom, wat aan Rodin 'n nuwe vlak van artistiese vryheid besorg het. Hy het gou opgehou om by die porseleinfabriek te werk, aangesien sy inkomste uit private opdragte verdien is.<ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1883 het Rodin ingestem om in sy afwesigheid toesig te hou oor 'n kursus vir die beeldhouer Alfred Boucher, en daar het hy die agttienjarige Camille Claudel ontmoet. Die twee het 'n passievolle maar stormagtige verhouding gehad en mekaar wedersyds op artistieke vlak beïnvloed. Claudel het Rodin as model geïnspireer en baie van sy figure is op haar gebaseer. Sy was ook 'n talentvolle beeldhouer en het hom met sy opdragte bygestaan . <ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> Hoewel Rodin besig was met ''Die Hekke van Hel'' het hy ook ander opdragte ontvang. Hy het 'n geleentheid nagejaag om 'n historiese monument vir die dorp van [[Calais]] te ontwerp. Rodin is in 1891 gekies om 'n monument te skep wat opgedra is aan die Franse skrywer [[Honoré de Balzac]]. Albei beeldhouwerke se styl was egter in stryd met die tradisionele smaak, en is met wisselende mate van afkeuring begroet deur die organisasies wat die werke aangevra het. Rodin was agter steeds besig om ondersteuning te kry van die verskillende bronne wat hom bekend gemaak het.<ref>verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1889 het die Paryse Salon Rodin genooi om 'n beoordelaar te wees in sy artistieke beoordelingspaneel. Hoewel Rodin se loopbaan aan die opkom was, het sowel Claudel as Beuret ongeduldig begin raak met Rodin se "dubbele lewe". Claudel en Rodin het 'n [[wikt:atelier|atelier]] by 'n klein ou kasteel gedeel, maar Rodin het geweier om sy bande met Beuret te verbreek, synde sy lojale metgesel gedurende die "maer jare", asook die moeder van sy seun. Gedurende een afwesigheid het Rodin aan Beuret geskryf, "Ek dink daaraan hoe baie jy my moet liefgehad het om my nukke te verduur ... Ek bly, in alle liefde, jou Rodin."<ref>Hale, 75.</ref> Claudel en Rodin se paaie het in 1898 geskei.<ref>{{cite web|title=(1) Camille Claudel|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.018005.1|author=Ward-Jackson, Philip|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Claudel het verskeie jare daarna 'n senuwee-ineenstorting gehad en is vir dertig jaar tot haar dood in 1943 deur haar familie in 'n inrigting vir geestesongesteldheid geplaas, ten spyte van pogings deur dokters om aan haar moeder en broer te verduidelik dat sy nie ongesteld was nie.<ref name="Scandalous Women">{{cite book|last=Kerri Mahon|first=Elizabeth|title=Scandalous Women: The Lives and Loves of History's Most Notorious Women|year=2011|publisher=Penguin Group|location=New York|isbn=9780399536458|page=279}}<!--|accessdate=3 Maart 2014--></ref> ==Werke== [[Lêer:Rodin The bronze age.jpg|alt=Life-sized nude stature of a male on a pedestal on display in a museum.|duimnael|right|150px|''Die Era van Brons'' (1877).]] [[Lêer:Brooklyn Museum - M. Auguste Rodin - Edward Steichen.jpg|duimnael|left|150px|M. Auguste Rodin - foto deur [[Edward Steichen]], ca. 1911]] In 1864 het Rodin sy eerste beeldhouwerk,''Die Man met die Gebreekte Neus'', aan die Parys Salon gesubmiteer vir 'n uitstalling. Die model was 'n bejaarde straatportier van die buurt. Die ongewone [[brons]]stuk was nie 'n tradisionele [[borsbeeld]] nie, maar in stede hiervan was die kop "afgebreek" by die nek, die neus was plat en skeef, en die agterkant van die kop was afwesig(dit het van die kleimodel afgeval tydens 'n ongeluk). Die werk het klem geplaas op tekstuur, asook op die emosionele toestand van die model; dit het die "onvoltooidheid" geïllustreer wat baie van Rodin se latere werke sou karakteriseer.<ref>Janson, 637.</ref> Die Salon het die werk verwerp. ===Vroeë figure: die inspirasie van Italië=== In Brussel het Rodin, nadat hy van Italië teruggekeer het, sy eerste volskaalse werk geskep naamlik, ''Die Era van Brons''. Die werk was gemodelleer op 'n Belgiese soldaat, en het sy inspirasie geput uit [[Michelangelo]] se ''Sterwende Slaaf'', waarop Rodin gelet het op sy besoeke aan die [[Louvre]]. Rodin het gepoog om [[Michelangelo]] se bemeestering van die menslike vorm te kombineer met sy eie sin van menslike natuur, en het sy model van alle hoeke bestudeer, op rus en in beweging. Hy het 'n leer bestyg vir bykomende perspektiewe, en het kleimodelle gemaak wat hy by kerslig bestudeer her. Die resultaat was 'n lewensgrootte, goed geproporsioneerde naakfiguur, wat op ongewone wyse met sy regterhand bo op sy kop staan, terwyl sy linkerhand aan sy linkersy is, die voorarm parallel met die liggaam. In 1877 het die werk sy buiging in Brussel gemaak, en is daarna by die Parys Salon vertoon. Die standbeeld se klaarblyklike gebrek aan 'n tema was vir kritici 'n steen des aanstoots omdat dit nòg mitologie, nòg 'n edele historiese gebeurtenis herdenk het en omdat dit nie duidelik was of Rodin wel 'n tema in gedagte gehad het nie.<ref>Hale, 50.</ref> Rodin het aanvanklik die titel ''Die Oorwonne'' aan die werk gegee, in welke vorm die linkerhand 'n spies vasgeklem het, maar hy het die spies verwyder omdat dit teen sekere hoeke die torso versper het. Na nog twee tussentydse titels, het Rodin uiteindelik die titel ''Die Era van Brons'' aan die werk gegee, wat die [[Bronstydperk]] voorstel, en in Rodin se woorde, "die man wat uit die natuur uit opstaan".<ref name="H51">Hale, 51.</ref> Later het Rodin egter gesê dat wat hy in gedagte gehad het "bloot 'n eenvoudige stuk beeldhouwerk was sonder verwysing na enige onderwerp".<ref name="H51" /> Die werk se bemeestering van vorm, lig en skadu maak dat dit so realisties daaruitsien, dat Rodin van ''Surmoulage'' beskuldig is – te wete die giet van 'n werk vanaf 'n lewende persoon se liggaam. Rodin het die bewering ontken, en aan koerante geskryf en foto's geneem van die model om te wys dat die beeldhouwerk van die model verskil het. Rodin het daarop aangedring dat 'n ondersoek gehou word, en was uiteindelik onskuldig bevind deur 'n komitee van beeldhouers. Behalwe vir die valse bewerings, het die werk ook kritici gepolariseer. Dit was skaars aanvaar vir tentoonstelling by die Parys Salon, en kritici het dit vergelyk met 'n "standbeeld van 'n slaapwandelaar" en dit " 'n baie akkurate kopie van 'n lae tipe" genoem. <ref name="H51" /> Andere het die stuk en Rodin se integriteit verdedig. Die regeringsminister Turquet het die stuk bewonder, en "Die Era van Brons" was deur die staat vir 2,200 Frank gekoop;– die prys wat dit Rodin gekos het om dit in brons te laat giet.<ref name="H51" /> [[Lêer:St-John-the-Baptist-Preaching.jpg|alt=Nude man holding is hand out, as if explaining a point.|duimnael|upright|''Sint Johannes die Doper wat preek'' (1878).]] Die tweede manlike naakfiguur, ''Sint Johannes die Doper wat preek'', was in 1878 voltooi. Rodin het probeer om nog 'n aanklag van ''surmoulage'' te vermy deur die standbeeld groter as lewensgrootte te maak: ''Sint Johannes'' is byna 6' 7" <nowiki>'' lank</nowiki> (2&nbsp;m). Terwyl ''Die Era van Brons'' staties geposisioneer is, wil dit voorkom asof ''Sint Johannes'' nadertree aan die aanskouer. Die effek word behaal, ten spyte daarvan dat beide die figuur se voete ferm op die grond geplant is-'n tegniese prestasie wat deur die meeste kontemporêre kritici opgelet is.<ref>Hale, 80.</ref> Rodin het hierdie teenstellende posisie verkies om, in sy eie woorde, "tegelykertyd... aansigte van 'n voorwerp ten toon te stel wat eintlik slegs op opeenvolgende wyse gesien kan word".<ref name="H68">Hale, 68.</ref> Ten spyte van die titel ''Sint Johannnes die Doper wat preek'' het die werk nie 'n duidelike godsdienstige tema gehad nie. Die model, 'n Italiaanse lyfeiene wat homself by Rodin se studio aangemeld het, het beskik oor 'n idiosinkratiese sin vir beweging wat Rodin wou vasvang of verewig. Rodin het gedink aan [[Johannes die Doper]], en het die assosiasie na die titel van die werk oorgedra. <ref name="H68" /> In 1880 het Rodin die werk aan die Paryse Salon gesubmiteer. Kritici was steeds meestal afwysend oor die werk, maar die stuk het derde geëindig in die Salon se kategorie vir beeldhouwerk.<ref name="H68" /> Ten spyte van die onmiddellike ontvangs van ''Sint Johannes'' en ''Die Era van Brons'', het Rodin bekendheid daardeur verwerf. Studente het hom by sy studio opgesoek, sy werk geprys, en die bewerings van ''surmoulage'' verwerp. Die artistiese gemeenskap was derhalwe nou goed bekend met die naam van Rodin. ===''Die Hekke van Hel''=== [[Lêer:Zürich - Kunsthaus - Rodin's Höllentor IMG 7384 ShiftN.jpg|alt=Ornate, bronze door panels and frame showing figures and scenes in relief.|duimnael|upright|''Die Hekke van Hel'' (onvoltooid), Kunsthaus Zürich]] 'n Opdrag om 'n ingang vir Parys se beplande Museum van Dekoratiewe Kunste te ontwerp was in 1880 aan Rodin toegeken.<ref name="j638" /> Alhoewel die museum nooit gebou was nie, het Rodin regdeur sy lewe daaraan gewerk. ''Die Hekke van Hel'' was 'n monumentale groep beeldhouwerke wat tonele uit [[Dante Alighieri|Dante]] se ''Inferno'' in hoë reliëf tentoonstel. Omdat Rodin dikwels 'n gebrek aan 'n duidelike begrip van sy groot werke gehad het, het hy daarvoor opgemaak met harde werk en 'n strewe na perfeksie.<ref name="elsen35">Elsen, 35.</ref> ''Die Hekke'' is deur Rodin uitgedink terwyl hy steeds die ''surmoulage'' kontroversie in gedagte gehad het: "...Ek het die ''Sint Johannes'' gemaak ten einde [die beweringe van gietwerk vanaf 'n model] te weerlê, maar het slegs gedeeltelik daarin geslaag. Ten einde vir eens en vir altyd te bewys dat ek net so goed soos ander beeldhouers van lewendige tonele beeldhouwerk kon doen, het ek dit my voorneme gemaak... om die beeldhouwerk op die deur van figure te maak wat kleiner as lewensgroot was." <ref name="elsen35" /> Die wette van komposisie het egter geswig voor ''Die Hekke'' se ongeordende en ongetemde tentoonstelling van Hel. Die figure en groepe in hierdie werk, synde Rodin se meditasie op die toestand van Man, is fisies en moreel geïsoleer in hul foltering.<ref name="qgzhpg">Jianou & Goldscheider, 41.</ref> ''Die Hekke van Hel'' bestaan uit honderd-ses-en-tagtig figure in sy finale figurasie.<ref name="qgzhpg" /> Baie van Rodin se bekendste beeldhouwerke het as ontwerpe of figure vir hierdie werk begin,<ref name="morey" /> soos bv. ''Die Denker'', ''Die Drie Skadu's'', en ''Die Kus'', en was slegs later voorgestel as aparte en onafhanklike werke. Ander bekende werke wat afkomstig is van ''Die Hekke'' is ''Ugolino'', ''Gevalle Karjatid wat Haar Steun Dra'', ''Fugit Amor'', ''Sy Wat Eens die Helmetmaker Se Pragtige Vrou Was'', ''Die Vallende Man'', en ''Die Verlore Seun''. [[Lêer:The Thinker, Rodin.jpg|duimnael|160px|Rodin se ''Die Denker'' (1879–1889) is een van die bekendste werke in die beeldhoukuns.]] ''Die Denker'' (oorspronklike titel, ''Die Digter'', na aanleiding van Dante) sou een van die bekendste beeldhouwerke in die wêreld word. Die oorspronklike was 'n hoë bronsstuk wat tussen 1879 en 1889 geskep is, en wat ontwerp was vir ''Die Hekke''<nowiki>'</nowiki> lintel, waarvandaan die figure sou neerkyk op Hel. Terwyl ''Die Denker'' duidelik vir Dante voorstel, is aspekte of eienskappe van die Bybelse [[Adam]], die mitologiese [[Prometheus]],<ref name="j638" /> en Rodin self aan dit toegeskryf.<ref name="bell" /><ref name="alhadeff" /> Ander waarnemers wou die klem op die klaarblyklike intellektuele tema van ''Die Denker'' wegneem, en het in stede daarvan klem geplaas op die rowwe en ongebonde fisieke en emosionele aura wat daaruit voortvloei. <ref>Taillandier, 42, 46, 48.</ref> ===''Die Burgers van Calais''=== [[Lêer:The.burg.of.calais.london.arp.750pix.jpg|alt=See adjacent text.|duimnael|''Die Burgers van Calais'' (1884–ca. 1889) in die Victoria Toring-tuine, Londen, Engeland.]] Die dorp Calais het reeds vir dekades 'n historiese monument gekontempleer, toe Rodin van die projek te hore gekom het. Hy het die opdrag nagejaag, en was geïnteresseerd in die middeleeuse motif en patriotiese tema. Die burgemeester van Calais was in die versoeking geplaas om Rodin daar en dan aan te stel toe hy besoek afgelewer het aan Rodin se studio, en die voorgenome werk was gou goedkeur, met Rodin as die argitek. Dit sou die ses inwoners van Calais gedenk wat hul lewens opgegee het om hul mede-inwoners te red. Gedurende die [[Honderdjarige Oorlog]] het die leër van Koning [[Eduard III van Engeland]] vir Calais beleër, en Eduard het bevel gegee dat die dorp se bevolking op groot skaal gedood word. Hy het egter ingestem om die bevolking te spaar, indien ses van die belangrikste burgers of inwoners na hom toe sou kom en bereid sou wees om te sterf, ontbloot en kaalvoet met toue om hul nekke. Toe die burgers hul verskyning gemaak het, het hy bevel gegee dat hulle tereggestel word, maar het hulle kwytgeskeld toe sy koningin, Philippa van Hainault, hom gesmeek het om hul lewens te spaar. ''Die Burgers van Calais'' stel die mans voor soos hulle vertrek na die koning se kamp, met sleutels vir die dorp se hekke en vesting. Rodin het in 1884 met die projek begin, geïnspireer deur die kronieke van die beleg deur Jean Froissart.<ref name="swedberg">{{cite journal|last=Swedberg|first=Richard|title=Auguste Rodin's ''The Burghers of Calais'': The Career of a Sculpture and its Appeal to Civic Heroism|journal=Theory, Culture & Society|volume=22|issue=2|pages=45–67|year=2005|doi=10.1177/0263276405051665}}</ref> Alhoewel die dorp 'n allegoriese, heroïese stuk werk, met as hooffiguur Eustache de Saint-Pierre, die oudste van die ses mans, in die vooruitsig gestel het, het Rodin die beeldhouwerk gesien as 'n studie in die verwikkelde en komplekse emosies waaraan die ses mans onderhewig was. Toe Rodin reeds vir 'n jaar met die werk besig was, was die Calais komitee nie beïndruk met sy vordering nie. Rodin het daarop sy bereidwilligheid om die projek te beëindig, eerder as om sy ontwerp te wysig ten einde die komitee se konserwatiewe verwagtinge te bevredig, bekend gemaak, maar hulle het hom aangesê om voort te gaan daarmee. In 1889 was ''Die Burgers van Calais'' die eerste keer tot algemene lof uitgestal. Dit is 'n brons beeldhouwerk wat twee ton (1,814&nbsp;kg) weeg, en die figure daarvan is 6,6&nbsp;voet (2&nbsp;m) lank.<ref name="swedberg" /> Die ses manlike figure wat daarin voorgestel word, vorm nie 'n verenigde, heroïese front nie;<ref name="apollo">{{cite journal|author=Stocker, Mark|title=A simple sculptor or an apostle of perversion?|journal=Apollo|pages=94–97|volume=164|issue=537|date=November 2006}}</ref> maar elkeen is eerder geïsoleer van sy broers, en beraadslaag en voer sy eie indiwiduele stryd met sy verwagte noodlot. Rodin het gou daarna voorgestel dat die monument se hoë voetstuk verwyder word, want hy wou die beeldhouwerk na grondvlak skuif sodat die toeskouers "tot die hart van die onderwerp kon deurdring". <ref>Hale, 117.</ref> Op grondvlak lei die figure se posisies die toeskouer reg om die werk, en suggereer op subtiele wyse hul algemene voorstuwende beweging.<ref>Hale, 115</ref> Die komitee was woedend oor die nie-tradisionele voorstel van Rodin, maar Rodin sou nie ingee nie. In 1895 het Calais daarin geslaag om ''Burgers'' in sy verkose vorm uitgestal te kry: die werk was voor 'n openbare tuin op 'n hoë platform of voetstuk geplaas, en is omring deur 'n gietyster tralie. Rodin wou dit egter naby die stadsaal sien, waar dit die publiek sou meevoer. Eers ná dit skade gely het tydens die Eerste Wêreldoorlog, en na die daaropvolgende storing daarvan en Rodin se dood, is die beeldhouwerk vertoon soos Rodin dit beplan het. Dit is een van Rodin se bekendste werke.<ref name="swedberg" /> ===Opdragte en kontroversie {{Anchor|Balzac}}=== [[Lêer:Monument to Balzac.jpg|duimnael|left|Gietwerk van ''[[Honoré de Balzac|Balzac]]'' (1891–1898) soos blootgestel in Jardin du Musée Rodin. Dieselfde standbeeld word gebruik vir die monument in Parys]] [[Lêer:Auguste Rodin portrait middle aged.jpg|duimnael|upright|Rodin in sy middeltydperk]] [[Lêer:Auguste Rodin - Monument to Victor Hugo.jpg|duimnael|Rodin in 1896 besig om te werk aan die monument aan [[Victor Hugo]] by die studio van sy assistent Henri Lebossé]] [[Lêer:Statue of BALZAC, made by RODIN, Paris.jpg|duimnael|left|Die ''Monument aan Balzac'' in Parys]] Rodin het in 1889 opdrag ontvang om 'n monument van die Franse skrywer [[Victor Hugo]] te skep. Rodin het uitvoerig gehandel met die onderwerp van ''kunstenaar en muse''. Soos baie van Rodin se openbare opdragte, was die ''Monument van Victor Hugo'' met teëstand ontvang omdat dit nie voldoen het aan konvensionele verwagtinge nie. ''[[The Times]]'', in sy kommentaar op Rodin se monument van Victor Hugo, het in 1909 gesê "daar is 'n redelikheid aanwesig in die klagte dat [Rodin se] opvattings somtyds ongeskik is tot sy medium, en in sulke gevalle ooreis hulle sy ontsaglike tegniese vermoëns".<ref>{{cite news|title=M. Rodin and French Sculpture.|publisher=The Times|date=4 October 1909|page=12}}</ref> Die 1897 pleisterwerk model is eers in 1964 in brons gegiet. Die ''Société des Gens des Lettres'', 'n Paryse organisasie van skrywers, het onmiddellik na sy dood in 1850 'n monument van die Franse romansier [[Honoré de Balzac]] beplan. Die genootskap het in 1891 aan Rodin opdrag gegee om die gedenkmonument te skep, en Rodin het jare daaraan spandeer om die konsep vir sy beeldhouwerk te ontwikkel. Dit was vir Rodin 'n uitdaging om 'n geskikte voorstelling van Balzac te vind, gegewe die outeur se mollige voorkoms. Rodin het baie studies voortgebring: portrette, vollengte, naakte figure, figure wat 'n manteljas dra, of figure in 'n kleed &nbsp;– 'n replika wat Rodin versoek het. Die uiteindelike beeldhouwerk vertoon Balzac, geklee in drapeermateriaal, kragtig-starend in die verte in, met diep gegroefde eienskappe. Rodin se bedoeling was om Balzac ten toon te stel op die oomblik wat hy 'n nuwe werk bedink<ref name="times1711">{{cite news|title=Auguste Rodin. His Sculpture And Its Aims.|publisher=The Times|date=19 November 1917|page=11}}</ref>&nbsp;– om moed, arbeid en stryd uit te druk.<ref>Hale, 136.</ref> Toe ''Balzac'' in 1898 uitgestal word, was die negatiewe reaksie nie verrassend nie.<ref name="bell">{{cite journal|last=Bell|first=Millicent|title=Auguste Rodin|journal=Raritan|volume=14|pages=1–31|year=Spring 2005}}</ref> Die ''Société'' het die werk verwerp, en die pers het [[parodie]]ë daarop gedruk. Morey (1918) het die werk gekritiseer, en gereflekteer, "daar mag 'n tyd kom, en nodeloos om te sê sal so 'n tyd kom, dat dit nie ''outre'' sal wees om 'n grootse romansier voor te stel as 'n tamaai komediant omgewe van 'n kamerjas nie, maar selfs op die gegewe dag is die indruk wat die standbeeld wek die van 'n beledeging."<ref name="morey" /> 'n Moderne kritikus dui inderdaad aan dat ''Balzac'' nie een van Rodin se meesterstukke is nie.<ref>{{cite journal|last=Schor|first=Naomi|title=Pensive Texts and Thinking Statues: Balzac with Rodin|journal=Critical Inquiry|year=2001|volume=27|issue=2|pages=239–264|doi=10.1086/449007}}</ref> Die monument het egter nog steeds in Rodin se dae sy ondersteuners gehad; 'n manifes wat Rodin ondersteun is opgetrek en geteken deur onder andere Monet, [[Debussy]], en die toekomstige Premier Georges Clemenceau.<ref>Hale, 122.</ref> In die [[BBC]]-reeks ''Civilisation'', het die geskiedkundige van kuns, [[Kenneth Clark]], die monument geprys as "die grootste beeldhouwerk van die 19de eeu, miskien, inderdaad, die grootste sedert [[Michelangelo]]."<ref>[[Civilization (TV series)|Civilization]], [[BBC]], Episode 12</ref> Eerder as om skeptici van die verdienstelikheid van die monument te oortuig, het Rodin die ''Société'' se geld vir die opdrag terugbetaal en die werk na sy tuin geskuif. Na die ondervinding het Rodin nie nog 'n openbare opdrag uitgevoer nie. Die Monument tot Balzac was slegs in 1939 in brons gegiet en op die Boulevard du Montparnasse by die kruising met Boulevard Raspail geplaas. ===Ander werke=== [[Lêer:Auguste Rodin par Camille Claudel (musée Rodin) (8026456955).jpg|duimnael|left|150px|''Auguste Rodin'', 1892 deur Camille Claudel]] Die gewildheid van Rodin se bekendste beeldhouwerke neig om sy algehele kreatiewe uitset te verduister. Rodin was 'n uiters aktiewe en produktiewe kunstenaar en het duisende borsbeelde, figure, en fragmente van beeldhouwerke oor 'n tydperk van meer as vyf dekades geskep. Hy het in olieverf geskilder (veral in sy dertigs) en in waterkleure. Die Musée Rodin hou 7,000 van Rodin se drukke en tekeninge in [[kryt]] en [[houtskool]], en dertien rowwe droëpunte.<ref>Hale, 12.</ref><ref>{{cite journal|title=Early Drawings by Auguste Rodin|author=Varnedoe, Kirk|journal=The Burlington Magazine|volume=116|issue=853|date=April 1974|pages=197–204}}</ref> Hy het ook 'n enkele litograaf geproduseer. Portrette was 'n belangrike deel van Rodin se oeuvre, en het hom gehelp om aanvaarding en finansiële onafhanklikheid te verkry.<ref>Hale, 82.</ref> Sy eerste beeldhouwerk was 'n borsbeeld van sy vader in 1860, en hy het ten minste ses-en-vyftig portrette tussen 1877 en sy dood in 1917 geproduseer.<ref>{{cite journal|title=Rodin and His English Sitters|first=Marion J.|last=Hare|journal=The Burlington Magazine|volume=129|issue=1011|year=1987|pages=372–381}}</ref> Vroeë modelle het die mede-beeldhouer Jules Dalou (1883) en sy metgesel Camille Claudel (1884) ingesluit. Later, toe sy reputasie gevestig was, het Rodin borsbeelde van prominente tydgenote soos die Engelse politikus George Wyndham (1905), die Ierse dramaturg [[George Bernard Shaw]] (1906), die Sosialis en voormalige minnares van die prins van Wallis wat koning Edward VII sou word, Daisy Greville (1908),<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/26723104|title=Portraits of a lady|last=David.|first=Buttery,|date=1988|publisher=Brewin Books|isbn=0947731431|location=Studley, Warwickshire|oclc=26723104}}</ref> die Oostenrykse komponis [[Gustav Mahler]] (1909), die voormalige Argentynse president Domingo Faustino Sarmiento en die Franse staatsman Georges Clemenceau (1911) gemaak. Sy ongedateerde tekening ''Studie van 'n Staande Naak Vrou, Arms Opgehef, Hande Gekruis Bo Kop'' is een van die werke wat in 2012 uit die versameling van Cornelius Gurlitt geneem is.<ref name=spiegel>{{cite news |url=http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |title=Photo Gallery: Munich Nazi Art Stash Revealed |date=17 November 2013 |work=Spiegel |access-date=17 November 2013 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20140216050436/http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |archive-date=16 Februarie 2014 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> ==Estetiek== [[Lêer:Rodin p1070095.jpg|duimnael|'n Bekende "fragment": ''Die Lopende Man'' (1877-78)]] Rodin was a naturalis, en minder besorg oor monumentale uitdrukking as met die emosionele en karaktervolle uitdrukking van werke. <ref>{{cite news|publisher=The Times|date=14 Julie 1931|page=12|title=Art Exhibitions: Auguste Rodin}}</ref> Sodoende het Rodin afgewyk van eeue se tradisie, en weggedraai van die idealisme van die Grieke en die dekoratiewe prag van die [[Barok]] en neo-Barok bewegings. Sy beeldhouwerke het die klem op die individu geplaas en op die konkreetheid van vlees, en hy het dit reggekry om deur gedetaileerde, getekstureerde oppervlaktes die vertoning van emosies in sy werke te bewerkstellig, asook om die wisselwerking tussen lig en skadu ten toon te stel. Rodin het in 'n groter mate as sy tydgenote daarin geglo dat 'n indiwidu se karakter geopenbaar was deur sy fisiese eienskappe.<ref name="H76" /> Rodin se talent vir oppervlak-modellering het hom toegelaat om elke deel van die liggaam vir die geheel van die werk te laat praat. Die manlike passie in ''Die Denker'' word voorgestel deur die greep van sy tone op die rots, sy rigiede rug, en die differensiasie van sy hande.<ref name="morey" /> Rodin het lig gewerp op sy estetika, en in 'n gesprek oor ''Die Denker'' die volgende gesê: "Wat my Denker laat Dink is dat hy nie slegs met sy brein, met sy verwikkelde frons, met sy uitgestrekte neusvleuels en saamgeperste lippe dink nie, maar met elke spier van sy arms, rug, en bene, met sy geklemde vuiste en tone." <ref>{{cite web |url=http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |title=NGA Sculpture Galleries: Auguste Rodin |publisher=[[National Gallery of Art]], Washington, D.C. |access-date=12 Desember 2006 |format=[[Adobe Flash]] |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20061130113846/http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |archive-date=30 November 2006 <!--DASHBot--> |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Fragmentariese beeldhouwerke was vir Rodin onafhanklike werke, en hy het hulle beskou as die essensie van sy kunssinnige verklaring. Sy fragmente &nbsp;– wat miskien arms, bene of 'n kop vermis het;– het die beeldhouwerk verder verwyder van sy tradisionele rol van die daarstelling van soortgelykheid, in 'n milieu in waar vorme om hul eie onthalwe bestaan het.<ref>Hale, 69.</ref> Noemenswaardige voorbeelde is ''Die Lopende Man'', ''Meditasie Sonder Arms'', en ''Iris, Boodskapper van die Gode''. Rodin het lyding en konflik beskou as die waarmerke van moderne kuns. "Niks is regtig meer roerend as die moorddadige en opgesweepte dier, wat aan't sterf is aan onvervulde begeerte, en wat tevergeefs om genade vra ten einde sy passie te kwel."<ref name="alhadeff" /> [[Charles Baudelaire]] het hierdie temas opgeneem, en was een van Rodin se gunsteling digters. Rodin het musiek geniet, en veral die [[opera]]komponis Gluck, en het 'n boek oor Franse katedrale geskryf. Hy het 'n werk van die toe-nog onbekende [[Vincent van Gogh|Van Gogh]] besit, en het die vergete [[El Greco]] bewonder.<ref name="werner" /> ===Metode=== [[Lêer:Rodin The Shade.jpg|duimnael|''Die Skadu'', (1880-81) High Museum of Art, Atlanta]] [[Lêer:Age of bronze plaster.jpg|duimnael|regs|'n pleisterwerk van ''Die Era van Brons'']] In pleks daarvan om tradisionele akademiese posisies te kopieer, het Rodin verkies dat sy modelle op natuurlike wyse in sy studio rondbeweeg (ten spyte van hul naaktheid) .<ref name="morey" /> Rodin het dikwels vinnige sketse in klei gemaak wat later verfyn was, gegiet was in pleisterwerk, en laastens gegiet was in brons or gekerf is uit marmer. Rodin se hooffokus was die bewerking van klei.<ref name="ReferenceA">Quoted in Jianou & Goldscheider, 62.</ref> George Bernard Shaw het vir 'n portret gesit en sodoende 'n idee van Rodin se tegniek verskaf: "Terwyl hy gewerk het, is 'n aantal wonderwerke bewerkstellig. Teen die einde van die eerste vyftien minute, nadat 'n voorlopige idee van die uiteindelike menslike vorm teweeggebring is, het hy deur die gebruik van sy duim 'n borsbeeld geproduseer wat so lewendig voorgekom het dat ek dit met my sou wegneem ten einde die beeldhouer van enige verdere werk daaraan te weerhou."<ref name="ReferenceA" /> Hy het die evolusie van sy borsbeeld oor die tydperk van 'n maand beskryf, deur "al die stadiums van kuns se evolusie": eerste, " 'n Bisantynse meesterstuk", dan "'n gemengde [[Bernini]]", dan 'n elegante Houdon. "Die hand van Rodin het nie gewerk soos die hand van 'n beeldhouer werk nie, maar as die werk van ''Elan Vital''. Die ''Hand van God'' is sy eie hand."<ref name="ReferenceA" /> Nadat hy sy werk in klei voltooi het, het hy gebruik gemaak van uiters bedrewe en vaardige assistente om die komposisies te bewerk in groter stukke in (insluitende enige van sy grootskaalse monumente, soos bv. ''Die Denker''), om die klei komposisies te giet in pleister of brons, en om sy marmer te kerf. Rodin se groot innovasie was om te kapitaliseer op die veelvuldige- oftewel multi-stadiums en multi-prosesse van 19de eeuse beeldhouwerk asook die tydperk se afhanklikheid van gietwerk in pleister. Aangesien klei vinnig verswak indien dit nie nat gehou word of in terra-cotta oonde geplaas word nie, het beeldhouers gipsstukke gebruik as 'n manier om die klei komposisie in stand te hou. Dit was algemene praktyk wat Rodin se tydgenote betref, en beeldhouers sou pleisterwerke uitstal met die hoop dat hulle later opdrag sou ontvang om die werke te omskep in 'n meer permanente vorm. Rodin sou egter veelvuldige gipsstukke laat maak en hulle behandel as die "rou materiale" van die beeldhouwerk, en in die proses hul dele en figure her-kombineer in nuwe komposisies in en dit nuwe name gee. Soos Rodin se praktyk ontwikkel het in die 1890's het hy meer en meer radikaal geword in sy strewe na fragmentasie, dit wil sê die kombinasie van figure op verskillende skale, en die skep van nuwe komposisies van sy vroeëre werk. 'n Voorbeeld hiervan is die opspraakwekkende ''Die Lopende Man'' (1899-1900) wat uitgestal was tydens Rodin se soloskou in 1900. Die werk bestaan uit twee beeldhouwerke van die 1870's wat Rodin in sy studio&nbsp;– gevind het- 'n gebreekte en beskadigde torso deel wat verwaarloos is, en die laer dele van 'n weergawe van sy 1878 ''Sint Johannes die Doper wat Preek'' wat hy herwerk het op 'n verminderde skaal. Rodin het sodoende 'n werk geskep, wat baie beeldhouers op daardie tydstip en daarna beskou het as een van sy sterkste en mees alleenstaande werke, ten spyte van die feit dat die voorwerp twee verskillende style verteenwoordig, twee verskillende houdings ten opsigte van "voltooiing" verteenwoordig; en kortkom aan enige poging om die arbitrêre versmelting van hierdie twee komponente weg te steek. Dit was die vryheid en kreatiwiteit waarmee Rodin hierdie praktyke &nbsp gebruik het;– saam met sy oppervlaktes met spore van sy eie insig, en met sy permissiewe houding ten opsigte liggaamlike houding, sensuele onderwerpe en nie-realistiese oppervlaktes &nbsp;– wat Rodin se herbewerking van tradisionele 19de eeuse beeldhou tegnieke-na die oorgang en prototipe vir moderne beeldhouwerk-getipeer het. ==Latere jare (1900–1917)== [[Lêer:Legros -buste de Rodin (dessin).jpg|duimnael|left|upright|'n Portret van Rodin deur sy vriend Alphonse Legros]] Teen 1900 was Rodin se artistiese reputasie verskans. Hy het blootstelling ontvang deur 'n pawiljoen van sy werk wat opgestel was naby die 1900 Wêreldskou (''Exposition Universelle'') in Parys, en hy het sodoende versoeke ontvang om borsbeelde van prominente mense te maak,<ref name="bell" /> terwyl sy assistente by die ateljee duplikate van sy werke gemaak het. Sy inkomste van portret kommissies het alleen op waarskynlik 200,000 franke per jaar gestaan. <ref>Hale, 147.</ref> Soos Rodin se faam gegroei het, het hy baie volgelinge aangetrek, insluitende die Duitse digter [[Rainer Maria Rilke]], en die skrywers [[Octave Mirbeau]], Joris-Karl Huysmans, en [[Oscar Wilde]].<ref name="apollo" /> Rilke het in 1905 en 1906 by Rodin gebly en administratiewe werk vir hom gedoen. Rilke sou later 'n lofprysing (in die vorm van 'n monograaf) oor Rodin skryf. Rodin en Beuret se beskeie landgoed in Meudon, wat in 1897 gekoop is, het as gasheer gedien vir besoekers soos Koning Eduard VII van die Verenigde Koninkryk, die danser [[Isadora Duncan]], en die klavesimbelspeler Wanda Landowska. Rodin het in 1908 na die stad getrek en die hoofvloer van die Hôtel Biron gehuur, synde 'n 18de-eeuse meenthuis. Hy het Beuret in Meudon gelos, en 'n verhouding met die Amerikaans-gebore hertogin de Choiseul begin.<ref name="julius">{{cite journal|author=Julius, Muriel|title=Human Emotion Made Tangible&nbsp;– The Work of Auguste Rodin|journal=Contemporary Review|volume=250|issue=1452|date=January 1987|page=41}}</ref> Rodin was vanaf 1910 die mentor van die Russiese beeldhouer, Moissey Kogan.<ref name=Medals>{{cite web |url=http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |title=Moissey Kogan |publisher=DGM |access-date=30 Maart 2017 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20191023151638/http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |archive-date=23 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> ==Erfenis== [[Lêer:75 - Musée Rodin - Ève au rocher, grand modèle – Auguste Rodin.jpg|duimnael|''Éve'', 1881-ca.1899 brons, Jardin des Tuileries, Parys]] [[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-R38535, Auguste Rodin.jpg|duimnael|Rodin in 1914]] [[Lêer:Musée Rodin de Meudon 04.jpg|duimnael|Rodin se graf by die Musée Rodin de Meudon]] [[Lêer:The Kiss (Auguste Rodin).JPG|right|duimnael|''[[Die Kus (Rodin beeldhouwerk)|Die Kus]]'', 1889|skakel=Special:FilePath/Kiss_Rodin.jpg]] [[Lêer:Auguste Rodin signature.jpg|alt=Artist's signature is raised above the surface of a sculpture.|duimnael|Rodin se handtekening op ''Die Denker'']] [[Lêer:Musee Rodin.jpg|duimnael|Die gronde van Musée Rodin]] [[Lêer:Philly042107-009-RodinMuseum.jpg|duimnael|Rodin Museum, Philadelphia, Pennsilvanië, VSA]] Rodin het in sy testament sy studio aan die Franse staat bemaak en toestemming aan die Franse staat verleen om sy pleisterwerke te giet. Omdat Rodin die voortbring van sy werke aangemoedig het, kom Rodin se werke in baie openbare en private versamelings voor. Die Musée Rodin was in 1916 gestig en het in 1919 sy deure geopen by die Hôtel Biron waar Rodin gewoon het. Dit hou die grootste versameling van Rodin se werke, met meer as 6000 beeldhouwerke en 7000 werke op papier. Die Franse orde ''[[Légion d'honneur]]'' het van Rodin 'n Kommandeur gemaak,<ref>[http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/leonore_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=COTE&VALUE_1=LH/2779/35 Rodin, Légion d'honneur, Ministère de la Culture et de la Communication, Léonore, Culture.gouv.fr]</ref> en hy het 'n honorêre graad van die [[Universiteit van Oxford]] ontvang. Gedurende sy leeftyd was Rodin met [[Michelangelo]] vergelyk,<ref name="alhadeff">{{cite journal|first=Albert|last= Alhadeff|title=Rodin: A Self-Portrait in the Gates of Hell|journal=The Art Bulletin|volume=48|issue=3/4|year=1966|pages=393–395|doi=10.2307/3048395|jstor=3048395}}</ref> en hy was wyd erken as die grootste kunstenaar van die era.<ref name="hunisak">{{cite journal|title=Rodin Rediscovered|first=John M.|last=Hunisak|journal=Art Journal|volume=41|year=1981|pages=370–371|doi=10.2307/776450|issue=4|jstor=776450}}</ref> In die drie dekades wat gevolg het op Rodin se dood het sy gewildheid getaan saam met die veranderende estetiese waardes.<ref name="hunisak" /> Sedert die 1950's het Rodin se reputasie weer 'n oplewing beleef;<ref name="werner">{{cite journal|author=Werner, Alfred|title=The Return of Auguste Rodin|journal=Criticism|volume=2|issue=1|year=1960|pages=48–54}}</ref> hy word beskou as die belangrikste beeldhouer van die moderne era, en was al die onderwerp van baie akademiese werk.<ref name="hunisak" /><ref name="gardner">{{cite journal|title=The Hand of Rodin|first=Albert Ten Eyck|last=Gardner|journal=The Metropolitan Museum of Art Bulletin, New Series|volume=15|issue=9|year=1957|pages=200–204|doi=10.2307/3257752|jstor=3257752}}</ref> Die aura van onvoltooidheid wat deur baie van sy werke gewek word, soos die ''Lopende Man'', het op al hoe groter wordende mate die abstrakte beeldhouvorme van die 20ste eeu beïnvloed.<ref>Taillandier, 23.</ref> Rodin het 'n antieke rol van die beeldhouwerk herstel;– naamlik om die fisiese en intellektuele krag en energie van die menslike onderwerp vas te vang<ref name="gardner" />&nbsp;– en hy het beeldhouwerk bevry van herhalende tradisionele patrone. Sodoende het Rodin die fondasie vir groter eksperimentering in die 20ste eeu verskaf. Sy gewildheid word toegeskryf aan sy emosiebelaaide verteenwoordiging van gewone mans en vroue, en aan sy vermoë om die prag en patos te vind in die menslike "dier". Sy gewildste werke, soos ''Die Kus'' en ''Die Denker'' word wyd gebruik buite die fyn kunste as simbole van menslike emosie en karakter.<ref name="grove">{{cite web|title=Rodin, (François-)Auguste(-René)|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.072591|author=Lampert, Catherine|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Om Rodin se artistiese nalatenis te eerbiedig het die [[Google]] [[soekenjin]] se [[tuisblad]] 'n [[Google Doodle]] vertoon wat ''Die Denker'' bevat het ten einde Rodin se 172ste verjaardag op 12 November 2012 te vier. Rodin het 'n reuse artistiese invloed uitgeoefen. 'n Hele generasie beeldhouers het in sy werkswinkel gestudeer. Dit het Gutzon Borglum, Antoine Bourdelle, Constantin Brancusi, Camille Claudel, Charles Despiau, Malvina Hoffman, Carl Milles, François Pompon, Rodo, Gustav Vigeland, en Clara Westhoff ingesluit, alhoewel Brancusi later Rodin se erfenis verwerp het. Rodin het ook die werke van ander beeldhouers ondersteun, insluitende Aristide Maillol<ref>{{cite web |author=Hans de Roos |url=http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |date=2004 |title=Rodin's Approach to Art |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304092747/http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |archive-date=4 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en Ivan Meštrović, wie Rodin een keer "die grootste fenomeen tussen beeldhouers" genoem het.<ref>{{cite web|website=Syracuse University Archives|title=Ivan Meštrović Papers|url=http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|date=2011|author1=Ameena Mohammad|author2=Meg Mason|lastauthoramp=yes|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150906134906/http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|archivedate=6 September 2015|df=dmy-all}}</ref> Ander beeldhouers wie se werk beskryf is as verskuldig aan Rodin sluit Joseph Csaky,<ref name="Edith Balas, 1998">[https://archive.org/details/bub_gb_0T8LAAAAIAAJ Edith Balas, 1998, ''Joseph Csaky: A Pioneer of Modern Sculpture''], Philadelphia: American Philosophical Society</ref><ref name="Guggenheim">[http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 Solomon R. Guggenheim Museum, New York, ''Joseph Csáky'', Collection Online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150920164313/http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 |date=20 September 2015 }}</ref> Alexander Archipenko, Joseph Bernard, Henri Gaudier-Brzeska, Georg Kolbe,<ref>{{cite web |website=Museum of Modern Art |url=https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |title=German Expressionism: Georg Kolbe |author=Heather Hess |date=2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20161108020512/https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |archive-date=8 November 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Wilhelm Lehmbruck, Jacques Lipchitz, [[Pablo Picasso]], Adolfo Wildt,<ref>{{cite web|website=Peggy Guggenheim Collection|title=Adolfo Wildt|url=http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|access-date=14 Mei 2019|archive-date= 8 Maart 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200308151222/http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|url-status=dead}}</ref> en Ossip Zadkine in.<ref>{{cite web|website=Musée d'Orsay|url=http://www.musee-orsay.fr/en/events/exhibitions/in-the-musee-dorsay/exhibitions-in-the-musee-dorsay-more/article/oublier-rodin-20468.html?tx_ttnews%5BbackPid%5D=649&cHash=24aea49762|title=Leaving Rodin behind? Sculpture in Paris, 1905-1914|date=2006}}</ref><ref>{{cite web |website=Musée Rodin |title=Rodin and Modernism |url=http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015044108/http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |archive-date=15 Oktober 2015 |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=14 Mei 2019 }}</ref> [[Henry Moore]] het Rodin se invloed op sy werk erken.<ref>{{cite web |website=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |date=23 Maart 2013 |title=Henry Moore talks about Rodin's irresistible influence – from the archive |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20181118130830/https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |archive-date=18 November 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Verskeie rolprente is al gemaak wat Rodin as 'n prominente karakter of teenwoordigheid bevat. Dit sluit ''Camille Claudel'', 'n 1988 rolprent waarin [[Gérard Depardieu]] die rol van Rodin speel, ''Camille Claudel 1915'' van 2013, en ''Rodin'', 'n 2017 rolprent met Vincent Lindon as Rodin, in. In 2011 het die wêreldpremiére van Boris Eifman se nuwe ballet ''Rodin'' in [[Sint-Petersburg]], Rusland plaasgevind. Die ballet is opgedra aan die lewe en werk van Auguste Rodin en Camille Claudel.<ref>{{cite web|url=http://www.eifmanballet.ru/en/repertoire/rodin|title=Rodin|work=eifmanballet.ru|accessdate=14 March 2017}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|30em}} ==Bronne== <!-- NOT FOR BIBLIOGRAPHY/FURTHER READING SUGGESTIONS.--> <!-- ITEMS LISTED HERE MUST BE USED TO WRITE AND CITE THIS ARTICLE.--> *{{Cite book|editor-last=Crone |editor-first=Rainer |editor-first2=Siegfried |editor-last2=Salzmann |title=Rodin: Eros and Creativity |publisher=Prestel |year=1992 |location=Munich |isbn=3-7913-1809-8}} *{{Cite book|last=Elsen|first=Albert E.|title=Rodin|publisher=The [[Museum of Modern Art]]|year=1963|location=New York|lccn=63014847}} *{{Cite book|last=Getsy|first=David|title=Rodin: Sex and the Making of Modern Sculpture|publisher= Yale University Press|year=2010|location=New Haven|isbn=0-300-16725-3}} *{{cite book|title=World of Rodin, 1840-1917|last=Hale|first=William Harlan|origyear=1969|year=1973|publisher=Time-Life Books|location=New York|edition=Time-Life Library of Art|lccn=70105511}} *{{Cite book|title=History of Art|last=Janson|first=H. W.|authorlink=H.W. Janson|edition=3rd|year=1986|publisher=Harry N. Abrams|location=New York|isbn=0-8109-1094-2}} *{{Cite book|title=Rodin|author1=Jianou, Ionel |author2=Goldscheider, C. |lastauthoramp=yes |year=1967|publisher=Arted, Editions d'Art|location=Paris|lccn=68084071}} *{{Cite book|last=Lampert|first=Catherine|title=Rodin: Sculpture and Drawings|publisher= Yale University Press|year=1986|location=New Haven|isbn=0-7287-0504-4}} *{{Cite book|last=Le Normand-Romain|first=Antoinette|title=The Bronzes of Rodin|publisher= Editions de la Réunion des Musées Nationaux|year=2007|location=Paris}} *{{Cite book|last=Ludovici|first=Anthony|title=Personal Reminiscences of Auguste Rodin|publisher= John Murray|year=1926|location=London}} *{{Cite book|last=Morseburg|first=Jeffrey|title=The Indefatigable Miss Hallowell|year=2010}} (Online Essay) *{{Cite book|title=Rodin|last=Taillandier|first=Yvon|year=1977|publisher=Crown Trade Paperbacks|location=New York|isbn=0-517-88378-3}} *{{Cite book|last=Tucker|first=William|title=Early Modern Sculpture|year=1974|publisher=[[Oxford University Press]]|location=New York|isbn=0-19-519773-9}} *{{Cite book|last=Weisberg|first=Gabriel|title=The Documented Image, Visions in Art History|year=1987|publisher=[[Syracuse University Press]]|location=New York|isbn=978-0815624103}} *{{Cite book|last=Rodin|first=Auguste|title=Art: Conversations with Paul Gsell|publisher= University of California Press|year=1984|location=Berkeley|isbn=0-520-05887-9}} *{{Cite book|last=[[Royal Academy of Arts]]|title=Rodin|publisher=Royal Academy of Arts|year=2006|location=London}} ==Verdere leeswerk== * Corbett, Rachel, ''You Must Change Your Life: the Story of Rainer Maria Rilke and Auguste Rodin'', New York: W. W. Norton and Company, 2016. *{{cite book|last1=Chevillot|first1=Catherine|last2=Marraud|first2=Hélène|last3=Pinet|first3=Hélène|last4=[[John Adamson (publisher)|Adamson, John]] (transl.)|first4= |title=Rodin: The Laboratory of Creation|date=November 2014|publisher=Éditions Faton|location=Dijon|isbn=9782878442007}} *{{cite book|last1=Le Normand-Romain|first1=Antoinette|title=Rodin|date=September 2014|publisher=Abbeville|location=New York|isbn=9780789212078}} *{{Cite book|last=Miller|first=Joan Vita|title= Rodin: the B. Gerald Cantor Collection |year=1986|publisher=Metropolitan Museum of Art|location=New York|isbn=9780870994432 | url=http://libmma.contentdm.oclc.org/cdm/compoundobject/collection/p15324coll10/id/99556}} * Vincent, Clare. [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm "Auguste Rodin (1840–1917)."] In ''Heilbrunn Timeline of Art History''. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000–. (October 2004) ==Eksterne skakels== * [http://www.musee-rodin.fr/ Musée Rodin, Parys] * [https://www.amisderodin.fr/en/ Friends of Rodin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190714185645/https://www.amisderodin.fr/en/ |date=14 Julie 2019 }}, vereniging van lede wat handel met alles betreffende en/of oor Auguste Rodin * [http://www.rodinmuseum.org/ Rodin Museum, Philadelphia] *[http://www.nga.gov/content/ngaweb/Collection/artist-info.2251.html#works Auguste Rodin by die Nasionale Kunsgallery] * [http://museum.stanford.edu/view/rodin.html Rodin Versameling, Stanford-universiteit] * [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm Auguste Rodin: Tydlyn van Kunsgeskiedenis] ''Metropolitan Museum of Art'' * [https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/exhibitions/2755/Rodin%3A_The_Cantor_Gift_to_The_Brooklyn_Museum?referring-q=Rodin/ Rodin Uitstalling] by die ''Brooklyn Museum'' Nov 1987- Jan 1988 * [http://www.ils.salford.ac.uk/library/resources/special/butterworth.xml#Butterworth%20Family%20Papers Korrespondensie met Walter Butterworth] gehou by die Universiteit van Salford * [http://www.publicartfund.org/view/exhibitions/5856_rodin_at_rockefeller_center Openbare kunstefonds: Rodin by die ''Rockefeller Center''] * [http://www.canal-educatif.fr/en/videos/art/2/rodin/gates-of-hell.html Dokumentêre program oor Rodin se werk] * {{Internet Archive author |sname=Auguste Rodin}} *{{cite book|title=Augusue Rodin, ''deur Ranier Marie Rilke, vertaal vanuit die Duitse taal deur Jessie Lemont en Hans Trausil''|year=1919|url=https://catalog.hathitrust.org/Record/001467617}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Rodin, Auguste}} [[Kategorie:Franse beeldhouers]] [[Kategorie:Franse drukkers]] [[Kategorie:Geboortes in 1840]] [[Kategorie:Sterftes in 1917]] chl038rjgeqsst096gvmnzhfyl72n56 2519758 2519743 2022-08-17T07:59:53Z Rooiratel 90342 Verwyder onnodige spasies wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Auguste Rodin | beeld = Auguste Rodin fotografato da Nadar nel 1891.jpg | beeldonderskrif = | beeldgrootte = 250px | geboortenaam = François-Auguste-René Rodin | geboortedatum = {{birth date|df=yes|1840|11|12}} | geboorteplek = [[Parys]], Frankryk | sterfdatum = {{death date and age|df=yes|1917|11|17|1840|11|12}} | sterfteplek = [[Meudon]], Frankryk | nasionaliteit = Frans | ouers = Marie Cheffer en Jean Baptiste Rodin | veld = Beeldhouwerk, teken | opleiding = | beïnvloed deur = | toekennings = [[Légion d'Honneur]] | werke = {{unbulleted list |''[[The Age of Bronze]] (L'age d'airain), 1877'' |''[[The Walking Man]] (L'homme qui marche)'', 1877–78 |''[[The Burghers of Calais]] (Les Bourgeois de Calais)'', 1889 |''[[The Kiss (Rodin sculpture)|The Kiss]]'', 1889 |''[[The Thinker]] (Le Penseur)'', 1902}} }} '''François Auguste René Rodin''' (* [[12 November]] [[1840]] – † [[17 November]] [[1917]]), bekend as '''Auguste Rodin''' ([[Engels]]:oʊ|ˈ|ɡ|uː|s|t|_|r|oʊ|ˈ|d|æ|n|,_|r|oʊ|ˈ|d|æ̃}}; [[Frans]]:oɡyst ʁɔdɛ̃), was 'n Franse [[beeldhouer]].<ref>{{cite news |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |title=Auguste Rodin - Art History - Oxford Bibliographies - obo |access-date=24 Maart 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190714185654/https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |archive-date=14 Julie 2019 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Hoewel Rodin in die algemeen beskou word as die vader van moderne beeldhouwerk,<ref>William Tucker, ''Early Modern Sculpture: Rodin, Degas, Matisse, Brancusi, Picasso, Gonzalez'', 16.</ref> het hy nie deur sy werk teen die verlede probeer rebelleer nie. Hy is op 'n tradisionele wyse opgevoed, en het 'n soort vakman-benadering tot sy werk gehad, en gestrewe na akademiese erkenning,<ref name="H76">Hale, 76.</ref> hoewel hy nooit deur Parys se vooraanstaande kunsskool aanvaar is nie. Rodin het oor 'n unieke vermoë beskik om 'n ingewikkelde, abstrakte en verwikkelde oppervlak in [[klei]] te vorm. Baie van sy mees noemenswaardige beeldhouwerke is in sy leeftyd gekritiseer. Sy werke het vernaamlik gebots met die oorheersende figuratiewe beeldhoutradisies, waarin werke dekoratief, formulaïes of hoogs tematies was. Rodin se mees oorspronklike werk het afgewyk van tradisionele temas van mitologie en [[allegorie]], het die menslike liggaam met realisme gemodelleer, en het individuele karakter en fisiese eienskappe vooropgestel bo alle ander oorwegings. Rodin was sensitief oor die omstredenheid wat met sy werk gepaardgegaan het, maar het geweier om sy styl te verander. Rodin se opeenvolgende werke het egter toenemend die guns van die regering en die kunsgemeenskap geniet. Van die onverwagte realisme van sy eerste groot figuur – geïnspireer deur sy reis na Italië in 1875 – tot die onkonvensionele gedenktekens wat hy later sou skep, het Rodin se reputasie toegeneem, en het hy die oorheersende Franse beeldhouer van sy era geword. Teen 1900 was hy 'n wêreldbekende kunstenaar. Gegoede private kliënte het Rodin se werk nagejaag na sy Wêreldskou-uitstalling, en hy was vriende met verskillende hoëprofiel-intellektuele en -kunstenaars. Sy studente het Antoine Bourdelle, Camille Claudel, Constantin Brâncuși en Charles Despiau ingesluit. Hy het met sy lewenslange metgesel, Rose Beuret, in die laaste jaar van hul lewens getrou. Sy beeldhouwerke het ná sy dood in 1917 'n insinking in gewildheid beleef, maar binne 'n paar dekades was sy erfenis ongetwyfeld verseker. Rodin bly een van die min beeldhouers wat wyd bekend is buite die visuelekunste-gemeenskap. ==Biografie== ===Vormingsjare=== Rodin is in 1840 as die tweede kind van Marie Cheffer en Jean-Baptiste Rodin in [[Parys]] gebore. Die gesin was deel van die werkersklas en Rodin se vader was 'n klerk in die polisiedepartement.<ref>{{cite magazine |magazine=[[The New Yorker]] |first=Peter |last=Schjeldahl |title=The Stubborn Genius of Auguste Rodin |url=https://www.newyorker.com/magazine/2017/10/02/the-stubborn-genius-of-auguste-rodin |quote=Rodin was a child of the working class. (His father was a police clerk.) |access-date=7 Oktober 2017}}</ref> Rodin het hom grootliks self onderrig,<ref>"(François) Auguste (René) Rodin." ''International Dictionary of Art and Artists''. St. James Press, 1990. Reproduced in Biography Resource Center. Farmington Hills, Mich.: Thomson Gale. 2006.</ref> en het op die ouderdom van tien jaar begin teken. Tussen die ouderdom van 14 en 17 jaar het hy by die ''Petite École'' studeer, 'n skool wat spesialiseer in [[kuns]] en [[wiskunde]], en waar hy ook die vakke teken en skilder geneem het. Sy tekenonderwyser Horace Lecoq de Boisbaudran het daarin geglo dat die persoonlikheid van sy leerlinge eerste ontwikkel moet word sodat hulle met hul eie oë kon waarneem en uit herinnering teken, en Rodin het later in sy lewe groot waardering vir hierdie onderwyser uitgespreek.<ref>Jianou & Goldscheider, 31.</ref> Hy het by die ''Petite École'' die eerste keer kennis gemaak met Jules Dalou en Alphonse Legros. [[Lêer:Auguste Rodin, Paris, c1862 by Charles Hippolyte Aubry.jpg|duimnael|left|150px|Rodin, ongeveer 1862.]] In 1857 het Rodin 'n kleimodel van 'n metgesel aan die École des Beaux-Arts voorgelê ten einde toegang daartoe te verkry; hy het egter nie geslaag nie, en twee verdere aansoeke is ook afgekeur.<ref name="nytobit">{{cite news | title = Rodin, Famous Sculptor, Dead | work = The New York Times | page = E3 | date = 18 November 1917 }}</ref> Die toelatingsvereistes by die ''Grande École'' was nie besonders straf nie,<ref>Hale, 40.</ref> en daarom was die afkeurings groot terugslae vir die jong Rodin. Rodin se onvermoë om toegang te kry kon dalk die gevolg gewees het van die beoordelaars se Neoklasistiese smaak, terwyl Rodin opgelei is in ligte, 18de eeuse beeldhouwerk. Hy het die ''Petite École'' in 1857 verlaat, en die grootste deel van die volgende twee dekades sy brood as ambagsman verdien. Hy het in die tydperk dekoratiewe voorwerpe en argtitekturele verfraaiings gemaak. Rodin se suster Maria, wat twee jaar ouer as hy was, is in 1862 in 'n klooster aan peritonitis dood, en Rodin was oorweldig deur selfverwyt omdat hy haar aan 'n ontroue minnaar bekendgestel het. Hy het kuns die rug toegekeer en hom aangesluit by die Katolieke orde van die Kongregasie van die Allerheiligste Sakrament. Sint Pieter Juliaan Eymard, stigter en hoof van die kongregasie, het Rodin se talent herken en sy ongeskiktheid vir die orde aangevoel, en dus het hy Rodin aangemoedig om voort te gaan met sy beeldhouwerk. Rodin het teruggekeer na sy werk as versierder terwyl hy klas geloop het by die beeldhouer van dieretonele Antoine-Louis Barye. Die onderwyser se aandag aan detail en sy keurige uitbeelding van die spiere van bewegende diere het Rodin baie beïnvloed.<ref name="morey">{{cite journal|last=Morey|first=C. R.|title=The Art of Auguste Rodin|journal=The Bulletin of the College Art Association of America|volume=1|issue=4|year=1918|pages=145–154|doi=10.2307/3046338|jstor=3046338}}</ref> In 1864 het Rodin begin saamwoon met 'n jong naaldwerkster genaamd Rose Beuret (gebore in Junie 1844),<ref>{{cite web |url=http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |title=Auguste Rodin - Biography |work=rodin-web.org |access-date=14 Maart 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319123415/http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |archive-date=19 Maart 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> saam met wie hy vir die res van sy lewe met 'n wisselende mate van toegewydheid gewoon het. Die paartjie het 'n seun gehad met die naam Auguste-Eugène Beuret (1866–1934).<ref>Date of death from Elsen, 206.</ref> Daardie jaar het Rodin sy eerste beeldhouwerk vir 'n uitstalling aangebied en ingeskryf by die ateljee van Albert-Ernest Carrier-Belleuse, 'n suksesvolle massa-produsent van ''objets d'art''. Rodin het tot 1870 as Carrier-Belleuse se hoof-assistent gewerk en het onder meer die dekorasie van dakke, trappe en deure hanteer. Met die koms van die [[Frans-Pruisiese oorlog]] is Rodin opgeroep om in die Franse Nasionale Wag te dien, maar sy diens was van korte duur weens sy swak sig.<ref>Jianou & Goldscheider, 34.</ref> Die werk vir versierders het as gevolg van die oorlog weggekwyn, maar Rodin moes steeds sy gesin onderhou, aangesien armoede 'n voortgesette probleem vir hom was totdat hy sowat dertig jaar oud was.<ref name="tabhhj">Jianou & Goldscheider, 35.</ref> Carrier-Belleuse het hom spoedig gevra om by hom in België aan te sluit, waar hulle aan ornamentasie vir die Brusselse Aandelebeurs gewerk het. Rodin het beplan om 'n paar maande in België te bly, maar het inderdaad die volgende ses jaar buite Frankryk gewoon. Dit was 'n belangrike tydperk in sy lewe.<ref name="tabhhj" /> Hy het in die tydperk ondervinding opgedoen en vaardighede as ambagsman verwerf, maar niemand het sy kuns gesien nie. Dit het in sy werkswinkel gestaan aangesien hy nie kon bekostig om dit te giet nie. Sy verhouding met Carrier-Belleuse het intussen versleg, maar hy het ander werk in Brussel gevind, en het sommige van sy werke in kunskamers vertoon. Sy metgesel, Rose, het ook by hom aangesluit. Toe Rodin genoeg geld bymekaargemaak het, het hy Italië in 1875 twee maande lank besoek, toe hy aangetrokke gevoel het tot die werke van [[Donatello]] en [[Michelangelo]]. Hul werke het 'n diepgaande invloed gehad op sy artistiese rigting.<ref>Hale, 49–50.</ref> Rodin het gesê: "Dit is Michelangelo wat my bevry het van akademiese beeldhouwerk."<ref>Taillandier, 91.</ref> Met sy terugkeer na België, het hy begin werk aan die beeldhouwerk ''Die Era van Brons'', 'n lewensgrootte manlike figuur, waarvan die realisme die aandag op Rodin gevestig het, maar wat gelei het tot aantygings van oneerlikheid – die werk se realisme en skaal was van so 'n aard dat kritici beweer het dat hy die werk van 'n lewende model gegiet het. Baie van Rodin se latere werk was op eksplisiete wyse groter of kleiner as lewensgrootte, deels vanweë sy begeerte om die dwaasheid van sulke bewerings te weerlê. ===Artistieke onafhanklikheid=== [[Lêer:Auguste Rodin, 1884.jpg|duimnael|left|''Auguste Rodin'', [[John Singer Sargent]], 1884]] Rose Beuret en Rodin het in 1877 na Parys teruggekeer en in 'n klein woonstel aan die Linkeroewer tuisgegaan. Rodin se lewe was egter nou oorlaai met tragiek: sy moeder, wat graag wou sien dat haar seun in die huwelik tree, was dood, en Rodin se vader was blind en seniel. Rodin se skoonsuster, tante Thérèse, moes vir sy vader sorg en hom verpleeg. Rodin se elf jaar oue seun Aruguste, wie se ontwikkeling moontlik agter was, is ook in die sorg geplaas van die behulpsame Thérèse. Rodin het wesenlik sy seun vir ses jaar verlaat,<ref>Hale, 65.</ref> en sou regdeur sy lewe 'n baie beperkte verhouding met sy seun hê. Rodin se vader en sy seun het ook nou by die paartjie aangesluit in die woonstel, met Rose as die versorger. Die beweringe van vervalsing betreffende Rodin se ''Die Era van Brons'' wou ook nie gaan lê nie. Rodin het al hoe meer die geselskap van jong vroue in Parys opgesoek, en Rose het op die agtergrond gebly. Rodin het sy brood verdien deur samewerking met meer gevestigde beeldhouers aan openbare werke, soos gedenktekens en neo-barokstukke in die styl van Carpeaux.<ref name="j638">Janson, 638.</ref> Wat betref kompetisies en wedywering vir kommissies het hy modelle van [[Denis Diderot]], [[Jean-Jacques Rousseau]], en Lazare Carnot gesubmiteer, maar dit was alles tevergeefs. Hy het op sy eie tyd aan studies gewerk wat gelei het tot die skepping van sy volgende belangrike werk, ''Sint Johannes die Doper wat Preek''. [[Lêer:Camille Claudel.jpg|alt=Head and shoulders of a young, dark haired woman looking downward.|duimnael|right|180px|Camille Claudel (1864–1943)]] [[Lêer:August rodin dornac 1898.jpg|duimnael|left|250px|Rodin in sy studio.]] In 1880 het Carrier-Belleuse – nou die kunsdirekteur van die [[Sèvres|Sèvres-]] nasionale [[porselein]]<nowiki/>fabriek – Rodin 'n deeltydse werk as ontwerper aangebied. Die aanbod was deels 'n gebaar van versoening, en Rodin het dit aanvaar. Die deel van Rodin wat 18de eeuse smake en modes waardeer het, was gestimuleer, en hy hom met oorgawe gewy aan ontwerpe vir vase en tafelornamente wat die fabriek regoor Europa bekend gemaak het.<ref>Hale, 70.</ref> Die artistieke gemeenskap het sy werk waardeer, en Rodin is na die Paryse Salons genooi deur vriende soos die skrywer Léon Cladel. Tydens Rodin se vroeë verskynings by hierdie sosiale geleenthede het hy skaam en teruggetrokke voorgekom;<ref name="H71">Hale, 71.</ref> maar in sy later jare, namate sy bekendheid toegeneem het, het hy die spraaksaamheid en temperament begin openbaar waarvoor hy beter bekend was. Die Franse staatsman Leon Gambetta het sy begeerte bekend gemaak om Rodin te ontmoet, en die beeldhouer het hom beïndruk toe hulle by 'n salon ontmoet het. Gambetta het op sy beurt voorspraak vir Rodin gedoen by verskeie regeringsministers, wat waarskynlik Edmond Turquet, die Ondersekretaris van die Department van Fynkunste, ingesluit het, en vir wie Rodin uiteindelik sou ontmoet.<ref name="H71" /> Rodin se verhouding met Turquet was besonder lonend: deur hom het hy in 1880 die opdrag gekry om 'n portaal vir 'n beplande museum van dekoratiewe kunste te ontwerp. Rodin het die grootste deel van die volgende vier dekades bestee aan die uitbreiding van sy ''Hekke van die Hel'', 'n onvoltooide portaal vir 'n museum wat nooit gebou is nie. Baie van die portaal se figure het op sigself beeldhouwerke geword, insluitende Rodin se uiters bekende ''Die Denker'' en ''Die Kus''. Saam met die opdrag van die museum het 'n gratis ateljee gekom, wat aan Rodin 'n nuwe vlak van artistiese vryheid besorg het. Hy het gou opgehou om by die porseleinfabriek te werk, aangesien sy inkomste uit private opdragte verdien is.<ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1883 het Rodin ingestem om in sy afwesigheid toesig te hou oor 'n kursus vir die beeldhouer Alfred Boucher, en daar het hy die agttienjarige Camille Claudel ontmoet. Die twee het 'n passievolle maar stormagtige verhouding gehad en mekaar wedersyds op artistieke vlak beïnvloed. Claudel het Rodin as model geïnspireer en baie van sy figure is op haar gebaseer. Sy was ook 'n talentvolle beeldhouer en het hom met sy opdragte bygestaan.<ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> Hoewel Rodin besig was met ''Die Hekke van Hel'' het hy ook ander opdragte ontvang. Hy het 'n geleentheid nagejaag om 'n historiese monument vir die dorp van [[Calais]] te ontwerp. Rodin is in 1891 gekies om 'n monument te skep wat opgedra is aan die Franse skrywer [[Honoré de Balzac]]. Albei beeldhouwerke se styl was egter in stryd met die tradisionele smaak, en is met wisselende mate van afkeuring begroet deur die organisasies wat die werke aangevra het. Rodin was agter steeds besig om ondersteuning te kry van die verskillende bronne wat hom bekend gemaak het.<ref>verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1889 het die Paryse Salon Rodin genooi om 'n beoordelaar te wees in sy artistieke beoordelingspaneel. Hoewel Rodin se loopbaan aan die opkom was, het sowel Claudel as Beuret ongeduldig begin raak met Rodin se "dubbele lewe". Claudel en Rodin het 'n [[wikt:atelier|atelier]] by 'n klein ou kasteel gedeel, maar Rodin het geweier om sy bande met Beuret te verbreek, synde sy lojale metgesel gedurende die "maer jare", asook die moeder van sy seun. Gedurende een afwesigheid het Rodin aan Beuret geskryf, "Ek dink daaraan hoe baie jy my moet liefgehad het om my nukke te verduur... Ek bly, in alle liefde, jou Rodin."<ref>Hale, 75.</ref> Claudel en Rodin se paaie het in 1898 geskei.<ref>{{cite web|title=(1) Camille Claudel|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.018005.1|author=Ward-Jackson, Philip|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Claudel het verskeie jare daarna 'n senuwee-ineenstorting gehad en is vir dertig jaar tot haar dood in 1943 deur haar familie in 'n inrigting vir geestesongesteldheid geplaas, ten spyte van pogings deur dokters om aan haar moeder en broer te verduidelik dat sy nie ongesteld was nie.<ref name="Scandalous Women">{{cite book|last=Kerri Mahon|first=Elizabeth|title=Scandalous Women: The Lives and Loves of History's Most Notorious Women|year=2011|publisher=Penguin Group|location=New York|isbn=9780399536458|page=279}}<!--|accessdate=3 Maart 2014--></ref> ==Werke== [[Lêer:Rodin The bronze age.jpg|alt=Life-sized nude stature of a male on a pedestal on display in a museum.|duimnael|right|150px|''Die Era van Brons'' (1877).]] [[Lêer:Brooklyn Museum - M. Auguste Rodin - Edward Steichen.jpg|duimnael|left|150px|M. Auguste Rodin - foto deur [[Edward Steichen]], ca. 1911]] In 1864 het Rodin sy eerste beeldhouwerk,''Die Man met die Gebreekte Neus'', aan die Parys Salon gesubmiteer vir 'n uitstalling. Die model was 'n bejaarde straatportier van die buurt. Die ongewone [[brons]]stuk was nie 'n tradisionele [[borsbeeld]] nie, maar in stede hiervan was die kop "afgebreek" by die nek, die neus was plat en skeef, en die agterkant van die kop was afwesig(dit het van die kleimodel afgeval tydens 'n ongeluk). Die werk het klem geplaas op tekstuur, asook op die emosionele toestand van die model; dit het die "onvoltooidheid" geïllustreer wat baie van Rodin se latere werke sou karakteriseer.<ref>Janson, 637.</ref> Die Salon het die werk verwerp. ===Vroeë figure: die inspirasie van Italië=== In Brussel het Rodin, nadat hy van Italië teruggekeer het, sy eerste volskaalse werk geskep naamlik, ''Die Era van Brons''. Die werk was gemodelleer op 'n Belgiese soldaat, en het sy inspirasie geput uit [[Michelangelo]] se ''Sterwende Slaaf'', waarop Rodin gelet het op sy besoeke aan die [[Louvre]]. Rodin het gepoog om [[Michelangelo]] se bemeestering van die menslike vorm te kombineer met sy eie sin van menslike natuur, en het sy model van alle hoeke bestudeer, op rus en in beweging. Hy het 'n leer bestyg vir bykomende perspektiewe, en het kleimodelle gemaak wat hy by kerslig bestudeer her. Die resultaat was 'n lewensgrootte, goed geproporsioneerde naakfiguur, wat op ongewone wyse met sy regterhand bo op sy kop staan, terwyl sy linkerhand aan sy linkersy is, die voorarm parallel met die liggaam. In 1877 het die werk sy buiging in Brussel gemaak, en is daarna by die Parys Salon vertoon. Die standbeeld se klaarblyklike gebrek aan 'n tema was vir kritici 'n steen des aanstoots omdat dit nòg mitologie, nòg 'n edele historiese gebeurtenis herdenk het en omdat dit nie duidelik was of Rodin wel 'n tema in gedagte gehad het nie.<ref>Hale, 50.</ref> Rodin het aanvanklik die titel ''Die Oorwonne'' aan die werk gegee, in welke vorm die linkerhand 'n spies vasgeklem het, maar hy het die spies verwyder omdat dit teen sekere hoeke die torso versper het. Na nog twee tussentydse titels, het Rodin uiteindelik die titel ''Die Era van Brons'' aan die werk gegee, wat die [[Bronstydperk]] voorstel, en in Rodin se woorde, "die man wat uit die natuur uit opstaan".<ref name="H51">Hale, 51.</ref> Later het Rodin egter gesê dat wat hy in gedagte gehad het "bloot 'n eenvoudige stuk beeldhouwerk was sonder verwysing na enige onderwerp".<ref name="H51" /> Die werk se bemeestering van vorm, lig en skadu maak dat dit so realisties daaruitsien, dat Rodin van ''Surmoulage'' beskuldig is – te wete die giet van 'n werk vanaf 'n lewende persoon se liggaam. Rodin het die bewering ontken, en aan koerante geskryf en foto's geneem van die model om te wys dat die beeldhouwerk van die model verskil het. Rodin het daarop aangedring dat 'n ondersoek gehou word, en was uiteindelik onskuldig bevind deur 'n komitee van beeldhouers. Behalwe vir die valse bewerings, het die werk ook kritici gepolariseer. Dit was skaars aanvaar vir tentoonstelling by die Parys Salon, en kritici het dit vergelyk met 'n "standbeeld van 'n slaapwandelaar" en dit " 'n baie akkurate kopie van 'n lae tipe" genoem.<ref name="H51" /> Andere het die stuk en Rodin se integriteit verdedig. Die regeringsminister Turquet het die stuk bewonder, en "Die Era van Brons" was deur die staat vir 2,200 Frank gekoop;– die prys wat dit Rodin gekos het om dit in brons te laat giet.<ref name="H51" /> [[Lêer:St-John-the-Baptist-Preaching.jpg|alt=Nude man holding is hand out, as if explaining a point.|duimnael|upright|''Sint Johannes die Doper wat preek'' (1878).]] Die tweede manlike naakfiguur, ''Sint Johannes die Doper wat preek'', was in 1878 voltooi. Rodin het probeer om nog 'n aanklag van ''surmoulage'' te vermy deur die standbeeld groter as lewensgrootte te maak: ''Sint Johannes'' is byna 6' 7" <nowiki>'' lank</nowiki> (2&nbsp;m). Terwyl ''Die Era van Brons'' staties geposisioneer is, wil dit voorkom asof ''Sint Johannes'' nadertree aan die aanskouer. Die effek word behaal, ten spyte daarvan dat beide die figuur se voete ferm op die grond geplant is-'n tegniese prestasie wat deur die meeste kontemporêre kritici opgelet is.<ref>Hale, 80.</ref> Rodin het hierdie teenstellende posisie verkies om, in sy eie woorde, "tegelykertyd... aansigte van 'n voorwerp ten toon te stel wat eintlik slegs op opeenvolgende wyse gesien kan word".<ref name="H68">Hale, 68.</ref> Ten spyte van die titel ''Sint Johannnes die Doper wat preek'' het die werk nie 'n duidelike godsdienstige tema gehad nie. Die model, 'n Italiaanse lyfeiene wat homself by Rodin se studio aangemeld het, het beskik oor 'n idiosinkratiese sin vir beweging wat Rodin wou vasvang of verewig. Rodin het gedink aan [[Johannes die Doper]], en het die assosiasie na die titel van die werk oorgedra.<ref name="H68" /> In 1880 het Rodin die werk aan die Paryse Salon gesubmiteer. Kritici was steeds meestal afwysend oor die werk, maar die stuk het derde geëindig in die Salon se kategorie vir beeldhouwerk.<ref name="H68" /> Ten spyte van die onmiddellike ontvangs van ''Sint Johannes'' en ''Die Era van Brons'', het Rodin bekendheid daardeur verwerf. Studente het hom by sy studio opgesoek, sy werk geprys, en die bewerings van ''surmoulage'' verwerp. Die artistiese gemeenskap was derhalwe nou goed bekend met die naam van Rodin. ===''Die Hekke van Hel''=== [[Lêer:Zürich - Kunsthaus - Rodin's Höllentor IMG 7384 ShiftN.jpg|alt=Ornate, bronze door panels and frame showing figures and scenes in relief.|duimnael|upright|''Die Hekke van Hel'' (onvoltooid), Kunsthaus Zürich]] 'n Opdrag om 'n ingang vir Parys se beplande Museum van Dekoratiewe Kunste te ontwerp was in 1880 aan Rodin toegeken.<ref name="j638" /> Alhoewel die museum nooit gebou was nie, het Rodin regdeur sy lewe daaraan gewerk. ''Die Hekke van Hel'' was 'n monumentale groep beeldhouwerke wat tonele uit [[Dante Alighieri|Dante]] se ''Inferno'' in hoë reliëf tentoonstel. Omdat Rodin dikwels 'n gebrek aan 'n duidelike begrip van sy groot werke gehad het, het hy daarvoor opgemaak met harde werk en 'n strewe na perfeksie.<ref name="elsen35">Elsen, 35.</ref> ''Die Hekke'' is deur Rodin uitgedink terwyl hy steeds die ''surmoulage'' kontroversie in gedagte gehad het: "...Ek het die ''Sint Johannes'' gemaak ten einde [die beweringe van gietwerk vanaf 'n model] te weerlê, maar het slegs gedeeltelik daarin geslaag. Ten einde vir eens en vir altyd te bewys dat ek net so goed soos ander beeldhouers van lewendige tonele beeldhouwerk kon doen, het ek dit my voorneme gemaak... om die beeldhouwerk op die deur van figure te maak wat kleiner as lewensgroot was."<ref name="elsen35" /> Die wette van komposisie het egter geswig voor ''Die Hekke'' se ongeordende en ongetemde tentoonstelling van Hel. Die figure en groepe in hierdie werk, synde Rodin se meditasie op die toestand van Man, is fisies en moreel geïsoleer in hul foltering.<ref name="qgzhpg">Jianou & Goldscheider, 41.</ref> ''Die Hekke van Hel'' bestaan uit honderd-ses-en-tagtig figure in sy finale figurasie.<ref name="qgzhpg" /> Baie van Rodin se bekendste beeldhouwerke het as ontwerpe of figure vir hierdie werk begin,<ref name="morey" /> soos bv. ''Die Denker'', ''Die Drie Skadu's'', en ''Die Kus'', en was slegs later voorgestel as aparte en onafhanklike werke. Ander bekende werke wat afkomstig is van ''Die Hekke'' is ''Ugolino'', ''Gevalle Karjatid wat Haar Steun Dra'', ''Fugit Amor'', ''Sy Wat Eens die Helmetmaker Se Pragtige Vrou Was'', ''Die Vallende Man'', en ''Die Verlore Seun''. [[Lêer:The Thinker, Rodin.jpg|duimnael|160px|Rodin se ''Die Denker'' (1879–1889) is een van die bekendste werke in die beeldhoukuns.]] ''Die Denker'' (oorspronklike titel, ''Die Digter'', na aanleiding van Dante) sou een van die bekendste beeldhouwerke in die wêreld word. Die oorspronklike was 'n hoë bronsstuk wat tussen 1879 en 1889 geskep is, en wat ontwerp was vir ''Die Hekke''<nowiki>'</nowiki> lintel, waarvandaan die figure sou neerkyk op Hel. Terwyl ''Die Denker'' duidelik vir Dante voorstel, is aspekte of eienskappe van die Bybelse [[Adam]], die mitologiese [[Prometheus]],<ref name="j638" /> en Rodin self aan dit toegeskryf.<ref name="bell" /><ref name="alhadeff" /> Ander waarnemers wou die klem op die klaarblyklike intellektuele tema van ''Die Denker'' wegneem, en het in stede daarvan klem geplaas op die rowwe en ongebonde fisieke en emosionele aura wat daaruit voortvloei.<ref>Taillandier, 42, 46, 48.</ref> ===''Die Burgers van Calais''=== [[Lêer:The.burg.of.calais.london.arp.750pix.jpg|alt=See adjacent text.|duimnael|''Die Burgers van Calais'' (1884–ca. 1889) in die Victoria Toring-tuine, Londen, Engeland.]] Die dorp Calais het reeds vir dekades 'n historiese monument gekontempleer, toe Rodin van die projek te hore gekom het. Hy het die opdrag nagejaag, en was geïnteresseerd in die middeleeuse motif en patriotiese tema. Die burgemeester van Calais was in die versoeking geplaas om Rodin daar en dan aan te stel toe hy besoek afgelewer het aan Rodin se studio, en die voorgenome werk was gou goedkeur, met Rodin as die argitek. Dit sou die ses inwoners van Calais gedenk wat hul lewens opgegee het om hul mede-inwoners te red. Gedurende die [[Honderdjarige Oorlog]] het die leër van Koning [[Eduard III van Engeland]] vir Calais beleër, en Eduard het bevel gegee dat die dorp se bevolking op groot skaal gedood word. Hy het egter ingestem om die bevolking te spaar, indien ses van die belangrikste burgers of inwoners na hom toe sou kom en bereid sou wees om te sterf, ontbloot en kaalvoet met toue om hul nekke. Toe die burgers hul verskyning gemaak het, het hy bevel gegee dat hulle tereggestel word, maar het hulle kwytgeskeld toe sy koningin, Philippa van Hainault, hom gesmeek het om hul lewens te spaar. ''Die Burgers van Calais'' stel die mans voor soos hulle vertrek na die koning se kamp, met sleutels vir die dorp se hekke en vesting. Rodin het in 1884 met die projek begin, geïnspireer deur die kronieke van die beleg deur Jean Froissart.<ref name="swedberg">{{cite journal|last=Swedberg|first=Richard|title=Auguste Rodin's ''The Burghers of Calais'': The Career of a Sculpture and its Appeal to Civic Heroism|journal=Theory, Culture & Society|volume=22|issue=2|pages=45–67|year=2005|doi=10.1177/0263276405051665}}</ref> Alhoewel die dorp 'n allegoriese, heroïese stuk werk, met as hooffiguur Eustache de Saint-Pierre, die oudste van die ses mans, in die vooruitsig gestel het, het Rodin die beeldhouwerk gesien as 'n studie in die verwikkelde en komplekse emosies waaraan die ses mans onderhewig was. Toe Rodin reeds vir 'n jaar met die werk besig was, was die Calais komitee nie beïndruk met sy vordering nie. Rodin het daarop sy bereidwilligheid om die projek te beëindig, eerder as om sy ontwerp te wysig ten einde die komitee se konserwatiewe verwagtinge te bevredig, bekend gemaak, maar hulle het hom aangesê om voort te gaan daarmee. In 1889 was ''Die Burgers van Calais'' die eerste keer tot algemene lof uitgestal. Dit is 'n brons beeldhouwerk wat twee ton (1,814&nbsp;kg) weeg, en die figure daarvan is 6,6&nbsp;voet (2&nbsp;m) lank.<ref name="swedberg" /> Die ses manlike figure wat daarin voorgestel word, vorm nie 'n verenigde, heroïese front nie;<ref name="apollo">{{cite journal|author=Stocker, Mark|title=A simple sculptor or an apostle of perversion?|journal=Apollo|pages=94–97|volume=164|issue=537|date=November 2006}}</ref> maar elkeen is eerder geïsoleer van sy broers, en beraadslaag en voer sy eie indiwiduele stryd met sy verwagte noodlot. Rodin het gou daarna voorgestel dat die monument se hoë voetstuk verwyder word, want hy wou die beeldhouwerk na grondvlak skuif sodat die toeskouers "tot die hart van die onderwerp kon deurdring".<ref>Hale, 117.</ref> Op grondvlak lei die figure se posisies die toeskouer reg om die werk, en suggereer op subtiele wyse hul algemene voorstuwende beweging.<ref>Hale, 115</ref> Die komitee was woedend oor die nie-tradisionele voorstel van Rodin, maar Rodin sou nie ingee nie. In 1895 het Calais daarin geslaag om ''Burgers'' in sy verkose vorm uitgestal te kry: die werk was voor 'n openbare tuin op 'n hoë platform of voetstuk geplaas, en is omring deur 'n gietyster tralie. Rodin wou dit egter naby die stadsaal sien, waar dit die publiek sou meevoer. Eers ná dit skade gely het tydens die Eerste Wêreldoorlog, en na die daaropvolgende storing daarvan en Rodin se dood, is die beeldhouwerk vertoon soos Rodin dit beplan het. Dit is een van Rodin se bekendste werke.<ref name="swedberg" /> ===Opdragte en kontroversie {{Anchor|Balzac}}=== [[Lêer:Monument to Balzac.jpg|duimnael|left|Gietwerk van ''[[Honoré de Balzac|Balzac]]'' (1891–1898) soos blootgestel in Jardin du Musée Rodin. Dieselfde standbeeld word gebruik vir die monument in Parys]] [[Lêer:Auguste Rodin portrait middle aged.jpg|duimnael|upright|Rodin in sy middeltydperk]] [[Lêer:Auguste Rodin - Monument to Victor Hugo.jpg|duimnael|Rodin in 1896 besig om te werk aan die monument aan [[Victor Hugo]] by die studio van sy assistent Henri Lebossé]] [[Lêer:Statue of BALZAC, made by RODIN, Paris.jpg|duimnael|left|Die ''Monument aan Balzac'' in Parys]] Rodin het in 1889 opdrag ontvang om 'n monument van die Franse skrywer [[Victor Hugo]] te skep. Rodin het uitvoerig gehandel met die onderwerp van ''kunstenaar en muse''. Soos baie van Rodin se openbare opdragte, was die ''Monument van Victor Hugo'' met teëstand ontvang omdat dit nie voldoen het aan konvensionele verwagtinge nie. ''[[The Times]]'', in sy kommentaar op Rodin se monument van Victor Hugo, het in 1909 gesê "daar is 'n redelikheid aanwesig in die klagte dat [Rodin se] opvattings somtyds ongeskik is tot sy medium, en in sulke gevalle ooreis hulle sy ontsaglike tegniese vermoëns".<ref>{{cite news|title=M. Rodin and French Sculpture.|publisher=The Times|date=4 October 1909|page=12}}</ref> Die 1897 pleisterwerk model is eers in 1964 in brons gegiet. Die ''Société des Gens des Lettres'', 'n Paryse organisasie van skrywers, het onmiddellik na sy dood in 1850 'n monument van die Franse romansier [[Honoré de Balzac]] beplan. Die genootskap het in 1891 aan Rodin opdrag gegee om die gedenkmonument te skep, en Rodin het jare daaraan spandeer om die konsep vir sy beeldhouwerk te ontwikkel. Dit was vir Rodin 'n uitdaging om 'n geskikte voorstelling van Balzac te vind, gegewe die outeur se mollige voorkoms. Rodin het baie studies voortgebring: portrette, vollengte, naakte figure, figure wat 'n manteljas dra, of figure in 'n kleed &nbsp;– 'n replika wat Rodin versoek het. Die uiteindelike beeldhouwerk vertoon Balzac, geklee in drapeermateriaal, kragtig-starend in die verte in, met diep gegroefde eienskappe. Rodin se bedoeling was om Balzac ten toon te stel op die oomblik wat hy 'n nuwe werk bedink<ref name="times1711">{{cite news|title=Auguste Rodin. His Sculpture And Its Aims.|publisher=The Times|date=19 November 1917|page=11}}</ref>&nbsp;– om moed, arbeid en stryd uit te druk.<ref>Hale, 136.</ref> Toe ''Balzac'' in 1898 uitgestal word, was die negatiewe reaksie nie verrassend nie.<ref name="bell">{{cite journal|last=Bell|first=Millicent|title=Auguste Rodin|journal=Raritan|volume=14|pages=1–31|year=Spring 2005}}</ref> Die ''Société'' het die werk verwerp, en die pers het [[parodie]]ë daarop gedruk. Morey (1918) het die werk gekritiseer, en gereflekteer, "daar mag 'n tyd kom, en nodeloos om te sê sal so 'n tyd kom, dat dit nie ''outre'' sal wees om 'n grootse romansier voor te stel as 'n tamaai komediant omgewe van 'n kamerjas nie, maar selfs op die gegewe dag is die indruk wat die standbeeld wek die van 'n beledeging."<ref name="morey" /> 'n Moderne kritikus dui inderdaad aan dat ''Balzac'' nie een van Rodin se meesterstukke is nie.<ref>{{cite journal|last=Schor|first=Naomi|title=Pensive Texts and Thinking Statues: Balzac with Rodin|journal=Critical Inquiry|year=2001|volume=27|issue=2|pages=239–264|doi=10.1086/449007}}</ref> Die monument het egter nog steeds in Rodin se dae sy ondersteuners gehad; 'n manifes wat Rodin ondersteun is opgetrek en geteken deur onder andere Monet, [[Debussy]], en die toekomstige Premier Georges Clemenceau.<ref>Hale, 122.</ref> In die [[BBC]]-reeks ''Civilisation'', het die geskiedkundige van kuns, [[Kenneth Clark]], die monument geprys as "die grootste beeldhouwerk van die 19de eeu, miskien, inderdaad, die grootste sedert [[Michelangelo]]."<ref>[[Civilization (TV series)|Civilization]], [[BBC]], Episode 12</ref> Eerder as om skeptici van die verdienstelikheid van die monument te oortuig, het Rodin die ''Société'' se geld vir die opdrag terugbetaal en die werk na sy tuin geskuif. Na die ondervinding het Rodin nie nog 'n openbare opdrag uitgevoer nie. Die Monument tot Balzac was slegs in 1939 in brons gegiet en op die Boulevard du Montparnasse by die kruising met Boulevard Raspail geplaas. ===Ander werke=== [[Lêer:Auguste Rodin par Camille Claudel (musée Rodin) (8026456955).jpg|duimnael|left|150px|''Auguste Rodin'', 1892 deur Camille Claudel]] Die gewildheid van Rodin se bekendste beeldhouwerke neig om sy algehele kreatiewe uitset te verduister. Rodin was 'n uiters aktiewe en produktiewe kunstenaar en het duisende borsbeelde, figure, en fragmente van beeldhouwerke oor 'n tydperk van meer as vyf dekades geskep. Hy het in olieverf geskilder (veral in sy dertigs) en in waterkleure. Die Musée Rodin hou 7,000 van Rodin se drukke en tekeninge in [[kryt]] en [[houtskool]], en dertien rowwe droëpunte.<ref>Hale, 12.</ref><ref>{{cite journal|title=Early Drawings by Auguste Rodin|author=Varnedoe, Kirk|journal=The Burlington Magazine|volume=116|issue=853|date=April 1974|pages=197–204}}</ref> Hy het ook 'n enkele litograaf geproduseer. Portrette was 'n belangrike deel van Rodin se oeuvre, en het hom gehelp om aanvaarding en finansiële onafhanklikheid te verkry.<ref>Hale, 82.</ref> Sy eerste beeldhouwerk was 'n borsbeeld van sy vader in 1860, en hy het ten minste ses-en-vyftig portrette tussen 1877 en sy dood in 1917 geproduseer.<ref>{{cite journal|title=Rodin and His English Sitters|first=Marion J.|last=Hare|journal=The Burlington Magazine|volume=129|issue=1011|year=1987|pages=372–381}}</ref> Vroeë modelle het die mede-beeldhouer Jules Dalou (1883) en sy metgesel Camille Claudel (1884) ingesluit. Later, toe sy reputasie gevestig was, het Rodin borsbeelde van prominente tydgenote soos die Engelse politikus George Wyndham (1905), die Ierse dramaturg [[George Bernard Shaw]] (1906), die Sosialis en voormalige minnares van die prins van Wallis wat koning Edward VII sou word, Daisy Greville (1908),<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/26723104|title=Portraits of a lady|last=David.