অসমীয়া ৱিকিপিডিয়া aswiki https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%9F%E0%A7%81%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A4 MediaWiki 1.39.0-wmf.26 first-letter মাধ্যম বিশেষ বাৰ্তা সদস্য সদস্য বাৰ্তা ৱিকিপিডিয়া ৱিকিপিডিয়া বাৰ্তা চিত্ৰ চিত্ৰ বাৰ্তা মিডিয়াৱিকি মিডিয়াৱিকি আলোচনা সাঁচ সাঁচ বাৰ্তা সহায় সহায় বাৰ্তা শ্ৰেণী শ্ৰেণী বাৰ্তা ৱিকিচ'ৰা ৱিকিচ'ৰা আলোচনা TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk সাঁচ:Infobox settlement 10 3609 331548 312297 2022-08-26T09:12:15Z দিব্য দত্ত 9244 wikitext text/x-wiki <table class="infobox geography vcard" style="width:23em; text-align:left"> <tr> <th colspan="2" style="width:100%; text-align:center; font-size:1.25em; white-space:nowrap"><span class="fn org">{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{#if:{{{official_name|}}}|{{{official_name}}}|{{PAGENAME}}}}}}</span>{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}}{{#if:{{{other_name|}}}|<br /><span class="nickname" style="font-size:78%">{{{other_name}}}</span>}}</th> </tr> {{#if:{{both|{{{name|}}}{{{official_name|}}}|{{{settlement_type|{{{type|}}}}}}}}| <tr class="mergedtoprow"><!-- ***category*** --> <td colspan="2" style="text-align:center; background-color:#cddeff">—&nbsp;&nbsp;'''<span class="category">{{{settlement_type|{{{type}}}}}}</span>'''&nbsp;&nbsp;—</td> </tr> }}{{#if:{{both|{{{name|}}}|{{{official_name|}}}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th colspan="2" style="text-align:center">{{{official_name}}}</th> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang1|}}}| <tr class="mergedtoprow"><!-- ***Transliteration language 1*** --> <th colspan="2" style="text-align:center">{{{translit_lang1}}}&nbsp;transcription(s)</th> </tr> {{#if:{{{translit_lang1_type|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang1_type1|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type}}}</th> <td>{{{translit_lang1_info|}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang1_type1|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang1_type2|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type1}}}</th> <td>{{{translit_lang1_info1|}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang1_type2|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang1_type3|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type2}}}</th> <td>{{{translit_lang1_info2|}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang1_type3|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang1_type4|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type3}}}</th> <td>{{{translit_lang1_info3|}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang1_type4|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang1_type5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type4}}}</th> <td>{{{translit_lang1_info4|}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang1_type5|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang1_type6|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type5}}}</th> <td>{{{translit_lang1_info5|}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang1_type6|}}}| <tr class="mergedbottomrow"> <th>&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type6}}}</th> <td>{{{translit_lang1_info6|}}}</td> </tr> }} }} {{#if:{{{translit_lang2|}}}| <tr class="mergedtoprow"><!-- ***Transliteration language 2*** --> <th colspan="2" style="text-align:center">{{{translit_lang2}}}&nbsp;transcription(s)</th> </tr> {{#if:{{{translit_lang2_type|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang2_type1|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type}}}</th> <td>{{{translit_lang2_info|}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang2_type1|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang2_type2|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type1}}}</th> <td>{{{translit_lang2_info1|}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang2_type2|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang2_type3|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type2}}}</th> <td>{{{translit_lang2_info2|}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang2_type3|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang2_type4|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type3}}}</th> <td>{{{translit_lang2_info3|}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang2_type4|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang2_type5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type4}}}</th> <td>{{{translit_lang2_info4}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang2_type5|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang2_type6|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type5}}}</th> <td>{{{translit_lang2_info5|}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang2_type6|}}}| <tr class="mergedbottomrow"> <th>&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type6}}}</th> <td>{{{translit_lang2_info6|}}}</td> </tr> }} }} {{#if:{{{image_skyline|}}}| <tr><!-- ***Skyline Image*** --> <td colspan="2" style="text-align:center; padding:0.7em 0.8em">{{{image_skyline}}}{{{image_caption|}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{image|}}}| <tr><!-- ***Other Image*** --> <td colspan="2" style="text-align:center; padding:0.7em 0.8em">{{{image}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{image_flag|}}}{{{image_seal|}}}{{{image_shield|}}}{{{image_blank_emblem| }}}| <tr class="mergedtoprow"><!-- ***Flag, Seal, Shield and Coat of arms*** --> <td class="maptable" colspan="2" style="text-align:center; padding:0.4em 0"> <table style="width:100%; background:none"> {{#ifeq:{{#expr:{{#if:{{{image_flag|}}}|1|0}}+{{#if:{{{image_seal|}}}|1|0}}+{{#if:{{{image_shield|}}}|1|0}}+{{#if:{{{image_blank_emblem| }}}|1|0}}}}|2| <tr><td style="vertical-align:middle" align="center">{{#if:{{{image_flag|}}}|[[File:{{{image_flag}}}|{{#if:{{{flag_size|}}}|{{{flag_size}}}|100px}}|border|alt={{{flag_alt|}}}|Flag of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}]]<br /><small>'''{{#if:{{{flag_link|}}}|[[{{{flag_link}}}|পতাকা]]|{{#ifexist:Flag of {{PAGENAME}}|[[Flag of {{PAGENAME}}|পতাকা]]|{{#ifexist:Flag of {{{official_name}}}|[[Flag of {{{official_name}}}|পতাকা]]| পতাকা}}}}}}'''</small> |{{#if:{{{image_seal|}}}|[[File:{{{image_seal|}}}|{{#if:{{{seal_size|}}}|{{{seal_size}}}|100px}}|alt={{{seal_alt|}}}|Official seal of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}]]<br /><small>'''{{#if:{{{seal_link|}}}|[[{{{seal_link}}}|মোহৰ]]|{{#ifexist:Seal of {{PAGENAME}}|[[Seal of {{PAGENAME}}|মোহৰ]]|{{#ifexist:Seal of {{{official_name}}}|[[Seal of {{{official_name}}}|মোহৰ]]|মোহৰ}}}}}}'''</small> |{{#if:{{{image_shield|}}}|[[File:{{{image_shield|}}}|{{#if:{{{shield_size|}}}|{{{shield_size}}}|100px}}|alt={{{shield_alt|}}}|Coat of arms of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}]]<br /><small>'''{{#if:{{{shield_link|}}}|[[{{{shield_link}}}|Coat of arms]]|{{#ifexist:Coat of arms of {{PAGENAME}}|[[Coat of arms of {{PAGENAME}}|Coat of arms]]|{{#ifexist:Coat of arms of {{{official_name}}}|[[Coat of arms of {{{official_name}}}|Coat of arms]]|Coat of arms}}}}}}'''</small>|{{#if:{{{image_blank_emblem| }}}|[[File:{{{image_blank_emblem| }}}|{{#if:{{{blank_emblem_size| }}}|{{{blank_emblem_size| }}}|100px}}|alt={{{blank_emblem_alt|}}}|Official logo of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}]]<br /><small>'''{{#if:{{{blank_emblem_link| }}}|[[{{{blank_emblem_link| }}}|{{{blank_emblem_type|Logo}}}]]|{{#ifexist:Logo of {{PAGENAME}}|[[Logo of {{PAGENAME}}|প্ৰতীক]]|{{#ifexist:Logo of {{{official_name}}}|[[Logo of {{{official_name}}}|প্ৰতীক]]|{{#if:{{{blank_emblem_type|}}}|{{{blank_emblem_type}}}|প্ৰতীক}}}}}}}}'''</small>}}}}}}}}</td> <td style="vertical-align:middle" align="center">{{#if:{{{image_blank_emblem| }}}|[[File:{{{image_blank_emblem| }}}|{{#if:{{{blank_emblem_size| }}}|{{{blank_emblem_size| }}}|100px}}|alt={{{blank_emblem_alt|}}}|Official logo of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}]]<br /><small>'''{{#if:{{{blank_emblem_link| }}}|[[{{{blank_emblem_link| }}}|{{{blank_emblem_type|প্ৰতীক}}}]]|{{#ifexist:Logo of {{PAGENAME}}|[[Logo of {{PAGENAME}}|প্ৰতীক]]|{{#ifexist:Logo of {{{official_name}}}|[[Logo of {{{official_name}}}|Logo]]|{{#if:{{{blank_emblem_type|}}}|{{{blank_emblem_type}}}|Logo}}}}}}}}'''</small> |{{#if:{{{image_shield|}}}|[[File:{{{image_shield|}}}|{{#if:{{{shield_size|}}}|{{{shield_size}}}|100px}}|alt={{{shield_alt|}}}|Coat of arms of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}]]<br /><small>'''{{#if:{{{shield_link|}}}|[[{{{shield_link}}}|Coat of arms]]|{{#ifexist:Coat of arms of {{PAGENAME}}|[[Coat of arms of {{PAGENAME}}|Coat of arms]]|{{#ifexist:Coat of arms of {{{official_name}}}|[[Coat of arms of {{{official_name}}}|Coat of arms]]|Coat of arms}}}}}}'''</small> |{{#if:{{{image_seal|}}}|[[File:{{{image_seal|}}}|{{#if:{{{seal_size|}}}|{{{seal_size}}}|100px}}|alt={{{seal_alt|}}}|Official seal of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}]]<br /><small>'''{{#if:{{{seal_link|}}}|[[{{{seal_link}}}|মোহৰ]]|{{#ifexist:Seal of {{PAGENAME}}|[[Seal of {{PAGENAME}}|মোহৰ]]|{{#ifexist:Seal of {{{official_name}}}|[[Seal of {{{official_name}}}|মোহৰ]]|মোহৰ}}}}}}'''</small> |{{#if:{{{image_flag|}}}|[[File:{{{image_flag|}}}|{{#if:{{{flag_size|}}}|{{{flag_size}}}|100px}}|border|alt={{{flag_alt|}}}|Flag of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}]]<br /><small>'''{{#if:{{{flag_link|}}}|[[{{{flag_link}}}|পতাকা]]|{{#ifexist:Flag of {{PAGENAME}}|[[Flag of {{PAGENAME}}|পতাকা]]|{{#ifexist:Flag of {{{official_name}}}|[[Flag of {{{official_name}}}|পতাকা]]|পতাকা}}}}}}'''</small>}}}}}}}}</td></tr> |{{#if:{{{image_flag|}}}{{{image_seal|}}}| <tr>{{#if:{{{image_flag|}}}| <td style="vertical-align:middle" align="center" {{#if:{{{image_seal|}}}|width="50%"|colspan="2"}}> [[File:{{{image_flag}}}|{{#if:{{{flag_size|}}}|{{{flag_size}}}|100px}}|border|alt={{{flag_alt|}}}|Flag of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}]]<br /><small>'''{{#if:{{{flag_link|}}}|[[{{{flag_link}}}|পতাকা]]|{{#ifexist:Flag of {{PAGENAME}}|[[Flag of {{PAGENAME}}|পতাকা]]|{{#ifexist:Flag of {{{official_name}}}|[[Flag of {{{official_name}}}|পতাকা]]|পতাকা}}}}}}'''</small></td>}}{{#if:{{{image_seal|}}}| <td style="vertical-align:middle" {{#if:{{{image_flag|}}}|width="50%"|colspan="2"}}> [[File:{{{image_seal}}}|{{#if:{{{seal_size|}}}|{{{seal_size}}}|100px}}|alt={{{seal_alt|}}}|Official seal of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}]]<br /><small>'''{{#if:{{{seal_link|}}}|[[{{{seal_link}}}|মোহৰ]]|{{#ifexist:Seal of {{PAGENAME}}|[[Seal of {{PAGENAME}}|মোহৰ]]|{{#ifexist:Seal of {{{official_name}}}|[[Seal of {{{official_name}}}|মোহৰ]]|মোহৰ}}}}}}'''</small></td>}} </tr> }}{{#if:{{{image_shield|}}}{{{image_blank_emblem| }}}| <tr>{{#if:{{{image_shield|}}}| <td style="vertical-align:middle" align="center" {{#if:{{{image_blank_emblem| }}}|width="50%"|colspan="2"}}>[[File:{{{image_shield|}}}|{{#if:{{{shield_size|}}}|{{{shield_size}}}|100px}}|alt={{{shield_alt|}}}|Coat of arms of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}]]<br /><small>'''{{#if:{{{shield_link|}}}|[[{{{shield_link}}}|Coat of arms]]|{{#ifexist:Coat of arms of {{PAGENAME}}|[[Coat of arms of {{PAGENAME}}|Coat of arms]]|{{#ifexist:Coat of arms of {{{official_name}}}|[[Coat of arms of {{{official_name}}}|Coat of arms]]|Coat of arms}}}}}}'''</small></td>}}{{#if:{{{image_blank_emblem| }}}| <td style="vertical-align:middle" align="center" {{#if:{{{image_shield|}}}|width="50%"|colspan="2"}}>[[File:{{{image_blank_emblem| }}}|{{#if:{{{blank_emblem_size| }}}|{{{blank_emblem_size| }}}|100px}}|alt={{{blank_emblem_alt|}}}|Official logo of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}]]<br /><small>'''{{#if:{{{blank_emblem_link| }}}|[[{{{blank_emblem_link| }}}|{{{blank_emblem_type|Logo}}}]]|{{#ifexist:Logo of {{PAGENAME}}|[[Logo of {{PAGENAME}}|প্ৰতীক]]|{{#ifexist:Logo of {{{official_name}}}|[[Logo of {{{official_name}}}|প্ৰতীক]]|{{#if:{{{blank_emblem_type|}}}|{{{blank_emblem_type}}}|প্ৰতীক}}}}}}}}'''</small></td>}} </tr> }}}} </table> </td> </tr> }}<!-- ***Nickname*** --> {{#if:{{{nickname|}}}| <tr class="mergedrow"> <td colspan="2" style="text-align:center">অন্য নাম: <span class="nickname">{{{nickname}}}</span></td> </tr> }}<!-- ***Motto*** --> {{#if:{{{motto|}}}| <tr class="mergedrow"> <td colspan="2" style="text-align:center">নীতি বাক্য: {{{motto}}}</td> </tr> }}<!-- ***Anthem*** --> {{#if:{{{anthem|}}}| <tr class="mergedrow"> <td colspan="2" style="text-align:center">জাতীয় সংগীত: {{{anthem}}}</td> </tr> }}<!-- ***Map*** --> {{#if:{{{image_map|}}}| <tr class="mergedrow"> <td colspan="2" style="text-align:center" align="center">[[File:{{{image_map}}}|{{#if:{{{mapsize|}}}|{{{mapsize}}}|250px}}|none|alt={{{map_alt|}}}|{{{map_caption|Location of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}}]]{{#if:{{{map_caption|}}}|<small>{{{map_caption}}}</small>}} </td> </tr> {{#if:{{{image_map1|}}}| <tr class="mergedrow"> <td colspan="2" style="text-align:center" align="center">[[File:{{{image_map1}}}|{{#if:{{{mapsize1|}}}|{{{mapsize1}}}|250px}}|none|alt={{{map_alt1|}}}|{{{map_caption1|Location of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}}]]{{#if:{{{map_caption1|}}}|<small>{{{map_caption1}}}</small>}} </td> </tr> }}}}<!--***Dot Map*** --> {{#if:{{{image_dot_map|}}}| <tr class="mergedrow"> <td colspan="2" style="text-align:center" align="center"><center>{{superimpose |base = {{{image_dot_map|}}} |base_width = {{px|{{{dot_mapsize|}}}|180px}} |base_alt = {{{dot_map_base_alt|}}} |base_caption = {{#if:{{{official_name|}}}|{{{official_name|}}}|{{{name}}}}} |float = Red pog.svg |float_width = 6px |float_alt = {{{dot_map_alt|}}} |float_caption = {{{dot_map_caption|}}} |x = {{{dot_x|}}} |y = {{{dot_y|}}} }}{{#if:{{{dot_map_caption|}}}|<small>{{{dot_map_caption}}}</small>}}</center> </td> </tr> }}<!-- ***Pushpin Map*** --> {{#if:{{{pushpin_map|}}}| <tr class="mergedrow"> <td colspan="2" style="text-align:center" align="center"><center> {{Location map|{{{pushpin_map|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{#if:{{{pushpin_label|}}}|{{{pushpin_label}}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name|}}}}}}} }} |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |lat = {{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}| |{{{latd|}}} }} |long = {{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}| |{{{longd|}}} }} |lat_deg={{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}|{{{latd|}}}|{{{1|}}} }} |lat_min={{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}|{{{latm|}}}| {{{2|}}}}} |lat_sec={{#if:{{{lats|}}}{{{latNS|}}}|{{{lats|}}}| }} |lat_dir={{#if:{{{latNS|}}}|{{{latNS|}}}|{{{3|}}} }} |lon_deg={{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}|{{{longd|}}}|{{{4|}}} }} |lon_min={{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}|{{{longm|}}}|{{{5|}}} }} |lon_sec={{#if:{{{longs|}}}{{{longEW|}}}|{{{longs|}}}| }} |lon_dir={{#if:{{{longEW|}}}|{{{longEW|}}}|{{{6|}}} }} |marksize =6 |float = none |caption = |border = none |position = {{{pushpin_label_position|}}} |width = {{#if:{{{pushpin_mapsize|}}}|{{{pushpin_mapsize|}}} | 250 }} }}{{#if:{{{pushpin_map_caption|}}}|<small>{{{pushpin_map_caption}}}</small>|{{#if:{{{map_caption|}}}|<small>{{{map_caption}}}</small>}}}} </center></td> </tr> }} {{#if:{{{pushpin_map1|}}}| <tr class="mergedrow"> <td colspan="2" style="text-align:center" align="center"><center> {{Location map|{{{pushpin_map1|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position1|}}} }} | none | | {{#if:{{{pushpin_label1|}}}|{{{pushpin_label1}}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name|}}}}}}} }} |alt = {{{pushpin_map_alt1|}}} |lat = {{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}| |{{{latd|}}} }} |long = {{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}| |{{{longd|}}} }} |lat_deg={{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}|{{{latd|}}}| }} |lat_min={{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}|{{{latm|}}}| }} |lat_sec={{#if:{{{lats|}}}{{{latNS|}}}|{{{lats|}}}| }} |lat_dir={{#if:{{{latNS|}}}|{{{latNS|}}}| }} |lon_deg={{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}|{{{longd|}}}| }} |lon_min={{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}|{{{longm|}}}| }} |lon_sec={{#if:{{{longs|}}}{{{longEW|}}}|{{{longs|}}}| }} |lon_dir={{#if:{{{longEW|}}}|{{{longEW|}}}| }} |marksize =6 |float = none |caption = |border = none |position = {{{pushpin_label_position1|}}} |width = {{#if:{{{pushpin_mapsize1|}}}|{{{pushpin_mapsize1|}}} | 250 }} }}{{#if:{{{pushpin_map_caption1|}}}|<small>{{{pushpin_map_caption1|}}}</small>|{{#if:{{{map_caption|}}}|<small>{{{map_caption}}}</small>}}}} </center></td> </tr> }}<!-- ***Coordinates*** --> {{#if:{{both|{{{latd|}}}|{{{longd|}}}}}| <tr class="mergedbottomrow"> <td colspan="2" style="text-align:center; padding-bottom:0.7em">ভৌগোলিক স্থানাংক{{#if:{{{coor_pinpoint|{{{coor_type|}}}}}}|&#32;({{{coor_pinpoint|{{{coor_type|}}}}}})|}}: {{#if:{{{coordinates|}}}|{{{coordinates|}}}|{{Geobox coor|{{{latd|}}}|{{{latm|}}}|{{{lats|}}}|{{{latNS|}}}|{{{longd|}}}|{{{longm|}}}|{{{longs|}}}|{{{longEW|}}}|{{{coordinates_type|type:city{{#if:{{{population_total|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{population_total}}}|R}}+1}}||({{formatnum:{{{population_total}}}|R}})}}|}}{{#if:{{{coordinates_region|}}}{{{subdivision_name|}}}|_region:{{{coordinates_region|{{CountryAbbr|{{{subdivision_name|}}}|{{{subdivision_name1|}}}}}}}}}}}}}|{{#if:{{{coordinates_display|}}}|title|μ}}={{{coordinates_display|}}}|{{#if:{{{coordinates_format|}}}|format|μ}}={{{coordinates_format|}}}}}}}{{{coordinates_footnotes|}}}</td> </tr> }}<!-- ***Subdivisions*** --> {{#if:{{{subdivision_type|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th>{{{subdivision_type}}}</th> <td>{{{subdivision_name}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{subdivision_type1|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{subdivision_type1}}}</th> <td>{{{subdivision_name1}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{subdivision_type2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{subdivision_type2}}}</th> <td>{{{subdivision_name2}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{subdivision_type3|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{subdivision_type3}}}</th> <td>{{{subdivision_name3}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{subdivision_type4|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{subdivision_type4}}}</th> <td>{{{subdivision_name4}}}</td> </tr> }} {{#if:{{{subdivision_type5|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{subdivision_type5}}}</th> <td>{{{subdivision_name5}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{subdivision_type6|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{subdivision_type6}}}</th> <td>{{{subdivision_name6}}}</td> </tr> }}<!--***Established*** --> {{#if:{{{established_title|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{established_title}}}</th> <td>{{{established_date}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{established_title1|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{established_title1}}}</th> <td>{{{established_date1}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{established_title2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{established_title2}}}</th> <td>{{{established_date2}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{established_title3|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{established_title3}}}</th> <td>{{{established_date3}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{extinct_title|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{extinct_title}}}</th> <td>{{{extinct_date}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{founder|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>প্ৰতিষ্ঠাপক</th> <td>{{{founder}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{named_for|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>[[:en:Namesake|Named for]]</th> <td>{{{named_for}}}</td> </tr> }}<!-- ***Seat of government and subdivisions within the settlement*** -->{{#if:{{{seat|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th>{{#if:{{{seat_type|}}}|{{{seat_type}}}|আসন}}</th> <td>{{{seat}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{parts|}}}{{{p1|}}}| <tr class={{#if:{{{seat|}}}|"mergedrow"|"mergedtoprow"}}> <th>{{#if:{{{parts_type|}}}|{{{parts_type}}}|Boroughs}}</th> <td>{{#ifeq:{{{parts_style|}}}|para|<b>{{{parts|}}}{{#if:{{both|{{{parts|}}}|{{{p1|}}}}}|&#58;&nbsp;|}}</b>{{#if:{{{p1|}}}|{{{p1}}}{{#if:{{{p2|}}}|, {{{p2}}}{{#if:{{{p3|}}}|, {{{p3}}}{{#if:{{{p4|}}}|, {{{p4}}}{{#if:{{{p5|}}}|, {{{p5}}}{{#if:{{{p6|}}}|, {{{p6}}}{{#if:{{{p7|}}}|, {{{p7}}}{{#if:{{{p8|}}}|, {{{p8}}}{{#if:{{{p9|}}}|, {{{p9}}}{{#if:{{{p10|}}}|, {{{p10}}}{{#if:{{{p11|}}}|, {{{p11}}}{{#if:{{{p12|}}}|, {{{p12}}}{{#if:{{{p13|}}}|, {{{p13}}}{{#if:{{{p14|}}}|, {{{p14}}}{{#if:{{{p15|}}}|, {{{p15}}}{{#if:{{{p16|}}}|, {{{p16}}}{{#if:{{{p17|}}}|, {{{p17}}}{{#if:{{{p18|}}}|, {{{p18}}}{{#if:{{{p19|}}}|, {{{p19}}}{{#if:{{{p20|}}}|, {{{p20}}}{{#if:{{{p21|}}}|, {{{p21}}}{{#if:{{{p22|}}}|, {{{p22}}}{{#if:{{{p23|}}}|, {{{p23}}}{{#if:{{{p24|}}}|, {{{p24}}}{{#if:{{{p25|}}}|, {{{p25}}}{{#if:{{{p26|}}}|, {{{p26}}}{{#if:{{{p27|}}}|, {{{p27}}}{{#if:{{{p28|}}}|, {{{p28}}}{{#if:{{{p29|}}}|, {{{p29}}}{{#if:{{{p30|}}}|, {{{p30}}}{{#if:{{{p31|}}}|, {{{p31}}}{{#if:{{{p32|}}}|, {{{p32}}}{{#if:{{{p33|}}}|, {{{p33}}}{{#if:{{{p34|}}}|, {{{p34}}}{{#if:{{{p35|}}}|, {{{p35}}}{{#if:{{{p36|}}}|, {{{p36}}}{{#if:{{{p37|}}}|, {{{p37}}}{{#if:{{{p38|}}}|, {{{p38}}}{{#if:{{{p39|}}}|, {{{p39}}}{{#if:{{{p40|}}}|, {{{p40}}}{{#if:{{{p41|}}}|, {{{p41}}}{{#if:{{{p42|}}}|, {{{p42}}}{{#if:{{{p43|}}}|, {{{p43}}}{{#if:{{{p44|}}}|, {{{p44}}}{{#if:{{{p45|}}}|, {{{p45}}}{{#if:{{{p46|}}}|, {{{p46}}}{{#if:{{{p47|}}}|, {{{p47}}}{{#if:{{{p48|}}}|, {{{p48}}}{{#if:{{{p49|}}}|, {{{p49}}}{{#if:{{{p50|}}}|, {{{p50}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}|{{#if:{{{p1|}}}|{{Collapsible list|title={{{parts|}}}|expand={{#switch:{{{parts_style|}}}|coll=|list=y|{{#if:{{{p6|}}}||y}}}}|1={{{p1|}}}|2={{{p2|}}}|3={{{p3|}}}|4={{{p4|}}}|5={{{p5|}}}|6={{{p6|}}}|7={{{p7|}}}|8={{{p8|}}}|9={{{p9|}}}|10={{{p10|}}}|11={{{p11|}}}|12={{{p12|}}}|13={{{p13|}}}|14={{{p14|}}}|15={{{p15|}}}|16={{{p16|}}}|17={{{p17|}}}|18={{{p18|}}}|19={{{p19|}}}|20={{{p20|}}}|21={{{p21|}}}|22={{{p22|}}}|23={{{p23|}}}|24={{{p24|}}}|25={{{p25|}}}|26={{{p26|}}}|27={{{p27|}}}|28={{{p28|}}}|29={{{p29|}}}|30={{{p30|}}}|31={{{p31|}}}|32={{{p32|}}}|33={{{p33|}}}|34={{{p34|}}}|35={{{p35|}}}|36={{{p36|}}}|37={{{p37|}}}|38={{{p38|}}}|39={{{p39|}}}|40={{{p40|}}}|41={{{p41|}}}|42={{{p42|}}}|43={{{p43|}}}|44={{{p44|}}}|45={{{p45|}}}|46={{{p46|}}}|47={{{p47|}}}|48={{{p48|}}}|49={{{p49|}}}|50={{{p50|}}}}}|{{{parts}}}}}}}</td> </tr> }}<!-- ***Government type and Leader*** --> {{#if:{{{government_type|}}}{{{governing_body|}}}{{{leader_title|}}}| <tr class="mergedtoprow"><!-- ***Government*** --> <td colspan="2">'''চৰকাৰ'''{{{government_footnotes|}}}</td> </tr> {{#if:{{{government_type|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;প্ৰকাৰ</th> <td>{{{government_type}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{governing_body|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;পৰিষদ</th> <td class="agent">{{{governing_body}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{leader_title|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{leader_title}}}</th> <td>{{{leader_name}}} {{#if:{{{leader_party|}}}|({{Polparty|{{{subdivision_name}}}|{{{leader_party}}}}})}}</td> </tr> }}{{#if:{{{leader_title1|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{leader_title1}}}</th> <td>{{{leader_name1}}}</td> </tr> {{#if:{{{leader_title2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{leader_title2}}}</th> <td>{{{leader_name2}}}</td> </tr> {{#if:{{{leader_title3|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{leader_title3}}}</th> <td>{{{leader_name3}}}</td> </tr> {{#if:{{{leader_title4|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{leader_title4}}}</th> <td>{{{leader_name4}}}</td> </tr> }} }} }} }} }}<!-- ***Geographical characteristics*** --> {{#if:{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{area_rural_km2|}}}{{{area_metro_km2|}}}{{{area_blank1_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_blank1_sq_mi|}}}| <tr class="mergedtoprow"><!-- ***Area*** --> <td {{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;||colspan="2"}}>'''মাটিকালি'''{{{area_footnotes|}}}</td> {{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;||</tr>}} {{#if:{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}| {{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;||<tr class="mergedrow"> <th> &nbsp;-&nbsp;{{#if:{{{total_type|}}}|{{{total_type}}}|{{#if:{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_rural_km2|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{population_metro|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_rural|}}}|{{#if:{{{settlement_type|{{{type|}}}}}}|{{{settlement_type|{{{type}}}}}}|নগৰ}}|মুঠ}}}}</th>}} <td>{{#if:{{both|{{among|{{{unit_pref|}}}|dunam|Dunam}}|{{{area_total_dunam|}}}}}|{{formatnum:{{{area_total_dunam|}}}&nbsp;[[Dunam|dunams]] ({{#if:{{{area_total_km2|}}}|{{{area_total_km2|}}}&nbsp;[[Square kilometre|km<sup>2</sup>]]|{{#expr: {{{area_total_dunam|}}} *0.001 round 1}}&nbsp;[[Square kilometre|km<sup>2</sup>]]}}&nbsp;'''/'''&nbsp;{{#if: {{{area_total_sq_mi|}}}|{{{area_total_sq_mi|}}}&nbsp;[[square mile|sq&nbsp;mi]]|{{#expr: {{{area_total_dunam|}}} *0.000386102 round 1}}&nbsp;[[square mile|sq&nbsp;mi]]}})}}|{{infobox_settlement/areadisp|{{{unit_pref|}}}|{{{area_total_sq_mi|}}}|{{{area_total_km2|}}}|{{{area_magnitude|}}}||{{{subdivision_name|}}}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;মাটি</th> <td>{{#iferror:{{En2As|{{#expr:{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_km2|}}}|R}}}}|{{#if:{{{area_land_sq_mi|}}}|{{{area_land_sq_mi|}}}&nbsp;বৰ্গ&nbsp;মাইল|{{{area_land_km2|}}}&nbsp;কি.মি.<sup>২</sup>}}|{{infobox_settlement/areadisp|{{{unit_pref|}}}|{{{area_land_sq_mi|}}}|{{{area_land_km2|}}}|||{{{subdivision_name|}}}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;পানী</th> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_km2|}}}|R}}}}|{{#if:{{{area_water_sq_mi|}}}|{{{area_water_sq_mi|}}}&nbsp;বৰ্গ&nbsp;মাইল|{{{area_water_km2|}}}&nbsp;কি.মি.<sup>২</sup>}}|{{infobox_settlement/areadisp|{{{unit_pref|}}}|{{{area_water_sq_mi|}}}|{{{area_water_km2|}}}|||{{{subdivision_name|}}}}}}} {{#if:{{{area_water_percent|}}}|{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{area_water_percent|}}}|R}}}}|&nbsp;{{{area_water_percent}}}%|{{En2As|{{formatnum:{{{area_water_percent|}}}}}}}%}}}} }}</td> </tr> }}{{#if:{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;চহৰাঞ্চল{{{area_urban_footnotes|}}}</th> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}|R}}}}|{{#if:{{{area_urban_sq_mi|}}}|{{{area_urban_sq_mi|}}}&nbsp;বৰ্গ&nbsp;মাইল|{{{area_urban_km2|}}}&nbsp;কি.মি.<sup>২</sup>}}|{{infobox_settlement/areadisp|{{{unit_pref|}}}|{{{area_urban_sq_mi|}}}|{{{area_urban_km2|}}}|||{{{subdivision_name|}}}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{area_rural_km2|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;গ্ৰাম্যাঞ্চল{{{area_rural_footnotes|}}}</th> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{area_rural_km2|}}}|R}}}}|{{#if:{{{area_rural_sq_mi|}}}|{{{area_rural_sq_mi|}}}&nbsp;বৰ্গ&nbsp;মাইল|{{{area_rural_km2|}}}&nbsp;কি.মি.<sup>২</sup>}}|{{infobox_settlement/areadisp|{{{unit_pref|}}}|{{{area_rural_sq_mi|}}}|{{{area_rural_km2|}}}|||{{{subdivision_name|}}}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;মহানগৰ{{{area_metro_footnotes|}}}</th> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_metro_km2|}}}|R}}}}|{{#if:{{{area_metro_sq_mi|}}}|{{{area_metro_sq_mi|}}}&nbsp;বৰ্গ&nbsp;মাইল|{{{area_metro_km2|}}}&nbsp;কি.মি.<sup>২</sup>}}|{{infobox_settlement/areadisp|{{{unit_pref|}}}|{{{area_metro_sq_mi|}}}|{{{area_metro_km2|}}}|||{{{subdivision_name|}}}}}}}</td> </tr> }}<!-- ***Area rank*** --> {{#if:{{{area_rank|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>অঞ্চলৰ স্থানাংক</th> <td>{{{area_rank}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{area_blank1_km2|}}}{{{area_blank1_sq_mi|}}}{{{area_blank1_title|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{area_blank1_title}}}</th> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{area_blank1_sq_mi|}}}{{{area_blank1_km2|}}}|R}}}}|{{#if:{{{area_blank1_sq_mi|}}}|{{{area_blank1_sq_mi|}}}&nbsp;বৰ্গ&nbsp;মাইল|{{{area_blank1_km2|}}}&nbsp;কি.মি.<sup>২</sup>}}|{{infobox_settlement/areadisp|{{{unit_pref|}}}|{{{area_blank1_sq_mi|}}}|{{{area_blank1_km2|}}}|||{{{subdivision_name|}}}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{area_blank2_km2|}}}{{{area_blank2_sq_mi|}}}{{{area_blank2_title|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{area_blank2_title}}}</th> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{area_blank2_sq_mi|}}}{{{area_blank2_km2|}}}|R}}}}|{{#if:{{{area_blank2_sq_mi|}}}|{{{area_blank2_sq_mi|}}}&nbsp;বৰ্গ&nbsp;মাইল|{{{area_blank2_km2|}}}&nbsp;কি.মি.<sup>২</sup>}}|{{infobox_settlement/areadisp|{{{unit_pref|}}}|{{{area_blank2_sq_mi|}}}|{{{area_blank2_km2|}}}|||{{{subdivision_name|}}}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{area_note|}}}| <tr class="mergedrow"> <td>&nbsp;</td> <td><small>{{{area_note}}}</small></td> </tr> }}<!-- ***Elevation*** --> {{#if:{{{elevation_m|}}}{{{elevation_ft|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <td>'''উচ্চতা'''{{{elevation_footnotes|}}}</td> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{elevation_m|}}}{{{elevation_ft|}}}|R}}}}|{{{elevation_m|}}} মিটাৰ ({{{elevation_ft|}}} ফুট)|{{Infobox settlement/lengthdisp|{{{elevation_m|}}}|{{{elevation_ft|}}}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{elevation_max_m|}}}{{{elevation_max_ft|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th>অধিকতম&nbsp;উচ্চতা{{{elevation_max_footnotes|}}}</th> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{elevation_max_m|}}}{{{elevation_max_ft|}}}|R}}}}|{{{elevation_max_m|}}} মিটাৰ ({{{elevation_max_ft|}}} ফুট)|{{Infobox settlement/lengthdisp|{{{elevation_max_m|}}}|{{{elevation_max_ft|}}}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{elevation_min_m|}}}{{{elevation_min_ft|}}}| <tr class="mergedbottomrow"> <th>নিম্নতম&nbsp;উচ্চতা{{{elevation_min_footnotes|}}}</th> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{elevation_min_m|}}}{{{elevation_min_ft|}}}|R}}}}|{{{elevation_min_m|}}} মিটাৰ ({{{elevation_min_ft|}}} ফুট)|{{Infobox settlement/lengthdisp|{{{elevation_min_m|}}}|{{{elevation_min_ft|}}}}}}}</td> </tr> }}<!-- ***Population*** --> {{#if:{{{population|}}}{{{population_total|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_rural|}}}{{{population_metro|}}}{{{population_blank1|}}}{{{population_blank2|}}}{{{population_est|}}}| <tr class="mergedtoprow"> {{#if:{{{population|}}}| <td>'''জনসংখ্যা''' {{#if:{{{population_as_of|}}}|({{#iferror:{{En2Asdigit|{{formatnum:{{{population_as_of}}}|R}}}}|{{{population_as_of}}}|{{En2Asdigit|{{formatnum:{{{population_as_of}}}|R}}}}}})}}{{{population_footnotes|}}}</td> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population}}}|R}}}}|{{{population}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population}}}|R}}}} জন}}</td> |<td {{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;||colspan="2"}}>'''জনসংখ্যা''' {{#if:{{{population_as_of|}}}|({{#iferror:{{En2Asdigit|{{{population_as_of}}}}}|{{{population_as_of}}}|{{En2Asdigit|{{{population_as_of}}}}}}})}}{{{population_footnotes|}}}</td> }} {{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;||</tr>}} {{#if:{{{population_total|}}}| {{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;||<tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{#if:{{{total_type|}}}|{{{total_type}}}|{{#if:{{{population_metro|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_rural|}}}{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_rural_km2|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}|{{#if:{{{settlement_type|{{{type|}}}}}}|{{{settlement_type|{{{type}}}}}}|চহৰ}}|মুঠ}}}}</th>}} <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_total}}}|R}}}}|{{{population_total}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_total}}}|R}}}} জন}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_est|}}}| <tr class="mergedrow"> <td>&nbsp;'''-&nbsp;আনুমানিক'''&nbsp;({{#iferror:{{En2Asdigit|{{formatnum:{{{pop_est_as_of}}}|R}}}}|{{{pop_est_as_of}}}|{{En2Asdigit|{{formatnum:{{{pop_est_as_of}}}|R}}}}}})</td> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_est}}}|R}}}}|{{{population_est}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_est}}}|R}}}} জন}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_rank|}}}|<!-- ***Population rank*** --> <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;'''-&nbsp;স্থান'''</th> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_rank}}}|R}}}}|{{{population_rank}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_rank}}}|R}}}}<sup>তম</sup>}}</td> </tr> }}{{#if:{{infobox_settlement/checkauto|{{{population_density_sq_mi|}}}|{{{population_total|}}}|{{{area_total_sq_mi|}}}}}{{infobox_settlement/checkauto|{{{population_density_km2|}}}|{{{population_total|}}}|{{{area_total_km2|}}}}}| <tr class="mergedrow"> <td>&nbsp;'''-&nbsp;জনঘনত্ব'''</td> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_total|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_km2|}}}|R}}}}|{{#if:{{{population_density_sq_mi|}}}|{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_sq_mi|}}}|R}}}}|{{{population_density_sq_mi|}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_sq_mi|}}}|R}}}}}}&nbsp;প্ৰতি&nbsp;বৰ্গ&nbsp;মাইল|{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_sq_km2|}}}|R}}}}|{{{population_density_sq_km2|}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_sq_km2|}}}|R}}}}}}&nbsp;প্ৰতি&nbsp;বৰ্গ&nbsp;কি.মি.}}|{{infobox_settlement/densdisp|{{{unit_pref|}}}|{{{population_density_sq_mi|}}}|{{{population_density_km2|}}}|{{{population_total|}}}|{{{area_total_sq_mi|}}}|{{{area_total_km2|}}}|{{{subdivision_name|}}}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_density_rank|}}}|<!-- ***Population density rank*** --> <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;'''-&nbsp;জনঘনত্ব&nbsp;স্থান'''</th> <td>{{#iferror:{{En2As|{{{population_density_rank}}}}}|{{{population_density_rank}}}|{{En2As|{{{population_density_rank}}}}}<sup>তম</sup>}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_urban|}}}| <tr class="mergedrow"> <td>&nbsp;'''-&nbsp;চহৰাঞ্চল'''{{{population_urban_footnotes|}}}</td> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_urban}}}|R}}}}|{{{population_urban}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_urban}}}|R}}}} জন}}</td> </tr> }}{{#if:{{infobox_settlement/checkauto|{{{population_density_urban_sq_mi|}}}|{{{population_urban|}}}|{{{area_urban_sq_mi|}}}}}{{infobox_settlement/checkauto|{{{population_density_urban_km2|}}}|{{{population_urban|}}}|{{{area_urban_km2|}}}}}| <tr class="mergedrow"> <td>&nbsp;'''-&nbsp;চহৰাঞ্চলৰ&nbsp;জনঘনত্ব'''</td> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_urban|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}|R}}}}|{{#if:{{{population_density_urban_sq_mi|}}}|{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_urban_sq_mi|}}}|R}}}}|{{{population_density_urban_sq_mi|}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_urban_sq_mi|}}}|R}}}}}}&nbsp;প্ৰতি&nbsp;বৰ্গ&nbsp;মাইল|{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_urban_km2|}}}|R}}}}|{{{population_density_urban_km2|}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_urban_km2|}}}|R}}}}}}&nbsp;প্ৰতি&nbsp;বৰ্গ&nbsp;কি.মি.}}|{{infobox_settlement/densdisp|{{{unit_pref|}}}|{{{population_density_urban_sq_mi|}}}|{{{population_density_urban_km2|}}}|{{{population_urban|}}}|{{{area_urban_sq_mi|}}}|{{{area_urban_km2|}}}|{{{subdivision_name|}}}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_rural|}}}| <tr class="mergedrow"> <td>&nbsp;'''-&nbsp;গ্ৰাম্যাঞ্চল'''{{{population_rural_footnotes|}}}</td> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_rural}}}|R}}}}|{{{population_rural}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_rural}}}|R}}}} জন}}</td> </tr> }}{{#if:{{infobox_settlement/checkauto|{{{population_density_rural_sq_mi|}}}|{{{population_rural|}}}|{{{area_rural_sq_mi|}}}}}{{infobox_settlement/checkauto|{{{population_density_rural_km2|}}}|{{{population_rural|}}}|{{{area_rural_km2|}}}}}| <tr class="mergedrow"> <td>&nbsp;'''-&nbsp;গ্ৰাম্যাঞ্চলৰ&nbsp;জনঘনত্ব'''</td> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_rural|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{area_rural_km2|}}}|R}}}}|{{#if:{{{population_density_rural_sq_mi|}}}|{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_rural_sq_mi|}}}|R}}}}|{{{population_density_rural_sq_mi|}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_rural_sq_mi|}}}|R}}}}}}&nbsp;প্ৰতি&nbsp;বৰ্গ&nbsp;মাইল|{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_rural_km2|}}}|R}}}}|{{{population_density_rural_km2|}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_rural_km2|}}}|R}}}}}}&nbsp;প্ৰতি&nbsp;বৰ্গ&nbsp;কি.মি.}}|{{infobox_settlement/densdisp|{{{unit_pref|}}}|{{{population_density_rural_sq_mi|}}}|{{{population_density_rural_km2|}}}|{{{population_rural|}}}|{{{area_rural_sq_mi|}}}|{{{area_rural_km2|}}}|{{{subdivision_name|}}}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_metro|}}}| <tr class="mergedrow"> <td>&nbsp;'''-&nbsp;মহানগৰ'''{{{population_metro_footnotes|}}}</td> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_metro}}}|R}}}}|{{{population_metro}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_metro}}}|R}}}} জন}}</td> </tr> }}{{#if:{{infobox_settlement/checkauto|{{{population_density_metro_sq_mi|}}}|{{{population_metro|}}}|{{{area_metro_sq_mi|}}}}}{{infobox_settlement/checkauto|{{{population_density_metro_km2|}}}|{{{population_metro|}}}|{{{area_metro_km2|}}}}}| <tr class="mergedrow"> <td>&nbsp;'''-&nbsp;মহানগৰৰ&nbsp;জনঘনত্ব'''</td> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_metro|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_metro_km2|}}}|R}}}}|{{#if:{{{population_density_metro_sq_mi|}}}|{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_metro_sq_mi|}}}|R}}}}|{{{population_density_metro_sq_mi|}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_metro_sq_mi|}}}|R}}}}}}&nbsp;প্ৰতি&nbsp;বৰ্গ&nbsp;মাইল|{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_metro_km2|}}}|R}}}}|{{{population_density_metro_km2|}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_metro_km2|}}}|R}}}}}}&nbsp;প্ৰতি&nbsp;বৰ্গ&nbsp;কি.মি.}}|{{infobox_settlement/densdisp|{{{unit_pref|}}}|{{{population_density_metro_sq_mi|}}}|{{{population_density_metro_km2|}}}|{{{population_metro|}}}|{{{area_metro_sq_mi|}}}|{{{area_metro_km2|}}}|{{{subdivision_name|}}}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_blank1|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{population_blank1_title|}}}{{{population_blank1_footnotes|}}}</th> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_blank1}}}|R}}}}|{{{population_blank1}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_blank1}}}|R}}}} জন}}</td> </tr> }}{{#if:{{infobox_settlement/checkauto|{{{population_density_blank1_sq_mi|}}}|{{{population_blank1|}}}|{{{area_blank1_sq_mi|}}}}}{{infobox_settlement/checkauto|{{{population_density_blank1_km2|}}}|{{{population_blank1|}}}|{{{area_blank1_km2|}}}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{population_blank1_title|}}}ৰ জনঘনত্ব</th> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_blank1|}}}{{{area_blank1_sq_mi|}}}{{{area_blank1_km2|}}}|R}}}}|{{#if:{{{population_density_blank1_sq_mi|}}}|{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_blank1_sq_mi|}}}|R}}}}|{{{population_density_blank1_sq_mi|}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_blank1_sq_mi|}}}|R}}}}}}&nbsp;প্ৰতি&nbsp;বৰ্গ&nbsp;মাইল|{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_blank1_km2|}}}|R}}}}|{{{population_density_blank1_km2|}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_blank1_km2|}}}|R}}}}}}&nbsp;প্ৰতি&nbsp;বৰ্গ&nbsp;কি.মি.}}|{{infobox_settlement/densdisp|{{{unit_pref|}}}|{{{population_density_blank1_sq_mi|}}}|{{{population_density_blank1_km2|}}}|{{{population_blank1|}}}|{{{area_blank1_sq_mi|}}}|{{{area_blank1_km2|}}}|{{{subdivision_name|}}}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_blank2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{population_blank2_title|}}}{{{population_blank2_footnotes|}}}</th> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_blank2}}}|R}}}}|{{{population_blank2}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_blank2}}}|R}}}} জন}}</td> </tr> }}{{#if:{{infobox_settlement/checkauto|{{{population_density_blank2_sq_mi|}}}|{{{population_blank2|}}}|{{{area_blank2_sq_mi|}}}}}{{infobox_settlement/checkauto|{{{population_density_blank2_km2|}}}|{{{population_blank2|}}}|{{{area_blank2_km2|}}}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{population_blank2_title|}}}ৰ জনঘনত্ব</th> <td>{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_blank2|}}}{{{area_blank2_sq_mi|}}}{{{area_blank2_km2|}}}|R}}}}|{{#if:{{{population_density_blank2_sq_mi|}}}|{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_blank2_sq_mi|}}}|R}}}}|{{{population_density_blank2_sq_mi|}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_blank2_sq_mi|}}}|R}}}}}}&nbsp;প্ৰতি&nbsp;বৰ্গ&nbsp;মাইল|{{#iferror:{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_blank2_km2|}}}|R}}}}|{{{population_density_blank2_km2|}}}|{{En2As|{{formatnum:{{{population_density_blank2_km2|}}}|R}}}}}}&nbsp;প্ৰতি&nbsp;বৰ্গ&nbsp;কি.মি.}}|{{infobox_settlement/densdisp|{{{unit_pref|}}}|{{{population_density_blank2_sq_mi|}}}|{{{population_density_blank2_km2|}}}|{{{population_blank2|}}}|{{{area_blank2_sq_mi|}}}|{{{area_blank2_km2|}}}|{{{subdivision_name|}}}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_note|}}}| <tr class="mergedrow"> <td>&nbsp;</td> <td><small>{{{population_note}}}</small></td> </tr> }}{{#if:{{{population_demonym|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <td>'''{{tooltip|বিশেষণ|জাতীয়তাসূচক বিশেষণ}}'''</td> <td>{{{population_demonym}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{demographics_type1|}}}| <tr class="mergedrow"><!-- ***Demographics 1*** --> <td colspan="2">'''{{{demographics_type1}}}'''{{{demographics1_footnotes|}}}</td> </tr> {{#if:{{{demographics1_title1|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{demographics1_title1}}}</th> <td>{{{demographics1_info1}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{demographics1_title2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{demographics1_title2}}}</th> <td>{{{demographics1_info2}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{demographics1_title3|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{demographics1_title3}}}</th> <td>{{{demographics1_info3}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{demographics1_title4|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{demographics1_title4}}}</th> <td>{{{demographics1_info4}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{demographics1_title5|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{demographics1_title5}}}</th> <td>{{{demographics1_info5}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{demographics_type2|}}}| <tr class="mergedrow"><!-- ***Demographics 2*** --> <td colspan="2">'''{{{demographics_type2}}}'''{{{demographics2_footnotes|}}}</td> </tr> {{#if:{{{demographics2_title1|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{demographics2_title1}}}</th> <td>{{{demographics2_info1}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{demographics2_title2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{demographics2_title2}}}</th> <td>{{{demographics2_info2}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{demographics2_title3|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{demographics2_title3}}}</th> <td>{{{demographics2_info3}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{demographics2_title4|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{demographics2_title4}}}</th> <td>{{{demographics2_info4}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{demographics2_title5|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{demographics2_title5}}}</th> <td>{{{demographics2_info5}}}</td> </tr> }} }}}}}}<!-- ***Time Zones*** --> {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th>{{#if:{{{timezone2|}}}|[[সময় অঞ্চল]]বোৰ|[[সময় অঞ্চল]]}}</th> <td>{{{timezone1|{{{timezone}}}}}} {{#if:{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}} }}}|([[গ্ৰী.মা.স.{{{utc_offset1|{{{utc_offset}}}}}}]])}}</td>{{#if:{{{timezone2|}}}|</tr> <tr class="mergedrow"> <th> </th> <td>{{{timezone2}}} {{#if:{{{utc_offset2|{{{utc_offset2|}}} }}}|([[গ্ৰী.মা.স.{{{utc_offset2|{{{utc_offset2}}}}}}]])}}</td>}} </tr> {{#if:{{{timezone1_DST|{{{timezone_DST|}}}}}}| <tr class="mergedrow"> <th style="white-space:nowrap">&nbsp;-&nbsp;গ্ৰীষ্ম&nbsp;([[দিবালোক সংৰক্ষণ সময়|দি স স]])</th> <td>{{{timezone1_DST|{{{timezone_DST|}}}}}} ([[গ্ৰী.মা.স.{{{utc_offset1_DST|{{{utc_offset_DST|}}}}}}]])</td>{{#if:{{{timezone2_DST|}}}|</tr> <tr class="mergedbottomrow"> <th>&nbsp;</th> <td>{{{timezone2_DST}}} ([[গ্ৰী.মা.স.{{{utc_offset2_DST}}}]])</td>}} </tr> }} }}<!-- ***Postal Code(s)*** --> {{#if:{{{postal_code_type|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th>{{{postal_code_type}}}</th> <td class="adr"><span class="postal-code">{{{postal_code}}}</span></td> </tr> {{#if:{{{postal2_code_type|}}}| <tr class="mergedbottomrow"> <th>{{{postal2_code_type}}}</th> <td class="adr"><span class="postal-code">{{{postal2_code}}}</span></td> </tr> }} }}<!-- ***Area Code(s)*** --> {{#if:{{{area_code|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{#if:{{{area_code_type|}}}|{{{area_code_type}}}|অঞ্চল কোড}}</th> <td>{{{area_code}}}</td> </tr> }}<!-- Geocode--> {{#if:{{{geocode|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>[[Geocode]]</th> <td class="nickname">{{{geocode}}}</td> </tr> }}<!-- ISO Code--> {{#if:{{{iso_code|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>[[:en:ISO 3166|আই এচ অ’ ৩১৬৬ কোড]]</th> <td class="nickname">{{{iso_code}}}</td> </tr> }}<!-- Vehicle registration plate--> {{#if:{{{registration_plate|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>[[:en:Vehicle registration plate|যানবাহনৰ নম্বৰ]]</th> <td>{{{registration_plate}}}</td> </tr> }}<!-- ***Twin Cities*** --> {{#if:{{{twin1|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th colspan="2">[[:en:List of twin towns and sister cities|যমজ চহৰ]]</td> </tr> <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{twin1}}}</th> <td>{{{twin1_country}}}</td> </tr> {{#if:{{{twin2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{twin2}}}</th> <td>{{{twin2_country}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{twin3|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{twin3}}}</th> <td>{{{twin3_country}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{twin4|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{twin4}}}</th> <td>{{{twin4_country}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{twin5|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{twin5}}}</th> <td>{{{twin5_country}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{twin6|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{twin6}}}</th> <td>{{{twin6_country}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{twin7|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{twin7}}}</th> <td>{{{twin7_country}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{twin8|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{twin8}}}</th> <td>{{{twin8_country}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{twin9|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;-&nbsp;{{{twin9}}}</th> <td>{{{twin9_country}}}</td> </tr> }}}}<!-- ***Blank Fields (two sections)*** --> {{#if:{{{blank_name_sec1|{{{blank_name|}}}}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th>{{{blank_name_sec1|{{{blank_name|}}}}}}</th> <td>{{{blank_info_sec1|{{{blank_info|}}}}}}</td> </tr>}} {{#if:{{{blank1_name_sec1|{{{blank1_name|}}}}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank1_name_sec1|{{{blank1_name|}}}}}}</th> <td>{{{blank1_info_sec1|{{{blank1_info|}}}}}}</td> </tr>}} {{#if:{{{blank2_name_sec1|{{{blank2_name|}}}}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank2_name_sec1|{{{blank2_name|}}}}}}</th> <td>{{{blank2_info_sec1|{{{blank2_info|}}}}}}</td> </tr>}} {{#if:{{{blank3_name_sec1|{{{blank3_name|}}}}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank3_name_sec1|{{{blank3_name}}}}}}</th> <td>{{{blank3_info_sec1|{{{blank3_info}}}}}}</td> </tr>}} {{#if:{{{blank4_name_sec1|{{{blank4_name|}}}}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank4_name_sec1|{{{blank4_name|}}}}}}</th> <td>{{{blank4_info_sec1|{{{blank4_info|}}}}}}</td> </tr>}} {{#if:{{{blank5_name_sec1|{{{blank5_name|}}}}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank5_name_sec1|{{{blank5_name|}}}}}}</th> <td>{{{blank5_info_sec1|{{{blank5_info|}}}}}}</td> </tr>}} {{#if:{{{blank6_name_sec1|{{{blank6_name|}}}}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank6_name_sec1|{{{blank6_name|}}}}}}</th> <td>{{{blank6_info_sec1|{{{blank6_info|}}}}}}</td> </tr>}} {{#if:{{{blank7_name_sec1|{{{blank7_name|}}}}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank7_name_sec1|{{{blank7_name|}}}}}}</th> <td>{{{blank7_info_sec1|{{{blank7_info|}}}}}}</td> </tr>}} {{#if:{{{blank_name_sec2|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th>{{{blank_name_sec2}}}</th> <td>{{{blank_info_sec2|}}}</td> </tr>}} {{#if:{{{blank1_name_sec2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank1_name_sec2}}}</th> <td>{{{blank1_info_sec2|}}}</td> </tr>}} {{#if:{{{blank2_name_sec2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank2_name_sec2}}}</th> <td>{{{blank2_info_sec2|}}}</td> </tr>}} {{#if:{{{blank3_name_sec2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank3_name_sec2}}}</th> <td>{{{blank3_info_sec2|}}}</td> </tr>}} {{#if:{{{blank4_name_sec2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank4_name_sec2}}}</th> <td>{{{blank4_info_sec2|}}}</td> </tr>}} {{#if:{{{blank5_name_sec2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank5_name_sec2}}}</th> <td>{{{blank5_info_sec2|}}}</td> </tr>}} {{#if:{{{blank6_name_sec2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank6_name_sec2}}}</th> <td>{{{blank6_info_sec2|}}}</td> </tr>}} {{#if:{{{blank7_name_sec2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank7_name_sec2}}}</th> <td>{{{blank7_info_sec2|}}}</td> </tr> }}<!-- ***Website*** --> {{#if:{{{website|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th>ৱেবছাইট</th> <td>{{{website}}}</td> </tr> }}<!-- ***Footnotes*** --> {{#if:{{{footnotes|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <td colspan="2" style="text-align:left; font-size:smaller">{{{footnotes}}}</td> </tr> }} </table><!--For deprecated parameter names--><includeonly>{{#if:{{{coor_type|}}}{{{city_logo|}}}{{{area_total|}}}{{{area_land|}}}{{{area_water|}}}{{{TotalArea_sq_mi|}}}{{{LandArea_sq_mi|}}} {{{WaterArea_sq_mi|}}}{{{area_urban|}}}{{{UrbanArea_sq_mi|}}}{{{area_metro|}}}{{{MetroArea_sq_mi|}}} {{{elevation|}}}{{{population_density|}}}{{{population_density_mi2|}}} {{{population_density_metro_mi2|}}} {{{population_density_urban_mi2|}}}|[[শ্ৰেণী:স্থিতিশীল তথ্যসমৃদ্ধ প্ৰবন্ধ]]}}{{#ifeq:{{NAMESPACE}}||{{#ifeq:{{{subdivision_name}}}|United States|{{#if:{{{latd|}}}|[[শ্ৰেণী:স্থিতিশীল তথ্যসমৃদ্ধ প্ৰবন্ধ]]|[[শ্ৰেণী:স্থিতিশীল তথ্যসমৃদ্ধ প্ৰবন্ধ]]}}|}}{{#ifeq:{{{subdivision_name}}}|[[United States]]|{{#if:{{{latd|}}}|[[শ্ৰেণী:স্থিতিশীল তথ্যসমৃদ্ধ প্ৰবন্ধ]]|[[শ্ৰেণী:স্থিতিশীল তথ্যসমৃদ্ধ প্ৰবন্ধ]]}}|}}}}{{#switch:{{{coordinates_region|}}}|CA-X|US-X|IN-X=[[Category:Infobox settlement uses with imprecise region codes]]}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude> rt0its0k3f3doubbcc3mykdjj4y2m6r হৰেকৃষ্ণ ডেকা 0 7692 331514 304231 2022-08-26T07:16:49Z Bhaskarjyoti Bhuyan 16362 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name = হৰেকৃষ্ণ ডেকা |image = harekrishna-deka-poet.jpg |image size = 200px |caption = |birth_date = ১৯৪৩ |birth_place = |death_date = |death_place = |occupation = আৰক্ষী বিষয়া, সাহিত্যিক |years_active = |awards = [[সাহিত্য অকাডেমি বঁটা]] (১৯৮৭)<br />[[অসম উপত্যকা সাহিত্য বঁটা]] (২০১০) |website = }} '''হৰেকৃষ্ণ ডেকা''' (১৯৪৩ -) এগৰাকী কবি, চুটি গল্প লেখক আৰু কবিতাৰ সমালোচক। ছাত্ৰাৱস্থাৰ পৰাই কবিতা আৰু গল্প লিখাত মনোনিবেশ কৰা ডেকাই [[ৰামধেনু যুগ]]তে নিজৰ সাহিত্যিক প্ৰতিভাৰ পৰিচয় দিছিল।<ref name=inr></ref> [[ভাৰতীয় আৰক্ষী সেৱা]]ৰ বিষয়া হৰেকৃষ্ণ ডেকাই [[অসম আৰক্ষী]]ৰ মহাপ্ৰধান (DGP) হিচাপে অৱসৰ গ্ৰহণ কৰিছিল।<ref name=hkbio></ref> সাহিত্য বিষয়ক আলোচনী '[[গৰীয়সী]]' আৰু ইংৰাজী দৈনিক কাকত '[[দ্যা ছেণ্টিনেল]]'ৰ সম্পাদকৰ দায়িত্বও বহন কৰিছিল। বৰ্তমানেও সাহিত্য জগতৰ লগত জড়িত হৈ আছে।<ref name=hkbio></ref> ==প্ৰাৰম্ভিক জীৱন== হৰেকৃষ্ণ ডেকাৰ জন্ম হৈছিল ১৯৪৩ চনত। পৈতৃক ঘৰ আছিল বৰ্তমানৰ [[নলবাৰী জিলা]]ৰ [[সৰ্থেবাৰী]] অঞ্চলত।<ref name=int></ref> কিন্তু তেখেতৰ শৈশৱ অতিবাহিত হৈছিল তিনিচুকীয়াত। তাতেই তেখেতে স্কুলীয়া শিক্ষা গ্ৰহণ কৰে। ১৯৫৯ চনত [[প্ৰৱেশিকা পৰীক্ষা]]ত উত্তীৰ্ণ হয়।<ref name=hkbio></ref> উচ্চ শিক্ষাৰ বাবে প্ৰথমে [[কটন কলেজ]] আৰু পাছলৈ [[গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়]]ত শিক্ষা লয়। ১৯৬৫ চনত ইংৰাজী বিষয়ত স্নাতকোত্তৰ উপাধি লাভ কৰে।<ref name=hkbio></ref> ==কৰ্মজীৱন== ১৯৬৫ চনৰ মাজভাগৰপৰা ১৯৬৮ চনলৈ [[গুৱাহাটী]]ৰ [[গুৱাহাটী বাণিজ্য মহাবিদ্যালয়]]ত প্ৰবক্তা হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰে।<ref name=hkbio></ref> ১৯৬৮ চনত 'ভাৰতীয় আৰক্ষী সেৱা'ৰ অসম-মেঘালয় কেডাৰত যোগ দিয়ে। আৰক্ষী সেৱাৰ পৰা অসম আৰক্ষীৰ মহাপ্ৰধান হিচাপে ২০০৫ চনত অৱসৰ গ্ৰহণ কৰে।<ref name=hkbio></ref> ২০০৮ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহৰপৰা ২০১০ চনৰ নৱেম্বৰ মাহলৈ [[ৰাষ্ট্ৰীয় সুৰক্ষা উপদেষ্টা সমিতি]]ৰ (National Security Advisory Board) সদস্য ৰূপে কাৰ্য নিৰ্বাহ কৰে॥<ref name=hkbio></ref> চাকৰিৰ পৰা অৱসৰৰ পাছত ডেকাই 'The Sentinel' কাকতৰ সম্পাদক ৰূপে কম সময়ৰ বাবে যোগ দি পাছলৈ সাহিত্য আলোচনী '[[গৰীয়সী]]'ৰ সম্পাদকৰ দায়িত্বভাৰ গ্ৰহণ কৰে।<ref name=hkbio></ref> ==সাহিত্য কৰ্ম<ref name=hkbio></ref>== ;কবিতা পুথি * স্বৰেবাৰ * ৰাতিৰ শোভাযাত্ৰা, ১৯৭৮ * [[আন এজন]], (বঙালী আৰু উড়িয়া ভাষালৈ অনূদিত) * সানমিহলি বৰ্ণমালা * সয়ম্বৰ, ১৯৭২ * কবিতা ১৯৬০-১৯৮০, ২০০২ * ভালপোৱাৰ বাবে এষাৰ, ২০০৩ * সানমিহলি বৰ্ণমালা, ২০১০ * সময় শব্দ জীৱন আৰু অন্যান্য * অন্য সেতুবন্ধ * খিৰিকীখনত নিলিখিবা আৰু ল'কডাউনৰ কবিতা * তিনিশৰীয়া কবিতা * স্বনিৰ্বাচিত কবিতা। ;অনুদীত কবিতা পুথি * Sea-Scare (ইংৰাজীলৈ অনূদিত কবিতা), ২০০১ * প্ৰতিসাৰিত ৰশ্মি (অনুবাদ কবিতা) ;চুটি-গল্প সংগ্ৰহ * প্ৰাকৃতিক আৰু অন্যান্য, ১৯৮৫ * মধূসূদনৰ দলং, ১৯৯২ * বন্দীয়াৰ, ১৯৯৬ (উড়িয়া ভাষালৈ অনূদিত) * পোষ্টমডাৰ্ণ অথবা গল্প, ২০০১ * মৃত্যুদণ্ড, ২০০৬ * গল্প আৰু কল্প (Story and Fiction), ২০০৯ * স্বৰ্ণবৃষ্টি * পাঁচৰ পিঠিত শূণ্য (নিৰ্বাচিত ৫০টা গল্প) * স্বনিৰ্বাচিত ২৫টা গল্প ;সাহিত্য সমালোচনা * আধুনিকতাবাদ আৰু অন্যান্য প্ৰবন্ধ, ১৯৯৮ * বীক্ষণ আৰু সন্ধান, ২০০০ * সৃষ্টি আৰু দৃষ্টি, ২০০৬ * আধুনিক কবিতা, * নীলমনি ফুকনঃ কবি আৰু কবিতা, ২০১০ * অৱলোকন, ;উপন্যাস * আগন্তুক, ২০০৮ * যাত্ৰাঃ এখন অসম্পূৰ্ণ উপন্যাসৰ বাৰটা অধ্যায় * ডিটেকটিভঃ দুখন ৰহস্য উপন্যাস ;সম্পাদিত কিতাপ * তৰুণ প্ৰজন্মৰ কবিতা, ২০০৫ ; অনুবাদঃ * প্ৰতিসৰিত ৰশ্মি (The Reflected Lght), ১৯৯২ (ছেইণ্টজন পাৰ্ছি, য়ানিছ ৰিছট'ছ, ভাস্ক' পোপা আৰু জেৰোস্লাভ ছিফাৰ্টৰ কবিতাৰ অনুবাদ) ;সামাজিক বিশ্লেষণ * প্ৰব্ৰজন আৰু অণুপ্ৰবেশ, ২০১০ * সাৰ্বভৌমত্ব, সন্ত্ৰাসবাদ আৰু নাগৰিক সমাজ, ২০১০ * এই সময়, ;স্মৃতিকথা * চোতালৰ আঁক-বাক ==স্বীকৃতি আৰু সন্মান== * ১৯৮৭: [[সাহিত্য অকাডেমি বঁটা]], ([[আন এজন]] কবিতা পুথিৰ বাবে)<ref>{{cite web | url=http://sahitya-akademi.gov.in/sahitya-akademi/showSearchAwardsResult.jsp?year=&author=&awards=AA&language=ASSAMESE| title=সাহিত্য অকাডেমি বঁটা বিজয়ী অসমীয়াসকলৰ তথ্য |publisher=সাহিত্য অকাডেমি | accessdate=নৱেম্বৰ ১৬, ২০১২}}</ref> * ১৯৯৬: [[কথা পুৰস্কাৰ]], [[বন্দীয়াৰ]] গল্প সংকলনৰ বাবে * ২০১০: [[অসম উপত্যকা সাহিত্য বঁটা]]<ref name=hkbio>[http://www.hkdeka.com হৰেকৃষ্ণ ডেকাৰ ৱেবছাইট, আহৰণ কৰা তাৰিখ: ৫ জানুৱাৰী, ২০১২]</ref><ref name=inr>http://indianreview.in/the-assam-valley-literary-award-harekrishna-deka-2010/ আহৰণ কৰা তাৰিখঃ ৫ জানুৱাৰী, ২০১২ </ref><ref name=int>http://my-guwahati.blogspot.com/2006/03/interview-with-harekrishna-deka-poet.html আহৰণ কৰা তাৰিখঃ ৫ জানুৱাৰী, ২০১২ </ref> * পদ্মনাথ বিদ্যাবিনোদ সাহিত্য পুৰস্কাৰ, ২০১৫ ==তথ্য সংগ্ৰহ== {{reflist}} ==বাহ্যিক সংযোগ== * [http://indianreview.in/the-assam-valley-literary-award-harekrishna-deka-2010/ Indian Review: Harekrishna Deka Wins the Assam Valley Literary Award, 2010] * [http://indianreview.in/an-interview-with-the-poet-harekrishna-deka/ An Interview with the Poet: Harekrishna Deka] * [http://indianreview.in/an-introduction-to-harekrisha-deka%E2%80%99s-poetry-by-prabhat-bora/ An Introduction to Harekrisha Deka’s Poetry by Prabhat Bora] * [http://www.museindia.com/showfocus9.asp?id=981 Harekrishna Deka: In discussion with Uddipana Goswami] * [http://my-guwahati.blogspot.com/2006/03/interview-with-harekrishna-deka-poet.html INTERVIEW WITH HAREKRISHNA DEKA, POET AND RETIRED POLICE OFFICER, BY UDDIPANA GOSWAMI ON 20TH MARCH, 2006.] * [http://varnamala.org/harekrishna.html Harekrishna Deka's Poems in Kavitayan] * [http://webspace.webring.com/people/tb/bipuljyoti/harekrishna.html The Prisoner - short story] * [http://whitewings.sulekha.com/blog/post/2007/04/the-dawn-an-assamese-poem-of-harekrishna-deka-in.htm The Dawn (An Assamese Poem of Harekrishna Deka in Translation] {{অসমীয়া ভাষাত সাহিত্য অকাডেমি বঁটা লাভ কৰা সাহিত্যিকসকল}} {{অসম উপত্যকা সাহিত্য বঁটা}} {{অসমৰ প্ৰসিদ্ধ ব্যক্তি}} [[শ্ৰেণী:অসমৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া কবি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া গল্পকাৰ]] [[শ্ৰেণী:চৰকাৰী বিষয়া]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া ভাষাৰ সাহিত্য অকাডেমি বঁটা বিজয়ী]] [[শ্ৰেণী:অসম উপত্যকা সাহিত্য বঁটা বিজয়ী]] jv7d7fys72aco6ud4y7ju5isz5djqj5 331515 331514 2022-08-26T07:18:24Z Bhaskarjyoti Bhuyan 16362 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name = হৰেকৃষ্ণ ডেকা |image = harekrishna-deka-poet.jpg |image size = 200px |caption = |birth_date = ১৯৪৩ |birth_place = |death_date = |death_place = |occupation = আৰক্ষী বিষয়া, সাহিত্যিক |years_active = |awards = [[সাহিত্য অকাডেমি বঁটা]] (১৯৮৭)<br />[[অসম উপত্যকা সাহিত্য বঁটা]] (২০১০) |website = }} '''হৰেকৃষ্ণ ডেকা''' (১৯৪৩ -) এগৰাকী কবি, চুটি গল্প লেখক আৰু কবিতাৰ সমালোচক। ছাত্ৰাৱস্থাৰ পৰাই কবিতা আৰু গল্প লিখাত মনোনিবেশ কৰা ডেকাই [[ৰামধেনু যুগ]]তে নিজৰ সাহিত্যিক প্ৰতিভাৰ পৰিচয় দিছিল।<ref name=inr></ref> [[ভাৰতীয় আৰক্ষী সেৱা]]ৰ বিষয়া হৰেকৃষ্ণ ডেকাই [[অসম আৰক্ষী]]ৰ মহাপ্ৰধান (DGP) হিচাপে অৱসৰ গ্ৰহণ কৰিছিল।<ref name=hkbio></ref> সাহিত্য বিষয়ক আলোচনী '[[গৰীয়সী]]' আৰু ইংৰাজী দৈনিক কাকত '[[দ্যা ছেণ্টিনেল]]'ৰ সম্পাদকৰ দায়িত্বও বহন কৰিছিল। বৰ্তমানেও সাহিত্য জগতৰ লগত জড়িত হৈ আছে।<ref name=hkbio></ref> ==প্ৰাৰম্ভিক জীৱন== হৰেকৃষ্ণ ডেকাৰ জন্ম হৈছিল ১৯৪৩ চনত। পৈতৃক ঘৰ আছিল বৰ্তমানৰ [[নলবাৰী জিলা]]ৰ [[সৰ্থেবাৰী]] অঞ্চলত।<ref name=int></ref> কিন্তু তেখেতৰ শৈশৱ অতিবাহিত হৈছিল তিনিচুকীয়াত। তাতেই তেখেতে স্কুলীয়া শিক্ষা গ্ৰহণ কৰে। ১৯৫৯ চনত [[প্ৰৱেশিকা পৰীক্ষা]]ত উত্তীৰ্ণ হয়।<ref name=hkbio></ref> উচ্চ শিক্ষাৰ বাবে প্ৰথমে [[কটন কলেজ]] আৰু পাছলৈ [[গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়]]ত শিক্ষা লয়। ১৯৬৫ চনত ইংৰাজী বিষয়ত স্নাতকোত্তৰ উপাধি লাভ কৰে।<ref name=hkbio></ref> ==কৰ্মজীৱন== ১৯৬৫ চনৰ মাজভাগৰপৰা ১৯৬৮ চনলৈ [[গুৱাহাটী]]ৰ [[গুৱাহাটী বাণিজ্য মহাবিদ্যালয়]]ত প্ৰবক্তা হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰে।<ref name=hkbio></ref> ১৯৬৮ চনত 'ভাৰতীয় আৰক্ষী সেৱা'ৰ অসম-মেঘালয় কেডাৰত যোগ দিয়ে। আৰক্ষী সেৱাৰ পৰা অসম আৰক্ষীৰ মহাপ্ৰধান হিচাপে ২০০৫ চনত অৱসৰ গ্ৰহণ কৰে।<ref name=hkbio></ref> ২০০৮ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহৰপৰা ২০১০ চনৰ নৱেম্বৰ মাহলৈ [[ৰাষ্ট্ৰীয় সুৰক্ষা উপদেষ্টা সমিতি]]ৰ (National Security Advisory Board) সদস্য ৰূপে কাৰ্য নিৰ্বাহ কৰে॥<ref name=hkbio></ref> চাকৰিৰ পৰা অৱসৰৰ পাছত ডেকাই 'The Sentinel' কাকতৰ সম্পাদক ৰূপে কম সময়ৰ বাবে যোগ দি পাছলৈ সাহিত্য আলোচনী '[[গৰীয়সী]]'ৰ সম্পাদকৰ দায়িত্বভাৰ গ্ৰহণ কৰে।<ref name=hkbio></ref> ==সাহিত্য কৰ্ম<ref name=hkbio></ref>== ;কবিতা পুথি * স্বৰেবাৰ * ৰাতিৰ শোভাযাত্ৰা, ১৯৭৮ * [[আন এজন]], (বঙালী আৰু উড়িয়া ভাষালৈ অনূদিত) * সানমিহলি বৰ্ণমালা * সয়ম্বৰ, ১৯৭২ * কবিতা ১৯৬০-১৯৮০, ২০০২ * ভালপোৱাৰ বাবে এষাৰ, ২০০৩ * সানমিহলি বৰ্ণমালা, ২০১০ * সময় শব্দ জীৱন আৰু অন্যান্য * অন্য সেতুবন্ধ * খিৰিকীখনত নিলিখিবা আৰু ল'কডাউনৰ কবিতা * তিনিশৰীয়া কবিতা * স্বনিৰ্বাচিত কবিতা। ;অনুদীত কবিতা পুথি * Sea-Scare (ইংৰাজীলৈ অনূদিত কবিতা), ২০০১ * প্ৰতিসাৰিত ৰশ্মি (অনুবাদ কবিতা) ;চুটি-গল্প সংগ্ৰহ * প্ৰাকৃতিক আৰু অন্যান্য, ১৯৮৫ * মধূসূদনৰ দলং, ১৯৯২ * বন্দীয়াৰ, ১৯৯৬ (উড়িয়া ভাষালৈ অনূদিত) * পোষ্টমডাৰ্ণ অথবা গল্প, ২০০১ * মৃত্যুদণ্ড, ২০০৬ * গল্প আৰু কল্প (Story and Fiction), ২০০৯ * স্বৰ্ণবৃষ্টি * পাঁচৰ পিঠিত শূণ্য (নিৰ্বাচিত ৫০টা গল্প) * স্বনিৰ্বাচিত ২৫টা গল্প ;সাহিত্য সমালোচনা * আধুনিকতাবাদ আৰু অন্যান্য প্ৰবন্ধ, ১৯৯৮ * বীক্ষণ আৰু সন্ধান, ২০০০ * সৃষ্টি আৰু দৃষ্টি, ২০০৬ * আধুনিক কবিতা, * নীলমনি ফুকনঃ কবি আৰু কবিতা, ২০১০ * অৱলোকন, ;উপন্যাস * আগন্তুক, ২০০৮ * যাত্ৰাঃ এখন অসম্পূৰ্ণ উপন্যাসৰ বাৰটা অধ্যায় * ডিটেকটিভঃ দুখন ৰহস্য উপন্যাস ;সম্পাদিত কিতাপ * তৰুণ প্ৰজন্মৰ কবিতা, ২০০৫ ; অনুবাদঃ * প্ৰতিসৰিত ৰশ্মি (The Reflected Lght), ১৯৯২ (ছেইণ্টজন পাৰ্ছি, য়ানিছ ৰিছট'ছ, ভাস্ক' পোপা আৰু জেৰোস্লাভ ছিফাৰ্টৰ কবিতাৰ অনুবাদ) ;সামাজিক বিশ্লেষণ * প্ৰব্ৰজন আৰু অণুপ্ৰবেশ, ২০১০ * সাৰ্বভৌমত্ব, সন্ত্ৰাসবাদ আৰু নাগৰিক সমাজ, ২০১০ * এই সময়, ;স্মৃতিকথা * চোতালৰ আঁক-বাক ;ইংৰাজীলৈ অনুদিত কবিতা * One Hundred Poems of Harekrishna Deka.অনুবাদক: ছাদিকুল ইছলাম * Guilt and Other Stories. অনুবাদক: মিত্ৰা ফুকন ==স্বীকৃতি আৰু সন্মান== * ১৯৮৭: [[সাহিত্য অকাডেমি বঁটা]], ([[আন এজন]] কবিতা পুথিৰ বাবে)<ref>{{cite web | url=http://sahitya-akademi.gov.in/sahitya-akademi/showSearchAwardsResult.jsp?year=&author=&awards=AA&language=ASSAMESE| title=সাহিত্য অকাডেমি বঁটা বিজয়ী অসমীয়াসকলৰ তথ্য |publisher=সাহিত্য অকাডেমি | accessdate=নৱেম্বৰ ১৬, ২০১২}}</ref> * ১৯৯৬: [[কথা পুৰস্কাৰ]], [[বন্দীয়াৰ]] গল্প সংকলনৰ বাবে * ২০১০: [[অসম উপত্যকা সাহিত্য বঁটা]]<ref name=hkbio>[http://www.hkdeka.com হৰেকৃষ্ণ ডেকাৰ ৱেবছাইট, আহৰণ কৰা তাৰিখ: ৫ জানুৱাৰী, ২০১২]</ref><ref name=inr>http://indianreview.in/the-assam-valley-literary-award-harekrishna-deka-2010/ আহৰণ কৰা তাৰিখঃ ৫ জানুৱাৰী, ২০১২ </ref><ref name=int>http://my-guwahati.blogspot.com/2006/03/interview-with-harekrishna-deka-poet.html আহৰণ কৰা তাৰিখঃ ৫ জানুৱাৰী, ২০১২ </ref> * পদ্মনাথ বিদ্যাবিনোদ সাহিত্য পুৰস্কাৰ, ২০১৫ ==তথ্য সংগ্ৰহ== {{reflist}} ==বাহ্যিক সংযোগ== * [http://indianreview.in/the-assam-valley-literary-award-harekrishna-deka-2010/ Indian Review: Harekrishna Deka Wins the Assam Valley Literary Award, 2010] * [http://indianreview.in/an-interview-with-the-poet-harekrishna-deka/ An Interview with the Poet: Harekrishna Deka] * [http://indianreview.in/an-introduction-to-harekrisha-deka%E2%80%99s-poetry-by-prabhat-bora/ An Introduction to Harekrisha Deka’s Poetry by Prabhat Bora] * [http://www.museindia.com/showfocus9.asp?id=981 Harekrishna Deka: In discussion with Uddipana Goswami] * [http://my-guwahati.blogspot.com/2006/03/interview-with-harekrishna-deka-poet.html INTERVIEW WITH HAREKRISHNA DEKA, POET AND RETIRED POLICE OFFICER, BY UDDIPANA GOSWAMI ON 20TH MARCH, 2006.] * [http://varnamala.org/harekrishna.html Harekrishna Deka's Poems in Kavitayan] * [http://webspace.webring.com/people/tb/bipuljyoti/harekrishna.html The Prisoner - short story] * [http://whitewings.sulekha.com/blog/post/2007/04/the-dawn-an-assamese-poem-of-harekrishna-deka-in.htm The Dawn (An Assamese Poem of Harekrishna Deka in Translation] {{অসমীয়া ভাষাত সাহিত্য অকাডেমি বঁটা লাভ কৰা সাহিত্যিকসকল}} {{অসম উপত্যকা সাহিত্য বঁটা}} {{অসমৰ প্ৰসিদ্ধ ব্যক্তি}} [[শ্ৰেণী:অসমৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া কবি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া গল্পকাৰ]] [[শ্ৰেণী:চৰকাৰী বিষয়া]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া ভাষাৰ সাহিত্য অকাডেমি বঁটা বিজয়ী]] [[শ্ৰেণী:অসম উপত্যকা সাহিত্য বঁটা বিজয়ী]] lr1kuw84m2t3rbaoc3jwmj74k1pl7v0 331516 331515 2022-08-26T07:25:31Z Bhaskarjyoti Bhuyan 16362 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name = হৰেকৃষ্ণ ডেকা |image = harekrishna-deka-poet.jpg |image size = 200px |caption = |birth_date = ১৯৪৩ |birth_place = |death_date = |death_place = |occupation = আৰক্ষী বিষয়া, সাহিত্যিক |years_active = |awards = [[সাহিত্য অকাডেমি বঁটা]] (১৯৮৭)<br />[[অসম উপত্যকা সাহিত্য বঁটা]] (২০১০) |website = }} '''হৰেকৃষ্ণ ডেকা''' (১৯৪৩ -) এগৰাকী কবি, চুটি গল্প লেখক, প্ৰবন্ধ লেখক, ঔপন্যাসিক, কবিতাৰ সমালোচক আৰু অধ্যাপক। ছাত্ৰাৱস্থাৰ পৰাই কবিতা আৰু গল্প লিখাত মনোনিবেশ কৰা ডেকাই [[ৰামধেনু যুগ]]তে নিজৰ সাহিত্যিক প্ৰতিভাৰ পৰিচয় দিছিল।<ref name=inr></ref> [[ভাৰতীয় আৰক্ষী সেৱা]]ৰ বিষয়া হৰেকৃষ্ণ ডেকাই [[অসম আৰক্ষী]]ৰ মহাপ্ৰধান (DGP) হিচাপে অৱসৰ গ্ৰহণ কৰিছিল।<ref name=hkbio></ref> সাহিত্য বিষয়ক আলোচনী '[[গৰীয়সী]]' আৰু ইংৰাজী দৈনিক কাকত '[[দ্যা ছেণ্টিনেল]]'ৰ সম্পাদকৰ দায়িত্বও বহন কৰিছিল। বৰ্তমানেও সাহিত্য জগতৰ লগত তেখেত জড়িত হৈ আছে।<ref name=hkbio></ref> ==প্ৰাৰম্ভিক জীৱন== হৰেকৃষ্ণ ডেকাৰ জন্ম হৈছিল ১৯৪৩ চনত। পৈতৃক ঘৰ আছিল বৰ্তমানৰ [[নলবাৰী জিলা]]ৰ [[সৰ্থেবাৰী]] অঞ্চলত।<ref name=int></ref> কিন্তু তেখেতৰ শৈশৱ অতিবাহিত হৈছিল তিনিচুকীয়াত। তাতেই তেখেতে স্কুলীয়া শিক্ষা গ্ৰহণ কৰে। ১৯৫৯ চনত [[প্ৰৱেশিকা পৰীক্ষা]]ত উত্তীৰ্ণ হয়।<ref name=hkbio></ref> উচ্চ শিক্ষাৰ বাবে প্ৰথমে [[কটন কলেজ]] আৰু পাছলৈ [[গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়]]ত শিক্ষা লয়। ১৯৬৫ চনত ইংৰাজী বিষয়ত স্নাতকোত্তৰ উপাধি লাভ কৰে।<ref name=hkbio></ref> ==কৰ্মজীৱন== ১৯৬৫ চনৰ মাজভাগৰপৰা ১৯৬৮ চনলৈ [[গুৱাহাটী]]ৰ [[গুৱাহাটী বাণিজ্য মহাবিদ্যালয়]]ত প্ৰবক্তা হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰে।<ref name=hkbio></ref> ১৯৬৮ চনত 'ভাৰতীয় আৰক্ষী সেৱা'ৰ অসম-মেঘালয় কেডাৰত যোগ দিয়ে। আৰক্ষী সেৱাৰ পৰা অসম আৰক্ষীৰ মহাপ্ৰধান হিচাপে ২০০৫ চনত অৱসৰ গ্ৰহণ কৰে।<ref name=hkbio></ref> ২০০৮ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহৰপৰা ২০১০ চনৰ নৱেম্বৰ মাহলৈ [[ৰাষ্ট্ৰীয় সুৰক্ষা উপদেষ্টা সমিতি]]ৰ (National Security Advisory Board) সদস্য ৰূপে কাৰ্য নিৰ্বাহ কৰে॥<ref name=hkbio></ref> চাকৰিৰ পৰা অৱসৰৰ পাছত ডেকাই 'The Sentinel' কাকতৰ সম্পাদক ৰূপে কম সময়ৰ বাবে যোগ দি পাছলৈ সাহিত্য আলোচনী '[[গৰীয়সী]]'ৰ সম্পাদকৰ দায়িত্বভাৰ গ্ৰহণ কৰে।<ref name=hkbio></ref> ==সাহিত্য কৰ্ম<ref name=hkbio></ref>== ;কবিতা পুথি * স্বৰেবাৰ * ৰাতিৰ শোভাযাত্ৰা, ১৯৭৮ * [[আন এজন]], (বঙালী আৰু উড়িয়া ভাষালৈ অনূদিত) * সানমিহলি বৰ্ণমালা * সয়ম্বৰ, ১৯৭২ * কবিতা ১৯৬০-১৯৮০, ২০০২ * ভালপোৱাৰ বাবে এষাৰ, ২০০৩ * সানমিহলি বৰ্ণমালা, ২০১০ * সময় শব্দ জীৱন আৰু অন্যান্য * অন্য সেতুবন্ধ * খিৰিকীখনত নিলিখিবা আৰু ল'কডাউনৰ কবিতা * তিনিশৰীয়া কবিতা * স্বনিৰ্বাচিত কবিতা। ;অনুদিত কবিতা পুথি * Sea-Scare (ইংৰাজীলৈ অনূদিত কবিতা), ২০০১ * প্ৰতিসাৰিত ৰশ্মি, ১৯৯২ (ছেইণ্টজন পাৰ্ছি, য়ানিছ ৰিছট'ছ, ভাস্ক' পোপা আৰু জেৰোস্লাভ ছিফাৰ্টৰ কবিতাৰ অনুবাদ) ;চুটি-গল্প সংগ্ৰহ * প্ৰাকৃতিক আৰু অন্যান্য, ১৯৮৫ * মধূসূদনৰ দলং, ১৯৯২ * বন্দীয়াৰ, ১৯৯৬ (উড়িয়া ভাষালৈ অনূদিত) * পোষ্টমডাৰ্ণ অথবা গল্প, ২০০১ * মৃত্যুদণ্ড, ২০০৬ * গল্প আৰু কল্প (Story and Fiction), ২০০৯ * স্বৰ্ণবৃষ্টি * পাঁচৰ পিঠিত শূণ্য (নিৰ্বাচিত ৫০টা গল্প) * স্বনিৰ্বাচিত ২৫টা গল্প ;সাহিত্য সমালোচনা * আধুনিকতাবাদ আৰু অন্যান্য প্ৰবন্ধ, ১৯৯৮ * বীক্ষণ আৰু সন্ধান, ২০০০ * সৃষ্টি আৰু দৃষ্টি, ২০০৬ * আধুনিক কবিতা, * নীলমনি ফুকনঃ কবি আৰু কবিতা, ২০১০ * অৱলোকন, ;উপন্যাস * আগন্তুক, ২০০৮ * যাত্ৰাঃ এখন অসম্পূৰ্ণ উপন্যাসৰ বাৰটা অধ্যায় * ডিটেকটিভঃ দুখন ৰহস্য উপন্যাস ;সম্পাদিত কিতাপ * তৰুণ প্ৰজন্মৰ কবিতা, ২০০৫ ;সামাজিক বিশ্লেষণ * প্ৰব্ৰজন আৰু অণুপ্ৰবেশ, ২০১০ * সাৰ্বভৌমত্ব, সন্ত্ৰাসবাদ আৰু নাগৰিক সমাজ, ২০১০ * এই সময়, ;স্মৃতিকথা * চোতালৰ আঁক-বাক ;ইংৰাজীলৈ অনুদিত কবিতা * One Hundred Poems of Harekrishna Deka.