|first=Buttery,|date=1988|publisher=Brewin Books|isbn=0947731431|location=Studley, Warwickshire|oclc=26723104}}</ref> die Oostenrykse komponis [[Gustav Mahler]] (1909), die voormalige Argentynse president Domingo Faustino Sarmiento en die Franse staatsman Georges Clemenceau (1911) gemaak. Sy ongedateerde tekening ''Studie van 'n Staande Naak Vrou, Arms Opgehef, Hande Gekruis Bo Kop'' is een van die werke wat in 2012 uit die versameling van Cornelius Gurlitt geneem is.<ref name=spiegel>{{cite news |url=http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |title=Photo Gallery: Munich Nazi Art Stash Revealed |date=17 November 2013 |work=Spiegel |access-date=17 November 2013 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20140216050436/http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |archive-date=16 Februarie 2014 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> ==Estetiek== [[Lêer:Rodin p1070095.jpg|duimnael|'n Bekende "fragment": ''Die Lopende Man'' (1877-78)]] Rodin was a naturalis, en minder besorg oor monumentale uitdrukking as met die emosionele en karaktervolle uitdrukking van werke.<ref>{{cite news|publisher=The Times|date=14 Julie 1931|page=12|title=Art Exhibitions: Auguste Rodin}}</ref> Sodoende het Rodin afgewyk van eeue se tradisie, en weggedraai van die idealisme van die Grieke en die dekoratiewe prag van die [[Barok]] en neo-Barok bewegings. Sy beeldhouwerke het die klem op die individu geplaas en op die konkreetheid van vlees, en hy het dit reggekry om deur gedetaileerde, getekstureerde oppervlaktes die vertoning van emosies in sy werke te bewerkstellig, asook om die wisselwerking tussen lig en skadu ten toon te stel. Rodin het in 'n groter mate as sy tydgenote daarin geglo dat 'n indiwidu se karakter geopenbaar was deur sy fisiese eienskappe.<ref name="H76" /> Rodin se talent vir oppervlak-modellering het hom toegelaat om elke deel van die liggaam vir die geheel van die werk te laat praat. Die manlike passie in ''Die Denker'' word voorgestel deur die greep van sy tone op die rots, sy rigiede rug, en die differensiasie van sy hande.<ref name="morey" /> Rodin het lig gewerp op sy estetika, en in 'n gesprek oor ''Die Denker'' die volgende gesê: "Wat my Denker laat Dink is dat hy nie slegs met sy brein, met sy verwikkelde frons, met sy uitgestrekte neusvleuels en saamgeperste lippe dink nie, maar met elke spier van sy arms, rug, en bene, met sy geklemde vuiste en tone."<ref>{{cite web |url=http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |title=NGA Sculpture Galleries: Auguste Rodin |publisher=[[National Gallery of Art]], Washington, D.C. |access-date=12 Desember 2006 |format=[[Adobe Flash]] |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20061130113846/http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |archive-date=30 November 2006 <!--DASHBot--> |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Fragmentariese beeldhouwerke was vir Rodin onafhanklike werke, en hy het hulle beskou as die essensie van sy kunssinnige verklaring. Sy fragmente &nbsp;– wat miskien arms, bene of 'n kop vermis het;– het die beeldhouwerk verder verwyder van sy tradisionele rol van die daarstelling van soortgelykheid, in 'n milieu in waar vorme om hul eie onthalwe bestaan het.<ref>Hale, 69.</ref> Noemenswaardige voorbeelde is ''Die Lopende Man'', ''Meditasie Sonder Arms'', en ''Iris, Boodskapper van die Gode''. Rodin het lyding en konflik beskou as die waarmerke van moderne kuns. "Niks is regtig meer roerend as die moorddadige en opgesweepte dier, wat aan't sterf is aan onvervulde begeerte, en wat tevergeefs om genade vra ten einde sy passie te kwel."<ref name="alhadeff" /> [[Charles Baudelaire]] het hierdie temas opgeneem, en was een van Rodin se gunsteling digters. Rodin het musiek geniet, en veral die [[opera]]komponis Gluck, en het 'n boek oor Franse katedrale geskryf. Hy het 'n werk van die toe-nog onbekende [[Vincent van Gogh|Van Gogh]] besit, en het die vergete [[El Greco]] bewonder.<ref name="werner" /> ===Metode=== [[Lêer:Rodin The Shade.jpg|duimnael|''Die Skadu'', (1880-81) High Museum of Art, Atlanta]] [[Lêer:Age of bronze plaster.jpg|duimnael|regs|'n pleisterwerk van ''Die Era van Brons'']] In pleks daarvan om tradisionele akademiese posisies te kopieer, het Rodin verkies dat sy modelle op natuurlike wyse in sy studio rondbeweeg (ten spyte van hul naaktheid).<ref name="morey" /> Rodin het dikwels vinnige sketse in klei gemaak wat later verfyn was, gegiet was in pleisterwerk, en laastens gegiet was in brons or gekerf is uit marmer. Rodin se hooffokus was die bewerking van klei.<ref name="ReferenceA">Quoted in Jianou & Goldscheider, 62.</ref> George Bernard Shaw het vir 'n portret gesit en sodoende 'n idee van Rodin se tegniek verskaf: "Terwyl hy gewerk het, is 'n aantal wonderwerke bewerkstellig. Teen die einde van die eerste vyftien minute, nadat 'n voorlopige idee van die uiteindelike menslike vorm teweeggebring is, het hy deur die gebruik van sy duim 'n borsbeeld geproduseer wat so lewendig voorgekom het dat ek dit met my sou wegneem ten einde die beeldhouer van enige verdere werk daaraan te weerhou."<ref name="ReferenceA" /> Hy het die evolusie van sy borsbeeld oor die tydperk van 'n maand beskryf, deur "al die stadiums van kuns se evolusie": eerste, " 'n Bisantynse meesterstuk", dan "'n gemengde [[Bernini]]", dan 'n elegante Houdon. "Die hand van Rodin het nie gewerk soos die hand van 'n beeldhouer werk nie, maar as die werk van ''Elan Vital''. Die ''Hand van God'' is sy eie hand."<ref name="ReferenceA" /> Nadat hy sy werk in klei voltooi het, het hy gebruik gemaak van uiters bedrewe en vaardige assistente om die komposisies te bewerk in groter stukke in (insluitende enige van sy grootskaalse monumente, soos bv. ''Die Denker''), om die klei komposisies te giet in pleister of brons, en om sy marmer te kerf. Rodin se groot innovasie was om te kapitaliseer op die veelvuldige- oftewel multi-stadiums en multi-prosesse van 19de eeuse beeldhouwerk asook die tydperk se afhanklikheid van gietwerk in pleister. Aangesien klei vinnig verswak indien dit nie nat gehou word of in terra-cotta oonde geplaas word nie, het beeldhouers gipsstukke gebruik as 'n manier om die klei komposisie in stand te hou. Dit was algemene praktyk wat Rodin se tydgenote betref, en beeldhouers sou pleisterwerke uitstal met die hoop dat hulle later opdrag sou ontvang om die werke te omskep in 'n meer permanente vorm. Rodin sou egter veelvuldige gipsstukke laat maak en hulle behandel as die "rou materiale" van die beeldhouwerk, en in die proses hul dele en figure her-kombineer in nuwe komposisies in en dit nuwe name gee. Soos Rodin se praktyk ontwikkel het in die 1890's het hy meer en meer radikaal geword in sy strewe na fragmentasie, dit wil sê die kombinasie van figure op verskillende skale, en die skep van nuwe komposisies van sy vroeëre werk. 'n Voorbeeld hiervan is die opspraakwekkende ''Die Lopende Man'' (1899-1900) wat uitgestal was tydens Rodin se soloskou in 1900. Die werk bestaan uit twee beeldhouwerke van die 1870's wat Rodin in sy studio&nbsp;– gevind het- 'n gebreekte en beskadigde torso deel wat verwaarloos is, en die laer dele van 'n weergawe van sy 1878 ''Sint Johannes die Doper wat Preek'' wat hy herwerk het op 'n verminderde skaal. Rodin het sodoende 'n werk geskep, wat baie beeldhouers op daardie tydstip en daarna beskou het as een van sy sterkste en mees alleenstaande werke, ten spyte van die feit dat die voorwerp twee verskillende style verteenwoordig, twee verskillende houdings ten opsigte van "voltooiing" verteenwoordig; en kortkom aan enige poging om die arbitrêre versmelting van hierdie twee komponente weg te steek. Dit was die vryheid en kreatiwiteit waarmee Rodin hierdie praktyke &nbsp gebruik het;– saam met sy oppervlaktes met spore van sy eie insig, en met sy permissiewe houding ten opsigte liggaamlike houding, sensuele onderwerpe en nie-realistiese oppervlaktes &nbsp;– wat Rodin se herbewerking van tradisionele 19de eeuse beeldhou tegnieke-na die oorgang en prototipe vir moderne beeldhouwerk-getipeer het. ==Latere jare (1900–1917)== [[Lêer:Legros -buste de Rodin (dessin).jpg|duimnael|left|upright|'n Portret van Rodin deur sy vriend Alphonse Legros]] Teen 1900 was Rodin se artistiese reputasie verskans. Hy het blootstelling ontvang deur 'n pawiljoen van sy werk wat opgestel was naby die 1900 Wêreldskou (''Exposition Universelle'') in Parys, en hy het sodoende versoeke ontvang om borsbeelde van prominente mense te maak,<ref name="bell" /> terwyl sy assistente by die ateljee duplikate van sy werke gemaak het. Sy inkomste van portret kommissies het alleen op waarskynlik 200,000 franke per jaar gestaan.<ref>Hale, 147.</ref> Soos Rodin se faam gegroei het, het hy baie volgelinge aangetrek, insluitende die Duitse digter [[Rainer Maria Rilke]], en die skrywers [[Octave Mirbeau]], Joris-Karl Huysmans, en [[Oscar Wilde]].<ref name="apollo" /> Rilke het in 1905 en 1906 by Rodin gebly en administratiewe werk vir hom gedoen. Rilke sou later 'n lofprysing (in die vorm van 'n monograaf) oor Rodin skryf. Rodin en Beuret se beskeie landgoed in Meudon, wat in 1897 gekoop is, het as gasheer gedien vir besoekers soos Koning Eduard VII van die Verenigde Koninkryk, die danser [[Isadora Duncan]], en die klavesimbelspeler Wanda Landowska. Rodin het in 1908 na die stad getrek en die hoofvloer van die Hôtel Biron gehuur, synde 'n 18de-eeuse meenthuis. Hy het Beuret in Meudon gelos, en 'n verhouding met die Amerikaans-gebore hertogin de Choiseul begin.<ref name="julius">{{cite journal|author=Julius, Muriel|title=Human Emotion Made Tangible&nbsp;– The Work of Auguste Rodin|journal=Contemporary Review|volume=250|issue=1452|date=January 1987|page=41}}</ref> Rodin was vanaf 1910 die mentor van die Russiese beeldhouer, Moissey Kogan.<ref name=Medals>{{cite web |url=http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |title=Moissey Kogan |publisher=DGM |access-date=30 Maart 2017 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20191023151638/http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |archive-date=23 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> ==Erfenis== [[Lêer:75 - Musée Rodin - Ève au rocher, grand modèle – Auguste Rodin.jpg|duimnael|''Éve'', 1881-ca.1899 brons, Jardin des Tuileries, Parys]] [[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-R38535, Auguste Rodin.jpg|duimnael|Rodin in 1914]] [[Lêer:Musée Rodin de Meudon 04.jpg|duimnael|Rodin se graf by die Musée Rodin de Meudon]] [[Lêer:The Kiss (Auguste Rodin).JPG|right|duimnael|''[[Die Kus (Rodin beeldhouwerk)|Die Kus]]'', 1889|skakel=Special:FilePath/Kiss_Rodin.jpg]] [[Lêer:Auguste Rodin signature.jpg|alt=Artist's signature is raised above the surface of a sculpture.|duimnael|Rodin se handtekening op ''Die Denker'']] [[Lêer:Musee Rodin.jpg|duimnael|Die gronde van Musée Rodin]] [[Lêer:Philly042107-009-RodinMuseum.jpg|duimnael|Rodin Museum, Philadelphia, Pennsilvanië, VSA]] Rodin het in sy testament sy studio aan die Franse staat bemaak en toestemming aan die Franse staat verleen om sy pleisterwerke te giet. Omdat Rodin die voortbring van sy werke aangemoedig het, kom Rodin se werke in baie openbare en private versamelings voor. Die Musée Rodin was in 1916 gestig en het in 1919 sy deure geopen by die Hôtel Biron waar Rodin gewoon het. Dit hou die grootste versameling van Rodin se werke, met meer as 6000 beeldhouwerke en 7000 werke op papier. Die Franse orde ''[[Légion d'honneur]]'' het van Rodin 'n Kommandeur gemaak,<ref>[http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/leonore_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=COTE&VALUE_1=LH/2779/35 Rodin, Légion d'honneur, Ministère de la Culture et de la Communication, Léonore, Culture.gouv.fr]</ref> en hy het 'n honorêre graad van die [[Universiteit van Oxford]] ontvang. Gedurende sy leeftyd was Rodin met [[Michelangelo]] vergelyk,<ref name="alhadeff">{{cite journal|first=Albert|last= Alhadeff|title=Rodin: A Self-Portrait in the Gates of Hell|journal=The Art Bulletin|volume=48|issue=3/4|year=1966|pages=393–395|doi=10.2307/3048395|jstor=3048395}}</ref> en hy was wyd erken as die grootste kunstenaar van die era.<ref name="hunisak">{{cite journal|title=Rodin Rediscovered|first=John M.|last=Hunisak|journal=Art Journal|volume=41|year=1981|pages=370–371|doi=10.2307/776450|issue=4|jstor=776450}}</ref> In die drie dekades wat gevolg het op Rodin se dood het sy gewildheid getaan saam met die veranderende estetiese waardes.<ref name="hunisak" /> Sedert die 1950's het Rodin se reputasie weer 'n oplewing beleef;<ref name="werner">{{cite journal|author=Werner, Alfred|title=The Return of Auguste Rodin|journal=Criticism|volume=2|issue=1|year=1960|pages=48–54}}</ref> hy word beskou as die belangrikste beeldhouer van die moderne era, en was al die onderwerp van baie akademiese werk.<ref name="hunisak" /><ref name="gardner">{{cite journal|title=The Hand of Rodin|first=Albert Ten Eyck|last=Gardner|journal=The Metropolitan Museum of Art Bulletin, New Series|volume=15|issue=9|year=1957|pages=200–204|doi=10.2307/3257752|jstor=3257752}}</ref> Die aura van onvoltooidheid wat deur baie van sy werke gewek word, soos die ''Lopende Man'', het op al hoe groter wordende mate die abstrakte beeldhouvorme van die 20ste eeu beïnvloed.<ref>Taillandier, 23.</ref> Rodin het 'n antieke rol van die beeldhouwerk herstel;– naamlik om die fisiese en intellektuele krag en energie van die menslike onderwerp vas te vang<ref name="gardner" />&nbsp;– en hy het beeldhouwerk bevry van herhalende tradisionele patrone. Sodoende het Rodin die fondasie vir groter eksperimentering in die 20ste eeu verskaf. Sy gewildheid word toegeskryf aan sy emosiebelaaide verteenwoordiging van gewone mans en vroue, en aan sy vermoë om die prag en patos te vind in die menslike "dier". Sy gewildste werke, soos ''Die Kus'' en ''Die Denker'' word wyd gebruik buite die fyn kunste as simbole van menslike emosie en karakter.<ref name="grove">{{cite web|title=Rodin, (François-)Auguste(-René)|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.072591|author=Lampert, Catherine|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Om Rodin se artistiese nalatenis te eerbiedig het die [[Google]] [[soekenjin]] se [[tuisblad]] 'n [[Google Doodle]] vertoon wat ''Die Denker'' bevat het ten einde Rodin se 172ste verjaardag op 12 November 2012 te vier. Rodin het 'n reuse artistiese invloed uitgeoefen. 'n Hele generasie beeldhouers het in sy werkswinkel gestudeer. Dit het Gutzon Borglum, Antoine Bourdelle, Constantin Brancusi, Camille Claudel, Charles Despiau, Malvina Hoffman, Carl Milles, François Pompon, Rodo, Gustav Vigeland, en Clara Westhoff ingesluit, alhoewel Brancusi later Rodin se erfenis verwerp het. Rodin het ook die werke van ander beeldhouers ondersteun, insluitende Aristide Maillol<ref>{{cite web |author=Hans de Roos |url=http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |date=2004 |title=Rodin's Approach to Art |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304092747/http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |archive-date=4 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en Ivan Meštrović, wie Rodin een keer "die grootste fenomeen tussen beeldhouers" genoem het.<ref>{{cite web|website=Syracuse University Archives|title=Ivan Meštrović Papers|url=http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|date=2011|author1=Ameena Mohammad|author2=Meg Mason|lastauthoramp=yes|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150906134906/http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|archivedate=6 September 2015|df=dmy-all}}</ref> Ander beeldhouers wie se werk beskryf is as verskuldig aan Rodin sluit Joseph Csaky,<ref name="Edith Balas, 1998">[https://archive.org/details/bub_gb_0T8LAAAAIAAJ Edith Balas, 1998, ''Joseph Csaky: A Pioneer of Modern Sculpture''], Philadelphia: American Philosophical Society</ref><ref name="Guggenheim">[http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 Solomon R. Guggenheim Museum, New York, ''Joseph Csáky'', Collection Online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150920164313/http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 |date=20 September 2015 }}</ref> Alexander Archipenko, Joseph Bernard, Henri Gaudier-Brzeska, Georg Kolbe,<ref>{{cite web |website=Museum of Modern Art |url=https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |title=German Expressionism: Georg Kolbe |author=Heather Hess |date=2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20161108020512/https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |archive-date=8 November 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Wilhelm Lehmbruck, Jacques Lipchitz, [[Pablo Picasso]], Adolfo Wildt,<ref>{{cite web|website=Peggy Guggenheim Collection|title=Adolfo Wildt|url=http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|access-date=14 Mei 2019|archive-date= 8 Maart 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200308151222/http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|url-status=dead}}</ref> en Ossip Zadkine in.<ref>{{cite web|website=Musée d'Orsay|url=http://www.musee-orsay.fr/en/events/exhibitions/in-the-musee-dorsay/exhibitions-in-the-musee-dorsay-more/article/oublier-rodin-20468.html?tx_ttnews%5BbackPid%5D=649&cHash=24aea49762|title=Leaving Rodin behind? Sculpture in Paris, 1905-1914|date=2006}}</ref><ref>{{cite web |website=Musée Rodin |title=Rodin and Modernism |url=http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015044108/http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |archive-date=15 Oktober 2015 |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=14 Mei 2019 }}</ref> [[Henry Moore]] het Rodin se invloed op sy werk erken.<ref>{{cite web |website=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |date=23 Maart 2013 |title=Henry Moore talks about Rodin's irresistible influence – from the archive |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20181118130830/https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |archive-date=18 November 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Verskeie rolprente is al gemaak wat Rodin as 'n prominente karakter of teenwoordigheid bevat. Dit sluit ''Camille Claudel'', 'n 1988 rolprent waarin [[Gérard Depardieu]] die rol van Rodin speel, ''Camille Claudel 1915'' van 2013, en ''Rodin'', 'n 2017 rolprent met Vincent Lindon as Rodin, in. In 2011 het die wêreldpremiére van Boris Eifman se nuwe ballet ''Rodin'' in [[Sint-Petersburg]], Rusland plaasgevind. Die ballet is opgedra aan die lewe en werk van Auguste Rodin en Camille Claudel.<ref>{{cite web|url=http://www.eifmanballet.ru/en/repertoire/rodin|title=Rodin|work=eifmanballet.ru|accessdate=14 March 2017}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|30em}} ==Bronne== <!-- NOT FOR BIBLIOGRAPHY/FURTHER READING SUGGESTIONS.--> <!-- ITEMS LISTED HERE MUST BE USED TO WRITE AND CITE THIS ARTICLE.--> *{{Cite book|editor-last=Crone |editor-first=Rainer |editor-first2=Siegfried |editor-last2=Salzmann |title=Rodin: Eros and Creativity |publisher=Prestel |year=1992 |location=Munich |isbn=3-7913-1809-8}} *{{Cite book|last=Elsen|first=Albert E.|title=Rodin|publisher=The [[Museum of Modern Art]]|year=1963|location=New York|lccn=63014847}} *{{Cite book|last=Getsy|first=David|title=Rodin: Sex and the Making of Modern Sculpture|publisher= Yale University Press|year=2010|location=New Haven|isbn=0-300-16725-3}} *{{cite book|title=World of Rodin, 1840-1917|last=Hale|first=William Harlan|origyear=1969|year=1973|publisher=Time-Life Books|location=New York|edition=Time-Life Library of Art|lccn=70105511}} *{{Cite book|title=History of Art|last=Janson|first=H. W.|authorlink=H.W. Janson|edition=3rd|year=1986|publisher=Harry N. Abrams|location=New York|isbn=0-8109-1094-2}} *{{Cite book|title=Rodin|author1=Jianou, Ionel |author2=Goldscheider, C. |lastauthoramp=yes |year=1967|publisher=Arted, Editions d'Art|location=Paris|lccn=68084071}} *{{Cite book|last=Lampert|first=Catherine|title=Rodin: Sculpture and Drawings|publisher= Yale University Press|year=1986|location=New Haven|isbn=0-7287-0504-4}} *{{Cite book|last=Le Normand-Romain|first=Antoinette|title=The Bronzes of Rodin|publisher= Editions de la Réunion des Musées Nationaux|year=2007|location=Paris}} *{{Cite book|last=Ludovici|first=Anthony|title=Personal Reminiscences of Auguste Rodin|publisher= John Murray|year=1926|location=London}} *{{Cite book|last=Morseburg|first=Jeffrey|title=The Indefatigable Miss Hallowell|year=2010}} (Online Essay) *{{Cite book|title=Rodin|last=Taillandier|first=Yvon|year=1977|publisher=Crown Trade Paperbacks|location=New York|isbn=0-517-88378-3}} *{{Cite book|last=Tucker|first=William|title=Early Modern Sculpture|year=1974|publisher=[[Oxford University Press]]|location=New York|isbn=0-19-519773-9}} *{{Cite book|last=Weisberg|first=Gabriel|title=The Documented Image, Visions in Art History|year=1987|publisher=[[Syracuse University Press]]|location=New York|isbn=978-0815624103}} *{{Cite book|last=Rodin|first=Auguste|title=Art: Conversations with Paul Gsell|publisher= University of California Press|year=1984|location=Berkeley|isbn=0-520-05887-9}} *{{Cite book|last=[[Royal Academy of Arts]]|title=Rodin|publisher=Royal Academy of Arts|year=2006|location=London}} ==Verdere leeswerk== * Corbett, Rachel, ''You Must Change Your Life: the Story of Rainer Maria Rilke and Auguste Rodin'', New York: W. W. Norton and Company, 2016. *{{cite book|last1=Chevillot|first1=Catherine|last2=Marraud|first2=Hélène|last3=Pinet|first3=Hélène|last4=[[John Adamson (publisher)|Adamson, John]] (transl.)|first4= |title=Rodin: The Laboratory of Creation|date=November 2014|publisher=Éditions Faton|location=Dijon|isbn=9782878442007}} *{{cite book|last1=Le Normand-Romain|first1=Antoinette|title=Rodin|date=September 2014|publisher=Abbeville|location=New York|isbn=9780789212078}} *{{Cite book|last=Miller|first=Joan Vita|title= Rodin: the B. Gerald Cantor Collection |year=1986|publisher=Metropolitan Museum of Art|location=New York|isbn=9780870994432 | url=http://libmma.contentdm.oclc.org/cdm/compoundobject/collection/p15324coll10/id/99556}} * Vincent, Clare. [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm "Auguste Rodin (1840–1917)."] In ''Heilbrunn Timeline of Art History''. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000–. (October 2004) ==Eksterne skakels== * [http://www.musee-rodin.fr/ Musée Rodin, Parys] * [https://www.amisderodin.fr/en/ Friends of Rodin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190714185645/https://www.amisderodin.fr/en/ |date=14 Julie 2019 }}, vereniging van lede wat handel met alles betreffende en/of oor Auguste Rodin * [http://www.rodinmuseum.org/ Rodin Museum, Philadelphia] *[http://www.nga.gov/content/ngaweb/Collection/artist-info.2251.html#works Auguste Rodin by die Nasionale Kunsgallery] * [http://museum.stanford.edu/view/rodin.html Rodin Versameling, Stanford-universiteit] * [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm Auguste Rodin: Tydlyn van Kunsgeskiedenis] ''Metropolitan Museum of Art'' * [https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/exhibitions/2755/Rodin%3A_The_Cantor_Gift_to_The_Brooklyn_Museum?referring-q=Rodin/ Rodin Uitstalling] by die ''Brooklyn Museum'' Nov 1987- Jan 1988 * [http://www.ils.salford.ac.uk/library/resources/special/butterworth.xml#Butterworth%20Family%20Papers Korrespondensie met Walter Butterworth] gehou by die Universiteit van Salford * [http://www.publicartfund.org/view/exhibitions/5856_rodin_at_rockefeller_center Openbare kunstefonds: Rodin by die ''Rockefeller Center''] * [http://www.canal-educatif.fr/en/videos/art/2/rodin/gates-of-hell.html Dokumentêre program oor Rodin se werk] * {{Internet Archive author |sname=Auguste Rodin}} *{{cite book|title=Augusue Rodin, ''deur Ranier Marie Rilke, vertaal vanuit die Duitse taal deur Jessie Lemont en Hans Trausil''|year=1919|url=https://catalog.hathitrust.org/Record/001467617}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Rodin, Auguste}} [[Kategorie:Franse beeldhouers]] [[Kategorie:Franse drukkers]] [[Kategorie:Geboortes in 1840]] [[Kategorie:Sterftes in 1917]] gio35xpqfg0fgr4y706lbqvyef669os 2519759 2519758 2022-08-17T08:01:45Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Auguste Rodin | beeld = Auguste Rodin fotografato da Nadar nel 1891.jpg | beeldonderskrif = | beeldgrootte = 250px | geboortenaam = François-Auguste-René Rodin | geboortedatum = {{birth date|df=yes|1840|11|12}} | geboorteplek = [[Parys]], Frankryk | sterfdatum = {{death date and age|df=yes|1917|11|17|1840|11|12}} | sterfteplek = [[Meudon]], Frankryk | nasionaliteit = Frans | ouers = Marie Cheffer en Jean Baptiste Rodin | veld = Beeldhouwerk, teken | opleiding = | beïnvloed deur = | toekennings = [[Légion d'Honneur]] | werke = {{unbulleted list |''[[The Age of Bronze]] (L'age d'airain), 1877'' |''[[The Walking Man]] (L'homme qui marche)'', 1877–78 |''[[The Burghers of Calais]] (Les Bourgeois de Calais)'', 1889 |''[[The Kiss (Rodin sculpture)|The Kiss]]'', 1889 |''[[The Thinker]] (Le Penseur)'', 1902}} }} '''François Auguste René Rodin''' (* [[12 November]] [[1840]] – † [[17 November]] [[1917]]), bekend as '''Auguste Rodin''' ([[Engels]]:oʊ|ˈ|ɡ|uː|s|t|_|r|oʊ|ˈ|d|æ|n|,_|r|oʊ|ˈ|d|æ̃}}; [[Frans]]:oɡyst ʁɔdɛ̃), was 'n Franse [[beeldhouer]].<ref>{{cite news |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |title=Auguste Rodin - Art History - Oxford Bibliographies - obo |access-date=24 Maart 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190714185654/https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0018.xml |archive-date=14 Julie 2019 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Hoewel Rodin in die algemeen beskou word as die vader van moderne beeldhouwerk,<ref>William Tucker, ''Early Modern Sculpture: Rodin, Degas, Matisse, Brancusi, Picasso, Gonzalez'', 16.</ref> het hy nie deur sy werk teen die verlede probeer rebelleer nie. Hy is op 'n tradisionele wyse opgevoed, en het 'n soort vakman-benadering tot sy werk gehad, en gestrewe na akademiese erkenning,<ref name="H76">Hale, 76.</ref> hoewel hy nooit deur Parys se vooraanstaande kunsskool aanvaar is nie. Rodin het oor 'n unieke vermoë beskik om 'n ingewikkelde, abstrakte en verwikkelde oppervlak in [[klei]] te vorm. Baie van sy mees noemenswaardige beeldhouwerke is in sy leeftyd gekritiseer. Sy werke het vernaamlik gebots met die oorheersende figuratiewe beeldhoutradisies, waarin werke dekoratief, formulaïes of hoogs tematies was. Rodin se mees oorspronklike werk het afgewyk van tradisionele temas van mitologie en [[allegorie]], het die menslike liggaam met realisme gemodelleer, en het individuele karakter en fisiese eienskappe vooropgestel bo alle ander oorwegings. Rodin was sensitief oor die omstredenheid wat met sy werk gepaardgegaan het, maar het geweier om sy styl te verander. Rodin se opeenvolgende werke het egter toenemend die guns van die regering en die kunsgemeenskap geniet. Van die onverwagte realisme van sy eerste groot figuur – geïnspireer deur sy reis na Italië in 1875 – tot die onkonvensionele gedenktekens wat hy later sou skep, het Rodin se reputasie toegeneem, en het hy die oorheersende Franse beeldhouer van sy era geword. Teen 1900 was hy 'n wêreldbekende kunstenaar. Gegoede private kliënte het Rodin se werk nagejaag na sy Wêreldskou-uitstalling, en hy was vriende met verskillende hoëprofiel-intellektuele en -kunstenaars. Sy studente het Antoine Bourdelle, Camille Claudel, Constantin Brâncuși en Charles Despiau ingesluit. Hy het met sy lewenslange metgesel, Rose Beuret, in die laaste jaar van hul lewens getrou. Sy beeldhouwerke het ná sy dood in 1917 'n insinking in gewildheid beleef, maar binne 'n paar dekades was sy erfenis ongetwyfeld verseker. Rodin bly een van die min beeldhouers wat wyd bekend is buite die visuelekunste-gemeenskap. ==Biografie== ===Vormingsjare=== Rodin is in 1840 as die tweede kind van Marie Cheffer en Jean-Baptiste Rodin in [[Parys]] gebore. Die gesin was deel van die werkersklas en Rodin se vader was 'n klerk in die polisiedepartement.<ref>{{cite magazine |magazine=[[The New Yorker]] |first=Peter |last=Schjeldahl |title=The Stubborn Genius of Auguste Rodin |url=https://www.newyorker.com/magazine/2017/10/02/the-stubborn-genius-of-auguste-rodin |quote=Rodin was a child of the working class. (His father was a police clerk.) |access-date=7 Oktober 2017}}</ref> Rodin het hom grootliks self onderrig,<ref>"(François) Auguste (René) Rodin." ''International Dictionary of Art and Artists''. St. James Press, 1990. Reproduced in Biography Resource Center. Farmington Hills, Mich.: Thomson Gale. 2006.</ref> en het op die ouderdom van tien jaar begin teken. Tussen die ouderdom van 14 en 17 jaar het hy by die ''Petite École'' studeer, 'n skool wat spesialiseer in [[kuns]] en [[wiskunde]], en waar hy ook die vakke teken en skilder geneem het. Sy tekenonderwyser Horace Lecoq de Boisbaudran het daarin geglo dat die persoonlikheid van sy leerlinge eerste ontwikkel moet word sodat hulle met hul eie oë kon waarneem en uit herinnering teken, en Rodin het later in sy lewe groot waardering vir hierdie onderwyser uitgespreek.<ref>Jianou & Goldscheider, 31.</ref> Hy het by die ''Petite École'' die eerste keer kennis gemaak met Jules Dalou en Alphonse Legros. [[Lêer:Auguste Rodin, Paris, c1862 by Charles Hippolyte Aubry.jpg|duimnael|left|150px|Rodin, ongeveer 1862.]] In 1857 het Rodin 'n kleimodel van 'n metgesel aan die École des Beaux-Arts voorgelê ten einde toegang daartoe te verkry; hy het egter nie geslaag nie, en twee verdere aansoeke is ook afgekeur.<ref name="nytobit">{{cite news | title = Rodin, Famous Sculptor, Dead | work = The New York Times | page = E3 | date = 18 November 1917 }}</ref> Die toelatingsvereistes by die ''Grande École'' was nie besonders straf nie,<ref>Hale, 40.</ref> en daarom was die afkeurings groot terugslae vir die jong Rodin. Rodin se onvermoë om toegang te kry kon dalk die gevolg gewees het van die beoordelaars se Neoklasistiese smaak, terwyl Rodin opgelei is in ligte, 18de eeuse beeldhouwerk. Hy het die ''Petite École'' in 1857 verlaat, en die grootste deel van die volgende twee dekades sy brood as ambagsman verdien. Hy het in die tydperk dekoratiewe voorwerpe en argtitekturele verfraaiings gemaak. Rodin se suster Maria, wat twee jaar ouer as hy was, is in 1862 in 'n klooster aan peritonitis dood, en Rodin was oorweldig deur selfverwyt omdat hy haar aan 'n ontroue minnaar bekendgestel het. Hy het kuns die rug toegekeer en hom aangesluit by die Katolieke orde van die Kongregasie van die Allerheiligste Sakrament. Sint Pieter Juliaan Eymard, stigter en hoof van die kongregasie, het Rodin se talent herken en sy ongeskiktheid vir die orde aangevoel, en dus het hy Rodin aangemoedig om voort te gaan met sy beeldhouwerk. Rodin het teruggekeer na sy werk as versierder terwyl hy klas geloop het by die beeldhouer van dieretonele Antoine-Louis Barye. Die onderwyser se aandag aan detail en sy keurige uitbeelding van die spiere van bewegende diere het Rodin baie beïnvloed.<ref name="morey">{{cite journal|last=Morey|first=C. R.|title=The Art of Auguste Rodin|journal=The Bulletin of the College Art Association of America|volume=1|issue=4|year=1918|pages=145–154|doi=10.2307/3046338|jstor=3046338}}</ref> In 1864 het Rodin begin saamwoon met 'n jong naaldwerkster genaamd Rose Beuret (gebore in Junie 1844),<ref>{{cite web |url=http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |title=Auguste Rodin - Biography |work=rodin-web.org |access-date=14 Maart 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319123415/http://www.rodin-web.org/bio/bio_long_1.htm |archive-date=19 Maart 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> saam met wie hy vir die res van sy lewe met 'n wisselende mate van toegewydheid gewoon het. Die paartjie het 'n seun gehad met die naam Auguste-Eugène Beuret (1866–1934).<ref>Date of death from Elsen, 206.</ref> Daardie jaar het Rodin sy eerste beeldhouwerk vir 'n uitstalling aangebied en ingeskryf by die ateljee van Albert-Ernest Carrier-Belleuse, 'n suksesvolle massa-produsent van ''objets d'art''. Rodin het tot 1870 as Carrier-Belleuse se hoof-assistent gewerk en het onder meer die dekorasie van dakke, trappe en deure hanteer. Met die koms van die [[Frans-Pruisiese oorlog]] is Rodin opgeroep om in die Franse Nasionale Wag te dien, maar sy diens was van korte duur weens sy swak sig.<ref>Jianou & Goldscheider, 34.</ref> Die werk vir versierders het as gevolg van die oorlog weggekwyn, maar Rodin moes steeds sy gesin onderhou, aangesien armoede 'n voortgesette probleem vir hom was totdat hy sowat dertig jaar oud was.<ref name="tabhhj">Jianou & Goldscheider, 35.</ref> Carrier-Belleuse het hom spoedig gevra om by hom in België aan te sluit, waar hulle aan ornamentasie vir die Brusselse Aandelebeurs gewerk het. Rodin het beplan om 'n paar maande in België te bly, maar het inderdaad die volgende ses jaar buite Frankryk gewoon. Dit was 'n belangrike tydperk in sy lewe.<ref name="tabhhj" /> Hy het in die tydperk ondervinding opgedoen en vaardighede as ambagsman verwerf, maar niemand het sy kuns gesien nie. Dit het in sy werkswinkel gestaan aangesien hy nie kon bekostig om dit te giet nie. Sy verhouding met Carrier-Belleuse het intussen versleg, maar hy het ander werk in Brussel gevind, en het sommige van sy werke in kunskamers vertoon. Sy metgesel, Rose, het ook by hom aangesluit. Toe Rodin genoeg geld bymekaargemaak het, het hy Italië in 1875 twee maande lank besoek, toe hy aangetrokke gevoel het tot die werke van [[Donatello]] en [[Michelangelo]]. Hul werke het 'n diepgaande invloed gehad op sy artistiese rigting.<ref>Hale, 49–50.</ref> Rodin het gesê: "Dit is Michelangelo wat my bevry het van akademiese beeldhouwerk."<ref>Taillandier, 91.</ref> Met sy terugkeer na België, het hy begin werk aan die beeldhouwerk ''Die Era van Brons'', 'n lewensgrootte manlike figuur, waarvan die realisme die aandag op Rodin gevestig het, maar wat gelei het tot aantygings van oneerlikheid – die werk se realisme en skaal was van so 'n aard dat kritici beweer het dat hy die werk van 'n lewende model gegiet het. Baie van Rodin se latere werk was op eksplisiete wyse groter of kleiner as lewensgrootte, deels vanweë sy begeerte om die dwaasheid van sulke bewerings te weerlê. ===Artistieke onafhanklikheid=== [[Lêer:Auguste Rodin, 1884.jpg|duimnael|left|''Auguste Rodin'', [[John Singer Sargent]], 1884]] Rose Beuret en Rodin het in 1877 na Parys teruggekeer en in 'n klein woonstel aan die Linkeroewer tuisgegaan. Rodin se lewe was egter nou oorlaai met tragiek: sy moeder, wat graag wou sien dat haar seun in die huwelik tree, was dood, en Rodin se vader was blind en seniel. Rodin se skoonsuster, tante Thérèse, moes vir sy vader sorg en hom verpleeg. Rodin se elf jaar oue seun Aruguste, wie se ontwikkeling moontlik agter was, is ook in die sorg geplaas van die behulpsame Thérèse. Rodin het wesenlik sy seun vir ses jaar verlaat,<ref>Hale, 65.</ref> en sou regdeur sy lewe 'n baie beperkte verhouding met sy seun hê. Rodin se vader en sy seun het ook nou by die paartjie aangesluit in die woonstel, met Rose as die versorger. Die beweringe van vervalsing betreffende Rodin se ''Die Era van Brons'' wou ook nie gaan lê nie. Rodin het al hoe meer die geselskap van jong vroue in Parys opgesoek, en Rose het op die agtergrond gebly. Rodin het sy brood verdien deur samewerking met meer gevestigde beeldhouers aan openbare werke, soos gedenktekens en neo-barokstukke in die styl van Carpeaux.<ref name="j638">Janson, 638.</ref> Wat betref kompetisies en wedywering vir kommissies het hy modelle van [[Denis Diderot]], [[Jean-Jacques Rousseau]], en Lazare Carnot gesubmiteer, maar dit was alles tevergeefs. Hy het op sy eie tyd aan studies gewerk wat gelei het tot die skepping van sy volgende belangrike werk, ''Sint Johannes die Doper wat Preek''. [[Lêer:Camille Claudel.jpg|alt=Head and shoulders of a young, dark haired woman looking downward.|duimnael|right|180px|Camille Claudel (1864–1943)]] [[Lêer:August rodin dornac 1898.jpg|duimnael|left|250px|Rodin in sy studio.]] In 1880 het Carrier-Belleuse – nou die kunsdirekteur van die [[Sèvres|Sèvres-]] nasionale [[porselein]]<nowiki/>fabriek – Rodin 'n deeltydse werk as ontwerper aangebied. Die aanbod was deels 'n gebaar van versoening, en Rodin het dit aanvaar. Die deel van Rodin wat 18de eeuse smake en modes waardeer het, was gestimuleer, en hy hom met oorgawe gewy aan ontwerpe vir vase en tafelornamente wat die fabriek regoor Europa bekend gemaak het.<ref>Hale, 70.</ref> Die artistieke gemeenskap het sy werk waardeer, en Rodin is na die Paryse Salons genooi deur vriende soos die skrywer Léon Cladel. Tydens Rodin se vroeë verskynings by hierdie sosiale geleenthede het hy skaam en teruggetrokke voorgekom;<ref name="H71">Hale, 71.</ref> maar in sy later jare, namate sy bekendheid toegeneem het, het hy die spraaksaamheid en temperament begin openbaar waarvoor hy beter bekend was. Die Franse staatsman Leon Gambetta het sy begeerte bekend gemaak om Rodin te ontmoet, en die beeldhouer het hom beïndruk toe hulle by 'n salon ontmoet het. Gambetta het op sy beurt voorspraak vir Rodin gedoen by verskeie regeringsministers, wat waarskynlik Edmond Turquet, die Ondersekretaris van die Department van Fynkunste, ingesluit het, en vir wie Rodin uiteindelik sou ontmoet.<ref name="H71" /> Rodin se verhouding met Turquet was besonder lonend: deur hom het hy in 1880 die opdrag gekry om 'n portaal vir 'n beplande museum van dekoratiewe kunste te ontwerp. Rodin het die grootste deel van die volgende vier dekades bestee aan die uitbreiding van sy ''Hekke van die Hel'', 'n onvoltooide portaal vir 'n museum wat nooit gebou is nie. Baie van die portaal se figure het op sigself beeldhouwerke geword, insluitende Rodin se uiters bekende ''Die Denker'' en ''Die Kus''. Saam met die opdrag van die museum het 'n gratis ateljee gekom, wat aan Rodin 'n nuwe vlak van artistiese vryheid besorg het. Hy het gou opgehou om by die porseleinfabriek te werk, aangesien sy inkomste uit private opdragte verdien is.<ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1883 het Rodin ingestem om in sy afwesigheid toesig te hou oor 'n kursus vir die beeldhouer Alfred Boucher, en daar het hy die agttienjarige Camille Claudel ontmoet. Die twee het 'n passievolle maar stormagtige verhouding gehad en mekaar wedersyds op artistieke vlak beïnvloed. Claudel het Rodin as model geïnspireer en baie van sy figure is op haar gebaseer. Sy was ook 'n talentvolle beeldhouer en het hom met sy opdragte bygestaan.<ref>Verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> Hoewel Rodin besig was met ''Die Hekke van Hel'' het hy ook ander opdragte ontvang. Hy het 'n geleentheid nagejaag om 'n historiese monument vir die dorp van [[Calais]] te ontwerp. Rodin is in 1891 gekies om 'n monument te skep wat opgedra is aan die Franse skrywer [[Honoré de Balzac]]. Albei beeldhouwerke se styl was egter in stryd met die tradisionele smaak, en is met wisselende mate van afkeuring begroet deur die organisasies wat die werke aangevra het. Rodin was agter steeds besig om ondersteuning te kry van die verskillende bronne wat hom bekend gemaak het.<ref>verwysing word benodig|datum=Februarie 2019</ref> In 1889 het die Paryse Salon Rodin genooi om 'n beoordelaar te wees in sy artistieke beoordelingspaneel. Hoewel Rodin se loopbaan aan die opkom was, het sowel Claudel as Beuret ongeduldig begin raak met Rodin se "dubbele lewe". Claudel en Rodin het 'n [[wikt:atelier|atelier]] by 'n klein ou kasteel gedeel, maar Rodin het geweier om sy bande met Beuret te verbreek, synde sy lojale metgesel gedurende die "maer jare", asook die moeder van sy seun. Gedurende een afwesigheid het Rodin aan Beuret geskryf, "Ek dink daaraan hoe baie jy my moet liefgehad het om my nukke te verduur... Ek bly, in alle liefde, jou Rodin."<ref>Hale, 75.</ref> Claudel en Rodin se paaie het in 1898 geskei.<ref>{{cite web|title=(1) Camille Claudel|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.018005.1|author=Ward-Jackson, Philip|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Claudel het verskeie jare daarna 'n senuwee-ineenstorting gehad en is vir dertig jaar tot haar dood in 1943 deur haar familie in 'n inrigting vir geestesongesteldheid geplaas, ten spyte van pogings deur dokters om aan haar moeder en broer te verduidelik dat sy nie ongesteld was nie.<ref name="Scandalous Women">{{cite book|last=Kerri Mahon|first=Elizabeth|title=Scandalous Women: The Lives and Loves of History's Most Notorious Women|year=2011|publisher=Penguin Group|location=New York|isbn=9780399536458|page=279}}<!--|accessdate=3 Maart 2014--></ref> ==Werke== [[Lêer:Rodin The bronze age.jpg|alt=Life-sized nude stature of a male on a pedestal on display in a museum.|duimnael|right|150px|''Die Era van Brons'' (1877).]] [[Lêer:Brooklyn Museum - M. Auguste Rodin - Edward Steichen.jpg|duimnael|left|150px|M. Auguste Rodin - foto deur [[Edward Steichen]], ca. 1911]] In 1864 het Rodin sy eerste beeldhouwerk,''Die Man met die Gebreekte Neus'', aan die Parys Salon gesubmiteer vir 'n uitstalling. Die model was 'n bejaarde straatportier van die buurt. Die ongewone [[brons]]stuk was nie 'n tradisionele [[borsbeeld]] nie, maar in stede hiervan was die kop "afgebreek" by die nek, die neus was plat en skeef, en die agterkant van die kop was afwesig(dit het van die kleimodel afgeval tydens 'n ongeluk). Die werk het klem geplaas op tekstuur, asook op die emosionele toestand van die model; dit het die "onvoltooidheid" geïllustreer wat baie van Rodin se latere werke sou karakteriseer.<ref>Janson, 637.</ref> Die Salon het die werk verwerp. ===Vroeë figure: die inspirasie van Italië=== In Brussel het Rodin, nadat hy van Italië teruggekeer het, sy eerste volskaalse werk geskep naamlik, ''Die Era van Brons''. Die werk was gemodelleer op 'n Belgiese soldaat, en het sy inspirasie geput uit [[Michelangelo]] se ''Sterwende Slaaf'', waarop Rodin gelet het op sy besoeke aan die [[Louvre]]. Rodin het gepoog om [[Michelangelo]] se bemeestering van die menslike vorm te kombineer met sy eie sin van menslike natuur, en het sy model van alle hoeke bestudeer, op rus en in beweging. Hy het 'n leer bestyg vir bykomende perspektiewe, en het kleimodelle gemaak wat hy by kerslig bestudeer her. Die resultaat was 'n lewensgrootte, goed geproporsioneerde naakfiguur, wat op ongewone wyse met sy regterhand bo op sy kop staan, terwyl sy linkerhand aan sy linkersy is, die voorarm parallel met die liggaam. In 1877 het die werk sy buiging in Brussel gemaak, en is daarna by die Parys Salon vertoon. Die standbeeld se klaarblyklike gebrek aan 'n tema was vir kritici 'n steen des aanstoots omdat dit nòg mitologie, nòg 'n edele historiese gebeurtenis herdenk het en omdat dit nie duidelik was of Rodin wel 'n tema in gedagte gehad het nie.<ref>Hale, 50.</ref> Rodin het aanvanklik die titel ''Die Oorwonne'' aan die werk gegee, in welke vorm die linkerhand 'n spies vasgeklem het, maar hy het die spies verwyder omdat dit teen sekere hoeke die torso versper het. Na nog twee tussentydse titels, het Rodin uiteindelik die titel ''Die Era van Brons'' aan die werk gegee, wat die [[Bronstydperk]] voorstel, en in Rodin se woorde, "die man wat uit die natuur uit opstaan".<ref name="H51">Hale, 51.</ref> Later het Rodin egter gesê dat wat hy in gedagte gehad het "bloot 'n eenvoudige stuk beeldhouwerk was sonder verwysing na enige onderwerp".<ref name="H51" /> Die werk se bemeestering van vorm, lig en skadu maak dat dit so realisties daaruitsien, dat Rodin van ''Surmoulage'' beskuldig is – te wete die giet van 'n werk vanaf 'n lewende persoon se liggaam. Rodin het die bewering ontken, en aan koerante geskryf en foto's geneem van die model om te wys dat die beeldhouwerk van die model verskil het. Rodin het daarop aangedring dat 'n ondersoek gehou word, en was uiteindelik onskuldig bevind deur 'n komitee van beeldhouers. Behalwe vir die valse bewerings, het die werk ook kritici gepolariseer. Dit was skaars aanvaar vir tentoonstelling by die Parys Salon, en kritici het dit vergelyk met 'n "standbeeld van 'n slaapwandelaar" en dit " 'n baie akkurate kopie van 'n lae tipe" genoem.<ref name="H51" /> Andere het die stuk en Rodin se integriteit verdedig. Die regeringsminister Turquet het die stuk bewonder, en "Die Era van Brons" was deur die staat vir 2,200 Frank gekoop;– die prys wat dit Rodin gekos het om dit in brons te laat giet.<ref name="H51" /> [[Lêer:St-John-the-Baptist-Preaching.jpg|alt=Nude man holding is hand out, as if explaining a point.|duimnael|upright|''Sint Johannes die Doper wat preek'' (1878).]] Die tweede manlike naakfiguur, ''Sint Johannes die Doper wat preek'', was in 1878 voltooi. Rodin het probeer om nog 'n aanklag van ''surmoulage'' te vermy deur die standbeeld groter as lewensgrootte te maak: ''Sint Johannes'' is byna 6' 7" <nowiki>'' lank</nowiki> (2&nbsp;m). Terwyl ''Die Era van Brons'' staties geposisioneer is, wil dit voorkom asof ''Sint Johannes'' nadertree aan die aanskouer. Die effek word behaal, ten spyte daarvan dat beide die figuur se voete ferm op die grond geplant is-'n tegniese prestasie wat deur die meeste kontemporêre kritici opgelet is.<ref>Hale, 80.</ref> Rodin het hierdie teenstellende posisie verkies om, in sy eie woorde, "tegelykertyd... aansigte van 'n voorwerp ten toon te stel wat eintlik slegs op opeenvolgende wyse gesien kan word".<ref name="H68">Hale, 68.</ref> Ten spyte van die titel ''Sint Johannnes die Doper wat preek'' het die werk nie 'n duidelike godsdienstige tema gehad nie. Die model, 'n Italiaanse lyfeiene wat homself by Rodin se studio aangemeld het, het beskik oor 'n idiosinkratiese sin vir beweging wat Rodin wou vasvang of verewig. Rodin het gedink aan [[Johannes die Doper]], en het die assosiasie na die titel van die werk oorgedra.<ref name="H68" /> In 1880 het Rodin die werk aan die Paryse Salon gesubmiteer. Kritici was steeds meestal afwysend oor die werk, maar die stuk het derde geëindig in die Salon se kategorie vir beeldhouwerk.<ref name="H68" /> Ten spyte van die onmiddellike ontvangs van ''Sint Johannes'' en ''Die Era van Brons'', het Rodin bekendheid daardeur verwerf. Studente het hom by sy studio opgesoek, sy werk geprys, en die bewerings van ''surmoulage'' verwerp. Die artistiese gemeenskap was derhalwe nou goed bekend met die naam van Rodin. ===''Die Hekke van Hel''=== [[Lêer:Zürich - Kunsthaus - Rodin's Höllentor IMG 7384 ShiftN.jpg|alt=Ornate, bronze door panels and frame showing figures and scenes in relief.|duimnael|upright|''Die Hekke van Hel'' (onvoltooid), Kunsthaus Zürich]] 'n Opdrag om 'n ingang vir Parys se beplande Museum van Dekoratiewe Kunste te ontwerp was in 1880 aan Rodin toegeken.<ref name="j638" /> Alhoewel die museum nooit gebou was nie, het Rodin regdeur sy lewe daaraan gewerk. ''Die Hekke van Hel'' was 'n monumentale groep beeldhouwerke wat tonele uit [[Dante Alighieri|Dante]] se ''Inferno'' in hoë reliëf tentoonstel. Omdat Rodin dikwels 'n gebrek aan 'n duidelike begrip van sy groot werke gehad het, het hy daarvoor opgemaak met harde werk en 'n strewe na perfeksie.<ref name="elsen35">Elsen, 35.</ref> ''Die Hekke'' is deur Rodin uitgedink terwyl hy steeds die ''surmoulage'' kontroversie in gedagte gehad het: "...Ek het die ''Sint Johannes'' gemaak ten einde [die beweringe van gietwerk vanaf 'n model] te weerlê, maar het slegs gedeeltelik daarin geslaag. Ten einde vir eens en vir altyd te bewys dat ek net so goed soos ander beeldhouers van lewendige tonele beeldhouwerk kon doen, het ek dit my voorneme gemaak... om die beeldhouwerk op die deur van figure te maak wat kleiner as lewensgroot was."<ref name="elsen35" /> Die wette van komposisie het egter geswig voor ''Die Hekke'' se ongeordende en ongetemde tentoonstelling van Hel. Die figure en groepe in hierdie werk, synde Rodin se meditasie op die toestand van Man, is fisies en moreel geïsoleer in hul foltering.<ref name="qgzhpg">Jianou & Goldscheider, 41.</ref> ''Die Hekke van Hel'' bestaan uit honderd-ses-en-tagtig figure in sy finale figurasie.<ref name="qgzhpg" /> Baie van Rodin se bekendste beeldhouwerke het as ontwerpe of figure vir hierdie werk begin,<ref name="morey" /> soos bv. ''Die Denker'', ''Die Drie Skadu's'', en ''Die Kus'', en was slegs later voorgestel as aparte en onafhanklike werke. Ander bekende werke wat afkomstig is van ''Die Hekke'' is ''Ugolino'', ''Gevalle Karjatid wat Haar Steun Dra'', ''Fugit Amor'', ''Sy Wat Eens die Helmetmaker Se Pragtige Vrou Was'', ''Die Vallende Man'', en ''Die Verlore Seun''. [[Lêer:The Thinker, Rodin.jpg|duimnael|160px|Rodin se ''Die Denker'' (1879–1889) is een van die bekendste werke in die beeldhoukuns.]] ''Die Denker'' (oorspronklike titel, ''Die Digter'', na aanleiding van Dante) sou een van die bekendste beeldhouwerke in die wêreld word. Die oorspronklike was 'n hoë bronsstuk wat tussen 1879 en 1889 geskep is, en wat ontwerp was vir ''Die Hekke''<nowiki>'</nowiki> lintel, waarvandaan die figure sou neerkyk op Hel. Terwyl ''Die Denker'' duidelik vir Dante voorstel, is aspekte of eienskappe van die Bybelse [[Adam]], die mitologiese [[Prometheus]],<ref name="j638" /> en Rodin self aan dit toegeskryf.<ref name="bell" /><ref name="alhadeff" /> Ander waarnemers wou die klem op die klaarblyklike intellektuele tema van ''Die Denker'' wegneem, en het in stede daarvan klem geplaas op die rowwe en ongebonde fisieke en emosionele aura wat daaruit voortvloei.<ref>Taillandier, 42, 46, 48.</ref> ===''Die Burgers van Calais''=== [[Lêer:The.burg.of.calais.london.arp.750pix.jpg|alt=See adjacent text.|duimnael|''Die Burgers van Calais'' (1884–ca. 1889) in die Victoria Toring-tuine, Londen, Engeland.]] Die dorp Calais het reeds vir dekades 'n historiese monument gekontempleer, toe Rodin van die projek te hore gekom het. Hy het die opdrag nagejaag, en was geïnteresseerd in die middeleeuse motif en patriotiese tema. Die burgemeester van Calais was in die versoeking geplaas om Rodin daar en dan aan te stel toe hy besoek afgelewer het aan Rodin se studio, en die voorgenome werk was gou goedkeur, met Rodin as die argitek. Dit sou die ses inwoners van Calais gedenk wat hul lewens opgegee het om hul mede-inwoners te red. Gedurende die [[Honderdjarige Oorlog]] het die leër van Koning [[Eduard III van Engeland]] vir Calais beleër, en Eduard het bevel gegee dat die dorp se bevolking op groot skaal gedood word. Hy het egter ingestem om die bevolking te spaar, indien ses van die belangrikste burgers of inwoners na hom toe sou kom en bereid sou wees om te sterf, ontbloot en kaalvoet met toue om hul nekke. Toe die burgers hul verskyning gemaak het, het hy bevel gegee dat hulle tereggestel word, maar het hulle kwytgeskeld toe sy koningin, Philippa van Hainault, hom gesmeek het om hul lewens te spaar. ''Die Burgers van Calais'' stel die mans voor soos hulle vertrek na die koning se kamp, met sleutels vir die dorp se hekke en vesting. Rodin het in 1884 met die projek begin, geïnspireer deur die kronieke van die beleg deur Jean Froissart.<ref name="swedberg">{{cite journal|last=Swedberg|first=Richard|title=Auguste Rodin's ''The Burghers of Calais'': The Career of a Sculpture and its Appeal to Civic Heroism|journal=Theory, Culture & Society|volume=22|issue=2|pages=45–67|year=2005|doi=10.1177/0263276405051665}}</ref> Alhoewel die dorp 'n allegoriese, heroïese stuk werk, met as hooffiguur Eustache de Saint-Pierre, die oudste van die ses mans, in die vooruitsig gestel het, het Rodin die beeldhouwerk gesien as 'n studie in die verwikkelde en komplekse emosies waaraan die ses mans onderhewig was. Toe Rodin reeds vir 'n jaar met die werk besig was, was die Calais komitee nie beïndruk met sy vordering nie. Rodin het daarop sy bereidwilligheid om die projek te beëindig, eerder as om sy ontwerp te wysig ten einde die komitee se konserwatiewe verwagtinge te bevredig, bekend gemaak, maar hulle het hom aangesê om voort te gaan daarmee. In 1889 was ''Die Burgers van Calais'' die eerste keer tot algemene lof uitgestal. Dit is 'n brons beeldhouwerk wat twee ton (1,814&nbsp;kg) weeg, en die figure daarvan is 6,6&nbsp;voet (2&nbsp;m) lank.<ref name="swedberg" /> Die ses manlike figure wat daarin voorgestel word, vorm nie 'n verenigde, heroïese front nie;<ref name="apollo">{{cite journal|author=Stocker, Mark|title=A simple sculptor or an apostle of perversion?|journal=Apollo|pages=94–97|volume=164|issue=537|date=November 2006}}</ref> maar elkeen is eerder geïsoleer van sy broers, en beraadslaag en voer sy eie indiwiduele stryd met sy verwagte noodlot. Rodin het gou daarna voorgestel dat die monument se hoë voetstuk verwyder word, want hy wou die beeldhouwerk na grondvlak skuif sodat die toeskouers "tot die hart van die onderwerp kon deurdring".<ref>Hale, 117.</ref> Op grondvlak lei die figure se posisies die toeskouer reg om die werk, en suggereer op subtiele wyse hul algemene voorstuwende beweging.<ref>Hale, 115</ref> Die komitee was woedend oor die nie-tradisionele voorstel van Rodin, maar Rodin sou nie ingee nie. In 1895 het Calais daarin geslaag om ''Burgers'' in sy verkose vorm uitgestal te kry: die werk was voor 'n openbare tuin op 'n hoë platform of voetstuk geplaas, en is omring deur 'n gietyster tralie. Rodin wou dit egter naby die stadsaal sien, waar dit die publiek sou meevoer. Eers ná dit skade gely het tydens die Eerste Wêreldoorlog, en na die daaropvolgende storing daarvan en Rodin se dood, is die beeldhouwerk vertoon soos Rodin dit beplan het. Dit is een van Rodin se bekendste werke.<ref name="swedberg" /> ===Opdragte en kontroversie {{Anchor|Balzac}}=== [[Lêer:Monument to Balzac.jpg|duimnael|left|Gietwerk van ''[[Honoré de Balzac|Balzac]]'' (1891–1898) soos blootgestel in Jardin du Musée Rodin. Dieselfde standbeeld word gebruik vir die monument in Parys]] [[Lêer:Auguste Rodin portrait middle aged.jpg|duimnael|upright|Rodin in sy middeltydperk]] [[Lêer:Auguste Rodin - Monument to Victor Hugo.jpg|duimnael|Rodin in 1896 besig om te werk aan die monument aan [[Victor Hugo]] by die studio van sy assistent Henri Lebossé]] [[Lêer:Statue of BALZAC, made by RODIN, Paris.jpg|duimnael|left|Die ''Monument aan Balzac'' in Parys]] Rodin het in 1889 opdrag ontvang om 'n monument van die Franse skrywer [[Victor Hugo]] te skep. Rodin het uitvoerig gehandel met die onderwerp van ''kunstenaar en muse''. Soos baie van Rodin se openbare opdragte, was die ''Monument van Victor Hugo'' met teëstand ontvang omdat dit nie voldoen het aan konvensionele verwagtinge nie. ''[[The Times]]'', in sy kommentaar op Rodin se monument van Victor Hugo, het in 1909 gesê "daar is 'n redelikheid aanwesig in die klagte dat [Rodin se] opvattings somtyds ongeskik is tot sy medium, en in sulke gevalle ooreis hulle sy ontsaglike tegniese vermoëns".<ref>{{cite news|title=M. Rodin and French Sculpture.|publisher=The Times|date=4 October 1909|page=12}}</ref> Die 1897 pleisterwerk model is eers in 1964 in brons gegiet. Die ''Société des Gens des Lettres'', 'n Paryse organisasie van skrywers, het onmiddellik na sy dood in 1850 'n monument van die Franse romansier [[Honoré de Balzac]] beplan. Die genootskap het in 1891 aan Rodin opdrag gegee om die gedenkmonument te skep, en Rodin het jare daaraan spandeer om die konsep vir sy beeldhouwerk te ontwikkel. Dit was vir Rodin 'n uitdaging om 'n geskikte voorstelling van Balzac te vind, gegewe die outeur se mollige voorkoms. Rodin het baie studies voortgebring: portrette, vollengte, naakte figure, figure wat 'n manteljas dra, of figure in 'n kleed &nbsp;– 'n replika wat Rodin versoek het. Die uiteindelike beeldhouwerk vertoon Balzac, geklee in drapeermateriaal, kragtig-starend in die verte in, met diep gegroefde eienskappe. Rodin se bedoeling was om Balzac ten toon te stel op die oomblik wat hy 'n nuwe werk bedink<ref name="times1711">{{cite news|title=Auguste Rodin. His Sculpture And Its Aims.|publisher=The Times|date=19 November 1917|page=11}}</ref>&nbsp;– om moed, arbeid en stryd uit te druk.<ref>Hale, 136.</ref> Toe ''Balzac'' in 1898 uitgestal word, was die negatiewe reaksie nie verrassend nie.<ref name="bell">{{cite journal|last=Bell|first=Millicent|title=Auguste Rodin|journal=Raritan|volume=14|pages=1–31|year=Spring 2005}}</ref> Die ''Société'' het die werk verwerp, en die pers het [[parodie]]ë daarop gedruk. Morey (1918) het die werk gekritiseer, en gereflekteer, "daar mag 'n tyd kom, en nodeloos om te sê sal so 'n tyd kom, dat dit nie ''outre'' sal wees om 'n grootse romansier voor te stel as 'n tamaai komediant omgewe van 'n kamerjas nie, maar selfs op die gegewe dag is die indruk wat die standbeeld wek die van 'n beledeging."<ref name="morey" /> 'n Moderne kritikus dui inderdaad aan dat ''Balzac'' nie een van Rodin se meesterstukke is nie.<ref>{{cite journal|last=Schor|first=Naomi|title=Pensive Texts and Thinking Statues: Balzac with Rodin|journal=Critical Inquiry|year=2001|volume=27|issue=2|pages=239–264|doi=10.1086/449007}}</ref> Die monument het egter nog steeds in Rodin se dae sy ondersteuners gehad; 'n manifes wat Rodin ondersteun is opgetrek en geteken deur onder andere Monet, [[Debussy]], en die toekomstige Premier Georges Clemenceau.<ref>Hale, 122.</ref> In die [[BBC]]-reeks ''Civilisation'', het die geskiedkundige van kuns, [[Kenneth Clark]], die monument geprys as "die grootste beeldhouwerk van die 19de eeu, miskien, inderdaad, die grootste sedert [[Michelangelo]]."<ref>[[Civilization (TV series)|Civilization]], [[BBC]], Episode 12</ref> Eerder as om skeptici van die verdienstelikheid van die monument te oortuig, het Rodin die ''Société'' se geld vir die opdrag terugbetaal en die werk na sy tuin geskuif. Na die ondervinding het Rodin nie nog 'n openbare opdrag uitgevoer nie. Die Monument tot Balzac was slegs in 1939 in brons gegiet en op die Boulevard du Montparnasse by die kruising met Boulevard Raspail geplaas. ===Ander werke=== [[Lêer:Auguste Rodin par Camille Claudel (musée Rodin) (8026456955).jpg|duimnael|left|150px|''Auguste Rodin'', 1892 deur Camille Claudel]] Die gewildheid van Rodin se bekendste beeldhouwerke neig om sy algehele kreatiewe uitset te verduister. Rodin was 'n uiters aktiewe en produktiewe kunstenaar en het duisende borsbeelde, figure, en fragmente van beeldhouwerke oor 'n tydperk van meer as vyf dekades geskep. Hy het in olieverf geskilder (veral in sy dertigs) en in waterkleure. Die Musée Rodin hou 7,000 van Rodin se drukke en tekeninge in [[kryt]] en [[houtskool]], en dertien rowwe droëpunte.<ref>Hale, 12.</ref><ref>{{cite journal|title=Early Drawings by Auguste Rodin|author=Varnedoe, Kirk|journal=The Burlington Magazine|volume=116|issue=853|date=April 1974|pages=197–204}}</ref> Hy het ook 'n enkele litograaf geproduseer. Portrette was 'n belangrike deel van Rodin se oeuvre, en het hom gehelp om aanvaarding en finansiële onafhanklikheid te verkry.<ref>Hale, 82.</ref> Sy eerste beeldhouwerk was 'n borsbeeld van sy vader in 1860, en hy het ten minste ses-en-vyftig portrette tussen 1877 en sy dood in 1917 geproduseer.<ref>{{cite journal|title=Rodin and His English Sitters|first=Marion J.|last=Hare|journal=The Burlington Magazine|volume=129|issue=1011|year=1987|pages=372–381}}</ref> Vroeë modelle het die mede-beeldhouer Jules Dalou (1883) en sy metgesel Camille Claudel (1884) ingesluit. Later, toe sy reputasie gevestig was, het Rodin borsbeelde van prominente tydgenote soos die Engelse politikus George Wyndham (1905), die Ierse dramaturg [[George Bernard Shaw]] (1906), die Sosialis en voormalige minnares van die prins van Wallis wat koning Edward VII sou word, Daisy Greville (1908),<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/26723104|title=Portraits of a lady|last=David.|first=Buttery,|date=1988|publisher=Brewin Books|isbn=0947731431|location=Studley, Warwickshire|oclc=26723104}}</ref> die Oostenrykse komponis [[Gustav Mahler]] (1909), die voormalige Argentynse president Domingo Faustino Sarmiento en die Franse staatsman Georges Clemenceau (1911) gemaak. Sy ongedateerde tekening ''Studie van 'n Staande Naak Vrou, Arms Opgehef, Hande Gekruis Bo Kop'' is een van die werke wat in 2012 uit die versameling van Cornelius Gurlitt geneem is.<ref name=spiegel>{{cite news |url=http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |title=Photo Gallery: Munich Nazi Art Stash Revealed |date=17 November 2013 |work=Spiegel |access-date=17 November 2013 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20140216050436/http://www.spiegel.de/fotostrecke/photo-gallery-munich-nazi-art-stash-revealed-fotostrecke-103675-18.html |archive-date=16 Februarie 2014 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> ==Estetiek== [[Lêer:Rodin p1070095.jpg|duimnael|'n Bekende "fragment": ''Die Lopende Man'' (1877-78)]] Rodin was a naturalis, en minder besorg oor monumentale uitdrukking as met die emosionele en karaktervolle uitdrukking van werke.<ref>{{cite news|publisher=The Times|date=14 Julie 1931|page=12|title=Art Exhibitions: Auguste Rodin}}</ref> Sodoende het Rodin afgewyk van eeue se tradisie, en weggedraai van die idealisme van die Grieke en die dekoratiewe prag van die [[Barok]] en neo-Barok bewegings. Sy beeldhouwerke het die klem op die individu geplaas en op die konkreetheid van vlees, en hy het dit reggekry om deur gedetaileerde, getekstureerde oppervlaktes die vertoning van emosies in sy werke te bewerkstellig, asook om die wisselwerking tussen lig en skadu ten toon te stel. Rodin het in 'n groter mate as sy tydgenote daarin geglo dat 'n indiwidu se karakter geopenbaar was deur sy fisiese eienskappe.<ref name="H76" /> Rodin se talent vir oppervlak-modellering het hom toegelaat om elke deel van die liggaam vir die geheel van die werk te laat praat. Die manlike passie in ''Die Denker'' word voorgestel deur die greep van sy tone op die rots, sy rigiede rug, en die differensiasie van sy hande.<ref name="morey" /> Rodin het lig gewerp op sy estetika, en in 'n gesprek oor ''Die Denker'' die volgende gesê: "Wat my Denker laat Dink is dat hy nie slegs met sy brein, met sy verwikkelde frons, met sy uitgestrekte neusvleuels en saamgeperste lippe dink nie, maar met elke spier van sy arms, rug, en bene, met sy geklemde vuiste en tone."<ref>{{cite web |url=http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |title=NGA Sculpture Galleries: Auguste Rodin |publisher=[[National Gallery of Art]], Washington, D.C. |access-date=12 Desember 2006 |format=[[Adobe Flash]] |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20061130113846/http://www.nga.gov/collection/sculpture/flash/zone2-2.htm |archive-date=30 November 2006 <!--DASHBot--> |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Fragmentariese beeldhouwerke was vir Rodin onafhanklike werke, en hy het hulle beskou as die essensie van sy kunssinnige verklaring. Sy fragmente &nbsp;– wat miskien arms, bene of 'n kop vermis het;– het die beeldhouwerk verder verwyder van sy tradisionele rol van die daarstelling van soortgelykheid, in 'n milieu in waar vorme om hul eie onthalwe bestaan het.<ref>Hale, 69.</ref> Noemenswaardige voorbeelde is ''Die Lopende Man'', ''Meditasie Sonder Arms'', en ''Iris, Boodskapper van die Gode''. Rodin het lyding en konflik beskou as die waarmerke van moderne kuns. "Niks is regtig meer roerend as die moorddadige en opgesweepte dier, wat aan't sterf is aan onvervulde begeerte, en wat tevergeefs om genade vra ten einde sy passie te kwel."<ref name="alhadeff" /> [[Charles Baudelaire]] het hierdie temas opgeneem, en was een van Rodin se gunsteling digters. Rodin het musiek geniet, en veral die [[opera]]komponis Gluck, en het 'n boek oor Franse katedrale geskryf. Hy het 'n werk van die toe-nog onbekende [[Vincent van Gogh|Van Gogh]] besit, en het die vergete [[El Greco]] bewonder.<ref name="werner" /> ===Metode=== [[Lêer:Rodin The Shade.jpg|duimnael|''Die Skadu'', (1880-81) High Museum of Art, Atlanta]] [[Lêer:Age of bronze plaster.jpg|duimnael|regs|'n pleisterwerk van ''Die Era van Brons'']] In pleks daarvan om tradisionele akademiese posisies te kopieer, het Rodin verkies dat sy modelle op natuurlike wyse in sy studio rondbeweeg (ten spyte van hul naaktheid).<ref name="morey" /> Rodin het dikwels vinnige sketse in klei gemaak wat later verfyn was, gegiet was in pleisterwerk, en laastens gegiet was in brons or gekerf is uit marmer. Rodin se hooffokus was die bewerking van klei.<ref name="ReferenceA">Quoted in Jianou & Goldscheider, 62.</ref> George Bernard Shaw het vir 'n portret gesit en sodoende 'n idee van Rodin se tegniek verskaf: "Terwyl hy gewerk het, is 'n aantal wonderwerke bewerkstellig. Teen die einde van die eerste vyftien minute, nadat 'n voorlopige idee van die uiteindelike menslike vorm teweeggebring is, het hy deur die gebruik van sy duim 'n borsbeeld geproduseer wat so lewendig voorgekom het dat ek dit met my sou wegneem ten einde die beeldhouer van enige verdere werk daaraan te weerhou."<ref name="ReferenceA" /> Hy het die evolusie van sy borsbeeld oor die tydperk van 'n maand beskryf, deur "al die stadiums van kuns se evolusie": eerste, " 'n Bisantynse meesterstuk", dan "'n gemengde [[Bernini]]", dan 'n elegante Houdon. "Die hand van Rodin het nie gewerk soos die hand van 'n beeldhouer werk nie, maar as die werk van ''Elan Vital''. Die ''Hand van God'' is sy eie hand."<ref name="ReferenceA" /> Nadat hy sy werk in klei voltooi het, het hy gebruik gemaak van uiters bedrewe en vaardige assistente om die komposisies te bewerk in groter stukke in (insluitende enige van sy grootskaalse monumente, soos bv. ''Die Denker''), om die klei komposisies te giet in pleister of brons, en om sy marmer te kerf. Rodin se groot innovasie was om te kapitaliseer op die veelvuldige- oftewel multi-stadiums en multi-prosesse van 19de eeuse beeldhouwerk asook die tydperk se afhanklikheid van gietwerk in pleister. Aangesien klei vinnig verswak indien dit nie nat gehou word of in terra-cotta oonde geplaas word nie, het beeldhouers gipsstukke gebruik as 'n manier om die klei komposisie in stand te hou. Dit was algemene praktyk wat Rodin se tydgenote betref, en beeldhouers sou pleisterwerke uitstal met die hoop dat hulle later opdrag sou ontvang om die werke te omskep in 'n meer permanente vorm. Rodin sou egter veelvuldige gipsstukke laat maak en hulle behandel as die "rou materiale" van die beeldhouwerk, en in die proses hul dele en figure her-kombineer in nuwe komposisies in en dit nuwe name gee. Soos Rodin se praktyk ontwikkel het in die 1890's het hy meer en meer radikaal geword in sy strewe na fragmentasie, dit wil sê die kombinasie van figure op verskillende skale, en die skep van nuwe komposisies van sy vroeëre werk. 'n Voorbeeld hiervan is die opspraakwekkende ''Die Lopende Man'' (1899-1900) wat uitgestal was tydens Rodin se soloskou in 1900. Die werk bestaan uit twee beeldhouwerke van die 1870's wat Rodin in sy studio&nbsp;– gevind het- 'n gebreekte en beskadigde torso deel wat verwaarloos is, en die laer dele van 'n weergawe van sy 1878 ''Sint Johannes die Doper wat Preek'' wat hy herwerk het op 'n verminderde skaal. Rodin het sodoende 'n werk geskep, wat baie beeldhouers op daardie tydstip en daarna beskou het as een van sy sterkste en mees alleenstaande werke, ten spyte van die feit dat die voorwerp twee verskillende style verteenwoordig, twee verskillende houdings ten opsigte van "voltooiing" verteenwoordig; en kortkom aan enige poging om die arbitrêre versmelting van hierdie twee komponente weg te steek. Dit was die vryheid en kreatiwiteit waarmee Rodin hierdie praktyke &nbsp gebruik het;– saam met sy oppervlaktes met spore van sy eie insig, en met sy permissiewe houding ten opsigte liggaamlike houding, sensuele onderwerpe en nie-realistiese oppervlaktes &nbsp;– wat Rodin se herbewerking van tradisionele 19de eeuse beeldhou tegnieke-na die oorgang en prototipe vir moderne beeldhouwerk-getipeer het. ==Latere jare (1900–1917)== [[Lêer:Legros -buste de Rodin (dessin).jpg|duimnael|left|upright|'n Portret van Rodin deur sy vriend Alphonse Legros]] Teen 1900 was Rodin se artistiese reputasie verskans. Hy het blootstelling ontvang deur 'n pawiljoen van sy werk wat opgestel was naby die 1900 Wêreldskou (''Exposition Universelle'') in Parys, en hy het sodoende versoeke ontvang om borsbeelde van prominente mense te maak,<ref name="bell" /> terwyl sy assistente by die ateljee duplikate van sy werke gemaak het. Sy inkomste van portret kommissies het alleen op waarskynlik 200,000 franke per jaar gestaan.<ref>Hale, 147.</ref> Soos Rodin se faam gegroei het, het hy baie volgelinge aangetrek, insluitende die Duitse digter [[Rainer Maria Rilke]], en die skrywers [[Octave Mirbeau]], Joris-Karl Huysmans, en [[Oscar Wilde]].<ref name="apollo" /> Rilke het in 1905 en 1906 by Rodin gebly en administratiewe werk vir hom gedoen. Rilke sou later 'n lofprysing (in die vorm van 'n monograaf) oor Rodin skryf. Rodin en Beuret se beskeie landgoed in Meudon, wat in 1897 gekoop is, het as gasheer gedien vir besoekers soos Koning Eduard VII van die Verenigde Koninkryk, die danser [[Isadora Duncan]], en die klavesimbelspeler Wanda Landowska. Rodin het in 1908 na die stad getrek en die hoofvloer van die Hôtel Biron gehuur, synde 'n 18de-eeuse meenthuis. Hy het Beuret in Meudon gelos, en 'n verhouding met die Amerikaans-gebore hertogin de Choiseul begin.<ref name="julius">{{cite journal|author=Julius, Muriel|title=Human Emotion Made Tangible&nbsp;– The Work of Auguste Rodin|journal=Contemporary Review|volume=250|issue=1452|date=January 1987|page=41}}</ref> Rodin was vanaf 1910 die mentor van die Russiese beeldhouer, Moissey Kogan.<ref name=Medals>{{cite web |url=http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |title=Moissey Kogan |publisher=DGM |access-date=30 Maart 2017 |language=de |archive-url=https://web.archive.org/web/20191023151638/http://www.medaillenkunst.de/index.php?person_id=241 |archive-date=23 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> ==Erfenis== [[Lêer:75 - Musée Rodin - Ève au rocher, grand modèle – Auguste Rodin.jpg|duimnael|''Éve'', 1881-ca.1899 brons, Jardin des Tuileries, Parys]] [[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-R38535, Auguste Rodin.jpg|duimnael|Rodin in 1914]] [[Lêer:Musée Rodin de Meudon 04.jpg|duimnael|Rodin se graf by die Musée Rodin de Meudon]] [[Lêer:The Kiss (Auguste Rodin).JPG|right|duimnael|''[[Die Kus (Rodin beeldhouwerk)|Die Kus]]'', 1889|skakel=Special:FilePath/Kiss_Rodin.jpg]] [[Lêer:Auguste Rodin signature.jpg|alt=Artist's signature is raised above the surface of a sculpture.|duimnael|Rodin se handtekening op ''Die Denker'']] [[Lêer:Musee Rodin.jpg|duimnael|Die gronde van Musée Rodin]] [[Lêer:Philly042107-009-RodinMuseum.jpg|duimnael|Rodin Museum, Philadelphia, Pennsilvanië, VSA]] Rodin het in sy testament sy studio aan die Franse staat bemaak en toestemming aan die Franse staat verleen om sy pleisterwerke te giet. Omdat Rodin die voortbring van sy werke aangemoedig het, kom Rodin se werke in baie openbare en private versamelings voor. Die Musée Rodin was in 1916 gestig en het in 1919 sy deure geopen by die Hôtel Biron waar Rodin gewoon het. Dit hou die grootste versameling van Rodin se werke, met meer as 6000 beeldhouwerke en 7000 werke op papier. Die Franse orde ''[[Légion d'honneur]]'' het van Rodin 'n Kommandeur gemaak,<ref>[http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/leonore_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=COTE&VALUE_1=LH/2779/35 Rodin, Légion d'honneur, Ministère de la Culture et de la Communication, Léonore, Culture.gouv.fr]</ref> en hy het 'n honorêre graad van die [[Universiteit van Oxford]] ontvang. Gedurende sy leeftyd was Rodin met [[Michelangelo]] vergelyk,<ref name="alhadeff">{{cite journal|first=Albert|last= Alhadeff|title=Rodin: A Self-Portrait in the Gates of Hell|journal=The Art Bulletin|volume=48|issue=3/4|year=1966|pages=393–395|doi=10.2307/3048395|jstor=3048395}}</ref> en hy was wyd erken as die grootste kunstenaar van die era.<ref name="hunisak">{{cite journal|title=Rodin Rediscovered|first=John M.|last=Hunisak|journal=Art Journal|volume=41|year=1981|pages=370–371|doi=10.2307/776450|issue=4|jstor=776450}}</ref> In die drie dekades wat gevolg het op Rodin se dood het sy gewildheid getaan saam met die veranderende estetiese waardes.<ref name="hunisak" /> Sedert die 1950's het Rodin se reputasie weer 'n oplewing beleef;<ref name="werner">{{cite journal|author=Werner, Alfred|title=The Return of Auguste Rodin|journal=Criticism|volume=2|issue=1|year=1960|pages=48–54}}</ref> hy word beskou as die belangrikste beeldhouer van die moderne era, en was al die onderwerp van baie akademiese werk.<ref name="hunisak" /><ref name="gardner">{{cite journal|title=The Hand of Rodin|first=Albert Ten Eyck|last=Gardner|journal=The Metropolitan Museum of Art Bulletin, New Series|volume=15|issue=9|year=1957|pages=200–204|doi=10.2307/3257752|jstor=3257752}}</ref> Die aura van onvoltooidheid wat deur baie van sy werke gewek word, soos die ''Lopende Man'', het op al hoe groter wordende mate die abstrakte beeldhouvorme van die 20ste eeu beïnvloed.<ref>Taillandier, 23.</ref> Rodin het 'n antieke rol van die beeldhouwerk herstel;– naamlik om die fisiese en intellektuele krag en energie van die menslike onderwerp vas te vang<ref name="gardner" />&nbsp;– en hy het beeldhouwerk bevry van herhalende tradisionele patrone. Sodoende het Rodin die fondasie vir groter eksperimentering in die 20ste eeu verskaf. Sy gewildheid word toegeskryf aan sy emosiebelaaide verteenwoordiging van gewone mans en vroue, en aan sy vermoë om die prag en patos te vind in die menslike "dier". Sy gewildste werke, soos ''Die Kus'' en ''Die Denker'' word wyd gebruik buite die fyn kunste as simbole van menslike emosie en karakter.<ref name="grove">{{cite web|title=Rodin, (François-)Auguste(-René)|publisher=Grove Art Online, Oxford University Press|url=http://www.groveart.com/shared/views/article.html?section=art.072591|author=Lampert, Catherine|accessdate=19 Desember 2006}}</ref> Om Rodin se artistiese nalatenis te eerbiedig het die [[Google]] [[soekenjin]] se [[tuisblad]] 'n [[Google Doodle]] vertoon wat ''Die Denker'' bevat het ten einde Rodin se 172ste verjaardag op 12 November 2012 te vier. Rodin het 'n reuse artistiese invloed uitgeoefen. 'n Hele generasie beeldhouers het in sy werkswinkel gestudeer. Dit het Gutzon Borglum, Antoine Bourdelle, Constantin Brancusi, Camille Claudel, Charles Despiau, Malvina Hoffman, Carl Milles, François Pompon, Rodo, Gustav Vigeland, en Clara Westhoff ingesluit, alhoewel Brancusi later Rodin se erfenis verwerp het. Rodin het ook die werke van ander beeldhouers ondersteun, insluitende Aristide Maillol<ref>{{cite web |author=Hans de Roos |url=http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |date=2004 |title=Rodin's Approach to Art |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304092747/http://www.rodin-web.org/approach_art/cap18.htm |archive-date=4 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en Ivan Meštrović, wie Rodin een keer "die grootste fenomeen tussen beeldhouers" genoem het.<ref>{{cite web|website=Syracuse University Archives|title=Ivan Meštrović Papers|url=http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|date=2011|author1=Ameena Mohammad|author2=Meg Mason|lastauthoramp=yes|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150906134906/http://archives.syr.edu/collections/fac_staff/sua_mestrovic_i.htm|archivedate=6 September 2015|df=dmy-all}}</ref> Ander beeldhouers wie se werk beskryf is as verskuldig aan Rodin sluit Joseph Csaky,<ref name="Edith Balas, 1998">[https://archive.org/details/bub_gb_0T8LAAAAIAAJ Edith Balas, 1998, ''Joseph Csaky: A Pioneer of Modern Sculpture''], Philadelphia: American Philosophical Society</ref><ref name="Guggenheim">[http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 Solomon R. Guggenheim Museum, New York, ''Joseph Csáky'', Collection Online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150920164313/http://www.guggenheim.org/new-york/collections/collection-online/artists/bios/1069 |date=20 September 2015 }}</ref> Alexander Archipenko, Joseph Bernard, Henri Gaudier-Brzeska, Georg Kolbe,<ref>{{cite web |website=Museum of Modern Art |url=https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |title=German Expressionism: Georg Kolbe |author=Heather Hess |date=2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20161108020512/https://www.moma.org/collection_ge/artist.php?artist_id=3199 |archive-date=8 November 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Wilhelm Lehmbruck, Jacques Lipchitz, [[Pablo Picasso]], Adolfo Wildt,<ref>{{cite web|website=Peggy Guggenheim Collection|title=Adolfo Wildt|url=http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|access-date=14 Mei 2019|archive-date= 8 Maart 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200308151222/http://www.guggenheim-venice.it/inglese/collections/artisti/biografia.php?id_art=211|url-status=dead}}</ref> en Ossip Zadkine in.<ref>{{cite web|website=Musée d'Orsay|url=http://www.musee-orsay.fr/en/events/exhibitions/in-the-musee-dorsay/exhibitions-in-the-musee-dorsay-more/article/oublier-rodin-20468.html?tx_ttnews%5BbackPid%5D=649&cHash=24aea49762|title=Leaving Rodin behind? Sculpture in Paris, 1905-1914|date=2006}}</ref><ref>{{cite web |website=Musée Rodin |title=Rodin and Modernism |url=http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015044108/http://www.musee-rodin.fr/en/rodin/educational-files/rodin-and-modernism |archive-date=15 Oktober 2015 |url-status=dead |df=dmy-all |access-date=14 Mei 2019 }}</ref> [[Henry Moore]] het Rodin se invloed op sy werk erken.<ref>{{cite web |website=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |date=23 Maart 2013 |title=Henry Moore talks about Rodin's irresistible influence – from the archive |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20181118130830/https://www.theguardian.com/artanddesign/2013/mar/23/henry-moore-auguste-rodin-exhibition |archive-date=18 November 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Verskeie rolprente is al gemaak wat Rodin as 'n prominente karakter of teenwoordigheid bevat. Dit sluit ''Camille Claudel'', 'n 1988 rolprent waarin [[Gérard Depardieu]] die rol van Rodin speel, ''Camille Claudel 1915'' van 2013, en ''Rodin'', 'n 2017 rolprent met Vincent Lindon as Rodin, in. In 2011 het die wêreldpremiére van Boris Eifman se nuwe ballet ''Rodin'' in [[Sint-Petersburg]], Rusland plaasgevind. Die ballet is opgedra aan die lewe en werk van Auguste Rodin en Camille Claudel.<ref>{{cite web|url=http://www.eifmanballet.ru/en/repertoire/rodin|title=Rodin|work=eifmanballet.ru|accessdate=14 March 2017}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|30em}} ==Bronne== <!-- NOT FOR BIBLIOGRAPHY/FURTHER READING SUGGESTIONS.--> <!-- ITEMS LISTED HERE MUST BE USED TO WRITE AND CITE THIS ARTICLE.--> *{{Cite book|editor-last=Crone |editor-first=Rainer |editor-first2=Siegfried |editor-last2=Salzmann |title=Rodin: Eros and Creativity |publisher=Prestel |year=1992 |location=Munich |isbn=3-7913-1809-8}} *{{Cite book|last=Elsen|first=Albert E.|title=Rodin|publisher=The [[Museum of Modern Art]]|year=1963|location=New York|lccn=63014847}} *{{Cite book|last=Getsy|first=David|title=Rodin: Sex and the Making of Modern Sculpture|publisher= Yale University Press|year=2010|location=New Haven|isbn=0-300-16725-3}} *{{cite book|title=World of Rodin, 1840-1917|last=Hale|first=William Harlan|origyear=1969|year=1973|publisher=Time-Life Books|location=New York|edition=Time-Life Library of Art|lccn=70105511}} *{{Cite book|title=History of Art|last=Janson|first=H. W.|authorlink=H.W. Janson|edition=3rd|year=1986|publisher=Harry N. Abrams|location=New York|isbn=0-8109-1094-2}} *{{Cite book|title=Rodin|author1=Jianou, Ionel |author2=Goldscheider, C. |lastauthoramp=yes |year=1967|publisher=Arted, Editions d'Art|location=Paris|lccn=68084071}} *{{Cite book|last=Lampert|first=Catherine|title=Rodin: Sculpture and Drawings|publisher= Yale University Press|year=1986|location=New Haven|isbn=0-7287-0504-4}} *{{Cite book|last=Le Normand-Romain|first=Antoinette|title=The Bronzes of Rodin|publisher= Editions de la Réunion des Musées Nationaux|year=2007|location=Paris}} *{{Cite book|last=Ludovici|first=Anthony|title=Personal Reminiscences of Auguste Rodin|publisher= John Murray|year=1926|location=London}} *{{Cite book|last=Morseburg|first=Jeffrey|title=The Indefatigable Miss Hallowell|year=2010}} (Online Essay) *{{Cite book|title=Rodin|last=Taillandier|first=Yvon|year=1977|publisher=Crown Trade Paperbacks|location=New York|isbn=0-517-88378-3}} *{{Cite book|last=Tucker|first=William|title=Early Modern Sculpture|year=1974|publisher=[[Oxford University Press]]|location=New York|isbn=0-19-519773-9}} *{{Cite book|last=Weisberg|first=Gabriel|title=The Documented Image, Visions in Art History|year=1987|publisher=[[Syracuse University Press]]|location=New York|isbn=978-0815624103}} *{{Cite book|last=Rodin|first=Auguste|title=Art: Conversations with Paul Gsell|publisher= University of California Press|year=1984|location=Berkeley|isbn=0-520-05887-9}} *{{Cite book|last=[[Royal Academy of Arts]]|title=Rodin|publisher=Royal Academy of Arts|year=2006|location=London}} ==Verdere leeswerk== * Corbett, Rachel, ''You Must Change Your Life: the Story of Rainer Maria Rilke and Auguste Rodin'', New York: W. W. Norton and Company, 2016. *{{cite book|last1=Chevillot|first1=Catherine|last2=Marraud|first2=Hélène|last3=Pinet|first3=Hélène|last4=[[John Adamson (publisher)|Adamson, John]] (transl.)|first4= |title=Rodin: The Laboratory of Creation|date=November 2014|publisher=Éditions Faton|location=Dijon|isbn=9782878442007}} *{{cite book|last1=Le Normand-Romain|first1=Antoinette|title=Rodin|date=September 2014|publisher=Abbeville|location=New York|isbn=9780789212078}} *{{Cite book|last=Miller|first=Joan Vita|title= Rodin: the B. Gerald Cantor Collection |year=1986|publisher=Metropolitan Museum of Art|location=New York|isbn=9780870994432 | url=http://libmma.contentdm.oclc.org/cdm/compoundobject/collection/p15324coll10/id/99556}} * Vincent, Clare. [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm "Auguste Rodin (1840–1917)."] In ''Heilbrunn Timeline of Art History''. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000–. (October 2004) ==Eksterne skakels== * [http://www.musee-rodin.fr/ Musée Rodin, Parys] * [https://www.amisderodin.fr/en/ Friends of Rodin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190714185645/https://www.amisderodin.fr/en/ |date=14 Julie 2019 }}, vereniging van lede wat handel met alles betreffende en/of oor Auguste Rodin * [http://www.rodinmuseum.org/ Rodin Museum, Philadelphia] *[http://www.nga.gov/content/ngaweb/Collection/artist-info.2251.html#works Auguste Rodin by die Nasionale Kunsgallery] * [http://museum.stanford.edu/view/rodin.html Rodin Versameling, Stanford-universiteit] * [http://www.metmuseum.org/toah/hd/rodn/hd_rodn.htm Auguste Rodin: Tydlyn van Kunsgeskiedenis] ''Metropolitan Museum of Art'' * [https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/exhibitions/2755/Rodin%3A_The_Cantor_Gift_to_The_Brooklyn_Museum?referring-q=Rodin/ Rodin Uitstalling] by die ''Brooklyn Museum'' Nov 1987- Jan 1988 * [http://www.ils.salford.ac.uk/library/resources/special/butterworth.xml#Butterworth%20Family%20Papers Korrespondensie met Walter Butterworth] gehou by die Universiteit van Salford * [http://www.publicartfund.org/view/exhibitions/5856_rodin_at_rockefeller_center Openbare kunstefonds: Rodin by die ''Rockefeller Center''] * [http://www.canal-educatif.fr/en/videos/art/2/rodin/gates-of-hell.html Dokumentêre program oor Rodin se werk] * {{Internet Archive author |sname=Auguste Rodin}} *{{cite book|title=Augusue Rodin, ''deur Ranier Marie Rilke, vertaal vanuit die Duitse taal deur Jessie Lemont en Hans Trausil''|year=1919|url=https://catalog.hathitrust.org/Record/001467617}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Rodin, Auguste}} [[Kategorie:Franse beeldhouers]] [[Kategorie:Franse drukkers]] [[Kategorie:Geboortes in 1840]] [[Kategorie:Sterftes in 1917]] akpudjc2c6er2gz5ff62mzucuwx0uuo 0 268403 2519746 2067012 2022-08-17T07:22:38Z Rooiratel 90342 Beeld bygevoeg wikitext text/x-wiki [[Lêer:StringInstruMAPDF.JPG|duimnael|regs|Verskeie snaarinstrumente.]] '''Snaarinstrumente''' vorm 'n uitgebreide groep instrumente wat klank kan voortbring deur een of meer snare te pluk (te tokkel), te stryk of te hamer. Wanneer die snare verkort word, word die trillingsfrekwensie verhoog, wat veroorsaak dat die toon verhoog. Die snare word van uiteenlopende materiale, soos derms, perdehare, katoen, sy en metaal, vervaardig. 'n Oertipe van die snaarinstrument is die musikale boog: wanneer die gespanne snaar van-die boog losgelaat word, word ‘n geluid deur die trillings voortgebring. Hieruit het 'n instrument ontwikkel waaraan daar 'n resonator toegevoeg is ten einde die swak klank te versterk. Die resonator was 'n kokosneut of kalbas of is uit hout vervaardig. Snaarinstrumente word in die algemeen onderverdeel in tokkelinstrumente (plukinstrumente), strykinstrumente en klaviatuurinstrumente. Die eerste twee groepe word benoem volgens die manier waarop die snare bespeel word, en die derde volgens die meganisme waardeur die handeling na die snare oorgebring word. Met behulp van so 'n meganisme kan die snare getokkel (gepluk) of gehamer word. == Tokkelinstrumente == Oor die algemeen kan die tokkel- of plukinstrumente verdeel word in instrumente wat tot die siter-, die harp- en, soos die strykinstrumente, die luitagtige instrumente behoort. Luitagtige instrumente het 'n nek, wat ook as snaardraer dien en waarop die snare verkort kan word. Siteragtige instrumente het 'n doosvormige klankkas. By albei die kategorieë instrumente loop die snare ewewydig met die klankkas. By harp- en lieragtige instrumente vorm die snare oor die algemeen ʼn regte hoek met die klankkas. Luitinstrumente het 'n klankkas waarvan die diep gewelfde agterblad direk met die boblad verbind is. Luite is 'n gewilde instrument in die Ooste, waar instrumente soos byvoorbeeld die oed (Arabiese Iande), die siter ([[Indië]]) en die biwa ([[Japan]]) algemeen gebruik word. Die luit is gedurende die [[14de eeu|14e eeu]] in [[Europa]] ingevoer, waar dit gedurende die 15e en [[16de eeu|16e eeu]] tot ʼn gewilde huisinstrument ontwikkel het. Dit het bestaan uit 'n peervormige boblad, waarin 'n kunstig versierde roos (Engels " rosette"), wat as klankgat moes dien, aangebring is. Op die breë, kort nek of hals is toonriggels (wat 'n vaste indeling van 'n oktaaf kon gee en waarop die snaar verkort kon word); die nek eindig in 'n na agter gebuigde skroefkas. Die skroewe word gebruik om die snare stywer of slapper te span. 'n Bekende, klein luitagtige instrument is die mandolien, wat in die 18e eeu as die mandolina neapolitana bekend gestaan het en met behulp van 'n plektrum bespeel is. Tipies vir die mandolienmusiek is die tremolo of snelle toonherhaling. Die kitaar het 'n bo- en 'n agterblad wat deur 'n sywand verbind word. Die gedetailleerde vorm van die kitaar kom nogal baie ooreen met die vorm van strykinstrumente. Die breë nek het riggels en die staalsnare word, soos die luit, op E-A-D-G- B-E' gestem. Die kitaar kom nie dikwels in die klassieke kamermusiek voor nie, maar is ʼn gewilde instrument in die populêre musiek, tans ook in die vorm van die elektriese kitaar. Ander kitaaragtige instrumente is die banjo, die [[ukelele]] en die Russiese [[balalaika]]. Die harp het ontwikkel uit 'n boog waartussen snare van verskillende lengtes gespan is. Een punt van die boog is tot 'n resonator uitgebou. Aan die ander punt is die snare met sleutels vasgeheg. Later is die vorm verander en is dit uit twee dele opgebou: die resonansiekas en die nek loodreg daarop (hoekharp). Ten einde die spanning op die snare te verhoog, is die driehoekige vorm deur die suil vergroot en so het die raamharp ontstaan. Die eerste chromatiese harp is deur [[Vincenzo Galilei]] (ca. 1520- 1591) gebou met snare vir elke halftoon. Die instrument was moeilik om te bespeel, en gedurende die 17e en 18e eeu is daar geëksperimenteer met harpe wat diatonies gestem is en met behulp van sewe pedale bespeel kon word. Vir elke oktaaf was daar een pedaal wat die snare sodanig kon verkort dat dit 'n halftoon hoër geklink het. Aan die begin van die [[19de eeu|19e eeu]] is die stelsel van die dubbelpedaal deur [[Sebastien Erard]] (1752- 1831) verbeter en het die moderne dubbelpedaalharp ontstaan. Die snare is diatonies op C-mol gestem. Die pedale kan in twee posisies (kepe) ingedruk word: die eerste verhoog die snaar met ʼn halftoon tot C, en die tweede posisie verhoog dit weer met 'n halftoon tot C-kruis, ensovoorts. Een pedaal bedien al die C-snare van die harp, 'n tweede al die D-snare, ensovoorts. Daarom is daar sewe pedale: een vir elke trap van die diatoniese toonleer ("gewone" toonleer). == Strykinstrumente == Die strykinstrumente is jonger as die tokkelinstrumente, en 'n bewys van hulle gevorderde tegniek is die feit dat die snare met 'n strykstok "bestreel" of gestryk word, en nie met die vinger gepluk word nie. 'n Strykstok bestaan uit ʼn buigbare stuk hout waaroor perdesterthare gespan is. Die hare word met hars behandel om dit styf te maak en wanneer dit oor die snare gestryk word, ontstaan wrywing en trillings wat klank voortbring. (Die snaar word eintlik blitsvinnig deur die hare "gegryp" en "gelos" sodat trillings veroorsaak word.) Die buigsaamheid van die stok, die spanning van die hare saam met die stokvoering, die plek waar die snaar aangeraak word, die hoek waaronder dit geskied en die snelheid en krag van die aanstryking is alles faktore wat die gehalte van die klank wat voortgebring word, bepaal. Dit is moeilik om die geskiedenis van die viool tussen die van al die ou musiekinstrumente deurlopend te volg. Tot die oudste musiekinstrumente behoort die crwth (ou Keltiese lier), die gusla, die tromba marina, die vedel, die rebek en die draailier. Die vedel - familienaam vir die voorlopers van die viole - was die gewildste snaarinstrument gedurende die Laat [[Middeleeue]]. Tydens die [[Renaissance]] het 2 soorte strykinstrumente ontwikkel, naamlik viola da braccia of armviola (word op die arm onder die ken gehou) en die viola da gamba of beenviola (wat op die been of tussen die knieë gehou is). Uit die viola da braccia het die moderne viool, die altviool en die tjello ontwikkel, terwyl die kontrabas of basviool uit die viola da gamba ontwikkel het. Die instrument wat vandag nog algemeen gamba genoem word, kom wat grootte betref, baie met die tjello ooreen. Die viool is die sopraan van die vioolfamilie. Die 4 snare is in kwinte (vyfdes) gestem: G-D'-A'-E". Die viool het veral gedurende die 16e eeu in [[Italië]] bekendheid verwerf. Bekende skole van vioolbouers het ontstaan en van die instrumente wat sommige van hulle gemaak het, word vandag nog bespeel en nageboots. Belangrike sentra was in [[Brescia]] en [[Cremona]]. Veral Cremona het 'n paar groot name onder die vioolbouers opgelewer, onder andere [[Andrea Amati]] (ca. 1500-1580), [[Girolamo Amati]] (ca. 1561 - 1630), Nicola Amati (1596-1 684) en [[Antonio Stradivari]] ([[1644]]-[[1737]]). Die altviool is net soos die [[viool]] gebou, maar is effens groter en daarom het dit 'n ietwat laer en donkerder klank. Die 4 snare is in kwinte gestem: C-G-D'-A'. Die altviool het lank in die skadu van die viool, wat 'n helder klank gehad het, gestaan. Sedert die 18e eeu is daar op beperkte skaal ook solostukke vir die altviool gekomponeer. Om die klank duideliker te maak, is daar ook begin om groter instrumente te bou, byvoorbeeld die viola pomposa met 5 snare, en die viola d'amore (die krul word deur 'n cupidokoppie gevorm), wat 'n mengvorm tussen die gamba en viool is en gewoonlik 7 melodiesnare het: D-F-kruis A-D'-F'-kruis-A'-D". Daarbenewens het dit eweveel of meer resonansiesnare, wat nie bestryk word nie maar saamtril by bepaalde frekwensies van die snare wat wel bestryk word. Die [[tjello]] is die tenoor of bariton van die vioolfamilie en is een oktaaf laer as die altviool gestem. Vanweë sy grootte word hy tussen die knieë vasgehou. Vroeër is die tjello soos die gamba bespeel. [[David Popper]] (1843- 1913) het die instrument egter voorsien van 'n punt waarmee dit op die vloer kon rus. Dit het ook 'n groot invloed op die resonansie gehad. Sedert die 18e eeu het die tjello, wat voorheen slegs gebruik is om die basso continua-party in die orkes te versterk, 'n selfstandige plek in die orkes gekry en word daar in toenemende mate solomusiek voor geskryf. Die [[kontrabas]] is die enigste lid van die vioolfamilie wat die tipiese vorm van die viola da gamba het. Net soos die tjello rus die kontrabas ook op 'n punt. Die 16e-eeuse kontrabas was ʼn sessnarige instrument, gestem op E-A-D-G-C-F. Die huidige viersnarige kontrabas is op E-A-D-G gestem. Die kontrabas in die [[simfonie-orkes]] is vyfsnarig (C-E-A-D-G). Daarnaas bestaan ook 'n driesnarige kontrabas wat in [[Engeland]] in kwarte (vierdes) gestem word (A-D-G) en in [[Italië]] in kwinte (vyfdes) gestem word (G-D-A). == Klaviatuurinstrumente == By die klaviatuurinstrumente (ook klawerbord- of toetsbordinstrumente) word die snaar met behulp van 'n meganisme wat deur die klaviatuur (toetsbord) in werking gestel word, aangeslaan of gehamer. Die oudste bekende klaviatuurinstrument is die klavichord, wat op sy beurt uit die monochord, 'n snaarinstrument wat in die Griekse Oudheid en in die Middeleeue gebruik is, ontwikkel het. Die omvang van die oudste klavichords was van G-E". Vanweë sy sagte klank was dit 'n gewilde huisinstrument. 'n Klaviereffek is verkry wanneer die deksel van die doosvormige instrument toegemaak is. Vanweë sy beperkte toonreeks het die instrument se gewildheid gedurende de 18e eeu afgeneem en plek gemaak vir die klavesimbel en die klavier. Die klavesimbel, ook cembalo genoem, is verwant aan die psalterium, die eerste instrument waarop 'n toetswerking toegepas is. Die snare word gepluk (getokkel). Agter op die toets (klawer) is ʼn houtblokkie waarin 'n pennetjie bevestig is, wat dan die snaar pluk wanneer die toets (klawer) ingedruk word. Na die aanslag word die pennetjie na agter gedruk en gevolglik sal dit nie weer die snaar aanraak wanneer die toets gelos word nie. Van die bekendste klavesimbelbouers was [[Johann Heinrich Silbermann]] ([[1727]]- [[1799]]) en die familie Ruckers uit [[Antwerpen]] ([[16de eeu|16e]] en [[17de eeu|17e eeu]]). In die 18e eeu is die klavesimbel tot concertino-instrument verhef, maar moes spoedig wyk voor die klavier. Moderne klavesimbels word meestal volgens die ou modelle gebou. Sommige word van 'n paar pedale voorsien wat die verskillende registers bedien. Die klavier, wat van die klavesimbel en sy soortgenote daarin verskil dat die snare geslaan in plaas van gepluk word, het gedurende die [[18de eeu|18e eeu]] op die voorgrond getree en het sy gewildheid sedert die 19e eeu te danke aan verbeterde boutegnieke, wat groter dinamiese omvang daaraan verleen het. Die klankeffek is verkry deur die hamers met vilt te bedek. Die instrument is aanvanklik dikwels die Hammerklavier genoem. Van die eerste belangrike komponiste wat spesiaal daarvoor gekomponeer het, was [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]], byvoorbeeld sy Klaviersonate in B-mol-majeur, op. 106, wat dan ook as die ''Hammerklaviersonate'' bekend staan. Die ontwikkeling van die klavier het langs twee wee geskied, naamlik die Engelse en die Weense weg. Maar lank voordat dit die volmaaktheid bereik het wat vandag by Pleyel, Bechstein, Bluthner en Steinway (Steinweg) aangetref word, het dit eers 'n lang ontwikkelingspad gevolg. Die Engelse meganisme wat deur die firma Broadwood ontwikkel is, lê aan die moderne meganisme ten grondslag. Dit het 'n swaarder aanslag as die Weense meganisme en beskik dus ook oor meer dinamiese moontlikhede. Die belangrikste ontwikkeling in hierdie fase was die échappement, ofte wel die uitskakelaarmeganisme, wat beteken dat die hamer onmiddellik na die aanslag (slag) op of teen die snaar terugval. [[Sébastien Érard]] ([[1752]]- [[1831]]) het in [[1821]] 'n dubbeluitskakelaar ontwerp, waardeur die moontlikheid van snelle toonherhaling aansienlik vergroot is. In [[1825]] het Alpheus Babcock ʼn metaalraam gebou wat uit een stuk bestaan het, en hy het die snare oorkruis gespan (kruissnarige klavier), wat baie ruimte bespaar het. In die [[20e Eeu|20e eeu]] bestaan die klavier nog in 2 vorme. naamlik die vleuelklavier, wat in verskillende groottes, byvoorbeeld die dwergvleuel van ongeveer ½ m tot die konsertvleuel van 3 m, verkrygbaar is, en die regopklavier. Die eerste regopklavier het as die girafklavier bekend gestaan ([[18de eeu|18e eeu]]) en het ʼn vleuelvormige klankkas gehad. In die [[19de eeu|19e eeu]] is groter klaviere met reghoekige klankkaste bemark, wat deur die gebruik van kruissnaarstelsel aansienlik verklein kon word. Die moderne klaviere het deurgaans 2 en soms 3 pedale: Die regterpedaal dien om die toon aan te hou (dit voorkom dat die dempers na die aanslag weer op die snare terugval) en die linkerpedaal demp die toon (by vleuelklaviere word dan slegs 1 of 2 van die onderskeidelik 3 of 4 snare aangeslaan en by regopklaviere bring die linkerpedaal die hamers nader aan die snare, sodat die snaar met geringer momentum getref word). Die derde pedaal hou die dempers van die tone wat aangeslaan is, teen die snaar vas. Die omvang van die regopklavier is meestal van A tot A"", en by die vleuel van A tot C"". == Lees ook == * [[Kitaar]] * [[Klavier]] * [[Viool]] == Bronnelys == * Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409672, volume 26, bl. 5 - 13 {{Normdata}} [[Kategorie:Snaarinstrumente| ]] fl533queprrknfq9iph90ebolwg33zk 2519747 2519746 2022-08-17T07:22:59Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki [[Lêer:StringInstruMAPDF.JPG|duimnael|300px|regs|Verskeie snaarinstrumente.]] '''Snaarinstrumente''' vorm 'n uitgebreide groep instrumente wat klank kan voortbring deur een of meer snare te pluk (te tokkel), te stryk of te hamer. Wanneer die snare verkort word, word die trillingsfrekwensie verhoog, wat veroorsaak dat die toon verhoog. Die snare word van uiteenlopende materiale, soos derms, perdehare, katoen, sy en metaal, vervaardig. 'n Oertipe van die snaarinstrument is die musikale boog: wanneer die gespanne snaar van-die boog losgelaat word, word ‘n geluid deur die trillings voortgebring. Hieruit het 'n instrument ontwikkel waaraan daar 'n resonator toegevoeg is ten einde die swak klank te versterk. Die resonator was 'n kokosneut of kalbas of is uit hout vervaardig. Snaarinstrumente word in die algemeen onderverdeel in tokkelinstrumente (plukinstrumente), strykinstrumente en klaviatuurinstrumente. Die eerste twee groepe word benoem volgens die manier waarop die snare bespeel word, en die derde volgens die meganisme waardeur die handeling na die snare oorgebring word. Met behulp van so 'n meganisme kan die snare getokkel (gepluk) of gehamer word. == Tokkelinstrumente == Oor die algemeen kan die tokkel- of plukinstrumente verdeel word in instrumente wat tot die siter-, die harp- en, soos die strykinstrumente, die luitagtige instrumente behoort. Luitagtige instrumente het 'n nek, wat ook as snaardraer dien en waarop die snare verkort kan word. Siteragtige instrumente het 'n doosvormige klankkas. By albei die kategorieë instrumente loop die snare ewewydig met die klankkas. By harp- en lieragtige instrumente vorm die snare oor die algemeen ʼn regte hoek met die klankkas. Luitinstrumente het 'n klankkas waarvan die diep gewelfde agterblad direk met die boblad verbind is. Luite is 'n gewilde instrument in die Ooste, waar instrumente soos byvoorbeeld die oed (Arabiese Iande), die siter ([[Indië]]) en die biwa ([[Japan]]) algemeen gebruik word. Die luit is gedurende die [[14de eeu|14e eeu]] in [[Europa]] ingevoer, waar dit gedurende die 15e en [[16de eeu|16e eeu]] tot ʼn gewilde huisinstrument ontwikkel het. Dit het bestaan uit 'n peervormige boblad, waarin 'n kunstig versierde roos (Engels " rosette"), wat as klankgat moes dien, aangebring is. Op die breë, kort nek of hals is toonriggels (wat 'n vaste indeling van 'n oktaaf kon gee en waarop die snaar verkort kon word); die nek eindig in 'n na agter gebuigde skroefkas. Die skroewe word gebruik om die snare stywer of slapper te span. 'n Bekende, klein luitagtige instrument is die mandolien, wat in die 18e eeu as die mandolina neapolitana bekend gestaan het en met behulp van 'n plektrum bespeel is. Tipies vir die mandolienmusiek is die tremolo of snelle toonherhaling. Die kitaar het 'n bo- en 'n agterblad wat deur 'n sywand verbind word. Die gedetailleerde vorm van die kitaar kom nogal baie ooreen met die vorm van strykinstrumente. Die breë nek het riggels en die staalsnare word, soos die luit, op E-A-D-G- B-E' gestem. Die kitaar kom nie dikwels in die klassieke kamermusiek voor nie, maar is ʼn gewilde instrument in die populêre musiek, tans ook in die vorm van die elektriese kitaar. Ander kitaaragtige instrumente is die banjo, die [[ukelele]] en die Russiese [[balalaika]]. Die harp het ontwikkel uit 'n boog waartussen snare van verskillende lengtes gespan is. Een punt van die boog is tot 'n resonator uitgebou. Aan die ander punt is die snare met sleutels vasgeheg. Later is die vorm verander en is dit uit twee dele opgebou: die resonansiekas en die nek loodreg daarop (hoekharp). Ten einde die spanning op die snare te verhoog, is die driehoekige vorm deur die suil vergroot en so het die raamharp ontstaan. Die eerste chromatiese harp is deur [[Vincenzo Galilei]] (ca. 1520- 1591) gebou met snare vir elke halftoon. Die instrument was moeilik om te bespeel, en gedurende die 17e en 18e eeu is daar geëksperimenteer met harpe wat diatonies gestem is en met behulp van sewe pedale bespeel kon word. Vir elke oktaaf was daar een pedaal wat die snare sodanig kon verkort dat dit 'n halftoon hoër geklink het. Aan die begin van die [[19de eeu|19e eeu]] is die stelsel van die dubbelpedaal deur [[Sebastien Erard]] (1752- 1831) verbeter en het die moderne dubbelpedaalharp ontstaan. Die snare is diatonies op C-mol gestem. Die pedale kan in twee posisies (kepe) ingedruk word: die eerste verhoog die snaar met ʼn halftoon tot C, en die tweede posisie verhoog dit weer met 'n halftoon tot C-kruis, ensovoorts. Een pedaal bedien al die C-snare van die harp, 'n tweede al die D-snare, ensovoorts. Daarom is daar sewe pedale: een vir elke trap van die diatoniese toonleer ("gewone" toonleer). == Strykinstrumente == Die strykinstrumente is jonger as die tokkelinstrumente, en 'n bewys van hulle gevorderde tegniek is die feit dat die snare met 'n strykstok "bestreel" of gestryk word, en nie met die vinger gepluk word nie. 'n Strykstok bestaan uit ʼn buigbare stuk hout waaroor perdesterthare gespan is. Die hare word met hars behandel om dit styf te maak en wanneer dit oor die snare gestryk word, ontstaan wrywing en trillings wat klank voortbring. (Die snaar word eintlik blitsvinnig deur die hare "gegryp" en "gelos" sodat trillings veroorsaak word.) Die buigsaamheid van die stok, die spanning van die hare saam met die stokvoering, die plek waar die snaar aangeraak word, die hoek waaronder dit geskied en die snelheid en krag van die aanstryking is alles faktore wat die gehalte van die klank wat voortgebring word, bepaal. Dit is moeilik om die geskiedenis van die viool tussen die van al die ou musiekinstrumente deurlopend te volg. Tot die oudste musiekinstrumente behoort die crwth (ou Keltiese lier), die gusla, die tromba marina, die vedel, die rebek en die draailier. Die vedel - familienaam vir die voorlopers van die viole - was die gewildste snaarinstrument gedurende die Laat [[Middeleeue]]. Tydens die [[Renaissance]] het 2 soorte strykinstrumente ontwikkel, naamlik viola da braccia of armviola (word op die arm onder die ken gehou) en die viola da gamba of beenviola (wat op die been of tussen die knieë gehou is). Uit die viola da braccia het die moderne viool, die altviool en die tjello ontwikkel, terwyl die kontrabas of basviool uit die viola da gamba ontwikkel het. Die instrument wat vandag nog algemeen gamba genoem word, kom wat grootte betref, baie met die tjello ooreen. Die viool is die sopraan van die vioolfamilie. Die 4 snare is in kwinte (vyfdes) gestem: G-D'-A'-E". Die viool het veral gedurende die 16e eeu in [[Italië]] bekendheid verwerf. Bekende skole van vioolbouers het ontstaan en van die instrumente wat sommige van hulle gemaak het, word vandag nog bespeel en nageboots. Belangrike sentra was in [[Brescia]] en [[Cremona]]. Veral Cremona het 'n paar groot name onder die vioolbouers opgelewer, onder andere [[Andrea Amati]] (ca. 1500-1580), [[Girolamo Amati]] (ca. 1561 - 1630), Nicola Amati (1596-1 684) en [[Antonio Stradivari]] ([[1644]]-[[1737]]). Die altviool is net soos die [[viool]] gebou, maar is effens groter en daarom het dit 'n ietwat laer en donkerder klank. Die 4 snare is in kwinte gestem: C-G-D'-A'. Die altviool het lank in die skadu van die viool, wat 'n helder klank gehad het, gestaan. Sedert die 18e eeu is daar op beperkte skaal ook solostukke vir die altviool gekomponeer. Om die klank duideliker te maak, is daar ook begin om groter instrumente te bou, byvoorbeeld die viola pomposa met 5 snare, en die viola d'amore (die krul word deur 'n cupidokoppie gevorm), wat 'n mengvorm tussen die gamba en viool is en gewoonlik 7 melodiesnare het: D-F-kruis A-D'-F'-kruis-A'-D". Daarbenewens het dit eweveel of meer resonansiesnare, wat nie bestryk word nie maar saamtril by bepaalde frekwensies van die snare wat wel bestryk word. Die [[tjello]] is die tenoor of bariton van die vioolfamilie en is een oktaaf laer as die altviool gestem. Vanweë sy grootte word hy tussen die knieë vasgehou. Vroeër is die tjello soos die gamba bespeel. [[David Popper]] (1843- 1913) het die instrument egter voorsien van 'n punt waarmee dit op die vloer kon rus. Dit het ook 'n groot invloed op die resonansie gehad. Sedert die 18e eeu het die tjello, wat voorheen slegs gebruik is om die basso continua-party in die orkes te versterk, 'n selfstandige plek in die orkes gekry en word daar in toenemende mate solomusiek voor geskryf. Die [[kontrabas]] is die enigste lid van die vioolfamilie wat die tipiese vorm van die viola da gamba het. Net soos die tjello rus die kontrabas ook op 'n punt. Die 16e-eeuse kontrabas was ʼn sessnarige instrument, gestem op E-A-D-G-C-F. Die huidige viersnarige kontrabas is op E-A-D-G gestem. Die kontrabas in die [[simfonie-orkes]] is vyfsnarig (C-E-A-D-G). Daarnaas bestaan ook 'n driesnarige kontrabas wat in [[Engeland]] in kwarte (vierdes) gestem word (A-D-G) en in [[Italië]] in kwinte (vyfdes) gestem word (G-D-A). == Klaviatuurinstrumente == By die klaviatuurinstrumente (ook klawerbord- of toetsbordinstrumente) word die snaar met behulp van 'n meganisme wat deur die klaviatuur (toetsbord) in werking gestel word, aangeslaan of gehamer. Die oudste bekende klaviatuurinstrument is die klavichord, wat op sy beurt uit die monochord, 'n snaarinstrument wat in die Griekse Oudheid en in die Middeleeue gebruik is, ontwikkel het. Die omvang van die oudste klavichords was van G-E". Vanweë sy sagte klank was dit 'n gewilde huisinstrument. 'n Klaviereffek is verkry wanneer die deksel van die doosvormige instrument toegemaak is. Vanweë sy beperkte toonreeks het die instrument se gewildheid gedurende de 18e eeu afgeneem en plek gemaak vir die klavesimbel en die klavier. Die klavesimbel, ook cembalo genoem, is verwant aan die psalterium, die eerste instrument waarop 'n toetswerking toegepas is. Die snare word gepluk (getokkel). Agter op die toets (klawer) is ʼn houtblokkie waarin 'n pennetjie bevestig is, wat dan die snaar pluk wanneer die toets (klawer) ingedruk word. Na die aanslag word die pennetjie na agter gedruk en gevolglik sal dit nie weer die snaar aanraak wanneer die toets gelos word nie. Van die bekendste klavesimbelbouers was [[Johann Heinrich Silbermann]] ([[1727]]- [[1799]]) en die familie Ruckers uit [[Antwerpen]] ([[16de eeu|16e]] en [[17de eeu|17e eeu]]). In die 18e eeu is die klavesimbel tot concertino-instrument verhef, maar moes spoedig wyk voor die klavier. Moderne klavesimbels word meestal volgens die ou modelle gebou. Sommige word van 'n paar pedale voorsien wat die verskillende registers bedien. Die klavier, wat van die klavesimbel en sy soortgenote daarin verskil dat die snare geslaan in plaas van gepluk word, het gedurende die [[18de eeu|18e eeu]] op die voorgrond getree en het sy gewildheid sedert die 19e eeu te danke aan verbeterde boutegnieke, wat groter dinamiese omvang daaraan verleen het. Die klankeffek is verkry deur die hamers met vilt te bedek. Die instrument is aanvanklik dikwels die Hammerklavier genoem. Van die eerste belangrike komponiste wat spesiaal daarvoor gekomponeer het, was [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]], byvoorbeeld sy Klaviersonate in B-mol-majeur, op. 106, wat dan ook as die ''Hammerklaviersonate'' bekend staan. Die ontwikkeling van die klavier het langs twee wee geskied, naamlik die Engelse en die Weense weg. Maar lank voordat dit die volmaaktheid bereik het wat vandag by Pleyel, Bechstein, Bluthner en Steinway (Steinweg) aangetref word, het dit eers 'n lang ontwikkelingspad gevolg. Die Engelse meganisme wat deur die firma Broadwood ontwikkel is, lê aan die moderne meganisme ten grondslag. Dit het 'n swaarder aanslag as die Weense meganisme en beskik dus ook oor meer dinamiese moontlikhede. Die belangrikste ontwikkeling in hierdie fase was die échappement, ofte wel die uitskakelaarmeganisme, wat beteken dat die hamer onmiddellik na die aanslag (slag) op of teen die snaar terugval. [[Sébastien Érard]] ([[1752]]- [[1831]]) het in [[1821]] 'n dubbeluitskakelaar ontwerp, waardeur die moontlikheid van snelle toonherhaling aansienlik vergroot is. In [[1825]] het Alpheus Babcock ʼn metaalraam gebou wat uit een stuk bestaan het, en hy het die snare oorkruis gespan (kruissnarige klavier), wat baie ruimte bespaar het. In die [[20e Eeu|20e eeu]] bestaan die klavier nog in 2 vorme. naamlik die vleuelklavier, wat in verskillende groottes, byvoorbeeld die dwergvleuel van ongeveer ½ m tot die konsertvleuel van 3 m, verkrygbaar is, en die regopklavier. Die eerste regopklavier het as die girafklavier bekend gestaan ([[18de eeu|18e eeu]]) en het ʼn vleuelvormige klankkas gehad. In die [[19de eeu|19e eeu]] is groter klaviere met reghoekige klankkaste bemark, wat deur die gebruik van kruissnaarstelsel aansienlik verklein kon word. Die moderne klaviere het deurgaans 2 en soms 3 pedale: Die regterpedaal dien om die toon aan te hou (dit voorkom dat die dempers na die aanslag weer op die snare terugval) en die linkerpedaal demp die toon (by vleuelklaviere word dan slegs 1 of 2 van die onderskeidelik 3 of 4 snare aangeslaan en by regopklaviere bring die linkerpedaal die hamers nader aan die snare, sodat die snaar met geringer momentum getref word). Die derde pedaal hou die dempers van die tone wat aangeslaan is, teen die snaar vas. Die omvang van die regopklavier is meestal van A tot A"", en by die vleuel van A tot C"". == Lees ook == * [[Kitaar]] * [[Klavier]] * [[Viool]] == Bronnelys == * Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409672, volume 26, bl. 5 - 13 {{Normdata}} [[Kategorie:Snaarinstrumente| ]] my7api02swicsbo6p5kn3t1fl4guoil 0 279114 2519608 2145358 2022-08-16T12:38:21Z Vysotsky 47042 #WPWP wikitext text/x-wiki {{Weesbladsy}} {{Inligtingskas Akteur | Naam = Witta Pohl | Beeld = Wittapohl.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum|1937|11|1}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Duitsland|Duits]] | Sterfdatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1937|11|1|2011|4|4}} | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Aktrise | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0688360 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Witta Pohl''' (1 November 1937 – 4 April 2011) was 'n [[Duitsland|Duitse]] aktrise. Sy was bekend vir haar rolle in die rolprente ''Supermarkt'' (1974) en ''Group Portrait with a Lady'' (1977), en in die televisiereeks ''Diese Drombuschs'' (1983). == Filmografie == === Rolprente === * 1974: ''Supermarkt'' * 1977: ''Group Portrait with a Lady'' === Televisiereekse === * 1969: ''Ein Jahr ohne Sonntag'' * 1970: ''Der Fall von nebenan'' * 1981: ''Die Laurents'' * 1981: ''Einfach Lamprecht'' * 1981: ''Frau über vierzig'' * 1983: ''Diese Drombuschs'' * 1983: ''Uta'' * 1983: ''Köberle kommt'' * 1984: ''Die Lehmanns'' * 1997: ''Happy Birthday'' * 2001: ''Jenny & Co.'' === Televisierolprente === * 1966: ''Der Scheiterhaufen'' * 1968: ''Über den Gehorsam. Szenen aus Deutschland, wo die Unterwerfung des eigenen Willens unter einen fremden als Tugend gilt'' * 1973: ''Nerze nachts am Straßenrand'' * 1975: ''Stumme Zeugen'' * 1975: ''Evas Rippe'' * 1976: ''Ein herrlicher Tag'' * 1978: ''Dr. Katzenbergers Badereise'' * 1978: ''Kinderparty'' * 1979: ''Der Führerschein'' * 1979: ''Der Abschlußtag'' * 1980: ''Der Urlaub'' * 1981: ''Kudenow oder An fremden Wassern weinen'' * 1981: ''Quartett bei Claudia'' * 1982: ''Der Zubringer'' * 1985: ''Der Hochzeitstag'' * 1985: ''Der Hund im Computer'' * 1985: ''Großer Bahnhof - Hilfe! Die Franzosen kommen'' * 1986: ''Eine Schülerliebe'' * 1986: ''Das Mord-Menü'' * 1988: ''Michas Flucht'' * 2000: ''Alle Kinder brauchen Liebe'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0688360|Witta Pohl}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Pohl, Witta}} [[Kategorie:Geboortes in 1937]] [[Kategorie:Sterftes in 2011]] [[Kategorie:Duitse aktrises van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Duitse aktrises van die 21ste eeu]] 8htmyfn1mgz1r7swzuld92cm7jcba4w 0 286491 2519704 2488024 2022-08-16T21:10:02Z Aliwal2012 39067 rooi saadjie na [[Ukraine International Airlines]] wikitext text/x-wiki '''Ukraine International Airlines Vlug 752 (PS752)''' was 'n geskeduleerde internasionale [[passasiersvliegtuig|passasiersvlug]] van [[Teheran]] na [[Kijif]], bedryf deur [[Ukraine International Airlines]]. Op [[8 Januarie]] [[2020]] is die [[Boeing 737|Boeing 737-800]] wat die roete bedien deur gewapende magte van die [[Iran|Islamitiese Republiek van Iran]] afgeskiet, kort nadat dit opgestyg het vanaf die Internasionale Iman Khomeini Lughawe in Teheran.<ref>{{cite web |url=https://www.nytimes.com/2020/01/10/world/middleeast/missile-iran-plane-crash.html |title=Iran Says It Unintentionally Shot Down Ukrainian Airliner |date=10 Januarie 2020 |publisher=[[New York Times]] |access-date=10 Januarie 2020 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200612211535/https://www.nytimes.com/2020/01/10/world/middleeast/missile-iran-plane-crash.html |archive-date=12 Junie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref name="reuters-7-jan2">{{cite web |url=https://www.reuters.com/article/us-iran-crash/ukrainian-airplane-with-180-aboard-crashes-in-iran-fars-idUSKBN1Z70EL |title=Ukrainian airplane with 180 aboard crashes in Iran: Fars |date=8 Januarie 2020 |publisher=[[Reuters]] |access-date=8 Januarie 2020 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200529070229/https://www.reuters.com/article/us-iran-crash/ukrainian-airplane-with-180-aboard-crashes-in-iran-fars-idUSKBN1Z70EL |archive-date=29 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref name="aj-8-jan2">{{cite web |url=https://www.aljazeera.com/news/2020/01/ukrainian-airliner-crashes-tehran-iranian-media-200108032720868.html |title=Ukrainian airliner crashes near Tehran: Iranian media |date=8 Januarie 2020 |publisher=[[Al Jazeera]] |access-date=8 Januarie 2020 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200108034517/https://www.aljazeera.com/news/2020/01/ukrainian-airliner-crashes-tehran-iranian-media-200108032720868.html |archive-date=8 Januarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Al 176 passasiers en bemanning is dood, wat dit die dodelikste lugvaartramp in meer as 'n dekade op [[Iran]]se grondgebied maak. Die voorval was die eerste noodlottige lugvaartvoorval vir die Ukraine International Airlines sedert die aanvang van hul werksaamhede in 1992.<ref name="Telegraph">{{cite news |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2020/01/08/iran-plane-crash-170-passengers-feared-dead-ukraine-boeing-737/ |title=Iran plane crash: All 176 passengers killed as Ukraine Boeing 737 crashes near Tehran |last1=Oliphant |first1=Roland |date=8 Januarie 2020 |newspaper=The Telegraph |access-date=8 Januarie 2020 |last2=Mendick |first2=Robert |last3=Nicholls |first3=Dominic |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200108054218/https://www.telegraph.co.uk/news/2020/01/08/iran-plane-crash-170-passengers-feared-dead-ukraine-boeing-737/ |archive-date=8 Januarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Aanvanklik het die Iranse owerhede ontken dat hulle die vliegtuig afgeskiet het en aantygings daarvan as "sielkundige oorlogvoering" afgemaak en gemeld dat daar 'n tegniese fout met die vliegtuig was. Na die aanvanklike verklaring van Iran het die owerhede in die [[Oekraïne]] gesê dat die afskiet van die vliegtuig een van hul "belangrikste werksteorieë" was.<ref name="BBC510552192">{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-51055219 |title=Iran Plane Crash: Western Powers Suggest Missile Downed Jet |publisher=BBC News Online |access-date=9 Januarie 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200109173335/https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-51055219 |archive-date=9 Januarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.aljazeera.com/news/2020/01/ukraine-iranian-missile-hit-unconfirmed-200110110317509.html |title=Zelenskyy: Claims Iran missile downed Ukraine plane 'unconfirmed' |last=Mirovalev |first=Mansur |date=10 Januarie 2020 |newspaper=Al Jazeera |access-date=10 Januarie 2020 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200404200817/https://www.aljazeera.com/news/2020/01/ukraine-iranian-missile-hit-unconfirmed-200110110317509.html |archive-date=4 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Amerikaanse, Kanadese en Britse amptenare het gesê dat hulle glo dat die [[vliegtuig]] afgeskiet is deur 'n [[Tor-M1]]-grond-tot-lug-missiel wat deur Iran gelanseer is.<ref name="cnbc01092">{{cite web |url=https://www.cnbc.com/2020/01/09/trump-says-he-has-doesnt-believe-the-boeing-plane-crash-in-iran-was-due-to-mechanical-error.html |title=Iran missile shot down Ukraine-bound Boeing airliner, officials say |work=CNBC |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200424160246/https://www.cnbc.com/2020/01/09/trump-says-he-has-doesnt-believe-the-boeing-plane-crash-in-iran-was-due-to-mechanical-error.html |archive-date=24 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die Kanadese eerste minister, [[Justin Trudeau]], het gesê dat [[Kanada]] se eie intelligensie sowel as bewyse deur Amerikaanse intelligensie-agentskappe voorgestel het dat die vliegtuig afgeskiet is.<ref name="Trudeau">{{cite web |url=https://www.cbc.ca/news/politics/champagne-iran-plane-crash-1.5420398 |title=Trudeau says evidence suggests Iranian missile brought down Ukrainian flight |last=Tunney |first=Catharine |date=9 Januarie 2020 |website=cbc.ca |publisher=CBC Canada |access-date=9 Januarie 2020 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200420121912/https://www.cbc.ca/news/politics/champagne-iran-plane-crash-1.5420398 |archive-date=20 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Iran het op 11 Januarie erken dat hy die vliegtuig afgeskiet het weens menslike foute omdat hul weermag die vliegtuig verkeerdelik aangesien het as 'n "vyandige teiken".<ref>{{cite news |url=https://apnews.com/21f4a92a2dfbc38581719664bdf6f38e |title=Under pressure, Iran admits it shot down jetliner by mistake |work=Associated Press |first1=Nasser |last1=Karimi |first2=Joseph |last2=Krauss |date=11 Januarie 2020 |access-date=11 Januarie 2020 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200621230759/https://apnews.com/21f4a92a2dfbc38581719664bdf6f38e |archive-date=21 Junie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die voorval het plaasgevind gedurende 'n tydperk van toenemende spanning tussen die [[Verenigde State]] en Iran, na 'n [[Bagdad Internasionale Lughawe-teikenaanval van 2020|hommeltuigaanval]] wat die Iranese generaal-majoor [[Qasem Soleimani]] doodgemaak het en 'n reeks vergeldingsaanvalle van ballistiese missielle deur Iran op Amerikaanse troepe in [[Irak]].<ref>{{cite web |url=https://www.plymouthherald.co.uk/news/uk-world-news/three-britons-killed-iran-plane-3716135 |title=Three Britons killed in Iran plane crash |last=Hooper |first=Ryan |last2=Channon |first2=Max |date=8 Januarie 2020 |website=plymouthherald |access-date=10 Januarie 2020 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200111085245/https://www.plymouthherald.co.uk/news/uk-world-news/three-britons-killed-iran-plane-3716135 |archive-date=11 Januarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Dit is voorafgegaan deur 'n bevel van die Verenigde State dat alle Amerikaanse burgerlike vliegtuie die Iranse lugruim moet vermy en is gevolg deur verskeie ander nasies en [[lugredery]]e wat ook hul vliegtuie beveel het om Iran se lugruim te vermy.<ref>{{cite web |url=https://www.businessinsider.com/ukraine-iran-plane-crash-airlines-airspace-avoid-iraq-persian-gulf-2020-1 |title=Airlines are avoiding airspace near Iran and Iraq after a passenger plane was reportedly shot down |last=Slotnick |first=David |website=Business Insider |access-date=10 Januarie 2020 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200212155000/https://www.businessinsider.com/ukraine-iran-plane-crash-airlines-airspace-avoid-iraq-persian-gulf-2020-1 |archive-date=12 Februarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |url=https://thehill.com/policy/transportation/477376-ukraine-bans-all-flights-from-iranian-airspace-following-crash |title=Ukraine bans all flights from Iranian airspace following crash |last=Bowden |first=John |date=8 Januarie 2020 |website=TheHill |access-date=10 Januarie 2020 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200601011011/https://thehill.com/policy/transportation/477376-ukraine-bans-all-flights-from-iranian-airspace-following-crash |archive-date=1 Junie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings|3}} {{en-vertaal|Ukraine International Airlines Flight 752}} [[Kategorie:Vliegongelukke]] 7w7y8184ugq5lqoasihll0yl8rloq2q 0 287332 2519728 2137064 2022-08-17T05:59:30Z CommonsDelinker 1161 "Michelethomasnatashabordizzo.jpg" is verwyder omdat dit in Commons deur [[commons:User:Fitindia|Fitindia]] verwyder is omrede: No permission since 9 August 2022 wikitext text/x-wiki {{Weesbladsy}} {{Inligtingskas Akteur | Naam = Natasha Liu Bordizzo | Beeld = | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1994|8|25}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Australië|Australies]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Aktrise | Aktiewe jare = 2015–nou | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 6812060 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Natasha Liu Bordizzo''' (gebore 25 Augustus 1994) is 'n [[Australië|Australiese]] aktrise. Sy is bekend vir haar rolle in die rolprente ''Crouching Tiger, Hidden Dragon: Sword of Destiny'' (2016), ''Hotel Mumbai'' (2018), en ''Detective Chinatown 2'' (2018). == Filmografie == === Rolprente === * 2016: ''Crouching Tiger, Hidden Dragon: Sword of Destiny'' * 2018: ''Hotel Mumbai'' * 2018: ''Detective Chinatown 2'' * ''The Naked Wanderer'' * ''Guns Akimbo'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|6812060|Natasha Liu Bordizzo}} * {{Twitter|NatashaBordizzo|Natasha Liu Bordizzo}} * {{Instagram|natashaliubordizzo|Natasha Liu Bordizzo}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Bordizzo, Natatsha Liu}} [[Kategorie:Geboortes in 1994]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Australiese aktrises van die 21ste eeu]] jv8sdibma7wmc5143yfy3hgaspw5gm8 0 295466 2519666 2518998 2022-08-16T18:32:56Z Sobaka 328 /* Verdere leeswerk */ rooi skakels wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''What Is It Like to Be a Bat?''}} [[Lêer:Big-eared-townsend-fledermaus.jpg|duimnael|regs|[[Thomas Nagel]] argumenteer dat terwyl dit dalk moontlik mag wees vir 'n mens om hom of haar te verbeel hoe dit voel om 'n vlermuis te wees deur die "vlermuis se oogpunt" te neem, dit steeds onmoontlik sal wees "om te weet hoe dit voel vir 'n vlermuis om 'n vlermuis te wees". (''Townsend se Groot-oor vlermuis word uitgebeeld'').]] '''''What Is It Like to Be a Bat?''''' ("'''Hoe voel dit om 'n vlermuis te wees?'''") is 'n referaat van die Amerikaanse filosoof [[Thomas Nagel]] wat aanvanklik in ''The Philosophical Review'' (Oktober 1974) en later in Nagel se ''Mortal Questions'' (1979) gepubliseer is. Die referaat stel verskeie probleme voor wat opduik as gevolg van [[bewussyn]], insluitend die moontlike onoplosbaarheid van die gees-liggaam-probleem as gevolg van “feite buite die bereik van menslike begrippe”, die grense van objektiwiteit en [[reduksionisme]], die “fenomenologiese kenmerke” van subjektiewe ervaring, die grense van menslike verbeelding, en wat dit beteken om 'n spesifieke, bewuste ding te wees.<ref name="Thomas Nagel 2010, p. 637">{{cite book|editor-first=Ted |editor-last=Honderich|title=The Oxford Companion to Philosophy|url=http://www.philosopher.eu/others-writings/nagel-what-is-it-like-to-be-a-bat/|date=10 Maart 2005|publisher=Oxford University Press|location= Oxford|isbn=978-0-19-103747-4|first=Thomas |last=Nagel|p= 637}}</ref> Nagel konstateer (in Engels) dat ''"an organism has conscious mental states if and only if there is something that it is like to ''be'' that organism—something it is like ''for'' the organism."'' <ref>{{cite journal | last1 = Nagel | first1 = Thomas | year = 1974 | title = What Is It Like to Be a Bat? | journal = The Philosophical Review | volume = 83 | issue = 4| pages = 435–450 | doi=10.2307/2183914 | jstor=2183914 |url={{google books |plainurl=y |id=fBGPBRX3JsQC|page=165}}}}</ref> Hierdie verklaring het 'n spesiale status in bewussynstudies behaal as ''die standaard 'hoe dit is' frase.'' <ref>Levine, Joseph (2010). Review of Uriah Kriegel, Subjective Consciousness: A Self-Representational Theory. ''Notre Dame Philosophical Reviews'' 2010 (3).</ref> Alhoewel [[Daniel Dennett]] nie oor sommige beweringe saamstem nie, het hy Nagel se referaat erken as "die mees aangehaalde en invloedrykste denkeksperiment oor bewussyn."<ref name=Dennett1991>{{cite book|last1=Dennett|first1=Daniel C.|title=[[Consciousness Explained]]|date=1991|publisher=Little, Brown and Company|location=Boston}}</ref>{{rp|441}} Peter Hacker ontleed die uitspraak van Nagel as nie net "verkeerd gekonstrueer" nie, maar filosofies "verkeerd bedink" as 'n definisie van bewussyn;<ref name=Hacker2002>{{cite journal |author-link= Peter Hacker |last= Hacker |first= P.M.S. |url= http://info.sjc.ox.ac.uk/scr/hacker/docs/To%20be%20a%20bat.pdf |format= pdf |title= Is there anything it is like to be a bat? |journal= Philosophy |volume= 77 |date= 2002 |pages= 157–174 |doi=10.1017/s0031819102000220}}</ref> hy voer aan dat Nagel se referaat "die grondslag gelê het vir ... veertig jaar se nuwe verwarring oor bewussyn."<ref name=Hacker2012>{{cite journal |author-link= Peter Hacker |last= Hacker |first= P.M.S. |url= http://info.sjc.ox.ac.uk/scr/hacker/docs/ConsciousnessAChallenge.pdf |format= pdf |title= The Sad and Sorry History of Consciousness: being, among other things, a challenge to the “consciousness-studies community” |journal= Royal Institute of Philosophy | volume=supplementary volume 70 |date= 2012 }}</ref>{{rp|13}} ==Tesis== [[Lêer:Thomas_Nagel_teaching_Ethics.JPG|duimnael|300px|"What Is it Like to Be a Bat?" is geskryf deur [[Thomas Nagel]].]] Nagel bevraagteken die moontlikheid daarvan om "die belangrikste en mees kenmerkende kenmerk van bewuste geestelike verskynsels" te verklaar deur [[reduksionisme|reduktiewe]] [[materialisme]] (die filosofiese posisie dat alle uitsprake oor die verstand en geestestoestande vertaal kan word -sonder enige verlies of betekenisverandering- na stellings oor die fisiese). Byvoorbeeld, 'n reduktiewe fisikalis se oplossing vir die gees-liggaam-probleem postuleer dat wat ook al die ''[[bewussyn]]'' is, dit volledig beskryf kan word via fisiese prosesse in die brein en liggaam.<ref>{{cite book|last=Wimsatt|first=William C|title=Reductionism, Levels of Organization, and the Mind-Body Problem|year=1976|publisher=Springer US|isbn=978-1-4684-2198-9|pages=205–267}}</ref> Nagel begin met die veronderstelling dat "bewuste ervaring 'n wydverspreide verskynsel is" wat by baie diere (veral [[soogdiere]]) voorkom, selfs al is dit "moeilik om te sê ... wat as bewys daarvan dien." Nagel beskou die bewussyn dus nie as iets uitsluitlik menslik nie, maar as iets wat deur baie, indien nie alle, organismes gedeel word. Nagel praat hier waarskynlik van iets anders as sensoriese persepsie, aangesien objektiewe feite en wydverspreide bewyse toon dat organismes met sensoriese organe biologiese prosesse van sensoriese persepsie het. Volgens Nagel noem hy dit wat alle organismes deel die "subjektiewe karakter van ervaring." <ref name="Thomas Nagel 2010, p. 637"/> Die referaat argumenteer dat die subjektiewe aard van bewussyn enige poging om bewussyn op objektiewe, reduksionistiese wyse te verklaar ondermyn. Die subjektiewe karakter van ervaring kan nie verklaar word deur 'n stelsel van funksionele of doelbewuste toestande nie. Bewussyn kan nie volledig verklaar word as die subjektiewe karakter van ervaring geïgnoreer word nie, en die subjektiewe karakter van ervaring kan nie deur 'n reduksionis verklaar word nie; dit is 'n geestelike verskynsel wat nie tot [[materialisme]] verwater kan word nie.<ref>{{Cite web|title = Qualia {{!}} Internet Encyclopedia of Philosophy|url = http://www.iep.utm.edu/qualia/|website = www.iep.utm.edu|accessdate = 2015-06-01}}</ref> Vir die bewussyn om dus vanuit 'n reduksionistiese standpunt verklaar te word, moet die idee van die subjektiewe karakter van ervaring weggegooi word, wat [[Reductio ad absurdum|absurd]] is. 'n Fisikalistiese siening kan ook nie volgehou word nie, want in so 'n wêreld sou elke verskynsel-ervaring wat deur 'n bewuste wese ondervind word 'n fisiese eienskap daaraan toegeskryf moet hê, wat onmoontlik is om te bewys as gevolg van die subjektiwiteit van bewuste ervaring. Nagel argumenteer dat elke subjektiewe ervaring met 'n "enkele oogpunt" verband hou, wat dit onmoontlik maak om enige bewuste ervaring as "objektief" te beskou. Nagel gebruik die [[metafoor]] van [[vlermuis]]e om die onderskeid tussen subjektiewe en objektiewe begrippe duidelik te maak. Vlermuise is soogdiere, en daar word aanvaar dat hulle bewustelike ervaring het. Nagel het vlermuise vir sy argument gebruik vanweë hul sterk ontwikkelde en aktiewe gebruik van 'n biologiese sensoriese apparaat wat aansienlik verskil van dié van baie ander organismes. Vlermuise gebruik eggopeiling om te navigeer en voorwerpe waar te neem. Hierdie metode van waarneming is soortgelyk aan die menslike visie. Beide [[sonar]] en visie word as persepsie ervarings beskou. Terwyl dit moontlik is om te dink hoe dit sou wees om te vlieg, om by wyse van sonar te navigeer of onderstebo te hang en insekte te eet soos 'n vlermuis, is dit nie dieselfde as die perspektief van 'n vlermuis nie. Nagel beweer dat selfs al sou die mens geleidelik in vlermuise kon metamorfoseer, hul brein nie van geboorte af as 'n vlermuis 'bedraad' sou wees nie; daarom sou hulle slegs die lewe en gedrag van 'n vlermuis kon ervaar, eerder as die ingesteldheid.<ref>{{cite journal | last1 = De Preester | first1 = Helena | year = 2007 | title = The deep bodily origins of the subjective perspective: Models and their problems | url = | journal = Consciousness and Cognition | volume = 16 | issue = 3| pages = 604–618 | doi = 10.1016/j.concog.2007.05.002 }}</ref> Dit is vir ‘n mens nie moontlik om hom in beduidende mate in te dink hoe ‘n vlermuis die werklikheid ervaar nie omdat mense in ‘n te groot mate van vlermuise verskil. Dit is vir ‘n mens veel makliker om hom in die plek van ‘n medemens te stel omdat daar sterker ooreenkomste is. Maar elke mens verskil van elke ander mens en mense se ervaring en omstandighede is ook in meerdere of mindere mate verskillend.<ref>Direk aangehaal uit die webartikel "Empatie as bodemlose put" by http://praag.co.za/?p=46993 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200612071247/http://praag.co.za/?p=46993 |date=12 Junie 2020 }} Webblad opgespoor en besoek op 10 Maart 2020</ref> Dit is die verskil tussen subjektiewe en objektiewe oogpunte. Volgens Nagel is "ons eie geestelike aktiwiteit die enigste onbetwisbare feit van ons ervaring", wat beteken dat elke individu net weet hoe dit is om hulself te wees (Subjektivisme). Objektiwiteit vereis 'n onbevooroordeelde, nie-subjektiewe staat van waarneming. Vir Nagel is die objektiewe perspektief nie haalbaar nie, omdat mense beperk is tot subjektiewe ervaring. Nagel sluit af met die stelling dat dit verkeerd sou wees om aan te neem dat fisikalisme verkeerd is, aangesien daardie posisie ook onvolmaak is. Volgens fisikalisme is toestande en gebeure fisiek, maar daardie fisieke toestande en gebeure word slegs as onvolmaak gekarakteriseer. Desondanks meen hy dat fisikalisme nie verstaan kan word sonder die karakterisering van objektiewe en subjektiewe ervaring nie. Dit is 'n noodsaaklike voorwaarde om die gees-liggaam-probleem te verstaan. ==Kritiek== [[Lêer:Daniel dennett Oct2008.JPG|duimnael|regs|[[Daniel Dennett]] is krities oor die referaat se bewerings]] Dennett ontken Nagel se bewering dat die bewussyn van die vlermuis ontoeganklik is, en postuleer dat enige "interessante of teoreties belangrike" kenmerke van die bewussyn van 'n vlermuis vatbaar sou wees vir waarneming deur derde persone. <ref name = Dennett1991 /> {{rp | 442}} Byvoorbeeld, dit is duidelik dat vlermuise voorwerpe wat meer as 'n paar meter van hulle af is nie kan opspoor nie, omdat eggopeiling 'n beperkte omvang het. Hy doen aan die hand dat enige soortgelyke aspekte van die ervarings daarvan verkry kan word deur verdere wetenskaplike eksperimente. <ref name = Dennett1991 />{{rp | 443}} ==Verwysings== {{reflist|30em}} ==Verdere leeswerk== * {{cite journal |author-link= Thomas Nagel |display-authors= 0 | first= Thomas|last= Nagel |url= http://www.philosopher.eu/others-writings/nagel-what-is-it-like-to-be-a-bat/ |title= What is it like to be a bat? |journal= Philosophical Review |volume= LXXXIII |issue= 4 |date= Okt 1974 |pages= 435–450 |doi=10.2307/2183914}} * {{cite journal |last= Hacker |first= P.M.S. |url= http://info.sjc.ox.ac.uk/scr/hacker/docs/To%20be%20a%20bat.pdf |format= pdf |title= Is there anything it is like to be a bat? |journal= Philosophy |volume= 77 |date= 2002 |pages= 157–174 |doi=10.1017/s0031819102000220}} ==Eksterne skakels== * [http://praag.co.za/?p=46993 Leon Lemmer artikel. "Empatie as bodemlose put"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200612071247/http://praag.co.za/?p=46993 |date=12 Junie 2020 }} {{vertaalvanaf | taalafk = en | pl = https://en.wikipedia.org/wiki/What_Is_It_Like_to_Be_a_Bat? }} [[Kategorie:Filosofie]] 7s487xhmw8ddrjr0x34e3ph9xvdfgli 4 303482 2519773 2519477 2022-08-17T08:38:30Z Rooiratel 90342 /* Nuwe artikels */ wikitext text/x-wiki [[Beeld: Flag-map of South Africa.svg |raamloos|200px|regs]] Welkom by '''Wikiprojek Suid-Afrika'''! Dit is 'n samewerkingsgebied vir Wikipediane wat belangstel in die verbetering van die dekking van Suid-Afrikaanse artikels. As u weet van aktiewe redakteurs wat bygedra het tot Suid-Afrika-verwante artikels of verwante Wikiprojekte, verwys hulle dan na hierdie projek. Nuwe deelnemers is welkom; voel asseblief vry om hier aan te sluit! Kyk ook vir ons [[Portaal:Suid-Afrika]]. ==Deelnemers== Om deel te word van Wikiprojek Suid-Afrika, wysig hierdie afdeling en plaas <b><code><nowiki>#~~~~</nowiki></code></b> hieronder in '''alfabetiese volgorde'''. #-- [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] ([[Gebruikerbespreking:Aliwal2012|kontak]]) 10:06, 1 Junie 2020 (UTC) #-- [[Gebruiker:K175|K175]] ([[Gebruikerbespreking:K175|skil 'n appeltjie]]) 19:44, 31 Mei 2020 (UTC) #-- [[Gebruiker:Lefcentreright|Lefcentreright]] ([[Gebruikerbespreking:Lefcentreright|kontak]]) 17:10, 29 Mei 2020 (UTC) #-- [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 13:14, 25 Junie 2020 (UTC) #-- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:59, 31 Mei 2020 (UTC) #-- [[Gebruiker:TapticInfo|TapticInfo]] ([[Gebruikerbespreking:TapticInfo|kontak]]) [[Gebruiker:TapticInfo|TapticInfo]] ([[Gebruikerbespreking:TapticInfo|kontak]]) 09:02, 15 Augustus 2021 (UTC) ==Sjablone== === Sjablone om te voltooi === {{Artikels oor Suid-Afrika|state=uncollapsed}} {{Suid-Afrikaanse kookkuns|state=uncollapsed}} === Sjablone om te gebruik === Sien die volgende lys van Suid-Afrikaanse saadjie sjablone. Ontkiem sommer 'n saadjie. ===Saadjie=== *{{[[Sjabloon:Suid-Afrika-saadjie|Suid-Afrika-saadjie]]}} – verwante kategorie – [[:Kategorie:Suid-Afrika-saadjies]] :*{{[[Sjabloon:Suid-Afrika-geo-saadjie|Suid-Afrika-geo-saadjie]]}} – verwante kategorie: [[:Kategorie:Suid-Afrikaanse geografiesaadjies]] ::*{{[[Sjabloon:Gauteng saadjie|Gauteng saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:KwaZulu-Natal saadjie|KwaZulu-Natal saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:Limpopo saadjie|Limpopo saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:Mpumalanga saadjie|Mpumalanga saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:Noord-Kaap saadjie|Noord-Kaap saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:Noordwes saadjie|Noordwes saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:Oos-Kaap saadjie|Oos-Kaap saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:Wes-Kaap saadjie|Wes-Kaap saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:Vrystaat saadjie|Vrystaat saadjie]]}} :*{{[[Sjabloon:Suid-Afrikaanse-bio-saadjie|Suid-Afrikaanse-bio-saadjie]]}} – [[:Kategorie:Suid-Afrikaanse biografiesaadjies]] ::*{{[[Sjabloon:Suid-Afrikaanse-politikus-saadjie|Suid-Afrikaanse-politikus-saadjie]]}} – [[:Kategorie:Suid-Afrikaanse politikus saadjies]] :*{{[[Sjabloon:Suid-Afrika-geskiedenis-saadjie|Suid-Afrika-geskiedenis-saadjie]]}} – [[:Kategorie:Suid-Afrikaanse geskiedenissaadjies]] :*{{[[Sjabloon:Suid-Afrika-struktuur-saadjie|Suid-Afrika-struktuur-saadjie]]}} – [[:Kategorie:Suid-Afrikaanse struktuur saadjies]] == Nuwe artikels == {{div col|colwidth=24em}} * [[Inboekstelsel]] * [[Departement van Internasionale Betrekkinge en Samewerking]] * [[Buitelandse betrekkinge van Suid-Afrika]] * [[Lys van diplomatieke missies van Suid-Afrika]] * [[Lys van diplomatieke missies in Suid-Afrika]] * [[Wet op die Erkenning van die Onafhanklikheid van Namibië, 1990]] * [[Jürgen Schadeberg]] * [[Sjebeen]] * [[Umqombothi]] * [[Nigel Morgan]] * [[George Bizos]] * [[Danny Titus]] * [[Tsotsi]] ‎ * [[Sarafina! (1992 film)]] * [[District 9]] * [[Suid-Afrikaanse filmbedryf]] * [[U-Carmen eKhayelitsha]] * [[Slag van Soutrivier]] * [[Jonas Gwangwa]] * [[Amathole- beskermde seegebied]] * [[Rubicon-toespraak]] * [[Carl von Hirschberg]] * [[Dawid Stuurman]] * [[Karima Brown]] * [[Jimmy Abbott]] * [[Aubrey Kruger]] * [[Graeme Bloch]] * [[National Union of South African Students]] * [[Suid-Afrikaanse militêre geskiedenis]] * [[Koevoet (polisie-eenheid)|Koevoet]] * [[Goue renoster van Mapungubwe]] * [[Suid-Afrikaanse onrus van 2021]] * [[Parlementsgebou (Kaapstad)]] * [[Simonstad-ooreenkoms]] * [[David Benatar]] * [[Carl Walter Meyer]] * [[André Walters]] * [[Dana Snyman]] * [[Yu Chi Chan-klub]] * [[Dana Niehaus]] * [[Satanskoraal]] * [[Mike Schüssler]] * [[John Berks]] * [[John Weston]] * [[Barry Ronge]] * [[Lionel Peterson]] * [[Don Mattera]] * [[Aggrey Klaaste]] * [[Patrick Soon-Shiong]] * [[Len Taunyane]] * [[David Christiaan de Waal]] * [[William Duncan Baxter]] {{div col end}} [[Kategorie:Wikipedia]] [[Kategorie:Suid-Afrika|*]] jjf0ib576mn64cvj58v8b3tiihqfzpm 0 303553 2519774 2519085 2022-08-17T08:40:31Z Rooiratel 90342 Nie meer wees nie. wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas4 | titlestyle = | title = Mejuffrou Groot Internasionaal | subheaderstyle = background-color:#CDAD00; | subheader= {{en}} Miss Grand International | subheader2 = | image1 = | image2 = | headerstyle = background:Goldenrod; | labelstyle = background:#EEE685; | datastyle = | header2 = Algemene inligting | label3 = Sinonieme | data3 = MGI | label4 = Tipe | data4 = Beperkte aanspreeklikheidsmaatskappy | label5 = Leuse | data5 = {{en}} Stop the wars and violence | header6 = Geskiedenis | label7 = Gestig | data7 = {{start date and age|2013|11|06}} | label8 = Stigter | data8 = {{vlagikoon|Thailand}} Nawat Itsaragrisil | header9 = Bestuur | label10 = President | data10 = {{vlagikoon|Thailand}} Nawat Itsaragrisil | label11 = Visepresident | data11 = {{vlagikoon|Thailand}} Teresa Chaivisut | label12 = Miss Grand international | data12 = {{vlagikoon|Venezuela}} Valentina Figuera ''<small>(2019)</small>'' | label13 = Operasionele gebied | data13 = Wêreldwyd | label14 = Hoofkantoor | data14 = {{vlagikoon|Thailand}} [[Bangkok]], [[Thailand]] | label16 = Lede | data16 = Meer as 70 lande | header17 = Verwante organisasie | label18 = Eienaar | data18 = Miss Grand International Co, Ltd. | label19 = Sub-organisasie | data19 = Miss Grand Thailand | header20 = Aanlynmedia | label21 = Amptelike webwerf | data21 = {{url|http://www.missgrandinternational.com/|MissGrandInternational.com}} | belowstyle = | below = [[File:Facebook Logo (2019).png|25px|link=https://www.facebook.com/MISSGRANDINTERNATIONAL]]&nbsp;[[File:Instagram logo 2016.svg|25px|link=https://www.instagram.com/missgrandinternational/]]&nbsp;[[File:Twitter Logo.png|25px|link=https://twitter.com/MissGrandInter]]&nbsp;[[File:YouTube full-color icon (2017).svg|25px|link=https://www.youtube.com/user/missgrandinter]]</br>[[File:Gnome globe current event.svg|25px]] ''[[Mejuffrou Groot Internasionaal 2020]]'' }} '''Mejuffrou Groot Internasionaal''' (Engels: ''Miss Grand International''), gewoonlik as '''MGI''' geskryf, is die titel van die wenner van 'n internasionale skoonheidskompetisie vir ongetroude [[Vrou|dames]], Dit is die eerste keer in 2013 in [[Thailand]] gehou. Die funksie van die Mej. Groot Internasionaal-wenner is om die leuse van die kompetisie, "Stop die oorloë en geweld", uit te leef deur bewustheid te skep. Die eerste Mej. Groot Internasionaal was Janelee Chaparro van [[Puerto Rico]]. Mej. Groot Internasionaal-wenners is ook verantwoordelik vir bemarkings- en gemeenskapswerk.<ref name="tayang">{{cite web |url=https://www.rappler.com/life-and-style/specials/185963-miss-grand-international-primer-2017-elizabeth-clenci-stop-the-war-advocacy |title=Miss Grand International: A Pageant for Peace |author=Voltaire E. Tayag |date=21 Oktober 2017 |access-date=11 November 2019 |work=The Rappler |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20180715010955/https://www.rappler.com/life-and-style/specials/185963-miss-grand-international-primer-2017-elizabeth-clenci-stop-the-war-advocacy |archive-date=15 Julie 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref name="villano">{{cite web |url=https://www.rappler.com/life-and-style/1019-lifestyle/243115-things-to-know-about-miss-grand-international-pageant |title=What you need to know about the Miss Grand International pageant |author=Alexa Villano |work=The Rappler |date=23 Oktober 2019 |access-date=11 November 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024003443/https://www.rappler.com/life-and-style/1019-lifestyle/243115-things-to-know-about-miss-grand-international-pageant |archive-date=24 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die huidige Mej. Groot Internasionaal is op Saterdag 4 Desember 2021 in [[Bangkok]], Thailand gekroon. '''Nguyễn Thúc Thùy Tiên''' van Viëtnam het tydens die 9de Mej. Groot Internasionaal-kompetisie met die kroon weggestap. ''Andrea Aguilera'' van [[Ecuador]] is aangewys as eerste prinses en ''Lorena Rodrigues'' van [[Brasilië]] as tweede prinses.<ref name=abena/> In 2019 het Belindé Schreuder (23), van [[Centurion]] in die [[Gauteng]]provinsie, [[Suid-Afrika]] verteenwoordig en deurgedring tot die top-20. Deelnemers van 60 lande het aan die kompetisie deelgeneem.<ref name=channel24>{{cite web |url=https://www.channel24.co.za/The-Juice/News/belinde-bella-schreuder-returns-home-after-miss-grand-international-journey-comes-to-an-end-in-venezuela-20191030 |title=Belindé Bella Schreuder returns home after Miss Grand International journey comes to an end in Venezuela |date=30 Oktober 2019 |access-date=30 Mei 2020 |author=Graye Morkel |publisher=Channel24.co.za |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200105054841/https://www.channel24.co.za/The-Juice/News/belinde-bella-schreuder-returns-home-after-miss-grand-international-journey-comes-to-an-end-in-venezuela-20191030 |archive-date=26 Februarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Vorige wenners == {| class="wikitable sortable" |+ ! Jaar ! Mej. Groot Internasionaal ! Land ! Gasheerplek ! Deelnemers |- | align="center"|2013 | Janelee Chaparro<ref name=tayang/> | [[File:Flag of Puerto Rico.svg|23px|link=https://sw.wikipedia.org/wiki/Puerto_Rico]] [[Puerto Rico]] | IMPACT Muang Thong Thani, [[Bangkok]], [[Thailand]] | align="center"|71 |- | align="center"|2014 |Lees García<ref name=leesg>{{cite web |url=https://hotinjuba.com/miss-grand-international-daryanne-lees-garcia-is-in-juba/ |title=Miss Grand International Lees Garcia is in Juba |author=Hot in Juba |date=2014 |access-date=12 November 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170927070901/http://hotinjuba.com/miss-grand-international-daryanne-lees-garcia-is-in-juba |archive-date=27 September 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref name=lees>{{cite web |url=https://www.youtube.com/watch?v=rqfdBdjS09Y |title=Lees Garcia - Miss Grand International 2014 Inside The Refugee Camp |author=Miss Grand International |date=23 Mei 2015 |access-date=11 November 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200410063428/https://www.youtube.com/watch?v=rqfdBdjS09Y |archive-date=10 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |{{CUB}} | Indoor Stadium Huamark, [[Bangkok]], [[Thailand]] | align="center"|85 |- | rowspan="2" align="center"| 2015 |<strike>Anea Garcia</strike><ref name=anea>{{cite web |url=https://www.smh.com.au/entertainment/celebrity/sexual-assault-allegations-engulf-miss-grand-international-as-claire-parker-adopts-crown-20160401-gnvkz3.html |title=Sexual assault allegations engulf Miss Grand International as Claire Parker adopts crown |date=2 Maart 2016 |access-date=11 November 2019 |author=Jenna Clarke |work=The Sydney Morning Herald |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191111164238/https://www.smh.com.au/entertainment/celebrity/sexual-assault-allegations-engulf-miss-grand-international-as-claire-parker-adopts-crown-20160401-gnvkz3.html?js-chunk-not-found-refresh=true |archive-date=11 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |{{DOM}} | rowspan="2"|Indoor Stadium Huamark, [[Bangkok]], [[Thailand]] | rowspan="2" align="center"|78 |- | Claire Elizabeth Parker<ref name=anea/> | {{AUS}} |- | align="center"| 2016 |Ariska Putri Pertiwi<ref name=tayang/><ref name=brazil>{{cite web |url=http://www.concursonacionaldebeleza.com.br/internacionais/2017/4/21/conhea-detalhes-sobre-o-miss-grand-international-2017 |title=Conheça os detalhes sobre o Miss Grand International 2017! |author=Concurso Nacionalde Beleza |date=21 April 2017 |access-date=27 April 2018 |language=pt |archive-url=https://web.archive.org/web/20190508071430/http://www.concursonacionaldebeleza.com.br/internacionais/2017/4/21/conhea-detalhes-sobre-o-miss-grand-international-2017 |archive-date=8 Mei 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |{{vlag|Indonesië}} | Westgate Las Vegas, [[Las Vegas]], [[VSA]] | align="center"|76 |- | align="center"| 2017 |María José Lora<ref name=winner>{{cite web |url=https://www.globalbeauties.com/news/2017/10/25/miss-grand-international-2017-is-miss-xxx |title=Miss Grand International 2017 is Miss Peru! |author=Global Beauties |date=25 Oktober 2017 |access-date=27 April 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190508071430/https://www.globalbeauties.com/news/2017/10/25/miss-grand-international-2017-is-miss-xxx |archive-date=8 Mei 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |{{vlagland|PER}} | Vinpearl Convention Center, Phu Quoc, [[Viëtnam]]<ref name=press>{{cite web |url=https://www.globalbeauties.com/news/2017/5/24/miss-grand-international-2017-in-vietnam-official-press-conference |title=Miss Grand International 2017 in Vietnam – Official Press Conference |author=Global Beauties |date=24 Mei 2017 |access-date=27 April 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190508071431/https://www.globalbeauties.com/news/2017/5/24/miss-grand-international-2017-in-vietnam-official-press-conference |archive-date=8 Mei 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> | align="center"|77 |- | align="center"| 2018 |Clara Sosa<ref name=clara>{{cite web |url=https://www.rappler.com/life-and-style/specials/215210-miss-grand-international-2018-winner-clara-sosa-faints-on-stage |title=Miss Grand International 2018 Clara Sosa faints on stage after winning title |author=Rappler.com |date=26 Oktober 2018 |access-date=12 November 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20181123064856/https://www.rappler.com/life-and-style/specials/215210-miss-grand-international-2018-winner-clara-sosa-faints-on-stage |archive-date=23 November 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref name=india>{{cite book|url=https://books.google.co.th/books?id=JdqZDwAAQBAJ&pg=PA28&lpg=PA28&dq=Miss+Grand+International+Asia+America&source=bl&ots=fgthRK-HAX&sig=ACfU3U2wXTs1b7TR9mFWrQAjk0Hp6E0zPw&hl=th&sa=X&ved=2ahUKEwif36TflePlAhXbiHAKHXv1At84ChDoATAPegQICRAB#v=onepage&q=Miss%20Grand%20International%20Asia%20America&f=false|title=Current Affairs Capsule October 2018|page=28|volume=October 2018|year=2018|author=Testbook.com|publisher=Testbook.com|language=en}}</ref> |{{PAR}} | The ONE Entertainment Park, [[Yangon]], [[Mianmar]] | align="center"|75 |- | align="center"| [[:es:Miss Grand International 2019|2019]] |Valentina Figuera<ref name=metro>{{cite web |url=https://www.metro.pr/pr/entretenimiento/2019/10/28/valentina-figuera-conquista-miss-grand-international-tierra.html |title=Valentina Figuera conquista Miss Grand International en su tierra |author=Metro Puerto Rico |date=28 Oktober 2019 |access-date=30 Oktober 2019 |language=pt |archive-url=https://web.archive.org/web/20191105070631/https://www.metro.pr/pr/entretenimiento/2019/10/28/valentina-figuera-conquista-miss-grand-international-tierra.html |archive-date=5 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |{{flag|Venezuela}} | Poliedro de Caracas, [[Caracas]], [[Venezuela]] | align="center"|60 |- | align="center"| [[:es:Miss Grand International 2020|2020]] | Abena Appiah Akuaba<ref name=abena>{{cite web|url=https://conandaily.com/2021/03/27/usas-abena-appiah-crowned-miss-grand-international-2020-in-bangkok-thailand/|title=USA’s Abena Appiah crowned Miss Grand International 2020 in Bangkok, Thailand|date=27 Maart 2021|accessdate=28 Maart 2021|language=en|work=Conan Daily|archivedate=27 Maart 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210327233004/https://conandaily.com/2021/03/27/usas-abena-appiah-crowned-miss-grand-international-2020-in-bangkok-thailand/}}</ref> | {{USA}} | Show DC Hall, [[Bangkok]], [[Thailand]]<ref>{{cite news|url=https://www.mots.go.th/News-view.php?nid=13210|title=รมว.พิพัฒน์ เป็นประธานงานแถลงข่าวการประกวด Miss Grand International 2020|date=15 February 2021|accessdate=20 February 2021|language=th|author=Ministry of Tourism and Sports of Thailand|archivedate=20 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210220172031/https://www.mots.go.th/News-view.php?nid=13210}}</ref> | align="center"|63 |- | align="center"| [[:es:Miss Grand International 2021|2021]] | Nguyễn Thúc Thùy Tiên | {{vlag|Viëtnam}} | Show DC Hall, [[Bangkok]], [[Thailand]] | align="center"|59 |} == Galery == <gallery> File:Nguyễn Thúc Thùy Tiên 2021.png|<center>'''Mej. Groot Internasionaal 2021'''<br/>Nguyễn Thúc Thùy Tiên<br/>[[Viëtnam]]</center> File:Clara Sosa on FarangDay.jpg|<center>'''Mej. Groot Internasionaal 2018'''</center><center>Clara Sosa<br/>[[Paraguay]]</center> File:Ariska Putri Pertiwi in Ministry of Tourism and Creative Economy of The Republic of Indonesia Press Conference (1) (cropped).jpg|<center>'''Mej. Groot Internasionaal 2016'''</center><center>Ariska Putri Pertiwi<br/>[[Indonesië]]</center> </gallery> == Verteenwoordigers van Suid-Afrika == * 2015: Lenie Pieterse * 2016: Caitlin Harty * 2017: Yajna Debideen * 2018: Misha Christi * 2019: Belindé Schreuder (Top 20)<ref name=channel24/> * 2020: Anrónet Roelofsz<ref>{{cite web|url=https://www.angelopedia.com/news/Miss-Grand-South-Africa-2020-Anronet-Roelofsz-Crowning-Winner-Delegate-South-Africa/51694|title=Anrónet Roelofsz crowned Miss Grand South Africa 2020|date={{date|2020-08-30}}|accessdate={{date|2020-09-11}}|language=en|author=Ana Walia|website=Angelopedia.com|archivedate={{date|2020-09-10}}|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200910210823/https://www.angelopedia.com/news/Miss-Grand-South-Africa-2020-Anronet-Roelofsz-Crowning-Winner-Delegate-South-Africa/51694|url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Verteenwoordigers van Namibië == * 2013: Grace Montace Diaz Khakhane * 2014: Maila Kalipi * 2015: Unongo Kutako == Verwysings == {{Verwysings|3}} == Eksterne skakels == * [http://www.missgrandinternational.com Mej. Groot Internasionaal se amptelike webtuiste] * {{Commonskat-inlyn|Miss Grand International|Mejuffrou Groot Internasionaal}} {{Normdata}} [[Kategorie:Lyste van skoonheidskompetisies]] 7vz14b7f353ftlhio7rqrte3vwm8lgi 0 310074 2519714 2244746 2022-08-17T00:15:02Z Xqbot 7405 Robot: dubbele aanstuur na [[Mmamoloko Kubayi]] reggemaak wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Mmamoloko Kubayi]] k7tujzrov89z4n8fgvft57nnlgm98c3 1 310075 2519715 2244748 2022-08-17T00:15:07Z Xqbot 7405 Robot: dubbele aanstuur na [[Bespreking:Mmamoloko Kubayi]] reggemaak wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Bespreking:Mmamoloko Kubayi]] 6j6ikeeco84tlwgdgw3qarqsrkmv4qk 0 315270 2519638 2518796 2022-08-16T16:49:24Z Scip. 69748 Rol weergawe 2518796 deur [[Special:Contributions/95.247.221.35|95.247.221.35]] ([[User talk:95.247.221.35|bespreek]]) terug. wikitext text/x-wiki [[Lêer:Quirinale palazzo e obelisco con dioscuri Roma.jpg|duimnael|Die Quirinaalpaleis]] [[Lêer:Quirinale cortile interno Roma.jpg|duimnael|Die binnehof of ''Cortile interno'']] [[Lêer:Guard quirinal palace.jpg|duimnael|Die Italiaanse staatspresident het sy eie wag, die ''Corazzieri'', wat die staatshoof en die paleis beskerm. Die wagwisseling is 'n gewilde fotomotief vir toeriste]] [[Lêer:Secretary Pompeo Shakes Hands with President Mattarella (48831443916).jpg|duimnael|Die Amerikaanse minister van buitelandse sake (''U.S. Secretary of State'') [[Mike Pompeo]] word op 1 November 2019 deur staatspresident [[Sergio Mattarella]] begroet]] Die '''Quirinaalpaleis''' ([[Italiaans]]: ''Palazzo del Quirinale'') is die [[Italië|Italiaanse]] staatspresident se ampswoning in [[Rome]]. Die paleis, wat net soos die Piazza del Quirinale (die plein waarop dit geleë is) na die Romeinse heuwel [[Quirinaal]] vernoem is, het vanaf 1583 as somerwoning vir [[pous Gregorius XIII]] ontstaan. Om goeie redes - die 16de eeuse Vatikaan is volgens oorlewering deur [[malaria]] geteister.<ref>''DK Eyewitness Rome 2020''. London: Dorling Kindersley 2019, bl. 188</ref> Die Quirinaal was 'n meer gesonde omgewing en - as 'n heuwel waar gewoonlik 'n vars bries waai - 'n gewilde toevlug tydens groot somerhitte in Rome. Dit bied panoramiese uitsigte oor die Ewige Stad, insluitende die [[Sint Pieterskerk]]. Daarnaas is pouslike konklaves hier gehou en kantore van die Kerkstaat in die paleis gehuisves. In 1871, toe Rome as hoofstad van die nuutgestigte Koninkryk Italië geproklameer is, is die Quirinaalpaleis deur die staat gekonfiskeer om as ampswoning van Italiaanse konings te dien. Die [[Rooms-Katolieke Kerk]] is eers met Verdrag van Laterane tussen die Heilige Stoel en die Italiaanse staat in 1929 skadeloos gestel. London Die paleis met sowat 1&nbsp;200 vertrekke het oor die eeue as ampswoning van dertig pouse, vier Italiaanse konings en twaalf staatspresidente gedien. Die paleis se oppervlakte is drie keer kleiner as dié van [[Londen]] se [[Buckingham-paleis]], maar twintig keer so groot soos die [[Withuis]] in [[Washington, D.C.]]<ref>[https://www.wantedinrome.com/yellowpage/visiting-italys-quirinal-palace-in-rome.html ''Wanted in Rome: Visiting Italy's Quirinal Palace in Rome. Besoek op 16 September 2020'']</ref> Sedert die afskaffing van die monargie in Italië in 1946 dien die paleis as ampswoning van die Staatspresident van die Italiaanse Republiek. Die paleis se buitefasades en interieur het sedertdien grotendeels onveranderd gebly. Op vyf dae van die week mag die paleis deur die publiek besigtig word. Alle besigtigingstoere moet vooraf aanlyn bespreek word. == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == ;Presidenza della Repubblica ---- * [https://palazzo.quirinale.it/storia/storia_en.html ''The History of the Quirinal''] {{Normdata}} [[Kategorie:Rome]] [[Kategorie:Paleise in Italië]] [[Kategorie:Rooms-Katolieke Kerk]] swrsh1abm4wlndvsr5h8x3e2qt9huwk 0 368043 2519700 2436804 2022-08-16T20:46:50Z Oesjaar 7467 /* Ander aktiwiteite */ Sonder spasies wikitext text/x-wiki :''Hierdie artikel handel oor die regter en vrymesselaar. Vir die predikant sien [[J.H. Neethling]]'' '''Johannes Henoch Neethling''' (1770-1838) was 'n Suid-Afrikaanse Hooggeregshofregter in die Kaap en Grootmeester van die [[Vrymesselaars]] in Suid-Afrika. == Vroeë lewe == Neethling is gebore op 1 Augustus 1770 in Suid-Afrika. Hy is die seun van Christiaan Ludolph Neethling en Maria Magdalena Neethling Storm. Hy het met Anna Catharina Smuts getrou, die dogter van Johannes Coenraad Smuts en Magdalena Elizabeth Wernich. Sy broer se kleinseun is na hom vernoem. Die kleinseun, [[J.H. Neethling]], was 'n predikant in die [[Nederduitse Gereformeerde Kerk|NG Kerk]] en stigter van die [[Paul Roos Gimnasium]].<ref name="isbn-9780624003694" /> Sy skool opleiding was in [[Nederland]] omdat sy vader hom daarheen gestuur het vir 'n Christelike opleiding. Hy het in 1791 'n PhD in die regte verwerf by [[Universiteit van Leiden]].<ref name="scielo" /> == Loopbaan in die regte == Hy het as advokaat gepraktiseer.<ref name="sahra" /> Neethling was 'n regter, eerstens van die Hof van Justisie in 1825. Richard Plasket, die Kaapse Koloniale Sekretaris in 1825, was nie tevrede met die bestaande hof nie. 'n Kommissie van ondersoek is ingestel, wat gelei is deur John T. Bigge en William MacBean George Colebrooke. Hulle het 'n nuwe hofstelsel voorgestel. 'n Hooggeregshof is in Januarie 1828 op grond van die aanbevelings van die kommissie ingestel. Aangesien hulle op soek was na akademies goed gekwalifiseerde regters, is Neethling, wat 'n doktorsgraad in die regte gehad het, aangestel as een van die hooggeregshofregters.<ref name="sabar" /><ref name="vdSandt" /> == Ander aktiwiteite == Afgesien van die praktyk, het hy saam met D.G. Reitz en [[Christoffel Josephus Brand|C.J. Brand]] die koerant [[De Zuid-Afrikaan]] gestig. Hy was 'n handelaar en 'n lid van die Raad van Justisie vir die [[Bataafse Republiek]] van 1803 tot 1806.<ref name="scielo_funda" /> == Vrymesselaar == Hy het 'n ''Lodge'' gestig met die naam "de Hoop", vernoem na sy pa se plaas. Hy was geïnteresseerd in Britse vrymesselary. Hy was grootmeester van die lodge "de Goede Hoop" van 1813 tot 1831.<ref name="uct" /><ref name="englishlodgesofs" /> Hy volg [[Jacob Abraham de Mist]] op as Grootmeester, en [[Michiel van Breda]] volg hom op in 1831. == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="isbn-9780624003694">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=3zoZAQAAIAAJ&q=dictionary+of+south+african+biography |title=Dictionary of South African Biography, Volume 2|publisher=National Council for Social Research|date=1972|isbn=9780624003694}}</ref> <ref name="scielo">{{cite web |url= http://www.scielo.org.za/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1021-545X2015000200001 |title= The beginnings of a mixed system or, advocates at the Cape during the early nineteenth century, 1828-1850 |author= Erasmus, H.J.|publisher= Fundamina |date=2015|accessdate=2 October 2018}}</ref> <ref name="scielo_funda">{{cite web |url=http://www.scielo.org.za/pdf/funda/v22n2/08.pdf| title=The life and times of Cape advocate Dirk Gysbert Reitz: a biographical note|accessdate= 3 October 2018 |date=2016|author=van Niekerk, J.P.}}</ref> <ref name="sahra">{{cite web |url=https://www.sahra.org.za/sahris/sites/default/files/heritagereports/Vos_1997_De%20Hoop%20Dorpsplaas.pdf |title=de Hoop dorpsplaas Stellenbosch, geskiedkundige argeologiese ondersoek |date=1997 |author=Vos, H.N. and Malherbe, W. |publisher=Stellenbosch Museum |accessdate=2 October 2018 |archive-date= 3 Oktober 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181003183340/https://www.sahra.org.za/sahris/sites/default/files/heritagereports/Vos_1997_De%20Hoop%20Dorpsplaas.pdf |url-status=dead }}</ref> <ref name="sabar">{{cite web|url= https://www.sabar.co.za/law-journals/1988/april/1988-april-vol001-no1-pp36-39.pdf|title= The origin of the Cape Bar|author= Farlam, I. G.|publisher= Law Journal|date= 1988|accessdate= 2 October 2018|archive-date= 19 Mei 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20170519183225/http://www.sabar.co.za/law-journals/1988/april/1988-april-vol001-no1-pp36-39.pdf|url-status= dead}}</ref> <ref name="vdSandt">{{cite web |url=https://books.google.com/books?id=qBu6euvPpWIC&q=Rules,+Orders,+%26c,+touching+the+Forms+and+Manners+of+Proceeding+in+Civil+and+Original+Cases,+before+the+Supreme,+Circuit,+and+Resident+Magistrates%27+Courts,+of+the+Colony+of+the+Cape+of+Good+Hope|title=Rules, Orders, &c, touching the Forms and Manners of Proceeding in Civil and Original Cases, before the Supreme, Circuit, and Resident Magistrates' Courts, of the Colony of the Cape of Good Hope|publisher=A. S. Robertson|date=1835|author=van de Sandt, B.J.