অনুবাদক: ছাদিকুল ইছলাম * Guilt and Other Stories. অনুবাদক: মিত্ৰা ফুকন ==স্বীকৃতি আৰু সন্মান== * ১৯৮৭: [[সাহিত্য অকাডেমি বঁটা]], ([[আন এজন]] কবিতা পুথিৰ বাবে)<ref>{{cite web | url=http://sahitya-akademi.gov.in/sahitya-akademi/showSearchAwardsResult.jsp?year=&author=&awards=AA&language=ASSAMESE| title=সাহিত্য অকাডেমি বঁটা বিজয়ী অসমীয়াসকলৰ তথ্য |publisher=সাহিত্য অকাডেমি | accessdate=নৱেম্বৰ ১৬, ২০১২}}</ref> * ১৯৯৬: [[কথা পুৰস্কাৰ]], [[বন্দীয়াৰ]] গল্প সংকলনৰ বাবে * ২০১০: [[অসম উপত্যকা সাহিত্য বঁটা]]<ref name=hkbio>[http://www.hkdeka.com হৰেকৃষ্ণ ডেকাৰ ৱেবছাইট, আহৰণ কৰা তাৰিখ: ৫ জানুৱাৰী, ২০১২]</ref><ref name=inr>http://indianreview.in/the-assam-valley-literary-award-harekrishna-deka-2010/ আহৰণ কৰা তাৰিখঃ ৫ জানুৱাৰী, ২০১২ </ref><ref name=int>http://my-guwahati.blogspot.com/2006/03/interview-with-harekrishna-deka-poet.html আহৰণ কৰা তাৰিখঃ ৫ জানুৱাৰী, ২০১২ </ref> * পদ্মনাথ বিদ্যাবিনোদ সাহিত্য পুৰস্কাৰ, ২০১৫ ==তথ্য সংগ্ৰহ== {{reflist}} ==বাহ্যিক সংযোগ== * [http://indianreview.in/the-assam-valley-literary-award-harekrishna-deka-2010/ Indian Review: Harekrishna Deka Wins the Assam Valley Literary Award, 2010] * [http://indianreview.in/an-interview-with-the-poet-harekrishna-deka/ An Interview with the Poet: Harekrishna Deka] * [http://indianreview.in/an-introduction-to-harekrisha-deka%E2%80%99s-poetry-by-prabhat-bora/ An Introduction to Harekrisha Deka’s Poetry by Prabhat Bora] * [http://www.museindia.com/showfocus9.asp?id=981 Harekrishna Deka: In discussion with Uddipana Goswami] * [http://my-guwahati.blogspot.com/2006/03/interview-with-harekrishna-deka-poet.html INTERVIEW WITH HAREKRISHNA DEKA, POET AND RETIRED POLICE OFFICER, BY UDDIPANA GOSWAMI ON 20TH MARCH, 2006.] * [http://varnamala.org/harekrishna.html Harekrishna Deka's Poems in Kavitayan] * [http://webspace.webring.com/people/tb/bipuljyoti/harekrishna.html The Prisoner - short story] * [http://whitewings.sulekha.com/blog/post/2007/04/the-dawn-an-assamese-poem-of-harekrishna-deka-in.htm The Dawn (An Assamese Poem of Harekrishna Deka in Translation] {{অসমীয়া ভাষাত সাহিত্য অকাডেমি বঁটা লাভ কৰা সাহিত্যিকসকল}} {{অসম উপত্যকা সাহিত্য বঁটা}} {{অসমৰ প্ৰসিদ্ধ ব্যক্তি}} [[শ্ৰেণী:অসমৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া কবি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া গল্পকাৰ]] [[শ্ৰেণী:চৰকাৰী বিষয়া]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া ভাষাৰ সাহিত্য অকাডেমি বঁটা বিজয়ী]] [[শ্ৰেণী:অসম উপত্যকা সাহিত্য বঁটা বিজয়ী]] 2tibl1y4ovkemc5m5tw3otkhb7um7cn পাৰ্বতী 0 7836 331505 316997 2022-08-26T00:15:54Z Kuldhar Rabha 17600 wikitext text/x-wiki {{unreferenced}} {{Infobox Hindu deity‎‎ | Image = WLA lacma Hindu Goddess Parvati Orissa.jpg | Caption = পাৰ্বতী দেৱীৰ চিত্ৰ | Name = পাৰ্বতী দেৱী | Devanagari = पार्वती | Sanskrit_Transliteration = पार्वती | Pali_Transliteration = | Tamil_script = | Affiliation = [[দেৱী (হিন্দুধৰ্ম)|দেৱী]] | God_of = শক্তি | Abode = [[হিমালয়]], [[কৈলাস]] | Mantra = | Weapon = | Consort = [[শিৱ]] | Mount = | Planet = কৈলাস }} '''পাৰ্বতী''' [[হিমালয়|হিমালয়ৰ]] পুত্ৰী আৰু ভগৱান [[শিৱ|শিৱৰ]] পত্নী। পাৰ্বতীৰ মাতৃৰ নাম মেনকা আছিল। উমা, গৌৰী, অম্বিকা, ভৱানী আদি নামেৰেও এওঁক জনা যায়। পাৰ্বতীৰ জন্মৰ বাৰ্তা শুনি [[নাৰদ]] হিমালয়ৰ ঘৰলৈ আহিছিল আৰু হিমালয়ৰ প্ৰশ্ন কৰাত কৈছিল যে পাৰ্বতী সৰ্ব সুলক্ষ্মীনি আৰু এওঁৰ বিবাহ ভগৱান শিৱৰ সৈতে হ’ব। কিন্তু মহাদেৱক পতিৰূপে পাবৰ বাবে পাৰ্বতীয়ে ঘোৰ তপস্যা কৰিব লাগিব। পূৰ্বজন্মত পাৰ্বতী [[দক্ষ প্ৰজাপতি|দক্ষ প্ৰজাপতিৰ]] জীয়ৰী আছিল আৰু সেইজন্মতো তেওঁ ভগৱান শিৱৰ পত্নী আছিল। পাৰ্বতী হিন্দু [[ত্ৰিদেৱী|ত্ৰিদেৱীসকলৰ]] মাজৰ এগৰাকী বুলিও সুপৰিচিত।<ref>Frithjof Schuon (2003), Roots of the Human Condition, {{ISBN|978-0941532372}}, pp 32</ref> ==তথ্য সংগ্ৰহ== {{Reflist}} ==বাহ্যিক সংযোগ== {{commons|Parvati|পাৰ্বতী}} {{হিন্দুধৰ্মৰ দেৱ দেৱী আৰু ধৰ্মগ্ৰন্থ}} [[শ্ৰেণী:পোখালি (ধৰ্ম)]] [[শ্ৰেণী:হিন্দু দেৱী]] [[শ্ৰেণী:শিৱৰ সহধৰ্মিণী]] 9ol3bnctlegngr7r78v4xfibqqquf7r সদস্য:Chiring chandan 2 24491 331491 330914 2022-08-25T14:08:43Z Chiring chandan 4464 wikitext text/x-wiki <div align="left" style="letter-spacing: 1px; "><span style="white-space:wrap; text-shadow:#EF820D 0em 0em 0.11em,#FFD300 -0.8em -0.8em 0.9em,#C7EA46 0.7em 0.7em 0.8em; color:#793802">{{cquote|''Ghotolong! Kerek Gheres! Put Put Put Put Put Sewwwwwww dhoopoos!''}}</span></div> 84jnvw6xt1m8f0u7p4yxqnkj6dphk4g সাঁচ:Largest cities 10 26375 331538 118778 2022-08-26T08:25:24Z -chanakyakdas 23408 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{class|}}} |nav={{navbox top | name = {{{name|}}} | navbar = {{#if:{{{nonav|}}}|off|{{#if:{{{name|}}}||off}}}} | title = {{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম নগৰসমূহ}} {{{kind|}}}<br /><div style="display:inline;font-weight:normal;font-size:90%;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div> | state = {{{collapsed_state|}}} }} {{(!}} style="width:100%" class="wraplinks" |#default=<div> {{(!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}|class="collapsible {{{collapsed_state}}}"}} style="font-size:88%;margin-left: auto; margin-right: auto; width: 100%; border: 1px solid darkgray; background: #f9f9f9" {{!}}-<!-- TITLE & SOURCE --> !colspan="{{#if:{{{metro|}}}|12|10}}" style="padding:0.3em 0.75em;"{{!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}||<div style="float:right; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}{{#if:{{{nonav|}}}||{{#if:{{{name|}}}|{{navbar|{{{name|}}}|mini=1|style=float: left;height:2.6em;}}|<div style="float:left; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}}} <div style="height:2.6em;line-height:1.3em;"><span style="font-size:110%;">{{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম}} {{{kind|নগৰসমূহ}}}</span><br /><div style="display:inline;font-weight:normal;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div></div> }}<!-- END IF CLASS--> |- <!-- TABLE HEADINGS --> ! <!-- blank heading over images 1 & 2 -->{{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | !! }} {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|স্থান]] | {{#ifexist: List of cities in {{{country}}} by population | [[List of cities in {{{country}}} by population|Rank]] | Rank }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|Name]] | {{#ifexist: List of cities in {{{country}}} | [[List of cities in {{{country}}}|Name]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | {{#ifexist:{{{div_name|Administrative division}}}s of {{{country}}}|[[{{{div_name|Administrative division}}}s of {{{country}}}|{{{div_name|Administrative division}}}]]|{{{div_name|Administrative division}}}}} }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| Pop.]] | {{#ifexist: List of cities in {{{country}}} by population | [[List of cities in {{{country}}} by population|Pop.]] | Pop. }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| Metro.]] | {{#ifexist: List of cities in {{{country}}} by metropolitan population | [[List of cities in {{{country}}} by metropolitan population|Metro.]] | Metro. }} }} }} {{#if:{{{city_11|}}} | <!-- determines whether there should be two columns or just one --> ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|Rank]] | {{#ifexist: List of cities in {{{country}}} by population | [[List of cities in {{{country}}} by population|Rank]] | Rank }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|Name]] | {{#ifexist: List of cities in {{{country}}} | [[List of cities in {{{country}}}|Name]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}| ! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | [[{{{div_name}}}s of {{{country}}}|{{{div_name}}}]] }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| Pop.]] | {{#ifexist: List of cities in {{{country}}} by population | [[List of cities in {{{country}}} by population|Pop.]] | Pop. }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| Metro.]] | {{#ifexist: List of cities in {{{country}}} by metropolitan population | [[List of cities in {{{country}}} by metropolitan population|Metro.]] | Metro. }} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | !! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> | {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | ! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> }} <!-- ends if city_11 --> |- {{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | <!-- IMAGES 1 & 2 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | 1 = {{#if:{{{img_1|}}}|[[File:{{{img_1}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_1}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_1}}}]]}} | 2 = {{#if:{{{img_2|}}}|[[File:{{{img_2}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_2}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_2}}}]]}} }} }} <!-- LIST OF CITIES, SUBDIVISIONS, POPULATION FIGURES --> | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 1 || style="text-align:left;" | [[{{{city_1}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_1}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_1}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_1}}} }} {{#if:{{{city_11|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 11 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_11}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_11}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_11}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_11}}} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | <!-- IMAGES 3 & 4 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | 1 = {{#if:{{{img_3|}}}|[[File:{{{img_3}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_3}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_3}}}]]}} | 2 = {{#if:{{{img_4|}}}|[[File:{{{img_4}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_4}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_4}}}]]}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 2 || style="text-align:left;" | [[{{{city_2}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_2}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_2}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_2}}} }} {{#if:{{{city_12|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 12 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_12}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_12}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_12}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_12}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 3 || style="text-align:left;" | [[{{{city_3}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_3}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_3}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_3}}} }} {{#if:{{{city_13|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 13 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_13}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_13}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_13}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_13}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 4 || style="text-align:left;" | [[{{{city_4}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_4}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_4}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_4}}} }} {{#if:{{{city_14|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 14 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_14}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_14}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_14}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_14}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 5 || style="text-align:left;" | [[{{{city_5}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_5}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_5}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_5}}} }} {{#if:{{{city_15|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 15 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_15}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_15}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_15}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_15}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 6 || style="text-align:left;" | [[{{{city_6}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_6}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_6}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_6}}} }} {{#if:{{{city_16|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 16 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_16}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_16}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_16}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_16}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 7 || style="text-align:left;" | [[{{{city_7}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_7}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_7}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_7}}} }} {{#if:{{{city_17|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 17 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_17}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_17}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_17}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_17}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 8 || style="text-align:left;" | [[{{{city_8}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_8}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_8}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_8}}} }} {{#if:{{{city_18|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 18 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_18}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_18}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_18}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_18}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 9 || style="text-align:left;" | [[{{{city_9}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_9}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_9}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_9}}} }} {{#if:{{{city_19|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 19 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_19}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_19}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_19}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_19}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 10 || style="text-align:left;" | [[{{{city_10}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_10}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_10}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_10}}} }} {{#if:{{{city_20|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 20 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_20}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_20}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_20}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_20}}} }} }} |- {{#switch:{{{class|}}} |nav={{!)}} {{navbox bottom}} |#default={{!)}}</div> }}{{#switch:{{{class|}}} | = | nav = [[Category:Pages using largest cities with nav class]] | #default = [[Category:Pages using largest cities with class|{{#invoke:string|replace|{{{class}}}|[^A-Za-z0-9]||plain=false}} ]] }}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using largest cities with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Largest cities]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| city_1 | city_2 | city_3 | city_4 | city_5 | city_6 | city_7 | city_8 | city_9 | city_10 | city_11 | city_12 | city_13 | city_14 | city_15 | city_16 | city_17 | city_18 | city_19 | city_20 | class | collapsed_state | country | div_1 | div_2 | div_3 | div_4 | div_5 | div_6 | div_7 | div_8 | div_9 | div_10 | div_11 | div_12 | div_13 | div_14 | div_15 | div_16 | div_17 | div_18 | div_19 | div_20 | div_link | div_name | img_1 | img_2 | img_3 | img_4 | kind | largest | list_by_metro | list_by_Metro | list_by_pop | metro | metro_1 | metro_2 | metro_3 | metro_4 | metro_5 | metro_6 | metro_7 | metro_8 | metro_9 | metro_10 | metro_11 | metro_12 | metro_13 | metro_14 | metro_15 | metro_16 | metro_17 | metro_18 | metro_19 | metro_20 | name | name_link | nonav | pop_1 | pop_2 | pop_3 | pop_4 | pop_5 | pop_6 | pop_7 | pop_8 | pop_9 | pop_10 | pop_11 | pop_12 | pop_13 | pop_14 | pop_15 | pop_16 | pop_17 | pop_18 | pop_19 | pop_20 | stat_ref | img_5 }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> raghzp1qqnc4qshyj0v1r8yztcg69bn 331539 331538 2022-08-26T08:30:08Z -chanakyakdas 23408 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{class|}}} |nav={{navbox top | name = {{{name|}}} | navbar = {{#if:{{{nonav|}}}|off|{{#if:{{{name|}}}||off}}}} | title = {{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম নগৰসমূহ}} {{{kind|}}}<br /><div style="display:inline;font-weight:normal;font-size:90%;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div> | state = {{{collapsed_state|}}} }} {{(!}} style="width:100%" class="wraplinks" |#default=<div> {{(!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}|class="collapsible {{{collapsed_state}}}"}} style="font-size:88%;margin-left: auto; margin-right: auto; width: 100%; border: 1px solid darkgray; background: #f9f9f9" {{!}}-<!-- TITLE & SOURCE --> !colspan="{{#if:{{{metro|}}}|12|10}}" style="padding:0.3em 0.75em;"{{!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}||<div style="float:right; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}{{#if:{{{nonav|}}}||{{#if:{{{name|}}}|{{navbar|{{{name|}}}|mini=1|style=float: left;height:2.6em;}}|<div style="float:left; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}}} <div style="height:2.6em;line-height:1.3em;"><span style="font-size:110%;">{{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম}} {{{kind|নগৰসমূহ}}}</span><br /><div style="display:inline;font-weight:normal;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div></div> }}<!-- END IF CLASS--> |- <!-- TABLE HEADINGS --> ! <!-- blank heading over images 1 & 2 -->{{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | !! }} {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|স্থান]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[List of cities in {{{country}}} by population|স্থান]] | স্থান }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|নাম]] | {{#ifexist: {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[List of cities in {{{country}}}|নাম]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | {{#ifexist:{{{country}}}ৰ {{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}সমূহ |[[{{{country}}}ৰ {{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}সমূহ|{{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}]]|{{{div_name|Administrative division}}}}} }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| Pop.]] | {{#ifexist: List of cities in {{{country}}} by population | [[List of cities in {{{country}}} by population|Pop.]] | Pop. }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| Metro.]] | {{#ifexist: List of cities in {{{country}}} by metropolitan population | [[List of cities in {{{country}}} by metropolitan population|Metro.]] | Metro. }} }} }} {{#if:{{{city_11|}}} | <!-- determines whether there should be two columns or just one --> ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|Rank]] | {{#ifexist: List of cities in {{{country}}} by population | [[List of cities in {{{country}}} by population|Rank]] | Rank }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|Name]] | {{#ifexist: List of cities in {{{country}}} | [[List of cities in {{{country}}}|Name]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}| ! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | [[{{{div_name}}}s of {{{country}}}|{{{div_name}}}]] }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| Pop.]] | {{#ifexist: List of cities in {{{country}}} by population | [[List of cities in {{{country}}} by population|Pop.]] | Pop. }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| Metro.]] | {{#ifexist: List of cities in {{{country}}} by metropolitan population | [[List of cities in {{{country}}} by metropolitan population|Metro.]] | Metro. }} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | !! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> | {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | ! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> }} <!-- ends if city_11 --> |- {{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | <!-- IMAGES 1 & 2 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | 1 = {{#if:{{{img_1|}}}|[[File:{{{img_1}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_1}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_1}}}]]}} | 2 = {{#if:{{{img_2|}}}|[[File:{{{img_2}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_2}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_2}}}]]}} }} }} <!-- LIST OF CITIES, SUBDIVISIONS, POPULATION FIGURES --> | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 1 || style="text-align:left;" | [[{{{city_1}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_1}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_1}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_1}}} }} {{#if:{{{city_11|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 11 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_11}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_11}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_11}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_11}}} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | <!-- IMAGES 3 & 4 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | 1 = {{#if:{{{img_3|}}}|[[File:{{{img_3}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_3}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_3}}}]]}} | 2 = {{#if:{{{img_4|}}}|[[File:{{{img_4}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_4}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_4}}}]]}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 2 || style="text-align:left;" | [[{{{city_2}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_2}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_2}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_2}}} }} {{#if:{{{city_12|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 12 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_12}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_12}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_12}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_12}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 3 || style="text-align:left;" | [[{{{city_3}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_3}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_3}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_3}}} }} {{#if:{{{city_13|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 13 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_13}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_13}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_13}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_13}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 4 || style="text-align:left;" | [[{{{city_4}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_4}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_4}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_4}}} }} {{#if:{{{city_14|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 14 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_14}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_14}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_14}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_14}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 5 || style="text-align:left;" | [[{{{city_5}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_5}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_5}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_5}}} }} {{#if:{{{city_15|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 15 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_15}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_15}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_15}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_15}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 6 || style="text-align:left;" | [[{{{city_6}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_6}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_6}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_6}}} }} {{#if:{{{city_16|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 16 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_16}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_16}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_16}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_16}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 7 || style="text-align:left;" | [[{{{city_7}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_7}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_7}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_7}}} }} {{#if:{{{city_17|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 17 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_17}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_17}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_17}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_17}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 8 || style="text-align:left;" | [[{{{city_8}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_8}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_8}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_8}}} }} {{#if:{{{city_18|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 18 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_18}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_18}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_18}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_18}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 9 || style="text-align:left;" | [[{{{city_9}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_9}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_9}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_9}}} }} {{#if:{{{city_19|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 19 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_19}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_19}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_19}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_19}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 10 || style="text-align:left;" | [[{{{city_10}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_10}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_10}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_10}}} }} {{#if:{{{city_20|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 20 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_20}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_20}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_20}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_20}}} }} }} |- {{#switch:{{{class|}}} |nav={{!)}} {{navbox bottom}} |#default={{!)}}</div> }}{{#switch:{{{class|}}} | = | nav = [[Category:Pages using largest cities with nav class]] | #default = [[Category:Pages using largest cities with class|{{#invoke:string|replace|{{{class}}}|[^A-Za-z0-9]||plain=false}} ]] }}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using largest cities with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Largest cities]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| city_1 | city_2 | city_3 | city_4 | city_5 | city_6 | city_7 | city_8 | city_9 | city_10 | city_11 | city_12 | city_13 | city_14 | city_15 | city_16 | city_17 | city_18 | city_19 | city_20 | class | collapsed_state | country | div_1 | div_2 | div_3 | div_4 | div_5 | div_6 | div_7 | div_8 | div_9 | div_10 | div_11 | div_12 | div_13 | div_14 | div_15 | div_16 | div_17 | div_18 | div_19 | div_20 | div_link | div_name | img_1 | img_2 | img_3 | img_4 | kind | largest | list_by_metro | list_by_Metro | list_by_pop | metro | metro_1 | metro_2 | metro_3 | metro_4 | metro_5 | metro_6 | metro_7 | metro_8 | metro_9 | metro_10 | metro_11 | metro_12 | metro_13 | metro_14 | metro_15 | metro_16 | metro_17 | metro_18 | metro_19 | metro_20 | name | name_link | nonav | pop_1 | pop_2 | pop_3 | pop_4 | pop_5 | pop_6 | pop_7 | pop_8 | pop_9 | pop_10 | pop_11 | pop_12 | pop_13 | pop_14 | pop_15 | pop_16 | pop_17 | pop_18 | pop_19 | pop_20 | stat_ref | img_5 }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> lirswa1k7n8bsgczthu4dbqqz9i5cam 331540 331539 2022-08-26T08:35:52Z -chanakyakdas 23408 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{class|}}} |nav={{navbox top | name = {{{name|}}} | navbar = {{#if:{{{nonav|}}}|off|{{#if:{{{name|}}}||off}}}} | title = {{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম নগৰসমূহ}} {{{kind|}}}<br /><div style="display:inline;font-weight:normal;font-size:90%;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div> | state = {{{collapsed_state|}}} }} {{(!}} style="width:100%" class="wraplinks" |#default=<div> {{(!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}|class="collapsible {{{collapsed_state}}}"}} style="font-size:88%;margin-left: auto; margin-right: auto; width: 100%; border: 1px solid darkgray; background: #f9f9f9" {{!}}-<!-- TITLE & SOURCE --> !colspan="{{#if:{{{metro|}}}|12|10}}" style="padding:0.3em 0.75em;"{{!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}||<div style="float:right; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}{{#if:{{{nonav|}}}||{{#if:{{{name|}}}|{{navbar|{{{name|}}}|mini=1|style=float: left;height:2.6em;}}|<div style="float:left; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}}} <div style="height:2.6em;line-height:1.3em;"><span style="font-size:110%;">{{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম}} {{{kind|নগৰসমূহ}}}</span><br /><div style="display:inline;font-weight:normal;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div></div> }}<!-- END IF CLASS--> |- <!-- TABLE HEADINGS --> ! <!-- blank heading over images 1 & 2 -->{{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | !! }} {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|স্থান]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[List of cities in {{{country}}} by population|স্থান]] | স্থান }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|নাম]] | {{#ifexist: {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[List of cities in {{{country}}}|নাম]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | {{#ifexist:{{{country}}}ৰ {{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}সমূহ |[[{{{country}}}ৰ {{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}সমূহ|{{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}]]|{{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}}} }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| জনসংখ্যা]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |জনসংখ্যা]] | জনসংখ্যা }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| মেট্ৰ']] | {{#ifexist: মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |মেট্ৰ']] | মেট্ৰ' }} }} }} {{#if:{{{city_11|}}} | <!-- determines whether there should be two columns or just one --> ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|স্থান]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|স্থান]] | স্থান }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|নাম]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |নাম]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}| ! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | {{{country}}}ৰ [[{{{div_name}}}সমূহ |{{{div_name}}}]] }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| জনসংখ্যা]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|জনসংখ্যা]] | জনসংখ্যা }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| মেট্ৰ']] | {{#ifexist: মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|মেট্ৰ']] | মেট্ৰ' }} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | !! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> | {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | ! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> }} <!-- ends if city_11 --> |- {{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | <!-- IMAGES 1 & 2 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | 1 = {{#if:{{{img_1|}}}|[[File:{{{img_1}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_1}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_1}}}]]}} | 2 = {{#if:{{{img_2|}}}|[[File:{{{img_2}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_2}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_2}}}]]}} }} }} <!-- LIST OF CITIES, SUBDIVISIONS, POPULATION FIGURES --> | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 1 || style="text-align:left;" | [[{{{city_1}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_1}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_1}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_1}}} }} {{#if:{{{city_11|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 11 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_11}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_11}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_11}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_11}}} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | <!-- IMAGES 3 & 4 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | 1 = {{#if:{{{img_3|}}}|[[File:{{{img_3}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_3}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_3}}}]]}} | 2 = {{#if:{{{img_4|}}}|[[File:{{{img_4}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_4}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_4}}}]]}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 2 || style="text-align:left;" | [[{{{city_2}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_2}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_2}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_2}}} }} {{#if:{{{city_12|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 12 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_12}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_12}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_12}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_12}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 3 || style="text-align:left;" | [[{{{city_3}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_3}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_3}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_3}}} }} {{#if:{{{city_13|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 13 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_13}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_13}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_13}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_13}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 4 || style="text-align:left;" | [[{{{city_4}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_4}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_4}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_4}}} }} {{#if:{{{city_14|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 14 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_14}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_14}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_14}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_14}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 5 || style="text-align:left;" | [[{{{city_5}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_5}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_5}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_5}}} }} {{#if:{{{city_15|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 15 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_15}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_15}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_15}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_15}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 6 || style="text-align:left;" | [[{{{city_6}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_6}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_6}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_6}}} }} {{#if:{{{city_16|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 16 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_16}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_16}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_16}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_16}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 7 || style="text-align:left;" | [[{{{city_7}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_7}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_7}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_7}}} }} {{#if:{{{city_17|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 17 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_17}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_17}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_17}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_17}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 8 || style="text-align:left;" | [[{{{city_8}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_8}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_8}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_8}}} }} {{#if:{{{city_18|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 18 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_18}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_18}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_18}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_18}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 9 || style="text-align:left;" | [[{{{city_9}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_9}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_9}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_9}}} }} {{#if:{{{city_19|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 19 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_19}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_19}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_19}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_19}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 10 || style="text-align:left;" | [[{{{city_10}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_10}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_10}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_10}}} }} {{#if:{{{city_20|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 20 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_20}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_20}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_20}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_20}}} }} }} |- {{#switch:{{{class|}}} |nav={{!)}} {{navbox bottom}} |#default={{!)}}</div> }}{{#switch:{{{class|}}} | = | nav = [[Category:Pages using largest cities with nav class]] | #default = [[Category:Pages using largest cities with class|{{#invoke:string|replace|{{{class}}}|[^A-Za-z0-9]||plain=false}} ]] }}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using largest cities with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Largest cities]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| city_1 | city_2 | city_3 | city_4 | city_5 | city_6 | city_7 | city_8 | city_9 | city_10 | city_11 | city_12 | city_13 | city_14 | city_15 | city_16 | city_17 | city_18 | city_19 | city_20 | class | collapsed_state | country | div_1 | div_2 | div_3 | div_4 | div_5 | div_6 | div_7 | div_8 | div_9 | div_10 | div_11 | div_12 | div_13 | div_14 | div_15 | div_16 | div_17 | div_18 | div_19 | div_20 | div_link | div_name | img_1 | img_2 | img_3 | img_4 | kind | largest | list_by_metro | list_by_Metro | list_by_pop | metro | metro_1 | metro_2 | metro_3 | metro_4 | metro_5 | metro_6 | metro_7 | metro_8 | metro_9 | metro_10 | metro_11 | metro_12 | metro_13 | metro_14 | metro_15 | metro_16 | metro_17 | metro_18 | metro_19 | metro_20 | name | name_link | nonav | pop_1 | pop_2 | pop_3 | pop_4 | pop_5 | pop_6 | pop_7 | pop_8 | pop_9 | pop_10 | pop_11 | pop_12 | pop_13 | pop_14 | pop_15 | pop_16 | pop_17 | pop_18 | pop_19 | pop_20 | stat_ref | img_5 }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> ij22m7xpchfd5wjy4vtaxxjzr4p7yd2 331543 331540 2022-08-26T08:41:47Z -chanakyakdas 23408 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{class|}}} |nav={{navbox top | name = {{{name|}}} | navbar = {{#if:{{{nonav|}}}|off|{{#if:{{{name|}}}||off}}}} | title = {{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম নগৰসমূহ}} {{{kind|}}}<br /><div style="display:inline;font-weight:normal;font-size:90%;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div> | state = {{{collapsed_state|}}} }} {{(!}} style="width:100%" class="wraplinks" |#default=<div> {{(!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}|class="collapsible {{{collapsed_state}}}"}} style="font-size:88%;margin-left: auto; margin-right: auto; width: 100%; border: 1px solid darkgray; background: #f9f9f9" {{!}}-<!-- TITLE & SOURCE --> !colspan="{{#if:{{{metro|}}}|12|10}}" style="padding:0.3em 0.75em;"{{!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}||<div style="float:right; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}{{#if:{{{nonav|}}}||{{#if:{{{name|}}}|{{navbar|{{{name|}}}|mini=1|style=float: left;height:2.6em;}}|<div style="float:left; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}}} <div style="height:2.6em;line-height:1.3em;"><span style="font-size:110%;">{{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম}} {{{kind|নগৰসমূহ}}}</span><br /><div style="display:inline;font-weight:normal;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div></div> }}<!-- END IF CLASS--> |- <!-- TABLE HEADINGS --> ! <!-- blank heading over images 1 & 2 -->{{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | !! }} {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|স্থান]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|স্থান]] | স্থান }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|নাম]] | {{#ifexist: {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[List of cities in {{{country}}}|নাম]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | {{#ifexist:{{{country}}}ৰ {{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}সমূহ |[[{{{country}}}ৰ {{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}সমূহ|{{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}]]|{{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}}} }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| জনসংখ্যা]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |জনসংখ্যা]] | জনসংখ্যা }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| মেট্ৰ']] | {{#ifexist: মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |মেট্ৰ']] | মেট্ৰ' }} }} }} {{#if:{{{city_11|}}} | <!-- determines whether there should be two columns or just one --> ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|স্থান]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|স্থান]] | স্থান }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|নাম]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |নাম]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}| ! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | {{{country}}}ৰ [[{{{div_name}}}সমূহ |{{{div_name}}}]] }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| জনসংখ্যা]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|জনসংখ্যা]] | জনসংখ্যা }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| মেট্ৰ']] | {{#ifexist: মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|মেট্ৰ']] | মেট্ৰ' }} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | !! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> | {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | ! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> }} <!-- ends if city_11 --> |- {{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | <!-- IMAGES 1 & 2 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | 1 = {{#if:{{{img_1|}}}|[[File:{{{img_1}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_1}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_1}}}]]}} | 2 = {{#if:{{{img_2|}}}|[[File:{{{img_2}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_2}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_2}}}]]}} }} }} <!-- LIST OF CITIES, SUBDIVISIONS, POPULATION FIGURES --> | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 1 || style="text-align:left;" | [[{{{city_1}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_1}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_1}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_1}}} }} {{#if:{{{city_11|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 11 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_11}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_11}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_11}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_11}}} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | <!-- IMAGES 3 & 4 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | 1 = {{#if:{{{img_3|}}}|[[File:{{{img_3}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_3}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_3}}}]]}} | 2 = {{#if:{{{img_4|}}}|[[File:{{{img_4}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_4}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_4}}}]]}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 2 || style="text-align:left;" | [[{{{city_2}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_2}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_2}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_2}}} }} {{#if:{{{city_12|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 12 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_12}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_12}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_12}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_12}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 3 || style="text-align:left;" | [[{{{city_3}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_3}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_3}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_3}}} }} {{#if:{{{city_13|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 13 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_13}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_13}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_13}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_13}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 4 || style="text-align:left;" | [[{{{city_4}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_4}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_4}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_4}}} }} {{#if:{{{city_14|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 14 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_14}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_14}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_14}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_14}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 5 || style="text-align:left;" | [[{{{city_5}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_5}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_5}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_5}}} }} {{#if:{{{city_15|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 15 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_15}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_15}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_15}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_15}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 6 || style="text-align:left;" | [[{{{city_6}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_6}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_6}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_6}}} }} {{#if:{{{city_16|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 16 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_16}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_16}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_16}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_16}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 7 || style="text-align:left;" | [[{{{city_7}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_7}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_7}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_7}}} }} {{#if:{{{city_17|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 17 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_17}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_17}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_17}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_17}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 8 || style="text-align:left;" | [[{{{city_8}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_8}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_8}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_8}}} }} {{#if:{{{city_18|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 18 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_18}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_18}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_18}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_18}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 9 || style="text-align:left;" | [[{{{city_9}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_9}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_9}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_9}}} }} {{#if:{{{city_19|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 19 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_19}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_19}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_19}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_19}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 10 || style="text-align:left;" | [[{{{city_10}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_10}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_10}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_10}}} }} {{#if:{{{city_20|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 20 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_20}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_20}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_20}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_20}}} }} }} |- {{#switch:{{{class|}}} |nav={{!)}} {{navbox bottom}} |#default={{!)}}</div> }}{{#switch:{{{class|}}} | = | nav = [[Category:Pages using largest cities with nav class]] | #default = [[Category:Pages using largest cities with class|{{#invoke:string|replace|{{{class}}}|[^A-Za-z0-9]||plain=false}} ]] }}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using largest cities with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Largest cities]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| city_1 | city_2 | city_3 | city_4 | city_5 | city_6 | city_7 | city_8 | city_9 | city_10 | city_11 | city_12 | city_13 | city_14 | city_15 | city_16 | city_17 | city_18 | city_19 | city_20 | class | collapsed_state | country | div_1 | div_2 | div_3 | div_4 | div_5 | div_6 | div_7 | div_8 | div_9 | div_10 | div_11 | div_12 | div_13 | div_14 | div_15 | div_16 | div_17 | div_18 | div_19 | div_20 | div_link | div_name | img_1 | img_2 | img_3 | img_4 | kind | largest | list_by_metro | list_by_Metro | list_by_pop | metro | metro_1 | metro_2 | metro_3 | metro_4 | metro_5 | metro_6 | metro_7 | metro_8 | metro_9 | metro_10 | metro_11 | metro_12 | metro_13 | metro_14 | metro_15 | metro_16 | metro_17 | metro_18 | metro_19 | metro_20 | name | name_link | nonav | pop_1 | pop_2 | pop_3 | pop_4 | pop_5 | pop_6 | pop_7 | pop_8 | pop_9 | pop_10 | pop_11 | pop_12 | pop_13 | pop_14 | pop_15 | pop_16 | pop_17 | pop_18 | pop_19 | pop_20 | stat_ref | img_5 }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> 23rtdnrd3gzo9nt8n8ayuzt94jeenf4 331544 331543 2022-08-26T08:47:24Z -chanakyakdas 23408 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{class|}}} |nav={{navbox top | name = {{{name|}}} | navbar = {{#if:{{{nonav|}}}|off|{{#if:{{{name|}}}||off}}}} | title = {{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম নগৰসমূহ}} {{{kind|}}}<br /><div style="display:inline;font-weight:normal;font-size:90%;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div> | state = {{{collapsed_state|}}} }} {{(!}} style="width:100%" class="wraplinks" |#default=<div> {{(!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}|class="collapsible {{{collapsed_state}}}"}} style="font-size:88%;margin-left: auto; margin-right: auto; width: 100%; border: 1px solid darkgray; background: #f9f9f9" {{!}}-<!-- TITLE & SOURCE --> !colspan="{{#if:{{{metro|}}}|12|10}}" style="padding:0.3em 0.75em;"{{!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}||<div style="float:right; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}{{#if:{{{nonav|}}}||{{#if:{{{name|}}}|{{navbar|{{{name|}}}|mini=1|style=float: left;height:2.6em;}}|<div style="float:left; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}}} <div style="height:2.6em;line-height:1.3em;"><span style="font-size:110%;">{{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম}} {{{kind|নগৰসমূহ}}}</span><br /><div style="display:inline;font-weight:normal;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div></div> }}<!-- END IF CLASS--> |- <!-- TABLE HEADINGS --> ! <!-- blank heading over images 1 & 2 -->{{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | !! }} {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|স্থান]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|স্থান]] | স্থান }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|নাম]] | {{#ifexist: {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[List of cities in {{{country}}}|নাম]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | {{#ifexist:{{{country}}}ৰ {{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}সমূহ |[[{{{country}}}ৰ {{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}সমূহ|{{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}]]|{{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}}} }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| জনসংখ্যা]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |জনসংখ্যা]] | জনসংখ্যা }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| মেট্ৰ']] | {{#ifexist: মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |মেট্ৰ']] | মেট্ৰ' }} }} }} {{#if:{{{city_11|}}} | <!-- determines whether there should be two columns or just one --> ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|স্থান]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|স্থান]] | স্থান }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|নাম]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |নাম]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}| ! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | {{{country}}}ৰ [[{{{div_name}}}সমূহ |{{{div_name}}}]] }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| জনসংখ্যা]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|জনসংখ্যা]] | জনসংখ্যা }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| মেট্ৰ']] | {{#ifexist: মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|মেট্ৰ']] | মেট্ৰ' }} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | !! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> | {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | ! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> }} <!-- ends if city_11 --> |- {{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | <!-- IMAGES 1 & 2 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | 1 = {{#if:{{{img_1|}}}|[[File:{{{img_1}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_1}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_1}}}]]}} | 2 = {{#if:{{{img_2|}}}|[[File:{{{img_2}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_2}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_2}}}]]}} }} }} <!-- LIST OF CITIES, SUBDIVISIONS, POPULATION FIGURES --> | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 1 || style="text-align:left;" | [[{{{city_1}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_1}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_1}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_1}}} }} {{#if:{{{city_11|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 11 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_11}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_11}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_11}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_11}}} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | <!-- IMAGES 3 & 4 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | 1 = {{#if:{{{img_3|}}}|[[File:{{{img_3}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_3}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_3}}}]]}} | 2 = {{#if:{{{img_4|}}}|[[File:{{{img_4}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_4}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_4}}}]]}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 2 || style="text-align:left;" | [[{{{city_2}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_2}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_2}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_2}}} }} {{#if:{{{city_12|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 12 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_12}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_12}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_12}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_12}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 3 || style="text-align:left;" | [[{{{city_3}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_3}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_3}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_3}}} }} {{#if:{{{city_13|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 13 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_13}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_13}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_13}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_13}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 4 || style="text-align:left;" | [[{{{city_4}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_4}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_4}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_4}}} }} {{#if:{{{city_14|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 14 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_14}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_14}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_14}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_14}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 5 || style="text-align:left;" | [[{{{city_5}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_5}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_5}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_5}}} }} {{#if:{{{city_15|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 15 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_15}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_15}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_15}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_15}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 6 || style="text-align:left;" | [[{{{city_6}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_6}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_6}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_6}}} }} {{#if:{{{city_16|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 16 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_16}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_16}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_16}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_16}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 7 || style="text-align:left;" | [[{{{city_7}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_7}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_7}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_7}}} }} {{#if:{{{city_17|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 17 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_17}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_17}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_17}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_17}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 8 || style="text-align:left;" | [[{{{city_8}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_8}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_8}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_8}}} }} {{#if:{{{city_18|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 18 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_18}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_18}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_18}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_18}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 9 || style="text-align:left;" | [[{{{city_9}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_9}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_9}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_9}}} }} {{#if:{{{city_19|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 19 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_19}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_19}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_19}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_19}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ১০ || style="text-align:left;" | [[{{{city_10}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_10}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_10}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_10}}} }} {{#if:{{{city_20|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 20 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_20}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_20}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_20}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_20}}} }} }} |- {{#switch:{{{class|}}} |nav={{!)}} {{navbox bottom}} |#default={{!)}}</div> }}{{#switch:{{{class|}}} | = | nav = [[Category:Pages using largest cities with nav class]] | #default = [[Category:Pages using largest cities with class|{{#invoke:string|replace|{{{class}}}|[^A-Za-z0-9]||plain=false}} ]] }}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using largest cities with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Largest cities]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| city_1 | city_2 | city_3 | city_4 | city_5 | city_6 | city_7 | city_8 | city_9 | city_10 | city_11 | city_12 | city_13 | city_14 | city_15 | city_16 | city_17 | city_18 | city_19 | city_20 | class | collapsed_state | country | div_1 | div_2 | div_3 | div_4 | div_5 | div_6 | div_7 | div_8 | div_9 | div_10 | div_11 | div_12 | div_13 | div_14 | div_15 | div_16 | div_17 | div_18 | div_19 | div_20 | div_link | div_name | img_1 | img_2 | img_3 | img_4 | kind | largest | list_by_metro | list_by_Metro | list_by_pop | metro | metro_1 | metro_2 | metro_3 | metro_4 | metro_5 | metro_6 | metro_7 | metro_8 | metro_9 | metro_10 | metro_11 | metro_12 | metro_13 | metro_14 | metro_15 | metro_16 | metro_17 | metro_18 | metro_19 | metro_20 | name | name_link | nonav | pop_1 | pop_2 | pop_3 | pop_4 | pop_5 | pop_6 | pop_7 | pop_8 | pop_9 | pop_10 | pop_11 | pop_12 | pop_13 | pop_14 | pop_15 | pop_16 | pop_17 | pop_18 | pop_19 | pop_20 | stat_ref | img_5 }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> 60c0c8iy5aid0vu81lcuzy549aqr9w8 331545 331544 2022-08-26T08:48:54Z -chanakyakdas 23408 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{class|}}} |nav={{navbox top | name = {{{name|}}} | navbar = {{#if:{{{nonav|}}}|off|{{#if:{{{name|}}}||off}}}} | title = {{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম নগৰসমূহ}} {{{kind|}}}<br /><div style="display:inline;font-weight:normal;font-size:90%;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div> | state = {{{collapsed_state|}}} }} {{(!}} style="width:100%" class="wraplinks" |#default=<div> {{(!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}|class="collapsible {{{collapsed_state}}}"}} style="font-size:88%;margin-left: auto; margin-right: auto; width: 100%; border: 1px solid darkgray; background: #f9f9f9" {{!}}-<!-- TITLE & SOURCE --> !colspan="{{#if:{{{metro|}}}|12|10}}" style="padding:0.3em 0.75em;"{{!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}||<div style="float:right; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}{{#if:{{{nonav|}}}||{{#if:{{{name|}}}|{{navbar|{{{name|}}}|mini=1|style=float: left;height:2.6em;}}|<div style="float:left; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}}} <div style="height:2.6em;line-height:1.3em;"><span style="font-size:110%;">{{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম}} {{{kind|নগৰসমূহ}}}</span><br /><div style="display:inline;font-weight:normal;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div></div> }}<!-- END IF CLASS--> |- <!-- TABLE HEADINGS --> ! <!-- blank heading over images 1 & 2 -->{{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | !! }} {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|স্থান]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|স্থান]] | স্থান }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|নাম]] | {{#ifexist: {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[List of cities in {{{country}}}|নাম]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | {{#ifexist:{{{country}}}ৰ {{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}সমূহ |[[{{{country}}}ৰ {{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}সমূহ|{{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}]]|{{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}}} }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| জনসংখ্যা]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |জনসংখ্যা]] | জনসংখ্যা }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| মেট্ৰ']] | {{#ifexist: মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |মেট্ৰ']] | মেট্ৰ' }} }} }} {{#if:{{{city_11|}}} | <!-- determines whether there should be two columns or just one --> ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|স্থান]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|স্থান]] | স্থান }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|নাম]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |নাম]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}| ! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | {{{country}}}ৰ [[{{{div_name}}}সমূহ |{{{div_name}}}]] }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| জনসংখ্যা]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|জনসংখ্যা]] | জনসংখ্যা }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| মেট্ৰ']] | {{#ifexist: মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|মেট্ৰ']] | মেট্ৰ' }} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | !! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> | {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | ! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> }} <!-- ends if city_11 --> |- {{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | <!-- IMAGES 1 & 2 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | ১ = {{#if:{{{img_1|}}}|[[File:{{{img_1}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_1}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_1}}}]]}} | ২ = {{#if:{{{img_2|}}}|[[File:{{{img_2}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_2}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_2}}}]]}} }} }} <!-- LIST OF CITIES, SUBDIVISIONS, POPULATION FIGURES --> | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 1 || style="text-align:left;" | [[{{{city_1}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_1}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_1}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_1}}} }} {{#if:{{{city_11|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 11 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_11}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_11}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_11}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_11}}} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | <!-- IMAGES 3 & 4 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | ১ = {{#if:{{{img_3|}}}|[[File:{{{img_3}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_3}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_3}}}]]}} | ২ = {{#if:{{{img_4|}}}|[[File:{{{img_4}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_4}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_4}}}]]}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | 2 || style="text-align:left;" | [[{{{city_2}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_2}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_2}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_2}}} }} {{#if:{{{city_12|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 12 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_12}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_12}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_12}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_12}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৩ || style="text-align:left;" | [[{{{city_3}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_3}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_3}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_3}}} }} {{#if:{{{city_13|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 13 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_13}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_13}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_13}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_13}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৪ || style="text-align:left;" | [[{{{city_4}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_4}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_4}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_4}}} }} {{#if:{{{city_14|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 14 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_14}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_14}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_14}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_14}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৫ || style="text-align:left;" | [[{{{city_5}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_5}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_5}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_5}}} }} {{#if:{{{city_15|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 15 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_15}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_15}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_15}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_15}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৬ || style="text-align:left;" | [[{{{city_6}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_6}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_6}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_6}}} }} {{#if:{{{city_16|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 16 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_16}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_16}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_16}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_16}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৭ || style="text-align:left;" | [[{{{city_7}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_7}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_7}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_7}}} }} {{#if:{{{city_17|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 17 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_17}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_17}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_17}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_17}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৮ || style="text-align:left;" | [[{{{city_8}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_8}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_8}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_8}}} }} {{#if:{{{city_18|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 18 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_18}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_18}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_18}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_18}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৯ || style="text-align:left;" | [[{{{city_9}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_9}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_9}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_9}}} }} {{#if:{{{city_19|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 19 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_19}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_19}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_19}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_19}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ১০ || style="text-align:left;" | [[{{{city_10}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_10}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_10}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_10}}} }} {{#if:{{{city_20|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} 20 {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_20}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_20}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_20}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_20}}} }} }} |- {{#switch:{{{class|}}} |nav={{!)}} {{navbox bottom}} |#default={{!)}}</div> }}{{#switch:{{{class|}}} | = | nav = [[Category:Pages using largest cities with nav class]] | #default = [[Category:Pages using largest cities with class|{{#invoke:string|replace|{{{class}}}|[^A-Za-z0-9]||plain=false}} ]] }}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using largest cities with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Largest cities]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| city_1 | city_2 | city_3 | city_4 | city_5 | city_6 | city_7 | city_8 | city_9 | city_10 | city_11 | city_12 | city_13 | city_14 | city_15 | city_16 | city_17 | city_18 | city_19 | city_20 | class | collapsed_state | country | div_1 | div_2 | div_3 | div_4 | div_5 | div_6 | div_7 | div_8 | div_9 | div_10 | div_11 | div_12 | div_13 | div_14 | div_15 | div_16 | div_17 | div_18 | div_19 | div_20 | div_link | div_name | img_1 | img_2 | img_3 | img_4 | kind | largest | list_by_metro | list_by_Metro | list_by_pop | metro | metro_1 | metro_2 | metro_3 | metro_4 | metro_5 | metro_6 | metro_7 | metro_8 | metro_9 | metro_10 | metro_11 | metro_12 | metro_13 | metro_14 | metro_15 | metro_16 | metro_17 | metro_18 | metro_19 | metro_20 | name | name_link | nonav | pop_1 | pop_2 | pop_3 | pop_4 | pop_5 | pop_6 | pop_7 | pop_8 | pop_9 | pop_10 | pop_11 | pop_12 | pop_13 | pop_14 | pop_15 | pop_16 | pop_17 | pop_18 | pop_19 | pop_20 | stat_ref | img_5 }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> 2vbigyejtkag2prc8higufphuhag2sl 331546 331545 2022-08-26T08:51:13Z -chanakyakdas 23408 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{class|}}} |nav={{navbox top | name = {{{name|}}} | navbar = {{#if:{{{nonav|}}}|off|{{#if:{{{name|}}}||off}}}} | title = {{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম নগৰসমূহ}} {{{kind|}}}<br /><div style="display:inline;font-weight:normal;font-size:90%;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div> | state = {{{collapsed_state|}}} }} {{(!}} style="width:100%" class="wraplinks" |#default=<div> {{(!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}|class="collapsible {{{collapsed_state}}}"}} style="font-size:88%;margin-left: auto; margin-right: auto; width: 100%; border: 1px solid darkgray; background: #f9f9f9" {{!}}-<!-- TITLE & SOURCE --> !colspan="{{#if:{{{metro|}}}|12|10}}" style="padding:0.3em 0.75em;"{{!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}||<div style="float:right; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}{{#if:{{{nonav|}}}||{{#if:{{{name|}}}|{{navbar|{{{name|}}}|mini=1|style=float: left;height:2.6em;}}|<div style="float:left; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}}} <div style="height:2.6em;line-height:1.3em;"><span style="font-size:110%;">{{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম}} {{{kind|নগৰসমূহ}}}</span><br /><div style="display:inline;font-weight:normal;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div></div> }}<!-- END IF CLASS--> |- <!-- TABLE HEADINGS --> ! <!-- blank heading over images 1 & 2 -->{{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | !! }} {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|স্থান]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|স্থান]] | স্থান }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|নাম]] | {{#ifexist: {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[List of cities in {{{country}}}|নাম]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | {{#ifexist:{{{country}}}ৰ {{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}সমূহ |[[{{{country}}}ৰ {{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}সমূহ|{{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}]]|{{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}}} }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| জনসংখ্যা]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |জনসংখ্যা]] | জনসংখ্যা }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| মেট্ৰ']] | {{#ifexist: মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |মেট্ৰ']] | মেট্ৰ' }} }} }} {{#if:{{{city_11|}}} | <!-- determines whether there should be two columns or just one --> ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|স্থান]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|স্থান]] | স্থান }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|নাম]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |নাম]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}| ! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | {{{country}}}ৰ [[{{{div_name}}}সমূহ |{{{div_name}}}]] }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| জনসংখ্যা]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|জনসংখ্যা]] | জনসংখ্যা }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| মেট্ৰ']] | {{#ifexist: মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|মেট্ৰ']] | মেট্ৰ' }} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | !! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> | {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | ! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> }} <!-- ends if city_11 --> |- {{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | <!-- IMAGES 1 & 2 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | ১ = {{#if:{{{img_1|}}}|[[File:{{{img_1}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_1}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_1}}}]]}} | ২ = {{#if:{{{img_2|}}}|[[File:{{{img_2}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_2}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_2}}}]]}} }} }} <!-- LIST OF CITIES, SUBDIVISIONS, POPULATION FIGURES --> | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ১ || style="text-align:left;" | [[{{{city_1}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_1}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_1}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_1}}} }} {{#if:{{{city_11|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১১ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_11}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_11}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_11}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_11}}} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | <!-- IMAGES 3 & 4 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | ১ = {{#if:{{{img_3|}}}|[[File:{{{img_3}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_3}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_3}}}]]}} | ২ = {{#if:{{{img_4|}}}|[[File:{{{img_4}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_4}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_4}}}]]}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ২ || style="text-align:left;" | [[{{{city_2}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_2}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_2}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_2}}} }} {{#if:{{{city_12|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১২ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_12}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_12}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_12}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_12}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৩ || style="text-align:left;" | [[{{{city_3}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_3}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_3}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_3}}} }} {{#if:{{{city_13|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১৩ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_13}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_13}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_13}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_13}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৪ || style="text-align:left;" | [[{{{city_4}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_4}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_4}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_4}}} }} {{#if:{{{city_14|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১৪ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_14}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_14}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_14}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_14}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৫ || style="text-align:left;" | [[{{{city_5}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_5}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_5}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_5}}} }} {{#if:{{{city_15|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১৫ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_15}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_15}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_15}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_15}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৬ || style="text-align:left;" | [[{{{city_6}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_6}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_6}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_6}}} }} {{#if:{{{city_16|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১৬ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_16}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_16}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_16}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_16}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৭ || style="text-align:left;" | [[{{{city_7}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_7}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_7}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_7}}} }} {{#if:{{{city_17|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১৭ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_17}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_17}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_17}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_17}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৮ || style="text-align:left;" | [[{{{city_8}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_8}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_8}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_8}}} }} {{#if:{{{city_18|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১৮ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_18}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_18}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_18}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_18}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৯ || style="text-align:left;" | [[{{{city_9}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_9}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_9}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_9}}} }} {{#if:{{{city_19|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১৯ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_19}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_19}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_19}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_19}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ১০ || style="text-align:left;" | [[{{{city_10}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_10}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_10}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_10}}} }} {{#if:{{{city_20|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ২০ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_20}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_20}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_20}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_20}}} }} }} |- {{#switch:{{{class|}}} |nav={{!)}} {{navbox bottom}} |#default={{!)}}</div> }}{{#switch:{{{class|}}} | = | nav = [[Category:Pages using largest cities with nav class]] | #default = [[Category:Pages using largest cities with class|{{#invoke:string|replace|{{{class}}}|[^A-Za-z0-9]||plain=false}} ]] }}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using largest cities with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Largest cities]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| city_1 | city_2 | city_3 | city_4 | city_5 | city_6 | city_7 | city_8 | city_9 | city_10 | city_11 | city_12 | city_13 | city_14 | city_15 | city_16 | city_17 | city_18 | city_19 | city_20 | class | collapsed_state | country | div_1 | div_2 | div_3 | div_4 | div_5 | div_6 | div_7 | div_8 | div_9 | div_10 | div_11 | div_12 | div_13 | div_14 | div_15 | div_16 | div_17 | div_18 | div_19 | div_20 | div_link | div_name | img_1 | img_2 | img_3 | img_4 | kind | largest | list_by_metro | list_by_Metro | list_by_pop | metro | metro_1 | metro_2 | metro_3 | metro_4 | metro_5 | metro_6 | metro_7 | metro_8 | metro_9 | metro_10 | metro_11 | metro_12 | metro_13 | metro_14 | metro_15 | metro_16 | metro_17 | metro_18 | metro_19 | metro_20 | name | name_link | nonav | pop_1 | pop_2 | pop_3 | pop_4 | pop_5 | pop_6 | pop_7 | pop_8 | pop_9 | pop_10 | pop_11 | pop_12 | pop_13 | pop_14 | pop_15 | pop_16 | pop_17 | pop_18 | pop_19 | pop_20 | stat_ref | img_5 }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> io6esqf2cgkgijo171i1qt3db07n7wr 331547 331546 2022-08-26T08:52:24Z -chanakyakdas 23408 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{class|}}} |nav={{navbox top | name = {{{name|}}} | navbar = {{#if:{{{nonav|}}}|off|{{#if:{{{name|}}}||off}}}} | title = {{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম নগৰসমূহ}} {{{kind|}}}<br /><div style="display:inline;font-weight:normal;font-size:90%;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div> | state = {{{collapsed_state|}}} }} {{(!}} style="width:100%" class="wraplinks" |#default=<div> {{(!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}|class="collapsible {{{collapsed_state}}}"}} style="font-size:88%;margin-left: auto; margin-right: auto; width: 100%; border: 1px solid darkgray; background: #f9f9f9" {{!}}-<!-- TITLE & SOURCE --> !colspan="{{#if:{{{metro|}}}|12|10}}" style="padding:0.3em 0.75em;"{{!}} {{#if:{{{collapsed_state|}}}||<div style="float:right; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}{{#if:{{{nonav|}}}||{{#if:{{{name|}}}|{{navbar|{{{name|}}}|mini=1|style=float: left;height:2.6em;}}|<div style="float:left; width:6em; height:2.6em">&nbsp;</div>}}}} <div style="height:2.6em;line-height:1.3em;"><span style="font-size:110%;">{{{country}}}ৰ {{#if:{{{largest|}}}|{{{largest}}}|বৃহত্তম}} {{{kind|নগৰসমূহ}}}</span><br /><div style="display:inline;font-weight:normal;">{{#if:{{{stat_ref|}}} | {{{stat_ref|উৎস?}}} | উৎস? }}</div></div> }}<!-- END IF CLASS--> |- <!-- TABLE HEADINGS --> ! <!-- blank heading over images 1 & 2 -->{{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | !! }} {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|স্থান]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|স্থান]] | স্থান }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|নাম]] | {{#ifexist: {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[List of cities in {{{country}}}|নাম]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | {{#ifexist:{{{country}}}ৰ {{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}সমূহ |[[{{{country}}}ৰ {{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}সমূহ|{{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}]]|{{{div_name|প্ৰশাসনিক বিভাগ}}}}} }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| জনসংখ্যা]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |জনসংখ্যা]] | জনসংখ্যা }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| মেট্ৰ']] | {{#ifexist: মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |মেট্ৰ']] | মেট্ৰ' }} }} }} {{#if:{{{city_11|}}} | <!-- determines whether there should be two columns or just one --> ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}|স্থান]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|স্থান]] | স্থান }} }} ! {{#if:{{{name_link|}}} | [[{{{name_link}}}|নাম]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা |নাম]]}} }} {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}| ! {{#if:{{{div_link|}}} | [[{{{div_link}}}]] | {{{country}}}ৰ [[{{{div_name}}}সমূহ |{{{div_name}}}]] }} }} ! {{#if:{{{list_by_pop|}}} | [[{{{list_by_pop}}}| জনসংখ্যা]] | {{#ifexist: জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|জনসংখ্যা]] | জনসংখ্যা }} }} {{#if:{{{metro|}}}|!! {{#if:{{{list_by_metro|}}} | [[{{{list_by_Metro}}}| মেট্ৰ']] | {{#ifexist: মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা | [[মেট্ৰ'পলিটান জনসংখ্যা অনুসৰি {{{country}}}ত মহানগৰৰ তালিকা|মেট্ৰ']] | মেট্ৰ' }} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | !! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> | {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | ! }}<!-- blank heading over images 3 & 4 --> }} <!-- ends if city_11 --> |- {{#if:{{{img_1|}}}{{{img_2|}}} | <!-- IMAGES 1 & 2 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | 1 = {{#if:{{{img_1|}}}|[[File:{{{img_1}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_1}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_1}}}]]}} | 2 = {{#if:{{{img_2|}}}|[[File:{{{img_2}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_2}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_2}}}]]}} }} }} <!-- LIST OF CITIES, SUBDIVISIONS, POPULATION FIGURES --> | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ১ || style="text-align:left;" | [[{{{city_1}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_1}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_1}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_1}}} }} {{#if:{{{city_11|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১১ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_11}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_11}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_11}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_11}}} }} }} {{#if:{{{img_3|}}}{{{img_4|}}} | <!-- IMAGES 3 & 4 --> {{!}} rowspan=11 style="text-align: center" {{!}} {{br separated entries | 1 = {{#if:{{{img_3|}}}|[[File:{{{img_3}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_3}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_3}}}]]}} | 2 = {{#if:{{{img_4|}}}|[[File:{{{img_4}}}|border|120px|{{#invoke:String|replace|source={{{city_4}}}|pattern=.*{{!}}|replace=|count=1|plain=false}}]]<br>[[{{{city_4}}}]]}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ২ || style="text-align:left;" | [[{{{city_2}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_2}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_2}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_2}}} }} {{#if:{{{city_12|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১২ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_12}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_12}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_12}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_12}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৩ || style="text-align:left;" | [[{{{city_3}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_3}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_3}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_3}}} }} {{#if:{{{city_13|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১৩ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_13}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_13}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_13}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_13}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৪ || style="text-align:left;" | [[{{{city_4}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_4}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_4}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_4}}} }} {{#if:{{{city_14|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১৪ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_14}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_14}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_14}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_14}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৫ || style="text-align:left;" | [[{{{city_5}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_5}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_5}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_5}}} }} {{#if:{{{city_15|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১৫ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_15}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_15}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_15}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_15}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৬ || style="text-align:left;" | [[{{{city_6}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_6}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_6}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_6}}} }} {{#if:{{{city_16|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১৬ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_16}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_16}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_16}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_16}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৭ || style="text-align:left;" | [[{{{city_7}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_7}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_7}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_7}}} }} {{#if:{{{city_17|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১৭ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_17}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_17}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_17}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_17}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৮ || style="text-align:left;" | [[{{{city_8}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_8}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_8}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_8}}} }} {{#if:{{{city_18|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১৮ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_18}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_18}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_18}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_18}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ৯ || style="text-align:left;" | [[{{{city_9}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_9}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_9}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_9}}} }} {{#if:{{{city_19|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ১৯ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_19}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_19}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_19}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_19}}} }} }} |- | style="text-align:center;background:#f0f0f0;" | ১০ || style="text-align:left;" | [[{{{city_10}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_10}}}]]}} || style="text-align:right;" | {{{pop_10}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_10}}} }} {{#if:{{{city_20|}}} | {{!!}} style="text-align:center;background:#f0f0f0;" {{!}} ২০ {{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{city_20}}}]] {{#if:{{{div_1|}}}{{{div_2|}}}{{{div_4|}}}{{{div_5|}}}|{{!!}} style="text-align:left;" {{!}} [[{{{div_20}}}]]}} {{!!}} style="text-align:right;" {{!}} {{{pop_20}}} {{#if:{{{metro|}}}|{{!!}} style="text-align:right" {{!}} {{{metro_20}}} }} }} |- {{#switch:{{{class|}}} |nav={{!)}} {{navbox bottom}} |#default={{!)}}</div> }}{{#switch:{{{class|}}} | = | nav = [[Category:Pages using largest cities with nav class]] | #default = [[Category:Pages using largest cities with class|{{#invoke:string|replace|{{{class}}}|[^A-Za-z0-9]||plain=false}} ]] }}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using largest cities with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Largest cities]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| city_1 | city_2 | city_3 | city_4 | city_5 | city_6 | city_7 | city_8 | city_9 | city_10 | city_11 | city_12 | city_13 | city_14 | city_15 | city_16 | city_17 | city_18 | city_19 | city_20 | class | collapsed_state | country | div_1 | div_2 | div_3 | div_4 | div_5 | div_6 | div_7 | div_8 | div_9 | div_10 | div_11 | div_12 | div_13 | div_14 | div_15 | div_16 | div_17 | div_18 | div_19 | div_20 | div_link | div_name | img_1 | img_2 | img_3 | img_4 | kind | largest | list_by_metro | list_by_Metro | list_by_pop | metro | metro_1 | metro_2 | metro_3 | metro_4 | metro_5 | metro_6 | metro_7 | metro_8 | metro_9 | metro_10 | metro_11 | metro_12 | metro_13 | metro_14 | metro_15 | metro_16 | metro_17 | metro_18 | metro_19 | metro_20 | name | name_link | nonav | pop_1 | pop_2 | pop_3 | pop_4 | pop_5 | pop_6 | pop_7 | pop_8 | pop_9 | pop_10 | pop_11 | pop_12 | pop_13 | pop_14 | pop_15 | pop_16 | pop_17 | pop_18 | pop_19 | pop_20 | stat_ref | img_5 }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> 6rsootnk1c1ikzhgv6aidbw9q8ubmtr অসমৰ ৰেচম শিল্প 0 32385 331493 331455 2022-08-25T15:20:34Z মৃদুল চন্দ্ৰ শৰ্মা 34951 /* এৰী ৰেচম */এৰী বৰ্ণ সংকৰ প্ৰজাতি ক্ষেত্ৰত সংযোজন কৰা হৈছে। wikitext text/x-wiki {{Assam stub}} অসমৰ ৰেচম শিল্প বুলিলে প্ৰধানত [[পাট]], [[মুগা]] আৰু এৰীসূতাৰে বোৱা বিভিন্ন সাজপোচাককে বুজায়। [[অসম]]ৰ ৰেচম উদ্যোগ এটি আপুৰুগীয়া শিল্প। অসমৰ অৰ্থনীতিৰ দিশটোৰ উপৰিও সাংস্কৄতিক দিশত ইয়াৰ গুৰুত্ব অশেষ<ref name="cite">{{cite web | url=http://www.mapsofindia.com/assam/society/muga-silk.html | title=Muga Silk | accessdate=December 28, 2012}}</ref>। আগেয়ে অসমৰ [[শুৱালকুছি]]ত পাট-মুগাৰ শিল্প কেন্দ্ৰীভূত হৈ আছিল যদিও বৰ্তমান অন্যান্য ঠাইলৈকো এই শিল্পই বিস্তাৰ লাভ কৰিছে। [[File:Eripolu.jpg|thumb|এৰা গছৰ পাত খাই থকা অৱস্থাত এৰীপলু]] ==ইতিহাস== ১১শ শতিকাত [[পাল ৰাজবংশ]]ৰ ৰজা [[ধৰ্মপাল|ধৰ্মপালে]] ২৬টা বোৱনী পৰিয়ালক তাঁতীকুছিৰ পৰা [[শুৱালকুছি]]লৈ লৈ আহিছিল। ১৭শ শতিকাত [[মোগল]]ক পৰাস্ত কৰি [[শান ৰাজবংশ|শানসকলে]] শুৱালকুছি দখল কৰাৰ পিছত ইয়াত বয়নশিল্প গঢ় লৈ উঠিবলৈ ধৰে। প্ৰায় ১৯৩০ চনমানলৈকে কেৱল তাঁতী জনগোষ্ঠীৰ মাজত সীমাবদ্ধ এই শিল্প লাহে লাহে আনবোৰ জনগোষ্ঠীৰ লোকেও গ্ৰহণ কৰিবলৈ ধৰে।