}}</ref> <ref name="uct">{{cite web|url= https://open.uct.ac.za/bitstream/handle/11427/18082/thesis_hum_1980_cooper_alan_amos.pdf?sequence=1|title=Freemasonry in South Africa 1772-1876 |author=Cooper, A.A. |date=1980|accessdate=2 October 2018}}</ref> <ref name="englishlodgesofs">{{cite web|url=http://www.englishlodgesofs.co.za/famous-masons/|title=Prominent Persons in history who were freemasons|accessdate=3 October 2018|archive-date=27 Januarie 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200127015501/http://www.englishlodgesofs.co.za/famous-masons/|url-status=dead}}</ref> }} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Neethling, Johannes Henoch}} [[Kategorie:Suid-Afrikaanse regters]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse Vrymesselaars]] [[Kategorie:Geboortes in 1770]] [[Kategorie:Sterftes in 1838]] 51ci0ajog8iwgcdm35s16zopmpxlml1 0 392082 2519765 2519308 2022-08-17T08:19:36Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Ampsbekleër | naam = Poppa van Bayeux | beeld = Statue de Poppa de Bayeux.jpg | beeldgrootte = 240px | beeldonderskrif = Poppa van Bayeux se standbeeld, Place de Gaulle, Bayeux | noble family = [[Huis van Normandië]] (aangetroud) | vader = Berengar II of Neustria of Guy de Senlis | moeder = Adelind, Adela van Vermandois of Cunegundis | huweliksmaat = [[Rollo]] (waarskynlik volgens Deense gebruiklike reg ("more danico"). | kinders = Willem I van Normandië<br />[[Geirlaug]] (doopnaam, Adela) | geboortedatum = omstreeks 880<ref>Christian Settipani & Patrick van Kerrebrouck. ''La préhistoire des Capétiens: 481–987.'' P. Van Kerrebrouck, 1993. p 221</ref> | geboorteplek = Bayeux, [[Wes-Frankiese Ryk|Wes-Frankia]] | sterfdatum = | sterfplek = }} '''Poppa van Bayeux''' ([[Frans]]e fonetiese uitspraak: pɔpa d(ə) bɛjø; gebore omstreeks [[880]] [[n.C.]], was ingevolge Deense gebruik (''more danico'')<ref>Die frase '''''more danico''''' is 'n Middeleeus-Latynse regsuitdrukking wat vertaal kan word as "volgens [[Dene|Deense]] gebruik", dit wil sê ingvolge Middeleeus-Skandinawiese gebruiklike reg</ref> die vrou<ref>{{cite web|URL=http://home.earthlink.net/~henryproject/hproject/prov/poppa000.htm|title=Poppa, tenth century, wife of Rollo of Normandy.|author=Stewart Baldwin|date=2004-08-02|publisher=|accessdate=2018-09-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20180929043557/http://home.earthlink.net/~henryproject/hproject/prov/poppa000.htm|archive-date=2018-09-29|url-status=dead}}</ref><ref>Philip Lyndon Reynolds, ''Marriage in the Western Church: The Christianization of Marriage during the Patristic and Early Medieval Periods'' (E.J. Brill, Leiden, New York, 1994), pp. 110–111</ref> van die [[Wiking]] veroweraar [[Rollo]]. Sy was die moeder van [[Willem I van Normandië]] en [[Geirlaug]]<ref>François Neveux, ''La Normandie des ducs aux rois: Xe-XIIe siècle'', (Editions Ouest-France, 1998), p.125</ref><ref>David Crouch, ''The Normans: The History of a Dynasty'', (A&C Black, 2006), p.5</ref>, en grootmoeder van [[Richard I van Normandië|Richard I]] (Richard die Vreeslose), Hertog van Normandië, wat die hertogdom van Normandië omskep het in 'n groot feodale gebied van middeleeuse Frankryk.<ref>Eleanor Searle, ''Predatory Kinship and the Creation of Norman Power, 840–1066'' (University of California Press, Berkeley, 1988), p. 89</ref> Dudo van Sint-Quentin, in sy panegiriek<ref>'n Panegiriek is 'n formele openbare toespraak of geskrewe vers, gelewer in groot lof van 'n persoon of ding. Die oorspronklike panegiriek is gelewer tydens openbare geleenthede in antieke Athene.</ref> oor die Normandiese hertoë, beskryf Poppa as die dogter van "Graaf Berengar", wat in [[885]] of [[889]] deur Rollo in Bayeux gevange geneem is, kort na die beleg van Parys (885-886).<ref>David C. Douglas, 'Rollo of Normandy', ''The English Historical Review'', Vol. 57, No. 228 (Okt., 1942), p. 417</ref> Dit het gelei tot spekulasie dat sy die dogter was van [[Berengar van Bayeux]].<ref>Pierre Bouet, ''Rollon: Le chef viking qui fonda la Normandie'', (Tallandier, Parys, 2016), p. 96</ref><ref>Elisabeth van Houts. ''The Normans in Europe''. Manchester University Press, 2000. p 30</ref> Deskundiges van middeleeuse genealogie verskil oor Poppa se familie. Christian Settipani is van oordeel dat haar ouers Guy de Senlis en Cunegundis (die dogter van [[Pepyn van Vermandois]] en suster van [[Herbert I van Vermandois]]) was.<ref>Christian Settipani & Patrick van Kerrebrouck. ''La préhistoire des Capétiens: 481–987.'' P. Van Kerrebrouck, 1993. p 221</ref> Volgens Katherine Keats-Rohan was sy die dogter van [[Berengar van Bayeux]] en Adelheid (wie se vader Hendrik, [[Markgraaf]] van die [[Franke]] was) óf Adelheid van Vermandois.<ref>{{cite web|URL=http://home.earthlink.net/~henryproject/hproject/prov/poppa000.htm|title=Poppa, tenth century, wife of Rollo of Normandy.|author=Stewart Baldwin|date=2004-08-02|publisher=|accessdate=2018-09-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20180929043557/http://home.earthlink.net/~henryproject/hproject/prov/poppa000.htm|archive-date=2018-09-29|url-status=dead}}</ref> Haar genealogie is onseker, en is moontlik later eers opgemaak om haar seun se afkoms te wettig, soos ook die geval is met talle ander genealogiese aansprake deur Dudo. Op grond van haar afsonderlike "more Danico"-status, wat haar van Rollo se Christenvrou Gisela van Frankryk onderskei, is dit onwaarskynlik dat Poppa se familie invloedryke Christelike adellikes was, omdat hulle sou aandring daarop – met geweld indien nodig – op 'n wettige en monogame Christelike huwelik vir hul dogter. Poppa was derhalwe waarskynlik 'n doodgewone vrou wat uit 'n gebied ontvoer is waarmee die Noormanne handelskontakte gehad het.<ref>François Neveux. Claire Ruelle, ''A brief history of the Normans: the conquests that changed the face of Europe'' (Robinson, 2008), p. 60-61</ref> 'n Standbeeld van Poppa is opgerig by Place de Gaulle in Bayeux.<ref>Pierre Bouet, ''Rollon: Le chef viking qui fonda la Normandie'', (Tallandier, Parys, 2016), p.235</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geboortes in die 880's]] [[Kategorie:Sterftes in die 10de eeu]] 1b3f7ohhq77hveqe6x14b6963eup8ik 0 392328 2519604 2519561 2022-08-16T12:05:12Z Oesjaar 7467 /* Spesies */ Skakels wikitext text/x-wiki {{Skuinse titel}} {{Outomatiese taksoboks | name = Beesvygies | image = Ruschia maxima, blare, blomme en vrugte, Pretoria NBT, a.jpg | image_caption = ''[[Ruschia maxima|R. maxima]]'', een van die grootste spesies in die genus | status = | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia | authority = Schwantes | subdivision_ranks = Spesies | subdivision = <center>[[#Spesies|Sien teks]]</center> | synonyms = }} '''''Ruschia''''', in die volksmond bekend as die '''beesvygies''', is 'n [[vetplant]]-[[genus]] wat tot die [[Aizoaceae]] behoort en in 1926 vir die eerste keer beskryf is. Die genus is [[inheems]] aan [[Lesotho]], [[Namibië]] en [[Suid-Afrika]]. Die plante is klein, regop struikies maar kan ook in die rankformaat voorkom.<ref>[[John Charles Manning|John Manning.]] 2018. Field Guide to Fynbos, Struik Nature, 2018 ISBN 978-1-77584-590-4</ref> Ongeveer 40 van die [[spesie]]s behoort tot die [[fynbos]]-bioom. Soos by ander vygies lok die helderkleurige blomme [[heuningby|by]]e, [[skoenlapper]]s en [[kewer]]s wat hulle bestuif. Lede van die genus kan maklik met ''[[Lampranthus]]'' en ''[[Drosanthemum]]'' verwar word, wat egter groter blomme met 'n groter verskeidenheid kleure het.<ref>[http://pza.sanbi.org/ruschia-maxima Ruschia maxima (Haw.) L.Bolus], Ricardo Riddles, Karoowoestyn- Nasionale Botaniese Tuin, Januarie 2012</ref> Die genus is vernoem na Ernst Julius Rusch (1867-1957), 'n Namibiese boer en plantversamelaar.<ref>http://pza.sanbi.org/ruschia</ref> == Spesies == Daar is 208 spesies wat tot die genus hoort:<ref>https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:16337-1</ref> {{div col|colwidth=24em}} * ''[[Ruschia abbreviata]]'' <small>[[Louisa Bolus|L.Bolus]]</small> * ''[[Ruschia acocksii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia acuminata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia acutangula]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia aggregata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia alata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia albida]]'' <small>Klak</small> * ''[[Ruschia altigena]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia amicorum]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia ampliata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia approximata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia archeri]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia aspera]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia atrata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia axthelmiana]]'' <small>(Dinter) Schwantes</small> * ''[[Ruschia barnardii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia beaufortensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bijliae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bipapillata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bolusiae]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia brakdamensis]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia breekpoortensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevibracteata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevicyma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevipes]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia britteniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia burtoniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia calcarea]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia calcicola]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia callifera]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia campestris]]'' <small>(Burch.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia canonotata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia capornii]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia caroli]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia caudata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia cedarbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia centrocapsula'' <small>H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia ceresiana]]'' <small>Schwantes</small> * ''Ruschia cincta'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''Ruschia clavata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia complanata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia congesta'' <small>(Salm-Dyck) L.Bolus</small> * ''Ruschia copiosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia costata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia cradockensis'' <small>(Kuntze) H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia crassa]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia crassisepala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia cupulata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia curta'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia cymbifolia'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''Ruschia cymosa'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia decurrens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia decurvans]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dejagerae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia deminuta]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia densiflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia depressa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dichroa]]'' <small>(Rolfe) L.Bolus</small> * ''Ruschia dielsiana'' <small>(A.Berger) H.Jacobsen ex H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia dilatata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia divaricata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia diversifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia duthieae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia edentula]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia elineata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia erecta]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia esterhuyseniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia exigua]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia extensa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia festiva]]'' <small>(N.E.Br.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia filipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia firma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia floribunda]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia foliosa]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia fourcadei]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia framesii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia frederici]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia fugitans]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia geminiflora]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia glauca]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia goodiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia gracilipes]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia gracilis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia griquensis]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia grisea]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia hamata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia haworthii'' <small>H.Jacobsen & G.D.Rowley</small> * ''Ruschia heteropetala'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia holensis'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia imbricata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia impressa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia inclusa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia inconspicua'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia incurvata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia indecora]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia indurata'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia intermedia'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia intricata'' <small>(N.E.Br.) H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia karrachabensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia karrooica]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia kenhardtensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia klipbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia kuboosana]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia langebaanensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lapidicola]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lavisii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia laxa'' <small>(Willd.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia laxiflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia laxipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia leptocalyx]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lerouxiae]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia leucosperma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lineolata]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia lisabeliae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia macowanii]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia magnifica]]'' <small>Klak</small> * ''[[Ruschia mariae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia marianae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia maxima]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia middlemostii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia misera]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''Ruschia mollis'' <small>Schwantes</small> * ''Ruschia montaguensis'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia muelleri'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia muiriana'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia multiflora'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia muricata'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia namusmontana]]'' <small>Friedrich</small> * ''Ruschia nelii'' <small>Schwantes</small> * ''Ruschia neovirens'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia nieuwerustensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia nonimpressa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia obtusa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia odontocalyx]]'' <small>(Schltr. & Diels) Schwantes</small> * ''[[Ruschia orientalis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pallens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia parviflora]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia parvifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia patens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia patulifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pauciflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia paucipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia perfoliata]]'' <small>(Mill.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia phylicoides]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pinguis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pollardii]]'' <small>Friedrich</small> * ''[[Ruschia primosii]]'' <small>L.Bolul</small> * ''[[Ruschia pulvinaris]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia punctulata]]'' <small>(L.Bolus) H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia pungens]]'' <small>(A.Berger) H.Jacobsen</small> * ''[[Ruschia putterillii]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia rariflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia recurva]]'' <small>(Moench) H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia rigens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia rigida'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia rigidicaulis'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia robusta'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia rubricaulis]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''Ruschia rupicola'' <small>(Engl.) Schwantes</small> * ''Ruschia ruralis'' <small>(N.E.Br.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia ruschiana]]'' <small>(Dinter) Dinter & Schwantes</small> * ''[[Ruschia sabulicola]]'' <small>Dinter</small> * ''[[Ruschia sandbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia sarmentosa'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia scabra'' <small>H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia schollii]]'' <small>(Salm-Dyck) Schwantes</small> * ''Ruschia semidentata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia semiglobosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia senaria'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia serrulata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia sessilis'' <small>(Thunb.) H.E.K.Hartmann</small> * ''Ruschia singula'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia solitaria'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia spinosa'' <small>(L.) Dehn</small> * ''Ruschia staminodiosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia stricta'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia strubeniae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia suaveolens'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia subpaniculata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia subsphaerica'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia subteres]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tardissima]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tecta]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tenella]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia testacea]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tribracteata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia triflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia truteri]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tumidula]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia turgida]]'' <small>(L.Bolus) Klak</small> * ''[[Ruschia uitenhagensis]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia umbellata]]'' <small>(L.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia uncinata]]'' <small>(L.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia unidens]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia vaginata]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia valida]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia vanbredae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanderbergiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanheerdei]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanniekerkiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia versicolor]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vetovalida]]'' <small>H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia victoris]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia virens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia virgata]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia viridifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vulvaria]]'' <small>(Dinter) Schwantes</small> {{div col end}} == Fotogalery == <gallery mode="packed" heights="120" style="font-size:100%; line-height:130%"> Ruschia beds.jpg|''Ruschia'' sp. te Tienie Versveld-reservaat Ruschia aggregata 207619885.jpg|''[[Ruschia aggregata]]'' Ruschia albida Flipphi 1.jpg|''[[Ruschia albida]]'' Ruschia brevibracteata (Aizoaceae) (38438772771).jpg|''[[Ruschia brevibracteata]]'' Ruschia burtoniae Knersvlakte.jpg|''[[Ruschia burtoniae]]'' op die Knersvlakte Ruschia crassa KirstenboschBotGard09292010C.JPG|''[[Ruschia crassa]]'' te Kirstenbosch Gardenology.org-IMG 4223 hunt0904.jpg|''[[Ruschia dichroa]]'' te Hunting Gardens, Kalifornië Ruschia karooica foliage.jpg|''[[Ruschia karrooica]]'' Ruschia lineolata 9.jpg|''[[Ruschia lineolata]]'' Ruschia macowanii 3c.JPG|''[[Ruschia macowanii]]'' Ruschia pulvinaris 2.JPG|''[[Ruschia pulvinaris]]'' Ruschia schollii 15223150.jpg|''[[Ruschia schollii]]'' Spiny Ruschia (Ruschia spinosa) (31938312954).jpg|''[[Ruschia spinosa]]'' Ruschia uncinata 1c.JPG|''[[Ruschia uncinata]]'' in die Barcelona- Botaniese Tuin </gallery> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia| ]] [[Kategorie:Flora van Lesotho]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] kllwybrz2ujch6m2n9l714uojei0ak2 2519660 2519604 2022-08-16T18:11:22Z Oesjaar 7467 /* Spesies */ Skakels wikitext text/x-wiki {{Skuinse titel}} {{Outomatiese taksoboks | name = Beesvygies | image = Ruschia maxima, blare, blomme en vrugte, Pretoria NBT, a.jpg | image_caption = ''[[Ruschia maxima|R. maxima]]'', een van die grootste spesies in die genus | status = | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia | authority = Schwantes | subdivision_ranks = Spesies | subdivision = <center>[[#Spesies|Sien teks]]</center> | synonyms = }} '''''Ruschia''''', in die volksmond bekend as die '''beesvygies''', is 'n [[vetplant]]-[[genus]] wat tot die [[Aizoaceae]] behoort en in 1926 vir die eerste keer beskryf is. Die genus is [[inheems]] aan [[Lesotho]], [[Namibië]] en [[Suid-Afrika]]. Die plante is klein, regop struikies maar kan ook in die rankformaat voorkom.<ref>[[John Charles Manning|John Manning.]] 2018. Field Guide to Fynbos, Struik Nature, 2018 ISBN 978-1-77584-590-4</ref> Ongeveer 40 van die [[spesie]]s behoort tot die [[fynbos]]-bioom. Soos by ander vygies lok die helderkleurige blomme [[heuningby|by]]e, [[skoenlapper]]s en [[kewer]]s wat hulle bestuif. Lede van die genus kan maklik met ''[[Lampranthus]]'' en ''[[Drosanthemum]]'' verwar word, wat egter groter blomme met 'n groter verskeidenheid kleure het.<ref>[http://pza.sanbi.org/ruschia-maxima Ruschia maxima (Haw.) L.Bolus], Ricardo Riddles, Karoowoestyn- Nasionale Botaniese Tuin, Januarie 2012</ref> Die genus is vernoem na Ernst Julius Rusch (1867-1957), 'n Namibiese boer en plantversamelaar.<ref>http://pza.sanbi.org/ruschia</ref> == Spesies == Daar is 208 spesies wat tot die genus hoort:<ref>https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:16337-1</ref> {{div col|colwidth=24em}} * ''[[Ruschia abbreviata]]'' <small>[[Louisa Bolus|L.Bolus]]</small> * ''[[Ruschia acocksii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia acuminata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia acutangula]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia aggregata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia alata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia albida]]'' <small>Klak</small> * ''[[Ruschia altigena]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia amicorum]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia ampliata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia approximata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia archeri]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia aspera]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia atrata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia axthelmiana]]'' <small>(Dinter) Schwantes</small> * ''[[Ruschia barnardii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia beaufortensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bijliae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bipapillata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bolusiae]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia brakdamensis]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia breekpoortensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevibracteata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevicyma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevipes]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia britteniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia burtoniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia calcarea]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia calcicola]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia callifera]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia campestris]]'' <small>(Burch.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia canonotata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia capornii]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia caroli]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia caudata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia cedarbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia centrocapsula'' <small>H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia ceresiana]]'' <small>Schwantes</small> * ''Ruschia cincta'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''Ruschia clavata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia complanata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia congesta'' <small>(Salm-Dyck) L.Bolus</small> * ''Ruschia copiosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia costata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia cradockensis'' <small>(Kuntze) H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia crassa]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia crassisepala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia cupulata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia curta'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia cymbifolia]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''Ruschia cymosa'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia decurrens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia decurvans]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dejagerae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia deminuta]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia densiflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia depressa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dichroa]]'' <small>(Rolfe) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dielsiana]]'' <small>(A.Berger) H.Jacobsen ex H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia dilatata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia divaricata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia diversifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia duthieae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia edentula]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia elineata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia erecta]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia esterhuyseniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia exigua]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia extensa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia festiva]]'' <small>(N.E.Br.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia filipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia firma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia floribunda]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia foliosa]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia fourcadei]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia framesii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia frederici]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia fugitans]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia geminiflora]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia glauca]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia goodiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia gracilipes]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia gracilis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia griquensis]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia grisea]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia hamata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia haworthii'' <small>H.Jacobsen & G.D.Rowley</small> * ''Ruschia heteropetala'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia holensis'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia imbricata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia impressa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia inclusa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia inconspicua'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia incurvata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia indecora]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia indurata'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia intermedia'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia intricata'' <small>(N.E.Br.) H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia karrachabensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia karrooica]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia kenhardtensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia klipbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia kuboosana]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia langebaanensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lapidicola]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lavisii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia laxa'' <small>(Willd.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia laxiflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia laxipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia leptocalyx]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lerouxiae]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia leucosperma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lineolata]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia lisabeliae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia macowanii]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia magnifica]]'' <small>Klak</small> * ''[[Ruschia mariae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia marianae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia maxima]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia middlemostii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia misera]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''Ruschia mollis'' <small>Schwantes</small> * ''Ruschia montaguensis'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia muelleri'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia muiriana'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia multiflora'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia muricata'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia namusmontana]]'' <small>Friedrich</small> * ''Ruschia nelii'' <small>Schwantes</small> * ''Ruschia neovirens'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia nieuwerustensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia nonimpressa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia obtusa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia odontocalyx]]'' <small>(Schltr. & Diels) Schwantes</small> * ''[[Ruschia orientalis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pallens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia parviflora]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia parvifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia patens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia patulifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pauciflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia paucipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia perfoliata]]'' <small>(Mill.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia phylicoides]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pinguis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pollardii]]'' <small>Friedrich</small> * ''[[Ruschia primosii]]'' <small>L.Bolul</small> * ''[[Ruschia pulvinaris]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia punctulata]]'' <small>(L.Bolus) H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia pungens]]'' <small>(A.Berger) H.Jacobsen</small> * ''[[Ruschia putterillii]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia rariflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia recurva]]'' <small>(Moench) H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia rigens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia rigida'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia rigidicaulis'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia robusta'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia rubricaulis]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''Ruschia rupicola'' <small>(Engl.) Schwantes</small> * ''Ruschia ruralis'' <small>(N.E.Br.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia ruschiana]]'' <small>(Dinter) Dinter & Schwantes</small> * ''[[Ruschia sabulicola]]'' <small>Dinter</small> * ''[[Ruschia sandbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia sarmentosa'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia scabra'' <small>H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia schollii]]'' <small>(Salm-Dyck) Schwantes</small> * ''Ruschia semidentata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia semiglobosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia senaria'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia serrulata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia sessilis'' <small>(Thunb.) H.E.K.Hartmann</small> * ''Ruschia singula'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia solitaria'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia spinosa'' <small>(L.) Dehn</small> * ''Ruschia staminodiosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia stricta'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia strubeniae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia suaveolens'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia subpaniculata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia subsphaerica'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia subteres]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tardissima]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tecta]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tenella]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia testacea]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tribracteata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia triflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia truteri]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tumidula]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia turgida]]'' <small>(L.Bolus) Klak</small> * ''[[Ruschia uitenhagensis]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia umbellata]]'' <small>(L.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia uncinata]]'' <small>(L.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia unidens]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia vaginata]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia valida]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia vanbredae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanderbergiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanheerdei]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanniekerkiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia versicolor]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vetovalida]]'' <small>H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia victoris]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia virens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia virgata]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia viridifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vulvaria]]'' <small>(Dinter) Schwantes</small> {{div col end}} == Fotogalery == <gallery mode="packed" heights="120" style="font-size:100%; line-height:130%"> Ruschia beds.jpg|''Ruschia'' sp. te Tienie Versveld-reservaat Ruschia aggregata 207619885.jpg|''[[Ruschia aggregata]]'' Ruschia albida Flipphi 1.jpg|''[[Ruschia albida]]'' Ruschia brevibracteata (Aizoaceae) (38438772771).jpg|''[[Ruschia brevibracteata]]'' Ruschia burtoniae Knersvlakte.jpg|''[[Ruschia burtoniae]]'' op die Knersvlakte Ruschia crassa KirstenboschBotGard09292010C.JPG|''[[Ruschia crassa]]'' te Kirstenbosch Gardenology.org-IMG 4223 hunt0904.jpg|''[[Ruschia dichroa]]'' te Hunting Gardens, Kalifornië Ruschia karooica foliage.jpg|''[[Ruschia karrooica]]'' Ruschia lineolata 9.jpg|''[[Ruschia lineolata]]'' Ruschia macowanii 3c.JPG|''[[Ruschia macowanii]]'' Ruschia pulvinaris 2.JPG|''[[Ruschia pulvinaris]]'' Ruschia schollii 15223150.jpg|''[[Ruschia schollii]]'' Spiny Ruschia (Ruschia spinosa) (31938312954).jpg|''[[Ruschia spinosa]]'' Ruschia uncinata 1c.JPG|''[[Ruschia uncinata]]'' in die Barcelona- Botaniese Tuin </gallery> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia| ]] [[Kategorie:Flora van Lesotho]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] l2qjzzxlxgnvxqe5i7fz2n69cmimqzy 2519671 2519660 2022-08-16T18:48:48Z Oesjaar 7467 /* Spesies */ Skakel wikitext text/x-wiki {{Skuinse titel}} {{Outomatiese taksoboks | name = Beesvygies | image = Ruschia maxima, blare, blomme en vrugte, Pretoria NBT, a.jpg | image_caption = ''[[Ruschia maxima|R. maxima]]'', een van die grootste spesies in die genus | status = | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia | authority = Schwantes | subdivision_ranks = Spesies | subdivision = <center>[[#Spesies|Sien teks]]</center> | synonyms = }} '''''Ruschia''''', in die volksmond bekend as die '''beesvygies''', is 'n [[vetplant]]-[[genus]] wat tot die [[Aizoaceae]] behoort en in 1926 vir die eerste keer beskryf is. Die genus is [[inheems]] aan [[Lesotho]], [[Namibië]] en [[Suid-Afrika]]. Die plante is klein, regop struikies maar kan ook in die rankformaat voorkom.<ref>[[John Charles Manning|John Manning.]] 2018. Field Guide to Fynbos, Struik Nature, 2018 ISBN 978-1-77584-590-4</ref> Ongeveer 40 van die [[spesie]]s behoort tot die [[fynbos]]-bioom. Soos by ander vygies lok die helderkleurige blomme [[heuningby|by]]e, [[skoenlapper]]s en [[kewer]]s wat hulle bestuif. Lede van die genus kan maklik met ''[[Lampranthus]]'' en ''[[Drosanthemum]]'' verwar word, wat egter groter blomme met 'n groter verskeidenheid kleure het.<ref>[http://pza.sanbi.org/ruschia-maxima Ruschia maxima (Haw.) L.Bolus], Ricardo Riddles, Karoowoestyn- Nasionale Botaniese Tuin, Januarie 2012</ref> Die genus is vernoem na Ernst Julius Rusch (1867-1957), 'n Namibiese boer en plantversamelaar.<ref>http://pza.sanbi.org/ruschia</ref> == Spesies == Daar is 208 spesies wat tot die genus hoort:<ref>https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:16337-1</ref> {{div col|colwidth=24em}} * ''[[Ruschia abbreviata]]'' <small>[[Louisa Bolus|L.Bolus]]</small> * ''[[Ruschia acocksii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia acuminata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia acutangula]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia aggregata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia alata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia albida]]'' <small>Klak</small> * ''[[Ruschia altigena]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia amicorum]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia ampliata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia approximata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia archeri]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia aspera]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia atrata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia axthelmiana]]'' <small>(Dinter) Schwantes</small> * ''[[Ruschia barnardii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia beaufortensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bijliae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bipapillata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bolusiae]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia brakdamensis]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia breekpoortensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevibracteata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevicyma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevipes]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia britteniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia burtoniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia calcarea]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia calcicola]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia callifera]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia campestris]]'' <small>(Burch.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia canonotata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia capornii]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia caroli]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia caudata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia cedarbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia centrocapsula'' <small>H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia ceresiana]]'' <small>Schwantes</small> * ''Ruschia cincta'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''Ruschia clavata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia complanata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia congesta'' <small>(Salm-Dyck) L.Bolus</small> * ''Ruschia copiosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia costata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia cradockensis'' <small>(Kuntze) H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia crassa]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia crassisepala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia cupulata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia curta'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia cymbifolia]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''Ruschia cymosa'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia decurrens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia decurvans]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dejagerae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia deminuta]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia densiflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia depressa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dichroa]]'' <small>(Rolfe) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dielsiana]]'' <small>(A.Berger) H.Jacobsen ex H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia dilatata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia divaricata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia diversifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia duthieae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia edentula]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia elineata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia erecta]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia esterhuyseniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia exigua]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia extensa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia festiva]]'' <small>(N.E.Br.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia filipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia firma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia floribunda]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia foliosa]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia fourcadei]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia framesii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia frederici]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia fugitans]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia geminiflora]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia glauca]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia goodiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia gracilipes]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia gracilis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia griquensis]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia grisea]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia hamata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia haworthii'' <small>H.Jacobsen & G.D.Rowley</small> * ''Ruschia heteropetala'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia holensis'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia imbricata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia impressa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia inclusa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia inconspicua'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia incurvata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia indecora]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia indurata'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia intermedia'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia intricata'' <small>(N.E.Br.) H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia karrachabensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia karrooica]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia kenhardtensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia klipbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia kuboosana]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia langebaanensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lapidicola]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lavisii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia laxa'' <small>(Willd.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia laxiflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia laxipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia leptocalyx]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lerouxiae]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia leucosperma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lineolata]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia lisabeliae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia macowanii]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia magnifica]]'' <small>Klak</small> * ''[[Ruschia mariae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia marianae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia maxima]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia middlemostii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia misera]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''Ruschia mollis'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia montaguensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia muelleri'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia muiriana'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia multiflora'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia muricata'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia namusmontana]]'' <small>Friedrich</small> * ''Ruschia nelii'' <small>Schwantes</small> * ''Ruschia neovirens'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia nieuwerustensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia nonimpressa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia obtusa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia odontocalyx]]'' <small>(Schltr. & Diels) Schwantes</small> * ''[[Ruschia orientalis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pallens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia parviflora]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia parvifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia patens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia patulifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pauciflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia paucipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia perfoliata]]'' <small>(Mill.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia phylicoides]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pinguis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pollardii]]'' <small>Friedrich</small> * ''[[Ruschia primosii]]'' <small>L.Bolul</small> * ''[[Ruschia pulvinaris]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia punctulata]]'' <small>(L.Bolus) H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia pungens]]'' <small>(A.Berger) H.Jacobsen</small> * ''[[Ruschia putterillii]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia rariflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia recurva]]'' <small>(Moench) H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia rigens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia rigida'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia rigidicaulis'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia robusta'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia rubricaulis]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''Ruschia rupicola'' <small>(Engl.) Schwantes</small> * ''Ruschia ruralis'' <small>(N.E.Br.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia ruschiana]]'' <small>(Dinter) Dinter & Schwantes</small> * ''[[Ruschia sabulicola]]'' <small>Dinter</small> * ''[[Ruschia sandbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia sarmentosa'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia scabra'' <small>H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia schollii]]'' <small>(Salm-Dyck) Schwantes</small> * ''Ruschia semidentata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia semiglobosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia senaria'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia serrulata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia sessilis'' <small>(Thunb.) H.E.K.Hartmann</small> * ''Ruschia singula'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia solitaria'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia spinosa'' <small>(L.) Dehn</small> * ''Ruschia staminodiosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia stricta'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia strubeniae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia suaveolens'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia subpaniculata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia subsphaerica'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia subteres]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tardissima]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tecta]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tenella]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia testacea]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tribracteata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia triflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia truteri]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tumidula]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia turgida]]'' <small>(L.Bolus) Klak</small> * ''[[Ruschia uitenhagensis]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia umbellata]]'' <small>(L.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia uncinata]]'' <small>(L.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia unidens]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia vaginata]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia valida]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia vanbredae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanderbergiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanheerdei]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanniekerkiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia versicolor]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vetovalida]]'' <small>H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia victoris]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia virens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia virgata]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia viridifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vulvaria]]'' <small>(Dinter) Schwantes</small> {{div col end}} == Fotogalery == <gallery mode="packed" heights="120" style="font-size:100%; line-height:130%"> Ruschia beds.jpg|''Ruschia'' sp. te Tienie Versveld-reservaat Ruschia aggregata 207619885.jpg|''[[Ruschia aggregata]]'' Ruschia albida Flipphi 1.jpg|''[[Ruschia albida]]'' Ruschia brevibracteata (Aizoaceae) (38438772771).jpg|''[[Ruschia brevibracteata]]'' Ruschia burtoniae Knersvlakte.jpg|''[[Ruschia burtoniae]]'' op die Knersvlakte Ruschia crassa KirstenboschBotGard09292010C.JPG|''[[Ruschia crassa]]'' te Kirstenbosch Gardenology.org-IMG 4223 hunt0904.jpg|''[[Ruschia dichroa]]'' te Hunting Gardens, Kalifornië Ruschia karooica foliage.jpg|''[[Ruschia karrooica]]'' Ruschia lineolata 9.jpg|''[[Ruschia lineolata]]'' Ruschia macowanii 3c.JPG|''[[Ruschia macowanii]]'' Ruschia pulvinaris 2.JPG|''[[Ruschia pulvinaris]]'' Ruschia schollii 15223150.jpg|''[[Ruschia schollii]]'' Spiny Ruschia (Ruschia spinosa) (31938312954).jpg|''[[Ruschia spinosa]]'' Ruschia uncinata 1c.JPG|''[[Ruschia uncinata]]'' in die Barcelona- Botaniese Tuin </gallery> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia| ]] [[Kategorie:Flora van Lesotho]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] pz56jwnylmlv9jwrdh7ivbj3k3izirs 2519677 2519671 2022-08-16T19:01:24Z Oesjaar 7467 /* Spesies */ Skakels wikitext text/x-wiki {{Skuinse titel}} {{Outomatiese taksoboks | name = Beesvygies | image = Ruschia maxima, blare, blomme en vrugte, Pretoria NBT, a.jpg | image_caption = ''[[Ruschia maxima|R. maxima]]'', een van die grootste spesies in die genus | status = | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia | authority = Schwantes | subdivision_ranks = Spesies | subdivision = <center>[[#Spesies|Sien teks]]</center> | synonyms = }} '''''Ruschia''''', in die volksmond bekend as die '''beesvygies''', is 'n [[vetplant]]-[[genus]] wat tot die [[Aizoaceae]] behoort en in 1926 vir die eerste keer beskryf is. Die genus is [[inheems]] aan [[Lesotho]], [[Namibië]] en [[Suid-Afrika]]. Die plante is klein, regop struikies maar kan ook in die rankformaat voorkom.<ref>[[John Charles Manning|John Manning.]] 2018. Field Guide to Fynbos, Struik Nature, 2018 ISBN 978-1-77584-590-4</ref> Ongeveer 40 van die [[spesie]]s behoort tot die [[fynbos]]-bioom. Soos by ander vygies lok die helderkleurige blomme [[heuningby|by]]e, [[skoenlapper]]s en [[kewer]]s wat hulle bestuif. Lede van die genus kan maklik met ''[[Lampranthus]]'' en ''[[Drosanthemum]]'' verwar word, wat egter groter blomme met 'n groter verskeidenheid kleure het.<ref>[http://pza.sanbi.org/ruschia-maxima Ruschia maxima (Haw.) L.Bolus], Ricardo Riddles, Karoowoestyn- Nasionale Botaniese Tuin, Januarie 2012</ref> Die genus is vernoem na Ernst Julius Rusch (1867-1957), 'n Namibiese boer en plantversamelaar.<ref>http://pza.sanbi.org/ruschia</ref> == Spesies == Daar is 208 spesies wat tot die genus hoort:<ref>https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:16337-1</ref> {{div col|colwidth=24em}} * ''[[Ruschia abbreviata]]'' <small>[[Louisa Bolus|L.Bolus]]</small> * ''[[Ruschia acocksii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia acuminata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia acutangula]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia aggregata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia alata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia albida]]'' <small>Klak</small> * ''[[Ruschia altigena]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia amicorum]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia ampliata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia approximata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia archeri]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia aspera]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia atrata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia axthelmiana]]'' <small>(Dinter) Schwantes</small> * ''[[Ruschia barnardii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia beaufortensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bijliae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bipapillata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bolusiae]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia brakdamensis]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia breekpoortensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevibracteata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevicyma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevipes]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia britteniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia burtoniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia calcarea]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia calcicola]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia callifera]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia campestris]]'' <small>(Burch.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia canonotata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia capornii]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia caroli]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia caudata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia cedarbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia centrocapsula'' <small>H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia ceresiana]]'' <small>Schwantes</small> * ''Ruschia cincta'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''Ruschia clavata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia complanata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia congesta'' <small>(Salm-Dyck) L.Bolus</small> * ''Ruschia copiosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia costata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia cradockensis'' <small>(Kuntze) H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia crassa]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia crassisepala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia cupulata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia curta'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia cymbifolia]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''Ruschia cymosa'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia decurrens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia decurvans]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dejagerae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia deminuta]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia densiflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia depressa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dichroa]]'' <small>(Rolfe) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dielsiana]]'' <small>(A.Berger) H.Jacobsen ex H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia dilatata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia divaricata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia diversifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia duthieae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia edentula]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia elineata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia erecta]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia esterhuyseniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia exigua]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia extensa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia festiva]]'' <small>(N.E.Br.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia filipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia firma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia floribunda]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia foliosa]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia fourcadei]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia framesii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia frederici]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia fugitans]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia geminiflora]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia glauca]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia goodiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia gracilipes]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia gracilis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia griquensis]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia grisea]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia hamata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia haworthii'' <small>H.Jacobsen & G.D.Rowley</small> * ''Ruschia heteropetala'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia holensis'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia imbricata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia impressa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia inclusa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia inconspicua'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia incurvata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia indecora]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia indurata'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia intermedia'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia intricata'' <small>(N.E.Br.) H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia karrachabensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia karrooica]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia kenhardtensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia klipbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia kuboosana]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia langebaanensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lapidicola]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lavisii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia laxa'' <small>(Willd.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia laxiflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia laxipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia leptocalyx]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lerouxiae]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia leucosperma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lineolata]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia lisabeliae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia macowanii]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia magnifica]]'' <small>Klak</small> * ''[[Ruschia mariae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia marianae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia maxima]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia middlemostii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia misera]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia mollis]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia montaguensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia muelleri'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia muiriana'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia multiflora'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia muricata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia namusmontana]]'' <small>Friedrich</small> * ''Ruschia nelii'' <small>Schwantes</small> * ''Ruschia neovirens'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia nieuwerustensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia nonimpressa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia obtusa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia odontocalyx]]'' <small>(Schltr. & Diels) Schwantes</small> * ''[[Ruschia orientalis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pallens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia parviflora]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia parvifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia patens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia patulifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pauciflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia paucipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia perfoliata]]'' <small>(Mill.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia phylicoides]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pinguis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pollardii]]'' <small>Friedrich</small> * ''[[Ruschia primosii]]'' <small>L.Bolul</small> * ''[[Ruschia pulvinaris]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia punctulata]]'' <small>(L.Bolus) H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia pungens]]'' <small>(A.Berger) H.Jacobsen</small> * ''[[Ruschia putterillii]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia rariflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia recurva]]'' <small>(Moench) H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia rigens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia rigida'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia rigidicaulis'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia robusta'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia rubricaulis]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''Ruschia rupicola'' <small>(Engl.) Schwantes</small> * ''Ruschia ruralis'' <small>(N.E.Br.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia ruschiana]]'' <small>(Dinter) Dinter & Schwantes</small> * ''[[Ruschia sabulicola]]'' <small>Dinter</small> * ''[[Ruschia sandbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia sarmentosa'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia scabra'' <small>H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia schollii]]'' <small>(Salm-Dyck) Schwantes</small> * ''Ruschia semidentata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia semiglobosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia senaria'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia serrulata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia sessilis'' <small>(Thunb.) H.E.K.Hartmann</small> * ''Ruschia singula'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia solitaria'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia spinosa'' <small>(L.) Dehn</small> * ''Ruschia staminodiosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia stricta'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia strubeniae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia suaveolens'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia subpaniculata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia subsphaerica'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia subteres]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tardissima]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tecta]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tenella]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia testacea]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tribracteata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia triflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia truteri]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tumidula]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia turgida]]'' <small>(L.Bolus) Klak</small> * ''[[Ruschia uitenhagensis]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia umbellata]]'' <small>(L.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia uncinata]]'' <small>(L.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia unidens]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia vaginata]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia valida]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia vanbredae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanderbergiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanheerdei]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanniekerkiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia versicolor]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vetovalida]]'' <small>H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia victoris]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia virens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia virgata]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia viridifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vulvaria]]'' <small>(Dinter) Schwantes</small> {{div col end}} == Fotogalery == <gallery mode="packed" heights="120" style="font-size:100%; line-height:130%"> Ruschia beds.jpg|''Ruschia'' sp. te Tienie Versveld-reservaat Ruschia aggregata 207619885.jpg|''[[Ruschia aggregata]]'' Ruschia albida Flipphi 1.jpg|''[[Ruschia albida]]'' Ruschia brevibracteata (Aizoaceae) (38438772771).jpg|''[[Ruschia brevibracteata]]'' Ruschia burtoniae Knersvlakte.jpg|''[[Ruschia burtoniae]]'' op die Knersvlakte Ruschia crassa KirstenboschBotGard09292010C.JPG|''[[Ruschia crassa]]'' te Kirstenbosch Gardenology.org-IMG 4223 hunt0904.jpg|''[[Ruschia dichroa]]'' te Hunting Gardens, Kalifornië Ruschia karooica foliage.jpg|''[[Ruschia karrooica]]'' Ruschia lineolata 9.jpg|''[[Ruschia lineolata]]'' Ruschia macowanii 3c.JPG|''[[Ruschia macowanii]]'' Ruschia pulvinaris 2.JPG|''[[Ruschia pulvinaris]]'' Ruschia schollii 15223150.jpg|''[[Ruschia schollii]]'' Spiny Ruschia (Ruschia spinosa) (31938312954).jpg|''[[Ruschia spinosa]]'' Ruschia uncinata 1c.JPG|''[[Ruschia uncinata]]'' in die Barcelona- Botaniese Tuin </gallery> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia| ]] [[Kategorie:Flora van Lesotho]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] qunqj3hs504vqp3qridqhlg2cq621xh 2519686 2519677 2022-08-16T19:31:01Z Oesjaar 7467 /* Spesies */ Skakels wikitext text/x-wiki {{Skuinse titel}} {{Outomatiese taksoboks | name = Beesvygies | image = Ruschia maxima, blare, blomme en vrugte, Pretoria NBT, a.jpg | image_caption = ''[[Ruschia maxima|R. maxima]]'', een van die grootste spesies in die genus | status = | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia | authority = Schwantes | subdivision_ranks = Spesies | subdivision = <center>[[#Spesies|Sien teks]]</center> | synonyms = }} '''''Ruschia''''', in die volksmond bekend as die '''beesvygies''', is 'n [[vetplant]]-[[genus]] wat tot die [[Aizoaceae]] behoort en in 1926 vir die eerste keer beskryf is. Die genus is [[inheems]] aan [[Lesotho]], [[Namibië]] en [[Suid-Afrika]]. Die plante is klein, regop struikies maar kan ook in die rankformaat voorkom.<ref>[[John Charles Manning|John Manning.]] 2018. Field Guide to Fynbos, Struik Nature, 2018 ISBN 978-1-77584-590-4</ref> Ongeveer 40 van die [[spesie]]s behoort tot die [[fynbos]]-bioom. Soos by ander vygies lok die helderkleurige blomme [[heuningby|by]]e, [[skoenlapper]]s en [[kewer]]s wat hulle bestuif. Lede van die genus kan maklik met ''[[Lampranthus]]'' en ''[[Drosanthemum]]'' verwar word, wat egter groter blomme met 'n groter verskeidenheid kleure het.<ref>[http://pza.sanbi.org/ruschia-maxima Ruschia maxima (Haw.) L.Bolus], Ricardo Riddles, Karoowoestyn- Nasionale Botaniese Tuin, Januarie 2012</ref> Die genus is vernoem na Ernst Julius Rusch (1867-1957), 'n Namibiese boer en plantversamelaar.<ref>http://pza.sanbi.org/ruschia</ref> == Spesies == Daar is 208 spesies wat tot die genus hoort:<ref>https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:16337-1</ref> {{div col|colwidth=24em}} * ''[[Ruschia abbreviata]]'' <small>[[Louisa Bolus|L.Bolus]]</small> * ''[[Ruschia acocksii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia acuminata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia acutangula]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia aggregata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia alata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia albida]]'' <small>Klak</small> * ''[[Ruschia altigena]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia amicorum]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia ampliata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia approximata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia archeri]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia aspera]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia atrata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia axthelmiana]]'' <small>(Dinter) Schwantes</small> * ''[[Ruschia barnardii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia beaufortensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bijliae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bipapillata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bolusiae]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia brakdamensis]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia breekpoortensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevibracteata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevicyma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevipes]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia britteniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia burtoniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia calcarea]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia calcicola]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia callifera]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia campestris]]'' <small>(Burch.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia canonotata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia capornii]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia caroli]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia caudata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia cedarbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia centrocapsula'' <small>H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia ceresiana]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia cincta]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia clavata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia complanata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia congesta'' <small>(Salm-Dyck) L.Bolus</small> * ''Ruschia copiosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia costata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia cradockensis'' <small>(Kuntze) H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia crassa]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia crassisepala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia cupulata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia curta'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia cymbifolia]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''Ruschia cymosa'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia decurrens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia decurvans]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dejagerae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia deminuta]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia densiflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia depressa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dichroa]]'' <small>(Rolfe) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dielsiana]]'' <small>(A.Berger) H.Jacobsen ex H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia dilatata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia divaricata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia diversifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia duthieae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia edentula]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia elineata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia erecta]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia esterhuyseniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia exigua]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia extensa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia festiva]]'' <small>(N.E.Br.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia filipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia firma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia floribunda]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia foliosa]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia fourcadei]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia framesii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia frederici]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia fugitans]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia geminiflora]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia glauca]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia goodiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia gracilipes]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia gracilis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia griquensis]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia grisea]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia hamata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia haworthii'' <small>H.Jacobsen & G.D.Rowley</small> * ''Ruschia heteropetala'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia holensis'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia imbricata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia impressa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia inclusa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia inconspicua'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia incurvata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia indecora]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia indurata'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia intermedia'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia intricata'' <small>(N.E.Br.) H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia karrachabensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia karrooica]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia kenhardtensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia klipbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia kuboosana]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia langebaanensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lapidicola]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lavisii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia laxa'' <small>(Willd.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia laxiflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia laxipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia leptocalyx]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lerouxiae]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia leucosperma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lineolata]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia lisabeliae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia macowanii]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia magnifica]]'' <small>Klak</small> * ''[[Ruschia mariae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia marianae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia maxima]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia middlemostii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia misera]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia mollis]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia montaguensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia muelleri'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia muiriana'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia multiflora'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia muricata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia namusmontana]]'' <small>Friedrich</small> * ''Ruschia nelii'' <small>Schwantes</small> * ''Ruschia neovirens'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia nieuwerustensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia nonimpressa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia obtusa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia odontocalyx]]'' <small>(Schltr. & Diels) Schwantes</small> * ''[[Ruschia orientalis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pallens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia parviflora]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia parvifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia patens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia patulifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pauciflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia paucipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia perfoliata]]'' <small>(Mill.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia phylicoides]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pinguis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pollardii]]'' <small>Friedrich</small> * ''[[Ruschia primosii]]'' <small>L.Bolul</small> * ''[[Ruschia pulvinaris]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia punctulata]]'' <small>(L.Bolus) H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia pungens]]'' <small>(A.Berger) H.Jacobsen</small> * ''[[Ruschia putterillii]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia rariflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia recurva]]'' <small>(Moench) H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia rigens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia rigida'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia rigidicaulis'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia robusta'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia rubricaulis]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''Ruschia rupicola'' <small>(Engl.) Schwantes</small> * ''Ruschia ruralis'' <small>(N.E.Br.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia ruschiana]]'' <small>(Dinter) Dinter & Schwantes</small> * ''[[Ruschia sabulicola]]'' <small>Dinter</small> * ''[[Ruschia sandbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia sarmentosa'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia scabra'' <small>H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia schollii]]'' <small>(Salm-Dyck) Schwantes</small> * ''Ruschia semidentata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia semiglobosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia senaria'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia serrulata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia sessilis'' <small>(Thunb.) H.E.K.Hartmann</small> * ''Ruschia singula'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia solitaria'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia spinosa'' <small>(L.) Dehn</small> * ''Ruschia staminodiosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia stricta'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia strubeniae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia suaveolens'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia subpaniculata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia subsphaerica'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia subteres]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tardissima]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tecta]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tenella]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia testacea]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tribracteata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia triflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia truteri]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tumidula]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia turgida]]'' <small>(L.Bolus) Klak</small> * ''[[Ruschia uitenhagensis]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia umbellata]]'' <small>(L.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia uncinata]]'' <small>(L.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia unidens]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia vaginata]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia valida]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia vanbredae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanderbergiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanheerdei]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanniekerkiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia versicolor]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vetovalida]]'' <small>H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia victoris]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia virens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia virgata]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia viridifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vulvaria]]'' <small>(Dinter) Schwantes</small> {{div col end}} == Fotogalery == <gallery mode="packed" heights="120" style="font-size:100%; line-height:130%"> Ruschia beds.jpg|''Ruschia'' sp. te Tienie Versveld-reservaat Ruschia aggregata 207619885.jpg|''[[Ruschia aggregata]]'' Ruschia albida Flipphi 1.jpg|''[[Ruschia albida]]'' Ruschia brevibracteata (Aizoaceae) (38438772771).jpg|''[[Ruschia brevibracteata]]'' Ruschia burtoniae Knersvlakte.jpg|''[[Ruschia burtoniae]]'' op die Knersvlakte Ruschia crassa KirstenboschBotGard09292010C.JPG|''[[Ruschia crassa]]'' te Kirstenbosch Gardenology.org-IMG 4223 hunt0904.jpg|''[[Ruschia dichroa]]'' te Hunting Gardens, Kalifornië Ruschia karooica foliage.jpg|''[[Ruschia karrooica]]'' Ruschia lineolata 9.jpg|''[[Ruschia lineolata]]'' Ruschia macowanii 3c.JPG|''[[Ruschia macowanii]]'' Ruschia pulvinaris 2.JPG|''[[Ruschia pulvinaris]]'' Ruschia schollii 15223150.jpg|''[[Ruschia schollii]]'' Spiny Ruschia (Ruschia spinosa) (31938312954).jpg|''[[Ruschia spinosa]]'' Ruschia uncinata 1c.JPG|''[[Ruschia uncinata]]'' in die Barcelona- Botaniese Tuin </gallery> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia| ]] [[Kategorie:Flora van Lesotho]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] 9s5yzj2gwbux0pt4q5k8w0mo54cskyq 2519727 2519686 2022-08-17T05:50:57Z Oesjaar 7467 /* Spesies */ Skakels wikitext text/x-wiki {{Skuinse titel}} {{Outomatiese taksoboks | name = Beesvygies | image = Ruschia maxima, blare, blomme en vrugte, Pretoria NBT, a.jpg | image_caption = ''[[Ruschia maxima|R. maxima]]'', een van die grootste spesies in die genus | status = | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia | authority = Schwantes | subdivision_ranks = Spesies | subdivision = <center>[[#Spesies|Sien teks]]</center> | synonyms = }} '''''Ruschia''''', in die volksmond bekend as die '''beesvygies''', is 'n [[vetplant]]-[[genus]] wat tot die [[Aizoaceae]] behoort en in 1926 vir die eerste keer beskryf is. Die genus is [[inheems]] aan [[Lesotho]], [[Namibië]] en [[Suid-Afrika]]. Die plante is klein, regop struikies maar kan ook in die rankformaat voorkom.<ref>[[John Charles Manning|John Manning.]] 2018. Field Guide to Fynbos, Struik Nature, 2018 ISBN 978-1-77584-590-4</ref> Ongeveer 40 van die [[spesie]]s behoort tot die [[fynbos]]-bioom. Soos by ander vygies lok die helderkleurige blomme [[heuningby|by]]e, [[skoenlapper]]s en [[kewer]]s wat hulle bestuif. Lede van die genus kan maklik met ''[[Lampranthus]]'' en ''[[Drosanthemum]]'' verwar word, wat egter groter blomme met 'n groter verskeidenheid kleure het.<ref>[http://pza.sanbi.org/ruschia-maxima Ruschia maxima (Haw.) L.Bolus], Ricardo Riddles, Karoowoestyn- Nasionale Botaniese Tuin, Januarie 2012</ref> Die genus is vernoem na Ernst Julius Rusch (1867-1957), 'n Namibiese boer en plantversamelaar.<ref>http://pza.sanbi.org/ruschia</ref> == Spesies == Daar is 208 spesies wat tot die genus hoort:<ref>https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:16337-1</ref> {{div col|colwidth=24em}} * ''[[Ruschia abbreviata]]'' <small>[[Louisa Bolus|L.Bolus]]</small> * ''[[Ruschia acocksii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia acuminata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia acutangula]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia aggregata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia alata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia albida]]'' <small>Klak</small> * ''[[Ruschia altigena]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia amicorum]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia ampliata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia approximata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia archeri]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia aspera]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia atrata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia axthelmiana]]'' <small>(Dinter) Schwantes</small> * ''[[Ruschia barnardii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia beaufortensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bijliae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bipapillata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia bolusiae]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia brakdamensis]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia breekpoortensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevibracteata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevicyma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia brevipes]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia britteniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia burtoniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia calcarea]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia calcicola]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia callifera]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia campestris]]'' <small>(Burch.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia canonotata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia capornii]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia caroli]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia caudata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia cedarbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia centrocapsula]]'' <small>H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia ceresiana]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia cincta]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia clavata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia complanata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia congesta]]'' <small>(Salm-Dyck) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia copiosa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia costata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia cradockensis]]'' <small>(Kuntze) H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia crassa]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia crassisepala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia cupulata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia curta]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia cymbifolia]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia cymosa]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia decurrens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia decurvans]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dejagerae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia deminuta]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia densiflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia depressa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dichroa]]'' <small>(Rolfe) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia dielsiana]]'' <small>(A.Berger) H.Jacobsen ex H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia dilatata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia divaricata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia diversifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia duthieae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia edentula]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia elineata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia erecta]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia esterhuyseniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia exigua]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia extensa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia festiva]]'' <small>(N.E.Br.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia filipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia firma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia floribunda]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia foliosa]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia fourcadei]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia framesii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia frederici]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia fugitans]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia geminiflora]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia glauca]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia goodiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia gracilipes]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia gracilis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia griquensis]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia grisea]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia hamata]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia haworthii]]'' <small>H.Jacobsen & G.D.Rowley</small> * ''Ruschia heteropetala'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia holensis'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia imbricata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia impressa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia inclusa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia inconspicua'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia incurvata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia indecora]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia indurata'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia intermedia'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia intricata'' <small>(N.E.Br.) H.E.K.Hartmann & Stüber</small> * ''[[Ruschia karrachabensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia karrooica]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia kenhardtensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia klipbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia kuboosana]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia langebaanensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lapidicola]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lavisii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia laxa'' <small>(Willd.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia laxiflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia laxipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia leptocalyx]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lerouxiae]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia leucosperma]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia lineolata]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia lisabeliae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia macowanii]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia magnifica]]'' <small>Klak</small> * ''[[Ruschia mariae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia marianae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia maxima]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia middlemostii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia misera]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia mollis]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia montaguensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia muelleri'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia muiriana'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia multiflora'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia muricata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia namusmontana]]'' <small>Friedrich</small> * ''Ruschia nelii'' <small>Schwantes</small> * ''Ruschia neovirens'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia nieuwerustensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia nonimpressa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia obtusa]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia odontocalyx]]'' <small>(Schltr. & Diels) Schwantes</small> * ''[[Ruschia orientalis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pallens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia parviflora]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia parvifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia patens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia patulifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pauciflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia paucipetala]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia perfoliata]]'' <small>(Mill.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia phylicoides]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pinguis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia pollardii]]'' <small>Friedrich</small> * ''[[Ruschia primosii]]'' <small>L.Bolul</small> * ''[[Ruschia pulvinaris]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia punctulata]]'' <small>(L.Bolus) H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia pungens]]'' <small>(A.Berger) H.Jacobsen</small> * ''[[Ruschia putterillii]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia rariflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia recurva]]'' <small>(Moench) H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia rigens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia rigida'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia rigidicaulis'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia robusta'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia rubricaulis]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''Ruschia rupicola'' <small>(Engl.) Schwantes</small> * ''Ruschia ruralis'' <small>(N.E.Br.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia ruschiana]]'' <small>(Dinter) Dinter & Schwantes</small> * ''[[Ruschia sabulicola]]'' <small>Dinter</small> * ''[[Ruschia sandbergensis]]'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia sarmentosa'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia scabra'' <small>H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia schollii]]'' <small>(Salm-Dyck) Schwantes</small> * ''Ruschia semidentata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia semiglobosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia senaria'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia serrulata'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''Ruschia sessilis'' <small>(Thunb.) H.E.K.Hartmann</small> * ''Ruschia singula'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia solitaria'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia spinosa'' <small>(L.) Dehn</small> * ''Ruschia staminodiosa'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia stricta'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia strubeniae]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''Ruschia suaveolens'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia subpaniculata'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia subsphaerica'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia subteres]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tardissima]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tecta]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tenella]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia testacea]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tribracteata]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia triflora]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia truteri]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia tumidula]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia turgida]]'' <small>(L.Bolus) Klak</small> * ''[[Ruschia uitenhagensis]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Ruschia umbellata]]'' <small>(L.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia uncinata]]'' <small>(L.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia unidens]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Ruschia vaginata]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia valida]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Ruschia vanbredae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanderbergiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanheerdei]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vanniekerkiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia versicolor]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vetovalida]]'' <small>H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Ruschia victoris]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia virens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia virgata]]'' <small>(Haw.) L.Bolus</small> * ''[[Ruschia viridifolia]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Ruschia vulvaria]]'' <small>(Dinter) Schwantes</small> {{div col end}} == Fotogalery == <gallery mode="packed" heights="120" style="font-size:100%; line-height:130%"> Ruschia beds.jpg|''Ruschia'' sp. te Tienie Versveld-reservaat Ruschia aggregata 207619885.jpg|''[[Ruschia aggregata]]'' Ruschia albida Flipphi 1.jpg|''[[Ruschia albida]]'' Ruschia brevibracteata (Aizoaceae) (38438772771).jpg|''[[Ruschia brevibracteata]]'' Ruschia burtoniae Knersvlakte.jpg|''[[Ruschia burtoniae]]'' op die Knersvlakte Ruschia crassa KirstenboschBotGard09292010C.JPG|''[[Ruschia crassa]]'' te Kirstenbosch Gardenology.org-IMG 4223 hunt0904.jpg|''[[Ruschia dichroa]]'' te Hunting Gardens, Kalifornië Ruschia karooica foliage.jpg|''[[Ruschia karrooica]]'' Ruschia lineolata 9.jpg|''[[Ruschia lineolata]]'' Ruschia macowanii 3c.JPG|''[[Ruschia macowanii]]'' Ruschia pulvinaris 2.JPG|''[[Ruschia pulvinaris]]'' Ruschia schollii 15223150.jpg|''[[Ruschia schollii]]'' Spiny Ruschia (Ruschia spinosa) (31938312954).jpg|''[[Ruschia spinosa]]'' Ruschia uncinata 1c.JPG|''[[Ruschia uncinata]]'' in die Barcelona- Botaniese Tuin </gallery> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia| ]] [[Kategorie:Flora van Lesotho]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] jcxgcboapnpx2fw3ohwloc0zgjm9qwo 0 392907 2519748 2519158 2022-08-17T07:25:47Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki [[Lêer:De Waal Park Entrance 1900 vs 2015.jpg|duimnael|De Waalpark ingang, 1900 en 2015]] Die '''De Waalpark''' is ‘n openbare terrein naby die middestad van [[Kaapstad]]. Hierdie park in [[Oranjezicht]] lê suid van Kampstraat, oos van Moltenostraat, wes van Bo-Oranjestraat en noord van Belvederestraat. In die suide van die park is tennisbane en die [[Moltenodam]]. Konserte word hier gehou en dit word ook as kinderspeelterrein benut. Dit is in 1895 uitgelê en dra die naam van [[David Christiaan de Waal]] (* Langverwacht, Kuilsrivier, 25 November 1845 - † Kaapstad, 22 September 1909), ‘n boer, sakeman en politikus in die [[Kaapkolonie]]. Hy was van 1889 tot 1890 die [[burgemeester]] van Kaapstad. == Lees ook == * [[Welgemeend]] {{Normdata}} [[Kategorie: Kaapstad]] 62f9xk7faaooq09b6j1c12y85vu7xcx 10 392936 2519669 2519575 2022-08-16T18:40:47Z Oesjaar 7467 Korrekte skakel wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Burgemeesters_van_Kaapstad |title = [[Burgemeester van Kaapstad|Burgemeesters van]] [[Kaapstad]] |state = {{{state|autocollapse}}} |listclass = hlist |image = |list1 = * [[Michiel van Breda|M. van Breda]] * [[J. J. L. Smuts|Smuts]] * [[Hercules Crosse Jarvis|Jarvis]] * [[D. G. van Breda|D. van Breda]] * [[Philip John Stigant|Stigant]] * [[Charles Lewis |C. Lewis]] * [[Jan Christoffel Hofmeyr|Hofmeyr]] * [[Petrus Kotzé|Kotzé]] * [[Thomas Inglesby|Inglesby]] * [[David Christiaan de Waal|de Waal]] * [[David Pieter de Villiers Graaff|Graaff]] * [[William Thorne |Thorne]] * [[Hyman Liberman|Liberman]] * [[William Duncan Baxter|Baxter]] * [[Frank Smith (mayor)|Smith]] * [[Harry Hands|Hands]] * [[A. J. S. Lewis|A. Lewis]] * [[Louis Gradner|Gradner]] * [[W. C. Foster|Foster]] * [[Abe Bloomberg|Bloomberg]] * [[Fritz Sonnenburg|Sonnenburg]] * [[Joyce Newton Thompson|Thompson]] * [[Alfred Honikman|Honikman]] * [[Walter Gradner|Gradner]] * [[Jan Dommisse|Dommisse]] * [[John Tyers|Tyers]] * [[Sol Kreiner|Kreiner]] * [[Leon Markowitz|Markowitz]] * [[Gordon Oliver |Oliver]] * [[Frank van der Velde|van der Velde]] * [[Theresa Solomons|Solomons]] * [[William Bantom|Bantom]] * [[Patrick Hill (Mayor of Cape Town)|Hill]] * [[Peter Marais|Marais]] * [[Gerald Morkel|Morkel]] * [[Nomaindia Mfeketo|Mfeketo]] * [[Helen Zille|Zille]] * [[Dan Plato|Plato]] * [[Patricia de Lille|de Lille]] * [[Dan Plato|Plato]] * [[Geordin Hill-Lewis|Hill-Lewis]] }}<noinclude> {{collapsible option}} </noinclude> eng5qz939xid7zo8hvr17lhms86bv9r 0 392961 2519630 2519555 2022-08-16T16:08:55Z Oesjaar 7467 Verbeter wikitext text/x-wiki [[Lêer:Hercules Jarvis - Merchant and Mayor of Cape Town.jpg|regs|duimnael|]] '''Hercules Crosse Jarvis''' (18 Junie 1802 – 8 Februarie 1889) was 'n handelsmagnaat, wetgewer en die derde [[burgemeester]] van [[Kaapstad]]. Hy is in 1803 in Brittanje gebore en arriveer in die Kaap as veertienjarige saam met kolonel Brown, wat lid van lord [[Charles Somerset]] se personeel was. Hy keer na [[Engeland]] terug om sy opleiding te voltooi en kom weer na [[Suid-Afrika]] in 1822. Hy sluit by die plaaslike maatskappy van wynuitvoerders aan. Hy was een van die voorstanders van 'n kunsmatige hawe in [[Tafelbaai]]. Hy word in 1845 'n kommissaris van die Kaapstadse munisipaliteit en voorsitter van 1848 tot 1860, 'n posisie was ooreenstem met dié van burgemeester. Dit is grotendeels aan hom te danke dat daar in 1860 met die bou van die dokke in Tafelbaai begin is. Hy was 'n stigter van die [[Suid-Afrikaanse Kollege]] in 1829 en het 'n groot aandeel in die stryd teen die invoer van bandiete in 1849. Hy is op 8 Februarie 1889 oorlede. == Bronne == * [[Ensiklopedie van Suidelike Afrika]], [[Eric Rosenthal]], 1967 {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Jarvis, Hercules Crosse}} {{Burgemeesters van Kaapstad}} [[Kategorie:Burgemeesters van Kaapstad]] [[Kategorie:Geboortes in 1802]] [[Kategorie:Sterftes in 1889]] 060y97ukno9d5c0dwr0hd3dbpoxr0am 2519647 2519630 2022-08-16T17:36:57Z Oesjaar 7467 Verbeter wikitext text/x-wiki [[Lêer:Hercules Jarvis - Merchant and Mayor of Cape Town.jpg|regs|duimnael|]] '''Hercules Crosse Jarvis''' (18 Junie 1802 – 8 Februarie 1889) was 'n handelsmagnaat, wetgewer en die derde [[burgemeester]] van [[Kaapstad]]. Hy is in 1803 in Brittanje gebore en arriveer in die Kaap as veertienjarige saam met kolonel Brown, wat lid van lord [[Charles Somerset]] se personeel was. Hy keer na [[Engeland]] terug om sy opleiding te voltooi en kom weer na [[Suid-Afrika]] in 1822. Hy sluit by die plaaslike maatskappy van wynuitvoerders aan. Hy was een van die voorstanders van 'n kunsmatige hawe in [[Tafelbaai]]. Hy word in 1845 'n kommissaris van die Kaapstadse munisipaliteit en voorsitter van 1848 tot 1860, 'n posisie was ooreenstem met dié van burgemeester. Hy het [[Johannes Smuts]] opgevolg. Dit is grotendeels aan hom te danke dat daar in 1860 met die bou van die dokke in Tafelbaai begin is. Hy was 'n stigter van die [[Suid-Afrikaanse Kollege]] in 1829 en het 'n groot aandeel in die stryd teen die invoer van bandiete in 1849. Hy is op 8 Februarie 1889 oorlede. == Bronne == * [[Ensiklopedie van Suidelike Afrika]], [[Eric Rosenthal]], 1967 {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Jarvis, Hercules Crosse}} {{Burgemeesters van Kaapstad}} [[Kategorie:Burgemeesters van Kaapstad]] [[Kategorie:Geboortes in 1802]] [[Kategorie:Sterftes in 1889]] fsy7uavrkhb6wr66r9la0ar5523xobk 0 392968 2519603 2519597 2022-08-16T12:03:36Z Oesjaar 7467 Verbeter wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia canonotata | authority = ([[Louisa Bolus|L.Bolus]]) Schwantes 1926 | synonyms =* ''Mesembryanthemum canonotatum'' <small>L.Bolus</small> * ''Ruschia orsmondiae'' <small>L.Bolus</small> }} Die '''beesvygie''' ''(Ruschia canonotata)'' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemies (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Noord-Kaap]] en [[Vrystaat]] voorkom. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-45 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364233-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] o9lno9uxq2n4qp1rb13ixb3x8cyta2m 0 392969 2519609 2022-08-16T12:39:23Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia decurrens | authority = [[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1929 | synonyms = * ''Mesembryanthemum decurrens'' <small>(L.Bolus) N.E.Br.</small> }} '''''Ruschia decurrens''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]] voorkom. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-77 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364266-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] dtf5467h3qogszdcpg5lsuywpo8npma 0 392970 2519610 2022-08-16T12:43:45Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia deminuta | authority = [[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1961 | synonyms = * ''Mesembryanthemum decurrens'' <small>(L.Bolus) N.E.Br.</small> }} '''''Ruschia deminuta''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[endemies]] aan [[Namibië]] is. == Bron == * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:58003-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] [[Kategorie:Endemiese plante van Namibië]] 5fc310km4dg3gobvuu10o7cg76t6erf 0 392971 2519614 2022-08-16T14:08:20Z Burgert Behr 2401 Nuwe artikel, besig wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|200px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur Peter Carey se ''Oscar and Lucinda'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ondervinding in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Verwysings== {{Verwysings}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] jhwwfu6p5gv21137smubdkq2ea0r2pm 2519618 2519614 2022-08-16T15:16:59Z Burgert Behr 2401 Besig wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|200px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur Peter Carey se ''Oscar and Lucinda'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ondervinding in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[protagonis]]te. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee protagoniste, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die protagonis se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ==Verwysings== {{Verwysings}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] 119u5ygbzdsz6dvzn0o7toaz9q4idlq 2519626 2519618 2022-08-16T15:48:48Z Burgert Behr 2401 Besig wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|200px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur Peter Carey se ''Oscar and Lucinda'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ondervinding in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[protagonis]]te. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee protagoniste, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die protagonis se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] i2ujylu2439t8doy0elnyf5g785m00v 2519635 2519626 2022-08-16T16:22:51Z Burgert Behr 2401 Besig wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|200px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur Peter Carey se ''Oscar and Lucinda'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ervaring in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[protagonis]]te. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee protagoniste, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die protagonis se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Resensies en ontleding== Die boek het oor die algemeen gunstige resensies gekry. In 'n resensiebundel van 2003 oor Rushdie se loopbaan noem die invloedryke resensent Harold Bloom ''The Satanic Verses'' "Rushdie se grootste estetiese prestasie".<ref name="Bloom">{{Cite book|title=Introduction to Bloom's Modern Critical Views: Salman Rushdie|author=Harold Bloom|publisher=Chelsea House Publishers|year=2003}}</ref> Timothy Brennan noem die werk "die mees ambisieuse roman wat nog gepubliseer is oor die immigrante-ervaring in Brittanje" wat die immigrante se droomagtige disoriëntasie vasvang. Die boek word beskou as "basies 'n studie in vervreemding".<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Muhammad Mashuq ibn Ally het geskryf: "''The Satanic Verses'' gaan oor identiteit, vervreemding, ontworteling, wreedaardigheid, kompromie en konformiteit. Dié konsepte staar alle immigrante in die gesig wat deur albei kulture ontnugter is: die een waarin hulle is en die een waarby hulle aansluit. Omdat hulle egter weet hulle kan nie 'n lewe van anonimiteit lei nie, wissel hulle tussen die twee. ''The Satanic Verses'' is 'n weerspieëling van die skrywer se dilemmas." Die werk is 'n "rekord, hoewel surrealisties, van die skrywer daarvan se voortdurende identiteitskrisis."<ref name="Netton"/> Ally sê die boek ontbloot die skrywer eindelik as "die slagoffer van 19de-eeuse Britse [[kolonialisme]]."<ref name="Netton"/> Rushdie self het dié vertolking van sy boek bevestig en gesê dit gaan nie oor Islam nie, "maar oor migrasie, metamorfose, 'n verdeelde self, liefde, die dood, [[Londen]] en [[Bombaai]]."<ref name="Netton"/> Hy het ook gesê: "Dis 'n roman wat 'n kastyding van Westerse materialisme bevat. Die aanslag is komies."<ref name="Netton"/> ==Verwysings== {{Verwysings}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] q0b4snh98924usflaxepqestt0c6w2o 2519642 2519635 2022-08-16T17:22:40Z Burgert Behr 2401 Besig wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|200px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur Peter Carey se ''Oscar and Lucinda'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ervaring in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[protagonis]]te. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee protagoniste, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die protagonis se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Resensies en ontleding== Die boek het oor die algemeen gunstige resensies gekry. In 'n resensiebundel van 2003 oor Rushdie se loopbaan noem die invloedryke resensent Harold Bloom ''The Satanic Verses'' "Rushdie se grootste estetiese prestasie".<ref name="Bloom">{{Cite book|title=Introduction to Bloom's Modern Critical Views: Salman Rushdie|author=Harold Bloom|publisher=Chelsea House Publishers|year=2003}}</ref> Timothy Brennan noem die werk "die mees ambisieuse roman wat nog gepubliseer is oor die immigrante-ervaring in Brittanje" wat die immigrante se droomagtige disoriëntasie vasvang. Die boek word beskou as "basies 'n studie in vervreemding".<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Muhammad Mashuq ibn Ally het geskryf: "''The Satanic Verses'' gaan oor identiteit, vervreemding, ontworteling, wreedaardigheid, kompromie en konformiteit. Dié konsepte staar alle immigrante in die gesig wat deur albei kulture ontnugter is: die een waarin hulle is en die een waarby hulle aansluit. Omdat hulle egter weet hulle kan nie 'n lewe van anonimiteit lei nie, wissel hulle tussen die twee. ''The Satanic Verses'' is 'n weerspieëling van die skrywer se dilemmas." Die werk is 'n "rekord, hoewel surrealisties, van die skrywer daarvan se voortdurende identiteitskrisis."<ref name="Netton"/> Ally sê die boek ontbloot die skrywer eindelik as "die slagoffer van 19de-eeuse Britse [[kolonialisme]]."<ref name="Netton"/> Rushdie self het dié vertolking van sy boek bevestig en gesê dit gaan nie oor Islam nie, "maar oor migrasie, metamorfose, 'n verdeelde self, liefde, die dood, [[Londen]] en [[Bombaai]]."<ref name="Netton"/> Hy het ook gesê: "Dis 'n roman wat 'n kastyding van Westerse materialisme bevat. Die aanslag is komies."<ref name="Netton"/> Nadat die omstredenheid om die boek ontstaan het, het sommige geleerdes wat vertroud met die boek en met Rushdie se hele werk is, soos M.D. Fletcher, die reaksie as ironies beskou. Hy het geskryf: "Dit is dalk ironies dat van die grootste vyandigheid jeens Rushdie kom van dié oor wie en (in 'n sin) vir wie hy skryf."<ref name="Fletcher">{{Cite book|title=Reading Rushdie: Perspectives on the Fiction of Salman Rushdie|author=M. D. Fletcher|publisher=Rodopi B.V, Amsterdam|year=1994}}</ref> Hy sê die manifestasies van die omstredenheid in Brittanje: {{quote|text=verpersoonlik 'n woede wat deels uit die frustrasies van die migrante-ervaring spruit en algemeen weerspieël word in mislukkings van veelkulturele integrasie, albei belangrike temas van Rushdie. Dit is duidelik dat Rushdie se belangstellings insluit verkennings van hoe migrasie 'n mens se bewustheid verhoog dat waarnemings van die werklikheid relatief en broos is, en van die aard van godsdienstige geloof en onthulling, om nie te praat van die politieke manipulasie van godsdiens nie. Rushdie se idees oor die belangrikheid van die letterkunde loop in 'n mate parallel met die waarde wat in die Islamitiese tradisie aan die geskrewe woord geheg word. Maar dit lyk of Rushdie aangeneem het uiteenlopende gemeenskappe en kulture deel 'n mate van gemeenskaplike morele gronde op die basis waarvan dialoog gevoer kan word, en om dié rede het hy dalk die onverbiddelike aard van die vyandigheid onderskat wat ''The Satanic Verses'' veroorsaak het, al is 'n belangrike tema van die roman die gevaarlike aard van geslote, absolutistiese geloofstelsels.<ref name="Fletcher"/>}} ''The Satanic Verses'' toon Rushdie se neiging om sy werk in terme van parallelle stories te organiseer. In die boek "is daar belangrike parallelle stories, werklikheids- en droomtonele wat mekaar afwissel en wat verbind word deur die repeterende name van die karakters in elk; dit verskaf intertekste in elke roman wat kommentaar op die ander stories lewer." ''The Satanic Verses'' toon ook Rushdie se gebruik om sinspelings te gebruik om skakels te skep. In die boek gebruik hy alles van [[mitologie]] tot "kwinkslae wat onlangse populêre kultuur oproep".<ref name="Fletcher"/> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] a3gp5icdpju5oyegpy0c65l4d9f2euc 2519659 2519642 2022-08-16T18:09:00Z Burgert Behr 2401 Besig wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|200px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur Peter Carey se ''Oscar and Lucinda'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ervaring in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[protagonis]]te. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee protagoniste, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die protagonis se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Resensies en ontleding== Die boek het oor die algemeen gunstige resensies gekry. In 'n resensiebundel van 2003 oor Rushdie se loopbaan noem die invloedryke resensent Harold Bloom ''The Satanic Verses'' "Rushdie se grootste estetiese prestasie".<ref name="Bloom">{{Cite book|title=Introduction to Bloom's Modern Critical Views: Salman Rushdie|author=Harold Bloom|publisher=Chelsea House Publishers|year=2003}}</ref> Timothy Brennan noem die werk "die mees ambisieuse roman wat nog gepubliseer is oor die immigrante-ervaring in Brittanje" wat die immigrante se droomagtige disoriëntasie vasvang. Die boek word beskou as "basies 'n studie in vervreemding".<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Muhammad Mashuq ibn Ally het geskryf: "''The Satanic Verses'' gaan oor identiteit, vervreemding, ontworteling, wreedaardigheid, kompromie en konformiteit. Dié konsepte staar alle immigrante in die gesig wat deur albei kulture ontnugter is: die een waarin hulle is en die een waarby hulle aansluit. Omdat hulle egter weet hulle kan nie 'n lewe van anonimiteit lei nie, wissel hulle tussen die twee. ''The Satanic Verses'' is 'n weerspieëling van die skrywer se dilemmas." Die werk is 'n "rekord, hoewel surrealisties, van die skrywer daarvan se voortdurende identiteitskrisis."<ref name="Netton"/> Ally sê die boek ontbloot die skrywer eindelik as "die slagoffer van 19de-eeuse Britse [[kolonialisme]]."<ref name="Netton"/> Rushdie self het dié vertolking van sy boek bevestig en gesê dit gaan nie oor Islam nie, "maar oor migrasie, metamorfose, 'n verdeelde self, liefde, die dood, [[Londen]] en [[Bombaai]]."<ref name="Netton"/> Hy het ook gesê: "Dis 'n roman wat 'n kastyding van Westerse materialisme bevat. Die aanslag is komies."<ref name="Netton"/> Nadat die omstredenheid om die boek ontstaan het, het sommige geleerdes wat vertroud met die boek en met Rushdie se hele werk is, soos M.D. Fletcher, die reaksie as ironies beskou. Hy het geskryf: "Dit is dalk ironies dat van die grootste vyandigheid jeens Rushdie kom van dié oor wie en (in 'n sin) vir wie hy skryf."<ref name="Fletcher">{{Cite book|title=Reading Rushdie: Perspectives on the Fiction of Salman Rushdie|author=M. D. Fletcher|publisher=Rodopi B.V, Amsterdam|year=1994}}</ref> Hy sê die manifestasies van die omstredenheid in Brittanje: {{quote|text=verpersoonlik 'n woede wat deels uit die frustrasies van die migrante-ervaring spruit en algemeen weerspieël word in mislukkings van veelkulturele integrasie, albei belangrike temas van Rushdie. Dit is duidelik dat Rushdie se belangstellings insluit verkennings van hoe migrasie 'n mens se bewustheid verhoog dat waarnemings van die werklikheid relatief en broos is, en van die aard van godsdienstige geloof en onthulling, om nie te praat van die politieke manipulasie van godsdiens nie. Rushdie se idees oor die belangrikheid van die letterkunde loop in 'n mate parallel met die waarde wat in die Islamitiese tradisie aan die geskrewe woord geheg word. Maar dit lyk of Rushdie aangeneem het uiteenlopende gemeenskappe en kulture deel 'n mate van gemeenskaplike morele gronde op die basis waarvan dialoog gevoer kan word, en om dié rede het hy dalk die onverbiddelike aard van die vyandigheid onderskat wat ''The Satanic Verses'' veroorsaak het, al is 'n belangrike tema van die roman die gevaarlike aard van geslote, absolutistiese geloofstelsels.<ref name="Fletcher"/>}} ''The Satanic Verses'' toon Rushdie se neiging om sy werk in terme van parallelle stories te organiseer. In die boek "is daar belangrike parallelle stories, werklikheids- en droomtonele wat mekaar afwissel en wat verbind word deur die repeterende name van die karakters in elk; dit verskaf intertekste in elke roman wat kommentaar op die ander stories lewer." ''The Satanic Verses'' toon ook Rushdie se gebruik om sinspelings te gebruik om skakels te skep. In die boek gebruik hy alles van [[mitologie]] tot "kwinkslae wat onlangse populêre kultuur oproep".<ref name="Fletcher"/> ==Omstredenheid== Die roman het deurgeloop onder aantygings van godslastering oor die verwysing daarin na die Sataniese Verse in die Koran. [[Pakistan]] het die boek in November 1988 verbied. Op 12 Februarie 1989 het 10&nbsp;000 betogers teen Rushdie en die boek in [[Islamabad]], Pakistan, byeengekom. Ses betogers is dood in 'n aanval op die Amerikaanse Kultuursentrum, en 'n kantoor van American Express is geplunder. Namate die geweld versprei het, is die boek in Indië verbied<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| url-status=dead| archive-date=29 April 2013| newspaper=The Times of India| title=Reading 'Satanic Verses' legal|date=25 January 2012}}</ref> en in Brittanje in betogings verbrand. Intussen het die Britse Commission for Racial Equality en 'n liberale dinkskrum, die Policy Studies Institute, seminare oor die Rushdiesaak gehou. Hulle het nie die skrywer Fay Weldon, wat haar oor die verbranding van boeke uitgelaat het, genooi nie, maar wel Shabbir Akhtar, 'n gegradueerde in filosofie aan die [[Universiteit van Cambridge]], wat 'n beroep gedoen het om "'n onderhandelde kompromie" wat "Moslemse gevoelighede sou beskerm teen nuttelose uittarting". Die joernalis en skrywer Andy McSmith het toe geskryf: "Ek is bevrees ons is die getuies van die ontstaan van 'n nuwe en gevaarlik onliberale "liberale" ortodoksie wat beoog om dr. Akhtar en sy fundamentalistiese vriende te akkommodeer."<ref>McSmith 2011, page 16</ref> ===Fatwa=== In middel Februarie 1989, ná 'n gewelddadige opstand in Pakistan oor die boek, het die ajatolla [[Roeholla Chomeini]], destyds die leier van Iran en 'n [[Sjiiet|Sjiitiese]] geleerde, 'n [[fatwa]] uitgereik wat 'n beroep doen om die dood van Rushdie en sy uitgewers.<ref>{{Cite news|title=Ayatollah sentences author to death|publisher=BBC|date=14 February 1989|url= http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/14/newsid_2541000/2541149.stm|access-date=29 Desember 2008}}</ref> Hy het gevra Moslems moet Rushdie uitwys aan dié wat hom kan vermoor as hulle nie self kan nie. Hoewel die Britse Konserwatiewe regering van [[Margaret Thatcher]] hom polisiebeskerming gebied het, was baie politici aan albei kante die skrywer vyandiggesind. Die Britse LP van die [[Arbeidersparty (Verenigde Koninkryk)|Arbeidersparty]] Keith Vaz het kort ná sy verkiesing in 1989 'n optog deur [[Leicester]] gelei waarin gevra is dat die boek verbied word, terwyl die [[Konserwatiewe Party (Verenigde Koninkryk)|Konserwatiewe]] politikus Norman Tebbit, die party se voormalige voorsitter, Rushdie genoem het 'n "buitengewone skurk" wie se "openbare lewe 'n rekord is van veragtelike dade van verraad teen sy opvoeding, godsdiens, aanneemtuisland en {{nowrap|-nasionaliteit}}".<ref>[https://books.google.com/books?id=sEsqAQAAMAAJ&dq=No+Such+Thing+as+Society+by+Andy+McSmith&focus=searchwithinvolume&q=%22outstanding+villain%22+ ''No Such Thing as Society''], Andy McSmith, Constable 2011, page 96 {{ISBN|978-1-84901-979-8}}</ref> Die joernalis Christopher Hitchens het Rushdie verdedig en gevra dat kritici die geweld van die fatwa veroordeel in plaas van die roman of die skrywer. Hitchens het die fatwa beskou as die begin van 'n kultuuroorlog op vryheid.<ref>Christopher Hitchens. [http://www.vanityfair.com/politics/features/2009/02/hitchens200902 Assassins of the Mind]. ''Vanity Fair'', Februarie 2009.</ref> Ondanks 'n verklaring van versoening deur Iran in 1998 en Rushdie se verklaring dat hy nie meer gaan wegkruip nie, het die Irannese staatsnuusagentskap in 2006 berig die fatwa sal permanent van krag bly, want die enigste persoon wat 'n fatwa kan herroep, is die persoon wat dit in die eerste plek uitgeroep het en Chomeini is intussen oorlede.<ref name=fatwacont>{{Cite news|title =Iran says Rushdie fatwa still stands|publisher=Iran Focus|date=14 February 2006|url= http://www.iranfocus.com/modules/news/article.php?storyid=5768|access-date=22 Januarie 2007}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] l0pbqq3teonnxckjcyibew1ird5qagu 2519665 2519659 2022-08-16T18:27:31Z Burgert Behr 2401 Besig wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|200px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur Peter Carey se ''Oscar and Lucinda'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ervaring in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[protagonis]]te. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee protagoniste, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die protagonis se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Resensies en ontleding== Die boek het oor die algemeen gunstige resensies gekry. In 'n resensiebundel van 2003 oor Rushdie se loopbaan noem die invloedryke resensent Harold Bloom ''The Satanic Verses'' "Rushdie se grootste estetiese prestasie".<ref name="Bloom">{{Cite book|title=Introduction to Bloom's Modern Critical Views: Salman Rushdie|author=Harold Bloom|publisher=Chelsea House Publishers|year=2003}}</ref> Timothy Brennan noem die werk "die mees ambisieuse roman wat nog gepubliseer is oor die immigrante-ervaring in Brittanje" wat die immigrante se droomagtige disoriëntasie vasvang. Die boek word beskou as "basies 'n studie in vervreemding".<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Muhammad Mashuq ibn Ally het geskryf: "''The Satanic Verses'' gaan oor identiteit, vervreemding, ontworteling, wreedaardigheid, kompromie en konformiteit. Dié konsepte staar alle immigrante in die gesig wat deur albei kulture ontnugter is: die een waarin hulle is en die een waarby hulle aansluit. Omdat hulle egter weet hulle kan nie 'n lewe van anonimiteit lei nie, wissel hulle tussen die twee. ''The Satanic Verses'' is 'n weerspieëling van die skrywer se dilemmas." Die werk is 'n "rekord, hoewel surrealisties, van die skrywer daarvan se voortdurende identiteitskrisis."<ref name="Netton"/> Ally sê die boek ontbloot die skrywer eindelik as "die slagoffer van 19de-eeuse Britse [[kolonialisme]]."<ref name="Netton"/> Rushdie self het dié vertolking van sy boek bevestig en gesê dit gaan nie oor Islam nie, "maar oor migrasie, metamorfose, 'n verdeelde self, liefde, die dood, [[Londen]] en [[Bombaai]]."<ref name="Netton"/> Hy het ook gesê: "Dis 'n roman wat 'n kastyding van Westerse materialisme bevat. Die aanslag is komies."<ref name="Netton"/> Nadat die omstredenheid om die boek ontstaan het, het sommige geleerdes wat vertroud met die boek en met Rushdie se hele werk is, soos M.D. Fletcher, die reaksie as ironies beskou. Hy het geskryf: "Dit is dalk ironies dat van die grootste vyandigheid jeens Rushdie kom van dié oor wie en (in 'n sin) vir wie hy skryf."<ref name="Fletcher">{{Cite book|title=Reading Rushdie: Perspectives on the Fiction of Salman Rushdie|author=M. D. Fletcher|publisher=Rodopi B.V, Amsterdam|year=1994}}</ref> Hy sê die manifestasies van die omstredenheid in Brittanje: {{quote|text=verpersoonlik 'n woede wat deels uit die frustrasies van die migrante-ervaring spruit en algemeen weerspieël word in mislukkings van veelkulturele integrasie, albei belangrike temas van Rushdie. Dit is duidelik dat Rushdie se belangstellings insluit verkennings van hoe migrasie 'n mens se bewustheid verhoog dat waarnemings van die werklikheid relatief en broos is, en van die aard van godsdienstige geloof en onthulling, om nie te praat van die politieke manipulasie van godsdiens nie. Rushdie se idees oor die belangrikheid van die letterkunde loop in 'n mate parallel met die waarde wat in die Islamitiese tradisie aan die geskrewe woord geheg word. Maar dit lyk of Rushdie aangeneem het uiteenlopende gemeenskappe en kulture deel 'n mate van gemeenskaplike morele gronde op die basis waarvan dialoog gevoer kan word, en om dié rede het hy dalk die onverbiddelike aard van die vyandigheid onderskat wat ''The Satanic Verses'' veroorsaak het, al is 'n belangrike tema van die roman die gevaarlike aard van geslote, absolutistiese geloofstelsels.<ref name="Fletcher"/>}} ''The Satanic Verses'' toon Rushdie se neiging om sy werk in terme van parallelle stories te organiseer. In die boek "is daar belangrike parallelle stories, werklikheids- en droomtonele wat mekaar afwissel en wat verbind word deur die repeterende name van die karakters in elk; dit verskaf intertekste in elke roman wat kommentaar op die ander stories lewer." ''The Satanic Verses'' toon ook Rushdie se gebruik om sinspelings te gebruik om skakels te skep. In die boek gebruik hy alles van [[mitologie]] tot "kwinkslae wat onlangse populêre kultuur oproep".<ref name="Fletcher"/> ==Omstredenheid== Die roman het deurgeloop onder aantygings van godslastering oor die verwysing daarin na die Sataniese Verse in die Koran. [[Pakistan]] het die boek in November 1988 verbied. Op 12 Februarie 1989 het 10&nbsp;000 betogers teen Rushdie en die boek in [[Islamabad]], Pakistan, byeengekom. Ses betogers is dood in 'n aanval op die Amerikaanse Kultuursentrum, en 'n kantoor van American Express is geplunder. Namate die geweld versprei het, is die boek in Indië verbied<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| url-status=dead| archive-date=29 April 2013| newspaper=The Times of India| title=Reading 'Satanic Verses' legal|date=25 January 2012}}</ref> en in Brittanje in betogings verbrand. Intussen het die Britse Commission for Racial Equality en 'n liberale dinkskrum, die Policy Studies Institute, seminare oor die Rushdiesaak gehou. Hulle het nie die skrywer Fay Weldon, wat haar oor die verbranding van boeke uitgelaat het, genooi nie, maar wel Shabbir Akhtar, 'n gegradueerde in filosofie aan die [[Universiteit van Cambridge]], wat 'n beroep gedoen het om "'n onderhandelde kompromie" wat "Moslemse gevoelighede sou beskerm teen nuttelose uittarting". Die joernalis en skrywer Andy McSmith het toe geskryf: "Ek is bevrees ons is die getuies van die ontstaan van 'n nuwe en gevaarlik onliberale "liberale" ortodoksie wat beoog om dr. Akhtar en sy fundamentalistiese vriende te akkommodeer."<ref>McSmith 2011, page 16</ref> ===Fatwa=== In middel Februarie 1989, ná 'n gewelddadige opstand in Pakistan oor die boek, het die ajatolla [[Roeholla Chomeini]], destyds die leier van Iran en 'n [[Sjiiet|Sjiitiese]] geleerde, 'n [[fatwa]] uitgereik wat 'n beroep doen om die dood van Rushdie en sy uitgewers.<ref>{{Cite news|title=Ayatollah sentences author to death|publisher=BBC|date=14 February 1989|url= http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/14/newsid_2541000/2541149.stm|access-date=29 Desember 2008}}</ref> Hy het gevra Moslems moet Rushdie uitwys aan dié wat hom kan vermoor as hulle nie self kan nie. Hoewel die Britse Konserwatiewe regering van [[Margaret Thatcher]] hom polisiebeskerming gebied het, was baie politici aan albei kante die skrywer vyandiggesind. Die Britse LP van die [[Arbeidersparty (Verenigde Koninkryk)|Arbeidersparty]] Keith Vaz het kort ná sy verkiesing in 1989 'n optog deur [[Leicester]] gelei waarin gevra is dat die boek verbied word, terwyl die [[Konserwatiewe Party (Verenigde Koninkryk)|Konserwatiewe]] politikus Norman Tebbit, die party se voormalige voorsitter, Rushdie genoem het 'n "buitengewone skurk" wie se "openbare lewe 'n rekord is van veragtelike dade van verraad teen sy opvoeding, godsdiens, aanneemtuisland en {{nowrap|-nasionaliteit}}".<ref>[https://books.google.com/books?id=sEsqAQAAMAAJ&dq=No+Such+Thing+as+Society+by+Andy+McSmith&focus=searchwithinvolume&q=%22outstanding+villain%22+ ''No Such Thing as Society''], Andy McSmith, Constable 2011, page 96 {{ISBN|978-1-84901-979-8}}</ref> Die joernalis Christopher Hitchens het Rushdie verdedig en gevra dat kritici die geweld van die fatwa veroordeel in plaas van die roman of die skrywer. Hitchens het die fatwa beskou as die begin van 'n kultuuroorlog op vryheid.<ref>Christopher Hitchens. [http://www.vanityfair.com/politics/features/2009/02/hitchens200902 Assassins of the Mind]. ''Vanity Fair'', Februarie 2009.</ref> Ondanks 'n verklaring van versoening deur Iran in 1998 en Rushdie se verklaring dat hy nie meer gaan wegkruip nie, het die Irannese staatsnuusagentskap in 2006 berig die fatwa sal permanent van krag bly, want die enigste persoon wat 'n fatwa kan herroep, is die persoon wat dit in die eerste plek uitgeroep het en Chomeini is intussen oorlede.<ref name=fatwacont>{{Cite news|title =Iran says Rushdie fatwa still stands|publisher=Iran Focus|date=14 February 2006|url= http://www.iranfocus.com/modules/news/article.php?storyid=5768|access-date=22 Januarie 2007}}</ref> ===Geweld, sluipmoorde en pogings tot moord=== Hitoshi Igarashi, Rushdie se Japannese vertaler, is op 13 Julie 1991 op die kampus waar hy klas gegee het, gevind nadat hy doodgesteek is. Tien dae voor Igarashi se moord, op 3 Julie 1991, is Rushdie se Italiaanse vertaler, Ettore Capriolo, by sy huis in [[Milaan]] ernstig gewond deur 'n aanvaller wat hom verskeie kere gesteek het.<ref name=lhelm>{{Cite news|last=Helm|first=Leslie|title=Translator of 'Satanic Verses' Slain|url=http://articles.latimes.com/1991-07-13/news/mn-1822_1_satanic-verses|access-date=11 February 2013|newspaper=Los Angeles Times|date=13 July 1991}}</ref> William Nygaard, die [[Noorweë|Noorweegse]] uitgewer van ''The Satanic Verses'', is op 11 Oktober 1993 in [[Oslo]] kritiek gewond deurdat hy drie keer in die rug geskiet is. Nygaard het oorleef, maar het maande in die hospitaal deurgebring. Die boek se [[Turkye|Turkse]] vertaler, Aziz Nesin, was die teiken van brandstigters wat die Madimakhotel ná die Vrydaggebede op 2 Julie 1993 in Sivas, Turkye, aan die brand gesteek het. Altesaam 37 mense, hoofsaaklik geleerdes, digters en musikante, is dood. Nesin het die dood vrygespring omdat hy nie vroeg in die aanval herken is nie.<ref name="Puddington">[https://web.archive.org/web/20070715021052/http://www.freedomhouse.org/uploads/fop/FOP2006cartoonessay.pdf Freedom of Expression after the “Cartoon Wars”] deur Arch Puddington, Freedom House, 2006</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] t5l51hws8wwdw9wj41mq0fie0uo79rv 2519670 2519665 2022-08-16T18:46:02Z Burgert Behr 2401 Besig wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|200px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur Peter Carey se ''Oscar and Lucinda'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ervaring in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[protagonis]]te. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee protagoniste, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die protagonis se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Resensies en ontleding== Die boek het oor die algemeen gunstige resensies gekry. In 'n resensiebundel van 2003 oor Rushdie se loopbaan noem die invloedryke resensent Harold Bloom ''The Satanic Verses'' "Rushdie se grootste estetiese prestasie".<ref name="Bloom">{{Cite book|title=Introduction to Bloom's Modern Critical Views: Salman Rushdie|author=Harold Bloom|publisher=Chelsea House Publishers|year=2003}}</ref> Timothy Brennan noem die werk "die mees ambisieuse roman wat nog gepubliseer is oor die immigrante-ervaring in Brittanje" wat die immigrante se droomagtige disoriëntasie vasvang. Die boek word beskou as "basies 'n studie in vervreemding".<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Muhammad Mashuq ibn Ally het geskryf: "''The Satanic Verses'' gaan oor identiteit, vervreemding, ontworteling, wreedaardigheid, kompromie en konformiteit. Dié konsepte staar alle immigrante in die gesig wat deur albei kulture ontnugter is: die een waarin hulle is en die een waarby hulle aansluit. Omdat hulle egter weet hulle kan nie 'n lewe van anonimiteit lei nie, wissel hulle tussen die twee. ''The Satanic Verses'' is 'n weerspieëling van die skrywer se dilemmas." Die werk is 'n "rekord, hoewel surrealisties, van die skrywer daarvan se voortdurende identiteitskrisis."<ref name="Netton"/> Ally sê die boek ontbloot die skrywer eindelik as "die slagoffer van 19de-eeuse Britse [[kolonialisme]]."<ref name="Netton"/> Rushdie self het dié vertolking van sy boek bevestig en gesê dit gaan nie oor Islam nie, "maar oor migrasie, metamorfose, 'n verdeelde self, liefde, die dood, [[Londen]] en [[Bombaai]]."<ref name="Netton"/> Hy het ook gesê: "Dis 'n roman wat 'n kastyding van Westerse materialisme bevat. Die aanslag is komies."<ref name="Netton"/> Nadat die omstredenheid om die boek ontstaan het, het sommige geleerdes wat vertroud met die boek en met Rushdie se hele werk is, soos M.D. Fletcher, die reaksie as ironies beskou. Hy het geskryf: "Dit is dalk ironies dat van die grootste vyandigheid jeens Rushdie kom van dié oor wie en (in 'n sin) vir wie hy skryf."<ref name="Fletcher">{{Cite book|title=Reading Rushdie: Perspectives on the Fiction of Salman Rushdie|author=M. D. Fletcher|publisher=Rodopi B.V, Amsterdam|year=1994}}</ref> Hy sê die manifestasies van die omstredenheid in Brittanje: {{quote|text=verpersoonlik 'n woede wat deels uit die frustrasies van die migrante-ervaring spruit en algemeen weerspieël word in mislukkings van veelkulturele integrasie, albei belangrike temas van Rushdie. Dit is duidelik dat Rushdie se belangstellings insluit verkennings van hoe migrasie 'n mens se bewustheid verhoog dat waarnemings van die werklikheid relatief en broos is, en van die aard van godsdienstige geloof en onthulling, om nie te praat van die politieke manipulasie van godsdiens nie. Rushdie se idees oor die belangrikheid van die letterkunde loop in 'n mate parallel met die waarde wat in die Islamitiese tradisie aan die geskrewe woord geheg word. Maar dit lyk of Rushdie aangeneem het uiteenlopende gemeenskappe en kulture deel 'n mate van gemeenskaplike morele gronde op die basis waarvan dialoog gevoer kan word, en om dié rede het hy dalk die onverbiddelike aard van die vyandigheid onderskat wat ''The Satanic Verses'' veroorsaak het, al is 'n belangrike tema van die roman die gevaarlike aard van geslote, absolutistiese geloofstelsels.<ref name="Fletcher"/>}} ''The Satanic Verses'' toon Rushdie se neiging om sy werk in terme van parallelle stories te organiseer. In die boek "is daar belangrike parallelle stories, werklikheids- en droomtonele wat mekaar afwissel en wat verbind word deur die repeterende name van die karakters in elk; dit verskaf intertekste in elke roman wat kommentaar op die ander stories lewer." ''The Satanic Verses'' toon ook Rushdie se gebruik om sinspelings te gebruik om skakels te skep. In die boek gebruik hy alles van [[mitologie]] tot "kwinkslae wat onlangse populêre kultuur oproep".<ref name="Fletcher"/> ==Omstredenheid== Die roman het deurgeloop onder aantygings van godslastering oor die verwysing daarin na die Sataniese Verse in die Koran. [[Pakistan]] het die boek in November 1988 verbied. Op 12 Februarie 1989 het 10&nbsp;000 betogers teen Rushdie en die boek in [[Islamabad]], Pakistan, byeengekom. Ses betogers is dood in 'n aanval op die Amerikaanse Kultuursentrum, en 'n kantoor van American Express is geplunder. Namate die geweld versprei het, is die boek in Indië verbied<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| url-status=dead| archive-date=29 April 2013| newspaper=The Times of India| title=Reading 'Satanic Verses' legal|date=25 January 2012}}</ref> en in Brittanje in betogings verbrand. Intussen het die Britse Commission for Racial Equality en 'n liberale dinkskrum, die Policy Studies Institute, seminare oor die Rushdiesaak gehou. Hulle het nie die skrywer Fay Weldon, wat haar oor die verbranding van boeke uitgelaat het, genooi nie, maar wel Shabbir Akhtar, 'n gegradueerde in filosofie aan die [[Universiteit van Cambridge]], wat 'n beroep gedoen het om "'n onderhandelde kompromie" wat "Moslemse gevoelighede sou beskerm teen nuttelose uittarting". Die joernalis en skrywer Andy McSmith het toe geskryf: "Ek is bevrees ons is die getuies van die ontstaan van 'n nuwe en gevaarlik onliberale "liberale" ortodoksie wat beoog om dr. Akhtar en sy fundamentalistiese vriende te akkommodeer."<ref>McSmith 2011, page 16</ref> ===Fatwa=== In middel Februarie 1989, ná 'n gewelddadige opstand in Pakistan oor die boek, het die ajatolla [[Roeholla Chomeini]], destyds die leier van Iran en 'n [[Sjiiet|Sjiitiese]] geleerde, 'n [[fatwa]] uitgereik wat 'n beroep doen om die dood van Rushdie en sy uitgewers.<ref>{{Cite news|title=Ayatollah sentences author to death|publisher=BBC|date=14 February 1989|url= http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/14/newsid_2541000/2541149.stm|access-date=29 Desember 2008}}</ref> Hy het gevra Moslems moet Rushdie uitwys aan dié wat hom kan vermoor as hulle nie self kan nie. Hoewel die Britse Konserwatiewe regering van [[Margaret Thatcher]] hom polisiebeskerming gebied het, was baie politici aan albei kante die skrywer vyandiggesind. Die Britse LP van die [[Arbeidersparty (Verenigde Koninkryk)|Arbeidersparty]] Keith Vaz het kort ná sy verkiesing in 1989 'n optog deur [[Leicester]] gelei waarin gevra is dat die boek verbied word, terwyl die [[Konserwatiewe Party (Verenigde Koninkryk)|Konserwatiewe]] politikus Norman Tebbit, die party se voormalige voorsitter, Rushdie genoem het 'n "buitengewone skurk" wie se "openbare lewe 'n rekord is van veragtelike dade van verraad teen sy opvoeding, godsdiens, aanneemtuisland en {{nowrap|-nasionaliteit}}".<ref>[https://books.google.com/books?id=sEsqAQAAMAAJ&dq=No+Such+Thing+as+Society+by+Andy+McSmith&focus=searchwithinvolume&q=%22outstanding+villain%22+ ''No Such Thing as Society''], Andy McSmith, Constable 2011, page 96 {{ISBN|978-1-84901-979-8}}</ref> Die joernalis Christopher Hitchens het Rushdie verdedig en gevra dat kritici die geweld van die fatwa veroordeel in plaas van die roman of die skrywer. Hitchens het die fatwa beskou as die begin van 'n kultuuroorlog op vryheid.<ref>Christopher Hitchens. [http://www.vanityfair.com/politics/features/2009/02/hitchens200902 Assassins of the Mind]. ''Vanity Fair'', Februarie 2009.</ref> Ondanks 'n verklaring van versoening deur Iran in 1998 en Rushdie se verklaring dat hy nie meer gaan wegkruip nie, het die Irannese staatsnuusagentskap in 2006 berig die fatwa sal permanent van krag bly, want die enigste persoon wat 'n fatwa kan herroep, is die persoon wat dit in die eerste plek uitgeroep het en Chomeini is intussen oorlede.<ref name=fatwacont>{{Cite news|title =Iran says Rushdie fatwa still stands|publisher=Iran Focus|date=14 February 2006|url= http://www.iranfocus.com/modules/news/article.php?storyid=5768|access-date=22 Januarie 2007}}</ref> ===Geweld, sluipmoorde en pogings tot moord=== Hitoshi Igarashi, Rushdie se Japannese vertaler, is op 13 Julie 1991 op die kampus waar hy klas gegee het, gevind nadat hy doodgesteek is. Tien dae voor Igarashi se moord, op 3 Julie 1991, is Rushdie se Italiaanse vertaler, Ettore Capriolo, by sy huis in [[Milaan]] ernstig gewond deur 'n aanvaller wat hom verskeie kere gesteek het.<ref name=lhelm>{{Cite news|last=Helm|first=Leslie|title=Translator of 'Satanic Verses' Slain|url=http://articles.latimes.com/1991-07-13/news/mn-1822_1_satanic-verses|access-date=11 February 2013|newspaper=Los Angeles Times|date=13 July 1991}}</ref> William Nygaard, die [[Noorweë|Noorweegse]] uitgewer van ''The Satanic Verses'', is op 11 Oktober 1993 in [[Oslo]] ernstig gewond deurdat hy drie keer in die rug geskiet is. Nygaard het oorleef, maar het maande in die hospitaal deurgebring. Die boek se [[Turkye|Turkse]] vertaler, Aziz Nesin, was die teiken van brandstigters wat die Madimakhotel ná die Vrydaggebede op 2 Julie 1993 in Sivas, Turkye, aan die brand gesteek het. Altesaam 37 mense, hoofsaaklik geleerdes, digters en musikante, is dood. Nesin het die dood vrygespring omdat hy nie vroeg in die aanval herken is nie.<ref name="Puddington">[https://web.archive.org/web/20070715021052/http://www.freedomhouse.org/uploads/fop/FOP2006cartoonessay.pdf Freedom of Expression after the “Cartoon Wars”] deur Arch Puddington, Freedom House, 2006</ref> In September 2012 het Rushdie twyfel uitgespreek dat ''The Satanic Verses'' toe gepubliseer sou word weens 'n klimaat van "vrees en senuagtigheid".<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-19600879|title=Salman Rushdie: Satanic Verses 'would not be published today'|work=BBC News|publisher=BBC|date=17 September 2012|access-date=17 September 2012}}</ref> In Maart 2016 het PEN America berig die losprys vir die fatwa op Rushdie is met $600&nbsp;000 verhoog. Irannese topmedia het bygedra tot die bedrag deur geld te voeg by die $2,8&nbsp;miljoen wat reeds aangebied is.<ref>[https://www.theguardian.com/books/2016/mar/02/pen-condemns-renewed-fatwa-on-salman-rushdie-satanic-verses "PEN condemns increased fatwa bounty on Salman Rushdie"], ''The Guardian'', 2 Maart 2016.</ref> In reaksie het die Sweedse Akademie, wat die [[Nobelprys vir Letterkunde]] toeken, die doodstraf verwerp en dit 'n "ernstige verkragting van vrye spraak" genoem. Dit was die eerste keer dat hulle kommentaar gelewer het sedert die publikasie van die boek.<ref>[http://www.thelocal.se/20160324/swedish-nobel-panel-slams-rushdie-death-threats "Nobel panel slams Rushdie death threats"], ''The Local'', 24 Maart 2016.</ref> Op 12 Augustus 2022 is Rushdie op die verhoog aangeval net voordat hy die Chautauqua-instituut sou toespreek. 'n Ooogetuie het gesê Rushdie is verskeie kere gesteek en het 'n wond aan die regterkant van sy nek gehad, wat tot baie bloedverlies gelei het. Daarna is berig senuwees in Rushdie se een arm is beskadig, daar was skade aan sy [[lewer]] en 'n [[oog]], daar was baie bloedverlies en hy het met behulp van 'n ventilator asemgehaal.<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-62528689|title=Salman Rushdie: Author on ventilator and unable to speak, agent says|publisher=BBC News|date=12 August 2022|accessdate=12 August 2022}}</ref> Die aanvaller is dadelik in hegtenis geneem.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-62524922|title=Salman Rushdie attacked on stage in New York|publisher=BBC|date=12 August 2022}}</ref> Hy is aangekla van poging tot moord en aanranding. Hy het skuld ontken en is steeds in aanhouding.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie attack: suspect pleads not guilty to attempted murder charge|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> Teen 14 Augustus was Rushdie na berig word af van die ventilator en kon hy praat.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie is off ventilator and able to talk, agent says|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] iwyat0ayb498vpvbp1i5u6oik92vbm3 2519675 2519670 2022-08-16T18:53:40Z Sobaka 328 /* Fatwa */ skakel wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|200px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur Peter Carey se ''Oscar and Lucinda'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ervaring in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[protagonis]]te. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee protagoniste, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die protagonis se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Resensies en ontleding== Die boek het oor die algemeen gunstige resensies gekry. In 'n resensiebundel van 2003 oor Rushdie se loopbaan noem die invloedryke resensent Harold Bloom ''The Satanic Verses'' "Rushdie se grootste estetiese prestasie".<ref name="Bloom">{{Cite book|title=Introduction to Bloom's Modern Critical Views: Salman Rushdie|author=Harold Bloom|publisher=Chelsea House Publishers|year=2003}}</ref> Timothy Brennan noem die werk "die mees ambisieuse roman wat nog gepubliseer is oor die immigrante-ervaring in Brittanje" wat die immigrante se droomagtige disoriëntasie vasvang. Die boek word beskou as "basies 'n studie in vervreemding".<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Muhammad Mashuq ibn Ally het geskryf: "''The Satanic Verses'' gaan oor identiteit, vervreemding, ontworteling, wreedaardigheid, kompromie en konformiteit. Dié konsepte staar alle immigrante in die gesig wat deur albei kulture ontnugter is: die een waarin hulle is en die een waarby hulle aansluit. Omdat hulle egter weet hulle kan nie 'n lewe van anonimiteit lei nie, wissel hulle tussen die twee. ''The Satanic Verses'' is 'n weerspieëling van die skrywer se dilemmas." Die werk is 'n "rekord, hoewel surrealisties, van die skrywer daarvan se voortdurende identiteitskrisis."<ref name="Netton"/> Ally sê die boek ontbloot die skrywer eindelik as "die slagoffer van 19de-eeuse Britse [[kolonialisme]]."<ref name="Netton"/> Rushdie self het dié vertolking van sy boek bevestig en gesê dit gaan nie oor Islam nie, "maar oor migrasie, metamorfose, 'n verdeelde self, liefde, die dood, [[Londen]] en [[Bombaai]]."<ref name="Netton"/> Hy het ook gesê: "Dis 'n roman wat 'n kastyding van Westerse materialisme bevat. Die aanslag is komies."<ref name="Netton"/> Nadat die omstredenheid om die boek ontstaan het, het sommige geleerdes wat vertroud met die boek en met Rushdie se hele werk is, soos M.D. Fletcher, die reaksie as ironies beskou. Hy het geskryf: "Dit is dalk ironies dat van die grootste vyandigheid jeens Rushdie kom van dié oor wie en (in 'n sin) vir wie hy skryf."<ref name="Fletcher">{{Cite book|title=Reading Rushdie: Perspectives on the Fiction of Salman Rushdie|author=M. D. Fletcher|publisher=Rodopi B.V, Amsterdam|year=1994}}</ref> Hy sê die manifestasies van die omstredenheid in Brittanje: {{quote|text=verpersoonlik 'n woede wat deels uit die frustrasies van die migrante-ervaring spruit en algemeen weerspieël word in mislukkings van veelkulturele integrasie, albei belangrike temas van Rushdie. Dit is duidelik dat Rushdie se belangstellings insluit verkennings van hoe migrasie 'n mens se bewustheid verhoog dat waarnemings van die werklikheid relatief en broos is, en van die aard van godsdienstige geloof en onthulling, om nie te praat van die politieke manipulasie van godsdiens nie. Rushdie se idees oor die belangrikheid van die letterkunde loop in 'n mate parallel met die waarde wat in die Islamitiese tradisie aan die geskrewe woord geheg word. Maar dit lyk of Rushdie aangeneem het uiteenlopende gemeenskappe en kulture deel 'n mate van gemeenskaplike morele gronde op die basis waarvan dialoog gevoer kan word, en om dié rede het hy dalk die onverbiddelike aard van die vyandigheid onderskat wat ''The Satanic Verses'' veroorsaak het, al is 'n belangrike tema van die roman die gevaarlike aard van geslote, absolutistiese geloofstelsels.<ref name="Fletcher"/>}} ''The Satanic Verses'' toon Rushdie se neiging om sy werk in terme van parallelle stories te organiseer. In die boek "is daar belangrike parallelle stories, werklikheids- en droomtonele wat mekaar afwissel en wat verbind word deur die repeterende name van die karakters in elk; dit verskaf intertekste in elke roman wat kommentaar op die ander stories lewer." ''The Satanic Verses'' toon ook Rushdie se gebruik om sinspelings te gebruik om skakels te skep. In die boek gebruik hy alles van [[mitologie]] tot "kwinkslae wat onlangse populêre kultuur oproep".<ref name="Fletcher"/> ==Omstredenheid== Die roman het deurgeloop onder aantygings van godslastering oor die verwysing daarin na die Sataniese Verse in die Koran. [[Pakistan]] het die boek in November 1988 verbied. Op 12 Februarie 1989 het 10&nbsp;000 betogers teen Rushdie en die boek in [[Islamabad]], Pakistan, byeengekom. Ses betogers is dood in 'n aanval op die Amerikaanse Kultuursentrum, en 'n kantoor van American Express is geplunder. Namate die geweld versprei het, is die boek in Indië verbied<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| url-status=dead| archive-date=29 April 2013| newspaper=The Times of India| title=Reading 'Satanic Verses' legal|date=25 January 2012}}</ref> en in Brittanje in betogings verbrand. Intussen het die Britse Commission for Racial Equality en 'n liberale dinkskrum, die Policy Studies Institute, seminare oor die Rushdiesaak gehou. Hulle het nie die skrywer Fay Weldon, wat haar oor die verbranding van boeke uitgelaat het, genooi nie, maar wel Shabbir Akhtar, 'n gegradueerde in filosofie aan die [[Universiteit van Cambridge]], wat 'n beroep gedoen het om "'n onderhandelde kompromie" wat "Moslemse gevoelighede sou beskerm teen nuttelose uittarting". Die joernalis en skrywer Andy McSmith het toe geskryf: "Ek is bevrees ons is die getuies van die ontstaan van 'n nuwe en gevaarlik onliberale "liberale" ortodoksie wat beoog om dr. Akhtar en sy fundamentalistiese vriende te akkommodeer."<ref>McSmith 2011, page 16</ref> ===Fatwa=== In middel Februarie 1989, ná 'n gewelddadige opstand in Pakistan oor die boek, het die ajatolla [[Roeholla Chomeini]], destyds die leier van Iran en 'n [[Sjiiet|Sjiitiese]] geleerde, 'n [[fatwa]] uitgereik wat 'n beroep doen om die dood van Rushdie en sy uitgewers.<ref>{{Cite news|title=Ayatollah sentences author to death|publisher=BBC|date=14 February 1989|url= http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/14/newsid_2541000/2541149.stm|access-date=29 Desember 2008}}</ref> Hy het gevra Moslems moet Rushdie uitwys aan dié wat hom kan vermoor as hulle nie self kan nie. Hoewel die Britse Konserwatiewe regering van [[Margaret Thatcher]] hom polisiebeskerming gebied het, was baie politici aan albei kante die skrywer vyandiggesind. Die Britse LP van die [[Arbeidersparty (Verenigde Koninkryk)|Arbeidersparty]] Keith Vaz het kort ná sy verkiesing in 1989 'n optog deur [[Leicester]] gelei waarin gevra is dat die boek verbied word, terwyl die [[Konserwatiewe Party (Verenigde Koninkryk)|Konserwatiewe]] politikus Norman Tebbit, die party se voormalige voorsitter, Rushdie genoem het 'n "buitengewone skurk" wie se "openbare lewe 'n rekord is van veragtelike dade van verraad teen sy opvoeding, godsdiens, aanneemtuisland en {{nowrap|-nasionaliteit}}".<ref>[https://books.google.com/books?id=sEsqAQAAMAAJ&dq=No+Such+Thing+as+Society+by+Andy+McSmith&focus=searchwithinvolume&q=%22outstanding+villain%22+ ''No Such Thing as Society''], Andy McSmith, Constable 2011, page 96 {{ISBN|978-1-84901-979-8}}</ref> Die joernalis [[Christopher Hitchens]] het Rushdie verdedig en gevra dat kritici die geweld van die fatwa veroordeel in plaas van die roman of die skrywer. Hitchens het die fatwa beskou as die begin van 'n kultuuroorlog op vryheid.<ref>Christopher Hitchens. [http://www.vanityfair.com/politics/features/2009/02/hitchens200902 Assassins of the Mind]. ''Vanity Fair'', Februarie 2009.</ref> Ondanks 'n verklaring van versoening deur Iran in 1998 en Rushdie se verklaring dat hy nie meer gaan wegkruip nie, het die Irannese staatsnuusagentskap in 2006 berig die fatwa sal permanent van krag bly, want die enigste persoon wat 'n fatwa kan herroep, is die persoon wat dit in die eerste plek uitgeroep het en Chomeini is intussen oorlede.<ref name=fatwacont>{{Cite news|title =Iran says Rushdie fatwa still stands|publisher=Iran Focus|date=14 February 2006|url= http://www.iranfocus.com/modules/news/article.php?storyid=5768|access-date=22 Januarie 2007}}</ref> ===Geweld, sluipmoorde en pogings tot moord=== Hitoshi Igarashi, Rushdie se Japannese vertaler, is op 13 Julie 1991 op die kampus waar hy klas gegee het, gevind nadat hy doodgesteek is. Tien dae voor Igarashi se moord, op 3 Julie 1991, is Rushdie se Italiaanse vertaler, Ettore Capriolo, by sy huis in [[Milaan]] ernstig gewond deur 'n aanvaller wat hom verskeie kere gesteek het.<ref name=lhelm>{{Cite news|last=Helm|first=Leslie|title=Translator of 'Satanic Verses' Slain|url=http://articles.latimes.com/1991-07-13/news/mn-1822_1_satanic-verses|access-date=11 February 2013|newspaper=Los Angeles Times|date=13 July 1991}}</ref> William Nygaard, die [[Noorweë|Noorweegse]] uitgewer van ''The Satanic Verses'', is op 11 Oktober 1993 in [[Oslo]] ernstig gewond deurdat hy drie keer in die rug geskiet is. Nygaard het oorleef, maar het maande in die hospitaal deurgebring. Die boek se [[Turkye|Turkse]] vertaler, Aziz Nesin, was die teiken van brandstigters wat die Madimakhotel ná die Vrydaggebede op 2 Julie 1993 in Sivas, Turkye, aan die brand gesteek het. Altesaam 37 mense, hoofsaaklik geleerdes, digters en musikante, is dood. Nesin het die dood vrygespring omdat hy nie vroeg in die aanval herken is nie.<ref name="Puddington">[https://web.archive.org/web/20070715021052/http://www.freedomhouse.org/uploads/fop/FOP2006cartoonessay.pdf Freedom of Expression after the “Cartoon Wars”] deur Arch Puddington, Freedom House, 2006</ref> In September 2012 het Rushdie twyfel uitgespreek dat ''The Satanic Verses'' toe gepubliseer sou word weens 'n klimaat van "vrees en senuagtigheid".<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-19600879|title=Salman Rushdie: Satanic Verses 'would not be published today'|work=BBC News|publisher=BBC|date=17 September 2012|access-date=17 September 2012}}</ref> In Maart 2016 het PEN America berig die losprys vir die fatwa op Rushdie is met $600&nbsp;000 verhoog. Irannese topmedia het bygedra tot die bedrag deur geld te voeg by die $2,8&nbsp;miljoen wat reeds aangebied is.<ref>[https://www.theguardian.com/books/2016/mar/02/pen-condemns-renewed-fatwa-on-salman-rushdie-satanic-verses "PEN condemns increased fatwa bounty on Salman Rushdie"], ''The Guardian'', 2 Maart 2016.</ref> In reaksie het die Sweedse Akademie, wat die [[Nobelprys vir Letterkunde]] toeken, die doodstraf verwerp en dit 'n "ernstige verkragting van vrye spraak" genoem. Dit was die eerste keer dat hulle kommentaar gelewer het sedert die publikasie van die boek.<ref>[http://www.thelocal.se/20160324/swedish-nobel-panel-slams-rushdie-death-threats "Nobel panel slams Rushdie death threats"], ''The Local'', 24 Maart 2016.</ref> Op 12 Augustus 2022 is Rushdie op die verhoog aangeval net voordat hy die Chautauqua-instituut sou toespreek. 