<ref name="assaminfo"/> [[কৌটিল্যৰ অৰ্থশাস্ত্ৰ]]ত [[কামৰূপ ৰাজ্য|কামৰূপ]]ৰ পাট-মুগা শিল্পৰ কথা উল্লেখ আছে<ref name="চানডে"/>। ==মুগা ৰেচম== {{Main article|মুগা (ৰেচম)}} [[Image:Muga Silkworm.JPG|right|thumb|সোমগছত থকা মুগা পলু]] এন্থেহেৰিয়া এছামিনিছিছ {{enwiki|Antheraea assamensis}} নামৰ এবিধ পলুৰ পৰা মুগা উৎপাদন কৰা হয়। এই পলুবিধে [[চোম গছ]]ৰ পাত খাই জীৱন নিৰ্বাহ কৰে। মুগা পৃথিবীৰ ভিতৰতে কেৱল অসমতহে পোৱা যায়। মুগাৰ বাণিজ্যত জড়িত সকলৰ বাণিজ্যিক স্বাৰ্থ সুৰক্ষা কৰিবলৈ ২০০৬ চনৰ ২০ জুলাইত মূগাক GI (Geographical Indication - ভৌগলিক ইঙ্গিত) প্ৰদান কৰা হয়। উৎপাদনৰ ফালৰ পৰা অসমৰ ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকাত যোৰহাট, শিৱসাগৰ, ডিব্ৰুগড় আৰু কামৰূপ জিলাত মুগাৰ সৰ্বাধিক উৎপাদন হয়। ইয়াৰে ভিতৰত কামৰূপ জিলাৰ শুৱালকুছি হৈছে বিশ্বৰ সৰ্ববৃহত ৰেচম উৎপাদনকাৰী গাঁও আৰু মুগা উৎপাদনৰ ক্ষেত্ৰতো ই বিশ্বৰ সৰ্ববৃহত গাঁও হিছাপে স্বীকৃতি পাইছে । ==পাট ৰেচম== {{Main article|পাট ৰেচম}} [[File:পাটৰ কাপোৰ.jpg|right|thumb|এযোৰ পাটৰ [[চাদৰ মেখেলা]]]] পাট বা মালবেৰী ৰেচম (ইংৰাজী: Mulberry silk) হৈছে কেইবা প্ৰকাৰৰো পলু, বিশেষকৈ বমবেক্স মেৰী নামৰ এবিধ পলুৰ পৰা আহৰণ কৰা এক প্ৰকাৰৰ ৰূপালী ৰেচম। অসমত এই পলুক পাট পলু বুলি কোৱা হয়। এই পলুৱে কেৱল নুনী গছ (Mulberry plant)ৰ পাত খায়। ই সম্পূৰ্ণৰূপে পোঁহনীয়া। ==এৰী ৰেচম== {{Main article|এৰী ৰেচম}} [[চিত্ৰ:এৰী কাপোৰ.jpeg|thumb|right|200px|এৰী ৰেচমৰ পৰা প্ৰস্তুত কৰা এৰী চাদৰ। ]] এৰী ৰেচম উত্তৰ-পূৱ ভাৰত আৰু চীন তথা জাপানৰ কিছু অঞ্চলত পোৱা ছেমিয়া ৰিচিনি নামৰ এবিধ পলুৰ পৰা আহৰণ কৰা হয়। ভাৰতত এৰী ৰেচমক এণ্ডী অথবা ইৰাণ্ডী বুলিও জনা যায়। কেচেৰু আৰু এৰা গছকে আদি কৰি এৰী পলুৱে বিভিন্ন গছৰ পাত খায়। এৰী পলু বছৰত ৫-৬ বাৰ পুহিব পৰা যায়। এৰী পলুৰ যথেষ্ট ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা আছে।সাধাৰণতে পলুবোৰে জন্মৰ পৰা ৩০-৩২ দিনৰ পিছতে লেটা বান্ধিবলৈ আৰম্ভ কৰে। উচ্চ উৎপাদনক্ষম পলুৰ সঁচ যেনে “বৰদুৱাৰ” আৰু “তিতাবৰ” জাত পালনৰ বাবে উপযুক্ত। বৰ্ণসংকৰ জাত যেনে (YZxGBS) আৰু (GBS x GBZ) পালন কৰি অধিক লাভৱান হ'ব পাৰি। এনে বৰ্ণসংকৰ প্ৰজাতি উদ্ভাৱনৰ বাবে অধিক গৱেষণা কৰি থকা হৈছে। অদূৰ ভৱিষ্যতে এৰী পালক সকলে উচ্চ উৎপাদনক্ষম এৰী প্ৰজাতি লাভ কৰিব । তাপমাত্ৰা ২৫° - ২৬° ছে. গ্ৰে. আৰু ৮০-৮৫% আপেক্ষিক আৰ্দ্ৰতা এৰী পলুৰ কণী উমনি দিবৰ বাবে উপযুক্ত। সম্প্ৰতি ছী-২ নামৰ বৰদুৱাৰ আৰু গেনাং নামৰ দুটা স্থানীয় প্ৰজাতিৰ মাজত বৰ্ণসংকৰ কৰি এটা বৰ্ণসংকৰ জাত উদ্ভাৱন কৰা হৈছে । সচৰাচৰ ১০০ জনী চকৰীৰ কনী পুহি ৬-৭ কিলোগ্ৰাম খোলা উৎপাদনৰ ব্যতিৰকে ছী ২ ব্ৰীড পুহি ১০-১৩ কিলোগ্ৰাম খোলা উৎপাদন কৰিব পাৰি। ==নিৰ্মিত সাজপোচাক== * [[চাদৰ]] * [[মেখেলা]] * [[শাৰী]] * [[গামোচা]] * [[চেলেং]] ==অসমৰ ৰেচম শিল্পৰ লগত জড়িত অঞ্চলসমূহ== [[File:Eri polu.jpg|thumb|কেচেৰু গছত পাত খাব পৰাকৈ এৰী পলু পোহাৰ পদ্ধতি।]] [[কামৰূপ জিলা]]ৰ অন্তৰ্গত শুৱালকুছি অসমৰ প্ৰধান ৰেচম কেন্দ্ৰ। ইয়াত তৈয়াৰ হোৱা [[মুগা]], [[এৰী]] আৰু [[পাট]]ৰ কাপোৰ বিখ্যাত। এইবোৰ কাপোৰেৰে তৈয়াৰ কৰা মেখেলা চাদৰ আৰু [[গামোচা]]ৰ অসমৰ বাদেও [[ভাৰত]]ৰ আন ঠাইতো চাহিদা আছে। শুৱালকুছিত অসংখ্য হাতেবোৱা কাপোৰৰ উদ্যোগ থকা বাবে ইয়াক "অসমৰ মানচেষ্টাৰ" (Manchester of Assam) বুলি কোৱা হয়।<ref name="gov">{{cite web | url=http://kamrup.gov.in/sualkuchi.htm | title=Sualkuchi - the silk village of Assam | publisher=Assam Government | accessdate=December 29, 2012}}</ref><ref name="assaminfo">{{cite web | url=http://www.assaminfo.com/tourist-places/32/sualkuchi.htm | title=Sualkuchi | publisher=Assaminfo.com | accessdate=অক্টোবৰ ১৭, ২০১২}}</ref> শুৱালকুছিৰ ৯৯ শতাংশ বাসিন্দাই প্ৰত্যক্ষ বা পৰোক্ষভাৱে পাট-মুগাৰ সৈতে জড়িত হৈ আছে<ref name="চানডে"/>। ২০১০ চনৰ পৰিসংখ্যা অনুসৰি অসমত উৎপাদন হোৱা ৮৮ শতাংশ পাট-মুগা বস্ত্ৰ কেৱল শুৱালকুছিতেই উৎপাদন হৈছিল<ref name="চানডে"/>। ১৯৩৯ চনত শুৱালকুছিত তিনিশখন তাঁতশাল আছিল যদিও এতিয়া সেই সংখ্যা বাঢ়ি ২৫,৫৩৮খন হৈছেগৈ<ref name="চানডে">{{cite web | url=http://www.thesundayindian.com/as/story/%E0%A6%9B%E0%A6%BE%E0%A6%81%E0%A6%A4%E0%A7%87-%E0%A6%B6%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A7%B1%E0%A6%BE-%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%A0%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%87-%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A7%B1%E0%A6%BE/25/1272/ | title=ছাঁতে শুকুৱা মুঠিতে লুকুৱা... | publisher=দ্য চানডে ইণ্ডিয়ান | date=মাৰ্চ ৪, ২০১২ | accessdate=ডিচেম্বৰ ২৮, ২০১২}}</ref>। আগেয়ে অসমৰ [[শুৱালকুছি]]ত পাট-মুগাৰ শিল্প কেন্দ্ৰীভূত হৈ আছিল যদিও বৰ্তমান অন্যান্য ঠাইলৈকো এই শিল্পই বিস্তাৰ লাভ কৰিছে। ==আলোকচিত্ৰ== <gallery> চিত্ৰ:মূগা কাপোৰ ২.jpeg|মুগা সূতাৰে তৈয়াৰ কৰা মুগাৰ চাদৰ মেখেলাৰ নমুনা চিত্ৰ:মূগা কাপোৰ ১.jpeg|মুগা সূতাৰে তৈয়াৰ কৰা মুগাৰ চাদৰ মেখেলাৰ নমুনা চিত্ৰ:পাট কাপোৰ ২.jpeg|পাটৰ চাদৰ মেখেলাৰ নমুনা চিত্ৰ:পাটৰ কইনাৰ সাজ.jpeg|পাটৰ চাদৰ মেখেলাৰ নমুনা File:Assamese Muga With Japi.jpg|মুগাৰে নিৰ্মিত অসমৰ মেখেলা চাদৰৰ সৈতে এটা জাপি চিত্ৰ:পাটৰ চেলেং.jpeg|পাটৰ চেলেং A weaver's shuttle.jpg|তাঁ‌তশালৰ মাঁ‌কো Tat Hal, Hand made cloth making.jpg|তাঁ‌তশাল </gallery> ==তথ্য সংগ্ৰহ == {{Reflist}} ==লগতে চাওক== *[[মুগা (ৰেছম)]] *[[পাট ৰেচম]] *[[এৰী ৰেচম]] ==বাহ্যিক সংযোগ== *[http://onlinesivasagar.com/lifestyle/mugasilk-assam.html মুগাৰ বস্ত্ৰ প্ৰস্তুত প্ৰণালী] অনলাইন শিৱসাগৰ ডট কম ৱেবছাইটত *[http://www.deccanherald.com/content/274145/magical-weaves-assam.html Magical weaves from Assam] at deccanherald website * [http://www.fabricplus.in/index.php/muga-silk-sarees-and-production-in-assam About Muga Silk of Assam] at fabricplus website {{অসমৰ লোক-সংস্কৃতি}} [[শ্ৰেণী:অসমৰ সংস্কৃতি]] [[শ্ৰেণী:অসমৰ উদ্যোগ]] [[শ্ৰেণী:ৰেচম শিল্প]] sf35t8up1d20mm8d5sm1h1gdns3ws5d দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী 0 33170 331524 290201 2022-08-26T07:48:10Z Bhaskarjyoti Bhuyan 16362 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |bgcolour = silver |name = দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী |image = Dr. Dinesh Chandra Goswami.jpg |thumb =বিজ্ঞান লেখক |caption = |birth_date = {{birth date and age|1949|3|1}} |birth_place = উলুবাৰী সত্ৰ, [[নলবাৰী জিলা]], অসম |death_date = |death_place = |occupation = অধ্যাপক, ঔপন্যাসিক, গল্পকাৰ, নাট্যকাৰ, বিজ্ঞান লেখক |years_active = |spouse = |children = |parents = অনন্তনাথ গোস্বামী, গিৰিবালা গোস্বামী |awards = {{unbulleted list|শিশু সাহিত্যৰ ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা|অসম সাহিত্য সভা বঁটা|বিজ্ঞান জনপ্ৰিয়কৰণৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰ|অসম প্ৰকাশন পৰিষদৰ 'জীৱনজোৰা সাধনা বঁটা'}} |nationality = ভাৰতীয় |website = }} '''ড॰ দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী''' ({{lang-en|Dinesh Chandra Goswami}}) [[অসম]]ৰ এগৰাকী ঔপন্যাসিক, নাট্যকাৰ আৰু ঘাইকৈ বিজ্ঞান আৰু [[কল্পবিজ্ঞান]] লেখক। সীমিত সংখ্যক লেখকৰ সীমিত ৰচনাৰে গঠিত [[অসমীয়া ভাষা]]ৰ বিজ্ঞান আৰু কল্পবিজ্ঞান জগতত ড॰ দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী এক চিনাকি নাম। ড॰ গোস্বামী [[উত্তৰ-পূব বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তি প্ৰতিষ্ঠান|যোৰহাট আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ]] বিজ্ঞানী আৰু সঞ্চালকৰ উপদেষ্টা হিচাবে অৱসৰ লাভ।<ref>{{cite book | title=মহাকাশচাৰী | author=অনুবাদ-দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | year=১৯৯৯}}</ref> গোস্বামী ‘শৰাইঘাট অভিধান’ৰ সম্পাদক। তেখেতৰ ছদ্মনাম হৈছে দিগন্ত গোস্বামী।<ref name="বিনয় মোহন শইকীয়া">{{cite book | title=দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | publisher=বান্ধৱ | author=বিনয় মোহন শইকীয়া | year=২০১৮ | location=গুৱাহাটী | pages=৪}}</ref> ==শিক্ষা== *১৯৬৩: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰৱেশিকা পৰীক্ষাত দুটা বিষয়ত লেটাৰসহ প্ৰথম বিভাগত উত্তীৰ্ণ।<ref>http://www.xahitya.org/2014/02/15/বিশিষ্ট-কল্পবিজ্ঞান-লেখক/</ref> *১৯৬৪: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰাক-বিশ্ববিদ্যালয় বিজ্ঞান পৰীক্ষাত সপ্তম স্থান লাভ। *১৯৬৭: কটন কলেজৰপৰা পদাৰ্থবিজ্ঞানত সন্মানসহ প্ৰথম শ্ৰেণীৰ দ্বিতীয় স্থান লাভ *১৯৬৯: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰপৰা পদাৰ্থবিজ্ঞানত প্ৰথম শ্ৰেণীৰ দ্বিতীয় স্থান লাভ *১৯৭০: কলিকতাৰ সাহা ইন্সটিটিউট অব নিউক্লিয়াৰ ফিজিক্সৰপৰা নিউক্লীয় পদাৰ্থবিজ্ঞানত কলিকতা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ স্নাতকোত্তৰ ডিপ্ল’মা লাভ *১৯৭২: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰপৰা ফৰাছী ভাষাত পাৰদৰ্শিতাৰ মানপত্ৰ লাভ *১৯৭৬: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰপৰা মহাজাগতিক ৰশ্মি বিষয়ত পি.এইচ.ডি. ডিগ্ৰি লাভ (তত্ত্বাৱধায়ক - ড॰ কিশোৰী মোহন পাঠক)<ref>http://www.xahitya.org/2014/02/15/বিশিষ্ট-কল্পবিজ্ঞান-লেখক/</ref> ==কৰ্মজীৱন== *১৯৭০-৭২: গুৱাহাটীৰ বি. বৰুৱা কলেজত পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ প্ৰবক্তা<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> *১৯৭২-৭৬: কটন কলেজত পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ প্ৰবক্তা, স্নাতক আৰু স্নাতকোত্তৰ পৰ্য্যায়ৰ শিক্ষাদান *১৯৭৬: বিজ্ঞানী ‘বি’ (সহকাৰী সম্পাদক), পি.আই.ডি. (বৰ্তমান নিছকেয়াৰ), ছি.এছ.আই.আৰ., নতুন দিল্লী *১৯৭৯: বিজ্ঞানী ‘ছি’ (পৰিকল্পনা), ছি.এছ.আই.আৰ.ৰ মুখ্য কাৰ্য্যালয়, নতুন দিল্লী *১৯৮২: বিজ্ঞানী ই-১, পৰিকল্পনা বিভাগৰ মুৰব্বী, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ, যোৰহাট *১৯৮৮: বিজ্ঞানী ই-২, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ, যোৰহাট *১৯৯৩: বিজ্ঞানী এফ, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ আৰু যোৰহাট ব্যৱস্থাপনা এলেকাৰ সমন্বয়ক *২০০০: বিজ্ঞানী জি, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ, যোৰহাট (এছোৱা সময় ভাৰপ্ৰাপ্ত সঞ্চালক), ২০০৪ চনৰপৰা সঞ্চালকৰ উপদেষ্টা। *২০০৯: বিজ্ঞানী জি আৰু সঞ্চালকৰ উপদেষ্টা হিচাবে অৱসৰ লাভ। <ref name="বিনয় মোহন শইকীয়া">{{cite book | title=দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | publisher=বান্ধৱ | author=বিনয় মোহন শইকীয়া | year=২০১৮ | location=গুৱাহাটী | pages=৪}}</ref> ==বিদেশ ভ্ৰমণ== থাইলেণ্ড, আমেৰিকা, জাৰ্মানি, ইউ.এ.ই. (ডুবাই) আৰু মালদ্বীপ, আৰু কানাডা ভ্ৰমণ ==ৰাজ্যিক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰ আৰু সন্মান== *১৯৬৮-৮০: শিশু সাহিত্য বিষয়ত তিনিবাৰ অসম সাহিত্য সভাৰ বঁটা লাভ<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> *গোপালচন্দ্ৰ গোস্বামী বঁটা, ১৯৬৮; ১৯৭২; *প্ৰেমধৰ দত্ত সোঁৱৰণী বঁটা, ১৯৮০ *১৯৮০: শিশু সাহিত্যৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰ লাভ *১৯৯২: ‘ট্ৰাইটনৰ অভিযান’ শিশু গ্ৰন্থৰ বাবে নেছনেল বুক ট্ৰাষ্টৰ বঁটা লাভ *১৯৯৭: গণমাধ্যমৰ যোগেদি বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিবিদ্যাৰ জনপ্ৰিয়কৰণত উল্লেখনীয় অৱদানৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা লাভ *২০০৭: শিশু সাহিত্যৰ ক্ষেত্ৰত অৱদানৰ বাবে গণৰাজ্য দিৱসৰ দিনা ৰাষ্ট্ৰপতি ভৱনত প্ৰাক্তন ৰাষ্ট্ৰপতি ড॰ এ.পি.জে. আব্দুল কালামৰদ্বাৰা সন্মানিত *২০১২: অসম প্ৰকাশন পৰিষদ বঁটা লাভ *২০১৩: বিছনলাল আগৰৱালা পৰিৱেশ বঁটা লাভ *২০১৪: সাহিত্য একাডেমিৰ শিশু সাহিত্য বঁটা লাভ *২০১৬: অসম প্ৰকাশন পৰিষদৰ ‘জীৱনজোৰা সাধনা বঁটা’ অসম সাহিত্য সভাৰ মৰিগাঁও (১৯৯৪), বোকাখাত (১৯৯৬) আৰু ডিব্ৰুগড় (২০০১) অধিৱেশনৰ বিজ্ঞান সন্মিলনৰ বক্তা, আৰু ধেমাজি (২০০৯) অধিৱেশনৰ বিজ্ঞান সন্মিলনৰ সঞ্চালক৷ ==কৰ্মশালা সঞ্চালনা== *ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে বিজ্ঞান অনুধাৱন কাৰ্য্যসূচী (১৯৮২-২০০৯)- ৫৬ টা *দুৰ্য্যোগ–বিপদ আশংকা লঘূকৰণ আৰু সজাগতা বৰ্ধন কৰ্মশালা - ১৪ খন *বিজ্ঞান শিক্ষণৰ কম-খৰচী যতন বিষয়ৰ কৰ্মশালা - ৫ খন *পুতলা নাচৰ কৰ্মশালা - ১ খন *বিজ্ঞান লেখকৰ কৰ্মশালা - ৬ খন *বিজ্ঞান অনুবাদকৰ কৰ্মশালা - ৩ খন *ভাৰত-আন্তৰ্জাতিক বিজ্ঞান মহোৎসৱ (লক্ষ্ণৌ, অক্টোবৰ ২০১৮; কলিকতা, অক্টোবৰ ২০১৯)–আলোচনা-চক্ৰৰ অধ্যক্ষ *সাহিত্য একাডেমি (দিল্লী, ২০১৬, ২০১৭)–আলোচনা-চক্ৰৰ অধ্যক্ষ ==বৃক্ষৰোপণ== *আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ চৌহদ আৰু অন্যান্য স্থানত–৩০,০০০ জোপাৰো অধিক ==সামাজিক কাম== নলবাৰী জিলাৰ দাহুদী গাঁৱৰ উলুবাৰী সত্ৰত ‘অনন্তগিৰি পুথিভঁৰাল আৰু বিকাশ কেন্দ্ৰ' স্থাপন (২০১০) আৰু ইয়াৰ যোগেদি অঞ্চলটোত অধ্যয়ন সংস্কৃতি আৰু কম্পিউটাৰ সাক্ষৰতা গঢ়ি তোলাত বাহিৰেও অস্বচ্চল ছাত্ৰছাত্ৰী আৰু ৰুগীয়া লোকক সাহায্য প্ৰদান৷<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> ==সদস্য/পদবী== *সভাপতি, অসম বিজ্ঞান সমিতি (২০০৫-০৭) *প্ৰতিষ্ঠাপক সভাপতি, অসম বিজ্ঞান লেখক সংস্থা (১৯৯৯-২০০২) *সদস্য, আন্তৰ্জাতিক বিজ্ঞান লেখক সংস্থা, আমেৰিকা *আজীৱন সদস্য, ভাৰতীয় বিজ্ঞান লেখক সংস্থা *হিতৈষী সভ্য, অসম সাহিত্য সভা *আজীৱন সভ্য, অসম বিজ্ঞান সমিতি *প্ৰাক্তন সদস্য, গৱেষণা-উন্নয়ন পৰিকল্পনা আৰু ব্যৱস্থাপনাৰ ভাৰতীয় সমিতি *জুৰিৰ প্ৰাক্তন সদস্য, ৰাষ্ট্ৰীয় জনপ্ৰিয় বিজ্ঞান বঁটা, এন.ছি.এছ.টি.ছি., ভাৰত চৰকাৰ *প্ৰাক্তন সদস্য, অসমীয়া উপদেষ্টা পৰিষদ, সাহিত্য একাডেমি *প্ৰাক্তন সদস্য, পৰিচালনা সমিতি, দেৰগাঁও কমল দুৱৰা কলেজ *প্ৰাক্তন সদস্য, গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ক'ৰ্ট *প্ৰাক্তন সদস্য, গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ কাৰ্য্যৱাহী পৰিষদ *প্ৰতিষ্ঠাপক সভাপতি, যোৰহাট বাল্যভৱন প্ৰকাশন উপ-সমিতি (২০০১-০৯) *সদস্য, ৰাজ্যিক উদ্ভাৱন পৰিষদ, অসম *সদস্য, অসমীয়া উপদেষ্টা পৰিষদ, ৰাষ্ট্ৰীয় অনুবাদ মিছন *সদস্য, ভাৰতীয় কল্পবিজ্ঞান লেখক সংস্থা *অতিথি সম্পাদক, প্ৰপাগেছন (গৱেষণা আলোচনী), ৰাষ্ট্ৰীয় বিজ্ঞান সংগ্ৰহালয় সংস্থা *সদস্য, অসমীয়া উপদেষ্টা পৰিষদ, এন.বি.টি., নতুন দিল্লী *প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য, অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস ==সাহিত্যৰাজি== ===উপন্যাস=== *জোনাকীৰ জিলিকনি (চন্দ্ৰ প্ৰকাশ, ১৯৯২; ২০০৯) <ref name="skc">{{cite book | title=[[দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ স্বনিৰ্বাচিত গল্প]] | publisher=নেশ্যনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া | author=[[সৌৰভ কুমাৰ চলিহা]] | chapter=আগকথা | isbn=978-81-237-4382-0|page=viii-xiii}}</ref> *শব্দ, নিৰন্তৰ শব্দ (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ১৯৯২; ৪টা সংস্কৰণ) *উষ্ম প্ৰৱাহ (পূৰ্বাঞ্চল প্ৰকাশ, ১৯৯৩) *অতি-বিশিষ্ট সমাজ (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৪) *আত্মজীৱনীৰ প্ৰয়াস (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০০৭; ২০১৩) *দিব্য উপবন (কিৰণ প্ৰকাশন, ২০০৯) *আত্মজীৱনীৰ দ্বিতীয় প্ৰয়াস (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০১৪) *দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী : সাহিত্য সমগ্ৰ *খণ্ড-২ : উপন্যাস সমগ্ৰ (ভৱানী বুক্ছ, ২০১৪) ===শিশু নাটিকা=== *ট্ৰাইটনৰ অভিযান (প্ৰকাশিকা, ১৯৯১; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) ===গল্প-সংকলন=== *ভদ্ৰতামাপক যন্ত্ৰ (চাৰু প্ৰকাশ, ডুমডুমা, ১৯৮৫) *পোৰ্টেবল স্মেল এব্জৰ্বাৰ (অনন্ত প্ৰকাশ, ১৯৮৬) *এক তৰংগৰ দৰে (চাৰু প্ৰকাশ, ১৯৯৫) *অভিন্ন হৃদয় (বাণী মন্দিৰ, ২০০৪) *কল্পজগত (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৪) *দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ স্বনিৰ্বাচিত গল্প (এন.বি.টি. ২০০৫; ২০১০) (এই পুথিৰ ইংৰাজী সংস্কৰণ : ‘The Hair Timer’, NBT, ২০১১) *অন্তৰ্ৱাহী (জ্যোতি প্ৰকাশন, ২০১১) *দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী : সাহিত্য সমগ্ৰ *খণ্ড-১ : গল্প সমগ্ৰ (ভৱানী বুক্ছ, ২০১৪) *নতুন শতিকাৰ কল্পবাস্তৱ (অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৬) <ref name="skc"/> *শ্যামল অনুভৱ (অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০২১) ===জনিপ্ৰয় বিজ্ঞান=== *অভিনৱ আৱিষ্কাৰ (বাণী প্ৰকাশ, ১৯৭৫) *ন শিকাৰুৰ বাবে লেখ (অৰিয়েণ্ট লংমেন, ১৯৭৫) *মানুহ আৰু মহাকাশ (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৬, ২০১৮) *বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ১৯৭৭) *সংযোগ (সাহিত্য প্ৰকাশ, ১৯৭৯) *বতৰ (এল.বি.এছ. প্ৰকাশন, ১৯৭৭; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *শব্দ (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৭) *আমাৰ বেলিটো (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৭) *দেৱতা পৃথিৱীলৈ আহিছিল নেকি? (চন্দ্ৰ প্ৰকাশ, ১৯৭৭) *Our Wonderful Universe (NBT, ১৯৯৩) *কম্পিউটাৰ (অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস, ১৯৯৫) *বিজ্ঞানীৰ লগত কাল্পনিক সাক্ষাৎকাৰ (স্বস্তিকা প্ৰকাশন, ১৯৯৫) *বিজ্ঞানীৰ লগত কাল্পনিক সাক্ষাৎকাৰ (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-১ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ১৯৯৫) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-২ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ১৯৯৬) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৩ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৪ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৫ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৬ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৭ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৮ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৯ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-১০ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *মহাকাশ অভিযান (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ১৯৯৬) *পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ মনোৰম জগতখন (জিজ্ঞাস প্ৰকাশন, ১৯৯৬; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *জোন-বেলি-তৰা (জিজ্ঞাস প্ৰকাশন, ১৯৯৭; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (১) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ১৯৯২; ১৯৯৯; ২০০১; ২০১১) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (২) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০০৪; ২০১১) *শতাধিক মহান বিজ্ঞানী, (ষ্টুডেণ্ট্ছ ষ্ট’ৰ্ছ, ১৯৯৯; ২০০৫) *কুৰি শতিকাৰ কুৰিজন মহান বিজ্ঞানী আৰু আৱিষ্কাৰক (ষ্টুডেণ্ট্ছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০১) *বিজুলীৰ সঁচা সাধু (কে.এম. পাবলিছিং কোম্পানি, ২০০২; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *মনোৰম বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড (অসম সাহিত্য সভা, ২০০৩) *দক্ষিণ মেৰু অভিযান (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৬) *বিজ্ঞানৰ বিতোপন জগত (১) (সাৰস্বত, ২০০৬; ২০১৩) *মানুহৰ জগত (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ২০০৭) *বিজ্ঞানেৰে জীৱনৰ বোধ (কিৰণ প্ৰকাশন, ২০১০) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (৩) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০১১) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (৪) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০১১) *বিজ্ঞানৰ বিনন্দীয়া জগত (বনলতা, ২০১১) *উৰন্ত চাকিত উঠি ‘তেওঁলোক’ আহে নেকি? (সাৰস্বত, ২০১১) *বিজ্ঞানৰ অনুপম জগত (বনলতা, ২০১২) *বিজ্ঞানীৰ জীৱনৰ অন্য দিশ অন্য কথা (সাৰস্বত, ২০১২) *বিজ্ঞানৰ বিতোপন জগত (২) (সাৰস্বত, ২০১৩) *প্ৰশ্নৰ সন্ধানত বিজ্ঞানৰ কেতবোৰ উত্তৰ (বিশাল প্ৰকাশন, ২০১৪) *পুতুল খুৰাৰ আজব কাণ্ড (বাণী প্ৰকাশ মন্দিৰ, ২০১৪) *গেলিলিঅ’ গেলিলি (ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়, ২০১৪) *পৰিৱেশৰ বাবে সামান্য কাম (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৭) *বিজ্ঞানৰ বৰ্ণময় জগত (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *গেলিলিঅ’ৰ জীয়েক (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *মণ্টুৰ পৰিৱেশ (অসম বিজ্ঞান লেখক সংস্থা, ২০২০) *বিজ্ঞানৰ অভিনৱ জগত (অসম সাহিত্য সভা, ২০২১) *বিজ্ঞানৰ মোহনীয় জগত (অসম বুক ট্ৰাষ্ট,) *বিজ্ঞানৰ ৰমণীয় জগত (অসম বুক ট্ৰাষ্ট,) *বিজ্ঞান জগতৰ অনন্য জীৱন (অসম বুক হাইভ, ২০২১) ===প্ৰবন্ধ/আলোচনা=== *বৈজ্ঞানিক মন, বৈজ্ঞানিক চিন্তা (ষ্টুডেণ্ট্ছ ষ্ট’ৰ্ছ, ১৯৯৯) *কিতাপৰ বিচিত্ৰ জগত (অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৬) ===সাক্ষৰতা অভিযান=== *লিখা-পঢ়া শিকোঁ–৩ খণ্ড *‘লিখা-পঢ়া শিকোঁ’ৰ প্ৰশিক্ষকৰ হাতপুথি–৩ খণ্ড ===পাঠ্যপুথি=== *আধুনিক পদাৰ্থবিজ্ঞান (স্নাতক মহলাৰ) (গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় পাঠ্যপুথি প্ৰস্তুতি সমন্বয় সমিতি, ১৯৭৫)<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> *উচ্চ বিজ্ঞান (নৱম শ্ৰেণী) *উচ্চ বিজ্ঞান (দশম শ্ৰেণী) মাধ্যমিক শিক্ষা পৰিষদ, অসম, ১৯৭৫ ===অন্যান্য=== *অন্য এক দৃষ্টিকোণৰপৰা (যুটীয়াভাৱে, বীণা লাইব্ৰেৰী; ১৯৭৮, কিৰণ প্ৰকাশন, ২০১০)<ref name="skc"/> *মোৰ দিঠকৰ সপোন (ইলোৰা প্ৰকাশন, ২০১৩) *মোৰ সপোনৰ দিঠক (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৭) *সময়ৰ সাঁচিপাত (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৭) *আমি কেনেকৈ বিশ্বকোষ কৰিলোঁ (আকাশ প্ৰকাশন ২০১৭) *আশা আৰু আকাংক্ষাৰ কুসুম বুটলি (অসম বুক হাইভ, ২০২০) সোণালী সপোন মোৰ (অসম বুক হাইভ, ২০২১) ===অনুবাদ=== *পৰমাণুৰ কথা (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৭৪) *দানাপানী (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৭৯) *শিক্ষকৰ হাতপুথি ১ম খণ্ড (এন.ছি.ই.আৰ.টি. ১৯৭৪) *শিক্ষকৰ হাতপুথি ২য় খণ্ড (এন.ছি.ই.আৰ.টি. ১৯৭৪) *সাগৰৰ তলিয়েদি কুৰি হাজাৰ লিগ (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ১৯৮২; শৰাইঘাট প্ৰকাশন *ছি.ভি. ৰামণ (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৪) *মহাজাগতিক উপহাৰ (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৫) *গৰুগাড়ীৰপৰা উপগ্ৰহলৈ (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৫) *পানী (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৮) *টেলিভিছন (অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস, ১৯৮৯) *টেলিফোন (অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস, ১৯৯২) *কাইলৈ এনে ঘটিছিল (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৯৬) *এখন মহাকাশ অ’ডিছি (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ১৯৯৬; ২০০১; ২০০৩; ২০১৩) *মহাকাশচাৰী (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ১৯৯৯) *পৃথিৱীৰ কেন্দ্ৰলৈ অভিযান (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০০) *কেপ্টেইন গ্ৰেণ্টৰ সন্তান (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৫) *শ্বাৰলক হ’ম্ছৰ ৰহস্য কাহিনী [৩] (যুটীয়াভাৱে, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৪) *নোমৰ দেশ (শৰাইঘাট, ২০১২) *দেৱদূত, চয়তান আৰু বিজ্ঞান (এন.বি.টি. ২০১২) *এজন বিপ্লৱী বিজ্ঞানী–আইনষ্টাইন আৰু তেওঁৰ ধাৰণাসমূহ (এন.বি.টি., যন্ত্ৰস্থ) *মঙলৰ ৰাজকুমাৰী (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০২১) *২৮৮৯ চনত (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০২১) ===সম্পাদনা=== *বিশ্বকোষ (বিজ্ঞানৰ তিনি খণ্ড, ২৪০০ পৃষ্ঠা, অসম সাহিত্য সভা, ২০০২–মুখ্য সম্পাদক) *বিজ্ঞান অভিধান ১ম খণ্ড (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৭–মুখ্য সম্পাদক) *অমীয়া বৈজ্ঞানিক পৰিভাষা (গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় পাঠ্যপুথি প্ৰস্তুতি সমন্বয় সমিতি, ১৯৭৩– সংকলক) *অসমীয়া বিশ্বকোষ (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ১৯৮০–সহযোগী সম্পাদক, বিজ্ঞান) *‘দৃষ্টি’ (বিজ্ঞানৰ একো একোটা বিষয়ৰ একক দুমহীয়া আলোচনী, অসম চৰকাৰৰ অনুদানেৰে৷ –সম্পাদক, (১৯৮৪-৯৫, ৫৮ টা সংখ্যা প্ৰকাশিত) *হেমলিন নিউ জুনিয়ৰ এনছাইক্ল’পেডিয়া (পীতাম্বৰ, নতুন দিল্লী, ১৯৯৮–সম্পাদক) *Science and Human Values (Assam Science Society, ১৯৮২–Editor) *বিজ্ঞান লেখকৰ হাতপুথি (অসম বিজ্ঞান সমিতি] যোৰহাট শাখা আৰু নবীন পুস্ত¸কালয়, যোৰহাট, ২০০৩; অসম বুক হাইভ, গুৱাহাটী, ২০০৯, ২০১৭–সম্পাদক) *আমাৰ সৰুকালিৰ দিনবোৰ (বাল্য ভৱন প্ৰকাশন, ২০০৩–সম্পাদক) *‘কালজয়ী সাহিত্য’ ছিৰিজত পৃথিৱীৰ বিখ্যাত পুথিসমূহৰ (১২০ খন পুথি) অনুবাদ (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ১৯৯৯-২০১২; ২০২০-২০২১–সম্পাদক) *জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসমৰ কুৰিখনতকৈ অধিক পুথিৰ সম্পাদক *গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় পাঠ্যপুথি প্ৰস্তুতি সমন্বয় সমিতিৰ ডেৰকুৰি পাঠ্যপুথিৰ ভাষা-সম্পাদক *Physics at Home (NCSTC-Network, New Delhi, ২০০৭–Editor) *ৰঙা গোলাপৰ পাহি (মেৰি কৰেলি, অনু : দীপ্তি গোস্বামী, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৪–সম্পাদক) *গাঁৱৰ সমাজ (শৰৎ চন্দ্ৰ চট্টোপাধ্যায়, অনু : মঞ্জ³লা বৰা, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৬–সম্পাদক) *এনেকুৱাও ঘটে (টিভি ছিৰিয়েল, ৩০টা খণ্ড, এন.ছি.এছ.টি.ছি. নেটৱাৰ্ক, ২০০৯–সম্পাদক) *কুশলে থাকক ইত্যাদি (টিভি ছিৰিয়েল, ৫২ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১০–সম্পাদক) *কিয়, কেনেকৈ (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১২–সম্পাদক) *বিজ্ঞানৰ এটা প্ৰশ্ন (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১৪–সম্পাদক) *গণিতৰ জগত (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১৫–সম্পাদক) *প্ৰবুদ্ধ মছলা (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১৬–সম্পাদক) *অসম বিজ্ঞান প্ৰযুক্তিবিদ্যা আৰু পৰিৱেশ পৰিষদ, আৰু অসম প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ পৰিষদৰ বাবে কেইবাখনো ভিদিঅ’ চলচ্ছিত্ৰৰ সম্পাদনা *অসম বিজ্ঞান সমিতিৰ এলানি জনপ্ৰিয় বিজ্ঞানৰ পুথিৰ সম্পাদনা *শৰাইঘাট অভিধান (১২৪২ পৃষ্ঠা, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০১১–মুখ্য সম্পাদক) *অনন্ত নাথ গোস্বামী : নিজকে গঢ়া মানুহজন (প্ৰকাশক নিজে, ২০১৩–সম্পাদক) *বিজ্ঞানৰ সাধু (ৰোহিণী কান্ত বৰুৱা, অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ২০১৫–সম্পাদক) *অশোক বিজ্ঞান অভিধান (১০৭২ পৃষ্ঠা, অশোক বুক ষ্টল, ২০১৬–মুখ্য সম্পাদক) *আমি কেনেকৈ বিশ্বকোষ কৰিলোঁ (আকাশ প্ৰকাশন, ২০১৬–যুটীয়াভাৱে সম্পাদক) *বিজ্ঞানৰ প্ৰগতি (প্ৰায় ৮০০ পৃষ্ঠা, অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ২০১৭–মুখ্য সম্পাদক) *সজাগ কণমানিহঁত (অসম আৰক্ষী)–সম্পাদক ==অন্যান্য== *ৰেডিঅ’যোগে প্ৰচাৰ : *দুকুৰিখনমান কল্পবিজ্ঞান নাটক *এখন (‘অতি-বিশিষ্ট সমাজ’) ১৩টা খণ্ডৰ ধাৰাৱাহিক কল্পবিজ্ঞান নাটক *এখন ১৫টা খণ্ডৰ ধাৰাৱাহিক কল্পবিজ্ঞান উপন্যাস *পাঁচশৰো অধিক কথিকা *এশৰো অধিক ৰূপক *তিনিকুৰিৰো অধিক আলোচনা, সাক্ষাৎকাৰ, মন্তব্য আদি *জীৱনৰ দীঘ-বাণি (আঠটা খণ্ডত জীৱন পৰিক্ৰমা, ২০১৫) ===জনিপ্ৰয় বক্তৃতা=== *পাঁচশৰো অধিক জনিপ্ৰয় বিজ্ঞান, বিজ্ঞান শিক্ষা, অন্ধবিশ্বাস, বৈজ্ঞানিক মানসিকতা, অসমীয়া ভাষা-সাহিত্য আদি বিষয়ক বক্তৃতা৷ <ref name="বিনয় মোহন শইকীয়া">{{cite book | title=দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | publisher=বান্ধৱ | author=বিনয় মোহন শইকীয়া | year=২০১৮ | location=গুৱাহাটী | pages=১৫}}</ref> ==মতামত== সৌৰভ কুমাৰ চলিহাৰ মতে দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ লিখনিয়ে জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰাৰ কাৰণ কেইবাটাও আছে। প্ৰথমতে, গল্পবোৰত যৌনতা বা ছেক্সৰ প্ৰাচূৰ্য্য, দ্বিতীয়তে, গল্পসমূহত হাস্যৰসৰ ফল্গুপ্ৰৱাহ, তৃতীয়তে, লিখনিত প্ৰয়োগ কৰা কিছুমান সুতীক্ষ্ণ মনস্তাত্ত্বিক আলোকপাত, চতুৰ্থতে, গল্পবোৰত বৈজ্ঞানিক শব্দাৱলীৰ পয়োভৰ, পঞ্চমতে, গল্পবোৰৰ বিস্ময়কৰ বিষয় বৈচিত্ৰ্য।<ref name="skc"/> [[সাদিন|সাদিনে]] লিখিছে, “বিজ্ঞানৰ প্ৰামাণ্য সত্য এটাক প্ৰাণৱন্ত কাহিনীৰে জগাই তোলাৰ বিৰল দক্ষতা গোস্বামীয়ে প্ৰদৰ্শন কৰি আহিছে। বিজ্ঞান সংবাদকো তেওঁ একে আধাৰতে জীৱন সংবাদ আৰু মানৱ সংবাদ কৰিছে। তেওঁৰ ৰচনা ব্যতিক্ৰম।” [[উৎপল দত্ত]]ই কৈছে, “তেওঁৰ আটাইবোৰ কাহিনীৰ কেন্দ্ৰবিন্দুত বিজ্ঞান থাকিলেও মানৱ মনৰ অনুভূতিৰ জগতখনৰ বিভিন্ন স্তৰৰ ছবিও সূক্ষভাৱেই অংকিত হৈছে। মানুহ আৰু বিজ্ঞান দুয়োটাৰে সাৰ্থক উপস্থিতিয়ে তেওঁৰ কাহিনীবোৰক মগজু আৰু হৃদয় দুয়োটাৰে ওচৰ কৰি তুলিছে।”<ref name="skc"/> ==তথ্য সংগ্ৰহ== {{reflist}} == বাহ্যিক সংযোগ == * [http://www.xahitya.org/2014/02/15/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F-%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8-%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%95/ ড॰ দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ সৈতে এটি সাক্ষাৎকাৰ]{{dead link}} {{অসমৰ প্ৰসিদ্ধ ব্যক্তি}} [[শ্ৰেণী:অসমৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:জীৱিত ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া গল্পকাৰ]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া ঔপন্যাসিক]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া নাট্যকাৰ]] 8rxfqyxj99xmkjroxw6jdwivwl67v14 331525 331524 2022-08-26T07:51:38Z Bhaskarjyoti Bhuyan 16362 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |bgcolour = silver |name = দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী |image = Dr. Dinesh Chandra Goswami.jpg |thumb =বিজ্ঞান লেখক |caption = |birth_date = {{birth date and age|1949|3|1}} |birth_place = উলুবাৰী সত্ৰ, [[নলবাৰী জিলা]], অসম |death_date = |death_place = |occupation = অধ্যাপক, ঔপন্যাসিক, গল্পকাৰ, নাট্যকাৰ, বিজ্ঞান লেখক |years_active = |spouse = |children = |parents = অনন্তনাথ গোস্বামী, গিৰিবালা গোস্বামী |awards = {{unbulleted list|শিশু সাহিত্যৰ ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা|অসম সাহিত্য সভা বঁটা|বিজ্ঞান জনপ্ৰিয়কৰণৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰ|অসম প্ৰকাশন পৰিষদৰ 'জীৱনজোৰা সাধনা বঁটা'}} |nationality = ভাৰতীয় |website = }} '''ড॰ দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী''' ({{lang-en|Dinesh Chandra Goswami}}) [[অসম]]ৰ এগৰাকী ঔপন্যাসিক, নাট্যকাৰ আৰু ঘাইকৈ বিজ্ঞান আৰু [[কল্পবিজ্ঞান]] লেখক। সীমিত সংখ্যক লেখকৰ সীমিত ৰচনাৰে গঠিত [[অসমীয়া ভাষা]]ৰ বিজ্ঞান আৰু কল্পবিজ্ঞান জগতত ড॰ দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী এক চিনাকি নাম। ড॰ গোস্বামী [[উত্তৰ-পূব বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তি প্ৰতিষ্ঠান|যোৰহাট আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ]] বিজ্ঞানী আৰু সঞ্চালকৰ উপদেষ্টা হিচাবে অৱসৰ লাভ।<ref>{{cite book | title=মহাকাশচাৰী | author=অনুবাদ-দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | year=১৯৯৯}}</ref> গোস্বামী ‘শৰাইঘাট অভিধান’ৰ সম্পাদক। তেখেতৰ ছদ্মনাম হৈছে দিগন্ত গোস্বামী।<ref name="বিনয় মোহন শইকীয়া">{{cite book | title=দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | publisher=বান্ধৱ | author=বিনয় মোহন শইকীয়া | year=২০১৮ | location=গুৱাহাটী | pages=৪}}</ref> ==শিক্ষা== *১৯৬৩: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰৱেশিকা পৰীক্ষাত দুটা বিষয়ত লেটাৰসহ প্ৰথম বিভাগত উত্তীৰ্ণ।<ref>http://www.xahitya.org/2014/02/15/বিশিষ্ট-কল্পবিজ্ঞান-লেখক/</ref> *১৯৬৪: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰাক-বিশ্ববিদ্যালয় বিজ্ঞান পৰীক্ষাত সপ্তম স্থান লাভ। *১৯৬৭: কটন কলেজৰপৰা পদাৰ্থবিজ্ঞানত সন্মানসহ প্ৰথম শ্ৰেণীৰ দ্বিতীয় স্থান লাভ *১৯৬৯: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰপৰা পদাৰ্থবিজ্ঞানত প্ৰথম শ্ৰেণীৰ দ্বিতীয় স্থান লাভ *১৯৭০: কলিকতাৰ সাহা ইন্সটিটিউট অব নিউক্লিয়াৰ ফিজিক্সৰপৰা নিউক্লীয় পদাৰ্থবিজ্ঞানত কলিকতা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ স্নাতকোত্তৰ ডিপ্ল’মা লাভ *১৯৭২: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰপৰা ফৰাছী ভাষাত পাৰদৰ্শিতাৰ মানপত্ৰ লাভ *১৯৭৬: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰপৰা মহাজাগতিক ৰশ্মি বিষয়ত পি.এইচ.ডি. ডিগ্ৰি লাভ (তত্ত্বাৱধায়ক - ড॰ কিশোৰী মোহন পাঠক)<ref>http://www.xahitya.org/2014/02/15/বিশিষ্ট-কল্পবিজ্ঞান-লেখক/</ref> ==কৰ্মজীৱন== *১৯৭০-৭২: গুৱাহাটীৰ বি. বৰুৱা কলেজত পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ প্ৰবক্তা<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> *১৯৭২-৭৬: কটন কলেজত পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ প্ৰবক্তা, স্নাতক আৰু স্নাতকোত্তৰ পৰ্য্যায়ৰ শিক্ষাদান *১৯৭৬: বিজ্ঞানী ‘বি’ (সহকাৰী সম্পাদক), পি.আই.ডি. (বৰ্তমান নিছকেয়াৰ), ছি.এছ.আই.আৰ., নতুন দিল্লী *১৯৭৯: বিজ্ঞানী ‘ছি’ (পৰিকল্পনা), ছি.এছ.আই.আৰ.ৰ মুখ্য কাৰ্য্যালয়, নতুন দিল্লী *১৯৮২: বিজ্ঞানী ই-১, পৰিকল্পনা বিভাগৰ মুৰব্বী, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ, যোৰহাট *১৯৮৮: বিজ্ঞানী ই-২, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ, যোৰহাট *১৯৯৩: বিজ্ঞানী এফ, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ আৰু যোৰহাট ব্যৱস্থাপনা এলেকাৰ সমন্বয়ক *২০০০: বিজ্ঞানী জি, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ, যোৰহাট (এছোৱা সময় ভাৰপ্ৰাপ্ত সঞ্চালক), ২০০৪ চনৰপৰা সঞ্চালকৰ উপদেষ্টা। *২০০৯: বিজ্ঞানী জি আৰু সঞ্চালকৰ উপদেষ্টা হিচাবে অৱসৰ লাভ। <ref name="বিনয় মোহন শইকীয়া">{{cite book | title=দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | publisher=বান্ধৱ | author=বিনয় মোহন শইকীয়া | year=২০১৮ | location=গুৱাহাটী | pages=৪}}</ref> ==বিদেশ ভ্ৰমণ== থাইলেণ্ড, আমেৰিকা, জাৰ্মানি, ইউ.এ.ই. (ডুবাই) আৰু মালদ্বীপ, আৰু কানাডা ভ্ৰমণ ==ৰাজ্যিক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰ আৰু সন্মান== *১৯৬৮-৮০: শিশু সাহিত্য বিষয়ত তিনিবাৰ অসম সাহিত্য সভাৰ বঁটা লাভ<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> *গোপালচন্দ্ৰ গোস্বামী বঁটা, ১৯৬৮; ১৯৭২; *প্ৰেমধৰ দত্ত সোঁৱৰণী বঁটা, ১৯৮০ *১৯৮০: শিশু সাহিত্যৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰ লাভ *১৯৯২: ‘ট্ৰাইটনৰ অভিযান’ শিশু গ্ৰন্থৰ বাবে নেছনেল বুক ট্ৰাষ্টৰ বঁটা লাভ *১৯৯৭: গণমাধ্যমৰ যোগেদি বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিবিদ্যাৰ জনপ্ৰিয়কৰণত উল্লেখনীয় অৱদানৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা লাভ *২০০৭: শিশু সাহিত্যৰ ক্ষেত্ৰত অৱদানৰ বাবে গণৰাজ্য দিৱসৰ দিনা ৰাষ্ট্ৰপতি ভৱনত প্ৰাক্তন ৰাষ্ট্ৰপতি ড॰ এ.পি.জে. আব্দুল কালামৰদ্বাৰা সন্মানিত *২০১২: অসম প্ৰকাশন পৰিষদ বঁটা লাভ *২০১৩: বিছনলাল আগৰৱালা পৰিৱেশ বঁটা লাভ *২০১৪: সাহিত্য একাডেমিৰ শিশু সাহিত্য বঁটা লাভ *২০১৬: অসম প্ৰকাশন পৰিষদৰ ‘জীৱনজোৰা সাধনা বঁটা’ *২০২২: অসম চৰকাৰৰ ‘পৰিৱেশ মিত্ৰ’ সন্মান, ২০২২ ইয়াৰোপৰি অসম সাহিত্য সভাৰ মৰিগাঁও (১৯৯৪), বোকাখাত (১৯৯৬) আৰু ডিব্ৰুগড় (২০০১) অধিৱেশনৰ বিজ্ঞান সন্মিলনৰ বক্তা, আৰু ধেমাজি (২০০৯) অধিৱেশনৰ বিজ্ঞান সন্মিলনৰ সঞ্চালক হিচাপে তেখেত কৰ্ম সম্পাদন কৰিছিল৷ ==কৰ্মশালা সঞ্চালনা== *ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে বিজ্ঞান অনুধাৱন কাৰ্য্যসূচী (১৯৮২-২০০৯)- ৫৬ টা *দুৰ্য্যোগ–বিপদ আশংকা লঘূকৰণ আৰু সজাগতা বৰ্ধন কৰ্মশালা - ১৪ খন *বিজ্ঞান শিক্ষণৰ কম-খৰচী যতন বিষয়ৰ কৰ্মশালা - ৫ খন *পুতলা নাচৰ কৰ্মশালা - ১ খন *বিজ্ঞান লেখকৰ কৰ্মশালা - ৬ খন *বিজ্ঞান অনুবাদকৰ কৰ্মশালা - ৩ খন *ভাৰত-আন্তৰ্জাতিক বিজ্ঞান মহোৎসৱ (লক্ষ্ণৌ, অক্টোবৰ ২০১৮; কলিকতা, অক্টোবৰ ২০১৯)–আলোচনা-চক্ৰৰ অধ্যক্ষ *সাহিত্য একাডেমি (দিল্লী, ২০১৬, ২০১৭)–আলোচনা-চক্ৰৰ অধ্যক্ষ ==বৃক্ষৰোপণ== *আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ চৌহদ আৰু অন্যান্য স্থানত–৩০,০০০ জোপাৰো অধিক ==সামাজিক কাম== নলবাৰী জিলাৰ দাহুদী গাঁৱৰ উলুবাৰী সত্ৰত ‘অনন্তগিৰি পুথিভঁৰাল আৰু বিকাশ কেন্দ্ৰ' স্থাপন (২০১০) আৰু ইয়াৰ যোগেদি অঞ্চলটোত অধ্যয়ন সংস্কৃতি আৰু কম্পিউটাৰ সাক্ষৰতা গঢ়ি তোলাত বাহিৰেও অস্বচ্চল ছাত্ৰছাত্ৰী আৰু ৰুগীয়া লোকক সাহায্য প্ৰদান৷<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> ==সদস্য/পদবী== *সভাপতি, অসম বিজ্ঞান সমিতি (২০০৫-০৭) *প্ৰতিষ্ঠাপক সভাপতি, অসম বিজ্ঞান লেখক সংস্থা (১৯৯৯-২০০২) *সদস্য, আন্তৰ্জাতিক বিজ্ঞান লেখক সংস্থা, আমেৰিকা *আজীৱন সদস্য, ভাৰতীয় বিজ্ঞান লেখক সংস্থা *হিতৈষী সভ্য, অসম সাহিত্য সভা *আজীৱন সভ্য, অসম বিজ্ঞান সমিতি *প্ৰাক্তন সদস্য, গৱেষণা-উন্নয়ন পৰিকল্পনা আৰু ব্যৱস্থাপনাৰ ভাৰতীয় সমিতি *জুৰিৰ প্ৰাক্তন সদস্য, ৰাষ্ট্ৰীয় জনপ্ৰিয় বিজ্ঞান বঁটা, এন.ছি.এছ.টি.ছি., ভাৰত চৰকাৰ *প্ৰাক্তন সদস্য, অসমীয়া উপদেষ্টা পৰিষদ, সাহিত্য একাডেমি *প্ৰাক্তন সদস্য, পৰিচালনা সমিতি, দেৰগাঁও কমল দুৱৰা কলেজ *প্ৰাক্তন সদস্য, গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ক'ৰ্ট *প্ৰাক্তন সদস্য, গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ কাৰ্য্যৱাহী পৰিষদ *প্ৰতিষ্ঠাপক সভাপতি, যোৰহাট বাল্যভৱন প্ৰকাশন উপ-সমিতি (২০০১-০৯) *সদস্য, ৰাজ্যিক উদ্ভাৱন পৰিষদ, অসম *সদস্য, অসমীয়া উপদেষ্টা পৰিষদ, ৰাষ্ট্ৰীয় অনুবাদ মিছন *সদস্য, ভাৰতীয় কল্পবিজ্ঞান লেখক সংস্থা *অতিথি সম্পাদক, প্ৰপাগেছন (গৱেষণা আলোচনী), ৰাষ্ট্ৰীয় বিজ্ঞান সংগ্ৰহালয় সংস্থা *সদস্য, অসমীয়া উপদেষ্টা পৰিষদ, এন.বি.টি., নতুন দিল্লী *প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য, অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস ==সাহিত্যৰাজি== ===উপন্যাস=== *জোনাকীৰ জিলিকনি (চন্দ্ৰ প্ৰকাশ, ১৯৯২; ২০০৯) <ref name="skc">{{cite book | title=[[দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ স্বনিৰ্বাচিত গল্প]] | publisher=নেশ্যনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া | author=[[সৌৰভ কুমাৰ চলিহা]] | chapter=আগকথা | isbn=978-81-237-4382-0|page=viii-xiii}}</ref> *শব্দ, নিৰন্তৰ শব্দ (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ১৯৯২; ৪টা সংস্কৰণ) *উষ্ম প্ৰৱাহ (পূৰ্বাঞ্চল প্ৰকাশ, ১৯৯৩) *অতি-বিশিষ্ট সমাজ (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৪) *আত্মজীৱনীৰ প্ৰয়াস (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০০৭; ২০১৩) *দিব্য উপবন (কিৰণ প্ৰকাশন, ২০০৯) *আত্মজীৱনীৰ দ্বিতীয় প্ৰয়াস (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০১৪) *দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী : সাহিত্য সমগ্ৰ *খণ্ড-২ : উপন্যাস সমগ্ৰ (ভৱানী বুক্ছ, ২০১৪) ===শিশু নাটিকা=== *ট্ৰাইটনৰ অভিযান (প্ৰকাশিকা, ১৯৯১; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) ===গল্প-সংকলন=== *ভদ্ৰতামাপক যন্ত্ৰ (চাৰু প্ৰকাশ, ডুমডুমা, ১৯৮৫) *পোৰ্টেবল স্মেল এব্জৰ্বাৰ (অনন্ত প্ৰকাশ, ১৯৮৬) *এক তৰংগৰ দৰে (চাৰু প্ৰকাশ, ১৯৯৫) *অভিন্ন হৃদয় (বাণী মন্দিৰ, ২০০৪) *কল্পজগত (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৪) *দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ স্বনিৰ্বাচিত গল্প (এন.