'n Ooogetuie het gesê Rushdie is verskeie kere gesteek en het 'n wond aan die regterkant van sy nek gehad, wat tot baie bloedverlies gelei het. Daarna is berig senuwees in Rushdie se een arm is beskadig, daar was skade aan sy [[lewer]] en 'n [[oog]], daar was baie bloedverlies en hy het met behulp van 'n ventilator asemgehaal.<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-62528689|title=Salman Rushdie: Author on ventilator and unable to speak, agent says|publisher=BBC News|date=12 August 2022|accessdate=12 August 2022}}</ref> Die aanvaller is dadelik in hegtenis geneem.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-62524922|title=Salman Rushdie attacked on stage in New York|publisher=BBC|date=12 August 2022}}</ref> Hy is aangekla van poging tot moord en aanranding. Hy het skuld ontken en is steeds in aanhouding.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie attack: suspect pleads not guilty to attempted murder charge|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> Teen 14 Augustus was Rushdie na berig word af van die ventilator en kon hy praat.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie is off ventilator and able to talk, agent says|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] mkaa555c8rdz0oxtyswla5u1c7j4eh7 2519688 2519675 2022-08-16T19:43:27Z Burgert Behr 2401 Klaar wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|200px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur Peter Carey se ''Oscar and Lucinda'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ervaring in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[protagonis]]te. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee protagoniste, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die protagonis se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Resensies en ontleding== Die boek het oor die algemeen gunstige resensies gekry. In 'n resensiebundel van 2003 oor Rushdie se loopbaan noem die invloedryke resensent Harold Bloom ''The Satanic Verses'' "Rushdie se grootste estetiese prestasie".<ref name="Bloom">{{Cite book|title=Introduction to Bloom's Modern Critical Views: Salman Rushdie|author=Harold Bloom|publisher=Chelsea House Publishers|year=2003}}</ref> Timothy Brennan noem die werk "die mees ambisieuse roman wat nog gepubliseer is oor die immigrante-ervaring in Brittanje" wat die immigrante se droomagtige disoriëntasie vasvang. Die boek word beskou as "basies 'n studie in vervreemding".<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Muhammad Mashuq ibn Ally het geskryf: "''The Satanic Verses'' gaan oor identiteit, vervreemding, ontworteling, wreedaardigheid, kompromie en konformiteit. Dié konsepte staar alle immigrante in die gesig wat deur albei kulture ontnugter is: die een waarin hulle is en die een waarby hulle aansluit. Omdat hulle egter weet hulle kan nie 'n lewe van anonimiteit lei nie, wissel hulle tussen die twee. ''The Satanic Verses'' is 'n weerspieëling van die skrywer se dilemmas." Die werk is 'n "rekord, hoewel surrealisties, van die skrywer daarvan se voortdurende identiteitskrisis."<ref name="Netton"/> Ally sê die boek ontbloot die skrywer eindelik as "die slagoffer van 19de-eeuse Britse [[kolonialisme]]."<ref name="Netton"/> Rushdie self het dié vertolking van sy boek bevestig en gesê dit gaan nie oor Islam nie, "maar oor migrasie, metamorfose, 'n verdeelde self, liefde, die dood, [[Londen]] en [[Bombaai]]."<ref name="Netton"/> Hy het ook gesê: "Dis 'n roman wat 'n kastyding van Westerse materialisme bevat. Die aanslag is komies."<ref name="Netton"/> Nadat die omstredenheid om die boek ontstaan het, het sommige geleerdes wat vertroud met die boek en met Rushdie se hele werk is, soos M.D. Fletcher, die reaksie as ironies beskou. Hy het geskryf: "Dit is dalk ironies dat van die grootste vyandigheid jeens Rushdie kom van dié oor wie en (in 'n sin) vir wie hy skryf."<ref name="Fletcher">{{Cite book|title=Reading Rushdie: Perspectives on the Fiction of Salman Rushdie|author=M. D. Fletcher|publisher=Rodopi B.V, Amsterdam|year=1994}}</ref> Hy sê die manifestasies van die omstredenheid in Brittanje: {{quote|text=verpersoonlik 'n woede wat deels uit die frustrasies van die migrante-ervaring spruit en algemeen weerspieël word in mislukkings van veelkulturele integrasie, albei belangrike temas van Rushdie. Dit is duidelik dat Rushdie se belangstellings insluit verkennings van hoe migrasie 'n mens se bewustheid verhoog dat waarnemings van die werklikheid relatief en broos is, en van die aard van godsdienstige geloof en onthulling, om nie te praat van die politieke manipulasie van godsdiens nie. Rushdie se idees oor die belangrikheid van die letterkunde loop in 'n mate parallel met die waarde wat in die Islamitiese tradisie aan die geskrewe woord geheg word. Maar dit lyk of Rushdie aangeneem het uiteenlopende gemeenskappe en kulture deel 'n mate van gemeenskaplike morele gronde op die basis waarvan dialoog gevoer kan word, en om dié rede het hy dalk die onverbiddelike aard van die vyandigheid onderskat wat ''The Satanic Verses'' veroorsaak het, al is 'n belangrike tema van die roman die gevaarlike aard van geslote, absolutistiese geloofstelsels.<ref name="Fletcher"/>}} ''The Satanic Verses'' toon Rushdie se neiging om sy werk in terme van parallelle stories te organiseer. In die boek "is daar belangrike parallelle stories, werklikheids- en droomtonele wat mekaar afwissel en wat verbind word deur die repeterende name van die karakters in elk; dit verskaf intertekste in elke roman wat kommentaar op die ander stories lewer." ''The Satanic Verses'' toon ook Rushdie se gebruik om sinspelings te gebruik om skakels te skep. In die boek gebruik hy alles van [[mitologie]] tot "kwinkslae wat onlangse populêre kultuur oproep".<ref name="Fletcher"/> ==Omstredenheid== Die roman het deurgeloop onder aantygings van godslastering oor die verwysing daarin na die Sataniese Verse in die Koran. [[Pakistan]] het die boek in November 1988 verbied. Op 12 Februarie 1989 het 10&nbsp;000 betogers teen Rushdie en die boek in [[Islamabad]], Pakistan, byeengekom. Ses betogers is dood in 'n aanval op die Amerikaanse Kultuursentrum, en 'n kantoor van American Express is geplunder. Namate die geweld versprei het, is die boek in Indië verbied<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| url-status=dead| archive-date=29 April 2013| newspaper=The Times of India| title=Reading 'Satanic Verses' legal|date=25 January 2012}}</ref> en in Brittanje in betogings verbrand. Intussen het die Britse Commission for Racial Equality en 'n liberale dinkskrum, die Policy Studies Institute, seminare oor die Rushdiesaak gehou. Hulle het nie die skrywer Fay Weldon, wat haar oor die verbranding van boeke uitgelaat het, genooi nie, maar wel Shabbir Akhtar, 'n gegradueerde in filosofie aan die [[Universiteit van Cambridge]], wat 'n beroep gedoen het om "'n onderhandelde kompromie" wat "Moslemse gevoelighede sou beskerm teen nuttelose uittarting". Die joernalis en skrywer Andy McSmith het toe geskryf: "Ek is bevrees ons is die getuies van die ontstaan van 'n nuwe en gevaarlik onliberale "liberale" ortodoksie wat beoog om dr. Akhtar en sy fundamentalistiese vriende te akkommodeer."<ref>McSmith 2011, page 16</ref> ===Fatwa=== In middel Februarie 1989, ná 'n gewelddadige opstand in Pakistan oor die boek, het die ajatolla [[Roeholla Chomeini]], destyds die leier van Iran en 'n [[Sjiiet|Sjiitiese]] geleerde, 'n [[fatwa]] uitgereik wat 'n beroep doen om die dood van Rushdie en sy uitgewers.<ref>{{Cite news|title=Ayatollah sentences author to death|publisher=BBC|date=14 February 1989|url= http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/14/newsid_2541000/2541149.stm|access-date=29 Desember 2008}}</ref> Hy het gevra Moslems moet Rushdie uitwys aan dié wat hom kan vermoor as hulle nie self kan nie. Hoewel die Britse Konserwatiewe regering van [[Margaret Thatcher]] hom polisiebeskerming gebied het, was baie politici aan albei kante die skrywer vyandiggesind. Die Britse LP van die [[Arbeidersparty (Verenigde Koninkryk)|Arbeidersparty]] Keith Vaz het kort ná sy verkiesing in 1989 'n optog deur [[Leicester]] gelei waarin gevra is dat die boek verbied word, terwyl die [[Konserwatiewe Party (Verenigde Koninkryk)|Konserwatiewe]] politikus Norman Tebbit, die party se voormalige voorsitter, Rushdie genoem het 'n "buitengewone skurk" wie se "openbare lewe 'n rekord is van veragtelike dade van verraad teen sy opvoeding, godsdiens, aanneemtuisland en {{nowrap|-nasionaliteit}}".<ref>[https://books.google.com/books?id=sEsqAQAAMAAJ&dq=No+Such+Thing+as+Society+by+Andy+McSmith&focus=searchwithinvolume&q=%22outstanding+villain%22+ ''No Such Thing as Society''], Andy McSmith, Constable 2011, page 96 {{ISBN|978-1-84901-979-8}}</ref> Die joernalis [[Christopher Hitchens]] het Rushdie verdedig en gevra dat kritici die geweld van die fatwa veroordeel in plaas van die roman of die skrywer. Hitchens het die fatwa beskou as die begin van 'n kultuuroorlog op vryheid.<ref>Christopher Hitchens. [http://www.vanityfair.com/politics/features/2009/02/hitchens200902 Assassins of the Mind]. ''Vanity Fair'', Februarie 2009.</ref> Ondanks 'n verklaring van versoening deur Iran in 1998 en Rushdie se verklaring dat hy nie meer gaan wegkruip nie, het die Irannese staatsnuusagentskap in 2006 berig die fatwa sal permanent van krag bly, want die enigste persoon wat 'n fatwa kan herroep, is die persoon wat dit in die eerste plek uitgeroep het en Chomeini is intussen oorlede.<ref name=fatwacont>{{Cite news|title =Iran says Rushdie fatwa still stands|publisher=Iran Focus|date=14 February 2006|url= http://www.iranfocus.com/modules/news/article.php?storyid=5768|access-date=22 Januarie 2007}}</ref> ===Geweld, sluipmoorde en pogings tot moord=== Hitoshi Igarashi, Rushdie se Japannese vertaler, is op 13 Julie 1991 op die kampus waar hy klas gegee het, gevind nadat hy doodgesteek is. Tien dae voor Igarashi se moord, op 3 Julie 1991, is Rushdie se Italiaanse vertaler, Ettore Capriolo, by sy huis in [[Milaan]] ernstig gewond deur 'n aanvaller wat hom verskeie kere gesteek het.<ref name=lhelm>{{Cite news|last=Helm|first=Leslie|title=Translator of 'Satanic Verses' Slain|url=http://articles.latimes.com/1991-07-13/news/mn-1822_1_satanic-verses|access-date=11 February 2013|newspaper=Los Angeles Times|date=13 July 1991}}</ref> William Nygaard, die [[Noorweë|Noorweegse]] uitgewer van ''The Satanic Verses'', is op 11 Oktober 1993 in [[Oslo]] ernstig gewond deurdat hy drie keer in die rug geskiet is. Nygaard het oorleef, maar het maande in die hospitaal deurgebring. Die boek se [[Turkye|Turkse]] vertaler, Aziz Nesin, was die teiken van brandstigters wat die Madimakhotel ná die Vrydaggebede op 2 Julie 1993 in Sivas, Turkye, aan die brand gesteek het. Altesaam 37 mense, hoofsaaklik geleerdes, digters en musikante, is dood. Nesin het die dood vrygespring omdat hy nie vroeg in die aanval herken is nie.<ref name="Puddington">[https://web.archive.org/web/20070715021052/http://www.freedomhouse.org/uploads/fop/FOP2006cartoonessay.pdf Freedom of Expression after the “Cartoon Wars”] deur Arch Puddington, Freedom House, 2006</ref> In September 2012 het Rushdie twyfel uitgespreek dat ''The Satanic Verses'' toe gepubliseer sou word weens 'n klimaat van "vrees en senuagtigheid".<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-19600879|title=Salman Rushdie: Satanic Verses 'would not be published today'|work=BBC News|publisher=BBC|date=17 September 2012|access-date=17 September 2012}}</ref> In Maart 2016 het PEN America berig die losprys vir die fatwa op Rushdie is met $600&nbsp;000 verhoog. Irannese topmedia het bygedra tot die bedrag deur geld te voeg by die $2,8&nbsp;miljoen wat reeds aangebied is.<ref>[https://www.theguardian.com/books/2016/mar/02/pen-condemns-renewed-fatwa-on-salman-rushdie-satanic-verses "PEN condemns increased fatwa bounty on Salman Rushdie"], ''The Guardian'', 2 Maart 2016.</ref> In reaksie het die Sweedse Akademie, wat die [[Nobelprys vir Letterkunde]] toeken, die doodstraf verwerp en dit 'n "ernstige verkragting van vrye spraak" genoem. Dit was die eerste keer dat hulle kommentaar gelewer het sedert die publikasie van die boek.<ref>[http://www.thelocal.se/20160324/swedish-nobel-panel-slams-rushdie-death-threats "Nobel panel slams Rushdie death threats"], ''The Local'', 24 Maart 2016.</ref> Op 12 Augustus 2022 is Rushdie op die verhoog aangeval net voordat hy die Chautauqua-instituut sou toespreek. 'n Ooogetuie het gesê Rushdie is verskeie kere gesteek en het 'n wond aan die regterkant van sy nek gehad, wat tot baie bloedverlies gelei het. Daarna is berig senuwees in Rushdie se een arm is beskadig, daar was skade aan sy [[lewer]] en 'n [[oog]], daar was baie bloedverlies en hy het met behulp van 'n ventilator asemgehaal.<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-62528689|title=Salman Rushdie: Author on ventilator and unable to speak, agent says|publisher=BBC News|date=12 August 2022|accessdate=12 August 2022}}</ref> Die aanvaller is dadelik in hegtenis geneem.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-62524922|title=Salman Rushdie attacked on stage in New York|publisher=BBC|date=12 August 2022}}</ref> Hy is aangekla van poging tot moord en aanranding. Hy het skuld ontken en is steeds in aanhouding.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie attack: suspect pleads not guilty to attempted murder charge|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> Teen 14 Augustus was Rushdie na berig word af van die ventilator en kon hy praat.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie is off ventilator and able to talk, agent says|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Nog leesstof== *{{Cite book|title=100 Banned Books: Censorship Histories of World Literature|author=Nicholas J. Karolides, Margaret Bald & Dawn B. Sova |publisher=Checkmark Books|location=New York|year=1999|isbn=0-8160-4059-1}} *{{Cite book|first=Daniel|last=Pipes|title=The Rushdie Affair: The Novel, the Ayatollah, and the West (1990)|publisher=Transaction Publishers|date=2003 |isbn= 0-7658-0996-6 }} ==Skakels== * {{Cite web |url=https://www.theguardian.com/books/2012/sep/14/looking-at-salman-rushdies-satanic-verses |title=Looking back at Salman Rushdie's The Satanic Verses |work=The Guardian |date=14 September 2012 |access-date=15 August 2022}} * {{Cite web |title=Notes on Salman Rushdie ''The Satanic Verses'' (1988) |url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20040202043457/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-date=2 February 2004 |access-date=15 August 2022 |publisher=Washington State University}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] ku4jj372qi1a0r53d1egybzg5uklcbk 2519761 2519688 2022-08-17T08:06:58Z Burgert Behr 2401 Kassie wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Boek | titel = ''The Satanic Verses'' | subtitel = | oorspr titel = | vertaler = | beeld = | outeur = [[Salman Rushdie]] | land = {{vlagland|VK}} | taal = [[Engels]] | reeks = | onderwerp = | genre = Magiese realisme | uitgewer = <!-- Wie --> | uitgewingsdatum = 1988 | medium = Druk (harde- & sagteband) | bladsye = 546 (1ste uitg.) | isbn = 0-7022-2116-3 | voorafgegaan = Shame | vervolg = Haroun and the Sea of Stories }} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|210px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur Peter Carey se ''Oscar and Lucinda'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ervaring in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[protagonis]]te. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee protagoniste, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die protagonis se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Resensies en ontleding== Die boek het oor die algemeen gunstige resensies gekry. In 'n resensiebundel van 2003 oor Rushdie se loopbaan noem die invloedryke resensent Harold Bloom ''The Satanic Verses'' "Rushdie se grootste estetiese prestasie".<ref name="Bloom">{{Cite book|title=Introduction to Bloom's Modern Critical Views: Salman Rushdie|author=Harold Bloom|publisher=Chelsea House Publishers|year=2003}}</ref> Timothy Brennan noem die werk "die mees ambisieuse roman wat nog gepubliseer is oor die immigrante-ervaring in Brittanje" wat die immigrante se droomagtige disoriëntasie vasvang. Die boek word beskou as "basies 'n studie in vervreemding".<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Muhammad Mashuq ibn Ally het geskryf: "''The Satanic Verses'' gaan oor identiteit, vervreemding, ontworteling, wreedaardigheid, kompromie en konformiteit. Dié konsepte staar alle immigrante in die gesig wat deur albei kulture ontnugter is: die een waarin hulle is en die een waarby hulle aansluit. Omdat hulle egter weet hulle kan nie 'n lewe van anonimiteit lei nie, wissel hulle tussen die twee. ''The Satanic Verses'' is 'n weerspieëling van die skrywer se dilemmas." Die werk is 'n "rekord, hoewel surrealisties, van die skrywer daarvan se voortdurende identiteitskrisis."<ref name="Netton"/> Ally sê die boek ontbloot die skrywer eindelik as "die slagoffer van 19de-eeuse Britse [[kolonialisme]]."<ref name="Netton"/> Rushdie self het dié vertolking van sy boek bevestig en gesê dit gaan nie oor Islam nie, "maar oor migrasie, metamorfose, 'n verdeelde self, liefde, die dood, [[Londen]] en [[Bombaai]]."<ref name="Netton"/> Hy het ook gesê: "Dis 'n roman wat 'n kastyding van Westerse materialisme bevat. Die aanslag is komies."<ref name="Netton"/> Nadat die omstredenheid om die boek ontstaan het, het sommige geleerdes wat vertroud met die boek en met Rushdie se hele werk is, soos M.D. Fletcher, die reaksie as ironies beskou. Hy het geskryf: "Dit is dalk ironies dat van die grootste vyandigheid jeens Rushdie kom van dié oor wie en (in 'n sin) vir wie hy skryf."<ref name="Fletcher">{{Cite book|title=Reading Rushdie: Perspectives on the Fiction of Salman Rushdie|author=M. D. Fletcher|publisher=Rodopi B.V, Amsterdam|year=1994}}</ref> Hy sê die manifestasies van die omstredenheid in Brittanje: {{quote|text=verpersoonlik 'n woede wat deels uit die frustrasies van die migrante-ervaring spruit en algemeen weerspieël word in mislukkings van veelkulturele integrasie, albei belangrike temas van Rushdie. Dit is duidelik dat Rushdie se belangstellings insluit verkennings van hoe migrasie 'n mens se bewustheid verhoog dat waarnemings van die werklikheid relatief en broos is, en van die aard van godsdienstige geloof en onthulling, om nie te praat van die politieke manipulasie van godsdiens nie. Rushdie se idees oor die belangrikheid van die letterkunde loop in 'n mate parallel met die waarde wat in die Islamitiese tradisie aan die geskrewe woord geheg word. Maar dit lyk of Rushdie aangeneem het uiteenlopende gemeenskappe en kulture deel 'n mate van gemeenskaplike morele gronde op die basis waarvan dialoog gevoer kan word, en om dié rede het hy dalk die onverbiddelike aard van die vyandigheid onderskat wat ''The Satanic Verses'' veroorsaak het, al is 'n belangrike tema van die roman die gevaarlike aard van geslote, absolutistiese geloofstelsels.<ref name="Fletcher"/>}} ''The Satanic Verses'' toon Rushdie se neiging om sy werk in terme van parallelle stories te organiseer. In die boek "is daar belangrike parallelle stories, werklikheids- en droomtonele wat mekaar afwissel en wat verbind word deur die repeterende name van die karakters in elk; dit verskaf intertekste in elke roman wat kommentaar op die ander stories lewer." ''The Satanic Verses'' toon ook Rushdie se gebruik om sinspelings te gebruik om skakels te skep. In die boek gebruik hy alles van [[mitologie]] tot "kwinkslae wat onlangse populêre kultuur oproep".<ref name="Fletcher"/> ==Omstredenheid== Die roman het deurgeloop onder aantygings van godslastering oor die verwysing daarin na die Sataniese Verse in die Koran. [[Pakistan]] het die boek in November 1988 verbied. Op 12 Februarie 1989 het 10&nbsp;000 betogers teen Rushdie en die boek in [[Islamabad]], Pakistan, byeengekom. Ses betogers is dood in 'n aanval op die Amerikaanse Kultuursentrum, en 'n kantoor van American Express is geplunder. Namate die geweld versprei het, is die boek in Indië verbied<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| url-status=dead| archive-date=29 April 2013| newspaper=The Times of India| title=Reading 'Satanic Verses' legal|date=25 January 2012}}</ref> en in Brittanje in betogings verbrand. Intussen het die Britse Commission for Racial Equality en 'n liberale dinkskrum, die Policy Studies Institute, seminare oor die Rushdiesaak gehou. Hulle het nie die skrywer Fay Weldon, wat haar oor die verbranding van boeke uitgelaat het, genooi nie, maar wel Shabbir Akhtar, 'n gegradueerde in filosofie aan die [[Universiteit van Cambridge]], wat 'n beroep gedoen het om "'n onderhandelde kompromie" wat "Moslemse gevoelighede sou beskerm teen nuttelose uittarting". Die joernalis en skrywer Andy McSmith het toe geskryf: "Ek is bevrees ons is die getuies van die ontstaan van 'n nuwe en gevaarlik onliberale "liberale" ortodoksie wat beoog om dr. Akhtar en sy fundamentalistiese vriende te akkommodeer."<ref>McSmith 2011, page 16</ref> ===Fatwa=== In middel Februarie 1989, ná 'n gewelddadige opstand in Pakistan oor die boek, het die ajatolla [[Roeholla Chomeini]], destyds die leier van Iran en 'n [[Sjiiet|Sjiitiese]] geleerde, 'n [[fatwa]] uitgereik wat 'n beroep doen om die dood van Rushdie en sy uitgewers.<ref>{{Cite news|title=Ayatollah sentences author to death|publisher=BBC|date=14 February 1989|url= http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/14/newsid_2541000/2541149.stm|access-date=29 Desember 2008}}</ref> Hy het gevra Moslems moet Rushdie uitwys aan dié wat hom kan vermoor as hulle nie self kan nie. Hoewel die Britse Konserwatiewe regering van [[Margaret Thatcher]] hom polisiebeskerming gebied het, was baie politici aan albei kante die skrywer vyandiggesind. Die Britse LP van die [[Arbeidersparty (Verenigde Koninkryk)|Arbeidersparty]] Keith Vaz het kort ná sy verkiesing in 1989 'n optog deur [[Leicester]] gelei waarin gevra is dat die boek verbied word, terwyl die [[Konserwatiewe Party (Verenigde Koninkryk)|Konserwatiewe]] politikus Norman Tebbit, die party se voormalige voorsitter, Rushdie genoem het 'n "buitengewone skurk" wie se "openbare lewe 'n rekord is van veragtelike dade van verraad teen sy opvoeding, godsdiens, aanneemtuisland en {{nowrap|-nasionaliteit}}".<ref>[https://books.google.com/books?id=sEsqAQAAMAAJ&dq=No+Such+Thing+as+Society+by+Andy+McSmith&focus=searchwithinvolume&q=%22outstanding+villain%22+ ''No Such Thing as Society''], Andy McSmith, Constable 2011, page 96 {{ISBN|978-1-84901-979-8}}</ref> Die joernalis [[Christopher Hitchens]] het Rushdie verdedig en gevra dat kritici die geweld van die fatwa veroordeel in plaas van die roman of die skrywer. Hitchens het die fatwa beskou as die begin van 'n kultuuroorlog op vryheid.<ref>Christopher Hitchens. [http://www.vanityfair.com/politics/features/2009/02/hitchens200902 Assassins of the Mind]. ''Vanity Fair'', Februarie 2009.</ref> Ondanks 'n verklaring van versoening deur Iran in 1998 en Rushdie se verklaring dat hy nie meer gaan wegkruip nie, het die Irannese staatsnuusagentskap in 2006 berig die fatwa sal permanent van krag bly, want die enigste persoon wat 'n fatwa kan herroep, is die persoon wat dit in die eerste plek uitgeroep het en Chomeini is intussen oorlede.<ref name=fatwacont>{{Cite news|title =Iran says Rushdie fatwa still stands|publisher=Iran Focus|date=14 February 2006|url= http://www.iranfocus.com/modules/news/article.php?storyid=5768|access-date=22 Januarie 2007}}</ref> ===Geweld, sluipmoorde en pogings tot moord=== Hitoshi Igarashi, Rushdie se Japannese vertaler, is op 13 Julie 1991 op die kampus waar hy klas gegee het, gevind nadat hy doodgesteek is. Tien dae voor Igarashi se moord, op 3 Julie 1991, is Rushdie se Italiaanse vertaler, Ettore Capriolo, by sy huis in [[Milaan]] ernstig gewond deur 'n aanvaller wat hom verskeie kere gesteek het.<ref name=lhelm>{{Cite news|last=Helm|first=Leslie|title=Translator of 'Satanic Verses' Slain|url=http://articles.latimes.com/1991-07-13/news/mn-1822_1_satanic-verses|access-date=11 February 2013|newspaper=Los Angeles Times|date=13 July 1991}}</ref> William Nygaard, die [[Noorweë|Noorweegse]] uitgewer van ''The Satanic Verses'', is op 11 Oktober 1993 in [[Oslo]] ernstig gewond deurdat hy drie keer in die rug geskiet is. Nygaard het oorleef, maar het maande in die hospitaal deurgebring. Die boek se [[Turkye|Turkse]] vertaler, Aziz Nesin, was die teiken van brandstigters wat die Madimakhotel ná die Vrydaggebede op 2 Julie 1993 in Sivas, Turkye, aan die brand gesteek het. Altesaam 37 mense, hoofsaaklik geleerdes, digters en musikante, is dood. Nesin het die dood vrygespring omdat hy nie vroeg in die aanval herken is nie.<ref name="Puddington">[https://web.archive.org/web/20070715021052/http://www.freedomhouse.org/uploads/fop/FOP2006cartoonessay.pdf Freedom of Expression after the “Cartoon Wars”] deur Arch Puddington, Freedom House, 2006</ref> In September 2012 het Rushdie twyfel uitgespreek dat ''The Satanic Verses'' toe gepubliseer sou word weens 'n klimaat van "vrees en senuagtigheid".<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-19600879|title=Salman Rushdie: Satanic Verses 'would not be published today'|work=BBC News|publisher=BBC|date=17 September 2012|access-date=17 September 2012}}</ref> In Maart 2016 het PEN America berig die losprys vir die fatwa op Rushdie is met $600&nbsp;000 verhoog. Irannese topmedia het bygedra tot die bedrag deur geld te voeg by die $2,8&nbsp;miljoen wat reeds aangebied is.<ref>[https://www.theguardian.com/books/2016/mar/02/pen-condemns-renewed-fatwa-on-salman-rushdie-satanic-verses "PEN condemns increased fatwa bounty on Salman Rushdie"], ''The Guardian'', 2 Maart 2016.</ref> In reaksie het die Sweedse Akademie, wat die [[Nobelprys vir Letterkunde]] toeken, die doodstraf verwerp en dit 'n "ernstige verkragting van vrye spraak" genoem. Dit was die eerste keer dat hulle kommentaar gelewer het sedert die publikasie van die boek.<ref>[http://www.thelocal.se/20160324/swedish-nobel-panel-slams-rushdie-death-threats "Nobel panel slams Rushdie death threats"], ''The Local'', 24 Maart 2016.</ref> Op 12 Augustus 2022 is Rushdie op die verhoog aangeval net voordat hy die Chautauqua-instituut sou toespreek. 'n Ooogetuie het gesê Rushdie is verskeie kere gesteek en het 'n wond aan die regterkant van sy nek gehad, wat tot baie bloedverlies gelei het. Daarna is berig senuwees in Rushdie se een arm is beskadig, daar was skade aan sy [[lewer]] en 'n [[oog]], daar was baie bloedverlies en hy het met behulp van 'n ventilator asemgehaal.<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-62528689|title=Salman Rushdie: Author on ventilator and unable to speak, agent says|publisher=BBC News|date=12 August 2022|accessdate=12 August 2022}}</ref> Die aanvaller is dadelik in hegtenis geneem.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-62524922|title=Salman Rushdie attacked on stage in New York|publisher=BBC|date=12 August 2022}}</ref> Hy is aangekla van poging tot moord en aanranding. Hy het skuld ontken en is steeds in aanhouding.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie attack: suspect pleads not guilty to attempted murder charge|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> Teen 14 Augustus was Rushdie na berig word af van die ventilator en kon hy praat.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie is off ventilator and able to talk, agent says|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Nog leesstof== *{{Cite book|title=100 Banned Books: Censorship Histories of World Literature|author=Nicholas J. Karolides, Margaret Bald & Dawn B. Sova |publisher=Checkmark Books|location=New York|year=1999|isbn=0-8160-4059-1}} *{{Cite book|first=Daniel|last=Pipes|title=The Rushdie Affair: The Novel, the Ayatollah, and the West (1990)|publisher=Transaction Publishers|date=2003 |isbn= 0-7658-0996-6 }} ==Skakels== * {{Cite web |url=https://www.theguardian.com/books/2012/sep/14/looking-at-salman-rushdies-satanic-verses |title=Looking back at Salman Rushdie's The Satanic Verses |work=The Guardian |date=14 September 2012 |access-date=15 August 2022}} * {{Cite web |title=Notes on Salman Rushdie ''The Satanic Verses'' (1988) |url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20040202043457/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-date=2 February 2004 |access-date=15 August 2022 |publisher=Washington State University}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] amyhtlhms0yli06032c8rwgquf5i230 2519762 2519761 2022-08-17T08:09:53Z Burgert Behr 2401 wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Boek | titel = ''The Satanic Verses'' | subtitel = | oorspr titel = | vertaler = | beeld = | outeur = [[Salman Rushdie]] | land = {{vlagland|VK}} | taal = [[Engels]] | reeks = | onderwerp = | genre = Magiese realisme | uitgewer = <!-- Wie --> | uitgewingsdatum = 1988 | medium = Druk (harde- & sagteband) | bladsye = 546 (1ste uitg.) | isbn = 0-670-82537-9 | voorafgegaan = Shame | vervolg = Haroun and the Sea of Stories }} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|210px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur Peter Carey se ''Oscar and Lucinda'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ervaring in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[protagonis]]te. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee protagoniste, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die protagonis se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Resensies en ontleding== Die boek het oor die algemeen gunstige resensies gekry. In 'n resensiebundel van 2003 oor Rushdie se loopbaan noem die invloedryke resensent Harold Bloom ''The Satanic Verses'' "Rushdie se grootste estetiese prestasie".<ref name="Bloom">{{Cite book|title=Introduction to Bloom's Modern Critical Views: Salman Rushdie|author=Harold Bloom|publisher=Chelsea House Publishers|year=2003}}</ref> Timothy Brennan noem die werk "die mees ambisieuse roman wat nog gepubliseer is oor die immigrante-ervaring in Brittanje" wat die immigrante se droomagtige disoriëntasie vasvang. Die boek word beskou as "basies 'n studie in vervreemding".<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Muhammad Mashuq ibn Ally het geskryf: "''The Satanic Verses'' gaan oor identiteit, vervreemding, ontworteling, wreedaardigheid, kompromie en konformiteit. Dié konsepte staar alle immigrante in die gesig wat deur albei kulture ontnugter is: die een waarin hulle is en die een waarby hulle aansluit. Omdat hulle egter weet hulle kan nie 'n lewe van anonimiteit lei nie, wissel hulle tussen die twee. ''The Satanic Verses'' is 'n weerspieëling van die skrywer se dilemmas." Die werk is 'n "rekord, hoewel surrealisties, van die skrywer daarvan se voortdurende identiteitskrisis."<ref name="Netton"/> Ally sê die boek ontbloot die skrywer eindelik as "die slagoffer van 19de-eeuse Britse [[kolonialisme]]."<ref name="Netton"/> Rushdie self het dié vertolking van sy boek bevestig en gesê dit gaan nie oor Islam nie, "maar oor migrasie, metamorfose, 'n verdeelde self, liefde, die dood, [[Londen]] en [[Bombaai]]."<ref name="Netton"/> Hy het ook gesê: "Dis 'n roman wat 'n kastyding van Westerse materialisme bevat. Die aanslag is komies."<ref name="Netton"/> Nadat die omstredenheid om die boek ontstaan het, het sommige geleerdes wat vertroud met die boek en met Rushdie se hele werk is, soos M.D. Fletcher, die reaksie as ironies beskou. Hy het geskryf: "Dit is dalk ironies dat van die grootste vyandigheid jeens Rushdie kom van dié oor wie en (in 'n sin) vir wie hy skryf."<ref name="Fletcher">{{Cite book|title=Reading Rushdie: Perspectives on the Fiction of Salman Rushdie|author=M. D. Fletcher|publisher=Rodopi B.V, Amsterdam|year=1994}}</ref> Hy sê die manifestasies van die omstredenheid in Brittanje: {{quote|text=verpersoonlik 'n woede wat deels uit die frustrasies van die migrante-ervaring spruit en algemeen weerspieël word in mislukkings van veelkulturele integrasie, albei belangrike temas van Rushdie. Dit is duidelik dat Rushdie se belangstellings insluit verkennings van hoe migrasie 'n mens se bewustheid verhoog dat waarnemings van die werklikheid relatief en broos is, en van die aard van godsdienstige geloof en onthulling, om nie te praat van die politieke manipulasie van godsdiens nie. Rushdie se idees oor die belangrikheid van die letterkunde loop in 'n mate parallel met die waarde wat in die Islamitiese tradisie aan die geskrewe woord geheg word. Maar dit lyk of Rushdie aangeneem het uiteenlopende gemeenskappe en kulture deel 'n mate van gemeenskaplike morele gronde op die basis waarvan dialoog gevoer kan word, en om dié rede het hy dalk die onverbiddelike aard van die vyandigheid onderskat wat ''The Satanic Verses'' veroorsaak het, al is 'n belangrike tema van die roman die gevaarlike aard van geslote, absolutistiese geloofstelsels.<ref name="Fletcher"/>}} ''The Satanic Verses'' toon Rushdie se neiging om sy werk in terme van parallelle stories te organiseer. In die boek "is daar belangrike parallelle stories, werklikheids- en droomtonele wat mekaar afwissel en wat verbind word deur die repeterende name van die karakters in elk; dit verskaf intertekste in elke roman wat kommentaar op die ander stories lewer." ''The Satanic Verses'' toon ook Rushdie se gebruik om sinspelings te gebruik om skakels te skep. In die boek gebruik hy alles van [[mitologie]] tot "kwinkslae wat onlangse populêre kultuur oproep".<ref name="Fletcher"/> ==Omstredenheid== Die roman het deurgeloop onder aantygings van godslastering oor die verwysing daarin na die Sataniese Verse in die Koran. [[Pakistan]] het die boek in November 1988 verbied. Op 12 Februarie 1989 het 10&nbsp;000 betogers teen Rushdie en die boek in [[Islamabad]], Pakistan, byeengekom. Ses betogers is dood in 'n aanval op die Amerikaanse Kultuursentrum, en 'n kantoor van American Express is geplunder. Namate die geweld versprei het, is die boek in Indië verbied<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| url-status=dead| archive-date=29 April 2013| newspaper=The Times of India| title=Reading 'Satanic Verses' legal|date=25 January 2012}}</ref> en in Brittanje in betogings verbrand. Intussen het die Britse Commission for Racial Equality en 'n liberale dinkskrum, die Policy Studies Institute, seminare oor die Rushdiesaak gehou. Hulle het nie die skrywer Fay Weldon, wat haar oor die verbranding van boeke uitgelaat het, genooi nie, maar wel Shabbir Akhtar, 'n gegradueerde in filosofie aan die [[Universiteit van Cambridge]], wat 'n beroep gedoen het om "'n onderhandelde kompromie" wat "Moslemse gevoelighede sou beskerm teen nuttelose uittarting". Die joernalis en skrywer Andy McSmith het toe geskryf: "Ek is bevrees ons is die getuies van die ontstaan van 'n nuwe en gevaarlik onliberale "liberale" ortodoksie wat beoog om dr. Akhtar en sy fundamentalistiese vriende te akkommodeer."<ref>McSmith 2011, page 16</ref> ===Fatwa=== In middel Februarie 1989, ná 'n gewelddadige opstand in Pakistan oor die boek, het die ajatolla [[Roeholla Chomeini]], destyds die leier van Iran en 'n [[Sjiiet|Sjiitiese]] geleerde, 'n [[fatwa]] uitgereik wat 'n beroep doen om die dood van Rushdie en sy uitgewers.<ref>{{Cite news|title=Ayatollah sentences author to death|publisher=BBC|date=14 February 1989|url= http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/14/newsid_2541000/2541149.stm|access-date=29 Desember 2008}}</ref> Hy het gevra Moslems moet Rushdie uitwys aan dié wat hom kan vermoor as hulle nie self kan nie. Hoewel die Britse Konserwatiewe regering van [[Margaret Thatcher]] hom polisiebeskerming gebied het, was baie politici aan albei kante die skrywer vyandiggesind. Die Britse LP van die [[Arbeidersparty (Verenigde Koninkryk)|Arbeidersparty]] Keith Vaz het kort ná sy verkiesing in 1989 'n optog deur [[Leicester]] gelei waarin gevra is dat die boek verbied word, terwyl die [[Konserwatiewe Party (Verenigde Koninkryk)|Konserwatiewe]] politikus Norman Tebbit, die party se voormalige voorsitter, Rushdie genoem het 'n "buitengewone skurk" wie se "openbare lewe 'n rekord is van veragtelike dade van verraad teen sy opvoeding, godsdiens, aanneemtuisland en {{nowrap|-nasionaliteit}}".<ref>[https://books.google.com/books?id=sEsqAQAAMAAJ&dq=No+Such+Thing+as+Society+by+Andy+McSmith&focus=searchwithinvolume&q=%22outstanding+villain%22+ ''No Such Thing as Society''], Andy McSmith, Constable 2011, page 96 {{ISBN|978-1-84901-979-8}}</ref> Die joernalis [[Christopher Hitchens]] het Rushdie verdedig en gevra dat kritici die geweld van die fatwa veroordeel in plaas van die roman of die skrywer. Hitchens het die fatwa beskou as die begin van 'n kultuuroorlog op vryheid.<ref>Christopher Hitchens. [http://www.vanityfair.com/politics/features/2009/02/hitchens200902 Assassins of the Mind]. ''Vanity Fair'', Februarie 2009.</ref> Ondanks 'n verklaring van versoening deur Iran in 1998 en Rushdie se verklaring dat hy nie meer gaan wegkruip nie, het die Irannese staatsnuusagentskap in 2006 berig die fatwa sal permanent van krag bly, want die enigste persoon wat 'n fatwa kan herroep, is die persoon wat dit in die eerste plek uitgeroep het en Chomeini is intussen oorlede.<ref name=fatwacont>{{Cite news|title =Iran says Rushdie fatwa still stands|publisher=Iran Focus|date=14 February 2006|url= http://www.iranfocus.com/modules/news/article.php?storyid=5768|access-date=22 Januarie 2007}}</ref> ===Geweld, sluipmoorde en pogings tot moord=== Hitoshi Igarashi, Rushdie se Japannese vertaler, is op 13 Julie 1991 op die kampus waar hy klas gegee het, gevind nadat hy doodgesteek is. Tien dae voor Igarashi se moord, op 3 Julie 1991, is Rushdie se Italiaanse vertaler, Ettore Capriolo, by sy huis in [[Milaan]] ernstig gewond deur 'n aanvaller wat hom verskeie kere gesteek het.<ref name=lhelm>{{Cite news|last=Helm|first=Leslie|title=Translator of 'Satanic Verses' Slain|url=http://articles.latimes.com/1991-07-13/news/mn-1822_1_satanic-verses|access-date=11 February 2013|newspaper=Los Angeles Times|date=13 July 1991}}</ref> William Nygaard, die [[Noorweë|Noorweegse]] uitgewer van ''The Satanic Verses'', is op 11 Oktober 1993 in [[Oslo]] ernstig gewond deurdat hy drie keer in die rug geskiet is. Nygaard het oorleef, maar het maande in die hospitaal deurgebring. Die boek se [[Turkye|Turkse]] vertaler, Aziz Nesin, was die teiken van brandstigters wat die Madimakhotel ná die Vrydaggebede op 2 Julie 1993 in Sivas, Turkye, aan die brand gesteek het. Altesaam 37 mense, hoofsaaklik geleerdes, digters en musikante, is dood. Nesin het die dood vrygespring omdat hy nie vroeg in die aanval herken is nie.<ref name="Puddington">[https://web.archive.org/web/20070715021052/http://www.freedomhouse.org/uploads/fop/FOP2006cartoonessay.pdf Freedom of Expression after the “Cartoon Wars”] deur Arch Puddington, Freedom House, 2006</ref> In September 2012 het Rushdie twyfel uitgespreek dat ''The Satanic Verses'' toe gepubliseer sou word weens 'n klimaat van "vrees en senuagtigheid".<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-19600879|title=Salman Rushdie: Satanic Verses 'would not be published today'|work=BBC News|publisher=BBC|date=17 September 2012|access-date=17 September 2012}}</ref> In Maart 2016 het PEN America berig die losprys vir die fatwa op Rushdie is met $600&nbsp;000 verhoog. Irannese topmedia het bygedra tot die bedrag deur geld te voeg by die $2,8&nbsp;miljoen wat reeds aangebied is.<ref>[https://www.theguardian.com/books/2016/mar/02/pen-condemns-renewed-fatwa-on-salman-rushdie-satanic-verses "PEN condemns increased fatwa bounty on Salman Rushdie"], ''The Guardian'', 2 Maart 2016.</ref> In reaksie het die Sweedse Akademie, wat die [[Nobelprys vir Letterkunde]] toeken, die doodstraf verwerp en dit 'n "ernstige verkragting van vrye spraak" genoem. Dit was die eerste keer dat hulle kommentaar gelewer het sedert die publikasie van die boek.<ref>[http://www.thelocal.se/20160324/swedish-nobel-panel-slams-rushdie-death-threats "Nobel panel slams Rushdie death threats"], ''The Local'', 24 Maart 2016.</ref> Op 12 Augustus 2022 is Rushdie op die verhoog aangeval net voordat hy die Chautauqua-instituut sou toespreek. 'n Ooogetuie het gesê Rushdie is verskeie kere gesteek en het 'n wond aan die regterkant van sy nek gehad, wat tot baie bloedverlies gelei het. Daarna is berig senuwees in Rushdie se een arm is beskadig, daar was skade aan sy [[lewer]] en 'n [[oog]], daar was baie bloedverlies en hy het met behulp van 'n ventilator asemgehaal.<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-62528689|title=Salman Rushdie: Author on ventilator and unable to speak, agent says|publisher=BBC News|date=12 August 2022|accessdate=12 August 2022}}</ref> Die aanvaller is dadelik in hegtenis geneem.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-62524922|title=Salman Rushdie attacked on stage in New York|publisher=BBC|date=12 August 2022}}</ref> Hy is aangekla van poging tot moord en aanranding. Hy het skuld ontken en is steeds in aanhouding.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie attack: suspect pleads not guilty to attempted murder charge|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> Teen 14 Augustus was Rushdie na berig word af van die ventilator en kon hy praat.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie is off ventilator and able to talk, agent says|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Nog leesstof== *{{Cite book|title=100 Banned Books: Censorship Histories of World Literature|author=Nicholas J. Karolides, Margaret Bald & Dawn B. Sova |publisher=Checkmark Books|location=New York|year=1999|isbn=0-8160-4059-1}} *{{Cite book|first=Daniel|last=Pipes|title=The Rushdie Affair: The Novel, the Ayatollah, and the West (1990)|publisher=Transaction Publishers|date=2003 |isbn= 0-7658-0996-6 }} ==Skakels== * {{Cite web |url=https://www.theguardian.com/books/2012/sep/14/looking-at-salman-rushdies-satanic-verses |title=Looking back at Salman Rushdie's The Satanic Verses |work=The Guardian |date=14 September 2012 |access-date=15 August 2022}} * {{Cite web |title=Notes on Salman Rushdie ''The Satanic Verses'' (1988) |url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20040202043457/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-date=2 February 2004 |access-date=15 August 2022 |publisher=Washington State University}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] gwosjdtu444prmkzb7vvhaxr2kpksgw 2519763 2519762 2022-08-17T08:11:04Z Burgert Behr 2401 wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Boek | titel = ''The Satanic Verses'' | subtitel = | oorspr titel = | vertaler = | beeld = | outeur = [[Salman Rushdie]] | land = {{vlagland|VK}} | taal = [[Engels]] | reeks = | onderwerp = | genre = Magiese realisme | uitgewer = Viking UK | uitgewingsdatum = 1988 | medium = Druk (harde- & sagteband) | bladsye = 546 (1ste uitg.) | isbn = 0-670-82537-9 | voorafgegaan = Shame | vervolg = Haroun and the Sea of Stories }} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|210px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur Peter Carey se ''Oscar and Lucinda'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ervaring in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[protagonis]]te. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee protagoniste, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die protagonis se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Resensies en ontleding== Die boek het oor die algemeen gunstige resensies gekry. In 'n resensiebundel van 2003 oor Rushdie se loopbaan noem die invloedryke resensent Harold Bloom ''The Satanic Verses'' "Rushdie se grootste estetiese prestasie".<ref name="Bloom">{{Cite book|title=Introduction to Bloom's Modern Critical Views: Salman Rushdie|author=Harold Bloom|publisher=Chelsea House Publishers|year=2003}}</ref> Timothy Brennan noem die werk "die mees ambisieuse roman wat nog gepubliseer is oor die immigrante-ervaring in Brittanje" wat die immigrante se droomagtige disoriëntasie vasvang. Die boek word beskou as "basies 'n studie in vervreemding".<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Muhammad Mashuq ibn Ally het geskryf: "''The Satanic Verses'' gaan oor identiteit, vervreemding, ontworteling, wreedaardigheid, kompromie en konformiteit. Dié konsepte staar alle immigrante in die gesig wat deur albei kulture ontnugter is: die een waarin hulle is en die een waarby hulle aansluit. Omdat hulle egter weet hulle kan nie 'n lewe van anonimiteit lei nie, wissel hulle tussen die twee. ''The Satanic Verses'' is 'n weerspieëling van die skrywer se dilemmas." Die werk is 'n "rekord, hoewel surrealisties, van die skrywer daarvan se voortdurende identiteitskrisis."<ref name="Netton"/> Ally sê die boek ontbloot die skrywer eindelik as "die slagoffer van 19de-eeuse Britse [[kolonialisme]]."<ref name="Netton"/> Rushdie self het dié vertolking van sy boek bevestig en gesê dit gaan nie oor Islam nie, "maar oor migrasie, metamorfose, 'n verdeelde self, liefde, die dood, [[Londen]] en [[Bombaai]]."<ref name="Netton"/> Hy het ook gesê: "Dis 'n roman wat 'n kastyding van Westerse materialisme bevat. Die aanslag is komies."<ref name="Netton"/> Nadat die omstredenheid om die boek ontstaan het, het sommige geleerdes wat vertroud met die boek en met Rushdie se hele werk is, soos M.D. Fletcher, die reaksie as ironies beskou. Hy het geskryf: "Dit is dalk ironies dat van die grootste vyandigheid jeens Rushdie kom van dié oor wie en (in 'n sin) vir wie hy skryf."<ref name="Fletcher">{{Cite book|title=Reading Rushdie: Perspectives on the Fiction of Salman Rushdie|author=M. D. Fletcher|publisher=Rodopi B.V, Amsterdam|year=1994}}</ref> Hy sê die manifestasies van die omstredenheid in Brittanje: {{quote|text=verpersoonlik 'n woede wat deels uit die frustrasies van die migrante-ervaring spruit en algemeen weerspieël word in mislukkings van veelkulturele integrasie, albei belangrike temas van Rushdie. Dit is duidelik dat Rushdie se belangstellings insluit verkennings van hoe migrasie 'n mens se bewustheid verhoog dat waarnemings van die werklikheid relatief en broos is, en van die aard van godsdienstige geloof en onthulling, om nie te praat van die politieke manipulasie van godsdiens nie. Rushdie se idees oor die belangrikheid van die letterkunde loop in 'n mate parallel met die waarde wat in die Islamitiese tradisie aan die geskrewe woord geheg word. Maar dit lyk of Rushdie aangeneem het uiteenlopende gemeenskappe en kulture deel 'n mate van gemeenskaplike morele gronde op die basis waarvan dialoog gevoer kan word, en om dié rede het hy dalk die onverbiddelike aard van die vyandigheid onderskat wat ''The Satanic Verses'' veroorsaak het, al is 'n belangrike tema van die roman die gevaarlike aard van geslote, absolutistiese geloofstelsels.<ref name="Fletcher"/>}} ''The Satanic Verses'' toon Rushdie se neiging om sy werk in terme van parallelle stories te organiseer. In die boek "is daar belangrike parallelle stories, werklikheids- en droomtonele wat mekaar afwissel en wat verbind word deur die repeterende name van die karakters in elk; dit verskaf intertekste in elke roman wat kommentaar op die ander stories lewer." ''The Satanic Verses'' toon ook Rushdie se gebruik om sinspelings te gebruik om skakels te skep. In die boek gebruik hy alles van [[mitologie]] tot "kwinkslae wat onlangse populêre kultuur oproep".<ref name="Fletcher"/> ==Omstredenheid== Die roman het deurgeloop onder aantygings van godslastering oor die verwysing daarin na die Sataniese Verse in die Koran. [[Pakistan]] het die boek in November 1988 verbied. Op 12 Februarie 1989 het 10&nbsp;000 betogers teen Rushdie en die boek in [[Islamabad]], Pakistan, byeengekom. Ses betogers is dood in 'n aanval op die Amerikaanse Kultuursentrum, en 'n kantoor van American Express is geplunder. Namate die geweld versprei het, is die boek in Indië verbied<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| url-status=dead| archive-date=29 April 2013| newspaper=The Times of India| title=Reading 'Satanic Verses' legal|date=25 January 2012}}</ref> en in Brittanje in betogings verbrand. Intussen het die Britse Commission for Racial Equality en 'n liberale dinkskrum, die Policy Studies Institute, seminare oor die Rushdiesaak gehou. Hulle het nie die skrywer Fay Weldon, wat haar oor die verbranding van boeke uitgelaat het, genooi nie, maar wel Shabbir Akhtar, 'n gegradueerde in filosofie aan die [[Universiteit van Cambridge]], wat 'n beroep gedoen het om "'n onderhandelde kompromie" wat "Moslemse gevoelighede sou beskerm teen nuttelose uittarting". Die joernalis en skrywer Andy McSmith het toe geskryf: "Ek is bevrees ons is die getuies van die ontstaan van 'n nuwe en gevaarlik onliberale "liberale" ortodoksie wat beoog om dr. Akhtar en sy fundamentalistiese vriende te akkommodeer."<ref>McSmith 2011, page 16</ref> ===Fatwa=== In middel Februarie 1989, ná 'n gewelddadige opstand in Pakistan oor die boek, het die ajatolla [[Roeholla Chomeini]], destyds die leier van Iran en 'n [[Sjiiet|Sjiitiese]] geleerde, 'n [[fatwa]] uitgereik wat 'n beroep doen om die dood van Rushdie en sy uitgewers.<ref>{{Cite news|title=Ayatollah sentences author to death|publisher=BBC|date=14 February 1989|url= http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/14/newsid_2541000/2541149.stm|access-date=29 Desember 2008}}</ref> Hy het gevra Moslems moet Rushdie uitwys aan dié wat hom kan vermoor as hulle nie self kan nie. Hoewel die Britse Konserwatiewe regering van [[Margaret Thatcher]] hom polisiebeskerming gebied het, was baie politici aan albei kante die skrywer vyandiggesind. Die Britse LP van die [[Arbeidersparty (Verenigde Koninkryk)|Arbeidersparty]] Keith Vaz het kort ná sy verkiesing in 1989 'n optog deur [[Leicester]] gelei waarin gevra is dat die boek verbied word, terwyl die [[Konserwatiewe Party (Verenigde Koninkryk)|Konserwatiewe]] politikus Norman Tebbit, die party se voormalige voorsitter, Rushdie genoem het 'n "buitengewone skurk" wie se "openbare lewe 'n rekord is van veragtelike dade van verraad teen sy opvoeding, godsdiens, aanneemtuisland en {{nowrap|-nasionaliteit}}".<ref>[https://books.google.com/books?id=sEsqAQAAMAAJ&dq=No+Such+Thing+as+Society+by+Andy+McSmith&focus=searchwithinvolume&q=%22outstanding+villain%22+ ''No Such Thing as Society''], Andy McSmith, Constable 2011, page 96 {{ISBN|978-1-84901-979-8}}</ref> Die joernalis [[Christopher Hitchens]] het Rushdie verdedig en gevra dat kritici die geweld van die fatwa veroordeel in plaas van die roman of die skrywer. Hitchens het die fatwa beskou as die begin van 'n kultuuroorlog op vryheid.<ref>Christopher Hitchens. [http://www.vanityfair.com/politics/features/2009/02/hitchens200902 Assassins of the Mind]. ''Vanity Fair'', Februarie 2009.</ref> Ondanks 'n verklaring van versoening deur Iran in 1998 en Rushdie se verklaring dat hy nie meer gaan wegkruip nie, het die Irannese staatsnuusagentskap in 2006 berig die fatwa sal permanent van krag bly, want die enigste persoon wat 'n fatwa kan herroep, is die persoon wat dit in die eerste plek uitgeroep het en Chomeini is intussen oorlede.<ref name=fatwacont>{{Cite news|title =Iran says Rushdie fatwa still stands|publisher=Iran Focus|date=14 February 2006|url= http://www.iranfocus.com/modules/news/article.php?storyid=5768|access-date=22 Januarie 2007}}</ref> ===Geweld, sluipmoorde en pogings tot moord=== Hitoshi Igarashi, Rushdie se Japannese vertaler, is op 13 Julie 1991 op die kampus waar hy klas gegee het, gevind nadat hy doodgesteek is. Tien dae voor Igarashi se moord, op 3 Julie 1991, is Rushdie se Italiaanse vertaler, Ettore Capriolo, by sy huis in [[Milaan]] ernstig gewond deur 'n aanvaller wat hom verskeie kere gesteek het.<ref name=lhelm>{{Cite news|last=Helm|first=Leslie|title=Translator of 'Satanic Verses' Slain|url=http://articles.latimes.com/1991-07-13/news/mn-1822_1_satanic-verses|access-date=11 February 2013|newspaper=Los Angeles Times|date=13 July 1991}}</ref> William Nygaard, die [[Noorweë|Noorweegse]] uitgewer van ''The Satanic Verses'', is op 11 Oktober 1993 in [[Oslo]] ernstig gewond deurdat hy drie keer in die rug geskiet is. Nygaard het oorleef, maar het maande in die hospitaal deurgebring. Die boek se [[Turkye|Turkse]] vertaler, Aziz Nesin, was die teiken van brandstigters wat die Madimakhotel ná die Vrydaggebede op 2 Julie 1993 in Sivas, Turkye, aan die brand gesteek het. Altesaam 37 mense, hoofsaaklik geleerdes, digters en musikante, is dood. Nesin het die dood vrygespring omdat hy nie vroeg in die aanval herken is nie.<ref name="Puddington">[https://web.archive.org/web/20070715021052/http://www.freedomhouse.org/uploads/fop/FOP2006cartoonessay.pdf Freedom of Expression after the “Cartoon Wars”] deur Arch Puddington, Freedom House, 2006</ref> In September 2012 het Rushdie twyfel uitgespreek dat ''The Satanic Verses'' toe gepubliseer sou word weens 'n klimaat van "vrees en senuagtigheid".<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-19600879|title=Salman Rushdie: Satanic Verses 'would not be published today'|work=BBC News|publisher=BBC|date=17 September 2012|access-date=17 September 2012}}</ref> In Maart 2016 het PEN America berig die losprys vir die fatwa op Rushdie is met $600&nbsp;000 verhoog. Irannese topmedia het bygedra tot die bedrag deur geld te voeg by die $2,8&nbsp;miljoen wat reeds aangebied is.<ref>[https://www.theguardian.com/books/2016/mar/02/pen-condemns-renewed-fatwa-on-salman-rushdie-satanic-verses "PEN condemns increased fatwa bounty on Salman Rushdie"], ''The Guardian'', 2 Maart 2016.</ref> In reaksie het die Sweedse Akademie, wat die [[Nobelprys vir Letterkunde]] toeken, die doodstraf verwerp en dit 'n "ernstige verkragting van vrye spraak" genoem. Dit was die eerste keer dat hulle kommentaar gelewer het sedert die publikasie van die boek.<ref>[http://www.thelocal.se/20160324/swedish-nobel-panel-slams-rushdie-death-threats "Nobel panel slams Rushdie death threats"], ''The Local'', 24 Maart 2016.</ref> Op 12 Augustus 2022 is Rushdie op die verhoog aangeval net voordat hy die Chautauqua-instituut sou toespreek. 'n Ooogetuie het gesê Rushdie is verskeie kere gesteek en het 'n wond aan die regterkant van sy nek gehad, wat tot baie bloedverlies gelei het. Daarna is berig senuwees in Rushdie se een arm is beskadig, daar was skade aan sy [[lewer]] en 'n [[oog]], daar was baie bloedverlies en hy het met behulp van 'n ventilator asemgehaal.<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-62528689|title=Salman Rushdie: Author on ventilator and unable to speak, agent says|publisher=BBC News|date=12 August 2022|accessdate=12 August 2022}}</ref> Die aanvaller is dadelik in hegtenis geneem.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-62524922|title=Salman Rushdie attacked on stage in New York|publisher=BBC|date=12 August 2022}}</ref> Hy is aangekla van poging tot moord en aanranding. Hy het skuld ontken en is steeds in aanhouding.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie attack: suspect pleads not guilty to attempted murder charge|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> Teen 14 Augustus was Rushdie na berig word af van die ventilator en kon hy praat.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie is off ventilator and able to talk, agent says|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Nog leesstof== *{{Cite book|title=100 Banned Books: Censorship Histories of World Literature|author=Nicholas J. Karolides, Margaret Bald & Dawn B. Sova |publisher=Checkmark Books|location=New York|year=1999|isbn=0-8160-4059-1}} *{{Cite book|first=Daniel|last=Pipes|title=The Rushdie Affair: The Novel, the Ayatollah, and the West (1990)|publisher=Transaction Publishers|date=2003 |isbn= 0-7658-0996-6 }} ==Skakels== * {{Cite web |url=https://www.theguardian.com/books/2012/sep/14/looking-at-salman-rushdies-satanic-verses |title=Looking back at Salman Rushdie's The Satanic Verses |work=The Guardian |date=14 September 2012 |access-date=15 August 2022}} * {{Cite web |title=Notes on Salman Rushdie ''The Satanic Verses'' (1988) |url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20040202043457/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-date=2 February 2004 |access-date=15 August 2022 |publisher=Washington State University}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] tbsmsauuenb638e0ljotmgu359o4t6h 2519764 2519763 2022-08-17T08:14:30Z Burgert Behr 2401 Skakels wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Boek | titel = ''The Satanic Verses'' | subtitel = | oorspr titel = | vertaler = | beeld = | outeur = [[Salman Rushdie]] | land = {{vlagland|VK}} | taal = [[Engels]] | reeks = | onderwerp = | genre = Magiese realisme | uitgewer = Viking UK | uitgewingsdatum = 1988 | medium = Druk (harde- & sagteband) | bladsye = 546 (1ste uitg.) | isbn = 0-670-82537-9 | voorafgegaan = Shame | vervolg = Haroun and the Sea of Stories }} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|210px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur [[Peter Carey]] se ''[[Oscar and Lucinda]]'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ervaring in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[protagonis]]te. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee protagoniste, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die protagonis se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Resensies en ontleding== Die boek het oor die algemeen gunstige resensies gekry. In 'n resensiebundel van 2003 oor Rushdie se loopbaan noem die invloedryke resensent Harold Bloom ''The Satanic Verses'' "Rushdie se grootste estetiese prestasie".<ref name="Bloom">{{Cite book|title=Introduction to Bloom's Modern Critical Views: Salman Rushdie|author=Harold Bloom|publisher=Chelsea House Publishers|year=2003}}</ref> Timothy Brennan noem die werk "die mees ambisieuse roman wat nog gepubliseer is oor die immigrante-ervaring in Brittanje" wat die immigrante se droomagtige disoriëntasie vasvang. Die boek word beskou as "basies 'n studie in vervreemding".<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Muhammad Mashuq ibn Ally het geskryf: "''The Satanic Verses'' gaan oor identiteit, vervreemding, ontworteling, wreedaardigheid, kompromie en konformiteit. Dié konsepte staar alle immigrante in die gesig wat deur albei kulture ontnugter is: die een waarin hulle is en die een waarby hulle aansluit. Omdat hulle egter weet hulle kan nie 'n lewe van anonimiteit lei nie, wissel hulle tussen die twee. ''The Satanic Verses'' is 'n weerspieëling van die skrywer se dilemmas." Die werk is 'n "rekord, hoewel surrealisties, van die skrywer daarvan se voortdurende identiteitskrisis."<ref name="Netton"/> Ally sê die boek ontbloot die skrywer eindelik as "die slagoffer van 19de-eeuse Britse [[kolonialisme]]."<ref name="Netton"/> Rushdie self het dié vertolking van sy boek bevestig en gesê dit gaan nie oor Islam nie, "maar oor migrasie, metamorfose, 'n verdeelde self, liefde, die dood, [[Londen]] en [[Bombaai]]."<ref name="Netton"/> Hy het ook gesê: "Dis 'n roman wat 'n kastyding van Westerse materialisme bevat. Die aanslag is komies."<ref name="Netton"/> Nadat die omstredenheid om die boek ontstaan het, het sommige geleerdes wat vertroud met die boek en met Rushdie se hele werk is, soos M.D. Fletcher, die reaksie as ironies beskou. Hy het geskryf: "Dit is dalk ironies dat van die grootste vyandigheid jeens Rushdie kom van dié oor wie en (in 'n sin) vir wie hy skryf."<ref name="Fletcher">{{Cite book|title=Reading Rushdie: Perspectives on the Fiction of Salman Rushdie|author=M. D. Fletcher|publisher=Rodopi B.V, Amsterdam|year=1994}}</ref> Hy sê die manifestasies van die omstredenheid in Brittanje: {{quote|text=verpersoonlik 'n woede wat deels uit die frustrasies van die migrante-ervaring spruit en algemeen weerspieël word in mislukkings van veelkulturele integrasie, albei belangrike temas van Rushdie. Dit is duidelik dat Rushdie se belangstellings insluit verkennings van hoe migrasie 'n mens se bewustheid verhoog dat waarnemings van die werklikheid relatief en broos is, en van die aard van godsdienstige geloof en onthulling, om nie te praat van die politieke manipulasie van godsdiens nie. Rushdie se idees oor die belangrikheid van die letterkunde loop in 'n mate parallel met die waarde wat in die Islamitiese tradisie aan die geskrewe woord geheg word. Maar dit lyk of Rushdie aangeneem het uiteenlopende gemeenskappe en kulture deel 'n mate van gemeenskaplike morele gronde op die basis waarvan dialoog gevoer kan word, en om dié rede het hy dalk die onverbiddelike aard van die vyandigheid onderskat wat ''The Satanic Verses'' veroorsaak het, al is 'n belangrike tema van die roman die gevaarlike aard van geslote, absolutistiese geloofstelsels.<ref name="Fletcher"/>}} ''The Satanic Verses'' toon Rushdie se neiging om sy werk in terme van parallelle stories te organiseer. In die boek "is daar belangrike parallelle stories, werklikheids- en droomtonele wat mekaar afwissel en wat verbind word deur die repeterende name van die karakters in elk; dit verskaf intertekste in elke roman wat kommentaar op die ander stories lewer." ''The Satanic Verses'' toon ook Rushdie se gebruik om sinspelings te gebruik om skakels te skep. In die boek gebruik hy alles van [[mitologie]] tot "kwinkslae wat onlangse populêre kultuur oproep".<ref name="Fletcher"/> ==Omstredenheid== Die roman het deurgeloop onder aantygings van godslastering oor die verwysing daarin na die Sataniese Verse in die Koran. [[Pakistan]] het die boek in November 1988 verbied. Op 12 Februarie 1989 het 10&nbsp;000 betogers teen Rushdie en die boek in [[Islamabad]], Pakistan, byeengekom. Ses betogers is dood in 'n aanval op die Amerikaanse Kultuursentrum, en 'n kantoor van American Express is geplunder. Namate die geweld versprei het, is die boek in Indië verbied<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| url-status=dead| archive-date=29 April 2013| newspaper=The Times of India| title=Reading 'Satanic Verses' legal|date=25 January 2012}}</ref> en in Brittanje in betogings verbrand. Intussen het die Britse Commission for Racial Equality en 'n liberale dinkskrum, die Policy Studies Institute, seminare oor die Rushdiesaak gehou. Hulle het nie die skrywer Fay Weldon, wat haar oor die verbranding van boeke uitgelaat het, genooi nie, maar wel Shabbir Akhtar, 'n gegradueerde in filosofie aan die [[Universiteit van Cambridge]], wat 'n beroep gedoen het om "'n onderhandelde kompromie" wat "Moslemse gevoelighede sou beskerm teen nuttelose uittarting". Die joernalis en skrywer Andy McSmith het toe geskryf: "Ek is bevrees ons is die getuies van die ontstaan van 'n nuwe en gevaarlik onliberale "liberale" ortodoksie wat beoog om dr. Akhtar en sy fundamentalistiese vriende te akkommodeer."<ref>McSmith 2011, page 16</ref> ===Fatwa=== In middel Februarie 1989, ná 'n gewelddadige opstand in Pakistan oor die boek, het die ajatolla [[Roeholla Chomeini]], destyds die leier van Iran en 'n [[Sjiiet|Sjiitiese]] geleerde, 'n [[fatwa]] uitgereik wat 'n beroep doen om die dood van Rushdie en sy uitgewers.<ref>{{Cite news|title=Ayatollah sentences author to death|publisher=BBC|date=14 February 1989|url= http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/14/newsid_2541000/2541149.stm|access-date=29 Desember 2008}}</ref> Hy het gevra Moslems moet Rushdie uitwys aan dié wat hom kan vermoor as hulle nie self kan nie. Hoewel die Britse Konserwatiewe regering van [[Margaret Thatcher]] hom polisiebeskerming gebied het, was baie politici aan albei kante die skrywer vyandiggesind. Die Britse LP van die [[Arbeidersparty (Verenigde Koninkryk)|Arbeidersparty]] Keith Vaz het kort ná sy verkiesing in 1989 'n optog deur [[Leicester]] gelei waarin gevra is dat die boek verbied word, terwyl die [[Konserwatiewe Party (Verenigde Koninkryk)|Konserwatiewe]] politikus Norman Tebbit, die party se voormalige voorsitter, Rushdie genoem het 'n "buitengewone skurk" wie se "openbare lewe 'n rekord is van veragtelike dade van verraad teen sy opvoeding, godsdiens, aanneemtuisland en {{nowrap|-nasionaliteit}}".<ref>[https://books.google.com/books?id=sEsqAQAAMAAJ&dq=No+Such+Thing+as+Society+by+Andy+McSmith&focus=searchwithinvolume&q=%22outstanding+villain%22+ ''No Such Thing as Society''], Andy McSmith, Constable 2011, page 96 {{ISBN|978-1-84901-979-8}}</ref> Die joernalis [[Christopher Hitchens]] het Rushdie verdedig en gevra dat kritici die geweld van die fatwa veroordeel in plaas van die roman of die skrywer. Hitchens het die fatwa beskou as die begin van 'n kultuuroorlog op vryheid.<ref>Christopher Hitchens. [http://www.vanityfair.com/politics/features/2009/02/hitchens200902 Assassins of the Mind]. ''Vanity Fair'', Februarie 2009.</ref> Ondanks 'n verklaring van versoening deur Iran in 1998 en Rushdie se verklaring dat hy nie meer gaan wegkruip nie, het die Irannese staatsnuusagentskap in 2006 berig die fatwa sal permanent van krag bly, want die enigste persoon wat 'n fatwa kan herroep, is die persoon wat dit in die eerste plek uitgeroep het en Chomeini is intussen oorlede.<ref name=fatwacont>{{Cite news|title =Iran says Rushdie fatwa still stands|publisher=Iran Focus|date=14 February 2006|url= http://www.iranfocus.com/modules/news/article.php?storyid=5768|access-date=22 Januarie 2007}}</ref> ===Geweld, sluipmoorde en pogings tot moord=== Hitoshi Igarashi, Rushdie se Japannese vertaler, is op 13 Julie 1991 op die kampus waar hy klas gegee het, gevind nadat hy doodgesteek is. Tien dae voor Igarashi se moord, op 3 Julie 1991, is Rushdie se Italiaanse vertaler, Ettore Capriolo, by sy huis in [[Milaan]] ernstig gewond deur 'n aanvaller wat hom verskeie kere gesteek het.<ref name=lhelm>{{Cite news|last=Helm|first=Leslie|title=Translator of 'Satanic Verses' Slain|url=http://articles.latimes.com/1991-07-13/news/mn-1822_1_satanic-verses|access-date=11 February 2013|newspaper=Los Angeles Times|date=13 July 1991}}</ref> William Nygaard, die [[Noorweë|Noorweegse]] uitgewer van ''The Satanic Verses'', is op 11 Oktober 1993 in [[Oslo]] ernstig gewond deurdat hy drie keer in die rug geskiet is. Nygaard het oorleef, maar het maande in die hospitaal deurgebring. Die boek se [[Turkye|Turkse]] vertaler, Aziz Nesin, was die teiken van brandstigters wat die Madimakhotel ná die Vrydaggebede op 2 Julie 1993 in Sivas, Turkye, aan die brand gesteek het. Altesaam 37 mense, hoofsaaklik geleerdes, digters en musikante, is dood. Nesin het die dood vrygespring omdat hy nie vroeg in die aanval herken is nie.<ref name="Puddington">[https://web.archive.org/web/20070715021052/http://www.freedomhouse.org/uploads/fop/FOP2006cartoonessay.pdf Freedom of Expression after the “Cartoon Wars”] deur Arch Puddington, Freedom House, 2006</ref> In September 2012 het Rushdie twyfel uitgespreek dat ''The Satanic Verses'' toe gepubliseer sou word weens 'n klimaat van "vrees en senuagtigheid".<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-19600879|title=Salman Rushdie: Satanic Verses 'would not be published today'|work=BBC News|publisher=BBC|date=17 September 2012|access-date=17 September 2012}}</ref> In Maart 2016 het PEN America berig die losprys vir die fatwa op Rushdie is met $600&nbsp;000 verhoog. Irannese topmedia het bygedra tot die bedrag deur geld te voeg by die $2,8&nbsp;miljoen wat reeds aangebied is.<ref>[https://www.theguardian.com/books/2016/mar/02/pen-condemns-renewed-fatwa-on-salman-rushdie-satanic-verses "PEN condemns increased fatwa bounty on Salman Rushdie"], ''The Guardian'', 2 Maart 2016.</ref> In reaksie het die Sweedse Akademie, wat die [[Nobelprys vir Letterkunde]] toeken, die doodstraf verwerp en dit 'n "ernstige verkragting van vrye spraak" genoem. Dit was die eerste keer dat hulle kommentaar gelewer het sedert die publikasie van die boek.<ref>[http://www.thelocal.se/20160324/swedish-nobel-panel-slams-rushdie-death-threats "Nobel panel slams Rushdie death threats"], ''The Local'', 24 Maart 2016.</ref> Op 12 Augustus 2022 is Rushdie op die verhoog aangeval net voordat hy die Chautauqua-instituut sou toespreek. 'n Ooogetuie het gesê Rushdie is verskeie kere gesteek en het 'n wond aan die regterkant van sy nek gehad, wat tot baie bloedverlies gelei het. Daarna is berig senuwees in Rushdie se een arm is beskadig, daar was skade aan sy [[lewer]] en 'n [[oog]], daar was baie bloedverlies en hy het met behulp van 'n ventilator asemgehaal.<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-62528689|title=Salman Rushdie: Author on ventilator and unable to speak, agent says|publisher=BBC News|date=12 August 2022|accessdate=12 August 2022}}</ref> Die aanvaller is dadelik in hegtenis geneem.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-62524922|title=Salman Rushdie attacked on stage in New York|publisher=BBC|date=12 August 2022}}</ref> Hy is aangekla van poging tot moord en aanranding. Hy het skuld ontken en is steeds in aanhouding.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie attack: suspect pleads not guilty to attempted murder charge|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> Teen 14 Augustus was Rushdie na berig word af van die ventilator en kon hy praat.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie is off ventilator and able to talk, agent says|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Nog leesstof== *{{Cite book|title=100 Banned Books: Censorship Histories of World Literature|author=Nicholas J. Karolides, Margaret Bald & Dawn B. Sova |publisher=Checkmark Books|location=New York|year=1999|isbn=0-8160-4059-1}} *{{Cite book|first=Daniel|last=Pipes|title=The Rushdie Affair: The Novel, the Ayatollah, and the West (1990)|publisher=Transaction Publishers|date=2003 |isbn= 0-7658-0996-6 }} ==Skakels== * {{Cite web |url=https://www.theguardian.com/books/2012/sep/14/looking-at-salman-rushdies-satanic-verses |title=Looking back at Salman Rushdie's The Satanic Verses |work=The Guardian |date=14 September 2012 |access-date=15 August 2022}} * {{Cite web |title=Notes on Salman Rushdie ''The Satanic Verses'' (1988) |url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20040202043457/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-date=2 February 2004 |access-date=15 August 2022 |publisher=Washington State University}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] 0171xwhq8nwlgd5xbjj56tfcs78f6c9 2519767 2519764 2022-08-17T08:21:52Z Burgert Behr 2401 /* Storielyn */ wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Boek | titel = ''The Satanic Verses'' | subtitel = | oorspr titel = | vertaler = | beeld = | outeur = [[Salman Rushdie]] | land = {{vlagland|VK}} | taal = [[Engels]] | reeks = | onderwerp = | genre = Magiese realisme | uitgewer = Viking UK | uitgewingsdatum = 1988 | medium = Druk (harde- & sagteband) | bladsye = 546 (1ste uitg.) | isbn = 0-670-82537-9 | voorafgegaan = Shame | vervolg = Haroun and the Sea of Stories }} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|210px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur [[Peter Carey]] se ''[[Oscar and Lucinda]]'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ervaring in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[hoofkarakter]]s. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee hoofkarakters, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die karakter se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Resensies en ontleding== Die boek het oor die algemeen gunstige resensies gekry. In 'n resensiebundel van 2003 oor Rushdie se loopbaan noem die invloedryke resensent Harold Bloom ''The Satanic Verses'' "Rushdie se grootste estetiese prestasie".<ref name="Bloom">{{Cite book|title=Introduction to Bloom's Modern Critical Views: Salman Rushdie|author=Harold Bloom|publisher=Chelsea House Publishers|year=2003}}</ref> Timothy Brennan noem die werk "die mees ambisieuse roman wat nog gepubliseer is oor die immigrante-ervaring in Brittanje" wat die immigrante se droomagtige disoriëntasie vasvang. Die boek word beskou as "basies 'n studie in vervreemding".<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Muhammad Mashuq ibn Ally het geskryf: "''The Satanic Verses'' gaan oor identiteit, vervreemding, ontworteling, wreedaardigheid, kompromie en konformiteit. Dié konsepte staar alle immigrante in die gesig wat deur albei kulture ontnugter is: die een waarin hulle is en die een waarby hulle aansluit. Omdat hulle egter weet hulle kan nie 'n lewe van anonimiteit lei nie, wissel hulle tussen die twee. ''The Satanic Verses'' is 'n weerspieëling van die skrywer se dilemmas." Die werk is 'n "rekord, hoewel surrealisties, van die skrywer daarvan se voortdurende identiteitskrisis."<ref name="Netton"/> Ally sê die boek ontbloot die skrywer eindelik as "die slagoffer van 19de-eeuse Britse [[kolonialisme]]."<ref name="Netton"/> Rushdie self het dié vertolking van sy boek bevestig en gesê dit gaan nie oor Islam nie, "maar oor migrasie, metamorfose, 'n verdeelde self, liefde, die dood, [[Londen]] en [[Bombaai]]."<ref name="Netton"/> Hy het ook gesê: "Dis 'n roman wat 'n kastyding van Westerse materialisme bevat. Die aanslag is komies."<ref name="Netton"/> Nadat die omstredenheid om die boek ontstaan het, het sommige geleerdes wat vertroud met die boek en met Rushdie se hele werk is, soos M.D. Fletcher, die reaksie as ironies beskou. Hy het geskryf: "Dit is dalk ironies dat van die grootste vyandigheid jeens Rushdie kom van dié oor wie en (in 'n sin) vir wie hy skryf."<ref name="Fletcher">{{Cite book|title=Reading Rushdie: Perspectives on the Fiction of Salman Rushdie|author=M. D. Fletcher|publisher=Rodopi B.V, Amsterdam|year=1994}}</ref> Hy sê die manifestasies van die omstredenheid in Brittanje: {{quote|text=verpersoonlik 'n woede wat deels uit die frustrasies van die migrante-ervaring spruit en algemeen weerspieël word in mislukkings van veelkulturele integrasie, albei belangrike temas van Rushdie. Dit is duidelik dat Rushdie se belangstellings insluit verkennings van hoe migrasie 'n mens se bewustheid verhoog dat waarnemings van die werklikheid relatief en broos is, en van die aard van godsdienstige geloof en onthulling, om nie te praat van die politieke manipulasie van godsdiens nie. Rushdie se idees oor die belangrikheid van die letterkunde loop in 'n mate parallel met die waarde wat in die Islamitiese tradisie aan die geskrewe woord geheg word. Maar dit lyk of Rushdie aangeneem het uiteenlopende gemeenskappe en kulture deel 'n mate van gemeenskaplike morele gronde op die basis waarvan dialoog gevoer kan word, en om dié rede het hy dalk die onverbiddelike aard van die vyandigheid onderskat wat ''The Satanic Verses'' veroorsaak het, al is 'n belangrike tema van die roman die gevaarlike aard van geslote, absolutistiese geloofstelsels.<ref name="Fletcher"/>}} ''The Satanic Verses'' toon Rushdie se neiging om sy werk in terme van parallelle stories te organiseer. In die boek "is daar belangrike parallelle stories, werklikheids- en droomtonele wat mekaar afwissel en wat verbind word deur die repeterende name van die karakters in elk; dit verskaf intertekste in elke roman wat kommentaar op die ander stories lewer." ''The Satanic Verses'' toon ook Rushdie se gebruik om sinspelings te gebruik om skakels te skep. In die boek gebruik hy alles van [[mitologie]] tot "kwinkslae wat onlangse populêre kultuur oproep".<ref name="Fletcher"/> ==Omstredenheid== Die roman het deurgeloop onder aantygings van godslastering oor die verwysing daarin na die Sataniese Verse in die Koran. [[Pakistan]] het die boek in November 1988 verbied. Op 12 Februarie 1989 het 10&nbsp;000 betogers teen Rushdie en die boek in [[Islamabad]], Pakistan, byeengekom. Ses betogers is dood in 'n aanval op die Amerikaanse Kultuursentrum, en 'n kantoor van American Express is geplunder. Namate die geweld versprei het, is die boek in Indië verbied<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| url-status=dead| archive-date=29 April 2013| newspaper=The Times of India| title=Reading 'Satanic Verses' legal|date=25 January 2012}}</ref> en in Brittanje in betogings verbrand. Intussen het die Britse Commission for Racial Equality en 'n liberale dinkskrum, die Policy Studies Institute, seminare oor die Rushdiesaak gehou. Hulle het nie die skrywer Fay Weldon, wat haar oor die verbranding van boeke uitgelaat het, genooi nie, maar wel Shabbir Akhtar, 'n gegradueerde in filosofie aan die [[Universiteit van Cambridge]], wat 'n beroep gedoen het om "'n onderhandelde kompromie" wat "Moslemse gevoelighede sou beskerm teen nuttelose uittarting". Die joernalis en skrywer Andy McSmith het toe geskryf: "Ek is bevrees ons is die getuies van die ontstaan van 'n nuwe en gevaarlik onliberale "liberale" ortodoksie wat beoog om dr. Akhtar en sy fundamentalistiese vriende te akkommodeer."<ref>McSmith 2011, page 16</ref> ===Fatwa=== In middel Februarie 1989, ná 'n gewelddadige opstand in Pakistan oor die boek, het die ajatolla [[Roeholla Chomeini]], destyds die leier van Iran en 'n [[Sjiiet|Sjiitiese]] geleerde, 'n [[fatwa]] uitgereik wat 'n beroep doen om die dood van Rushdie en sy uitgewers.<ref>{{Cite news|title=Ayatollah sentences author to death|publisher=BBC|date=14 February 1989|url= http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/14/newsid_2541000/2541149.stm|access-date=29 Desember 2008}}</ref> Hy het gevra Moslems moet Rushdie uitwys aan dié wat hom kan vermoor as hulle nie self kan nie. Hoewel die Britse Konserwatiewe regering van [[Margaret Thatcher]] hom polisiebeskerming gebied het, was baie politici aan albei kante die skrywer vyandiggesind. Die Britse LP van die [[Arbeidersparty (Verenigde Koninkryk)|Arbeidersparty]] Keith Vaz het kort ná sy verkiesing in 1989 'n optog deur [[Leicester]] gelei waarin gevra is dat die boek verbied word, terwyl die [[Konserwatiewe Party (Verenigde Koninkryk)|Konserwatiewe]] politikus Norman Tebbit, die party se voormalige voorsitter, Rushdie genoem het 'n "buitengewone skurk" wie se "openbare lewe 'n rekord is van veragtelike dade van verraad teen sy opvoeding, godsdiens, aanneemtuisland en {{nowrap|-nasionaliteit}}".<ref>[https://books.google.com/books?id=sEsqAQAAMAAJ&dq=No+Such+Thing+as+Society+by+Andy+McSmith&focus=searchwithinvolume&q=%22outstanding+villain%22+ ''No Such Thing as Society''], Andy McSmith, Constable 2011, page 96 {{ISBN|978-1-84901-979-8}}</ref> Die joernalis [[Christopher Hitchens]] het Rushdie verdedig en gevra dat kritici die geweld van die fatwa veroordeel in plaas van die roman of die skrywer. Hitchens het die fatwa beskou as die begin van 'n kultuuroorlog op vryheid.<ref>Christopher Hitchens. [http://www.vanityfair.com/politics/features/2009/02/hitchens200902 Assassins of the Mind]. ''Vanity Fair'', Februarie 2009.</ref> Ondanks 'n verklaring van versoening deur Iran in 1998 en Rushdie se verklaring dat hy nie meer gaan wegkruip nie, het die Irannese staatsnuusagentskap in 2006 berig die fatwa sal permanent van krag bly, want die enigste persoon wat 'n fatwa kan herroep, is die persoon wat dit in die eerste plek uitgeroep het en Chomeini is intussen oorlede.<ref name=fatwacont>{{Cite news|title =Iran says Rushdie fatwa still stands|publisher=Iran Focus|date=14 February 2006|url= http://www.iranfocus.com/modules/news/article.php?storyid=5768|access-date=22 Januarie 2007}}</ref> ===Geweld, sluipmoorde en pogings tot moord=== Hitoshi Igarashi, Rushdie se Japannese vertaler, is op 13 Julie 1991 op die kampus waar hy klas gegee het, gevind nadat hy doodgesteek is. Tien dae voor Igarashi se moord, op 3 Julie 1991, is Rushdie se Italiaanse vertaler, Ettore Capriolo, by sy huis in [[Milaan]] ernstig gewond deur 'n aanvaller wat hom verskeie kere gesteek het.<ref name=lhelm>{{Cite news|last=Helm|first=Leslie|title=Translator of 'Satanic Verses' Slain|url=http://articles.latimes.com/1991-07-13/news/mn-1822_1_satanic-verses|access-date=11 February 2013|newspaper=Los Angeles Times|date=13 July 1991}}</ref> William Nygaard, die [[Noorweë|Noorweegse]] uitgewer van ''The Satanic Verses'', is op 11 Oktober 1993 in [[Oslo]] ernstig gewond deurdat hy drie keer in die rug geskiet is. Nygaard het oorleef, maar het maande in die hospitaal deurgebring. Die boek se [[Turkye|Turkse]] vertaler, Aziz Nesin, was die teiken van brandstigters wat die Madimakhotel ná die Vrydaggebede op 2 Julie 1993 in Sivas, Turkye, aan die brand gesteek het. Altesaam 37 mense, hoofsaaklik geleerdes, digters en musikante, is dood. Nesin het die dood vrygespring omdat hy nie vroeg in die aanval herken is nie.<ref name="Puddington">[https://web.archive.org/web/20070715021052/http://www.freedomhouse.org/uploads/fop/FOP2006cartoonessay.pdf Freedom of Expression after the “Cartoon Wars”] deur Arch Puddington, Freedom House, 2006</ref> In September 2012 het Rushdie twyfel uitgespreek dat ''The Satanic Verses'' toe gepubliseer sou word weens 'n klimaat van "vrees en senuagtigheid".<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-19600879|title=Salman Rushdie: Satanic Verses 'would not be published today'|work=BBC News|publisher=BBC|date=17 September 2012|access-date=17 September 2012}}</ref> In Maart 2016 het PEN America berig die losprys vir die fatwa op Rushdie is met $600&nbsp;000 verhoog. Irannese topmedia het bygedra tot die bedrag deur geld te voeg by die $2,8&nbsp;miljoen wat reeds aangebied is.