বি.টি. ২০০৫; ২০১০) (এই পুথিৰ ইংৰাজী সংস্কৰণ : ‘The Hair Timer’, NBT, ২০১১) *অন্তৰ্ৱাহী (জ্যোতি প্ৰকাশন, ২০১১) *দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী : সাহিত্য সমগ্ৰ *খণ্ড-১ : গল্প সমগ্ৰ (ভৱানী বুক্ছ, ২০১৪) *নতুন শতিকাৰ কল্পবাস্তৱ (অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৬) <ref name="skc"/> *শ্যামল অনুভৱ (অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০২১) ===জনিপ্ৰয় বিজ্ঞান=== *অভিনৱ আৱিষ্কাৰ (বাণী প্ৰকাশ, ১৯৭৫) *ন শিকাৰুৰ বাবে লেখ (অৰিয়েণ্ট লংমেন, ১৯৭৫) *মানুহ আৰু মহাকাশ (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৬, ২০১৮) *বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ১৯৭৭) *সংযোগ (সাহিত্য প্ৰকাশ, ১৯৭৯) *বতৰ (এল.বি.এছ. প্ৰকাশন, ১৯৭৭; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *শব্দ (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৭) *আমাৰ বেলিটো (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৭) *দেৱতা পৃথিৱীলৈ আহিছিল নেকি? (চন্দ্ৰ প্ৰকাশ, ১৯৭৭) *Our Wonderful Universe (NBT, ১৯৯৩) *কম্পিউটাৰ (অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস, ১৯৯৫) *বিজ্ঞানীৰ লগত কাল্পনিক সাক্ষাৎকাৰ (স্বস্তিকা প্ৰকাশন, ১৯৯৫) *বিজ্ঞানীৰ লগত কাল্পনিক সাক্ষাৎকাৰ (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-১ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ১৯৯৫) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-২ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ১৯৯৬) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৩ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৪ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৫ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৬ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৭ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৮ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৯ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-১০ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *মহাকাশ অভিযান (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ১৯৯৬) *পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ মনোৰম জগতখন (জিজ্ঞাস প্ৰকাশন, ১৯৯৬; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *জোন-বেলি-তৰা (জিজ্ঞাস প্ৰকাশন, ১৯৯৭; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (১) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ১৯৯২; ১৯৯৯; ২০০১; ২০১১) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (২) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০০৪; ২০১১) *শতাধিক মহান বিজ্ঞানী, (ষ্টুডেণ্ট্ছ ষ্ট’ৰ্ছ, ১৯৯৯; ২০০৫) *কুৰি শতিকাৰ কুৰিজন মহান বিজ্ঞানী আৰু আৱিষ্কাৰক (ষ্টুডেণ্ট্ছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০১) *বিজুলীৰ সঁচা সাধু (কে.এম. পাবলিছিং কোম্পানি, ২০০২; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *মনোৰম বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড (অসম সাহিত্য সভা, ২০০৩) *দক্ষিণ মেৰু অভিযান (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৬) *বিজ্ঞানৰ বিতোপন জগত (১) (সাৰস্বত, ২০০৬; ২০১৩) *মানুহৰ জগত (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ২০০৭) *বিজ্ঞানেৰে জীৱনৰ বোধ (কিৰণ প্ৰকাশন, ২০১০) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (৩) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০১১) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (৪) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০১১) *বিজ্ঞানৰ বিনন্দীয়া জগত (বনলতা, ২০১১) *উৰন্ত চাকিত উঠি ‘তেওঁলোক’ আহে নেকি? (সাৰস্বত, ২০১১) *বিজ্ঞানৰ অনুপম জগত (বনলতা, ২০১২) *বিজ্ঞানীৰ জীৱনৰ অন্য দিশ অন্য কথা (সাৰস্বত, ২০১২) *বিজ্ঞানৰ বিতোপন জগত (২) (সাৰস্বত, ২০১৩) *প্ৰশ্নৰ সন্ধানত বিজ্ঞানৰ কেতবোৰ উত্তৰ (বিশাল প্ৰকাশন, ২০১৪) *পুতুল খুৰাৰ আজব কাণ্ড (বাণী প্ৰকাশ মন্দিৰ, ২০১৪) *গেলিলিঅ’ গেলিলি (ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়, ২০১৪) *পৰিৱেশৰ বাবে সামান্য কাম (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৭) *বিজ্ঞানৰ বৰ্ণময় জগত (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *গেলিলিঅ’ৰ জীয়েক (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *মণ্টুৰ পৰিৱেশ (অসম বিজ্ঞান লেখক সংস্থা, ২০২০) *বিজ্ঞানৰ অভিনৱ জগত (অসম সাহিত্য সভা, ২০২১) *বিজ্ঞানৰ মোহনীয় জগত (অসম বুক ট্ৰাষ্ট,) *বিজ্ঞানৰ ৰমণীয় জগত (অসম বুক ট্ৰাষ্ট,) *বিজ্ঞান জগতৰ অনন্য জীৱন (অসম বুক হাইভ, ২০২১) ===প্ৰবন্ধ/আলোচনা=== *বৈজ্ঞানিক মন, বৈজ্ঞানিক চিন্তা (ষ্টুডেণ্ট্ছ ষ্ট’ৰ্ছ, ১৯৯৯) *কিতাপৰ বিচিত্ৰ জগত (অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৬) ===সাক্ষৰতা অভিযান=== *লিখা-পঢ়া শিকোঁ–৩ খণ্ড *‘লিখা-পঢ়া শিকোঁ’ৰ প্ৰশিক্ষকৰ হাতপুথি–৩ খণ্ড ===পাঠ্যপুথি=== *আধুনিক পদাৰ্থবিজ্ঞান (স্নাতক মহলাৰ) (গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় পাঠ্যপুথি প্ৰস্তুতি সমন্বয় সমিতি, ১৯৭৫)<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> *উচ্চ বিজ্ঞান (নৱম শ্ৰেণী) *উচ্চ বিজ্ঞান (দশম শ্ৰেণী) মাধ্যমিক শিক্ষা পৰিষদ, অসম, ১৯৭৫ ===অন্যান্য=== *অন্য এক দৃষ্টিকোণৰপৰা (যুটীয়াভাৱে, বীণা লাইব্ৰেৰী; ১৯৭৮, কিৰণ প্ৰকাশন, ২০১০)<ref name="skc"/> *মোৰ দিঠকৰ সপোন (ইলোৰা প্ৰকাশন, ২০১৩) *মোৰ সপোনৰ দিঠক (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৭) *সময়ৰ সাঁচিপাত (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৭) *আমি কেনেকৈ বিশ্বকোষ কৰিলোঁ (আকাশ প্ৰকাশন ২০১৭) *আশা আৰু আকাংক্ষাৰ কুসুম বুটলি (অসম বুক হাইভ, ২০২০) সোণালী সপোন মোৰ (অসম বুক হাইভ, ২০২১) ===অনুবাদ=== *পৰমাণুৰ কথা (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৭৪) *দানাপানী (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৭৯) *শিক্ষকৰ হাতপুথি ১ম খণ্ড (এন.ছি.ই.আৰ.টি. ১৯৭৪) *শিক্ষকৰ হাতপুথি ২য় খণ্ড (এন.ছি.ই.আৰ.টি. ১৯৭৪) *সাগৰৰ তলিয়েদি কুৰি হাজাৰ লিগ (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ১৯৮২; শৰাইঘাট প্ৰকাশন *ছি.ভি. ৰামণ (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৪) *মহাজাগতিক উপহাৰ (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৫) *গৰুগাড়ীৰপৰা উপগ্ৰহলৈ (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৫) *পানী (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৮) *টেলিভিছন (অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস, ১৯৮৯) *টেলিফোন (অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস, ১৯৯২) *কাইলৈ এনে ঘটিছিল (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৯৬) *এখন মহাকাশ অ’ডিছি (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ১৯৯৬; ২০০১; ২০০৩; ২০১৩) *মহাকাশচাৰী (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ১৯৯৯) *পৃথিৱীৰ কেন্দ্ৰলৈ অভিযান (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০০) *কেপ্টেইন গ্ৰেণ্টৰ সন্তান (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৫) *শ্বাৰলক হ’ম্ছৰ ৰহস্য কাহিনী [৩] (যুটীয়াভাৱে, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৪) *নোমৰ দেশ (শৰাইঘাট, ২০১২) *দেৱদূত, চয়তান আৰু বিজ্ঞান (এন.বি.টি. ২০১২) *এজন বিপ্লৱী বিজ্ঞানী–আইনষ্টাইন আৰু তেওঁৰ ধাৰণাসমূহ (এন.বি.টি., যন্ত্ৰস্থ) *মঙলৰ ৰাজকুমাৰী (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০২১) *২৮৮৯ চনত (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০২১) ===সম্পাদনা=== *বিশ্বকোষ (বিজ্ঞানৰ তিনি খণ্ড, ২৪০০ পৃষ্ঠা, অসম সাহিত্য সভা, ২০০২–মুখ্য সম্পাদক) *বিজ্ঞান অভিধান ১ম খণ্ড (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৭–মুখ্য সম্পাদক) *অমীয়া বৈজ্ঞানিক পৰিভাষা (গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় পাঠ্যপুথি প্ৰস্তুতি সমন্বয় সমিতি, ১৯৭৩– সংকলক) *অসমীয়া বিশ্বকোষ (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ১৯৮০–সহযোগী সম্পাদক, বিজ্ঞান) *‘দৃষ্টি’ (বিজ্ঞানৰ একো একোটা বিষয়ৰ একক দুমহীয়া আলোচনী, অসম চৰকাৰৰ অনুদানেৰে৷ –সম্পাদক, (১৯৮৪-৯৫, ৫৮ টা সংখ্যা প্ৰকাশিত) *হেমলিন নিউ জুনিয়ৰ এনছাইক্ল’পেডিয়া (পীতাম্বৰ, নতুন দিল্লী, ১৯৯৮–সম্পাদক) *Science and Human Values (Assam Science Society, ১৯৮২–Editor) *বিজ্ঞান লেখকৰ হাতপুথি (অসম বিজ্ঞান সমিতি] যোৰহাট শাখা আৰু নবীন পুস্ত¸কালয়, যোৰহাট, ২০০৩; অসম বুক হাইভ, গুৱাহাটী, ২০০৯, ২০১৭–সম্পাদক) *আমাৰ সৰুকালিৰ দিনবোৰ (বাল্য ভৱন প্ৰকাশন, ২০০৩–সম্পাদক) *‘কালজয়ী সাহিত্য’ ছিৰিজত পৃথিৱীৰ বিখ্যাত পুথিসমূহৰ (১২০ খন পুথি) অনুবাদ (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ১৯৯৯-২০১২; ২০২০-২০২১–সম্পাদক) *জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসমৰ কুৰিখনতকৈ অধিক পুথিৰ সম্পাদক *গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় পাঠ্যপুথি প্ৰস্তুতি সমন্বয় সমিতিৰ ডেৰকুৰি পাঠ্যপুথিৰ ভাষা-সম্পাদক *Physics at Home (NCSTC-Network, New Delhi, ২০০৭–Editor) *ৰঙা গোলাপৰ পাহি (মেৰি কৰেলি, অনু : দীপ্তি গোস্বামী, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৪–সম্পাদক) *গাঁৱৰ সমাজ (শৰৎ চন্দ্ৰ চট্টোপাধ্যায়, অনু : মঞ্জ³লা বৰা, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৬–সম্পাদক) *এনেকুৱাও ঘটে (টিভি ছিৰিয়েল, ৩০টা খণ্ড, এন.ছি.এছ.টি.ছি. নেটৱাৰ্ক, ২০০৯–সম্পাদক) *কুশলে থাকক ইত্যাদি (টিভি ছিৰিয়েল, ৫২ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১০–সম্পাদক) *কিয়, কেনেকৈ (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১২–সম্পাদক) *বিজ্ঞানৰ এটা প্ৰশ্ন (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১৪–সম্পাদক) *গণিতৰ জগত (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১৫–সম্পাদক) *প্ৰবুদ্ধ মছলা (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১৬–সম্পাদক) *অসম বিজ্ঞান প্ৰযুক্তিবিদ্যা আৰু পৰিৱেশ পৰিষদ, আৰু অসম প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ পৰিষদৰ বাবে কেইবাখনো ভিদিঅ’ চলচ্ছিত্ৰৰ সম্পাদনা *অসম বিজ্ঞান সমিতিৰ এলানি জনপ্ৰিয় বিজ্ঞানৰ পুথিৰ সম্পাদনা *শৰাইঘাট অভিধান (১২৪২ পৃষ্ঠা, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০১১–মুখ্য সম্পাদক) *অনন্ত নাথ গোস্বামী : নিজকে গঢ়া মানুহজন (প্ৰকাশক নিজে, ২০১৩–সম্পাদক) *বিজ্ঞানৰ সাধু (ৰোহিণী কান্ত বৰুৱা, অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ২০১৫–সম্পাদক) *অশোক বিজ্ঞান অভিধান (১০৭২ পৃষ্ঠা, অশোক বুক ষ্টল, ২০১৬–মুখ্য সম্পাদক) *আমি কেনেকৈ বিশ্বকোষ কৰিলোঁ (আকাশ প্ৰকাশন, ২০১৬–যুটীয়াভাৱে সম্পাদক) *বিজ্ঞানৰ প্ৰগতি (প্ৰায় ৮০০ পৃষ্ঠা, অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ২০১৭–মুখ্য সম্পাদক) *সজাগ কণমানিহঁত (অসম আৰক্ষী)–সম্পাদক ==অন্যান্য== *ৰেডিঅ’যোগে প্ৰচাৰ : *দুকুৰিখনমান কল্পবিজ্ঞান নাটক *এখন (‘অতি-বিশিষ্ট সমাজ’) ১৩টা খণ্ডৰ ধাৰাৱাহিক কল্পবিজ্ঞান নাটক *এখন ১৫টা খণ্ডৰ ধাৰাৱাহিক কল্পবিজ্ঞান উপন্যাস *পাঁচশৰো অধিক কথিকা *এশৰো অধিক ৰূপক *তিনিকুৰিৰো অধিক আলোচনা, সাক্ষাৎকাৰ, মন্তব্য আদি *জীৱনৰ দীঘ-বাণি (আঠটা খণ্ডত জীৱন পৰিক্ৰমা, ২০১৫) ===জনিপ্ৰয় বক্তৃতা=== *পাঁচশৰো অধিক জনিপ্ৰয় বিজ্ঞান, বিজ্ঞান শিক্ষা, অন্ধবিশ্বাস, বৈজ্ঞানিক মানসিকতা, অসমীয়া ভাষা-সাহিত্য আদি বিষয়ক বক্তৃতা৷ <ref name="বিনয় মোহন শইকীয়া">{{cite book | title=দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | publisher=বান্ধৱ | author=বিনয় মোহন শইকীয়া | year=২০১৮ | location=গুৱাহাটী | pages=১৫}}</ref> ==মতামত== সৌৰভ কুমাৰ চলিহাৰ মতে দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ লিখনিয়ে জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰাৰ কাৰণ কেইবাটাও আছে। প্ৰথমতে, গল্পবোৰত যৌনতা বা ছেক্সৰ প্ৰাচূৰ্য্য, দ্বিতীয়তে, গল্পসমূহত হাস্যৰসৰ ফল্গুপ্ৰৱাহ, তৃতীয়তে, লিখনিত প্ৰয়োগ কৰা কিছুমান সুতীক্ষ্ণ মনস্তাত্ত্বিক আলোকপাত, চতুৰ্থতে, গল্পবোৰত বৈজ্ঞানিক শব্দাৱলীৰ পয়োভৰ, পঞ্চমতে, গল্পবোৰৰ বিস্ময়কৰ বিষয় বৈচিত্ৰ্য।<ref name="skc"/> [[সাদিন|সাদিনে]] লিখিছে, “বিজ্ঞানৰ প্ৰামাণ্য সত্য এটাক প্ৰাণৱন্ত কাহিনীৰে জগাই তোলাৰ বিৰল দক্ষতা গোস্বামীয়ে প্ৰদৰ্শন কৰি আহিছে। বিজ্ঞান সংবাদকো তেওঁ একে আধাৰতে জীৱন সংবাদ আৰু মানৱ সংবাদ কৰিছে। তেওঁৰ ৰচনা ব্যতিক্ৰম।” [[উৎপল দত্ত]]ই কৈছে, “তেওঁৰ আটাইবোৰ কাহিনীৰ কেন্দ্ৰবিন্দুত বিজ্ঞান থাকিলেও মানৱ মনৰ অনুভূতিৰ জগতখনৰ বিভিন্ন স্তৰৰ ছবিও সূক্ষভাৱেই অংকিত হৈছে। মানুহ আৰু বিজ্ঞান দুয়োটাৰে সাৰ্থক উপস্থিতিয়ে তেওঁৰ কাহিনীবোৰক মগজু আৰু হৃদয় দুয়োটাৰে ওচৰ কৰি তুলিছে।”<ref name="skc"/> ==তথ্য সংগ্ৰহ== {{reflist}} == বাহ্যিক সংযোগ == * [http://www.xahitya.org/2014/02/15/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F-%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8-%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%95/ ড॰ দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ সৈতে এটি সাক্ষাৎকাৰ]{{dead link}} {{অসমৰ প্ৰসিদ্ধ ব্যক্তি}} [[শ্ৰেণী:অসমৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:জীৱিত ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া গল্পকাৰ]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া ঔপন্যাসিক]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া নাট্যকাৰ]] dqo4pgo0vsahlf6sse9zac8ielklcn7 331527 331525 2022-08-26T07:54:44Z Bhaskarjyoti Bhuyan 16362 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |bgcolour = silver |name = দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী |image = Dr. Dinesh Chandra Goswami.jpg |thumb =বিজ্ঞান লেখক |caption = |birth_date = {{birth date and age|1949|3|1}} |birth_place = উলুবাৰী সত্ৰ, [[নলবাৰী জিলা]], অসম |death_date = |death_place = |occupation = অধ্যাপক, ঔপন্যাসিক, গল্পকাৰ, নাট্যকাৰ, বিজ্ঞান লেখক |years_active = |spouse = |children = |parents = অনন্তনাথ গোস্বামী, গিৰিবালা গোস্বামী |awards = {{unbulleted list|শিশু সাহিত্যৰ ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা|অসম সাহিত্য সভা বঁটা|বিজ্ঞান জনপ্ৰিয়কৰণৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰ|অসম প্ৰকাশন পৰিষদৰ 'জীৱনজোৰা সাধনা বঁটা'}} |nationality = ভাৰতীয় |website = }} '''ড॰ দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী''' ({{lang-en|Dinesh Chandra Goswami}}) [[অসম]]ৰ এগৰাকী ঔপন্যাসিক, নাট্যকাৰ আৰু ঘাইকৈ বিজ্ঞান আৰু [[কল্পবিজ্ঞান]] লেখক। সীমিত সংখ্যক লেখকৰ সীমিত ৰচনাৰে গঠিত [[অসমীয়া ভাষা]]ৰ বিজ্ঞান আৰু কল্পবিজ্ঞান জগতত ড॰ দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী এক চিনাকি নাম। ড॰ গোস্বামী [[উত্তৰ-পূব বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তি প্ৰতিষ্ঠান|যোৰহাট আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ]] বিজ্ঞানী আৰু সঞ্চালকৰ উপদেষ্টা হিচাবে অৱসৰ লাভ।<ref>{{cite book | title=মহাকাশচাৰী | author=অনুবাদ-দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | year=১৯৯৯}}</ref> গোস্বামী ‘শৰাইঘাট অভিধান’ৰ সম্পাদক। তেখেতৰ ছদ্মনাম হৈছে দিগন্ত গোস্বামী। <ref name="বিনয় মোহন শইকীয়া">{{cite book | title=দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | publisher=বান্ধৱ | author=বিনয় মোহন শইকীয়া | year=২০১৮ | location=গুৱাহাটী | pages=৪}}</ref> ==শিক্ষা== *১৯৬৩: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰৱেশিকা পৰীক্ষাত দুটা বিষয়ত লেটাৰসহ প্ৰথম বিভাগত উত্তীৰ্ণ।<ref>http://www.xahitya.org/2014/02/15/বিশিষ্ট-কল্পবিজ্ঞান-লেখক/</ref> *১৯৬৪: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰাক-বিশ্ববিদ্যালয় বিজ্ঞান পৰীক্ষাত সপ্তম স্থান লাভ। *১৯৬৭: কটন কলেজৰপৰা পদাৰ্থবিজ্ঞানত সন্মানসহ প্ৰথম শ্ৰেণীৰ দ্বিতীয় স্থান লাভ *১৯৬৯: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰপৰা পদাৰ্থবিজ্ঞানত প্ৰথম শ্ৰেণীৰ দ্বিতীয় স্থান লাভ *১৯৭০: কলিকতাৰ সাহা ইন্সটিটিউট অব নিউক্লিয়াৰ ফিজিক্সৰপৰা নিউক্লীয় পদাৰ্থবিজ্ঞানত কলিকতা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ স্নাতকোত্তৰ ডিপ্ল’মা লাভ *১৯৭২: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰপৰা ফৰাছী ভাষাত পাৰদৰ্শিতাৰ মানপত্ৰ লাভ *১৯৭৬: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰপৰা মহাজাগতিক ৰশ্মি বিষয়ত পি.এইচ.ডি. ডিগ্ৰি লাভ (তত্ত্বাৱধায়ক - ড॰ কিশোৰী মোহন পাঠক)<ref>http://www.xahitya.org/2014/02/15/বিশিষ্ট-কল্পবিজ্ঞান-লেখক/</ref> ==কৰ্মজীৱন== *১৯৭০-৭২: গুৱাহাটীৰ বি. বৰুৱা কলেজত পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ প্ৰবক্তা<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> *১৯৭২-৭৬: কটন কলেজত পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ প্ৰবক্তা, স্নাতক আৰু স্নাতকোত্তৰ পৰ্য্যায়ৰ শিক্ষাদান *১৯৭৬: বিজ্ঞানী ‘বি’ (সহকাৰী সম্পাদক), পি.আই.ডি. (বৰ্তমান নিছকেয়াৰ), ছি.এছ.আই.আৰ., নতুন দিল্লী *১৯৭৯: বিজ্ঞানী ‘ছি’ (পৰিকল্পনা), ছি.এছ.আই.আৰ.ৰ মুখ্য কাৰ্য্যালয়, নতুন দিল্লী *১৯৮২: বিজ্ঞানী ই-১, পৰিকল্পনা বিভাগৰ মুৰব্বী, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ, যোৰহাট *১৯৮৮: বিজ্ঞানী ই-২, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ, যোৰহাট *১৯৯৩: বিজ্ঞানী এফ, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ আৰু যোৰহাট ব্যৱস্থাপনা এলেকাৰ সমন্বয়ক *২০০০: বিজ্ঞানী জি, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ, যোৰহাট (এছোৱা সময় ভাৰপ্ৰাপ্ত সঞ্চালক), ২০০৪ চনৰপৰা সঞ্চালকৰ উপদেষ্টা। *২০০৯: বিজ্ঞানী জি আৰু সঞ্চালকৰ উপদেষ্টা হিচাবে অৱসৰ লাভ। <ref name="বিনয় মোহন শইকীয়া">{{cite book | title=দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | publisher=বান্ধৱ | author=বিনয় মোহন শইকীয়া | year=২০১৮ | location=গুৱাহাটী | pages=৪}}</ref> ==বিদেশ ভ্ৰমণ== থাইলেণ্ড, আমেৰিকা, জাৰ্মানি, ইউ.এ.ই. (ডুবাই) আৰু মালদ্বীপ, আৰু কানাডা ভ্ৰমণ ==ৰাজ্যিক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰ আৰু সন্মান== *১৯৬৮-৮০: শিশু সাহিত্য বিষয়ত তিনিবাৰ অসম সাহিত্য সভাৰ বঁটা লাভ<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> *গোপালচন্দ্ৰ গোস্বামী বঁটা, ১৯৬৮; ১৯৭২; *প্ৰেমধৰ দত্ত সোঁৱৰণী বঁটা, ১৯৮০ *১৯৮০: শিশু সাহিত্যৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰ লাভ *১৯৯২: ‘ট্ৰাইটনৰ অভিযান’ শিশু গ্ৰন্থৰ বাবে নেছনেল বুক ট্ৰাষ্টৰ বঁটা লাভ *১৯৯৭: গণমাধ্যমৰ যোগেদি বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিবিদ্যাৰ জনপ্ৰিয়কৰণত উল্লেখনীয় অৱদানৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা লাভ *২০০৭: শিশু সাহিত্যৰ ক্ষেত্ৰত অৱদানৰ বাবে গণৰাজ্য দিৱসৰ দিনা ৰাষ্ট্ৰপতি ভৱনত প্ৰাক্তন ৰাষ্ট্ৰপতি ড॰ এ.পি.জে. আব্দুল কালামৰদ্বাৰা সন্মানিত *২০১২: অসম প্ৰকাশন পৰিষদ বঁটা লাভ *২০১৩: বিছনলাল আগৰৱালা পৰিৱেশ বঁটা লাভ *২০১৪: সাহিত্য একাডেমিৰ শিশু সাহিত্য বঁটা লাভ *২০১৬: অসম প্ৰকাশন পৰিষদৰ ‘জীৱনজোৰা সাধনা বঁটা’ *২০২২: অসম চৰকাৰৰ ‘পৰিৱেশ মিত্ৰ’ সন্মান, ২০২২ ইয়াৰোপৰি অসম সাহিত্য সভাৰ মৰিগাঁও (১৯৯৪), বোকাখাত (১৯৯৬) আৰু ডিব্ৰুগড় (২০০১) অধিৱেশনৰ বিজ্ঞান সন্মিলনৰ বক্তা, আৰু ধেমাজি (২০০৯) অধিৱেশনৰ বিজ্ঞান সন্মিলনৰ সঞ্চালক হিচাপে তেখেত কৰ্ম সম্পাদন কৰিছিল৷ ==কৰ্মশালা সঞ্চালনা== *ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে বিজ্ঞান অনুধাৱন কাৰ্য্যসূচী (১৯৮২-২০০৯)- ৫৬ টা *দুৰ্য্যোগ–বিপদ আশংকা লঘূকৰণ আৰু সজাগতা বৰ্ধন কৰ্মশালা - ১৪ খন *বিজ্ঞান শিক্ষণৰ কম-খৰচী যতন বিষয়ৰ কৰ্মশালা - ৫ খন *পুতলা নাচৰ কৰ্মশালা - ১ খন *বিজ্ঞান লেখকৰ কৰ্মশালা - ৬ খন *বিজ্ঞান অনুবাদকৰ কৰ্মশালা - ৩ খন *ভাৰত-আন্তৰ্জাতিক বিজ্ঞান মহোৎসৱ (লক্ষ্ণৌ, অক্টোবৰ ২০১৮; কলিকতা, অক্টোবৰ ২০১৯)–আলোচনা-চক্ৰৰ অধ্যক্ষ *সাহিত্য একাডেমি (দিল্লী, ২০১৬, ২০১৭)–আলোচনা-চক্ৰৰ অধ্যক্ষ ==বৃক্ষৰোপণ== *আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ চৌহদ আৰু অন্যান্য স্থানত–৩০,০০০ জোপাৰো অধিক ==সামাজিক কাম== নলবাৰী জিলাৰ দাহুদী গাঁৱৰ উলুবাৰী সত্ৰত ‘অনন্তগিৰি পুথিভঁৰাল আৰু বিকাশ কেন্দ্ৰ' স্থাপন (২০১০) আৰু ইয়াৰ যোগেদি অঞ্চলটোত অধ্যয়ন সংস্কৃতি আৰু কম্পিউটাৰ সাক্ষৰতা গঢ়ি তোলাত বাহিৰেও অস্বচ্চল ছাত্ৰছাত্ৰী আৰু ৰুগীয়া লোকক সাহায্য প্ৰদান৷<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> ==সদস্য/পদবী== *সভাপতি, অসম বিজ্ঞান সমিতি (২০০৫-০৭) *প্ৰতিষ্ঠাপক সভাপতি, অসম বিজ্ঞান লেখক সংস্থা (১৯৯৯-২০০২) *সদস্য, আন্তৰ্জাতিক বিজ্ঞান লেখক সংস্থা, আমেৰিকা *আজীৱন সদস্য, ভাৰতীয় বিজ্ঞান লেখক সংস্থা *হিতৈষী সভ্য, অসম সাহিত্য সভা *আজীৱন সভ্য, অসম বিজ্ঞান সমিতি *প্ৰাক্তন সদস্য, গৱেষণা-উন্নয়ন পৰিকল্পনা আৰু ব্যৱস্থাপনাৰ ভাৰতীয় সমিতি *জুৰিৰ প্ৰাক্তন সদস্য, ৰাষ্ট্ৰীয় জনপ্ৰিয় বিজ্ঞান বঁটা, এন.ছি.এছ.টি.ছি., ভাৰত চৰকাৰ *প্ৰাক্তন সদস্য, অসমীয়া উপদেষ্টা পৰিষদ, সাহিত্য একাডেমি *প্ৰাক্তন সদস্য, পৰিচালনা সমিতি, দেৰগাঁও কমল দুৱৰা কলেজ *প্ৰাক্তন সদস্য, গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ক'ৰ্ট *প্ৰাক্তন সদস্য, গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ কাৰ্য্যৱাহী পৰিষদ *প্ৰতিষ্ঠাপক সভাপতি, যোৰহাট বাল্যভৱন প্ৰকাশন উপ-সমিতি (২০০১-০৯) *সদস্য, ৰাজ্যিক উদ্ভাৱন পৰিষদ, অসম *সদস্য, অসমীয়া উপদেষ্টা পৰিষদ, ৰাষ্ট্ৰীয় অনুবাদ মিছন *সদস্য, ভাৰতীয় কল্পবিজ্ঞান লেখক সংস্থা *অতিথি সম্পাদক, প্ৰপাগেছন (গৱেষণা আলোচনী), ৰাষ্ট্ৰীয় বিজ্ঞান সংগ্ৰহালয় সংস্থা *সদস্য, অসমীয়া উপদেষ্টা পৰিষদ, এন.বি.টি., নতুন দিল্লী *প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য, অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস ==সাহিত্যৰাজি== ===উপন্যাস=== *জোনাকীৰ জিলিকনি (চন্দ্ৰ প্ৰকাশ, ১৯৯২; ২০০৯) <ref name="skc">{{cite book | title=[[দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ স্বনিৰ্বাচিত গল্প]] | publisher=নেশ্যনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া | author=[[সৌৰভ কুমাৰ চলিহা]] | chapter=আগকথা | isbn=978-81-237-4382-0|page=viii-xiii}}</ref> *শব্দ, নিৰন্তৰ শব্দ (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ১৯৯২; ৪টা সংস্কৰণ) *উষ্ম প্ৰৱাহ (পূৰ্বাঞ্চল প্ৰকাশ, ১৯৯৩) *অতি-বিশিষ্ট সমাজ (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৪) *আত্মজীৱনীৰ প্ৰয়াস (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০০৭; ২০১৩) *দিব্য উপবন (কিৰণ প্ৰকাশন, ২০০৯) *আত্মজীৱনীৰ দ্বিতীয় প্ৰয়াস (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০১৪) *দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী : সাহিত্য সমগ্ৰ *খণ্ড-২ : উপন্যাস সমগ্ৰ (ভৱানী বুক্ছ, ২০১৪) ===শিশু নাটিকা=== *ট্ৰাইটনৰ অভিযান (প্ৰকাশিকা, ১৯৯১; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) ===গল্প-সংকলন=== *ভদ্ৰতামাপক যন্ত্ৰ (চাৰু প্ৰকাশ, ডুমডুমা, ১৯৮৫) *পোৰ্টেবল স্মেল এব্জৰ্বাৰ (অনন্ত প্ৰকাশ, ১৯৮৬) *এক তৰংগৰ দৰে (চাৰু প্ৰকাশ, ১৯৯৫) *অভিন্ন হৃদয় (বাণী মন্দিৰ, ২০০৪) *কল্পজগত (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৪) *দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ স্বনিৰ্বাচিত গল্প (এন.বি.টি. ২০০৫; ২০১০) (এই পুথিৰ ইংৰাজী সংস্কৰণ : ‘The Hair Timer’, NBT, ২০১১) *অন্তৰ্ৱাহী (জ্যোতি প্ৰকাশন, ২০১১) *দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী : সাহিত্য সমগ্ৰ *খণ্ড-১ : গল্প সমগ্ৰ (ভৱানী বুক্ছ, ২০১৪) *নতুন শতিকাৰ কল্পবাস্তৱ (অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৬) <ref name="skc"/> *শ্যামল অনুভৱ (অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০২১) ===জনিপ্ৰয় বিজ্ঞান=== *অভিনৱ আৱিষ্কাৰ (বাণী প্ৰকাশ, ১৯৭৫) *ন শিকাৰুৰ বাবে লেখ (অৰিয়েণ্ট লংমেন, ১৯৭৫) *মানুহ আৰু মহাকাশ (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৬, ২০১৮) *বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ১৯৭৭) *সংযোগ (সাহিত্য প্ৰকাশ, ১৯৭৯) *বতৰ (এল.বি.এছ. প্ৰকাশন, ১৯৭৭; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *শব্দ (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৭) *আমাৰ বেলিটো (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৭) *দেৱতা পৃথিৱীলৈ আহিছিল নেকি? (চন্দ্ৰ প্ৰকাশ, ১৯৭৭) *Our Wonderful Universe (NBT, ১৯৯৩) *কম্পিউটাৰ (অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস, ১৯৯৫) *বিজ্ঞানীৰ লগত কাল্পনিক সাক্ষাৎকাৰ (স্বস্তিকা প্ৰকাশন, ১৯৯৫) *বিজ্ঞানীৰ লগত কাল্পনিক সাক্ষাৎকাৰ (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-১ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ১৯৯৫) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-২ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ১৯৯৬) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৩ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৪ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৫ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৬ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৭ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৮ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৯ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-১০ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *মহাকাশ অভিযান (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ১৯৯৬) *পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ মনোৰম জগতখন (জিজ্ঞাস প্ৰকাশন, ১৯৯৬; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *জোন-বেলি-তৰা (জিজ্ঞাস প্ৰকাশন, ১৯৯৭; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (১) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ১৯৯২; ১৯৯৯; ২০০১; ২০১১) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (২) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০০৪; ২০১১) *শতাধিক মহান বিজ্ঞানী, (ষ্টুডেণ্ট্ছ ষ্ট’ৰ্ছ, ১৯৯৯; ২০০৫) *কুৰি শতিকাৰ কুৰিজন মহান বিজ্ঞানী আৰু আৱিষ্কাৰক (ষ্টুডেণ্ট্ছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০১) *বিজুলীৰ সঁচা সাধু (কে.এম. পাবলিছিং কোম্পানি, ২০০২; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *মনোৰম বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড (অসম সাহিত্য সভা, ২০০৩) *দক্ষিণ মেৰু অভিযান (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৬) *বিজ্ঞানৰ বিতোপন জগত (১) (সাৰস্বত, ২০০৬; ২০১৩) *মানুহৰ জগত (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ২০০৭) *বিজ্ঞানেৰে জীৱনৰ বোধ (কিৰণ প্ৰকাশন, ২০১০) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (৩) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০১১) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (৪) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০১১) *বিজ্ঞানৰ বিনন্দীয়া জগত (বনলতা, ২০১১) *উৰন্ত চাকিত উঠি ‘তেওঁলোক’ আহে নেকি? (সাৰস্বত, ২০১১) *বিজ্ঞানৰ অনুপম জগত (বনলতা, ২০১২) *বিজ্ঞানীৰ জীৱনৰ অন্য দিশ অন্য কথা (সাৰস্বত, ২০১২) *বিজ্ঞানৰ বিতোপন জগত (২) (সাৰস্বত, ২০১৩) *প্ৰশ্নৰ সন্ধানত বিজ্ঞানৰ কেতবোৰ উত্তৰ (বিশাল প্ৰকাশন, ২০১৪) *পুতুল খুৰাৰ আজব কাণ্ড (বাণী প্ৰকাশ মন্দিৰ, ২০১৪) *গেলিলিঅ’ গেলিলি (ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়, ২০১৪) *পৰিৱেশৰ বাবে সামান্য কাম (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৭) *বিজ্ঞানৰ বৰ্ণময় জগত (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *গেলিলিঅ’ৰ জীয়েক (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *মণ্টুৰ পৰিৱেশ (অসম বিজ্ঞান লেখক সংস্থা, ২০২০) *বিজ্ঞানৰ অভিনৱ জগত (অসম সাহিত্য সভা, ২০২১) *বিজ্ঞানৰ মোহনীয় জগত (অসম বুক ট্ৰাষ্ট,) *বিজ্ঞানৰ ৰমণীয় জগত (অসম বুক ট্ৰাষ্ট,) *বিজ্ঞান জগতৰ অনন্য জীৱন (অসম বুক হাইভ, ২০২১) ===প্ৰবন্ধ/আলোচনা=== *বৈজ্ঞানিক মন, বৈজ্ঞানিক চিন্তা (ষ্টুডেণ্ট্ছ ষ্ট’ৰ্ছ, ১৯৯৯) *কিতাপৰ বিচিত্ৰ জগত (অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৬) ===সাক্ষৰতা অভিযান=== *লিখা-পঢ়া শিকোঁ–৩ খণ্ড *‘লিখা-পঢ়া শিকোঁ’ৰ প্ৰশিক্ষকৰ হাতপুথি–৩ খণ্ড ===পাঠ্যপুথি=== *আধুনিক পদাৰ্থবিজ্ঞান (স্নাতক মহলাৰ) (গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় পাঠ্যপুথি প্ৰস্তুতি সমন্বয় সমিতি, ১৯৭৫)<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> *উচ্চ বিজ্ঞান (নৱম শ্ৰেণী) *উচ্চ বিজ্ঞান (দশম শ্ৰেণী) মাধ্যমিক শিক্ষা পৰিষদ, অসম, ১৯৭৫ ===অন্যান্য=== *অন্য এক দৃষ্টিকোণৰপৰা (যুটীয়াভাৱে, বীণা লাইব্ৰেৰী; ১৯৭৮, কিৰণ প্ৰকাশন, ২০১০)<ref name="skc"/> *মোৰ দিঠকৰ সপোন (ইলোৰা প্ৰকাশন, ২০১৩) *মোৰ সপোনৰ দিঠক (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৭) *সময়ৰ সাঁচিপাত (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৭) *আমি কেনেকৈ বিশ্বকোষ কৰিলোঁ (আকাশ প্ৰকাশন ২০১৭) *আশা আৰু আকাংক্ষাৰ কুসুম বুটলি (অসম বুক হাইভ, ২০২০) সোণালী সপোন মোৰ (অসম বুক হাইভ, ২০২১) ===অনুবাদ=== *পৰমাণুৰ কথা (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৭৪) *দানাপানী (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৭৯) *শিক্ষকৰ হাতপুথি ১ম খণ্ড (এন.ছি.ই.আৰ.টি. ১৯৭৪) *শিক্ষকৰ হাতপুথি ২য় খণ্ড (এন.ছি.ই.আৰ.টি. ১৯৭৪) *সাগৰৰ তলিয়েদি কুৰি হাজাৰ লিগ (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ১৯৮২; শৰাইঘাট প্ৰকাশন *ছি.ভি. ৰামণ (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৪) *মহাজাগতিক উপহাৰ (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৫) *গৰুগাড়ীৰপৰা উপগ্ৰহলৈ (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৫) *পানী (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৮) *টেলিভিছন (অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস, ১৯৮৯) *টেলিফোন (অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস, ১৯৯২) *কাইলৈ এনে ঘটিছিল (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৯৬) *এখন মহাকাশ অ’ডিছি (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ১৯৯৬; ২০০১; ২০০৩; ২০১৩) *মহাকাশচাৰী (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ১৯৯৯) *পৃথিৱীৰ কেন্দ্ৰলৈ অভিযান (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০০) *কেপ্টেইন গ্ৰেণ্টৰ সন্তান (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৫) *শ্বাৰলক হ’ম্ছৰ ৰহস্য কাহিনী [৩] (যুটীয়াভাৱে, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৪) *নোমৰ দেশ (শৰাইঘাট, ২০১২) *দেৱদূত, চয়তান আৰু বিজ্ঞান (এন.বি.টি. ২০১২) *এজন বিপ্লৱী বিজ্ঞানী–আইনষ্টাইন আৰু তেওঁৰ ধাৰণাসমূহ (এন.বি.টি., যন্ত্ৰস্থ) *মঙলৰ ৰাজকুমাৰী (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০২১) *২৮৮৯ চনত (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০২১) ===সম্পাদনা=== *বিশ্বকোষ (বিজ্ঞানৰ তিনি খণ্ড, ২৪০০ পৃষ্ঠা, অসম সাহিত্য সভা, ২০০২–মুখ্য সম্পাদক) *বিজ্ঞান অভিধান ১ম খণ্ড (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৭–মুখ্য সম্পাদক) *অমীয়া বৈজ্ঞানিক পৰিভাষা (গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় পাঠ্যপুথি প্ৰস্তুতি সমন্বয় সমিতি, ১৯৭৩– সংকলক) *অসমীয়া বিশ্বকোষ (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ১৯৮০–সহযোগী সম্পাদক, বিজ্ঞান) *‘দৃষ্টি’ (বিজ্ঞানৰ একো একোটা বিষয়ৰ একক দুমহীয়া আলোচনী, অসম চৰকাৰৰ অনুদানেৰে৷ –সম্পাদক, (১৯৮৪-৯৫, ৫৮ টা সংখ্যা প্ৰকাশিত) *হেমলিন নিউ জুনিয়ৰ এনছাইক্ল’পেডিয়া (পীতাম্বৰ, নতুন দিল্লী, ১৯৯৮–সম্পাদক) *Science and Human Values (Assam Science Society, ১৯৮২–Editor) *বিজ্ঞান লেখকৰ হাতপুথি (অসম বিজ্ঞান সমিতি] যোৰহাট শাখা আৰু নবীন পুস্ত¸কালয়, যোৰহাট, ২০০৩; অসম বুক হাইভ, গুৱাহাটী, ২০০৯, ২০১৭–সম্পাদক) *আমাৰ সৰুকালিৰ দিনবোৰ (বাল্য ভৱন প্ৰকাশন, ২০০৩–সম্পাদক) *‘কালজয়ী সাহিত্য’ ছিৰিজত পৃথিৱীৰ বিখ্যাত পুথিসমূহৰ (১২০ খন পুথি) অনুবাদ (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ১৯৯৯-২০১২; ২০২০-২০২১–সম্পাদক) *জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসমৰ কুৰিখনতকৈ অধিক পুথিৰ সম্পাদক *গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় পাঠ্যপুথি প্ৰস্তুতি সমন্বয় সমিতিৰ ডেৰকুৰি পাঠ্যপুথিৰ ভাষা-সম্পাদক *Physics at Home (NCSTC-Network, New Delhi, ২০০৭–Editor) *ৰঙা গোলাপৰ পাহি (মেৰি কৰেলি, অনু : দীপ্তি গোস্বামী, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৪–সম্পাদক) *গাঁৱৰ সমাজ (শৰৎ চন্দ্ৰ চট্টোপাধ্যায়, অনু : মঞ্জ³লা বৰা, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৬–সম্পাদক) *এনেকুৱাও ঘটে (টিভি ছিৰিয়েল, ৩০টা খণ্ড, এন.ছি.এছ.টি.ছি. নেটৱাৰ্ক, ২০০৯–সম্পাদক) *কুশলে থাকক ইত্যাদি (টিভি ছিৰিয়েল, ৫২ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১০–সম্পাদক) *কিয়, কেনেকৈ (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১২–সম্পাদক) *বিজ্ঞানৰ এটা প্ৰশ্ন (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১৪–সম্পাদক) *গণিতৰ জগত (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১৫–সম্পাদক) *প্ৰবুদ্ধ মছলা (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১৬–সম্পাদক) *অসম বিজ্ঞান প্ৰযুক্তিবিদ্যা আৰু পৰিৱেশ পৰিষদ, আৰু অসম প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ পৰিষদৰ বাবে কেইবাখনো ভিদিঅ’ চলচ্ছিত্ৰৰ সম্পাদনা *অসম বিজ্ঞান সমিতিৰ এলানি জনপ্ৰিয় বিজ্ঞানৰ পুথিৰ সম্পাদনা *শৰাইঘাট অভিধান (১২৪২ পৃষ্ঠা, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০১১–মুখ্য সম্পাদক) *অনন্ত নাথ গোস্বামী : নিজকে গঢ়া মানুহজন (প্ৰকাশক নিজে, ২০১৩–সম্পাদক) *বিজ্ঞানৰ সাধু (ৰোহিণী কান্ত বৰুৱা, অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ২০১৫–সম্পাদক) *অশোক বিজ্ঞান অভিধান (১০৭২ পৃষ্ঠা, অশোক বুক ষ্টল, ২০১৬–মুখ্য সম্পাদক) *আমি কেনেকৈ বিশ্বকোষ কৰিলোঁ (আকাশ প্ৰকাশন, ২০১৬–যুটীয়াভাৱে সম্পাদক) *বিজ্ঞানৰ প্ৰগতি (প্ৰায় ৮০০ পৃষ্ঠা, অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ২০১৭–মুখ্য সম্পাদক) *সজাগ কণমানিহঁত (অসম আৰক্ষী)–সম্পাদক ==অন্যান্য== *ৰেডিঅ’যোগে প্ৰচাৰ : *দুকুৰিখনমান কল্পবিজ্ঞান নাটক *এখন (‘অতি-বিশিষ্ট সমাজ’) ১৩টা খণ্ডৰ ধাৰাৱাহিক কল্পবিজ্ঞান নাটক *এখন ১৫টা খণ্ডৰ ধাৰাৱাহিক কল্পবিজ্ঞান উপন্যাস *পাঁচশৰো অধিক কথিকা *এশৰো অধিক ৰূপক *তিনিকুৰিৰো অধিক আলোচনা, সাক্ষাৎকাৰ, মন্তব্য আদি *জীৱনৰ দীঘ-বাণি (আঠটা খণ্ডত জীৱন পৰিক্ৰমা, ২০১৫) ===জনিপ্ৰয় বক্তৃতা=== *পাঁচশৰো অধিক জনিপ্ৰয় বিজ্ঞান, বিজ্ঞান শিক্ষা, অন্ধবিশ্বাস, বৈজ্ঞানিক মানসিকতা, অসমীয়া ভাষা-সাহিত্য আদি বিষয়ক বক্তৃতা৷ <ref name="বিনয় মোহন শইকীয়া">{{cite book | title=দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | publisher=বান্ধৱ | author=বিনয় মোহন শইকীয়া | year=২০১৮ | location=গুৱাহাটী | pages=১৫}}</ref> ==মতামত== সৌৰভ কুমাৰ চলিহাৰ মতে দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ লিখনিয়ে জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰাৰ কাৰণ কেইবাটাও আছে। প্ৰথমতে, গল্পবোৰত যৌনতা বা ছেক্সৰ প্ৰাচূৰ্য্য, দ্বিতীয়তে, গল্পসমূহত হাস্যৰসৰ ফল্গুপ্ৰৱাহ, তৃতীয়তে, লিখনিত প্ৰয়োগ কৰা কিছুমান সুতীক্ষ্ণ মনস্তাত্ত্বিক আলোকপাত, চতুৰ্থতে, গল্পবোৰত বৈজ্ঞানিক শব্দাৱলীৰ পয়োভৰ, পঞ্চমতে, গল্পবোৰৰ বিস্ময়কৰ বিষয় বৈচিত্ৰ্য।<ref name="skc"/> [[সাদিন|সাদিনে]] লিখিছে, “বিজ্ঞানৰ প্ৰামাণ্য সত্য এটাক প্ৰাণৱন্ত কাহিনীৰে জগাই তোলাৰ বিৰল দক্ষতা গোস্বামীয়ে প্ৰদৰ্শন কৰি আহিছে। বিজ্ঞান সংবাদকো তেওঁ একে আধাৰতে জীৱন সংবাদ আৰু মানৱ সংবাদ কৰিছে। তেওঁৰ ৰচনা ব্যতিক্ৰম।” [[উৎপল দত্ত]]ই কৈছে, “তেওঁৰ আটাইবোৰ কাহিনীৰ কেন্দ্ৰবিন্দুত বিজ্ঞান থাকিলেও মানৱ মনৰ অনুভূতিৰ জগতখনৰ বিভিন্ন স্তৰৰ ছবিও সূক্ষভাৱেই অংকিত হৈছে। মানুহ আৰু বিজ্ঞান দুয়োটাৰে সাৰ্থক উপস্থিতিয়ে তেওঁৰ কাহিনীবোৰক মগজু আৰু হৃদয় দুয়োটাৰে ওচৰ কৰি তুলিছে।”<ref name="skc"/> ==তথ্য সংগ্ৰহ== {{reflist}} == বাহ্যিক সংযোগ == * [http://www.xahitya.org/2014/02/15/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F-%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8-%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%95/ ড॰ দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ সৈতে এটি সাক্ষাৎকাৰ]{{dead link}} {{অসমৰ প্ৰসিদ্ধ ব্যক্তি}} [[শ্ৰেণী:অসমৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:জীৱিত ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া গল্পকাৰ]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া ঔপন্যাসিক]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া নাট্যকাৰ]] 4a2sjypmqqee00w787n18z4seganqci 331531 331527 2022-08-26T08:03:27Z দিব্য দত্ত 9244 /* কৰ্মজীৱন */ wikitext text/x-wiki {{Infobox person |bgcolour = silver |name = দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী |image = Dr. Dinesh Chandra Goswami.jpg |thumb =বিজ্ঞান লেখক |caption = |birth_date = {{birth date and age|1949|3|1}} |birth_place = উলুবাৰী সত্ৰ, [[নলবাৰী জিলা]], অসম |death_date = |death_place = |occupation = অধ্যাপক, ঔপন্যাসিক, গল্পকাৰ, নাট্যকাৰ, বিজ্ঞান লেখক |years_active = |spouse = |children = |parents = অনন্তনাথ গোস্বামী, গিৰিবালা গোস্বামী |awards = {{unbulleted list|শিশু সাহিত্যৰ ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা|অসম সাহিত্য সভা বঁটা|বিজ্ঞান জনপ্ৰিয়কৰণৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰ|অসম প্ৰকাশন পৰিষদৰ 'জীৱনজোৰা সাধনা বঁটা'}} |nationality = ভাৰতীয় |website = }} '''ড॰ দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী''' ({{lang-en|Dinesh Chandra Goswami}}) [[অসম]]ৰ এগৰাকী ঔপন্যাসিক, নাট্যকাৰ আৰু ঘাইকৈ বিজ্ঞান আৰু [[কল্পবিজ্ঞান]] লেখক। সীমিত সংখ্যক লেখকৰ সীমিত ৰচনাৰে গঠিত [[অসমীয়া ভাষা]]ৰ বিজ্ঞান আৰু কল্পবিজ্ঞান জগতত ড॰ দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী এক চিনাকি নাম। ড॰ গোস্বামী [[উত্তৰ-পূব বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তি প্ৰতিষ্ঠান|যোৰহাট আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ]] বিজ্ঞানী আৰু সঞ্চালকৰ উপদেষ্টা হিচাবে অৱসৰ লাভ।