<ref>[https://www.theguardian.com/books/2016/mar/02/pen-condemns-renewed-fatwa-on-salman-rushdie-satanic-verses "PEN condemns increased fatwa bounty on Salman Rushdie"], ''The Guardian'', 2 Maart 2016.</ref> In reaksie het die Sweedse Akademie, wat die [[Nobelprys vir Letterkunde]] toeken, die doodstraf verwerp en dit 'n "ernstige verkragting van vrye spraak" genoem. Dit was die eerste keer dat hulle kommentaar gelewer het sedert die publikasie van die boek.<ref>[http://www.thelocal.se/20160324/swedish-nobel-panel-slams-rushdie-death-threats "Nobel panel slams Rushdie death threats"], ''The Local'', 24 Maart 2016.</ref> Op 12 Augustus 2022 is Rushdie op die verhoog aangeval net voordat hy die Chautauqua-instituut sou toespreek. 'n Ooogetuie het gesê Rushdie is verskeie kere gesteek en het 'n wond aan die regterkant van sy nek gehad, wat tot baie bloedverlies gelei het. Daarna is berig senuwees in Rushdie se een arm is beskadig, daar was skade aan sy [[lewer]] en 'n [[oog]], daar was baie bloedverlies en hy het met behulp van 'n ventilator asemgehaal.<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-62528689|title=Salman Rushdie: Author on ventilator and unable to speak, agent says|publisher=BBC News|date=12 August 2022|accessdate=12 August 2022}}</ref> Die aanvaller is dadelik in hegtenis geneem.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-62524922|title=Salman Rushdie attacked on stage in New York|publisher=BBC|date=12 August 2022}}</ref> Hy is aangekla van poging tot moord en aanranding. Hy het skuld ontken en is steeds in aanhouding.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie attack: suspect pleads not guilty to attempted murder charge|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> Teen 14 Augustus was Rushdie na berig word af van die ventilator en kon hy praat.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie is off ventilator and able to talk, agent says|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Nog leesstof== *{{Cite book|title=100 Banned Books: Censorship Histories of World Literature|author=Nicholas J. Karolides, Margaret Bald & Dawn B. Sova |publisher=Checkmark Books|location=New York|year=1999|isbn=0-8160-4059-1}} *{{Cite book|first=Daniel|last=Pipes|title=The Rushdie Affair: The Novel, the Ayatollah, and the West (1990)|publisher=Transaction Publishers|date=2003 |isbn= 0-7658-0996-6 }} ==Skakels== * {{Cite web |url=https://www.theguardian.com/books/2012/sep/14/looking-at-salman-rushdies-satanic-verses |title=Looking back at Salman Rushdie's The Satanic Verses |work=The Guardian |date=14 September 2012 |access-date=15 August 2022}} * {{Cite web |title=Notes on Salman Rushdie ''The Satanic Verses'' (1988) |url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20040202043457/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-date=2 February 2004 |access-date=15 August 2022 |publisher=Washington State University}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] i8pbujlrte4htqr2apfyy3tf5y01ta0 2519768 2519767 2022-08-17T08:26:13Z Burgert Behr 2401 /* Resensies en ontleding */ wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Boek | titel = ''The Satanic Verses'' | subtitel = | oorspr titel = | vertaler = | beeld = | outeur = [[Salman Rushdie]] | land = {{vlagland|VK}} | taal = [[Engels]] | reeks = | onderwerp = | genre = Magiese realisme | uitgewer = Viking UK | uitgewingsdatum = 1988 | medium = Druk (harde- & sagteband) | bladsye = 546 (1ste uitg.) | isbn = 0-670-82537-9 | voorafgegaan = Shame | vervolg = Haroun and the Sea of Stories }} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|210px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur [[Peter Carey]] se ''[[Oscar and Lucinda]]'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ervaring in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[hoofkarakter]]s. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee hoofkarakters, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die karakter se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Resensies en ontleding== Die boek het oor die algemeen gunstige resensies gekry. In 'n resensiebundel van 2003 oor Rushdie se loopbaan noem die invloedryke resensent Harold Bloom ''The Satanic Verses'' "Rushdie se grootste estetiese prestasie".<ref name="Bloom">{{Cite book|title=Introduction to Bloom's Modern Critical Views: Salman Rushdie|author=Harold Bloom|publisher=Chelsea House Publishers|year=2003}}</ref> Timothy Brennan noem die werk "die mees ambisieuse roman wat nog gepubliseer is oor die immigrante-ervaring in Brittanje" wat die immigrante se droomagtige disoriëntasie vasvang. Die boek word beskou as "basies 'n studie in vervreemding".<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Muhammad Mashuq ibn Ally het geskryf: "''The Satanic Verses'' gaan oor identiteit, vervreemding, ontworteling, wreedaardigheid, kompromie en konformiteit. Dié konsepte staar alle immigrante in die gesig wat deur albei kulture ontnugter is: die een waarin hulle is en die een waarby hulle aansluit. Omdat hulle egter weet hulle kan nie 'n lewe van anonimiteit lei nie, wissel hulle tussen die twee. ''The Satanic Verses'' is 'n weerspieëling van die skrywer se dilemmas." Die werk is 'n "rekord, hoewel surrealisties, van die skrywer daarvan se voortdurende identiteitskrisis."<ref name="Netton"/> Ally sê die boek ontbloot die skrywer eindelik as "die slagoffer van 19de-eeuse Britse [[kolonialisme]]".<ref name="Netton"/> Rushdie self het dié vertolking van sy boek bevestig en gesê dit gaan nie oor Islam nie, "maar oor migrasie, metamorfose, 'n verdeelde self, liefde, die dood, [[Londen]] en [[Bombaai]]."<ref name="Netton"/> Hy het ook gesê: "Dis 'n roman wat 'n kastyding van Westerse materialisme bevat. Die aanslag is komies."<ref name="Netton"/> Nadat die omstredenheid om die boek ontstaan het, het sommige geleerdes wat vertroud met die boek en met Rushdie se hele werk is, soos M.D. Fletcher, die reaksie as ironies beskou. Hy het geskryf: "Dit is dalk ironies dat van die grootste vyandigheid jeens Rushdie kom van dié oor wie en (in 'n sin) vir wie hy skryf."<ref name="Fletcher">{{Cite book|title=Reading Rushdie: Perspectives on the Fiction of Salman Rushdie|author=M. D. Fletcher|publisher=Rodopi B.V, Amsterdam|year=1994}}</ref> Hy sê die manifestasies van die omstredenheid in Brittanje: {{quote|text=verpersoonlik 'n woede wat deels uit die frustrasies van die migrante-ervaring spruit en algemeen weerspieël word in mislukkings van veelkulturele integrasie, albei belangrike temas van Rushdie. Dit is duidelik dat Rushdie se belangstellings insluit verkennings van hoe migrasie 'n mens se bewustheid verhoog dat waarnemings van die werklikheid relatief en broos is, en van die aard van godsdienstige geloof en onthulling, om nie te praat van die politieke manipulasie van godsdiens nie. Rushdie se idees oor die belangrikheid van die letterkunde loop in 'n mate parallel met die waarde wat in die Islamitiese tradisie aan die geskrewe woord geheg word. Maar dit lyk of Rushdie aangeneem het uiteenlopende gemeenskappe en kulture deel 'n mate van gemeenskaplike morele gronde op die basis waarvan dialoog gevoer kan word, en om dié rede het hy dalk die onverbiddelike aard van die vyandigheid onderskat wat ''The Satanic Verses'' veroorsaak het, al is 'n belangrike tema van die roman die gevaarlike aard van geslote, absolutistiese geloofstelsels.<ref name="Fletcher"/>}} ''The Satanic Verses'' toon Rushdie se neiging om sy werk in terme van parallelle stories te organiseer. In die boek "is daar belangrike parallelle stories, werklikheids- en droomtonele wat mekaar afwissel en wat verbind word deur die repeterende name van die karakters in elk; dit verskaf intertekste in elke roman wat kommentaar op die ander stories lewer." ''The Satanic Verses'' toon ook Rushdie se gebruik om sinspelings te gebruik om skakels te skep. In die boek gebruik hy alles van [[mitologie]] tot "kwinkslae wat onlangse populêre kultuur oproep".<ref name="Fletcher"/> ==Omstredenheid== Die roman het deurgeloop onder aantygings van godslastering oor die verwysing daarin na die Sataniese Verse in die Koran. [[Pakistan]] het die boek in November 1988 verbied. Op 12 Februarie 1989 het 10&nbsp;000 betogers teen Rushdie en die boek in [[Islamabad]], Pakistan, byeengekom. Ses betogers is dood in 'n aanval op die Amerikaanse Kultuursentrum, en 'n kantoor van American Express is geplunder. Namate die geweld versprei het, is die boek in Indië verbied<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| url-status=dead| archive-date=29 April 2013| newspaper=The Times of India| title=Reading 'Satanic Verses' legal|date=25 January 2012}}</ref> en in Brittanje in betogings verbrand. Intussen het die Britse Commission for Racial Equality en 'n liberale dinkskrum, die Policy Studies Institute, seminare oor die Rushdiesaak gehou. Hulle het nie die skrywer Fay Weldon, wat haar oor die verbranding van boeke uitgelaat het, genooi nie, maar wel Shabbir Akhtar, 'n gegradueerde in filosofie aan die [[Universiteit van Cambridge]], wat 'n beroep gedoen het om "'n onderhandelde kompromie" wat "Moslemse gevoelighede sou beskerm teen nuttelose uittarting". Die joernalis en skrywer Andy McSmith het toe geskryf: "Ek is bevrees ons is die getuies van die ontstaan van 'n nuwe en gevaarlik onliberale "liberale" ortodoksie wat beoog om dr. Akhtar en sy fundamentalistiese vriende te akkommodeer."<ref>McSmith 2011, page 16</ref> ===Fatwa=== In middel Februarie 1989, ná 'n gewelddadige opstand in Pakistan oor die boek, het die ajatolla [[Roeholla Chomeini]], destyds die leier van Iran en 'n [[Sjiiet|Sjiitiese]] geleerde, 'n [[fatwa]] uitgereik wat 'n beroep doen om die dood van Rushdie en sy uitgewers.<ref>{{Cite news|title=Ayatollah sentences author to death|publisher=BBC|date=14 February 1989|url= http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/14/newsid_2541000/2541149.stm|access-date=29 Desember 2008}}</ref> Hy het gevra Moslems moet Rushdie uitwys aan dié wat hom kan vermoor as hulle nie self kan nie. Hoewel die Britse Konserwatiewe regering van [[Margaret Thatcher]] hom polisiebeskerming gebied het, was baie politici aan albei kante die skrywer vyandiggesind. Die Britse LP van die [[Arbeidersparty (Verenigde Koninkryk)|Arbeidersparty]] Keith Vaz het kort ná sy verkiesing in 1989 'n optog deur [[Leicester]] gelei waarin gevra is dat die boek verbied word, terwyl die [[Konserwatiewe Party (Verenigde Koninkryk)|Konserwatiewe]] politikus Norman Tebbit, die party se voormalige voorsitter, Rushdie genoem het 'n "buitengewone skurk" wie se "openbare lewe 'n rekord is van veragtelike dade van verraad teen sy opvoeding, godsdiens, aanneemtuisland en {{nowrap|-nasionaliteit}}".<ref>[https://books.google.com/books?id=sEsqAQAAMAAJ&dq=No+Such+Thing+as+Society+by+Andy+McSmith&focus=searchwithinvolume&q=%22outstanding+villain%22+ ''No Such Thing as Society''], Andy McSmith, Constable 2011, page 96 {{ISBN|978-1-84901-979-8}}</ref> Die joernalis [[Christopher Hitchens]] het Rushdie verdedig en gevra dat kritici die geweld van die fatwa veroordeel in plaas van die roman of die skrywer. Hitchens het die fatwa beskou as die begin van 'n kultuuroorlog op vryheid.<ref>Christopher Hitchens. [http://www.vanityfair.com/politics/features/2009/02/hitchens200902 Assassins of the Mind]. ''Vanity Fair'', Februarie 2009.</ref> Ondanks 'n verklaring van versoening deur Iran in 1998 en Rushdie se verklaring dat hy nie meer gaan wegkruip nie, het die Irannese staatsnuusagentskap in 2006 berig die fatwa sal permanent van krag bly, want die enigste persoon wat 'n fatwa kan herroep, is die persoon wat dit in die eerste plek uitgeroep het en Chomeini is intussen oorlede.<ref name=fatwacont>{{Cite news|title =Iran says Rushdie fatwa still stands|publisher=Iran Focus|date=14 February 2006|url= http://www.iranfocus.com/modules/news/article.php?storyid=5768|access-date=22 Januarie 2007}}</ref> ===Geweld, sluipmoorde en pogings tot moord=== Hitoshi Igarashi, Rushdie se Japannese vertaler, is op 13 Julie 1991 op die kampus waar hy klas gegee het, gevind nadat hy doodgesteek is. Tien dae voor Igarashi se moord, op 3 Julie 1991, is Rushdie se Italiaanse vertaler, Ettore Capriolo, by sy huis in [[Milaan]] ernstig gewond deur 'n aanvaller wat hom verskeie kere gesteek het.<ref name=lhelm>{{Cite news|last=Helm|first=Leslie|title=Translator of 'Satanic Verses' Slain|url=http://articles.latimes.com/1991-07-13/news/mn-1822_1_satanic-verses|access-date=11 February 2013|newspaper=Los Angeles Times|date=13 July 1991}}</ref> William Nygaard, die [[Noorweë|Noorweegse]] uitgewer van ''The Satanic Verses'', is op 11 Oktober 1993 in [[Oslo]] ernstig gewond deurdat hy drie keer in die rug geskiet is. Nygaard het oorleef, maar het maande in die hospitaal deurgebring. Die boek se [[Turkye|Turkse]] vertaler, Aziz Nesin, was die teiken van brandstigters wat die Madimakhotel ná die Vrydaggebede op 2 Julie 1993 in Sivas, Turkye, aan die brand gesteek het. Altesaam 37 mense, hoofsaaklik geleerdes, digters en musikante, is dood. Nesin het die dood vrygespring omdat hy nie vroeg in die aanval herken is nie.<ref name="Puddington">[https://web.archive.org/web/20070715021052/http://www.freedomhouse.org/uploads/fop/FOP2006cartoonessay.pdf Freedom of Expression after the “Cartoon Wars”] deur Arch Puddington, Freedom House, 2006</ref> In September 2012 het Rushdie twyfel uitgespreek dat ''The Satanic Verses'' toe gepubliseer sou word weens 'n klimaat van "vrees en senuagtigheid".<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-19600879|title=Salman Rushdie: Satanic Verses 'would not be published today'|work=BBC News|publisher=BBC|date=17 September 2012|access-date=17 September 2012}}</ref> In Maart 2016 het PEN America berig die losprys vir die fatwa op Rushdie is met $600&nbsp;000 verhoog. Irannese topmedia het bygedra tot die bedrag deur geld te voeg by die $2,8&nbsp;miljoen wat reeds aangebied is.<ref>[https://www.theguardian.com/books/2016/mar/02/pen-condemns-renewed-fatwa-on-salman-rushdie-satanic-verses "PEN condemns increased fatwa bounty on Salman Rushdie"], ''The Guardian'', 2 Maart 2016.</ref> In reaksie het die Sweedse Akademie, wat die [[Nobelprys vir Letterkunde]] toeken, die doodstraf verwerp en dit 'n "ernstige verkragting van vrye spraak" genoem. Dit was die eerste keer dat hulle kommentaar gelewer het sedert die publikasie van die boek.<ref>[http://www.thelocal.se/20160324/swedish-nobel-panel-slams-rushdie-death-threats "Nobel panel slams Rushdie death threats"], ''The Local'', 24 Maart 2016.</ref> Op 12 Augustus 2022 is Rushdie op die verhoog aangeval net voordat hy die Chautauqua-instituut sou toespreek. 'n Ooogetuie het gesê Rushdie is verskeie kere gesteek en het 'n wond aan die regterkant van sy nek gehad, wat tot baie bloedverlies gelei het. Daarna is berig senuwees in Rushdie se een arm is beskadig, daar was skade aan sy [[lewer]] en 'n [[oog]], daar was baie bloedverlies en hy het met behulp van 'n ventilator asemgehaal.<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-62528689|title=Salman Rushdie: Author on ventilator and unable to speak, agent says|publisher=BBC News|date=12 August 2022|accessdate=12 August 2022}}</ref> Die aanvaller is dadelik in hegtenis geneem.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-62524922|title=Salman Rushdie attacked on stage in New York|publisher=BBC|date=12 August 2022}}</ref> Hy is aangekla van poging tot moord en aanranding. Hy het skuld ontken en is steeds in aanhouding.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie attack: suspect pleads not guilty to attempted murder charge|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> Teen 14 Augustus was Rushdie na berig word af van die ventilator en kon hy praat.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie is off ventilator and able to talk, agent says|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Nog leesstof== *{{Cite book|title=100 Banned Books: Censorship Histories of World Literature|author=Nicholas J. Karolides, Margaret Bald & Dawn B. Sova |publisher=Checkmark Books|location=New York|year=1999|isbn=0-8160-4059-1}} *{{Cite book|first=Daniel|last=Pipes|title=The Rushdie Affair: The Novel, the Ayatollah, and the West (1990)|publisher=Transaction Publishers|date=2003 |isbn= 0-7658-0996-6 }} ==Skakels== * {{Cite web |url=https://www.theguardian.com/books/2012/sep/14/looking-at-salman-rushdies-satanic-verses |title=Looking back at Salman Rushdie's The Satanic Verses |work=The Guardian |date=14 September 2012 |access-date=15 August 2022}} * {{Cite web |title=Notes on Salman Rushdie ''The Satanic Verses'' (1988) |url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20040202043457/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-date=2 February 2004 |access-date=15 August 2022 |publisher=Washington State University}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] se68iycd382935p687qtp7tuur6mf28 2519771 2519768 2022-08-17T08:33:42Z Burgert Behr 2401 /* Geweld, sluipmoorde en pogings tot moord */ wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Boek | titel = ''The Satanic Verses'' | subtitel = | oorspr titel = | vertaler = | beeld = | outeur = [[Salman Rushdie]] | land = {{vlagland|VK}} | taal = [[Engels]] | reeks = | onderwerp = | genre = Magiese realisme | uitgewer = Viking UK | uitgewingsdatum = 1988 | medium = Druk (harde- & sagteband) | bladsye = 546 (1ste uitg.) | isbn = 0-670-82537-9 | voorafgegaan = Shame | vervolg = Haroun and the Sea of Stories }} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|210px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur [[Peter Carey]] se ''[[Oscar and Lucinda]]'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ervaring in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[hoofkarakter]]s. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee hoofkarakters, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die karakter se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Resensies en ontleding== Die boek het oor die algemeen gunstige resensies gekry. In 'n resensiebundel van 2003 oor Rushdie se loopbaan noem die invloedryke resensent Harold Bloom ''The Satanic Verses'' "Rushdie se grootste estetiese prestasie".<ref name="Bloom">{{Cite book|title=Introduction to Bloom's Modern Critical Views: Salman Rushdie|author=Harold Bloom|publisher=Chelsea House Publishers|year=2003}}</ref> Timothy Brennan noem die werk "die mees ambisieuse roman wat nog gepubliseer is oor die immigrante-ervaring in Brittanje" wat die immigrante se droomagtige disoriëntasie vasvang. Die boek word beskou as "basies 'n studie in vervreemding".<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Muhammad Mashuq ibn Ally het geskryf: "''The Satanic Verses'' gaan oor identiteit, vervreemding, ontworteling, wreedaardigheid, kompromie en konformiteit. Dié konsepte staar alle immigrante in die gesig wat deur albei kulture ontnugter is: die een waarin hulle is en die een waarby hulle aansluit. Omdat hulle egter weet hulle kan nie 'n lewe van anonimiteit lei nie, wissel hulle tussen die twee. ''The Satanic Verses'' is 'n weerspieëling van die skrywer se dilemmas." Die werk is 'n "rekord, hoewel surrealisties, van die skrywer daarvan se voortdurende identiteitskrisis."<ref name="Netton"/> Ally sê die boek ontbloot die skrywer eindelik as "die slagoffer van 19de-eeuse Britse [[kolonialisme]]".<ref name="Netton"/> Rushdie self het dié vertolking van sy boek bevestig en gesê dit gaan nie oor Islam nie, "maar oor migrasie, metamorfose, 'n verdeelde self, liefde, die dood, [[Londen]] en [[Bombaai]]."<ref name="Netton"/> Hy het ook gesê: "Dis 'n roman wat 'n kastyding van Westerse materialisme bevat. Die aanslag is komies."<ref name="Netton"/> Nadat die omstredenheid om die boek ontstaan het, het sommige geleerdes wat vertroud met die boek en met Rushdie se hele werk is, soos M.D. Fletcher, die reaksie as ironies beskou. Hy het geskryf: "Dit is dalk ironies dat van die grootste vyandigheid jeens Rushdie kom van dié oor wie en (in 'n sin) vir wie hy skryf."<ref name="Fletcher">{{Cite book|title=Reading Rushdie: Perspectives on the Fiction of Salman Rushdie|author=M. D. Fletcher|publisher=Rodopi B.V, Amsterdam|year=1994}}</ref> Hy sê die manifestasies van die omstredenheid in Brittanje: {{quote|text=verpersoonlik 'n woede wat deels uit die frustrasies van die migrante-ervaring spruit en algemeen weerspieël word in mislukkings van veelkulturele integrasie, albei belangrike temas van Rushdie. Dit is duidelik dat Rushdie se belangstellings insluit verkennings van hoe migrasie 'n mens se bewustheid verhoog dat waarnemings van die werklikheid relatief en broos is, en van die aard van godsdienstige geloof en onthulling, om nie te praat van die politieke manipulasie van godsdiens nie. Rushdie se idees oor die belangrikheid van die letterkunde loop in 'n mate parallel met die waarde wat in die Islamitiese tradisie aan die geskrewe woord geheg word. Maar dit lyk of Rushdie aangeneem het uiteenlopende gemeenskappe en kulture deel 'n mate van gemeenskaplike morele gronde op die basis waarvan dialoog gevoer kan word, en om dié rede het hy dalk die onverbiddelike aard van die vyandigheid onderskat wat ''The Satanic Verses'' veroorsaak het, al is 'n belangrike tema van die roman die gevaarlike aard van geslote, absolutistiese geloofstelsels.<ref name="Fletcher"/>}} ''The Satanic Verses'' toon Rushdie se neiging om sy werk in terme van parallelle stories te organiseer. In die boek "is daar belangrike parallelle stories, werklikheids- en droomtonele wat mekaar afwissel en wat verbind word deur die repeterende name van die karakters in elk; dit verskaf intertekste in elke roman wat kommentaar op die ander stories lewer." ''The Satanic Verses'' toon ook Rushdie se gebruik om sinspelings te gebruik om skakels te skep. In die boek gebruik hy alles van [[mitologie]] tot "kwinkslae wat onlangse populêre kultuur oproep".<ref name="Fletcher"/> ==Omstredenheid== Die roman het deurgeloop onder aantygings van godslastering oor die verwysing daarin na die Sataniese Verse in die Koran. [[Pakistan]] het die boek in November 1988 verbied. Op 12 Februarie 1989 het 10&nbsp;000 betogers teen Rushdie en die boek in [[Islamabad]], Pakistan, byeengekom. Ses betogers is dood in 'n aanval op die Amerikaanse Kultuursentrum, en 'n kantoor van American Express is geplunder. Namate die geweld versprei het, is die boek in Indië verbied<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| url-status=dead| archive-date=29 April 2013| newspaper=The Times of India| title=Reading 'Satanic Verses' legal|date=25 January 2012}}</ref> en in Brittanje in betogings verbrand. Intussen het die Britse Commission for Racial Equality en 'n liberale dinkskrum, die Policy Studies Institute, seminare oor die Rushdiesaak gehou. Hulle het nie die skrywer Fay Weldon, wat haar oor die verbranding van boeke uitgelaat het, genooi nie, maar wel Shabbir Akhtar, 'n gegradueerde in filosofie aan die [[Universiteit van Cambridge]], wat 'n beroep gedoen het om "'n onderhandelde kompromie" wat "Moslemse gevoelighede sou beskerm teen nuttelose uittarting". Die joernalis en skrywer Andy McSmith het toe geskryf: "Ek is bevrees ons is die getuies van die ontstaan van 'n nuwe en gevaarlik onliberale "liberale" ortodoksie wat beoog om dr. Akhtar en sy fundamentalistiese vriende te akkommodeer."<ref>McSmith 2011, page 16</ref> ===Fatwa=== In middel Februarie 1989, ná 'n gewelddadige opstand in Pakistan oor die boek, het die ajatolla [[Roeholla Chomeini]], destyds die leier van Iran en 'n [[Sjiiet|Sjiitiese]] geleerde, 'n [[fatwa]] uitgereik wat 'n beroep doen om die dood van Rushdie en sy uitgewers.<ref>{{Cite news|title=Ayatollah sentences author to death|publisher=BBC|date=14 February 1989|url= http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/14/newsid_2541000/2541149.stm|access-date=29 Desember 2008}}</ref> Hy het gevra Moslems moet Rushdie uitwys aan dié wat hom kan vermoor as hulle nie self kan nie. Hoewel die Britse Konserwatiewe regering van [[Margaret Thatcher]] hom polisiebeskerming gebied het, was baie politici aan albei kante die skrywer vyandiggesind. Die Britse LP van die [[Arbeidersparty (Verenigde Koninkryk)|Arbeidersparty]] Keith Vaz het kort ná sy verkiesing in 1989 'n optog deur [[Leicester]] gelei waarin gevra is dat die boek verbied word, terwyl die [[Konserwatiewe Party (Verenigde Koninkryk)|Konserwatiewe]] politikus Norman Tebbit, die party se voormalige voorsitter, Rushdie genoem het 'n "buitengewone skurk" wie se "openbare lewe 'n rekord is van veragtelike dade van verraad teen sy opvoeding, godsdiens, aanneemtuisland en {{nowrap|-nasionaliteit}}".<ref>[https://books.google.com/books?id=sEsqAQAAMAAJ&dq=No+Such+Thing+as+Society+by+Andy+McSmith&focus=searchwithinvolume&q=%22outstanding+villain%22+ ''No Such Thing as Society''], Andy McSmith, Constable 2011, page 96 {{ISBN|978-1-84901-979-8}}</ref> Die joernalis [[Christopher Hitchens]] het Rushdie verdedig en gevra dat kritici die geweld van die fatwa veroordeel in plaas van die roman of die skrywer. Hitchens het die fatwa beskou as die begin van 'n kultuuroorlog op vryheid.<ref>Christopher Hitchens. [http://www.vanityfair.com/politics/features/2009/02/hitchens200902 Assassins of the Mind]. ''Vanity Fair'', Februarie 2009.</ref> Ondanks 'n verklaring van versoening deur Iran in 1998 en Rushdie se verklaring dat hy nie meer gaan wegkruip nie, het die Irannese staatsnuusagentskap in 2006 berig die fatwa sal permanent van krag bly, want die enigste persoon wat 'n fatwa kan herroep, is die persoon wat dit in die eerste plek uitgeroep het en Chomeini is intussen oorlede.<ref name=fatwacont>{{Cite news|title =Iran says Rushdie fatwa still stands|publisher=Iran Focus|date=14 February 2006|url= http://www.iranfocus.com/modules/news/article.php?storyid=5768|access-date=22 Januarie 2007}}</ref> ===Geweld, sluipmoorde en pogings tot moord=== Hitoshi Igarashi, Rushdie se Japannese vertaler, is op 13 Julie 1991 op die kampus waar hy klas gegee het, gevind nadat hy doodgesteek is. Tien dae voor Igarashi se moord, op 3 Julie 1991, is Rushdie se [[Italië|Italiaanse]] vertaler, Ettore Capriolo, by sy huis in [[Milaan]] ernstig gewond deur 'n aanvaller wat hom verskeie kere gesteek het.<ref name=lhelm>{{Cite news|last=Helm|first=Leslie|title=Translator of 'Satanic Verses' Slain|url=http://articles.latimes.com/1991-07-13/news/mn-1822_1_satanic-verses|access-date=11 February 2013|newspaper=Los Angeles Times|date=13 July 1991}}</ref> William Nygaard, die [[Noorweë|Noorweegse]] uitgewer van ''The Satanic Verses'', is op 11 Oktober 1993 in [[Oslo]] ernstig gewond deurdat hy drie keer in die rug geskiet is. Nygaard het oorleef, maar het maande in die hospitaal deurgebring. Die boek se [[Turkye|Turkse]] vertaler, Aziz Nesin, was die teiken van brandstigters wat die Madimakhotel ná die Vrydaggebede op 2 Julie 1993 in Sivas, Turkye, aan die brand gesteek het. Altesaam 37 mense, hoofsaaklik geleerdes, digters en musikante, is dood. Nesin het die dood vrygespring omdat hy nie vroeg in die aanval herken is nie.<ref name="Puddington">[https://web.archive.org/web/20070715021052/http://www.freedomhouse.org/uploads/fop/FOP2006cartoonessay.pdf Freedom of Expression after the “Cartoon Wars”] deur Arch Puddington, Freedom House, 2006</ref> In September 2012 het Rushdie twyfel uitgespreek dat ''The Satanic Verses'' toe gepubliseer sou word weens 'n klimaat van "vrees en senuagtigheid".<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-19600879|title=Salman Rushdie: Satanic Verses 'would not be published today'|work=BBC News|publisher=BBC|date=17 September 2012|access-date=17 September 2012}}</ref> In Maart 2016 het PEN America berig die losprys vir die fatwa op Rushdie is met $600&nbsp;000 verhoog. Irannese topmedia het bygedra tot die bedrag deur geld te voeg by die $2,8&nbsp;miljoen wat reeds aangebied is.<ref>[https://www.theguardian.com/books/2016/mar/02/pen-condemns-renewed-fatwa-on-salman-rushdie-satanic-verses "PEN condemns increased fatwa bounty on Salman Rushdie"], ''The Guardian'', 2 Maart 2016.</ref> In reaksie het die Sweedse Akademie, wat die [[Nobelprys vir Letterkunde]] toeken, die doodstraf verwerp en dit 'n "ernstige verkragting van vrye spraak" genoem. Dit was die eerste keer dat hulle kommentaar gelewer het sedert die publikasie van die boek.<ref>[http://www.thelocal.se/20160324/swedish-nobel-panel-slams-rushdie-death-threats "Nobel panel slams Rushdie death threats"], ''The Local'', 24 Maart 2016.</ref> Op 12 Augustus 2022 is Rushdie op die verhoog aangeval net voordat hy die Chautauqua-instituut in Chautauqua, [[New York (deelstaat)|New York]], sou toespreek. 'n Ooogetuie het gesê Rushdie is verskeie kere gesteek en het 'n wond aan die regterkant van sy nek gehad, wat tot baie bloedverlies gelei het. Daarna is berig senuwees in Rushdie se een arm is beskadig, daar was skade aan sy [[lewer]] en 'n [[oog]], daar was baie bloedverlies en hy het met behulp van 'n ventilator asemgehaal.<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-62528689|title=Salman Rushdie: Author on ventilator and unable to speak, agent says|publisher=BBC News|date=12 August 2022|accessdate=12 August 2022}}</ref> Die aanvaller is dadelik in hegtenis geneem.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-62524922|title=Salman Rushdie attacked on stage in New York|publisher=BBC|date=12 August 2022}}</ref> Hy is aangekla van poging tot moord en aanranding. Hy het skuld ontken en is steeds in aanhouding.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie attack: suspect pleads not guilty to attempted murder charge|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> Teen 14 Augustus was Rushdie na berig word af van die ventilator en kon hy praat.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie is off ventilator and able to talk, agent says|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Nog leesstof== *{{Cite book|title=100 Banned Books: Censorship Histories of World Literature|author=Nicholas J. Karolides, Margaret Bald & Dawn B. Sova |publisher=Checkmark Books|location=New York|year=1999|isbn=0-8160-4059-1}} *{{Cite book|first=Daniel|last=Pipes|title=The Rushdie Affair: The Novel, the Ayatollah, and the West (1990)|publisher=Transaction Publishers|date=2003 |isbn= 0-7658-0996-6 }} ==Skakels== * {{Cite web |url=https://www.theguardian.com/books/2012/sep/14/looking-at-salman-rushdies-satanic-verses |title=Looking back at Salman Rushdie's The Satanic Verses |work=The Guardian |date=14 September 2012 |access-date=15 August 2022}} * {{Cite web |title=Notes on Salman Rushdie ''The Satanic Verses'' (1988) |url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20040202043457/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-date=2 February 2004 |access-date=15 August 2022 |publisher=Washington State University}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] td25umfhdxce8jkibfuxc6l048a9tsh 2519772 2519771 2022-08-17T08:34:57Z Burgert Behr 2401 /* Nog leesstof */ wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Boek | titel = ''The Satanic Verses'' | subtitel = | oorspr titel = | vertaler = | beeld = | outeur = [[Salman Rushdie]] | land = {{vlagland|VK}} | taal = [[Engels]] | reeks = | onderwerp = | genre = Magiese realisme | uitgewer = Viking UK | uitgewingsdatum = 1988 | medium = Druk (harde- & sagteband) | bladsye = 546 (1ste uitg.) | isbn = 0-670-82537-9 | voorafgegaan = Shame | vervolg = Haroun and the Sea of Stories }} [[Beeld:Rushdie2008.jpg|thumb|210px|[[Salman Rushdie]] in 2008.]] '''''The Satanic Verses''''' is die vierde roman van die Brits-Indiese skrywer [[Salman Rushdie]]. Dit is in September 1988 die eerste keer gepubliseer en is geïnspireer deur die lewe van die Islamitiese profeet [[Mohammed]]. Nes in sy vorige boeke gebruik Rushdie magiese realisme en het hy van kontemporêre gebeure en mense gebruik gemaak om sy karakters te skep. Die titel verwys na die [[Sataniese Verse]], 'n groep verse uit die [[Koran]] oor drie heidense godinne van [[Mekka]]: Allāt, Al-Uzza en Manāt.<ref name="Erickson">{{Cite book |chapter=The view from underneath: Salman Rushdie's ''Satanic Verses'' |pages=129–160 |doi=10.1017/CBO9780511585357.006 |title=Islam and Postcolonial Narrative|first=John D. |last=Erickson|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1998 |isbn=0-521-59423-5 }}</ref> Die deel van die verhaal wat oor die "sataniese verse" (of "duiwelsverse") gaan, is gebaseer op vertellings deur die historici al-Waqidi en al-Tabari.<ref name="Erickson"/> Die boek is wyd geprys en was in 1988 'n finalis in die [[Booker-prys|Bookerprys]] (wat deur [[Peter Carey]] se ''[[Oscar and Lucinda]]'' gewen is). Dit het in dié jaar die Whitbreadprys gewen vir roman van die jaar.<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Timothy Brennan het die werk genoem "die mees ambisieuse roman oor die immigrante-ervaring in Brittanje". Die boek en sy waargenome godslastering is genoem as motivering vir Islamitiese ekstremistiese bomaanvalle, moorde en opstande en het 'n debat ontlok oor sensuur en godsdiensgemotiveerde geweld. Uit vrees vir onrus het die Indiese regering die invoer van die boek na dié land verbied.<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses | url-status=dead | archive-date=29 April 2013 | author=Manoj Mitta |newspaper=The Times of India | title=Reading 'Satanic Verses' legal | date=25 January 2012 | access-date=24 October 2013}}</ref><ref name=YouCant>{{Cite news|last=Suroor|first=Hasan|title=You can't read this book|url=http://www.thehindu.com/books/you-cant-read-this-book/article2953626.ece|access-date=7 August 2013|newspaper=The Hindu|date=3 March 2012}}</ref> In 1989 het [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] 'n beroep gedoen om Rushdie se dood. Dit het gelei tot verskeie mislukte sluipmoordaanvalle op die skrywer, aan wie die Britse regering polisiebeskerming gebied het,<ref>{{Cite news |title='The Satanic Verses' author Salman Rushdie on ventilator after New York stabbing |url=https://fortune.com/2022/08/13/the-satanic-verses-author-salman-rushdie-on-ventilator-new-york-stabbing-liver-nerve-lose-eye/ |access-date=15 August 2022 |work=Fortune}}</ref> asook aanvalle op verskeie individue wat met die boek verbind is, insluitende die [[Japan]]nese vertaler Hitoshi Igarashi, wat in 1991 doodgesteek is. Pogings tot moord op Rushdie het voortgeduur, tot met die aanval op hom in Augustus 2022. ==Storielyn== ''The Satanic Verses'' bestaan uit 'n [[raamvertelling]] wat gebruik maak van elemente van magiese realisme, verweef met 'n reeks ondergeskikte intriges wat vertel word as droombeelde soos ervaar deur een van die [[hoofkarakter]]s. Die raamvertelling, soos in baie van Rushdie se stories, behels Indiese [[ekspat]]s in England. Die twee hoofkarakters, Gibreel Farishta en Saladin Chamcha, is albei akteurs met 'n Indiese [[Moslem]]agtergrond. Farishta is 'n [[Bollywood]]-superster wat gewoonlik die rolle van [[Hindoeïsme|Hindoegode]] vertolk (die karakter is deels geskoei op die Indiese rolprentsterre Amitabh Bachchan en N.T. Rama Rao).<ref>{{Cite web|url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20001120080400/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/intro.html|url-status=dead|archive-date=20 November 2000|title=Notes for Salman Rushdie: The Satanic Verses|access-date=5 August 2015}}</ref> Chamcha is 'n emigrant wat weggebreek het van sy Indiese identiteit en stemoorklanking in Engeland doen. Aan die begin van die roman is albei in 'n gekaapte vliegtuig op pad van Indië na Brittanje.<ref>{{Cite book|title=Between categories, beyond boundaries: Arte, ciudad e identidad|last=Patrascu|first=Ecaterina|publisher=Libargo|year=2013|isbn=978-84-938812-9-0|location=Granada|pages=100–111|chapter=Voices of the "Dream-Vilayet" – The Image of London in The Satanic Verses}}</ref> Die vliegtuig ontplof oor die [[Engelse Kanaal]], maar die twee word toweragtig gered. In 'n wonderbaarlike transformasie neem Farishta die persoonlikheid van die aartsengel [[Gabriël]] aan en Chamcha dié van 'n duiwel. Chamcha word in hegtenis geneem en gaan as 'n vermeende onwettige immigrant deur 'n pynlike ervaring van polisiemishandeling. Farishta se transformasie kan gedeeltelik op 'n realistiese vlak beskou word as die simptoom van die karakter se ontwikkeling van [[skisofrenie]]. Albei karakters sukkel om weer hulle lewe agtermekaar te kry. Farishta soek en vind sy verlore liefde, die Engelse bergklimmer Allie Cone, maar hulle verhouding word in die wiele gery deur sy geestesiekte. Chamcha, wat sy menslike vorm wonderbaarlik teruggekry het, wil wraak neem op Farishta omdat hy hom versaak het ná hulle gesamenlike val uit die gekaapte vliegtuig. Hy doen dit deur Farishta se patologiese jaloesie aan te vuur en dus sy verhouding met Allie te verwoes. Farishta besef eindelik wat Chamcha gedoen het, maar vergewe hom en red selfs sy lewe. Albei keer terug na Indië. Farishta gooi Allie van 'n hoë gebou af in nog 'n aanval van jaloesie en pleeg dan selfmoord. Chamcha, wat nie net deur Farishta vergewe is nie, maar ook met sy verveemde pa versoen geraak en vrede met sy eie Indiese indentiteit gemaak het, besluit om in Indië te bly. ===Droombeelde=== Verweef in dié verhaal is 'n reeks halfmagiese droombeeldvertellings, wat toegeskryf word aan Farishta se gemoedstoestand. Een van die droombeelde is 'n gefiksionaliseerde vertelling van die lewe van Mohammed (wat in die roman "Mahound" of "die Boodskapper" genoem word) in Jahilia. Die middelpunt daarvan is die sogenaamde sataniese verse, waarin die profeet eers van 'n onthulling vertel wat 'n beroep doen om die aanvaarding van drie van die ou [[politeïsme|politeïstiese]] godinne, maar dit later ontken as 'n fout wat deur die [[Duiwel in Islam|duiwel]] voortgebring is. Daar is ook twee teenstanders van die die "Boodskapper": 'n heidense priesteres, Hind, en 'n skeptiese en satiriese digter, Baal. Toe die profeet triomfantelik na Mekka terugkeer, gaan kruip Baal in 'n ondergrondse bordeel weg waar die [[Prostitusie|prostitute]] die identiteite van die profeet se vroue aanneem. Een van die profeet se metgeselle beweer ook hy het dele van die Koran subtiel verander soos dit aan hom gedikteer is, omdat hy die egtheid van die "Boodskapper" in twyfel trek. Die tweede droombeeld vertel die verhaal van Ayesha, 'n Indiese boeremeisie wat beweer sy kry onthullings van die aartsengel Gabriël. Sy oorreed almal op haar dorpie om 'n pelgrimstog na Mekka te voet te onderneem. Sy beweer hulle sal oor die [[Arabiese See]] kan loop. Die pelgrimstog eindig in 'n katastrofale klimaks toe die gelowiges almal in die water inloop en verdwyn. Daar is ontstellende teenstrydighede in die vertellings van ooggetuies oor of hulle eenvoudig verdrink het en of hulle wonderbaarlik in staat was om oor die water te loop. In 'n derde droombeeld is 'n fanatiese ekspat-godsdiensleier, die "Imam", in 'n laat 20ste-eeuse opset (dis duidelik 'n [[satire]] oor Chomeini).<ref>{{Cite web |title=How Salman Rushdie's Satanic Verses has shaped our society |url=https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses |website=the Guardian |language=en |date=11 January 2009}}</ref> ==Resensies en ontleding== Die boek het oor die algemeen gunstige resensies gekry. In 'n resensiebundel van 2003 oor Rushdie se loopbaan noem die invloedryke resensent Harold Bloom ''The Satanic Verses'' "Rushdie se grootste estetiese prestasie".<ref name="Bloom">{{Cite book|title=Introduction to Bloom's Modern Critical Views: Salman Rushdie|author=Harold Bloom|publisher=Chelsea House Publishers|year=2003}}</ref> Timothy Brennan noem die werk "die mees ambisieuse roman wat nog gepubliseer is oor die immigrante-ervaring in Brittanje" wat die immigrante se droomagtige disoriëntasie vasvang. Die boek word beskou as "basies 'n studie in vervreemding".<ref name="Netton">{{Cite book|title=Text and Trauma: An East-West Primer|first=Ian Richard |last=Netton|year=1996|publisher=Routledge Curzon|location=Richmond, UK |isbn=0-7007-0326-8 }}</ref> Muhammad Mashuq ibn Ally het geskryf: "''The Satanic Verses'' gaan oor identiteit, vervreemding, ontworteling, wreedaardigheid, kompromie en konformiteit. Dié konsepte staar alle immigrante in die gesig wat deur albei kulture ontnugter is: die een waarin hulle is en die een waarby hulle aansluit. Omdat hulle egter weet hulle kan nie 'n lewe van anonimiteit lei nie, wissel hulle tussen die twee. ''The Satanic Verses'' is 'n weerspieëling van die skrywer se dilemmas." Die werk is 'n "rekord, hoewel surrealisties, van die skrywer daarvan se voortdurende identiteitskrisis."<ref name="Netton"/> Ally sê die boek ontbloot die skrywer eindelik as "die slagoffer van 19de-eeuse Britse [[kolonialisme]]".<ref name="Netton"/> Rushdie self het dié vertolking van sy boek bevestig en gesê dit gaan nie oor Islam nie, "maar oor migrasie, metamorfose, 'n verdeelde self, liefde, die dood, [[Londen]] en [[Bombaai]]."<ref name="Netton"/> Hy het ook gesê: "Dis 'n roman wat 'n kastyding van Westerse materialisme bevat. Die aanslag is komies."<ref name="Netton"/> Nadat die omstredenheid om die boek ontstaan het, het sommige geleerdes wat vertroud met die boek en met Rushdie se hele werk is, soos M.D. Fletcher, die reaksie as ironies beskou. Hy het geskryf: "Dit is dalk ironies dat van die grootste vyandigheid jeens Rushdie kom van dié oor wie en (in 'n sin) vir wie hy skryf."<ref name="Fletcher">{{Cite book|title=Reading Rushdie: Perspectives on the Fiction of Salman Rushdie|author=M. D. Fletcher|publisher=Rodopi B.V, Amsterdam|year=1994}}</ref> Hy sê die manifestasies van die omstredenheid in Brittanje: {{quote|text=verpersoonlik 'n woede wat deels uit die frustrasies van die migrante-ervaring spruit en algemeen weerspieël word in mislukkings van veelkulturele integrasie, albei belangrike temas van Rushdie. Dit is duidelik dat Rushdie se belangstellings insluit verkennings van hoe migrasie 'n mens se bewustheid verhoog dat waarnemings van die werklikheid relatief en broos is, en van die aard van godsdienstige geloof en onthulling, om nie te praat van die politieke manipulasie van godsdiens nie. Rushdie se idees oor die belangrikheid van die letterkunde loop in 'n mate parallel met die waarde wat in die Islamitiese tradisie aan die geskrewe woord geheg word. Maar dit lyk of Rushdie aangeneem het uiteenlopende gemeenskappe en kulture deel 'n mate van gemeenskaplike morele gronde op die basis waarvan dialoog gevoer kan word, en om dié rede het hy dalk die onverbiddelike aard van die vyandigheid onderskat wat ''The Satanic Verses'' veroorsaak het, al is 'n belangrike tema van die roman die gevaarlike aard van geslote, absolutistiese geloofstelsels.<ref name="Fletcher"/>}} ''The Satanic Verses'' toon Rushdie se neiging om sy werk in terme van parallelle stories te organiseer. In die boek "is daar belangrike parallelle stories, werklikheids- en droomtonele wat mekaar afwissel en wat verbind word deur die repeterende name van die karakters in elk; dit verskaf intertekste in elke roman wat kommentaar op die ander stories lewer." ''The Satanic Verses'' toon ook Rushdie se gebruik om sinspelings te gebruik om skakels te skep. In die boek gebruik hy alles van [[mitologie]] tot "kwinkslae wat onlangse populêre kultuur oproep".<ref name="Fletcher"/> ==Omstredenheid== Die roman het deurgeloop onder aantygings van godslastering oor die verwysing daarin na die Sataniese Verse in die Koran. [[Pakistan]] het die boek in November 1988 verbied. Op 12 Februarie 1989 het 10&nbsp;000 betogers teen Rushdie en die boek in [[Islamabad]], Pakistan, byeengekom. Ses betogers is dood in 'n aanval op die Amerikaanse Kultuursentrum, en 'n kantoor van American Express is geplunder. Namate die geweld versprei het, is die boek in Indië verbied<ref>{{Cite news| url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| archive-url=https://web.archive.org/web/20130429125416/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-01-25/india/30662344_1_import-ban-book-satanic-verses| url-status=dead| archive-date=29 April 2013| newspaper=The Times of India| title=Reading 'Satanic Verses' legal|date=25 January 2012}}</ref> en in Brittanje in betogings verbrand. Intussen het die Britse Commission for Racial Equality en 'n liberale dinkskrum, die Policy Studies Institute, seminare oor die Rushdiesaak gehou. Hulle het nie die skrywer Fay Weldon, wat haar oor die verbranding van boeke uitgelaat het, genooi nie, maar wel Shabbir Akhtar, 'n gegradueerde in filosofie aan die [[Universiteit van Cambridge]], wat 'n beroep gedoen het om "'n onderhandelde kompromie" wat "Moslemse gevoelighede sou beskerm teen nuttelose uittarting". Die joernalis en skrywer Andy McSmith het toe geskryf: "Ek is bevrees ons is die getuies van die ontstaan van 'n nuwe en gevaarlik onliberale "liberale" ortodoksie wat beoog om dr. Akhtar en sy fundamentalistiese vriende te akkommodeer."<ref>McSmith 2011, page 16</ref> ===Fatwa=== In middel Februarie 1989, ná 'n gewelddadige opstand in Pakistan oor die boek, het die ajatolla [[Roeholla Chomeini]], destyds die leier van Iran en 'n [[Sjiiet|Sjiitiese]] geleerde, 'n [[fatwa]] uitgereik wat 'n beroep doen om die dood van Rushdie en sy uitgewers.<ref>{{Cite news|title=Ayatollah sentences author to death|publisher=BBC|date=14 February 1989|url= http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/14/newsid_2541000/2541149.stm|access-date=29 Desember 2008}}</ref> Hy het gevra Moslems moet Rushdie uitwys aan dié wat hom kan vermoor as hulle nie self kan nie. Hoewel die Britse Konserwatiewe regering van [[Margaret Thatcher]] hom polisiebeskerming gebied het, was baie politici aan albei kante die skrywer vyandiggesind. Die Britse LP van die [[Arbeidersparty (Verenigde Koninkryk)|Arbeidersparty]] Keith Vaz het kort ná sy verkiesing in 1989 'n optog deur [[Leicester]] gelei waarin gevra is dat die boek verbied word, terwyl die [[Konserwatiewe Party (Verenigde Koninkryk)|Konserwatiewe]] politikus Norman Tebbit, die party se voormalige voorsitter, Rushdie genoem het 'n "buitengewone skurk" wie se "openbare lewe 'n rekord is van veragtelike dade van verraad teen sy opvoeding, godsdiens, aanneemtuisland en {{nowrap|-nasionaliteit}}".<ref>[https://books.google.com/books?id=sEsqAQAAMAAJ&dq=No+Such+Thing+as+Society+by+Andy+McSmith&focus=searchwithinvolume&q=%22outstanding+villain%22+ ''No Such Thing as Society''], Andy McSmith, Constable 2011, page 96 {{ISBN|978-1-84901-979-8}}</ref> Die joernalis [[Christopher Hitchens]] het Rushdie verdedig en gevra dat kritici die geweld van die fatwa veroordeel in plaas van die roman of die skrywer. Hitchens het die fatwa beskou as die begin van 'n kultuuroorlog op vryheid.<ref>Christopher Hitchens. [http://www.vanityfair.com/politics/features/2009/02/hitchens200902 Assassins of the Mind]. ''Vanity Fair'', Februarie 2009.</ref> Ondanks 'n verklaring van versoening deur Iran in 1998 en Rushdie se verklaring dat hy nie meer gaan wegkruip nie, het die Irannese staatsnuusagentskap in 2006 berig die fatwa sal permanent van krag bly, want die enigste persoon wat 'n fatwa kan herroep, is die persoon wat dit in die eerste plek uitgeroep het en Chomeini is intussen oorlede.<ref name=fatwacont>{{Cite news|title =Iran says Rushdie fatwa still stands|publisher=Iran Focus|date=14 February 2006|url= http://www.iranfocus.com/modules/news/article.php?storyid=5768|access-date=22 Januarie 2007}}</ref> ===Geweld, sluipmoorde en pogings tot moord=== Hitoshi Igarashi, Rushdie se Japannese vertaler, is op 13 Julie 1991 op die kampus waar hy klas gegee het, gevind nadat hy doodgesteek is. Tien dae voor Igarashi se moord, op 3 Julie 1991, is Rushdie se [[Italië|Italiaanse]] vertaler, Ettore Capriolo, by sy huis in [[Milaan]] ernstig gewond deur 'n aanvaller wat hom verskeie kere gesteek het.<ref name=lhelm>{{Cite news|last=Helm|first=Leslie|title=Translator of 'Satanic Verses' Slain|url=http://articles.latimes.com/1991-07-13/news/mn-1822_1_satanic-verses|access-date=11 February 2013|newspaper=Los Angeles Times|date=13 July 1991}}</ref> William Nygaard, die [[Noorweë|Noorweegse]] uitgewer van ''The Satanic Verses'', is op 11 Oktober 1993 in [[Oslo]] ernstig gewond deurdat hy drie keer in die rug geskiet is. Nygaard het oorleef, maar het maande in die hospitaal deurgebring. Die boek se [[Turkye|Turkse]] vertaler, Aziz Nesin, was die teiken van brandstigters wat die Madimakhotel ná die Vrydaggebede op 2 Julie 1993 in Sivas, Turkye, aan die brand gesteek het. Altesaam 37 mense, hoofsaaklik geleerdes, digters en musikante, is dood. Nesin het die dood vrygespring omdat hy nie vroeg in die aanval herken is nie.<ref name="Puddington">[https://web.archive.org/web/20070715021052/http://www.freedomhouse.org/uploads/fop/FOP2006cartoonessay.pdf Freedom of Expression after the “Cartoon Wars”] deur Arch Puddington, Freedom House, 2006</ref> In September 2012 het Rushdie twyfel uitgespreek dat ''The Satanic Verses'' toe gepubliseer sou word weens 'n klimaat van "vrees en senuagtigheid".<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-19600879|title=Salman Rushdie: Satanic Verses 'would not be published today'|work=BBC News|publisher=BBC|date=17 September 2012|access-date=17 September 2012}}</ref> In Maart 2016 het PEN America berig die losprys vir die fatwa op Rushdie is met $600&nbsp;000 verhoog. Irannese topmedia het bygedra tot die bedrag deur geld te voeg by die $2,8&nbsp;miljoen wat reeds aangebied is.<ref>[https://www.theguardian.com/books/2016/mar/02/pen-condemns-renewed-fatwa-on-salman-rushdie-satanic-verses "PEN condemns increased fatwa bounty on Salman Rushdie"], ''The Guardian'', 2 Maart 2016.</ref> In reaksie het die Sweedse Akademie, wat die [[Nobelprys vir Letterkunde]] toeken, die doodstraf verwerp en dit 'n "ernstige verkragting van vrye spraak" genoem. Dit was die eerste keer dat hulle kommentaar gelewer het sedert die publikasie van die boek.<ref>[http://www.thelocal.se/20160324/swedish-nobel-panel-slams-rushdie-death-threats "Nobel panel slams Rushdie death threats"], ''The Local'', 24 Maart 2016.</ref> Op 12 Augustus 2022 is Rushdie op die verhoog aangeval net voordat hy die Chautauqua-instituut in Chautauqua, [[New York (deelstaat)|New York]], sou toespreek. 'n Ooogetuie het gesê Rushdie is verskeie kere gesteek en het 'n wond aan die regterkant van sy nek gehad, wat tot baie bloedverlies gelei het. Daarna is berig senuwees in Rushdie se een arm is beskadig, daar was skade aan sy [[lewer]] en 'n [[oog]], daar was baie bloedverlies en hy het met behulp van 'n ventilator asemgehaal.<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-62528689|title=Salman Rushdie: Author on ventilator and unable to speak, agent says|publisher=BBC News|date=12 August 2022|accessdate=12 August 2022}}</ref> Die aanvaller is dadelik in hegtenis geneem.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-62524922|title=Salman Rushdie attacked on stage in New York|publisher=BBC|date=12 August 2022}}</ref> Hy is aangekla van poging tot moord en aanranding. Hy het skuld ontken en is steeds in aanhouding.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie attack: suspect pleads not guilty to attempted murder charge|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> Teen 14 Augustus was Rushdie na berig word af van die ventilator en kon hy praat.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/aug/13/hadi-matar-charged-with-attempted-of-salman-rushdie|last=Antonio Vargas|first=Ramon|title=Salman Rushdie is off ventilator and able to talk, agent says|work=The Guardian|date=14 August 2022|access-date=14 August 2022}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Nog leesstof== {{refbegin}} *{{Cite book|title=100 Banned Books: Censorship Histories of World Literature|author=Nicholas J. Karolides, Margaret Bald & Dawn B. Sova |publisher=Checkmark Books|location=New York|year=1999|isbn=0-8160-4059-1}} *{{Cite book|first=Daniel|last=Pipes|title=The Rushdie Affair: The Novel, the Ayatollah, and the West (1990)|publisher=Transaction Publishers|date=2003 |isbn= 0-7658-0996-6 }} {{refend}} ==Skakels== * {{Cite web |url=https://www.theguardian.com/books/2012/sep/14/looking-at-salman-rushdies-satanic-verses |title=Looking back at Salman Rushdie's The Satanic Verses |work=The Guardian |date=14 September 2012 |access-date=15 August 2022}} * {{Cite web |title=Notes on Salman Rushdie ''The Satanic Verses'' (1988) |url=http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20040202043457/http://www.wsu.edu/~brians/anglophone/satanic_verses/ |archive-date=2 February 2004 |access-date=15 August 2022 |publisher=Washington State University}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Satanic Verses}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Satanic Verses, The}} [[Kategorie:Engelse letterkunde]] [[Kategorie:Indië]] [[Kategorie:Islam]] 2h69psn5wxfoj8tpu24u688j14m8500 0 392972 2519619 2022-08-16T15:26:36Z Sobaka 328 Begin 'n nuwe artikel, nog besigǃ wikitext text/x-wiki '''Johannes Joachim Lodewyk Smuts''' ([[9 Julie]] [[1785]] – [[1 Augustus]] [[1869]]) was 'n [[Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse]] staatsamptenaar, [[sakeman]] en die tweede burgemeester van [[Kaapstad]].<ref name=":0">{{Cite book|last=Heese|first=J. A.|title=South African Genealogies: Vol 11|publisher=Genealogical Institute of South Africa|year=2004|isbn=0-7972-1031-8|location=Stellenbosch|pages=490|oclc=18051341}}</ref> == Biografie == Smuts is in [[Kaapstad]] gebore, die seun van Johannes Smuts en Magdalena Elisabeth Wernich. Hy het as Sekretaris van die Weeskamer in Kaapstad gewerk. Die funksie van die Weeskamer was onder andere om die boedels te administreer van persone wat intestaat in die Kolonie sterf en onder wie se erfgename minderjariges of persone wat in die buiteland woonagtig was; die registrasie van testamente van oorlede persone; die administrasie van minderjariges se eiendom en die byhou van 'n sterfteregister of rekord van persone wat aan die Kaap gesterf het. Na sy tyd by die Weeskamer het hy 'n geruime tyd in die Koloniale Kantoor gewerk en ook die amp van Ontvanger-generaal van Grondinkomste beklee.<ref>{{Cite book|last=Parliament|first=Cape of Good Hope (South Africa)|url=https://books.google.com/books?id=yfxRAQAAMAAJ&q=Johannes+Joachim+Lodewyk+Smuts+legislative+council&pg=PA51|title=Report from the Committee of the Legislative Council on the Judicial Establishment of the Colony of the Cape of Good Hope: Together with the Minutes of Evidence and Appendix|date=1845|publisher=Solomon|language=en}}</ref> Gedurende die 1830's het Smuts as 'n geldskieter gewerk en teen die middel van die 1830's, met die vrystelling van slawe, het hy as die geldskieter vir sy landgenote op die sekuriteit van slawe opgetree. Smuts was ook 'n lid van die slawevergoedingsraad en het saam met Hamilton Ross opgetree, as 'n agent vir die betaling van vergoedingsgeld aan voormalige slawe-eienaars.<ref>{{Cite book|last=Worden|first=Nigel|title=Cape Town : the making of a city : an illustrated social history|publisher=David Philip|others=Van Heyningen, Elizabeth. Bickford-Smith, Vivian.|year=2004|isbn=0-86486-656-9|edition=1st|location=Cape Town|pages=158|oclc=56694127}}</ref> Hy het daarin geslaag om 'n aansienlike eiendomsportefeulje op te bou en het in 1842 22 eiendomme in Kaapstad besit.<ref>{{cite web |url=https://open.uct.ac.za/bitstream/handle/11427/7604/thesis_hum_1986_warren_d.pdf?sequence=1|title=Merchants, Commissioners and wardmasters: 1840–1854|publisher=University of Cape Town|author=Warren, D. |date= 1986}}</ref> In 1844 het Smuts [[Michiel van Breda]] opgevolg as voorsitter van die Munisipale Raad van Kaapstad, wat effektief die rol van Burgemeester was en gedurende sy termyn, in 1847, is Kaapstad 'n stad gevorm in terme van briewepatent wat deur Privy Seal verleen is. Smuts het in 1848 as voorsitter uitgetree.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> Hy het sy lewe lank in Kaapstad gewoon en is op 1 Augustus 1869 by sy huis, Zorgwyk, in Gardens, Kaapstad oorlede.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} qb6iq4bq6acdoautbyk3zb8wf6fevl6 2519621 2519619 2022-08-16T15:30:51Z Sobaka 328 kategorie wikitext text/x-wiki '''Johannes Joachim Lodewyk Smuts''' ([[9 Julie]] [[1785]] – [[1 Augustus]] [[1869]]) was 'n [[Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse]] staatsamptenaar, [[sakeman]] en die tweede burgemeester van [[Kaapstad]].<ref name=":0">{{Cite book|last=Heese|first=J. A.|title=South African Genealogies: Vol 11|publisher=Genealogical Institute of South Africa|year=2004|isbn=0-7972-1031-8|location=Stellenbosch|pages=490|oclc=18051341}}</ref> == Biografie == Smuts is in [[Kaapstad]] gebore, die seun van Johannes Smuts en Magdalena Elisabeth Wernich. Hy het as Sekretaris van die Weeskamer in Kaapstad gewerk. Die funksie van die Weeskamer was onder andere om die boedels te administreer van persone wat intestaat in die Kolonie sterf en onder wie se erfgename minderjariges of persone wat in die buiteland woonagtig was; die registrasie van testamente van oorlede persone; die administrasie van minderjariges se eiendom en die byhou van 'n sterfteregister of rekord van persone wat aan die Kaap gesterf het. Na sy tyd by die Weeskamer het hy 'n geruime tyd in die Koloniale Kantoor gewerk en ook die amp van Ontvanger-generaal van Grondinkomste beklee.<ref>{{Cite book|last=Parliament|first=Cape of Good Hope (South Africa)|url=https://books.google.com/books?id=yfxRAQAAMAAJ&q=Johannes+Joachim+Lodewyk+Smuts+legislative+council&pg=PA51|title=Report from the Committee of the Legislative Council on the Judicial Establishment of the Colony of the Cape of Good Hope: Together with the Minutes of Evidence and Appendix|date=1845|publisher=Solomon|language=en}}</ref> Gedurende die 1830's het Smuts as 'n geldskieter gewerk en teen die middel van die 1830's, met die vrystelling van slawe, het hy as die geldskieter vir sy landgenote op die sekuriteit van slawe opgetree. Smuts was ook 'n lid van die slawevergoedingsraad en het saam met Hamilton Ross opgetree, as 'n agent vir die betaling van vergoedingsgeld aan voormalige slawe-eienaars.<ref>{{Cite book|last=Worden|first=Nigel|title=Cape Town : the making of a city : an illustrated social history|publisher=David Philip|others=Van Heyningen, Elizabeth. Bickford-Smith, Vivian.|year=2004|isbn=0-86486-656-9|edition=1st|location=Cape Town|pages=158|oclc=56694127}}</ref> Hy het daarin geslaag om 'n aansienlike eiendomsportefeulje op te bou en het in 1842 22 eiendomme in Kaapstad besit.<ref>{{cite web |url=https://open.uct.ac.za/bitstream/handle/11427/7604/thesis_hum_1986_warren_d.pdf?sequence=1|title=Merchants, Commissioners and wardmasters: 1840–1854|publisher=University of Cape Town|author=Warren, D. |date= 1986}}</ref> In 1844 het Smuts [[Michiel van Breda]] opgevolg as voorsitter van die Munisipale Raad van Kaapstad, wat effektief die rol van Burgemeester was en gedurende sy termyn, in 1847, is Kaapstad 'n stad gevorm in terme van briewepatent wat deur Privy Seal verleen is. Smuts het in 1848 as voorsitter uitgetree.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> Hy het sy lewe lank in Kaapstad gewoon en is op 1 Augustus 1869 by sy huis, Zorgwyk, in Gardens, Kaapstad oorlede.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Burgemeesters van Kaapstad}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Smuts,Johannes}} [[Kategorie:Geboortes in 1785]] [[Kategorie:Sterftes in 1869]] [[Kategorie:Burgemeesters van Kaapstad]] 7c74jjqf8vt741p6fto9gbuqpp6zu9s 2519623 2519621 2022-08-16T15:35:11Z Sobaka 328 /* Biografie */ skakel wikitext text/x-wiki '''Johannes Joachim Lodewyk Smuts''' ([[9 Julie]] [[1785]] – [[1 Augustus]] [[1869]]) was 'n [[Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse]] staatsamptenaar, [[sakeman]] en die tweede burgemeester van [[Kaapstad]].<ref name=":0">{{Cite book|last=Heese|first=J. A.|title=South African Genealogies: Vol 11|publisher=Genealogical Institute of South Africa|year=2004|isbn=0-7972-1031-8|location=Stellenbosch|pages=490|oclc=18051341}}</ref> == Biografie == Smuts is in [[Kaapstad]] gebore, die seun van Johannes Smuts en Magdalena Elisabeth Wernich. Hy het as Sekretaris van die Weeskamer in Kaapstad gewerk. Die funksie van die Weeskamer was onder andere om die boedels te administreer van persone wat intestaat in die Kolonie sterf en onder wie se erfgename minderjariges of persone wat in die buiteland woonagtig was; die registrasie van testamente van oorlede persone; die administrasie van minderjariges se eiendom en die byhou van 'n sterfteregister of rekord van persone wat aan die Kaap gesterf het. Na sy tyd by die Weeskamer het hy 'n geruime tyd in die Koloniale Kantoor gewerk en ook die amp van Ontvanger-generaal van Grondinkomste beklee.<ref>{{Cite book|last=Parliament|first=Cape of Good Hope (South Africa)|url=https://books.google.com/books?id=yfxRAQAAMAAJ&q=Johannes+Joachim+Lodewyk+Smuts+legislative+council&pg=PA51|title=Report from the Committee of the Legislative Council on the Judicial Establishment of the Colony of the Cape of Good Hope: Together with the Minutes of Evidence and Appendix|date=1845|publisher=Solomon|language=en}}</ref> Gedurende die 1830's het Smuts as 'n geldskieter gewerk en teen die middel van die 1830's, met die vrystelling van [[Slawerny|slawe]], het hy as die geldskieter vir sy landgenote op die sekuriteit van slawe opgetree. Smuts was ook 'n lid van die slawevergoedingsraad en het saam met Hamilton Ross opgetree, as 'n agent vir die betaling van vergoedingsgeld aan voormalige slawe-eienaars.<ref>{{Cite book|last=Worden|first=Nigel|title=Cape Town : the making of a city : an illustrated social history|publisher=David Philip|others=Van Heyningen, Elizabeth. Bickford-Smith, Vivian.|year=2004|isbn=0-86486-656-9|edition=1st|location=Cape Town|pages=158|oclc=56694127}}</ref> Hy het daarin geslaag om 'n aansienlike eiendomsportefeulje op te bou en het in 1842 22 eiendomme in Kaapstad besit.<ref>{{cite web |url=https://open.uct.ac.za/bitstream/handle/11427/7604/thesis_hum_1986_warren_d.pdf?sequence=1|title=Merchants, Commissioners and wardmasters: 1840–1854|publisher=University of Cape Town|author=Warren, D. |date= 1986}}</ref> In 1844 het Smuts [[Michiel van Breda]] opgevolg as voorsitter van die Munisipale Raad van Kaapstad, wat effektief die rol van Burgemeester was en gedurende sy termyn, in 1847, is Kaapstad 'n stad gevorm in terme van briewepatent wat deur Privy Seal verleen is. Smuts het in 1848 as voorsitter uitgetree.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> Hy het sy lewe lank in Kaapstad gewoon en is op 1 Augustus 1869 by sy huis, Zorgwyk, in Gardens, Kaapstad oorlede.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Burgemeesters van Kaapstad}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Smuts,Johannes}} [[Kategorie:Geboortes in 1785]] [[Kategorie:Sterftes in 1869]] [[Kategorie:Burgemeesters van Kaapstad]] lg22pmrhrquo3y6y3r0uhi9y3ehsw0u 2519624 2519623 2022-08-16T15:38:33Z Sobaka 328 /* Biografie */ opruim wikitext text/x-wiki '''Johannes Joachim Lodewyk Smuts''' ([[9 Julie]] [[1785]] – [[1 Augustus]] [[1869]]) was 'n [[Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse]] staatsamptenaar, [[sakeman]] en die tweede burgemeester van [[Kaapstad]].<ref name=":0">{{Cite book|last=Heese|first=J. A.|title=South African Genealogies: Vol 11|publisher=Genealogical Institute of South Africa|year=2004|isbn=0-7972-1031-8|location=Stellenbosch|pages=490|oclc=18051341}}</ref> == Biografie == Smuts is in [[Kaapstad]] gebore, die seun van Johannes Smuts en Magdalena Elisabeth Wernich. Hy het as Sekretaris van die Weeskamer in Kaapstad gewerk. Die funksie van die Weeskamer was onder andere om die boedels te administreer van persone wat intestaat in die Kolonie sterf en onder wie se erfgename minderjariges of persone wat in die buiteland woonagtig was; die registrasie van testamente van oorlede persone; die administrasie van minderjariges se eiendom en die byhou van 'n sterfteregister of rekord van persone wat aan die Kaap gesterf het. Na sy tyd by die Weeskamer het hy 'n geruime tyd in die Koloniale Kantoor gewerk en ook die amp van Ontvanger-generaal van Grondinkomste beklee.<ref>{{Cite book|last=Parliament|first=Cape of Good Hope (South Africa)|url=https://books.google.com/books?id=yfxRAQAAMAAJ&q=Johannes+Joachim+Lodewyk+Smuts+legislative+council&pg=PA51|title=Report from the Committee of the Legislative Council on the Judicial Establishment of the Colony of the Cape of Good Hope: Together with the Minutes of Evidence and Appendix|date=1845|publisher=Solomon|language=en}}</ref> Gedurende die 1830's het Smuts as 'n geldskieter gewerk en teen die middel van die 1830's, met die vrystelling van [[Slawerny|slawe]], het hy as die geldskieter vir sy landgenote op die sekuriteit van slawe opgetree. Smuts was ook 'n lid van die slawevergoedingsraad en het saam met Hamilton Ross opgetree, as 'n agent vir die betaling van vergoedingsgeld aan voormalige slawe-eienaars.<ref>{{Cite book|last=Worden|first=Nigel|title=Cape Town : the making of a city : an illustrated social history|publisher=David Philip|others=Van Heyningen, Elizabeth. Bickford-Smith, Vivian.|year=2004|isbn=0-86486-656-9|edition=1st|location=Cape Town|pages=158|oclc=56694127}}</ref> Hy het daarin geslaag om 'n aansienlike eiendomsportefeulje op te bou en het in 1842 22 eiendomme in Kaapstad besit.<ref>{{cite web |url=https://open.uct.ac.za/bitstream/handle/11427/7604/thesis_hum_1986_warren_d.pdf?sequence=1|title=Merchants, Commissioners and wardmasters: 1840–1854|publisher=University of Cape Town|author=Warren, D. |date= 1986}}</ref> In 1844 het Smuts [[Michiel van Breda]] opgevolg as voorsitter van die Munisipale Raad van Kaapstad, wat effektief die rol van Burgemeester was en gedurende sy termyn, in 1847, is Kaapstad 'n stad verklaar in terme van opdrag wat deur die Britse owerheid verleen is. Smuts het in 1848 as voorsitter uitgetree.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> Hy het sy lewe lank in Kaapstad gewoon en is op 1 Augustus 1869 by sy huis, Zorgwyk, in Gardens, Kaapstad oorlede.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Burgemeesters van Kaapstad}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Smuts,Johannes}} [[Kategorie:Geboortes in 1785]] [[Kategorie:Sterftes in 1869]] [[Kategorie:Burgemeesters van Kaapstad]] frkfoyg0r78952xhd5jgy2hs84qlbey 2519631 2519624 2022-08-16T16:10:04Z Sobaka 328 skakel wikitext text/x-wiki '''Johannes Joachim Lodewyk Smuts''' ([[9 Julie]] [[1785]] – [[1 Augustus]] [[1869]]) was 'n [[Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse]] staatsamptenaar, [[sakeman]] en die tweede burgemeester van [[Kaapstad]].<ref name=":0">{{Cite book|last=Heese|first=J. A.|title=South African Genealogies: Vol 11|publisher=Genealogical Institute of South Africa|year=2004|isbn=0-7972-1031-8|location=Stellenbosch|pages=490|oclc=18051341}}</ref> == Biografie == Smuts is in [[Kaapstad]] gebore, die seun van Johannes Smuts en Magdalena Elisabeth Wernich. Hy het as Sekretaris van die Weeskamer in Kaapstad gewerk. Die funksie van die Weeskamer was onder andere om die boedels te administreer van persone wat intestaat in die Kolonie sterf en onder wie se erfgename minderjariges of persone wat in die buiteland woonagtig was; die registrasie van testamente van oorlede persone; die administrasie van minderjariges se eiendom en die byhou van 'n sterfteregister of rekord van persone wat aan die Kaap gesterf het. Na sy tyd by die Weeskamer het hy 'n geruime tyd in die Koloniale Kantoor gewerk en ook die amp van Ontvanger-generaal van Grondinkomste beklee.<ref>{{Cite book|last=Parliament|first=Cape of Good Hope (South Africa)|url=https://books.google.com/books?id=yfxRAQAAMAAJ&q=Johannes+Joachim+Lodewyk+Smuts+legislative+council&pg=PA51|title=Report from the Committee of the Legislative Council on the Judicial Establishment of the Colony of the Cape of Good Hope: Together with the Minutes of Evidence and Appendix|date=1845|publisher=Solomon|language=en}}</ref> Gedurende die 1830's het Smuts as 'n geldskieter gewerk en teen die middel van die 1830's, met die vrystelling van [[Slawerny|slawe]], het hy as die geldskieter vir sy landgenote op die sekuriteit van slawe opgetree. Smuts was ook 'n lid van die slawevergoedingsraad en het saam met Hamilton Ross opgetree, as 'n agent vir die betaling van vergoedingsgeld aan voormalige slawe-eienaars.<ref>{{Cite book|last=Worden|first=Nigel|title=Cape Town : the making of a city : an illustrated social history|publisher=David Philip|others=Van Heyningen, Elizabeth. Bickford-Smith, Vivian.|year=2004|isbn=0-86486-656-9|edition=1st|location=Cape Town|pages=158|oclc=56694127}}</ref> Hy het daarin geslaag om 'n aansienlike eiendomsportefeulje op te bou en het in 1842 22 eiendomme in Kaapstad besit.<ref>{{cite web |url=https://open.uct.ac.za/bitstream/handle/11427/7604/thesis_hum_1986_warren_d.pdf?sequence=1|title=Merchants, Commissioners and wardmasters: 1840–1854|publisher=University of Cape Town|author=Warren, D. |date= 1986}}</ref> In 1844 het Smuts [[Michiel van Breda]] opgevolg as voorsitter van die Munisipale Raad van Kaapstad, wat effektief die rol van Burgemeester was en gedurende sy termyn, in 1847, is Kaapstad 'n stad verklaar in terme van opdrag wat deur die Britse owerheid verleen is. Smuts het in 1848 as voorsitter uitgetree.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> Hy het sy lewe lank in Kaapstad gewoon en is op 1 Augustus 1869 by sy huis, Zorgwyk, in [[Tuine, Kaapstad| Tuine]], Kaapstad oorlede.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Burgemeesters van Kaapstad}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Smuts,Johannes}} [[Kategorie:Geboortes in 1785]] [[Kategorie:Sterftes in 1869]] [[Kategorie:Burgemeesters van Kaapstad]] lvwci7qopp7n88jz94kpem3tfofjyjb 2519752 2519631 2022-08-17T07:35:21Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki '''Johannes Joachim Lodewyk Smuts''' ([[9 Julie]] [[1785]] – [[1 Augustus]] [[1869]]) was 'n [[Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse]] staatsamptenaar, [[sakeman]] en die tweede burgemeester van [[Kaapstad]].<ref name=":0">{{Cite book|last=Heese|first=J. A.|title=South African Genealogies: Vol 11|publisher=Genealogical Institute of South Africa|year=2004|isbn=0-7972-1031-8|location=Stellenbosch|pages=490|oclc=18051341}}</ref> == Biografie == Smuts is in [[Kaapstad]] gebore, die seun van Johannes Smuts en Magdalena Elisabeth Wernich. Hy het as Sekretaris van die Weeskamer in Kaapstad gewerk. Die funksie van die Weeskamer was onder andere om die boedels te administreer van persone wat intestaat in die Kolonie sterf en onder wie se erfgename minderjariges of persone wat in die buiteland woonagtig was; die registrasie van testamente van oorlede persone; die administrasie van minderjariges se eiendom en die byhou van 'n sterfteregister of rekord van persone wat aan die Kaap gesterf het. Na sy tyd by die Weeskamer het hy 'n geruime tyd in die Koloniale Kantoor gewerk en ook die amp van Ontvanger-generaal van Grondinkomste beklee.<ref>{{Cite book|last=Parliament|first=Cape of Good Hope (South Africa)|url=https://books.google.com/books?id=yfxRAQAAMAAJ&q=Johannes+Joachim+Lodewyk+Smuts+legislative+council&pg=PA51|title=Report from the Committee of the Legislative Council on the Judicial Establishment of the Colony of the Cape of Good Hope: Together with the Minutes of Evidence and Appendix|date=1845|publisher=Solomon|language=en}}</ref> Gedurende die 1830's het Smuts as 'n geldskieter gewerk en teen die middel van die 1830's, met die vrystelling van [[Slawerny|slawe]], het hy as die geldskieter vir sy landgenote op die sekuriteit van slawe opgetree. Smuts was ook 'n lid van die slawevergoedingsraad en het saam met Hamilton Ross opgetree, as 'n agent vir die betaling van vergoedingsgeld aan voormalige slawe-eienaars.<ref>{{Cite book|last=Worden|first=Nigel|title=Cape Town : the making of a city : an illustrated social history|publisher=David Philip|others=Van Heyningen, Elizabeth. Bickford-Smith, Vivian.|year=2004|isbn=0-86486-656-9|edition=1st|location=Cape Town|pages=158|oclc=56694127}}</ref> Hy het daarin geslaag om 'n aansienlike eiendomsportefeulje op te bou en het in 1842 22 eiendomme in Kaapstad besit.<ref>{{cite web |url=https://open.uct.ac.za/bitstream/handle/11427/7604/thesis_hum_1986_warren_d.pdf?sequence=1|title=Merchants, Commissioners and wardmasters: 1840–1854|publisher=University of Cape Town|author=Warren, D. |date= 1986}}</ref> In 1844 het Smuts [[Michiel van Breda]] opgevolg as voorsitter van die Munisipale Raad van Kaapstad, wat effektief die rol van Burgemeester was en gedurende sy termyn, in 1847, is Kaapstad 'n stad verklaar in terme van opdrag wat deur die Britse owerheid verleen is. Smuts het in 1848 as voorsitter uitgetree.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> Hy het sy lewe lank in Kaapstad gewoon en is op 1 Augustus 1869 by sy huis, Zorgwyk, in [[Tuine, Kaapstad| Tuine]], Kaapstad oorlede.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Burgemeesters van Kaapstad}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Smuts,Johannes}} {{Gewensde beeld}} [[Kategorie:Geboortes in 1785]] [[Kategorie:Sterftes in 1869]] [[Kategorie:Burgemeesters van Kaapstad]] 7fw8cccrcfh1orzf3t1iyhw4dcdp4gq 2519753 2519752 2022-08-17T07:38:37Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki '''Johannes Joachim Lodewyk Smuts''' ([[9 Julie]] [[1785]] – [[1 Augustus]] [[1869]]) was 'n [[Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse]] staatsamptenaar, [[sakeman]] en die tweede burgemeester van [[Kaapstad]].<ref name=":0">{{Cite book|last=Heese|first=J. A.|title=South African Genealogies: Vol 11|publisher=Genealogical Institute of South Africa|year=2004|isbn=0-7972-1031-8|location=Stellenbosch|pages=490|oclc=18051341}}</ref> == Biografie == Smuts is in [[Kaapstad]] gebore, die seun van Johannes Smuts en Magdalena Elisabeth Wernich. Hy het as Sekretaris van die Weeskamer in Kaapstad gewerk. Die funksie van die Weeskamer was onder andere om die boedels te administreer van persone wat intestaat in die Kolonie sterf en onder wie se erfgename minderjariges of persone wat in die buiteland woonagtig was; die registrasie van testamente van oorlede persone; die administrasie van minderjariges se eiendom en die byhou van 'n sterfteregister of rekord van persone wat aan die Kaap gesterf het. Na sy tyd by die Weeskamer het hy 'n geruime tyd in die Koloniale Kantoor gewerk en ook die amp van Ontvanger-generaal van Grondinkomste beklee.<ref>{{Cite book|last=Parliament|first=Cape of Good Hope (South Africa)|url=https://books.google.com/books?id=yfxRAQAAMAAJ&q=Johannes+Joachim+Lodewyk+Smuts+legislative+council&pg=PA51|title=Report from the Committee of the Legislative Council on the Judicial Establishment of the Colony of the Cape of Good Hope: Together with the Minutes of Evidence and Appendix|date=1845|publisher=Solomon|language=en}}</ref> Gedurende die 1830's het Smuts as 'n geldskieter gewerk en teen die middel van die 1830's, met die vrystelling van [[Slawerny|slawe]], het hy as die geldskieter vir sy landgenote op die sekuriteit van slawe opgetree. Smuts was ook 'n lid van die slawevergoedingsraad en het saam met Hamilton Ross opgetree, as 'n agent vir die betaling van vergoedingsgeld aan voormalige slawe-eienaars.<ref>{{Cite book|last=Worden|first=Nigel|title=Cape Town : the making of a city : an illustrated social history|publisher=David Philip|others=Van Heyningen, Elizabeth. Bickford-Smith, Vivian.|year=2004|isbn=0-86486-656-9|edition=1st|location=Cape Town|pages=158|oclc=56694127}}</ref> Hy het daarin geslaag om 'n aansienlike eiendomsportefeulje op te bou en het in 1842 22 eiendomme in Kaapstad besit.<ref>{{cite web |url=https://open.uct.ac.za/bitstream/handle/11427/7604/thesis_hum_1986_warren_d.pdf?sequence=1|title=Merchants, Commissioners and wardmasters: 1840–1854|publisher=University of Cape Town|author=Warren, D. |date= 1986}}</ref> In 1844 het Smuts [[Michiel van Breda]] opgevolg as voorsitter van die Munisipale Raad van Kaapstad, wat effektief die rol van Burgemeester was en gedurende sy termyn, in 1847, is Kaapstad 'n stad verklaar in terme van opdrag wat deur die Britse owerheid verleen is. Smuts het in 1848 as voorsitter uitgetree.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> Hy het sy lewe lank in Kaapstad gewoon en is op 1 Augustus 1869 by sy huis, Zorgwyk, in [[Tuine, Kaapstad| Tuine]], Kaapstad oorlede.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Burgemeesters van Kaapstad|Mense}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Smuts,Johannes}} {{Gewensde beeld}} [[Kategorie:Geboortes in 1785]] [[Kategorie:Sterftes in 1869]] [[Kategorie:Burgemeesters van Kaapstad]] 4kzrpya2yo27spwxvem6tnr07lrmay6 2519754 2519753 2022-08-17T07:38:51Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki '''Johannes Joachim Lodewyk Smuts''' ([[9 Julie]] [[1785]] – [[1 Augustus]] [[1869]]) was 'n [[Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse]] staatsamptenaar, [[sakeman]] en die tweede burgemeester van [[Kaapstad]].<ref name=":0">{{Cite book|last=Heese|first=J. A.|title=South African Genealogies: Vol 11|publisher=Genealogical Institute of South Africa|year=2004|isbn=0-7972-1031-8|location=Stellenbosch|pages=490|oclc=18051341}}</ref> == Biografie == Smuts is in [[Kaapstad]] gebore, die seun van Johannes Smuts en Magdalena Elisabeth Wernich. Hy het as Sekretaris van die Weeskamer in Kaapstad gewerk. Die funksie van die Weeskamer was onder andere om die boedels te administreer van persone wat intestaat in die Kolonie sterf en onder wie se erfgename minderjariges of persone wat in die buiteland woonagtig was; die registrasie van testamente van oorlede persone; die administrasie van minderjariges se eiendom en die byhou van 'n sterfteregister of rekord van persone wat aan die Kaap gesterf het. Na sy tyd by die Weeskamer het hy 'n geruime tyd in die Koloniale Kantoor gewerk en ook die amp van Ontvanger-generaal van Grondinkomste beklee.<ref>{{Cite book|last=Parliament|first=Cape of Good Hope (South Africa)|url=https://books.google.com/books?id=yfxRAQAAMAAJ&q=Johannes+Joachim+Lodewyk+Smuts+legislative+council&pg=PA51|title=Report from the Committee of the Legislative Council on the Judicial Establishment of the Colony of the Cape of Good Hope: Together with the Minutes of Evidence and Appendix|date=1845|publisher=Solomon|language=en}}</ref> Gedurende die 1830's het Smuts as 'n geldskieter gewerk en teen die middel van die 1830's, met die vrystelling van [[Slawerny|slawe]], het hy as die geldskieter vir sy landgenote op die sekuriteit van slawe opgetree. Smuts was ook 'n lid van die slawevergoedingsraad en het saam met Hamilton Ross opgetree, as 'n agent vir die betaling van vergoedingsgeld aan voormalige slawe-eienaars.<ref>{{Cite book|last=Worden|first=Nigel|title=Cape Town : the making of a city : an illustrated social history|publisher=David Philip|others=Van Heyningen, Elizabeth. Bickford-Smith, Vivian.|year=2004|isbn=0-86486-656-9|edition=1st|location=Cape Town|pages=158|oclc=56694127}}</ref> Hy het daarin geslaag om 'n aansienlike eiendomsportefeulje op te bou en het in 1842 22 eiendomme in Kaapstad besit.<ref>{{cite web |url=https://open.uct.ac.za/bitstream/handle/11427/7604/thesis_hum_1986_warren_d.pdf?sequence=1|title=Merchants, Commissioners and wardmasters: 1840–1854|publisher=University of Cape Town|author=Warren, D. |date= 1986}}</ref> In 1844 het Smuts [[Michiel van Breda]] opgevolg as voorsitter van die Munisipale Raad van Kaapstad, wat effektief die rol van Burgemeester was en gedurende sy termyn, in 1847, is Kaapstad 'n stad verklaar in terme van opdrag wat deur die Britse owerheid verleen is. Smuts het in 1848 as voorsitter uitgetree.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> Hy het sy lewe lank in Kaapstad gewoon en is op 1 Augustus 1869 by sy huis, Zorgwyk, in [[Tuine, Kaapstad| Tuine]], Kaapstad oorlede.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Burgemeesters van Kaapstad}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Smuts,Johannes}} {{Gewensde beeld|Mense}} [[Kategorie:Geboortes in 1785]] [[Kategorie:Sterftes in 1869]] [[Kategorie:Burgemeesters van Kaapstad]] sa8yuvcm37x921j9m7hlbm3jj3tl41n 2519755 2519754 2022-08-17T07:39:39Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki '''Johannes Joachim Lodewyk Smuts''' ([[9 Julie]] [[1785]] – [[1 Augustus]] [[1869]]) was 'n [[Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse]] staatsamptenaar, [[sakeman]] en die tweede burgemeester van [[Kaapstad]].<ref name=":0">{{Cite book|last=Heese|first=J. A.|title=South African Genealogies: Vol 11|publisher=Genealogical Institute of South Africa|year=2004|isbn=0-7972-1031-8|location=Stellenbosch|pages=490|oclc=18051341}}</ref> == Biografie == Smuts is in [[Kaapstad]] gebore, die seun van Johannes Smuts en Magdalena Elisabeth Wernich. Hy het as Sekretaris van die Weeskamer in Kaapstad gewerk. Die funksie van die Weeskamer was onder andere om die boedels te administreer van persone wat intestaat in die Kolonie sterf en onder wie se erfgename minderjariges of persone wat in die buiteland woonagtig was; die registrasie van testamente van oorlede persone; die administrasie van minderjariges se eiendom en die byhou van 'n sterfteregister of rekord van persone wat aan die Kaap gesterf het. Na sy tyd by die Weeskamer het hy 'n geruime tyd in die Koloniale Kantoor gewerk en ook die amp van Ontvanger-generaal van Grondinkomste beklee.<ref>{{Cite book|last=Parliament|first=Cape of Good Hope (South Africa)|url=https://books.google.com/books?id=yfxRAQAAMAAJ&q=Johannes+Joachim+Lodewyk+Smuts+legislative+council&pg=PA51|title=Report from the Committee of the Legislative Council on the Judicial Establishment of the Colony of the Cape of Good Hope: Together with the Minutes of Evidence and Appendix|date=1845|publisher=Solomon|language=en}}</ref> Gedurende die 1830's het Smuts as 'n geldskieter gewerk en teen die middel van die 1830's, met die vrystelling van [[Slawerny|slawe]], het hy as die geldskieter vir sy landgenote op die sekuriteit van slawe opgetree. Smuts was ook 'n lid van die slawevergoedingsraad en het saam met Hamilton Ross opgetree, as 'n agent vir die betaling van vergoedingsgeld aan voormalige slawe-eienaars.<ref>{{Cite book|last=Worden|first=Nigel|title=Cape Town : the making of a city : an illustrated social history|publisher=David Philip|others=Van Heyningen, Elizabeth. Bickford-Smith, Vivian.|year=2004|isbn=0-86486-656-9|edition=1st|location=Cape Town|pages=158|oclc=56694127}}</ref> Hy het daarin geslaag om 'n aansienlike eiendomsportefeulje op te bou en het in 1842 22 eiendomme in Kaapstad besit.<ref>{{cite web |url=https://open.uct.ac.za/bitstream/handle/11427/7604/thesis_hum_1986_warren_d.pdf?sequence=1|title=Merchants, Commissioners and wardmasters: 1840–1854|publisher=University of Cape Town|author=Warren, D. |date= 1986}}</ref> In 1844 het Smuts [[Michiel van Breda]] opgevolg as voorsitter van die Munisipale Raad van Kaapstad, wat effektief die rol van Burgemeester was en gedurende sy termyn, in 1847, is Kaapstad 'n stad verklaar in terme van opdrag wat deur die Britse owerheid verleen is. Smuts het in 1848 as voorsitter uitgetree.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> Hy het sy lewe lank in Kaapstad gewoon en is op 1 Augustus 1869 by sy huis, Zorgwyk, in [[Tuine, Kaapstad| Tuine]], Kaapstad oorlede.<ref>{{Cite book|last=Bloomberg|first=David|title=The chain gang : mayors who served in Cape Town's City Hall|publisher=Ampersand Press|year=2011|isbn=978-1-919760-78-0|location=Newlands, South Africa|pages=2|oclc=712769486}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Burgemeesters van Kaapstad}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Smuts,Johannes}} [[Kategorie:Geboortes in 1785]] [[Kategorie:Sterftes in 1869]] [[Kategorie:Burgemeesters van Kaapstad]] jgdsnnn4riuxp0t4a0wuf6n0ooyy0lz 0 392973 2519620 2022-08-16T15:28:32Z Sobaka 328 Stuur aan na [[Johannes Smuts]] wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Johannes Smuts]] pxm1fi11hckuj7slqe123lqdyi8f5rs 1 392974 2519622 2022-08-16T15:32:05Z Sobaka 328 Nuwe bladsy geskep met '{{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}}' wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} 2v27w7bebgol2ym1cn6ibpmrzbxwbzv 2 392975 2519625 2022-08-16T15:44:08Z Flaminglow 152911 Nuwe bladsy geskep met 'Dagsê my naam is Louw. {{Babel|af|de-4|en-4|nl-2}}' wikitext text/x-wiki Dagsê my naam is Louw. {{Babel|af|de-4|en-4|nl-2}} rk3npa46skzdyj0mb7nnoqcbbfxg4m6 3 392976 2519633 2022-08-16T16:13:08Z Aliwal2012 39067 Heet welkom! wikitext text/x-wiki {{Welkom}} Baie welkom! --[[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] 16:13, 16 Augustus 2022 (UTC) p8k5g7vbjs7kt6k62jd7ingyr5ebpyw 0 392977 2519641 2022-08-16T17:15:28Z Aliwal2012 39067 Geskep deur die bladsy "[[:en:Special:Redirect/revision/1103193606|Air Cairo]]" te vertaal wikitext text/x-wiki '''Air Cairo''' is 'n lae-tarief [[lugredery]] gebaseer in [[Kaïro]], [[Egipte]].<ref>"."</ref> Die lugredery word deels deur [[EgyptAir|Egyptair]] besit. Air Cairo bedryf geskeduleerde vlugte na die [[Midde-Ooste]] en [[Europa]] en bedryf ook huurvlugte na Egipte vanaf Europa namens toeroperateurs. Sy basis is [[Kaïro Internasionale Lughawe]], [[Sharm El Sheikh Internasionale Lughawe]] en Hurghada Internasionale Lughawe met die maatskappy se hoofkantoor in die Sheraton Heliopolis-sone.<ref name="FI2">{{cite news|title=Directory: World Airlines|work=[[Flight International]]|pages=53–54|date=2007-03-27}}</ref> [[Lêer:Airbus_A320_Air_Cairo_SU-BPW_PRG_April_2008.jpg|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Airbus_A320_Air_Cairo_SU-BPW_PRG_April_2008.jpg/220px-Airbus_A320_Air_Cairo_SU-BPW_PRG_April_2008.jpg|duimnael| 'n Air Cairo [[Airbus A320|Airbus A320-200]] in die vorige kleurskema]] Die lugredery is in 2003 gestig. Dit word besit deur [[EgyptAir|Egyptair]] (60%), die Nasionale Bank van Egipte (20%) en Bank Misr (20%). === Kodedeelooreenkomste === Air Cairo het slegs 'n kodedeelooreenkoms met [[EgyptAir|Egyptair]]. [[Lêer:SU-BPV_Airbus_A320_Air_Cairo_LGW_18.4.21.jpg|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/SU-BPV_Airbus_A320_Air_Cairo_LGW_18.4.21.jpg/220px-SU-BPV_Airbus_A320_Air_Cairo_LGW_18.4.21.jpg|duimnael| Air Cairo [[Airbus A320|Airbus A320-200]]]] == Verwysings == [[Kategorie:Lugrederye]] [[Kategorie:Pages with unreviewed translations]] ng9ecw3h356l8b6dc7s5tcj04kd8yau 2519643 2519641 2022-08-16T17:24:07Z Aliwal2012 39067 +inligtingskassie, met foto wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Lugredery |airline = Air Cairo |logo = Air Cairo logo.svg |logo_size = 200 |fleet_size = 13 |destinations = 51 |IATA = SM |ICAO = MSC |callsign = AIR CAIRO |parent = [[EgyptAir]]<br/>Nasionale Bank van Egipte<br/>Bank Misr |company_slogan = |founded = {{Start date and age|2003}} |headquarters = [[Kaïro]], [[Egipte]] |key_people = Hussein Sherif (HUB) |hubs = |secondary_hubs = |focus_cities = | bases = <div> * [[Kaïro Internasionale Lughawe]] * [[Hurghada Internasionale Lughawe]] * [[Sharm El Sheikh Internasionale Lughawe]]</div> |frequent_flyer = |lounge = |alliance = |num_employees = 500<ref>{{cite web|title=Airlines based in Egypt: Air Cairo|url=http://www.airlineupdate.com/content_public/airlines/airlines-egypt/aircairo.htm|website=airlineupdate|access-date=12 June 2016}}{{Dead link|date=October 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |website = {{URL|http:www.aircairo.com}} }} '''Air Cairo''' is 'n lae-tarief [[lugredery]] gebaseer in [[Kaïro]], [[Egipte]].<ref>"[http://www.aircairo.com]." Air Cairo. Besoek op 2 Mei 2010.</ref> Die lugredery word deels deur [[EgyptAir]] besit. Air Cairo bedryf geskeduleerde vlugte na die [[Midde-Ooste]] en [[Europa]] en bedryf ook huurvlugte na Egipte vanaf Europa namens toeroperateurs. Sy basis is [[Kaïro Internasionale Lughawe]], [[Sharm El Sheikh Internasionale Lughawe]] en Hurghada Internasionale Lughawe met die maatskappy se hoofkantoor in die Sheraton Heliopolis-sone.<ref name="FI2">{{cite news|title=Directory: World Airlines|work=Flight International|pages=53–54|date=2007-03-27}}</ref> [[Lêer:Airbus_A320_Air_Cairo_SU-BPW_PRG_April_2008.jpg|duimnael|'n Air Cairo [[Airbus A320|Airbus A320-200]] in die vorige kleurskema]] Die lugredery is in 2003 gestig. Dit word besit deur [[EgyptAir]] (60%), die Nasionale Bank van Egipte (20%) en Bank Misr (20%). === Kodedeelooreenkomste === Air Cairo het slegs 'n kodedeelooreenkoms met [[EgyptAir]]. [[Lêer:SU-BPV_Airbus_A320_Air_Cairo_LGW_18.4.21.jpg|duimnael|'N Air Cairo [[Airbus A320|Airbus A320-200]]]] == Verwysings == {{Verwysings}} [[Kategorie:Lugrederye]] [[Kategorie:Egipte]] 24efa9dm9vkggziunt39jrc6vewzdq7 2519644 2519643 2022-08-16T17:28:14Z Aliwal2012 39067 opruim na vertaling wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Lugredery |airline = Air Cairo |logo = Air Cairo logo.svg |logo_size = 200 |fleet_size = 13 |destinations = 51 |IATA = SM |ICAO = MSC |callsign = AIR CAIRO |parent = [[EgyptAir]]<br/>Nasionale Bank van Egipte<br/>Bank Misr |company_slogan = |founded = {{Start date and age|2003}} |headquarters = [[Kaïro]], [[Egipte]] |key_people = Hussein Sherif (HUB) |hubs = |secondary_hubs = |focus_cities = | bases = <div> * [[Kaïro Internasionale Lughawe]] * Hurghada Lughawe * [[Sharm El Sheikh Internasionale Lughawe|Sharm El Sheikh Lughawe]]</div> |frequent_flyer = |lounge = |alliance = |num_employees = 500<ref>{{cite web|title=Airlines based in Egypt: Air Cairo|url=http://www.airlineupdate.com/content_public/airlines/airlines-egypt/aircairo.htm|website=airlineupdate|access-date=12 June 2016}}{{Dead link|date=October 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |website = {{URL|http:www.aircairo.com}} }} '''Air Cairo''' is 'n lae-tarief [[lugredery]] gebaseer in [[Kaïro]], [[Egipte]].<ref>[http://www.aircairo.com Air Cairo]. Besoek op 2 Mei 2010.</ref> Die lugredery word deels deur [[EgyptAir]] besit. Air Cairo bedryf geskeduleerde vlugte na die [[Midde-Ooste]] en [[Europa]] en bedryf ook huurvlugte na Egipte vanaf Europa namens toeroperateurs. Sy basis is [[Kaïro Internasionale Lughawe]], [[Sharm El Sheikh Internasionale Lughawe]] en Hurghada Internasionale Lughawe met die maatskappy se hoofkantoor in die Sheraton Heliopolis-sone.<ref name="FI2">{{cite news|title=Directory: World Airlines|work=Flight International|pages=53–54|date=2007-03-27}}</ref> [[Lêer:Airbus_A320_Air_Cairo_SU-BPW_PRG_April_2008.jpg|duimnael|'n Air Cairo [[Airbus A320|Airbus A320-200]] in die vorige kleurskema]] Die lugredery is in 2003 gestig. Dit word besit deur [[EgyptAir]] (60%), die Nasionale Bank van Egipte (20%) en Bank Misr (20%). == Kodedeelooreenkomste == Air Cairo het slegs 'n kodedeelooreenkoms met [[EgyptAir]]. [[Lêer:SU-BPV_Airbus_A320_Air_Cairo_LGW_18.4.21.jpg|duimnael|'N Air Cairo [[Airbus A320|Airbus A320-200]]]] == Verwysings == {{Verwysings}} [[Kategorie:Lugrederye]] [[Kategorie:Egipte]] sij4h7rf0mzsankwblxd1l57xv9usr2 2519645 2519644 2022-08-16T17:30:04Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Lugredery |airline = Air Cairo |logo = Air Cairo logo.svg |logo_size = 200 |fleet_size = 13 |destinations = 51 |IATA = SM |ICAO = MSC |callsign = AIR CAIRO |parent = [[EgyptAir]]<br/>Nasionale Bank van Egipte<br/>Bank Misr |company_slogan = |founded = {{Start date and age|2003}} |headquarters = [[Kaïro]], [[Egipte]] |key_people = Hussein Sherif (HUB) |hubs = |secondary_hubs = |focus_cities = | bases = <div> * [[Kaïro Internasionale Lughawe]] * Hurghada Lughawe * [[Sharm El Sheikh Internasionale Lughawe|Sharm El Sheikh Lughawe]]</div> |frequent_flyer = |lounge = |alliance = |num_employees = 500<ref>{{cite web|title=Airlines based in Egypt: Air Cairo|url=http://www.airlineupdate.com/content_public/airlines/airlines-egypt/aircairo.htm|website=airlineupdate|access-date=12 June 2016}}{{Dead link|date=October 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |website = {{URL|http:www.aircairo.com}} }} '''Air Cairo''' is 'n [[laekosteredery]] gebaseer in [[Kaïro]], [[Egipte]].<ref>[http://www.aircairo.com Air Cairo]. Besoek op 2 Mei 2010.</ref> Die lugredery word deels deur [[EgyptAir]] besit. Air Cairo bedryf geskeduleerde vlugte na die [[Midde-Ooste]] en [[Europa]] en bedryf ook huurvlugte na Egipte vanaf Europa namens toeroperateurs. Sy basis is [[Kaïro Internasionale Lughawe]], [[Sharm El Sheikh Internasionale Lughawe]] en Hurghada Internasionale Lughawe met die maatskappy se hoofkantoor in die Sheraton Heliopolis-sone.<ref name="FI2">{{cite news|title=Directory: World Airlines|work=Flight International|pages=53–54|date=2007-03-27}}</ref> [[Lêer:Airbus_A320_Air_Cairo_SU-BPW_PRG_April_2008.jpg|duimnael|'n Air Cairo [[Airbus A320|Airbus A320-200]] in die vorige kleurskema]] Die lugredery is in 2003 gestig en word deur [[EgyptAir]] (60%), die Nasionale Bank van Egipte (20%) en Bank Misr (20%) besit. == Kodedeelooreenkomste == Air Cairo het slegs 'n kodedeelooreenkoms met [[EgyptAir]]. [[Lêer:SU-BPV_Airbus_A320_Air_Cairo_LGW_18.4.21.jpg|duimnael|'N Air Cairo [[Airbus A320|Airbus A320-200]]]] == Verwysings == {{Verwysings}} [[Kategorie:Lugrederye]] [[Kategorie:Egipte]] izjr2fldl7a0cjf8b19qpfmwtjowjh0 3 392978 2519648 2022-08-16T17:39:26Z Oesjaar 7467 /* Welkom! */ nuwe afdeling wikitext text/x-wiki == Welkom! == {{welkom}} Welkom hier by ons! Groete! [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 17:39, 16 Augustus 2022 (UTC) iodis12gxswd5rvko0qwu7ex886e6v4 2 392979 2519649 2022-08-16T17:39:51Z Oesjaar 7467 Vertel ons van jouself! wikitext text/x-wiki Vertel ons meer van jouself! p35mts91ctbgz1h8pbqyl1p5k28p7th 2 392980 2519650 2022-08-16T17:40:52Z Oesjaar 7467 Vertel ons van jouself! wikitext text/x-wiki Vertel ons van jouself! 84qbmu2rixijgnyzciy3g2t62t9c60m 3 392981 2519651 2022-08-16T17:41:21Z Oesjaar 7467 /* Welkom! */ nuwe afdeling wikitext text/x-wiki == Welkom! == {{welkom}} Welkom hier by ons! Groete! [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 17:41, 16 Augustus 2022 (UTC) 48vm6d657rzmb52duollapdnvlo82lx 0 392982 2519652 2022-08-16T17:46:04Z Aliwal2012 39067 Geskep deur die bladsy "[[:en:Special:Redirect/revision/1102810842|Austrian Airlines]]" te vertaal wikitext text/x-wiki '''Austrian Airlines AG''', dikwels verkort tot '''Austrian''', is die vlagredery van [[Oostenryk]] en 'n filiaal van die [[Lufthansa|Lufthansa-groep]].<ref>{{Cite web|url=http://www.lufthansagroup.com/en/company.html|title=Company|publisher=Lufthansa Group|access-date=4 July 2015}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.austrianairlines.co.at/eng/extras/contact/IFrameLocalOffice.htm|title=Offices in Austria|publisher=Austrian Airlines|archive-url=https://web.archive.org/web/20101009093739/http://www.austrianairlines.co.at/eng/extras/contact/IFrameLocalOffice.htm|archive-date=9 October 2010|access-date=26 May 2009}}</ref> Die [[lugredery]] se hoofkwartier is op die terrein van [[Lughawe Wene-Schwechat|Wene Internasionale Lughawe]] in Schwechat <ref>{{Cite web|url=http://www.map2web.cc/map4/index.php?fpnr=99&fdimx=3&fdimy=2|title=Information about the city plan|publisher=City of Schwechat|archive-url=https://web.archive.org/web/20061212154839/http://www.map2web.cc/map4/index.php?fpnr=99&fdimx=3&fdimy=2|archive-date=12 December 2006|access-date=5 September 2009}}</ref> waar dit ook sy [[Spil (lughawe)|spilpunt]] onderhou. Vanaf Julie 2016 het die lugredery na ses binnelandse en meer as 120 internasionale gereelde en seisoenale bestemmings in 55 lande gevlieg.<ref>{{Cite web|url=http://www.austrian.com/Info/AustrianIn/Destinations.aspx?cc=UK|title=Destinations|publisher=Austrian Airlines|access-date=20 July 2016}}</ref> Dit is 'n lid van die [[Star Alliance]]. Die lugredery is in 1957 gestig deur die samesmelting van Air Austria en Austrian Airways, maar sy geskiedenis gaan terug na 1923 met die stigting van Austrian Airways. Deur 'n groot deel van die maatskappy se bestaan was dit 'n entiteit in staatsbesit. Op 31 Maart 1958 het die lugredery sy eerste geskeduleerde diens uitgevoer deur 'n gehuurde [[Vickers Viscount]] van Wene na [[Zürich]] en [[Londen]] te vlieg; hy het daarna sy eie Viscount-vloot aangekoop. Op 18 Februarie 1963 het Austrian sy eerste straalaangedrewe vliegtuig, die Sud Aviation Caravelle, bestel. Dit het daarna verskeie modelle en afgeleides van die Douglas DC-9- stralervliegtuig bekendgestel; teen die einde van 1971 was Austrian 'n straleroperateur. Gedurende die 1980's het dit die McDonnell Douglas MD-80 aan sy vloot bekendgestel. Verskeie vliegtuie wat deur [[Airbus]], [[Boeing]], Fokker en ander vervaardigers vervaardig is, is oor die 1980's en 1990's bygevoeg. Deur die 1990's het die lugdiens nuwe strategiese alliansies gesoek, asook om sy teenwoordigheid in die langafstandmark uit te brei en het nuwe dienste aan [[Volksrepubliek China|China]] en [[Suid-Afrika]] bekendgestel. In 2000 het Austrian 'n lid van [[Star Alliance]] geword. Gedurende die 2000's het Austrian etlike jare lank verliese gely; teen 2008 is die lugredery se destydse eienaar, die Oostenrykse regering, aangeraai om Austrian te privatiseer deur sy verkoop aan 'n buitelandse maatskappy. Gedurende 2009 het die [[Lufthansa|Lufthansa-groep]] Austrian gekoop nadat hulle goedkeuring van die Europese Kommissie ontvang het na 'n ondersoek na die tenderproses. == Verwysings == [[Kategorie:Lugrederye]] [[Kategorie:Pages with unreviewed translations]] c4npo15gyxxfaqb9ht4v0ad8c3m4o3w 2519656 2519652 2022-08-16T18:00:02Z Aliwal2012 39067 +foto's wikitext text/x-wiki [[Lêer:McDonnell Douglas DC-9-51, Austrian Airlines AN1938922.jpg|duimnael|links|'n Austrian Airlines Douglas DC-9 in 1982.]] [[Lêer:OE-LAH A340-212 Austrian Airlines KIX 14JUL01 (7063886843).jpg|duimnael|links|'n Austrian [[Airbus A340]]-200 in 2001 by [[Kansai Internasionale Lughawe]].]] [[Lêer:Vickers Viscount 837 OE-LAG AUA LHR 23.06.62 edited-3.jpg|duimnael|regs|'n Austrian Airlines Vickers Viscount 837 by [[Londen-Heathrow Lughawe|Londen-Heathrow]] in 1962.]] [[Lêer:Sud SE-210 OE-LCA Austrian VIE 09.07.72.jpg|duimnael|regs|'n Austrian Airlines Sud Caravelle in 1972.]] '''Austrian Airlines AG''' ([[IATA]]: '''OS''', [[ICAO]]: '''AUA'''), dikwels verkort tot '''Austrian''', is die vlagredery van [[Oostenryk]] en 'n filiaal van die [[Lufthansa|Lufthansa-groep]].<ref>{{Cite web|url=http://www.lufthansagroup.com/en/company.html|title=Company|publisher=Lufthansa Group|access-date=4 July 2015}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.austrianairlines.co.at/eng/extras/contact/IFrameLocalOffice.htm|title=Offices in Austria|publisher=Austrian Airlines|archive-url=https://web.archive.org/web/20101009093739/http://www.austrianairlines.co.at/eng/extras/contact/IFrameLocalOffice.htm|archive-date=9 October 2010|access-date=26 May 2009}}</ref> Die [[lugredery]] se hoofkwartier is op die terrein van [[Lughawe Wene-Schwechat|Wene Internasionale Lughawe]] in Schwechat <ref>{{Cite web|url=http://www.map2web.cc/map4/index.php?fpnr=99&fdimx=3&fdimy=2|title=Information about the city plan|publisher=City of Schwechat|archive-url=https://web.archive.org/web/20061212154839/http://www.map2web.cc/map4/index.php?fpnr=99&fdimx=3&fdimy=2|archive-date=12 December 2006|access-date=5 September 2009}}</ref> waar dit ook sy [[Spil (lughawe)|spilpunt]] onderhou. Vanaf Julie 2016 het die lugredery na ses binnelandse en meer as 120 internasionale gereelde en seisoenale bestemmings in 55 lande gevlieg.<ref>{{Cite web|url=http://www.austrian.com/Info/AustrianIn/Destinations.aspx?cc=UK|title=Destinations|publisher=Austrian Airlines|access-date=20 July 2016}}</ref> Dit is 'n lid van die [[Star Alliance]]. Die lugredery is in 1957 gestig deur die samesmelting van Air Austria en Austrian Airways, maar sy geskiedenis gaan terug na 1923 met die stigting van Austrian Airways. Deur 'n groot deel van die maatskappy se bestaan was dit 'n entiteit in staatsbesit. Op 31 Maart 1958 het die lugredery sy eerste geskeduleerde diens uitgevoer deur 'n gehuurde [[Vickers Viscount]] van Wene na [[Zürich]] en [[Londen]] te vlieg; hy het daarna sy eie Viscount-vloot aangekoop. Op 18 Februarie 1963 het Austrian sy eerste straalaangedrewe vliegtuig, die Sud Aviation Caravelle, bestel. Dit het daarna verskeie modelle en afgeleides van die Douglas DC-9- stralervliegtuig bekendgestel; teen die einde van 1971 was Austrian 'n straleroperateur. Gedurende die 1980's het dit die McDonnell Douglas MD-80 aan sy vloot bekendgestel. Verskeie vliegtuie wat deur [[Airbus]], [[Boeing]], Fokker en ander vervaardigers vervaardig is, is oor die 1980's en 1990's bygevoeg. Deur die 1990's het die lugdiens nuwe strategiese alliansies gesoek, asook om sy teenwoordigheid in die langafstandmark uit te brei en het nuwe dienste aan [[Volksrepubliek China|China]] en [[Suid-Afrika]] bekendgestel. In 2000 het Austrian 'n lid van [[Star Alliance]] geword. Gedurende die 2000's het Austrian etlike jare lank verliese gely; teen 2008 is die lugredery se destydse eienaar, die Oostenrykse regering, aangeraai om Austrian te privatiseer deur sy verkoop aan 'n buitelandse maatskappy. Gedurende 2009 het die [[Lufthansa|Lufthansa-groep]] Austrian gekoop nadat hulle goedkeuring van die Europese Kommissie ontvang het na 'n ondersoek na die tenderproses. == Verwysings == {{Verwysings}} [[Kategorie:Lugrederye]] [[Kategorie:Oostenryk]] oyapwnx22ahbm4bgfjpqlftinp9aprc 2519793 2519656 2022-08-17T10:31:14Z Rooiratel 90342 wikitext text/x-wiki [[Lêer:McDonnell Douglas DC-9-51, Austrian Airlines AN1938922.jpg|duimnael|links|'n Austrian Airlines Douglas DC-9 in 1982.]] [[Lêer:OE-LAH A340-212 Austrian Airlines KIX 14JUL01 (7063886843).jpg|duimnael|links|'n Austrian [[Airbus A340]]-200 in 2001 by [[Kansai Internasionale Lughawe]].]] [[Lêer:Vickers Viscount 837 OE-LAG AUA LHR 23.06.62 edited-3.jpg|duimnael|regs|'n Austrian Airlines Vickers Viscount 837 by [[Londen-Heathrow Lughawe|Londen-Heathrow]] in 1962.]] [[Lêer:Sud SE-210 OE-LCA Austrian VIE 09.07.72.jpg|duimnael|regs|'n Austrian Airlines Sud Caravelle in 1972.]] '''Austrian Airlines AG''' ([[IATA]]: '''OS''', [[ICAO]]: '''AUA'''), dikwels verkort tot '''Austrian''', is die vlagredery van [[Oostenryk]] en 'n filiaal van die [[Lufthansa|Lufthansa-groep]].<ref>{{Cite web|url=http://www.lufthansagroup.com/en/company.html|title=Company|publisher=Lufthansa Group|access-date=4 July 2015}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.austrianairlines.co.at/eng/extras/contact/IFrameLocalOffice.htm|title=Offices in Austria|publisher=Austrian Airlines|archive-url=https://web.archive.org/web/20101009093739/http://www.austrianairlines.co.at/eng/extras/contact/IFrameLocalOffice.htm|archive-date=9 October 2010|access-date=26 May 2009}}</ref> Die [[lugredery]] se hoofkwartier is op die terrein van [[Lughawe Wene-Schwechat|Wene Internasionale Lughawe]] in Schwechat <ref>{{Cite web|url=http://www.map2web.cc/map4/index.php?fpnr=99&fdimx=3&fdimy=2|title=Information about the city plan|publisher=City of Schwechat|archive-url=https://web.archive.org/web/20061212154839/http://www.map2web.cc/map4/index.php?fpnr=99&fdimx=3&fdimy=2|archive-date=12 December 2006|access-date=5 September 2009}}</ref> waar dit ook sy [[Spil (lughawe)|spilpunt]] onderhou. Vanaf Julie 2016 het die lugredery na ses binnelandse en meer as 120 internasionale gereelde en seisoenale bestemmings in 55 lande gevlieg.<ref>{{Cite web|url=http://www.austrian.com/Info/AustrianIn/Destinations.aspx?cc=UK|title=Destinations|publisher=Austrian Airlines|access-date=20 July 2016}}</ref> Dit is 'n lid van die [[Star Alliance]]. Die lugredery is in 1957 gestig deur die samesmelting van Air Austria en Austrian Airways, maar sy geskiedenis gaan terug na 1923 met die stigting van Austrian Airways. Deur 'n groot deel van die maatskappy se bestaan was dit 'n entiteit in staatsbesit. Op 31 Maart 1958 het die lugredery sy eerste geskeduleerde diens uitgevoer deur 'n gehuurde [[Vickers Viscount]] van Wene na [[Zürich]] en [[Londen]] te vlieg; hy het daarna sy eie Viscount-vloot aangekoop. Op 18 Februarie 1963 het Austrian sy eerste straalaangedrewe vliegtuig, die Sud Aviation Caravelle, bestel. Dit het daarna verskeie modelle en afgeleides van die Douglas DC-9- stralervliegtuig bekendgestel; teen die einde van 1971 was Austrian 'n straleroperateur. Gedurende die 1980's het dit die McDonnell Douglas MD-80 aan sy vloot bekendgestel. Verskeie vliegtuie wat deur [[Airbus]], [[Boeing]], Fokker en ander vervaardigers vervaardig is, is oor die 1980's en 1990's bygevoeg. Deur die 1990's het die lugdiens nuwe strategiese alliansies gesoek, asook om sy teenwoordigheid in die langafstandmark uit te brei en het nuwe dienste aan [[Volksrepubliek China|China]] en [[Suid-Afrika]] bekendgestel. In 2000 het Austrian 'n lid van [[Star Alliance]] geword. Gedurende die 2000's het Austrian etlike jare lank verliese gely; teen 2008 is die lugredery se destydse eienaar, die Oostenrykse regering, aangeraai om Austrian te privatiseer deur sy verkoop aan 'n buitelandse maatskappy. Gedurende 2009 het die [[Lufthansa|Lufthansa-groep]] Austrian gekoop nadat hulle goedkeuring van die Europese Kommissie ontvang het na 'n ondersoek na die tenderproses. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Lugrederye]] [[Kategorie:Oostenryk]] 73lnsdwpf0em9z72ztxtb44yw3f1pdd 0 392983 2519655 2022-08-16T17:53:56Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia dejagerae | authority = [[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1928 | synonyms =* ''Mesembryanthemum dejagerae'' <small>(L.Bolus) N.E.Br.</small> }} '''''Ruschia dejagerae''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en kom in die [[Noord-Kaap]] en die [[Wes-Kaap]] voor. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-80 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364268-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 85p0475h9euhfeqpf6owmfa25qp2f4w 0 392984 2519657 2022-08-16T18:05:44Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia decurvans | authority = [[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1930 | synonyms = }} '''''Ruschia decurvans''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en kom in die [[Wes-Kaap]] voor. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-78 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364267-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] tfpwumc69k9pdwy5r59gq05fbbyuqco 0 392985 2519662 2022-08-16T18:20:23Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia dielsiana | authority = (A.Berger) H.Jacobsen ex H.E.K.Hartmann 1998 | synonyms = * ''Mesembryanthemum dielsianum'' <small>A.Berger</small> }} '''''Ruschia dielsiana''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en kom in die [[Wes-Kaap]] voor. == Bron == * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1004585-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] jmbbx3oac2lsn7dl5exbvqtbefaheka 0 392986 2519664 2022-08-16T18:27:28Z Aliwal2012 39067 Geskep deur die bladsy "[[:en:Special:Redirect/revision/1102810786|Brussels Airlines]]" te vertaal wikitext text/x-wiki '''Brussels Airlines''' is die vlagdraer en grootste [[lugredery]] van [[België]], gebaseer en met sy hoofkwartier op die [[Brussel lughawe|Brusselse Lughawe]]. Dit opereer na meer as 100 bestemmings in [[Europa]], [[Noord-Amerika]] en [[Afrika]] en bied ook huurdienste, instandhouding en bemanningsopleiding. Dit is 'n lid van die [[Star Alliance]] sowel as die Internasionale Lugvervoervereniging. Die lugredery se [[IATA-kode]] ''SN'' is by sy voorgangers, Sabena en SN Brussels Airlines, geërf. Brussels Airlines is deel van die [[Lufthansa|Lufthansa-groep]]. Die maatskappy se slagspreuk is ''"Jy is in goeie geselskap".''<ref>{{Cite web|url=https://www.aviation24.be/airlines/lufthansa-group/brussels-airlines/brussels-airlines-confirms-its-position-in-the-market-with-a-new-brand-identity/|title=Brussels Airlines confirms its position in the market with a new brand identity|last=André Orban|date=2021-11-18|website=Aviation24.be|language=en-GB|access-date=2021-11-18}}</ref> [[Lêer:Brussels_airlines_rj85_oo-djz_arp.jpg|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Brussels_airlines_rj85_oo-djz_arp.jpg/220px-Brussels_airlines_rj85_oo-djz_arp.jpg|duimnael| 'n Voormalige Brussels Airlines Avro RJ85 geverf in 'n tussentydse kleur na die samesmelting]] Brussels Airlines is geskep ná die samesmelting van SN Brussels Airlines (SNBA) en Virgin Express, eersgenoemde wat daarna geskep is ná die bankrotskap van België se vorige nasionale lugdiens Sabena. Op 12 April 2005 het SN Airholding, die maatskappy agter SNBA, 'n ooreenkoms met [[Richard Branson]] onderteken, wat dit beheer oor Virgin Express gee. Op 31 Maart 2006 het SNBA en Virgin Express hul samesmelting in 'n enkele maatskappy aangekondig. Op 7 November 2006 is die nuwe naam, Brussels Airlines, op 'n perskonferensie by die Brusselse Lughawe aangekondig. Brussels Airlines het op 25 Maart 2007 bedrywighede begin. === Ontwikkeling sedert 2010 === [[Lêer:Airbus_A330-301,_Brussels_Airlines_AN1563130.jpg|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Airbus_A330-301%2C_Brussels_Airlines_AN1563130.jpg/220px-Airbus_A330-301%2C_Brussels_Airlines_AN1563130.jpg|duimnael| 'n Brussels Airlines [[Airbus A330|Airbus A330-300]] in 'n tussentydse kleur]] Op 5 Julie 2010 is 'n vyfde [[Airbus A330|Airbus A330-300]] in gebruik geneem. Brussels Airlines het sy frekwensie na [[Abidjan]] verhoog (tot 6 weekliks) en het [[Accra]], [[Cotonou]], [[Ouagadougou]] en [[Lomé]] as nuwe bestemmings bygevoeg. Op 11 Augustus 2010 het Brussels Airlines en toeroperateur Club Med 'n nuwe samewerking aangekondig. Vanaf April 2011 het Brussels Airlines 80% van alle Club Med-passasiers uit [[Brusselse Hoofstedelike Gewes|Brussel]] vervoer, sowel op bestaande gewone Brussels Airlines-roetes as op nuwe huurroetes wat deur Brussels Airlines bedryf word. Brussels Airlines het ook aangekondig dat hy twee [[Airbus A320]] -vliegtuie vanaf Januarie 2011 gaan huur.<ref>{{In taal|nl}} [http://www.tijd.be/nieuws/ondernemingen_toerisme/Club_Med_in_zee_met_Brussels_Airlines.8948744-3077.art De Tijd: Club Med in zee met Brussels Airlines] {{Webarchive|date=17 June 2016}}. </ref> Op 1 Junie 2012<ref>{{Cite web|url=http://www.brusselsairport.be/en/blog_bru/june2012/25490/|title=Brussels Airport Website: Brussels Airlines: inaugural flight to New York|date=1 June 2012|publisher=Brusselsairport.be|archive-url=https://web.archive.org/web/20140515074109/http://www.brusselsairport.be/en/blog_bru/june2012/25490/|archive-date=15 May 2014}}</ref> het Brussels Airlines die roete na [[John F. Kennedy Internasionale Lughawe|New York JFK]] ingewy, wat daagliks bedryf word met 'n [[Airbus A330|Airbus A330-300]] wat met die nuwe binneruim toegerus is. Dit is die eerste Belgiese lugredery in 10 jaar wat na New York vlieg, ná die ineenstorting van Sabena en Delsey Airlines. Sedert 18 Junie 2013 vlieg hulle ook 5 keer per week na [[Dulles Internasionale Lughawe|Washington Dulles]].<ref>{{Cite web|url=http://www.brusselsairlines.com/en_be/look-for/destinations/united_states/washington.aspx|title=Flight tickets to Washington. Book your flight with Brussels Airlines|publisher=Brusselsairlines.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20130426051348/http://www.brusselsairlines.com/en_be/look-for/destinations/united_states/washington.aspx|archive-date=26 April 2013|access-date=14 May 2014}}</ref> Sedert April 2016 is Toronto Pearson by die Noord-Amerikaanse netwerk gevoeg.<ref>{{Cite web|url=http://www.brusselsairlines.com/en_be/corporate/press-room/detail.aspx?PRID=tcm:290-36453-16|title=Brussels Airlines invests in intercontinental growth|publisher=Brusselsairlines.com|access-date=14 February 2016}}</ref> Daar is aangekondig dat vanaf Maart 2017 'n nuwe diens na [[Mumbai]] sal begin met 5 vlugte per week wat deur 'n nuwe [[Airbus A330|Airbus A330-200]] bedryf word wat vroeg in 2017 aangekom het. Op 30 Januarie 2014 het Brussels Airlines 9 seisoenale bestemmings bygevoeg en na 'n paar jaar van afwesigheid teruggekeer na die Poolse mark. Dit het ook die permanente aflegging van sy Avro RJ100-vloot teen 2016 bevestig.<ref name="avros">{{Cite web|url=http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/economie/1.1853454|title=Meer vliegtuigen en bestemmingen Brussels Airlines|date=29 January 2014|website=deredactie.be}}</ref> In April 2015 is Brussels Airlines deur die [[Withuis]] geprys vir die voortsetting van sy normale vliegoperasie na Wes-Afrikalande tydens die Ebola-uitbreking, sodat noodsaaklike hulp gelewer kon word.<ref>{{Cite web|url=http://www.flanderstoday.eu/politics/white-house-praises-brussels-airlines-flying-ebola-hit-countries|title=White House praises Brussels Airlines for flying to Ebola-hit countries {{!}} Flanders Today|website=flanderstoday.eu|access-date=2020-02-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2015/04/18/brussels_airlinespraisedbywashington-1-2308355/|title=Brussels Airlines praised by Washington|last=News|first=Flanders|date=2015-04-18|website=vrtnws.be|language=en|access-date=2020-02-04}}</ref> Alle ander lugrederye, behalwe Royal Air Maroc, het hul vlugte na [[Sierra Leone]], [[Liberië]] en [[Guinee]] opgeskort.<ref>{{Cite magazine|url=https://time.com/3490961/brussels-airlines-ebola/|title=Why One Airline Flies To West Africa Despite Ebola|magazine=Time|language=en|access-date=2020-02-04}}</ref> In Maart 2017 het Thomas Cook sy voorneme aangekondig om sy Belgiese vlugbedrywighede te verkoop. Brussels Airlines se moedermaatskappy. Thomas Cook Airlines Belgium is teen November 2017 gesluit met twee vliegtuie en alle verkeersregte wat deur Brussels Airlines geïntegreer is.<ref>[http://www.aero.de/news-26385/Thomas-Cook-gibt-belgisches-Fluggeschaeft-an-Lufthansa-Konzern-ab.html aero.de - "Thomas Cook hands Belgian airline business to Lufthansa"] (German) 30 March 2017</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ch-aviation.com/portal/news/54704-brussels-airlines-to-absorb-thomas-cook-airlines-belgium|title=Brussels Airlines to absorb Thomas Cook Airlines Belgium|access-date=31 May 2017}}</ref> Brussels Airlines het die 160 Thomas Cook Airlines-bemanningslede oorgeneem. In Desember 2019 is aangekondig dat Dieter Vranckx Christina Foerster sal vervang as HUB van Brussels Airlines vanaf 1 Januarie 2020.<ref>{{Cite web|url=https://atwonline.com/people/brussels-airlines-names-dieter-vranckx-new-ceo-cco|title=Brussels Airlines names Dieter Vranckx as new CEO}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.eturbonews.com/513851/lufthansa-ag-names-new-ceos-for-eurowings-and-brussels-airlines/|title=Lufthansa AG names new CEO for Eurowings and Brussels Airlines|date=11 December 2019}}</ref> In November 2021 het Brussels Airlines 'n hersiening van hul [[Handelsmerk|korporatiewe ontwerp]] aangekondig, insluitend 'n nuwe logo.<ref>[https://www.aerotelegraph.com/brussels-airlines-verpasst-sich-eine-auffrischung aerotelegraph.com] (German) 16 November 2021</ref> [[Lêer:Winter_Operations_@_Brussels_Airport_January_2013_(8387465114).jpg|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Winter_Operations_%40_Brussels_Airport_January_2013_%288387465114%29.jpg/220px-Winter_Operations_%40_Brussels_Airport_January_2013_%288387465114%29.jpg|duimnael| Vliegtuie van Brussels Airlines geparkeer by die lughawe van Brussel.]] === Tariefstruktuur === Op Europese vlugte bied die lugredery vier soorte kaartjies: * '''Check&Go''' is 'n laekoste-tarief, sonder ingeboekte bagasie en met 'n koop aan boord -program wat versnaperinge en drankies te koop aanbied. * '''Light&Relax''' is 'n gewone ekonomiese klas met 'n koop aan boord-program wat versnaperinge en drankies te koop aanbied. * '''Flex&Fast''' is 'n ekonomiese plus-klas met 'n koop aan boord-program wat versnaperinge en drankies bied om te koop, vinnige baan by sekuriteit, verander buigsaamheid en prioriteit instap. * '''Bizz&Class''' is 'n voldiens besigheidsklas op die Europese netwerk. Dit bied premium-etes, gratis sjampanje en volle buigsaamheid. Op mediumafstand- en langafstandvlugte (na Afrika en Noord-Amerika) bied Brussels Airlines Economy Light, Regular Economy, Economy Privilege en Business klasse. Besigheidsklas-passasiers het toegang tot prioriteit-inboek en besigheidsklas-sitkamers op die grond. Invlug kan passasiers 'n platlê bed en meergangmaaltyd geniet. == Verwysings == == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} [[Kategorie:Lugrederye]] [[Kategorie:Brussel]] [[Kategorie:Pages with unreviewed translations]] 09ktbshn4qlodagp6gzlg8kxyctjoz0 2519668 2519664 2022-08-16T18:36:09Z Aliwal2012 39067 opruim na vertaling wikitext text/x-wiki '''Brussels Airlines''' is die vlagdraer en grootste [[lugredery]] van [[België]], gebaseer en met sy hoofkwartier op die [[Brusselse Lughawe]]. Dit opereer na meer as 100 bestemmings in [[Europa]], [[Noord-Amerika]] en [[Afrika]] en bied ook huurdienste, instandhouding en bemanningsopleiding. Dit is 'n lid van die [[Star Alliance]] sowel as die Internasionale Lugvervoervereniging. Die lugredery se [[IATA-kode]] ''SN'' is by sy voorgangers, Sabena en SN Brussels Airlines, geërf. Brussels Airlines is deel van die [[Lufthansa|Lufthansa-groep]]. Die maatskappy se slagspreuk is ''"Jy is in goeie geselskap".''<ref>{{Cite web|url=https://www.aviation24.be/airlines/lufthansa-group/brussels-airlines/brussels-airlines-confirms-its-position-in-the-market-with-a-new-brand-identity/|title=Brussels Airlines confirms its position in the market with a new brand identity|last=André Orban|date=2021-11-18|website=Aviation24.be|language=en-GB|access-date=2021-11-18}}</ref> [[Lêer:Brussels_airlines_rj85_oo-djz_arp.jpg|duimnael|'n Voormalige Brussels Airlines Avro RJ85 geverf in 'n tussentydse kleur na die samesmelting]] Brussels Airlines is geskep ná die samesmelting van SN Brussels Airlines (SNBA) en Virgin Express, eersgenoemde wat daarna geskep is ná die bankrotskap van België se vorige nasionale lugdiens Sabena. Op 12 April 2005 het SN Airholding, die maatskappy agter SNBA, 'n ooreenkoms met [[Richard Branson]] onderteken, wat dit beheer oor Virgin Express gee. Op 31 Maart 2006 het SNBA en Virgin Express hul samesmelting in 'n enkele maatskappy aangekondig. Op 7 November 2006 is die nuwe naam, Brussels Airlines, op 'n perskonferensie by die Brusselse Lughawe aangekondig. Brussels Airlines het op 25 Maart 2007 bedrywighede begin. == Ontwikkeling sedert 2010 == [[Lêer:Airbus_A330-301,_Brussels_Airlines_AN1563130.jpg|duimnael|'n Brussels Airlines [[Airbus A330|Airbus A330-300]] in 'n tussentydse kleur]] Op 5 Julie 2010 is 'n vyfde [[Airbus A330|Airbus A330-300]] in gebruik geneem. Brussels Airlines het sy frekwensie na [[Abidjan]] verhoog (tot 6 weekliks) en het [[Accra]], [[Cotonou]], [[Ouagadougou]] en [[Lomé]] as nuwe bestemmings bygevoeg. Op 11 Augustus 2010 het Brussels Airlines en toeroperateur Club Med 'n nuwe samewerking aangekondig. Vanaf April 2011 het Brussels Airlines 80% van alle Club Med-passasiers uit [[Brusselse Hoofstedelike Gewes|Brussel]] vervoer, sowel op bestaande gewone Brussels Airlines-roetes as op nuwe huurroetes wat deur Brussels Airlines bedryf word. Brussels Airlines het ook aangekondig dat hy twee [[Airbus A320]]-vliegtuie vanaf Januarie 2011 gaan huur.<ref>{{nl}} [http://www.tijd.be/nieuws/ondernemingen_toerisme/Club_Med_in_zee_met_Brussels_Airlines.8948744-3077.art De Tijd: Club Med in zee met Brussels Airlines].</ref> Op 1 Junie 2012<ref>{{Cite web|url=http://www.brusselsairport.be/en/blog_bru/june2012/25490/|title=Brussels Airport Website: Brussels Airlines: inaugural flight to New York|date=1 June 2012|publisher=Brusselsairport.be|archive-url=https://web.archive.org/web/20140515074109/http://www.brusselsairport.be/en/blog_bru/june2012/25490/|archive-date=15 May 2014}}</ref> het Brussels Airlines die roete na [[John F. Kennedy Internasionale Lughawe|New York–John F. Kennedy]] ingewy, wat daagliks bedryf word met 'n [[Airbus A330|Airbus A330-300]] wat met die nuwe binneruim toegerus is. Dit is die eerste Belgiese lugredery in 10 jaar wat na New York vlieg, ná die ineenstorting van Sabena en Delsey Airlines. Sedert 18 Junie 2013 vlieg hulle ook 5 keer per week na [[Dulles Internasionale Lughawe|Washington–Dulles]].<ref>{{Cite web|url=http://www.brusselsairlines.com/en_be/look-for/destinations/united_states/washington.aspx|title=Flight tickets to Washington. Book your flight with Brussels Airlines|publisher=Brusselsairlines.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20130426051348/http://www.brusselsairlines.com/en_be/look-for/destinations/united_states/washington.aspx|archive-date=26 April 2013|access-date=14 May 2014}}</ref> Sedert April 2016 is Toronto Pearson by die Noord-Amerikaanse netwerk gevoeg.<ref>{{Cite web|url=http://www.brusselsairlines.com/en_be/corporate/press-room/detail.aspx?PRID=tcm:290-36453-16|title=Brussels Airlines invests in intercontinental growth|publisher=Brusselsairlines.com|access-date=14 February 2016}}</ref> Daar is aangekondig dat vanaf Maart 2017 'n nuwe diens na [[Mumbai]] sal begin met 5 vlugte per week wat deur 'n nuwe [[Airbus A330|Airbus A330-200]] bedryf word wat vroeg in 2017 aangekom het. Op 30 Januarie 2014 het Brussels Airlines 9 seisoenale bestemmings bygevoeg en na 'n paar jaar van afwesigheid teruggekeer na die Poolse mark. Dit het ook die permanente aflegging van sy Avro RJ100-vloot teen 2016 bevestig.<ref name="avros">{{Cite web|url=http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/economie/1.1853454|title=Meer vliegtuigen en bestemmingen Brussels Airlines|date=29 January 2014|website=deredactie.be}}</ref> In April 2015 is Brussels Airlines deur die [[Withuis]] geprys vir die voortsetting van sy normale vliegoperasie na Wes-Afrikalande tydens die Ebola-uitbreking, sodat noodsaaklike hulp gelewer kon word.<ref>{{Cite web|url=http://www.flanderstoday.eu/politics/white-house-praises-brussels-airlines-flying-ebola-hit-countries|title=White House praises Brussels Airlines for flying to Ebola-hit countries {{!}} Flanders Today|website=flanderstoday.eu|access-date=2020-02-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2015/04/18/brussels_airlinespraisedbywashington-1-2308355/|title=Brussels Airlines praised by Washington|last=News|first=Flanders|date=2015-04-18|website=vrtnws.be|language=en|access-date=2020-02-04}}</ref> Alle ander lugrederye, behalwe Royal Air Maroc, het hul vlugte na [[Sierra Leone]], [[Liberië]] en [[Guinee]] opgeskort.<ref>{{Cite magazine|url=https://time.com/3490961/brussels-airlines-ebola/|title=Why One Airline Flies To West Africa Despite Ebola|magazine=Time|language=en|access-date=2020-02-04}}</ref> In Maart 2017 het Thomas Cook sy voorneme aangekondig om sy Belgiese vlugbedrywighede te verkoop. Brussels Airlines se moedermaatskappy. Thomas Cook Airlines Belgium is teen November 2017 gesluit met twee vliegtuie en alle verkeersregte wat deur Brussels Airlines geïntegreer is.<ref>{{de}}[http://www.aero.de/news-26385/Thomas-Cook-gibt-belgisches-Fluggeschaeft-an-Lufthansa-Konzern-ab.html aero.de - "Thomas Cook hands Belgian airline business to Lufthansa"] 30 Maart 2017</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ch-aviation.com/portal/news/54704-brussels-airlines-to-absorb-thomas-cook-airlines-belgium|title=Brussels Airlines to absorb Thomas Cook Airlines Belgium|access-date=31 May 2017}}</ref> Brussels Airlines het die 160 Thomas Cook Airlines-bemanningslede oorgeneem. In Desember 2019 is aangekondig dat Dieter Vranckx Christina Foerster sal vervang as HUB van Brussels Airlines vanaf 1 Januarie 2020.<ref>{{Cite web|url=https://atwonline.com/people/brussels-airlines-names-dieter-vranckx-new-ceo-cco|title=Brussels Airlines names Dieter Vranckx as new CEO}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.eturbonews.com/513851/lufthansa-ag-names-new-ceos-for-eurowings-and-brussels-airlines/|title=Lufthansa AG names new CEO for Eurowings and Brussels Airlines|date=11 December 2019}}</ref> In November 2021 het Brussels Airlines 'n hersiening van hul [[Handelsmerk|korporatiewe ontwerp]] aangekondig, insluitend 'n nuwe logo.<ref>{{de}}[https://www.aerotelegraph.com/brussels-airlines-verpasst-sich-eine-auffrischung aerotelegraph.com] 16 November 2021</ref> [[Lêer:Winter_Operations_@_Brussels_Airport_January_2013_(8387465114).jpg|duimnael|Vliegtuie van Brussels Airlines geparkeer by die lughawe van Brussel.]] == Tariefstruktuur == Op Europese vlugte bied die lugredery vier soorte kaartjies: * '''Check&Go''' is 'n laekoste-tarief, sonder ingeboekte bagasie en met 'n koop aan boord -program wat versnaperinge en drankies te koop aanbied. * '''Light&Relax''' is 'n gewone ekonomiese klas met 'n koop aan boord-program wat versnaperinge en drankies te koop aanbied. * '''Flex&Fast''' is 'n ekonomiese plus-klas met 'n koop aan boord-program wat versnaperinge en drankies bied om te koop, vinnige baan by sekuriteit, verander buigsaamheid en prioriteit instap. * '''Bizz&Class''' is 'n voldiens besigheidsklas op die Europese netwerk. Dit bied premium-etes, gratis sjampanje en volle buigsaamheid. Op mediumafstand- en langafstandvlugte (na Afrika en Noord-Amerika) bied Brussels Airlines Economy Light, Regular Economy, Economy Privilege en Business klasse. Besigheidsklas-passasiers het toegang tot prioriteit-inboek en besigheidsklas-sitkamers op die grond. Invlug kan passasiers 'n platlê bed en meergangmaaltyd geniet. == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Normdata}} [[Kategorie:Lugrederye]] [[Kategorie:Brussel]] rqjppngkfzk81p8lrorehgfeiqhprdl 2519709 2519668 2022-08-16T22:02:39Z Aliwal2012 39067 +inligtingskassie wikitext text/x-wiki {{Infobox airline | airline = Brussels Airlines S.A. | logo = Brussels airlines logo 2021.svg | logo_size = 250px | image = | IATA = SN<ref name=iata>{{cite web|title=IATA - Airline and Airport Code Search|url=http://www.iata.org/publications/Pages/code-search.aspx|website=iata.org|access-date=13 April 2015}}</ref> | ICAO = BEL | callsign = BEE-LINE | aoc = | hubs = Brussels Lughawe | focus_cities = | frequent_flyer = Miles & More | alliance = [[Star Alliance]] | fleet_size = 39 | destinations = 121 | parent = Lufthansa Groep | num_employees = 4&nbsp;000 | founded = {{start date and age|2006|11|07|df=yes|br=yes}} | commenced = 25 Maart 2007 | headquarters = Diegem, Machelen, [[België]] | key_people = Peter Gerber, [[HUB]] | subsidiaries = | website = {{URL|brusselsairlines.com}} }} '''Brussels Airlines''' is die vlagdraer en grootste [[lugredery]] van [[België]], gebaseer en met sy hoofkwartier op die [[Brussels Lughawe]]. Dit opereer na meer as 100 bestemmings in [[Europa]], [[Noord-Amerika]] en [[Afrika]] en bied ook huurdienste, instandhouding en bemanningsopleiding. Dit is 'n lid van die [[Star Alliance]] sowel as die Internasionale Lugvervoervereniging. Die lugredery se [[IATA-kode]] ''SN'' is by sy voorgangers, Sabena en SN Brussels Airlines, geërf. Brussels Airlines is deel van die [[Lufthansa|Lufthansa-groep]]. Die maatskappy se slagspreuk is ''"Jy is in goeie geselskap".''<ref>{{Cite web|url=https://www.aviation24.be/airlines/lufthansa-group/brussels-airlines/brussels-airlines-confirms-its-position-in-the-market-with-a-new-brand-identity/|title=Brussels Airlines confirms its position in the market with a new brand identity|last=André Orban|date=2021-11-18|website=Aviation24.be|language=en-GB|access-date=2021-11-18}}</ref> [[Lêer:Brussels_airlines_rj85_oo-djz_arp.jpg|duimnael|'n Voormalige Brussels Airlines Avro RJ85 geverf in 'n tussentydse kleur na die samesmelting]] Brussels Airlines is geskep ná die samesmelting van SN Brussels Airlines (SNBA) en Virgin Express, eersgenoemde wat daarna geskep is ná die bankrotskap van België se vorige nasionale lugdiens Sabena. Op 12 April 2005 het SN Airholding, die maatskappy agter SNBA, 'n ooreenkoms met [[Richard Branson]] onderteken, wat dit beheer oor Virgin Express gee. Op 31 Maart 2006 het SNBA en Virgin Express hul samesmelting in 'n enkele maatskappy aangekondig. Op 7 November 2006 is die nuwe naam, Brussels Airlines, op 'n perskonferensie by die Brusselse Lughawe aangekondig. Brussels Airlines het op 25 Maart 2007 bedrywighede begin. == Ontwikkeling sedert 2010 == [[Lêer:Airbus_A330-301,_Brussels_Airlines_AN1563130.jpg|duimnael|'n Brussels Airlines [[Airbus A330|Airbus A330-300]] in 'n tussentydse kleur]] Op 5 Julie 2010 is 'n vyfde [[Airbus A330|Airbus A330-300]] in gebruik geneem. Brussels Airlines het sy frekwensie na [[Abidjan]] verhoog (tot 6 weekliks) en het [[Accra]], [[Cotonou]], [[Ouagadougou]] en [[Lomé]] as nuwe bestemmings bygevoeg. Op 11 Augustus 2010 het Brussels Airlines en toeroperateur Club Med 'n nuwe samewerking aangekondig. Vanaf April 2011 het Brussels Airlines 80% van alle Club Med-passasiers uit [[Brusselse Hoofstedelike Gewes|Brussel]] vervoer, sowel op bestaande gewone Brussels Airlines-roetes as op nuwe huurroetes wat deur Brussels Airlines bedryf word. Brussels Airlines het ook aangekondig dat hy twee [[Airbus A320]]-vliegtuie vanaf Januarie 2011 gaan huur.<ref>{{nl}} [http://www.tijd.be/nieuws/ondernemingen_toerisme/Club_Med_in_zee_met_Brussels_Airlines.8948744-3077.art De Tijd: Club Med in zee met Brussels Airlines].</ref> Op 1 Junie 2012<ref>{{Cite web|url=http://www.brusselsairport.be/en/blog_bru/june2012/25490/|title=Brussels Airport Website: Brussels Airlines: inaugural flight to New York|date=1 June 2012|publisher=Brusselsairport.be|archive-url=https://web.archive.org/web/20140515074109/http://www.brusselsairport.be/en/blog_bru/june2012/25490/|archive-date=15 May 2014}}</ref> het Brussels Airlines die roete na [[John F. Kennedy Internasionale Lughawe|New York–John F. Kennedy]] ingewy, wat daagliks bedryf word met 'n [[Airbus A330|Airbus A330-300]] wat met die nuwe binneruim toegerus is. Dit is die eerste Belgiese lugredery in 10 jaar wat na New York vlieg, ná die ineenstorting van Sabena en Delsey Airlines. Sedert 18 Junie 2013 vlieg hulle ook 5 keer per week na [[Dulles Internasionale Lughawe|Washington–Dulles]].<ref>{{Cite web|url=http://www.brusselsairlines.com/en_be/look-for/destinations/united_states/washington.aspx|title=Flight tickets to Washington. Book your flight with Brussels Airlines|publisher=Brusselsairlines.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20130426051348/http://www.brusselsairlines.com/en_be/look-for/destinations/united_states/washington.aspx|archive-date=26 April 2013|access-date=14 May 2014}}</ref> Sedert April 2016 is Toronto Pearson by die Noord-Amerikaanse netwerk gevoeg.<ref>{{Cite web|url=http://www.brusselsairlines.com/en_be/corporate/press-room/detail.aspx?PRID=tcm:290-36453-16|title=Brussels Airlines invests in intercontinental growth|publisher=Brusselsairlines.com|access-date=14 February 2016}}</ref> Daar is aangekondig dat vanaf Maart 2017 'n nuwe diens na [[Mumbai]] sal begin met 5 vlugte per week wat deur 'n nuwe [[Airbus A330|Airbus A330-200]] bedryf word wat vroeg in 2017 aangekom het. Op 30 Januarie 2014 het Brussels Airlines 9 seisoenale bestemmings bygevoeg en na 'n paar jaar van afwesigheid teruggekeer na die Poolse mark. Dit het ook die permanente aflegging van sy Avro RJ100-vloot teen 2016 bevestig.<ref name="avros">{{Cite web|url=http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/economie/1.1853454|title=Meer vliegtuigen en bestemmingen Brussels Airlines|date=29 January 2014|website=deredactie.be}}</ref> In April 2015 is Brussels Airlines deur die [[Withuis]] geprys vir die voortsetting van sy normale vliegoperasie na Wes-Afrikalande tydens die Ebola-uitbreking, sodat noodsaaklike hulp gelewer kon word.<ref>{{Cite web|url=http://www.flanderstoday.eu/politics/white-house-praises-brussels-airlines-flying-ebola-hit-countries|title=White House praises Brussels Airlines for flying to Ebola-hit countries {{!}} Flanders Today|website=flanderstoday.eu|access-date=2020-02-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2015/04/18/brussels_airlinespraisedbywashington-1-2308355/|title=Brussels Airlines praised by Washington|last=News|first=Flanders|date=2015-04-18|website=vrtnws.be|language=en|access-date=2020-02-04}}</ref> Alle ander lugrederye, behalwe Royal Air Maroc, het hul vlugte na [[Sierra Leone]], [[Liberië]] en [[Guinee]] opgeskort.<ref>{{Cite magazine|url=https://time.com/3490961/brussels-airlines-ebola/|title=Why One Airline Flies To West Africa Despite Ebola|magazine=Time|language=en|access-date=2020-02-04}}</ref> In Maart 2017 het Thomas Cook sy voorneme aangekondig om sy Belgiese vlugbedrywighede te verkoop. Brussels Airlines se moedermaatskappy. Thomas Cook Airlines Belgium is teen November 2017 gesluit met twee vliegtuie en alle verkeersregte wat deur Brussels Airlines geïntegreer is.<ref>{{de}}[http://www.aero.de/news-26385/Thomas-Cook-gibt-belgisches-Fluggeschaeft-an-Lufthansa-Konzern-ab.html aero.de - "Thomas Cook hands Belgian airline business to Lufthansa"] 30 Maart 2017</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ch-aviation.com/portal/news/54704-brussels-airlines-to-absorb-thomas-cook-airlines-belgium|title=Brussels Airlines to absorb Thomas Cook Airlines Belgium|access-date=31 May 2017}}</ref> Brussels Airlines het die 160 Thomas Cook Airlines-bemanningslede oorgeneem. In Desember 2019 is aangekondig dat Dieter Vranckx Christina Foerster sal vervang as HUB van Brussels Airlines vanaf 1 Januarie 2020.<ref>{{Cite web|url=https://atwonline.com/people/brussels-airlines-names-dieter-vranckx-new-ceo-cco|title=Brussels Airlines names Dieter Vranckx as new CEO}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.eturbonews.com/513851/lufthansa-ag-names-new-ceos-for-eurowings-and-brussels-airlines/|title=Lufthansa AG names new CEO for Eurowings and Brussels Airlines|date=11 December 2019}}</ref> In November 2021 het Brussels Airlines 'n hersiening van hul [[Handelsmerk|korporatiewe ontwerp]] aangekondig, insluitend 'n nuwe logo.<ref>{{de}}[https://www.aerotelegraph.com/brussels-airlines-verpasst-sich-eine-auffrischung aerotelegraph.com] 16 November 2021</ref> [[Lêer:Winter_Operations_@_Brussels_Airport_January_2013_(8387465114).jpg|duimnael|Vliegtuie van Brussels Airlines geparkeer by die lughawe van Brussel.]] == Tariefstruktuur == Op Europese vlugte bied die lugredery vier soorte kaartjies: * '''Check&Go''' is 'n laekoste-tarief, sonder ingeboekte bagasie en met 'n koop aan boord -program wat versnaperinge en drankies te koop aanbied. * '''Light&Relax''' is 'n gewone ekonomiese klas met 'n koop aan boord-program wat versnaperinge en drankies te koop aanbied. * '''Flex&Fast''' is 'n ekonomiese plus-klas met 'n koop aan boord-program wat versnaperinge en drankies bied om te koop, vinnige baan by sekuriteit, verander buigsaamheid en prioriteit instap. * '''Bizz&Class''' is 'n voldiens besigheidsklas op die Europese netwerk. Dit bied premium-etes, gratis sjampanje en volle buigsaamheid. Op mediumafstand- en langafstandvlugte (na Afrika en Noord-Amerika) bied Brussels Airlines Economy Light, Regular Economy, Economy Privilege en Business klasse. Besigheidsklas-passasiers het toegang tot prioriteit-inboek en besigheidsklas-sitkamers op die grond. Invlug kan passasiers 'n platlê bed en meergangmaaltyd geniet. == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Normdata}} [[Kategorie:Lugrederye]] [[Kategorie:Brussel]] adytlscd3wajjsni3najmxx7o3hbvpg 0 392987 2519667 2022-08-16T18:36:07Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia cymbifolia | authority = (Haw.) [[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1927 | synonyms = * ''Mesembryanthemum cymbifolium'' <small>Haw.</small> }} '''''Ruschia cymbifolia''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]] voorkom. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-73 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364262-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 8m6t6v8imis03alfsblfm195j7xaf8p 0 392988 2519673 2022-08-16T18:52:06Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia montaguensis | authority = [[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1934 | synonyms = }} '''''Ruschia montaguensis''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] en is [[endemies]] in Suid-Afika. Dit kom in die [[Wes-Kaap]] voor. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-216 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364400-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] pk50dnydxpgntsrvm0466uishgc61f5 0 392989 2519679 2022-08-16T19:05:44Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia muricata | authority = [[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1928 | synonyms =* ''Mesembryanthemum pellanum'' <small>N.E.Br.</small> }} '''''Ruschia muricata''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[inheems]] aan [[Suid-Afrika]] is en kom in die [[Noord-Kaap]] en [[Namibië]] voor. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-221 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364405-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] 8ge30v98xm7zfi0owc3fddddd0l68yh 0 392990 2519682 2022-08-16T19:24:08Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia mollis | authority = Schwantes 1929 | synonyms =* ''Mesembryanthemum lene'' <small>N.E.Br.</small> }} '''''Ruschia mollis''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] en is [[endemies]] in Suid-Afika. == Bronne == * [edlist.sanbi.org/species.php?species=163-215 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364399-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] o2rwh35xqo6ee5pk1jd7aqz7oy94ziu 2519683 2519682 2022-08-16T19:24:25Z Oesjaar 7467 /* Bronne */ AI! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia mollis | authority = Schwantes 1929 | synonyms =* ''Mesembryanthemum lene'' <small>N.E.Br.</small> }} '''''Ruschia mollis''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] en is [[endemies]] in Suid-Afika. == Bronne == * [Redlist.sanbi.org/species.php?species=163-215 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364399-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] j3gqfogm5nu09clyp3figons66g0d5v 2519684 2519683 2022-08-16T19:24:55Z Oesjaar 7467 /* Bronne */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia mollis | authority = Schwantes 1929 | synonyms =* ''Mesembryanthemum lene'' <small>N.E.Br.</small> }} '''''Ruschia mollis''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] en is [[endemies]] in Suid-Afika. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-215 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364399-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] n9uaubuu2b3q57a2ymi4ah3sxf0s76g 0 392992 2519689 2022-08-16T20:00:12Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia cincta | authority = ([[Louisa Bolus|L.Bolus]]) L.Bolus 1950 | synonyms =* ''Mesembryanthemum cinctum'' <small>L.Bolus</small> }} '''''Ruschia cincta''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]] voorkom. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-51 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364239-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] ni8mjwgwqjtju6n8yr4halznqe4sr89 0 392993 2519690 2022-08-16T20:08:30Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia clavata | authority = L.Bolus 1929 | synonyms = }} '''''Ruschia clavata''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]] voorkom. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-52 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364240-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 5g2z1zqh4x2jjmqi6qlq5dv0n26uxo3 2519691 2519690 2022-08-16T20:09:01Z Oesjaar 7467 Skakel wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia clavata | authority = [[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1929 | synonyms = }} '''''Ruschia clavata''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]] voorkom. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-52 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364240-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 1lu83rr0w3j1hkqrl6do5p7yapneipc 0 392994 2519692 2022-08-16T20:13:46Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia complanata | authority = [[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1932 | synonyms = }} '''''Ruschia complanata''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Oos-Kaap]] voorkom. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-56 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364243-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 1m2cv9dfpoi61sl1vagm4klzr468frh 0 392995 2519729 2022-08-17T06:37:55Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia centrocapsula | authority = H.E.K.Hartmann & Stüber 1993 | synonyms = }} '''''Ruschia centrocapsula''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Noord-Kaap]] voorkom. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-374 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:975463-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 9y55pl3giznfo78sl8rugi69xpdzd5b 0 392996 2519734 2022-08-17T06:44:11Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia cymosa | authority = ([[Louisa Bolus|L.Bolus]]) Schwantes 1927 | synonyms = * ''Mesembryanthemum cymosum'' <small>L.Bolus</small> }} '''''Ruschia cymosa''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]] voorkom. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-74 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364263-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 5mintoftxkilyu24kxwjyzi6w2ls2yt 0 392997 2519736 2022-08-17T06:51:39Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia curta | authority = (Haw.) Schwantes 1938 | synonyms = * ''Mesembryanthemum curtum'' <small>Haw.</small> }} '''''Ruschia curta''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-71 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364260-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] cib59o90z1pi37r17c7htpb1ght61dw 0 392998 2519741 2022-08-17T07:09:32Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia congesta | authority = (Salm-Dyck) [[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1927 | synonyms =* ''Mesembryanthemum congestum'' <small>Salm-Dyck</small> * ''Mesembryanthemum glaucinum'' <small>[[Christian Friedrich Ecklon|Eckl.]] & [[Karl Ludwig Philipp Zeyher|Zeyh.]]</small> }} '''''Ruschia congesta''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Oos-Kaap]] voorkom. == Bron == * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364248-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] n6c1vofuk30qt2zxgoqw4okr7o0c1f0 0 392999 2519760 2022-08-17T08:03:35Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Spesieboks | name = <!-- Afrikaanse naam --> | image = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Ruschia copiosa | authority = [[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1939 | synonyms = }} '''''Ruschia copiosa''''' is 'n [[vetplant]] uit die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]] voorkom. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=163-63 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:364253-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Ruschia]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] e7wwflv48hht3rbjkdvftd5ci4p82ea 14 393000 2519766 2022-08-17T08:20:21Z Rooiratel 90342 Nuwe bladsy geskep met '[[Kategorie:880's]] [[Kategorie:Geboortes in die 9de eeu]] [[Kategorie:Geboortes volgens dekade]]' wikitext text/x-wiki [[Kategorie:880's]] [[Kategorie:Geboortes in die 9de eeu]] [[Kategorie:Geboortes volgens dekade]] sk785b6io53g8chuto43awy97z2h9xt 10 393001 2519778 2022-08-17T08:49:07Z Rooiratel 90342 Nuwe bladsy geskep met '{{Don't edit this line {{{machine code|}}} |rank=genus |link=Polygonum |parent=Polygonoideae |refs=<!--Shown on this page only; don't include <ref> tags --> }}' wikitext text/x-wiki {{Don't edit this line {{{machine code|}}} |rank=genus |link=Polygonum |parent=Polygonoideae |refs=<!--Shown on this page only; don't include <ref> tags --> }} d5f101b2chiaa204uvyp1ewjypgsa16 0 393002 2519785 2022-08-17T09:30:17Z Burgert Behr 2401 Nuwe artikel, besig wikitext text/x-wiki 'n '''Fatwa''' of '''''fatwā''''' ([[Arabies]]: فتوىٰ; [[meervoud]]: '''''fatāwā''''', فتاوىٰ) is 'n regsbeslissing oor 'n [[Islam]]itiese goloofswet ([[sjaria]]) wat deur 'n gekwalifiseerde geleerde gegee word in antwoord op 'n vraag deur 'n privaat individu, regter of regering.{{sfn|Hendrickson|2013}}{{sfn|Tyan|Walsh|2012}}{{sfn|Berger|2014}} 'n Geleerde wat fatwas uitreik, word 'n [[moefti]] genoem.{{sfn|Hendrickson|2013}} Fatwas het deur die Islamitiese geskiedenis 'n belangrike rol gespeel en in die moderne tydperk nuwe vorme aangeneem.{{sfn|Masud|Kéchichian|2009}}{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} Fatwas wat privaat uitgereik is, se doel was histories om [[Moslems]] in te lig oor Islam en om howe te adviseer oor ingewikkelde punte van Islamitiese en materiële reg.{{sfn|Masud|Kéchichian|2009}} Later is openbare en politieke fatwas uitgereik om standpunt in te neem oor doktrinêre polimieke, regeringsbeleide te wettig of griewe van die bevolking te verwoord.{{sfn|Messick|Kéchichian|2009}}{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} In die tyd van [[Europa|Europese]] [[kolonialisme]] het fatwas 'n rol gespeel in die organisering van weerstand teen buitelandse oorheersing.{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} In die moderne tydperk weerspieël fatwas veranderende ekonomiese, sosiale en politieke omstandighede en hanteer besorghede in Moslemgemeenskappe.{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} Met die verspreiding van gekodifiseerde staatswette en Westerse regsopvoeding in die moderne Moslemwêreld het moefti's se tradisionele rol om wette in howe te verduidelik tot 'n einde gekom.{{sfn|Hendrickson|2013}}{{sfn|Masud|Kéchichian|2009}} Moderne fatwas het al hoe meer begin raad gee oor ander aspekte van sjaria, veral vrae oor godsdiensrituele en die alledaagse lewe.{{sfn|Hendrickson|2013}}{{sfn|Messick|2017}} Moderne openbare fatwas het al soms omstredenheid in die Moslemwêreld veroorsaak en sommige het wêreldwyd berug geword.{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} ==Terminologie== Die woord fatwa kom van die Arabiese wortel ''f-t-y'', wat onder meer beteken "jeug, nuwigheid, opklaring, verduideliking".{{sfn|Masud|Kéchichian|2009}} 'n Paar terme wat met fatwa verband hou, is van dieselfde wortel afgelei. 'n Geleerde wat fatwas uitreik, word 'n [[moefti]] genoem. Die persoon wat 'n fatwa vra, is 'n moestafti. Die uitreiking van 'n fatwa word ifta genoem.{{sfn|Hendrickson|2013}}{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} ==Verwysings== {{Verwysings}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = Fatwa}} {{Normdata}} [[Kategorie:Islam]] 23h9vnz6reh2141pt1p6ors972dvp6t 2519794 2519785 2022-08-17T10:45:13Z Burgert Behr 2401 Besig wikitext text/x-wiki 'n '''Fatwa''' of '''''fatwā''''' ([[Arabies]]: فتوىٰ; [[meervoud]]: '''''fatāwā''''', فتاوىٰ) is 'n regsbeslissing oor 'n [[Islam]]itiese goloofswet ([[sjaria]]) wat deur 'n gekwalifiseerde geleerde gegee word in antwoord op 'n vraag deur 'n privaat individu, regter of regering.{{sfn|Hendrickson|2013}}{{sfn|Tyan|Walsh|2012}}{{sfn|Berger|2014}} 'n Geleerde wat fatwas uitreik, word 'n [[moefti]] genoem.{{sfn|Hendrickson|2013}} Fatwas het deur die Islamitiese geskiedenis 'n belangrike rol gespeel en in die moderne tydperk nuwe vorme aangeneem.{{sfn|Masud|Kéchichian|2009}}{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} Fatwas wat privaat uitgereik is, se doel was histories om [[Moslems]] in te lig oor Islam en om howe te adviseer oor ingewikkelde punte van Islamitiese en materiële reg.{{sfn|Masud|Kéchichian|2009}} Later is openbare en politieke fatwas uitgereik om standpunt in te neem oor doktrinêre polimieke, regeringsbeleide te wettig of griewe van die bevolking te verwoord.{{sfn|Messick|Kéchichian|2009}}{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} In die tyd van [[Europa|Europese]] [[kolonialisme]] het fatwas 'n rol gespeel in die organisering van weerstand teen buitelandse oorheersing.{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} In die moderne tydperk weerspieël fatwas veranderende ekonomiese, sosiale en politieke omstandighede en hanteer besorghede in Moslemgemeenskappe.{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} Met die verspreiding van gekodifiseerde staatswette en Westerse regsopvoeding in die moderne Moslemwêreld het moefti's se tradisionele rol om wette in howe te verduidelik tot 'n einde gekom.{{sfn|Hendrickson|2013}}{{sfn|Masud|Kéchichian|2009}} Moderne fatwas het al hoe meer begin raad gee oor ander aspekte van sjaria, veral vrae oor godsdiensrituele en die alledaagse lewe.{{sfn|Hendrickson|2013}}{{sfn|Messick|2017}} Moderne openbare fatwas het al soms omstredenheid in die Moslemwêreld veroorsaak en sommige het wêreldwyd berug geword.{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} ==Terminologie== Die woord fatwa kom van die Arabiese wortel ''f-t-y'', wat onder meer beteken "jeug, nuwigheid, opklaring, verduideliking".{{sfn|Masud|Kéchichian|2009}} 'n Paar terme wat met fatwa verband hou, is van dieselfde wortel afgelei. 'n Geleerde wat fatwas uitreik, word 'n [[moefti]] genoem. Die persoon wat 'n fatwa vra, is 'n moestafti. Die uitreiking van 'n fatwa word ifta genoem.{{sfn|Hendrickson|2013}}{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} ==Oorsprong== Die oorsprong van die ''fatwa'' kan teruggespeur word na die [[Koran]]. Op 'n paar plekke gee die Koran die profeet [[Mohammed]] opdrag oor hoe om te reageer op vrae deur sy volgelinge oor godsdiens- en sosiale praktyke. Baie van dié verse begin met die frase "En hulle vra u uit omtrent . . . , sê . . ." Op twee plekke (4:127 en 4:176) word dit uitgedruk met die werkwoordvorm van die wortel ''f-t-y'', wat dui op die vra vir of gee van 'n gesaghebbende antwoord. In die [[hadit]]geskrifte word dié drierigtingverhouding tussen God, Mohammed en gelowiges gewoonlik vervang met 'n tweerigtingkonsultasie, waarin Mohammed vrae deur sy metgeselle (''ṣaḥābah'') direk beantwoord.{{sfn|Powers|2017}} Volgens die Islam het God ná Mohammed se dood in 632 opgehou om deur openbaringe en profete met die mens te praat. Die uitbreidende Moslemgemeenskap het hulle daarna tot Mohammed se metgeselle gewend vir godsdienstige leiding, en van hulle het na berig word 'n paar verklarings oor 'n groot reeks onderwerpe uitgereik. Die generasie metgeselle is op hulle beurt in dié rol vervang deur die generasie opvolgers (''tabi'un'').{{sfn|Powers|2017}} Die begrip fatwa het dus in Islamgemeenskappe in 'n vraag-en-antwoorformaat ontwikkel vir die oordrag van godsdienskennis, en het sy definitiewe vorm aangeneem met die ontwikkeling van die klassieke teorie van die Islamreg.{{sfn|Masud|Kéchichian|2009}} ==Verwysings== {{Verwysings}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = Fatwa}} {{Normdata}} [[Kategorie:Islam]] 1e1grdpwupba5n48j09hdps2l7jvdgv 2519795 2519794 2022-08-17T11:15:04Z Burgert Behr 2401 Besig wikitext text/x-wiki 'n '''Fatwa''' of '''''fatwā''''' ([[Arabies]]: فتوىٰ; [[meervoud]]: '''''fatāwā''''', فتاوىٰ) is 'n regsbeslissing oor 'n [[Islam]]itiese goloofswet ([[sjaria]]) wat deur 'n gekwalifiseerde geleerde gegee word in antwoord op 'n vraag deur 'n privaat individu, regter of regering.{{sfn|Hendrickson|2013}}{{sfn|Tyan|Walsh|2012}}{{sfn|Berger|2014}} 'n Geleerde wat fatwas uitreik, word 'n [[moefti]] genoem.{{sfn|Hendrickson|2013}} Fatwas het deur die Islamitiese geskiedenis 'n belangrike rol gespeel en in die moderne tydperk nuwe vorme aangeneem.{{sfn|Masud|Kéchichian|2009}}{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} Fatwas wat privaat uitgereik is, se doel was histories om [[Moslems]] in te lig oor Islam en om howe te adviseer oor ingewikkelde punte van Islamitiese en materiële reg.{{sfn|Masud|Kéchichian|2009}} Later is openbare en politieke fatwas uitgereik om standpunt in te neem oor doktrinêre polimieke, regeringsbeleide te wettig of griewe van die bevolking te verwoord.{{sfn|Messick|Kéchichian|2009}}{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} In die tyd van [[Europa|Europese]] [[kolonialisme]] het fatwas 'n rol gespeel in die organisering van weerstand teen buitelandse oorheersing.{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} In die moderne tydperk weerspieël fatwas veranderende ekonomiese, sosiale en politieke omstandighede en hanteer besorghede in Moslemgemeenskappe.{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} Met die verspreiding van gekodifiseerde staatswette en Westerse regsopvoeding in die moderne Moslemwêreld het moefti's se tradisionele rol om wette in howe te verduidelik tot 'n einde gekom.{{sfn|Hendrickson|2013}}{{sfn|Masud|Kéchichian|2009}} Moderne fatwas het al hoe meer begin raad gee oor ander aspekte van sjaria, veral vrae oor godsdiensrituele en die alledaagse lewe.{{sfn|Hendrickson|2013}}{{sfn|Messick|2017}} Moderne openbare fatwas het al soms omstredenheid in die Moslemwêreld veroorsaak en sommige het wêreldwyd berug geword.{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} ==Terminologie== Die woord fatwa kom van die Arabiese wortel ''f-t-y'', wat onder meer beteken "jeug, nuwigheid, opklaring, verduideliking".{{sfn|Masud|Kéchichian|2009}} 'n Paar terme wat met fatwa verband hou, is van dieselfde wortel afgelei. 'n Geleerde wat fatwas uitreik, word 'n [[moefti]] genoem. Die persoon wat 'n fatwa vra, is 'n moestafti. Die uitreiking van 'n fatwa word ifta genoem.{{sfn|Hendrickson|2013}}{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} ==Oorsprong== Die oorsprong van die ''fatwa'' kan teruggespeur word na die [[Koran]]. Op 'n paar plekke gee die Koran die profeet [[Mohammed]] opdrag oor hoe om te reageer op vrae deur sy volgelinge oor godsdiens- en sosiale praktyke. Baie van dié verse begin met die frase "En hulle vra u uit omtrent . . . , sê . . ." Op twee plekke (4:127 en 4:176) word dit uitgedruk met die werkwoordvorm van die wortel ''f-t-y'', wat dui op die vra vir of gee van 'n gesaghebbende antwoord. In die [[hadit]]geskrifte word dié drierigtingverhouding tussen God, Mohammed en gelowiges gewoonlik vervang met 'n tweerigtingkonsultasie, waarin Mohammed vrae deur sy metgeselle (''ṣaḥābah'') direk beantwoord.{{sfn|Powers|2017}} Volgens die Islam het God ná Mohammed se dood in 632 opgehou om deur openbaringe en profete met die mens te praat. Die uitbreidende Moslemgemeenskap het hulle daarna tot Mohammed se metgeselle gewend vir godsdienstige leiding, en van hulle het na berig word 'n paar verklarings oor 'n groot reeks onderwerpe uitgereik. Die generasie metgeselle is op hulle beurt in dié rol vervang deur die generasie opvolgers (''tabi'un'').{{sfn|Powers|2017}} Die begrip fatwa het dus in Islamgemeenskappe in 'n vraag-en-antwoorformaat ontwikkel vir die oordrag van godsdienskennis, en het sy definitiewe vorm aangeneem met die ontwikkeling van die klassieke teorie van die Islamreg.{{sfn|Masud|Kéchichian|2009}} ==Politieke fatwas en omstredenheid== Sommige moefti's van die moderne tydperk, soos die een van die Libanese Republiek in die middel 20ste eeu en die grootmoefti van die Sultanaat Oman, was belangrike politieke leiers.{{sfn|Messick|Kéchichian|2009}} In Iran het die [[ajatolla]] [[Roeholla Chomeini]] proklamasies en fatwas gebruik om 'n paar instellings bekend te stel en te wettig, insluitende die Raad van die Islamitiese Rewolusie en die Irannese parlement.{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} Chomeini se algemeen bekendste fatwa was die proklamasie wat [[Salman Rushdie]] tot dood veroordeel vir sy roman ''[[The Satanic Verses]]''.{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} Chomeini het nie self dié proklamasie 'n fatwa genoem nie en sommige geleerdes reken dit het nie as een gekwalifiseer nie, omdat net 'n hof kragtens die Islamreg kan besluit of 'n beskuldigde skuldig is.{{sfn|Hendrickson|2013}}{{sfn|Vikør|2005|p=142}} Nadat die proklamasie egter in die Westerse pers 'n fatwa genoem is, is dit algemeen as een aanvaar deur beide sy kritici en ondersteuners.{{sfn|Hendrickson|2013}}{{sfn|Vikør|2005|p=142}} Die Rushdiesaak word beskou as die kwessie wat fatwas onder die wêreld se aandag gebring het.{{sfn|Messick|2017}} Saam met ander militante fatwas, het dit bygedra tot die algemene wanopvatting dat 'n fatwa 'n godsdienstige magtiging vir die dood is.{{sfn|Berger|2014}} Baie militante en hervormingsbeweging in die moderne tydperk het al fatwas versprei wat uitgereik is deur individue wat nie die kwalifikasies van 'n moefti het nie. 'n Bekende voorbeeld is die fatwa wat in 1998 deur [[Osama bin Laden]] en vier ander uitgereik is waarin 'n "[[djihad]] teen Jode en Kruisvaarders" verklaar word en waarin 'n beroep gedoen is vir die moord op Amerikaanse burgers. Benewens 'n veroordeling van die inhoud daarvan, het baie Islamitiese geleerdes klem daarop gelê dat Bin Laden nie gekwalifiseer was om óf 'n fatwa uit te reik óf 'n djihad te verklaar nie.{{sfn|Dallal|Hendrickson|2009}} ==Verwysings== {{Verwysings}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = Fatwa}} {{Normdata}} [[Kategorie:Islam]] jznh5gnfqhvtn5r57qh6apue9p4emr0 0 393003 2519786 2022-08-17T09:35:49Z AFM 21229 Nuwe bladsy geskep met 'Die '''Langeberg-rebellie''' van 1896-1897 was ‘n stryd van die [[Tswana]] teen Britse koloniale oorheersing. ==Agtergrond== In 1885 is die gebied tusssen die [[Oranjerivier]] en die [[Moloporivier]] deur [[Groot-Brittanje]] geannekseer as die kroonkolonie [[Brits-Betsjoeanaland]]. Tien jaar later, 16 November 1895, is die landstreek by die [[Kaapkolonie]] ingelyf. Die Tswanas is van hul diamantryke stamgrond na reservate verdryf. Hulle is gedwing om op die plas...' wikitext text/x-wiki Die '''Langeberg-rebellie''' van 1896-1897 was ‘n stryd van die [[Tswana]] teen Britse koloniale oorheersing. ==Agtergrond== In 1885 is die gebied tusssen die [[Oranjerivier]] en die [[Moloporivier]] deur [[Groot-Brittanje]] geannekseer as die kroonkolonie [[Brits-Betsjoeanaland]]. Tien jaar later, 16 November 1895, is die landstreek by die [[Kaapkolonie]] ingelyf. Die Tswanas is van hul diamantryke stamgrond na reservate verdryf. Hulle is gedwing om op die plase van die blanke setlaars en die myne by [[Kimberley]] te werk. Hulle moes ‘n hutbelasting betaal. Polisie is aangestel om die mense te beheer en allerhande nuwe wette toe te pas. Al meer grond is onteien. Rondloper beeste is geskut. Wildsbokke is op groot skaal deur die koloniste geskiet. Die Tswanas het verarm, was wanhopig en onrus het onder hulle geheers. Die hoofmanne se gesag is ondermyn, maar die bevolking het na hulle opgesien om leiding in hierdie plofbare situasie. ==Opstand== In die stryd om die verspreiding van [[runderpes]] te bekamp, is op 27 November 1896 17 beeste, waarvan slegs ‘n paar besmet was, doogeskiet. Beeste was nie alleen voedsel vir die Tswanas nie. Dit was ook hul rykdom en van groot kulturele belang. Die atmosfeer was deur die blanke indringing reeds gespanne en toe kom die nuwe owerheid en skiet van die Tswana se beeste. Hoofman Galeshewe en sy Tlhaping-volgelinge kom op Kersaand 1896 in opstand en vermoor twee blanke winkeliers. ‘n Polisiemag en soldate word gestuur om die daders aan te keer. Galeshewe vlug na skuiling in ‘n kloof in die Langeberge. Hoofman Toto van die Tlharo-groep en hoofman Luka Jantjie van die Batlapin sluit hier by hom aan. ‘n Gewapende mag van oor die 2000 man uit alle dele van die Kaapkolnie is byeengebring om die oproer te onderdruk. Dit neem die mag egter 6 maande om die 500 uitgehongerde en uitgeputte rebelle te verdryf. Eers daarna is die rebelle stelselmatig tot oorgawe gedwing. Luka Jantie het op 30 Julie 1897 gesneuwel en is onthoof. Toto het hom op 2 Augustus oorgegee en is na [[Robbeneiland]] verban. Galeshewe ontsnap en is heelwat later in ‘n grot vasgekeer en gewond. Hy is tot 12 jaar tronkstraf veroordeel. Tydens die opstand is ‘n 1500 rebelle gedood . Die koloniale magte se verliese was 28 man en 36 gewondes. Enkele rebelle is opgehang en vierduisend is gevange geneem en as kontrakarbeiders na die [[Wes-Kaap]] gedeporteer. ==Bibliografie== *mahala.co.za/culture/the-last-stand-of-a-south-african-hero/ *Matlhako, Chris: The Langeberg ‘Rebellion’ – Luka Jantjie, Galeshewe and Toto – their little known story of courage and bravery in defence of their people, land and livelihood. https://ujcontent.uj.ac.za *Stapleton, Timothy J.: Encyclopedia of African colonial conflicts. Denver, Col.: ABC-CLIO, 2017. ISBN 978-1-59884-836-6 *www.jstor.org [[Kategorie: Opstande]] [[Kategorie: Geskiedenis van Suid-Afrika]] [[Kategorie: Noord-Kaap]] 8puuk2m7q3e7czm6jtr8250uemut02l 0 393004 2519796 2022-08-17T11:47:06Z Marinusuys 149318 Nuwe blad is geskep wat nie al reeds op die wikibl bestaan nie. wikitext text/x-wiki '''Laerskool Bakenkop''' is 'n Afrikaansmedium-[[laerskool]] by 5 Underberg St, Wierdapark, [[Centurion]], Suid-Afrika. Die skool se visie is:"'''Om ons leerders se volle potensiaal te ontwikkel."''' <ref>https://www.laerskoolbakenkop.co.za/index.php/tuisblad/credo</ref> Van die sport aktiwiteite wat by die skool aanbied is: [[fietsry]], [[gholf]], [[skaak]], landloop, [[hokkie]], [[boogskiet]], [[jukskei]] en [[krieket]]. Van die kultuur aktiwiteite wat aangebied word by die skool is: koor, revues, redenaars, toneelgroep, [[Die Voortrekkers (organisasie)|voortrekkers]]. == Geskiedenis == Die Learskool Bakenkop het in Januarie, onder die dak van Laerskool Wierdapark begin. Die skool het toe bekend gestaan as die Tweede Laerskool Wierdapark onder leiding van die waarnemende hoof, Mnr P.S.N. Swart. Op 23 April het die Laerskool in hulle eie gebou ingetrek. In Oktober 1982 het die skool die naam Laerskool Bakenkop gekry. Meneer Willie Fourie <ref>https://www.laerskoolbakenkop.co.za/images/Personeel_2022.pdf</ref> is die huidige Skoolhoof. == Skoollied == Die skool se skoollied is deur [[Koos du Plessis|Koos Du Plessis]] geskryf en getoonset: {| class="wikitable" | |'''Trou aan ons eie rig Bakenkop''' '''Trots, maar in ootmoed ‘n baken op''' '''Baken van kennis geloof, hoop en moed''' '''Op aarde gekoop met ons bloed.''' '''Laat ons met wysheid ons land deurdrenk''' '''Met al die gawes wat u ons skenk''' '''Gee dat ons dade u raadsplan sal dien''' '''Ons oë U koninkryk sien.''' '''Neerlae en seges vul elke dag''' '''Maar ons streef hoër, want Hoër Krag''' '''Vul ons met ywer, met vreugde en trots''' '''Want Bakenkop staan op ‘n Rots.''' | |} == Eksterne skakels == * [https://www.laerskoolbakenkop.co.za/ Laerskool Bakenkop se webtuiste] 73jx5v3pwc479ta8x6o6c8wzk1rqu9o