<ref>{{cite book | title=মহাকাশচাৰী | author=অনুবাদ-দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | year=১৯৯৯}}</ref> গোস্বামী ‘শৰাইঘাট অভিধান’ৰ সম্পাদক। তেখেতৰ ছদ্মনাম হৈছে দিগন্ত গোস্বামী। <ref name="বিনয় মোহন শইকীয়া">{{cite book | title=দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | publisher=বান্ধৱ | author=বিনয় মোহন শইকীয়া | year=২০১৮ | location=গুৱাহাটী | pages=৪}}</ref> ==শিক্ষা== *১৯৬৩: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰৱেশিকা পৰীক্ষাত দুটা বিষয়ত লেটাৰসহ প্ৰথম বিভাগত উত্তীৰ্ণ।<ref>http://www.xahitya.org/2014/02/15/বিশিষ্ট-কল্পবিজ্ঞান-লেখক/</ref> *১৯৬৪: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰাক-বিশ্ববিদ্যালয় বিজ্ঞান পৰীক্ষাত সপ্তম স্থান লাভ। *১৯৬৭: কটন কলেজৰপৰা পদাৰ্থবিজ্ঞানত সন্মানসহ প্ৰথম শ্ৰেণীৰ দ্বিতীয় স্থান লাভ *১৯৬৯: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰপৰা পদাৰ্থবিজ্ঞানত প্ৰথম শ্ৰেণীৰ দ্বিতীয় স্থান লাভ *১৯৭০: কলিকতাৰ সাহা ইন্সটিটিউট অব নিউক্লিয়াৰ ফিজিক্সৰপৰা নিউক্লীয় পদাৰ্থবিজ্ঞানত কলিকতা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ স্নাতকোত্তৰ ডিপ্ল’মা লাভ *১৯৭২: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰপৰা ফৰাছী ভাষাত পাৰদৰ্শিতাৰ মানপত্ৰ লাভ *১৯৭৬: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰপৰা মহাজাগতিক ৰশ্মি বিষয়ত পি.এইচ.ডি. ডিগ্ৰি লাভ (তত্ত্বাৱধায়ক - ড॰ কিশোৰী মোহন পাঠক)<ref>http://www.xahitya.org/2014/02/15/বিশিষ্ট-কল্পবিজ্ঞান-লেখক/</ref> ==কৰ্মজীৱন== *১৯৭০-৭২: গুৱাহাটীৰ বি. বৰুৱা কলেজত পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ প্ৰবক্তা<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> *১৯৭২-৭৬: কটন কলেজত পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ প্ৰবক্তা, স্নাতক আৰু স্নাতকোত্তৰ পৰ্য্যায়ৰ শিক্ষাদান *১৯৭৬: বিজ্ঞানী ‘বি’ (সহকাৰী সম্পাদক), পি.আই.ডি. (বৰ্তমান নিছকেয়াৰ), ছি.এছ.আই.আৰ., নতুন দিল্লী *১৯৭৯: বিজ্ঞানী ‘ছি’ (পৰিকল্পনা), ছি.এছ.আই.আৰ.ৰ মুখ্য কাৰ্য্যালয়, নতুন দিল্লী *১৯৮২: বিজ্ঞানী ই-১, পৰিকল্পনা বিভাগৰ মুৰব্বী, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ, যোৰহাট *১৯৮৮: বিজ্ঞানী ই-২, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ, যোৰহাট *১৯৯৩: বিজ্ঞানী এফ, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ আৰু যোৰহাট ব্যৱস্থাপনা এলেকাৰ সমন্বয়ক *২০০০: বিজ্ঞানী জি, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ, যোৰহাট (এছোৱা সময় ভাৰপ্ৰাপ্ত সঞ্চালক), ২০০৪ চনৰপৰা সঞ্চালকৰ উপদেষ্টা। *২০০৯: বিজ্ঞানী জি আৰু সঞ্চালকৰ উপদেষ্টা হিচাবে অৱসৰ লাভ। <ref name="বিনয় মোহন শইকীয়া3">{{cite book | title=দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | publisher=বান্ধৱ | author=বিনয় মোহন শইকীয়া | year=২০১৮ | location=গুৱাহাটী | pages=৪}}</ref> ==বিদেশ ভ্ৰমণ== থাইলেণ্ড, আমেৰিকা, জাৰ্মানি, ইউ.এ.ই. (ডুবাই) আৰু মালদ্বীপ, আৰু কানাডা ভ্ৰমণ ==ৰাজ্যিক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰ আৰু সন্মান== *১৯৬৮-৮০: শিশু সাহিত্য বিষয়ত তিনিবাৰ অসম সাহিত্য সভাৰ বঁটা লাভ<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> *গোপালচন্দ্ৰ গোস্বামী বঁটা, ১৯৬৮; ১৯৭২; *প্ৰেমধৰ দত্ত সোঁৱৰণী বঁটা, ১৯৮০ *১৯৮০: শিশু সাহিত্যৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰ লাভ *১৯৯২: ‘ট্ৰাইটনৰ অভিযান’ শিশু গ্ৰন্থৰ বাবে নেছনেল বুক ট্ৰাষ্টৰ বঁটা লাভ *১৯৯৭: গণমাধ্যমৰ যোগেদি বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিবিদ্যাৰ জনপ্ৰিয়কৰণত উল্লেখনীয় অৱদানৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা লাভ *২০০৭: শিশু সাহিত্যৰ ক্ষেত্ৰত অৱদানৰ বাবে গণৰাজ্য দিৱসৰ দিনা ৰাষ্ট্ৰপতি ভৱনত প্ৰাক্তন ৰাষ্ট্ৰপতি ড॰ এ.পি.জে. আব্দুল কালামৰদ্বাৰা সন্মানিত *২০১২: অসম প্ৰকাশন পৰিষদ বঁটা লাভ *২০১৩: বিছনলাল আগৰৱালা পৰিৱেশ বঁটা লাভ *২০১৪: সাহিত্য একাডেমিৰ শিশু সাহিত্য বঁটা লাভ *২০১৬: অসম প্ৰকাশন পৰিষদৰ ‘জীৱনজোৰা সাধনা বঁটা’ *২০২২: অসম চৰকাৰৰ ‘পৰিৱেশ মিত্ৰ’ সন্মান, ২০২২ ইয়াৰোপৰি অসম সাহিত্য সভাৰ মৰিগাঁও (১৯৯৪), বোকাখাত (১৯৯৬) আৰু ডিব্ৰুগড় (২০০১) অধিৱেশনৰ বিজ্ঞান সন্মিলনৰ বক্তা, আৰু ধেমাজি (২০০৯) অধিৱেশনৰ বিজ্ঞান সন্মিলনৰ সঞ্চালক হিচাপে তেখেত কৰ্ম সম্পাদন কৰিছিল৷ ==কৰ্মশালা সঞ্চালনা== *ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে বিজ্ঞান অনুধাৱন কাৰ্য্যসূচী (১৯৮২-২০০৯)- ৫৬ টা *দুৰ্য্যোগ–বিপদ আশংকা লঘূকৰণ আৰু সজাগতা বৰ্ধন কৰ্মশালা - ১৪ খন *বিজ্ঞান শিক্ষণৰ কম-খৰচী যতন বিষয়ৰ কৰ্মশালা - ৫ খন *পুতলা নাচৰ কৰ্মশালা - ১ খন *বিজ্ঞান লেখকৰ কৰ্মশালা - ৬ খন *বিজ্ঞান অনুবাদকৰ কৰ্মশালা - ৩ খন *ভাৰত-আন্তৰ্জাতিক বিজ্ঞান মহোৎসৱ (লক্ষ্ণৌ, অক্টোবৰ ২০১৮; কলিকতা, অক্টোবৰ ২০১৯)–আলোচনা-চক্ৰৰ অধ্যক্ষ *সাহিত্য একাডেমি (দিল্লী, ২০১৬, ২০১৭)–আলোচনা-চক্ৰৰ অধ্যক্ষ ==বৃক্ষৰোপণ== *আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ চৌহদ আৰু অন্যান্য স্থানত–৩০,০০০ জোপাৰো অধিক ==সামাজিক কাম== নলবাৰী জিলাৰ দাহুদী গাঁৱৰ উলুবাৰী সত্ৰত ‘অনন্তগিৰি পুথিভঁৰাল আৰু বিকাশ কেন্দ্ৰ' স্থাপন (২০১০) আৰু ইয়াৰ যোগেদি অঞ্চলটোত অধ্যয়ন সংস্কৃতি আৰু কম্পিউটাৰ সাক্ষৰতা গঢ়ি তোলাত বাহিৰেও অস্বচ্চল ছাত্ৰছাত্ৰী আৰু ৰুগীয়া লোকক সাহায্য প্ৰদান৷<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> ==সদস্য/পদবী== *সভাপতি, অসম বিজ্ঞান সমিতি (২০০৫-০৭) *প্ৰতিষ্ঠাপক সভাপতি, অসম বিজ্ঞান লেখক সংস্থা (১৯৯৯-২০০২) *সদস্য, আন্তৰ্জাতিক বিজ্ঞান লেখক সংস্থা, আমেৰিকা *আজীৱন সদস্য, ভাৰতীয় বিজ্ঞান লেখক সংস্থা *হিতৈষী সভ্য, অসম সাহিত্য সভা *আজীৱন সভ্য, অসম বিজ্ঞান সমিতি *প্ৰাক্তন সদস্য, গৱেষণা-উন্নয়ন পৰিকল্পনা আৰু ব্যৱস্থাপনাৰ ভাৰতীয় সমিতি *জুৰিৰ প্ৰাক্তন সদস্য, ৰাষ্ট্ৰীয় জনপ্ৰিয় বিজ্ঞান বঁটা, এন.ছি.এছ.টি.ছি., ভাৰত চৰকাৰ *প্ৰাক্তন সদস্য, অসমীয়া উপদেষ্টা পৰিষদ, সাহিত্য একাডেমি *প্ৰাক্তন সদস্য, পৰিচালনা সমিতি, দেৰগাঁও কমল দুৱৰা কলেজ *প্ৰাক্তন সদস্য, গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ক'ৰ্ট *প্ৰাক্তন সদস্য, গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ কাৰ্য্যৱাহী পৰিষদ *প্ৰতিষ্ঠাপক সভাপতি, যোৰহাট বাল্যভৱন প্ৰকাশন উপ-সমিতি (২০০১-০৯) *সদস্য, ৰাজ্যিক উদ্ভাৱন পৰিষদ, অসম *সদস্য, অসমীয়া উপদেষ্টা পৰিষদ, ৰাষ্ট্ৰীয় অনুবাদ মিছন *সদস্য, ভাৰতীয় কল্পবিজ্ঞান লেখক সংস্থা *অতিথি সম্পাদক, প্ৰপাগেছন (গৱেষণা আলোচনী), ৰাষ্ট্ৰীয় বিজ্ঞান সংগ্ৰহালয় সংস্থা *সদস্য, অসমীয়া উপদেষ্টা পৰিষদ, এন.বি.টি., নতুন দিল্লী *প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য, অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস ==সাহিত্যৰাজি== ===উপন্যাস=== *জোনাকীৰ জিলিকনি (চন্দ্ৰ প্ৰকাশ, ১৯৯২; ২০০৯) <ref name="skc">{{cite book | title=[[দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ স্বনিৰ্বাচিত গল্প]] | publisher=নেশ্যনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া | author=[[সৌৰভ কুমাৰ চলিহা]] | chapter=আগকথা | isbn=978-81-237-4382-0|page=viii-xiii}}</ref> *শব্দ, নিৰন্তৰ শব্দ (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ১৯৯২; ৪টা সংস্কৰণ) *উষ্ম প্ৰৱাহ (পূৰ্বাঞ্চল প্ৰকাশ, ১৯৯৩) *অতি-বিশিষ্ট সমাজ (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৪) *আত্মজীৱনীৰ প্ৰয়াস (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০০৭; ২০১৩) *দিব্য উপবন (কিৰণ প্ৰকাশন, ২০০৯) *আত্মজীৱনীৰ দ্বিতীয় প্ৰয়াস (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০১৪) *দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী : সাহিত্য সমগ্ৰ *খণ্ড-২ : উপন্যাস সমগ্ৰ (ভৱানী বুক্ছ, ২০১৪) ===শিশু নাটিকা=== *ট্ৰাইটনৰ অভিযান (প্ৰকাশিকা, ১৯৯১; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) ===গল্প-সংকলন=== *ভদ্ৰতামাপক যন্ত্ৰ (চাৰু প্ৰকাশ, ডুমডুমা, ১৯৮৫) *পোৰ্টেবল স্মেল এব্জৰ্বাৰ (অনন্ত প্ৰকাশ, ১৯৮৬) *এক তৰংগৰ দৰে (চাৰু প্ৰকাশ, ১৯৯৫) *অভিন্ন হৃদয় (বাণী মন্দিৰ, ২০০৪) *কল্পজগত (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৪) *দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ স্বনিৰ্বাচিত গল্প (এন.বি.টি. ২০০৫; ২০১০) (এই পুথিৰ ইংৰাজী সংস্কৰণ : ‘The Hair Timer’, NBT, ২০১১) *অন্তৰ্ৱাহী (জ্যোতি প্ৰকাশন, ২০১১) *দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী : সাহিত্য সমগ্ৰ *খণ্ড-১ : গল্প সমগ্ৰ (ভৱানী বুক্ছ, ২০১৪) *নতুন শতিকাৰ কল্পবাস্তৱ (অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৬) <ref name="skc"/> *শ্যামল অনুভৱ (অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০২১) ===জনিপ্ৰয় বিজ্ঞান=== *অভিনৱ আৱিষ্কাৰ (বাণী প্ৰকাশ, ১৯৭৫) *ন শিকাৰুৰ বাবে লেখ (অৰিয়েণ্ট লংমেন, ১৯৭৫) *মানুহ আৰু মহাকাশ (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৬, ২০১৮) *বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ১৯৭৭) *সংযোগ (সাহিত্য প্ৰকাশ, ১৯৭৯) *বতৰ (এল.বি.এছ. প্ৰকাশন, ১৯৭৭; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *শব্দ (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৭) *আমাৰ বেলিটো (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৭) *দেৱতা পৃথিৱীলৈ আহিছিল নেকি? (চন্দ্ৰ প্ৰকাশ, ১৯৭৭) *Our Wonderful Universe (NBT, ১৯৯৩) *কম্পিউটাৰ (অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস, ১৯৯৫) *বিজ্ঞানীৰ লগত কাল্পনিক সাক্ষাৎকাৰ (স্বস্তিকা প্ৰকাশন, ১৯৯৫) *বিজ্ঞানীৰ লগত কাল্পনিক সাক্ষাৎকাৰ (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-১ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ১৯৯৫) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-২ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ১৯৯৬) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৩ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৪ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৫ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৬ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৭ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৮ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৯ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-১০ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *মহাকাশ অভিযান (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ১৯৯৬) *পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ মনোৰম জগতখন (জিজ্ঞাস প্ৰকাশন, ১৯৯৬; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *জোন-বেলি-তৰা (জিজ্ঞাস প্ৰকাশন, ১৯৯৭; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (১) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ১৯৯২; ১৯৯৯; ২০০১; ২০১১) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (২) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০০৪; ২০১১) *শতাধিক মহান বিজ্ঞানী, (ষ্টুডেণ্ট্ছ ষ্ট’ৰ্ছ, ১৯৯৯; ২০০৫) *কুৰি শতিকাৰ কুৰিজন মহান বিজ্ঞানী আৰু আৱিষ্কাৰক (ষ্টুডেণ্ট্ছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০১) *বিজুলীৰ সঁচা সাধু (কে.এম. পাবলিছিং কোম্পানি, ২০০২; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *মনোৰম বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড (অসম সাহিত্য সভা, ২০০৩) *দক্ষিণ মেৰু অভিযান (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৬) *বিজ্ঞানৰ বিতোপন জগত (১) (সাৰস্বত, ২০০৬; ২০১৩) *মানুহৰ জগত (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ২০০৭) *বিজ্ঞানেৰে জীৱনৰ বোধ (কিৰণ প্ৰকাশন, ২০১০) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (৩) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০১১) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (৪) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০১১) *বিজ্ঞানৰ বিনন্দীয়া জগত (বনলতা, ২০১১) *উৰন্ত চাকিত উঠি ‘তেওঁলোক’ আহে নেকি? (সাৰস্বত, ২০১১) *বিজ্ঞানৰ অনুপম জগত (বনলতা, ২০১২) *বিজ্ঞানীৰ জীৱনৰ অন্য দিশ অন্য কথা (সাৰস্বত, ২০১২) *বিজ্ঞানৰ বিতোপন জগত (২) (সাৰস্বত, ২০১৩) *প্ৰশ্নৰ সন্ধানত বিজ্ঞানৰ কেতবোৰ উত্তৰ (বিশাল প্ৰকাশন, ২০১৪) *পুতুল খুৰাৰ আজব কাণ্ড (বাণী প্ৰকাশ মন্দিৰ, ২০১৪) *গেলিলিঅ’ গেলিলি (ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়, ২০১৪) *পৰিৱেশৰ বাবে সামান্য কাম (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৭) *বিজ্ঞানৰ বৰ্ণময় জগত (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *গেলিলিঅ’ৰ জীয়েক (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *মণ্টুৰ পৰিৱেশ (অসম বিজ্ঞান লেখক সংস্থা, ২০২০) *বিজ্ঞানৰ অভিনৱ জগত (অসম সাহিত্য সভা, ২০২১) *বিজ্ঞানৰ মোহনীয় জগত (অসম বুক ট্ৰাষ্ট,) *বিজ্ঞানৰ ৰমণীয় জগত (অসম বুক ট্ৰাষ্ট,) *বিজ্ঞান জগতৰ অনন্য জীৱন (অসম বুক হাইভ, ২০২১) ===প্ৰবন্ধ/আলোচনা=== *বৈজ্ঞানিক মন, বৈজ্ঞানিক চিন্তা (ষ্টুডেণ্ট্ছ ষ্ট’ৰ্ছ, ১৯৯৯) *কিতাপৰ বিচিত্ৰ জগত (অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৬) ===সাক্ষৰতা অভিযান=== *লিখা-পঢ়া শিকোঁ–৩ খণ্ড *‘লিখা-পঢ়া শিকোঁ’ৰ প্ৰশিক্ষকৰ হাতপুথি–৩ খণ্ড ===পাঠ্যপুথি=== *আধুনিক পদাৰ্থবিজ্ঞান (স্নাতক মহলাৰ) (গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় পাঠ্যপুথি প্ৰস্তুতি সমন্বয় সমিতি, ১৯৭৫)<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> *উচ্চ বিজ্ঞান (নৱম শ্ৰেণী) *উচ্চ বিজ্ঞান (দশম শ্ৰেণী) মাধ্যমিক শিক্ষা পৰিষদ, অসম, ১৯৭৫ ===অন্যান্য=== *অন্য এক দৃষ্টিকোণৰপৰা (যুটীয়াভাৱে, বীণা লাইব্ৰেৰী; ১৯৭৮, কিৰণ প্ৰকাশন, ২০১০)<ref name="skc"/> *মোৰ দিঠকৰ সপোন (ইলোৰা প্ৰকাশন, ২০১৩) *মোৰ সপোনৰ দিঠক (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৭) *সময়ৰ সাঁচিপাত (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৭) *আমি কেনেকৈ বিশ্বকোষ কৰিলোঁ (আকাশ প্ৰকাশন ২০১৭) *আশা আৰু আকাংক্ষাৰ কুসুম বুটলি (অসম বুক হাইভ, ২০২০) সোণালী সপোন মোৰ (অসম বুক হাইভ, ২০২১) ===অনুবাদ=== *পৰমাণুৰ কথা (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৭৪) *দানাপানী (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৭৯) *শিক্ষকৰ হাতপুথি ১ম খণ্ড (এন.ছি.ই.আৰ.টি. ১৯৭৪) *শিক্ষকৰ হাতপুথি ২য় খণ্ড (এন.ছি.ই.আৰ.টি. ১৯৭৪) *সাগৰৰ তলিয়েদি কুৰি হাজাৰ লিগ (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ১৯৮২; শৰাইঘাট প্ৰকাশন *ছি.ভি. ৰামণ (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৪) *মহাজাগতিক উপহাৰ (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৫) *গৰুগাড়ীৰপৰা উপগ্ৰহলৈ (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৫) *পানী (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৮) *টেলিভিছন (অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস, ১৯৮৯) *টেলিফোন (অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস, ১৯৯২) *কাইলৈ এনে ঘটিছিল (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৯৬) *এখন মহাকাশ অ’ডিছি (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ১৯৯৬; ২০০১; ২০০৩; ২০১৩) *মহাকাশচাৰী (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ১৯৯৯) *পৃথিৱীৰ কেন্দ্ৰলৈ অভিযান (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০০) *কেপ্টেইন গ্ৰেণ্টৰ সন্তান (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৫) *শ্বাৰলক হ’ম্ছৰ ৰহস্য কাহিনী [৩] (যুটীয়াভাৱে, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৪) *নোমৰ দেশ (শৰাইঘাট, ২০১২) *দেৱদূত, চয়তান আৰু বিজ্ঞান (এন.বি.টি. ২০১২) *এজন বিপ্লৱী বিজ্ঞানী–আইনষ্টাইন আৰু তেওঁৰ ধাৰণাসমূহ (এন.বি.টি., যন্ত্ৰস্থ) *মঙলৰ ৰাজকুমাৰী (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০২১) *২৮৮৯ চনত (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০২১) ===সম্পাদনা=== *বিশ্বকোষ (বিজ্ঞানৰ তিনি খণ্ড, ২৪০০ পৃষ্ঠা, অসম সাহিত্য সভা, ২০০২–মুখ্য সম্পাদক) *বিজ্ঞান অভিধান ১ম খণ্ড (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৭–মুখ্য সম্পাদক) *অমীয়া বৈজ্ঞানিক পৰিভাষা (গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় পাঠ্যপুথি প্ৰস্তুতি সমন্বয় সমিতি, ১৯৭৩– সংকলক) *অসমীয়া বিশ্বকোষ (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ১৯৮০–সহযোগী সম্পাদক, বিজ্ঞান) *‘দৃষ্টি’ (বিজ্ঞানৰ একো একোটা বিষয়ৰ একক দুমহীয়া আলোচনী, অসম চৰকাৰৰ অনুদানেৰে৷ –সম্পাদক, (১৯৮৪-৯৫, ৫৮ টা সংখ্যা প্ৰকাশিত) *হেমলিন নিউ জুনিয়ৰ এনছাইক্ল’পেডিয়া (পীতাম্বৰ, নতুন দিল্লী, ১৯৯৮–সম্পাদক) *Science and Human Values (Assam Science Society, ১৯৮২–Editor) *বিজ্ঞান লেখকৰ হাতপুথি (অসম বিজ্ঞান সমিতি] যোৰহাট শাখা আৰু নবীন পুস্ত¸কালয়, যোৰহাট, ২০০৩; অসম বুক হাইভ, গুৱাহাটী, ২০০৯, ২০১৭–সম্পাদক) *আমাৰ সৰুকালিৰ দিনবোৰ (বাল্য ভৱন প্ৰকাশন, ২০০৩–সম্পাদক) *‘কালজয়ী সাহিত্য’ ছিৰিজত পৃথিৱীৰ বিখ্যাত পুথিসমূহৰ (১২০ খন পুথি) অনুবাদ (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ১৯৯৯-২০১২; ২০২০-২০২১–সম্পাদক) *জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসমৰ কুৰিখনতকৈ অধিক পুথিৰ সম্পাদক *গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় পাঠ্যপুথি প্ৰস্তুতি সমন্বয় সমিতিৰ ডেৰকুৰি পাঠ্যপুথিৰ ভাষা-সম্পাদক *Physics at Home (NCSTC-Network, New Delhi, ২০০৭–Editor) *ৰঙা গোলাপৰ পাহি (মেৰি কৰেলি, অনু : দীপ্তি গোস্বামী, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৪–সম্পাদক) *গাঁৱৰ সমাজ (শৰৎ চন্দ্ৰ চট্টোপাধ্যায়, অনু : মঞ্জ³লা বৰা, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৬–সম্পাদক) *এনেকুৱাও ঘটে (টিভি ছিৰিয়েল, ৩০টা খণ্ড, এন.ছি.এছ.টি.ছি. নেটৱাৰ্ক, ২০০৯–সম্পাদক) *কুশলে থাকক ইত্যাদি (টিভি ছিৰিয়েল, ৫২ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১০–সম্পাদক) *কিয়, কেনেকৈ (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১২–সম্পাদক) *বিজ্ঞানৰ এটা প্ৰশ্ন (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১৪–সম্পাদক) *গণিতৰ জগত (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১৫–সম্পাদক) *প্ৰবুদ্ধ মছলা (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১৬–সম্পাদক) *অসম বিজ্ঞান প্ৰযুক্তিবিদ্যা আৰু পৰিৱেশ পৰিষদ, আৰু অসম প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ পৰিষদৰ বাবে কেইবাখনো ভিদিঅ’ চলচ্ছিত্ৰৰ সম্পাদনা *অসম বিজ্ঞান সমিতিৰ এলানি জনপ্ৰিয় বিজ্ঞানৰ পুথিৰ সম্পাদনা *শৰাইঘাট অভিধান (১২৪২ পৃষ্ঠা, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০১১–মুখ্য সম্পাদক) *অনন্ত নাথ গোস্বামী : নিজকে গঢ়া মানুহজন (প্ৰকাশক নিজে, ২০১৩–সম্পাদক) *বিজ্ঞানৰ সাধু (ৰোহিণী কান্ত বৰুৱা, অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ২০১৫–সম্পাদক) *অশোক বিজ্ঞান অভিধান (১০৭২ পৃষ্ঠা, অশোক বুক ষ্টল, ২০১৬–মুখ্য সম্পাদক) *আমি কেনেকৈ বিশ্বকোষ কৰিলোঁ (আকাশ প্ৰকাশন, ২০১৬–যুটীয়াভাৱে সম্পাদক) *বিজ্ঞানৰ প্ৰগতি (প্ৰায় ৮০০ পৃষ্ঠা, অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ২০১৭–মুখ্য সম্পাদক) *সজাগ কণমানিহঁত (অসম আৰক্ষী)–সম্পাদক ==অন্যান্য== *ৰেডিঅ’যোগে প্ৰচাৰ : *দুকুৰিখনমান কল্পবিজ্ঞান নাটক *এখন (‘অতি-বিশিষ্ট সমাজ’) ১৩টা খণ্ডৰ ধাৰাৱাহিক কল্পবিজ্ঞান নাটক *এখন ১৫টা খণ্ডৰ ধাৰাৱাহিক কল্পবিজ্ঞান উপন্যাস *পাঁচশৰো অধিক কথিকা *এশৰো অধিক ৰূপক *তিনিকুৰিৰো অধিক আলোচনা, সাক্ষাৎকাৰ, মন্তব্য আদি *জীৱনৰ দীঘ-বাণি (আঠটা খণ্ডত জীৱন পৰিক্ৰমা, ২০১৫) ===জনিপ্ৰয় বক্তৃতা=== *পাঁচশৰো অধিক জনিপ্ৰয় বিজ্ঞান, বিজ্ঞান শিক্ষা, অন্ধবিশ্বাস, বৈজ্ঞানিক মানসিকতা, অসমীয়া ভাষা-সাহিত্য আদি বিষয়ক বক্তৃতা৷ <ref name="বিনয় মোহন শইকীয়া">{{cite book | title=দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | publisher=বান্ধৱ | author=বিনয় মোহন শইকীয়া | year=২০১৮ | location=গুৱাহাটী | pages=১৫}}</ref> ==মতামত== সৌৰভ কুমাৰ চলিহাৰ মতে দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ লিখনিয়ে জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰাৰ কাৰণ কেইবাটাও আছে। প্ৰথমতে, গল্পবোৰত যৌনতা বা ছেক্সৰ প্ৰাচূৰ্য্য, দ্বিতীয়তে, গল্পসমূহত হাস্যৰসৰ ফল্গুপ্ৰৱাহ, তৃতীয়তে, লিখনিত প্ৰয়োগ কৰা কিছুমান সুতীক্ষ্ণ মনস্তাত্ত্বিক আলোকপাত, চতুৰ্থতে, গল্পবোৰত বৈজ্ঞানিক শব্দাৱলীৰ পয়োভৰ, পঞ্চমতে, গল্পবোৰৰ বিস্ময়কৰ বিষয় বৈচিত্ৰ্য।<ref name="skc"/> [[সাদিন|সাদিনে]] লিখিছে, “বিজ্ঞানৰ প্ৰামাণ্য সত্য এটাক প্ৰাণৱন্ত কাহিনীৰে জগাই তোলাৰ বিৰল দক্ষতা গোস্বামীয়ে প্ৰদৰ্শন কৰি আহিছে। বিজ্ঞান সংবাদকো তেওঁ একে আধাৰতে জীৱন সংবাদ আৰু মানৱ সংবাদ কৰিছে। তেওঁৰ ৰচনা ব্যতিক্ৰম।” [[উৎপল দত্ত]]ই কৈছে, “তেওঁৰ আটাইবোৰ কাহিনীৰ কেন্দ্ৰবিন্দুত বিজ্ঞান থাকিলেও মানৱ মনৰ অনুভূতিৰ জগতখনৰ বিভিন্ন স্তৰৰ ছবিও সূক্ষভাৱেই অংকিত হৈছে। মানুহ আৰু বিজ্ঞান দুয়োটাৰে সাৰ্থক উপস্থিতিয়ে তেওঁৰ কাহিনীবোৰক মগজু আৰু হৃদয় দুয়োটাৰে ওচৰ কৰি তুলিছে।”<ref name="skc"/> ==তথ্য সংগ্ৰহ== {{reflist}} == বাহ্যিক সংযোগ == * [http://www.xahitya.org/2014/02/15/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F-%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8-%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%95/ ড॰ দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ সৈতে এটি সাক্ষাৎকাৰ]{{dead link}} {{অসমৰ প্ৰসিদ্ধ ব্যক্তি}} [[শ্ৰেণী:অসমৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:জীৱিত ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া গল্পকাৰ]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া ঔপন্যাসিক]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া নাট্যকাৰ]] 9dv7teciwmwinvsd39npieryyct4k4c 331532 331531 2022-08-26T08:04:46Z দিব্য দত্ত 9244 /* অন্যান্য */ wikitext text/x-wiki {{Infobox person |bgcolour = silver |name = দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী |image = Dr. Dinesh Chandra Goswami.jpg |thumb =বিজ্ঞান লেখক |caption = |birth_date = {{birth date and age|1949|3|1}} |birth_place = উলুবাৰী সত্ৰ, [[নলবাৰী জিলা]], অসম |death_date = |death_place = |occupation = অধ্যাপক, ঔপন্যাসিক, গল্পকাৰ, নাট্যকাৰ, বিজ্ঞান লেখক |years_active = |spouse = |children = |parents = অনন্তনাথ গোস্বামী, গিৰিবালা গোস্বামী |awards = {{unbulleted list|শিশু সাহিত্যৰ ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা|অসম সাহিত্য সভা বঁটা|বিজ্ঞান জনপ্ৰিয়কৰণৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰ|অসম প্ৰকাশন পৰিষদৰ 'জীৱনজোৰা সাধনা বঁটা'}} |nationality = ভাৰতীয় |website = }} '''ড॰ দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী''' ({{lang-en|Dinesh Chandra Goswami}}) [[অসম]]ৰ এগৰাকী ঔপন্যাসিক, নাট্যকাৰ আৰু ঘাইকৈ বিজ্ঞান আৰু [[কল্পবিজ্ঞান]] লেখক। সীমিত সংখ্যক লেখকৰ সীমিত ৰচনাৰে গঠিত [[অসমীয়া ভাষা]]ৰ বিজ্ঞান আৰু কল্পবিজ্ঞান জগতত ড॰ দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী এক চিনাকি নাম। ড॰ গোস্বামী [[উত্তৰ-পূব বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তি প্ৰতিষ্ঠান|যোৰহাট আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ]] বিজ্ঞানী আৰু সঞ্চালকৰ উপদেষ্টা হিচাবে অৱসৰ লাভ।<ref>{{cite book | title=মহাকাশচাৰী | author=অনুবাদ-দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | year=১৯৯৯}}</ref> গোস্বামী ‘শৰাইঘাট অভিধান’ৰ সম্পাদক। তেখেতৰ ছদ্মনাম হৈছে দিগন্ত গোস্বামী। <ref name="বিনয় মোহন শইকীয়া">{{cite book | title=দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | publisher=বান্ধৱ | author=বিনয় মোহন শইকীয়া | year=২০১৮ | location=গুৱাহাটী | pages=৪}}</ref> ==শিক্ষা== *১৯৬৩: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰৱেশিকা পৰীক্ষাত দুটা বিষয়ত লেটাৰসহ প্ৰথম বিভাগত উত্তীৰ্ণ।<ref>http://www.xahitya.org/2014/02/15/বিশিষ্ট-কল্পবিজ্ঞান-লেখক/</ref> *১৯৬৪: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰাক-বিশ্ববিদ্যালয় বিজ্ঞান পৰীক্ষাত সপ্তম স্থান লাভ। *১৯৬৭: কটন কলেজৰপৰা পদাৰ্থবিজ্ঞানত সন্মানসহ প্ৰথম শ্ৰেণীৰ দ্বিতীয় স্থান লাভ *১৯৬৯: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰপৰা পদাৰ্থবিজ্ঞানত প্ৰথম শ্ৰেণীৰ দ্বিতীয় স্থান লাভ *১৯৭০: কলিকতাৰ সাহা ইন্সটিটিউট অব নিউক্লিয়াৰ ফিজিক্সৰপৰা নিউক্লীয় পদাৰ্থবিজ্ঞানত কলিকতা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ স্নাতকোত্তৰ ডিপ্ল’মা লাভ *১৯৭২: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰপৰা ফৰাছী ভাষাত পাৰদৰ্শিতাৰ মানপত্ৰ লাভ *১৯৭৬: গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰপৰা মহাজাগতিক ৰশ্মি বিষয়ত পি.এইচ.ডি. ডিগ্ৰি লাভ (তত্ত্বাৱধায়ক - ড॰ কিশোৰী মোহন পাঠক)<ref>http://www.xahitya.org/2014/02/15/বিশিষ্ট-কল্পবিজ্ঞান-লেখক/</ref> ==কৰ্মজীৱন== *১৯৭০-৭২: গুৱাহাটীৰ বি. বৰুৱা কলেজত পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ প্ৰবক্তা<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> *১৯৭২-৭৬: কটন কলেজত পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ প্ৰবক্তা, স্নাতক আৰু স্নাতকোত্তৰ পৰ্য্যায়ৰ শিক্ষাদান *১৯৭৬: বিজ্ঞানী ‘বি’ (সহকাৰী সম্পাদক), পি.আই.ডি. (বৰ্তমান নিছকেয়াৰ), ছি.এছ.আই.আৰ., নতুন দিল্লী *১৯৭৯: বিজ্ঞানী ‘ছি’ (পৰিকল্পনা), ছি.এছ.আই.আৰ.ৰ মুখ্য কাৰ্য্যালয়, নতুন দিল্লী *১৯৮২: বিজ্ঞানী ই-১, পৰিকল্পনা বিভাগৰ মুৰব্বী, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ, যোৰহাট *১৯৮৮: বিজ্ঞানী ই-২, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ, যোৰহাট *১৯৯৩: বিজ্ঞানী এফ, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ আৰু যোৰহাট ব্যৱস্থাপনা এলেকাৰ সমন্বয়ক *২০০০: বিজ্ঞানী জি, আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ, যোৰহাট (এছোৱা সময় ভাৰপ্ৰাপ্ত সঞ্চালক), ২০০৪ চনৰপৰা সঞ্চালকৰ উপদেষ্টা। *২০০৯: বিজ্ঞানী জি আৰু সঞ্চালকৰ উপদেষ্টা হিচাবে অৱসৰ লাভ। <ref name="বিনয় মোহন শইকীয়া3">{{cite book | title=দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | publisher=বান্ধৱ | author=বিনয় মোহন শইকীয়া | year=২০১৮ | location=গুৱাহাটী | pages=৪}}</ref> ==বিদেশ ভ্ৰমণ== থাইলেণ্ড, আমেৰিকা, জাৰ্মানি, ইউ.এ.ই. (ডুবাই) আৰু মালদ্বীপ, আৰু কানাডা ভ্ৰমণ ==ৰাজ্যিক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰ আৰু সন্মান== *১৯৬৮-৮০: শিশু সাহিত্য বিষয়ত তিনিবাৰ অসম সাহিত্য সভাৰ বঁটা লাভ<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> *গোপালচন্দ্ৰ গোস্বামী বঁটা, ১৯৬৮; ১৯৭২; *প্ৰেমধৰ দত্ত সোঁৱৰণী বঁটা, ১৯৮০ *১৯৮০: শিশু সাহিত্যৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰ লাভ *১৯৯২: ‘ট্ৰাইটনৰ অভিযান’ শিশু গ্ৰন্থৰ বাবে নেছনেল বুক ট্ৰাষ্টৰ বঁটা লাভ *১৯৯৭: গণমাধ্যমৰ যোগেদি বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিবিদ্যাৰ জনপ্ৰিয়কৰণত উল্লেখনীয় অৱদানৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা লাভ *২০০৭: শিশু সাহিত্যৰ ক্ষেত্ৰত অৱদানৰ বাবে গণৰাজ্য দিৱসৰ দিনা ৰাষ্ট্ৰপতি ভৱনত প্ৰাক্তন ৰাষ্ট্ৰপতি ড॰ এ.পি.জে. আব্দুল কালামৰদ্বাৰা সন্মানিত *২০১২: অসম প্ৰকাশন পৰিষদ বঁটা লাভ *২০১৩: বিছনলাল আগৰৱালা পৰিৱেশ বঁটা লাভ *২০১৪: সাহিত্য একাডেমিৰ শিশু সাহিত্য বঁটা লাভ *২০১৬: অসম প্ৰকাশন পৰিষদৰ ‘জীৱনজোৰা সাধনা বঁটা’ *২০২২: অসম চৰকাৰৰ ‘পৰিৱেশ মিত্ৰ’ সন্মান, ২০২২ ইয়াৰোপৰি অসম সাহিত্য সভাৰ মৰিগাঁও (১৯৯৪), বোকাখাত (১৯৯৬) আৰু ডিব্ৰুগড় (২০০১) অধিৱেশনৰ বিজ্ঞান সন্মিলনৰ বক্তা, আৰু ধেমাজি (২০০৯) অধিৱেশনৰ বিজ্ঞান সন্মিলনৰ সঞ্চালক হিচাপে তেখেত কৰ্ম সম্পাদন কৰিছিল৷ ==কৰ্মশালা সঞ্চালনা== *ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে বিজ্ঞান অনুধাৱন কাৰ্য্যসূচী (১৯৮২-২০০৯)- ৫৬ টা *দুৰ্য্যোগ–বিপদ আশংকা লঘূকৰণ আৰু সজাগতা বৰ্ধন কৰ্মশালা - ১৪ খন *বিজ্ঞান শিক্ষণৰ কম-খৰচী যতন বিষয়ৰ কৰ্মশালা - ৫ খন *পুতলা নাচৰ কৰ্মশালা - ১ খন *বিজ্ঞান লেখকৰ কৰ্মশালা - ৬ খন *বিজ্ঞান অনুবাদকৰ কৰ্মশালা - ৩ খন *ভাৰত-আন্তৰ্জাতিক বিজ্ঞান মহোৎসৱ (লক্ষ্ণৌ, অক্টোবৰ ২০১৮; কলিকতা, অক্টোবৰ ২০১৯)–আলোচনা-চক্ৰৰ অধ্যক্ষ *সাহিত্য একাডেমি (দিল্লী, ২০১৬, ২০১৭)–আলোচনা-চক্ৰৰ অধ্যক্ষ ==বৃক্ষৰোপণ== *আঞ্চলিক গৱেষণাগাৰ চৌহদ আৰু অন্যান্য স্থানত–৩০,০০০ জোপাৰো অধিক ==সামাজিক কাম== নলবাৰী জিলাৰ দাহুদী গাঁৱৰ উলুবাৰী সত্ৰত ‘অনন্তগিৰি পুথিভঁৰাল আৰু বিকাশ কেন্দ্ৰ' স্থাপন (২০১০) আৰু ইয়াৰ যোগেদি অঞ্চলটোত অধ্যয়ন সংস্কৃতি আৰু কম্পিউটাৰ সাক্ষৰতা গঢ়ি তোলাত বাহিৰেও অস্বচ্চল ছাত্ৰছাত্ৰী আৰু ৰুগীয়া লোকক সাহায্য প্ৰদান৷<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> ==সদস্য/পদবী== *সভাপতি, অসম বিজ্ঞান সমিতি (২০০৫-০৭) *প্ৰতিষ্ঠাপক সভাপতি, অসম বিজ্ঞান লেখক সংস্থা (১৯৯৯-২০০২) *সদস্য, আন্তৰ্জাতিক বিজ্ঞান লেখক সংস্থা, আমেৰিকা *আজীৱন সদস্য, ভাৰতীয় বিজ্ঞান লেখক সংস্থা *হিতৈষী সভ্য, অসম সাহিত্য সভা *আজীৱন সভ্য, অসম বিজ্ঞান সমিতি *প্ৰাক্তন সদস্য, গৱেষণা-উন্নয়ন পৰিকল্পনা আৰু ব্যৱস্থাপনাৰ ভাৰতীয় সমিতি *জুৰিৰ প্ৰাক্তন সদস্য, ৰাষ্ট্ৰীয় জনপ্ৰিয় বিজ্ঞান বঁটা, এন.ছি.এছ.টি.ছি., ভাৰত চৰকাৰ *প্ৰাক্তন সদস্য, অসমীয়া উপদেষ্টা পৰিষদ, সাহিত্য একাডেমি *প্ৰাক্তন সদস্য, পৰিচালনা সমিতি, দেৰগাঁও কমল দুৱৰা কলেজ *প্ৰাক্তন সদস্য, গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ক'ৰ্ট *প্ৰাক্তন সদস্য, গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ কাৰ্য্যৱাহী পৰিষদ *প্ৰতিষ্ঠাপক সভাপতি, যোৰহাট বাল্যভৱন প্ৰকাশন উপ-সমিতি (২০০১-০৯) *সদস্য, ৰাজ্যিক উদ্ভাৱন পৰিষদ, অসম *সদস্য, অসমীয়া উপদেষ্টা পৰিষদ, ৰাষ্ট্ৰীয় অনুবাদ মিছন *সদস্য, ভাৰতীয় কল্পবিজ্ঞান লেখক সংস্থা *অতিথি সম্পাদক, প্ৰপাগেছন (গৱেষণা আলোচনী), ৰাষ্ট্ৰীয় বিজ্ঞান সংগ্ৰহালয় সংস্থা *সদস্য, অসমীয়া উপদেষ্টা পৰিষদ, এন.বি.টি., নতুন দিল্লী *প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য, অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস ==সাহিত্যৰাজি== ===উপন্যাস=== *জোনাকীৰ জিলিকনি (চন্দ্ৰ প্ৰকাশ, ১৯৯২; ২০০৯) <ref name="skc">{{cite book | title=[[দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ স্বনিৰ্বাচিত গল্প]] | publisher=নেশ্যনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া | author=[[সৌৰভ কুমাৰ চলিহা]] | chapter=আগকথা | isbn=978-81-237-4382-0|page=viii-xiii}}</ref> *শব্দ, নিৰন্তৰ শব্দ (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ১৯৯২; ৪টা সংস্কৰণ) *উষ্ম প্ৰৱাহ (পূৰ্বাঞ্চল প্ৰকাশ, ১৯৯৩) *অতি-বিশিষ্ট সমাজ (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৪) *আত্মজীৱনীৰ প্ৰয়াস (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০০৭; ২০১৩) *দিব্য উপবন (কিৰণ প্ৰকাশন, ২০০৯) *আত্মজীৱনীৰ দ্বিতীয় প্ৰয়াস (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০১৪) *দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী : সাহিত্য সমগ্ৰ *খণ্ড-২ : উপন্যাস সমগ্ৰ (ভৱানী বুক্ছ, ২০১৪) ===শিশু নাটিকা=== *ট্ৰাইটনৰ অভিযান (প্ৰকাশিকা, ১৯৯১; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) ===গল্প-সংকলন=== *ভদ্ৰতামাপক যন্ত্ৰ (চাৰু প্ৰকাশ, ডুমডুমা, ১৯৮৫) *পোৰ্টেবল স্মেল এব্জৰ্বাৰ (অনন্ত প্ৰকাশ, ১৯৮৬) *এক তৰংগৰ দৰে (চাৰু প্ৰকাশ, ১৯৯৫) *অভিন্ন হৃদয় (বাণী মন্দিৰ, ২০০৪) *কল্পজগত (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৪) *দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ স্বনিৰ্বাচিত গল্প (এন.বি.টি. ২০০৫; ২০১০) (এই পুথিৰ ইংৰাজী সংস্কৰণ : ‘The Hair Timer’, NBT, ২০১১) *অন্তৰ্ৱাহী (জ্যোতি প্ৰকাশন, ২০১১) *দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী : সাহিত্য সমগ্ৰ *খণ্ড-১ : গল্প সমগ্ৰ (ভৱানী বুক্ছ, ২০১৪) *নতুন শতিকাৰ কল্পবাস্তৱ (অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৬) <ref name="skc"/> *শ্যামল অনুভৱ (অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০২১) ===জনিপ্ৰয় বিজ্ঞান=== *অভিনৱ আৱিষ্কাৰ (বাণী প্ৰকাশ, ১৯৭৫) *ন শিকাৰুৰ বাবে লেখ (অৰিয়েণ্ট লংমেন, ১৯৭৫) *মানুহ আৰু মহাকাশ (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৬, ২০১৮) *বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ১৯৭৭) *সংযোগ (সাহিত্য প্ৰকাশ, ১৯৭৯) *বতৰ (এল.বি.এছ. প্ৰকাশন, ১৯৭৭; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *শব্দ (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৭) *আমাৰ বেলিটো (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৭) *দেৱতা পৃথিৱীলৈ আহিছিল নেকি? (চন্দ্ৰ প্ৰকাশ, ১৯৭৭) *Our Wonderful Universe (NBT, ১৯৯৩) *কম্পিউটাৰ (অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস, ১৯৯৫) *বিজ্ঞানীৰ লগত কাল্পনিক সাক্ষাৎকাৰ (স্বস্তিকা প্ৰকাশন, ১৯৯৫) *বিজ্ঞানীৰ লগত কাল্পনিক সাক্ষাৎকাৰ (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-১ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ১৯৯৫) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-২ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ১৯৯৬) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৩ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৪ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৫ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৬ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৭ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৮ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-৯ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *বিজ্ঞানৰ সৰু সৰু কথা-১০ (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ২০০৪) *মহাকাশ অভিযান (জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসম, ১৯৯৬) *পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ মনোৰম জগতখন (জিজ্ঞাস প্ৰকাশন, ১৯৯৬; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *জোন-বেলি-তৰা (জিজ্ঞাস প্ৰকাশন, ১৯৯৭; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (১) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ১৯৯২; ১৯৯৯; ২০০১; ২০১১) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (২) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০০৪; ২০১১) *শতাধিক মহান বিজ্ঞানী, (ষ্টুডেণ্ট্ছ ষ্ট’ৰ্ছ, ১৯৯৯; ২০০৫) *কুৰি শতিকাৰ কুৰিজন মহান বিজ্ঞানী আৰু আৱিষ্কাৰক (ষ্টুডেণ্ট্ছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০১) *বিজুলীৰ সঁচা সাধু (কে.এম. পাবলিছিং কোম্পানি, ২০০২; অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *মনোৰম বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড (অসম সাহিত্য সভা, ২০০৩) *দক্ষিণ মেৰু অভিযান (ষ্টুডেণ্টছ ষ্ট’ৰ্ছ, ২০০৬) *বিজ্ঞানৰ বিতোপন জগত (১) (সাৰস্বত, ২০০৬; ২০১৩) *মানুহৰ জগত (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ২০০৭) *বিজ্ঞানেৰে জীৱনৰ বোধ (কিৰণ প্ৰকাশন, ২০১০) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (৩) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০১১) *বিজ্ঞানৰ বিচিত্ৰ জগত (৪) (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ২০১১) *বিজ্ঞানৰ বিনন্দীয়া জগত (বনলতা, ২০১১) *উৰন্ত চাকিত উঠি ‘তেওঁলোক’ আহে নেকি? (সাৰস্বত, ২০১১) *বিজ্ঞানৰ অনুপম জগত (বনলতা, ২০১২) *বিজ্ঞানীৰ জীৱনৰ অন্য দিশ অন্য কথা (সাৰস্বত, ২০১২) *বিজ্ঞানৰ বিতোপন জগত (২) (সাৰস্বত, ২০১৩) *প্ৰশ্নৰ সন্ধানত বিজ্ঞানৰ কেতবোৰ উত্তৰ (বিশাল প্ৰকাশন, ২০১৪) *পুতুল খুৰাৰ আজব কাণ্ড (বাণী প্ৰকাশ মন্দিৰ, ২০১৪) *গেলিলিঅ’ গেলিলি (ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়, ২০১৪) *পৰিৱেশৰ বাবে সামান্য কাম (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৭) *বিজ্ঞানৰ বৰ্ণময় জগত (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *গেলিলিঅ’ৰ জীয়েক (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৮) *মণ্টুৰ পৰিৱেশ (অসম বিজ্ঞান লেখক সংস্থা, ২০২০) *বিজ্ঞানৰ অভিনৱ জগত (অসম সাহিত্য সভা, ২০২১) *বিজ্ঞানৰ মোহনীয় জগত (অসম বুক ট্ৰাষ্ট,) *বিজ্ঞানৰ ৰমণীয় জগত (অসম বুক ট্ৰাষ্ট,) *বিজ্ঞান জগতৰ অনন্য জীৱন (অসম বুক হাইভ, ২০২১) ===প্ৰবন্ধ/আলোচনা=== *বৈজ্ঞানিক মন, বৈজ্ঞানিক চিন্তা (ষ্টুডেণ্ট্ছ ষ্ট’ৰ্ছ, ১৯৯৯) *কিতাপৰ বিচিত্ৰ জগত (অসম বুক ট্ৰাষ্ট, ২০১৬) ===সাক্ষৰতা অভিযান=== *লিখা-পঢ়া শিকোঁ–৩ খণ্ড *‘লিখা-পঢ়া শিকোঁ’ৰ প্ৰশিক্ষকৰ হাতপুথি–৩ খণ্ড ===পাঠ্যপুথি=== *আধুনিক পদাৰ্থবিজ্ঞান (স্নাতক মহলাৰ) (গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় পাঠ্যপুথি প্ৰস্তুতি সমন্বয় সমিতি, ১৯৭৫)<ref name="skc2">{{cite book | title=[[অসমীয়া বিজ্ঞান সাহিত্য]] | publisher=নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজ প্ৰকাশন| editor= [[অৰবিন্দ ৰাজখোৱা]] | authorlink=237 |page=237| ISBN=978-81-925881-0-0}}</ref> *উচ্চ বিজ্ঞান (নৱম শ্ৰেণী) *উচ্চ বিজ্ঞান (দশম শ্ৰেণী) মাধ্যমিক শিক্ষা পৰিষদ, অসম, ১৯৭৫ ===অন্যান্য=== *অন্য এক দৃষ্টিকোণৰপৰা (যুটীয়াভাৱে, বীণা লাইব্ৰেৰী; ১৯৭৮, কিৰণ প্ৰকাশন, ২০১০)<ref name="skc"/> *মোৰ দিঠকৰ সপোন (ইলোৰা প্ৰকাশন, ২০১৩) *মোৰ সপোনৰ দিঠক (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৭) *সময়ৰ সাঁচিপাত (অসম বুক ষ্ট্ৰাষ্ট, ২০১৭) *আমি কেনেকৈ বিশ্বকোষ কৰিলোঁ (আকাশ প্ৰকাশন ২০১৭) *আশা আৰু আকাংক্ষাৰ কুসুম বুটলি (অসম বুক হাইভ, ২০২০) সোণালী সপোন মোৰ (অসম বুক হাইভ, ২০২১) ===অনুবাদ=== *পৰমাণুৰ কথা (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৭৪) *দানাপানী (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৭৯) *শিক্ষকৰ হাতপুথি ১ম খণ্ড (এন.ছি.ই.আৰ.টি. ১৯৭৪) *শিক্ষকৰ হাতপুথি ২য় খণ্ড (এন.ছি.ই.আৰ.টি. ১৯৭৪) *সাগৰৰ তলিয়েদি কুৰি হাজাৰ লিগ (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ১৯৮২; শৰাইঘাট প্ৰকাশন *ছি.ভি. ৰামণ (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৪) *মহাজাগতিক উপহাৰ (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৫) *গৰুগাড়ীৰপৰা উপগ্ৰহলৈ (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৫) *পানী (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৮৮) *টেলিভিছন (অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস, ১৯৮৯) *টেলিফোন (অসম শিশু সাহিত্য ন্যাস, ১৯৯২) *কাইলৈ এনে ঘটিছিল (নেছনেল বুক ট্ৰাষ্ট, ইণ্ডিয়া, ১৯৯৬) *এখন মহাকাশ অ’ডিছি (লয়াৰ্ছ বুক ষ্টল, ১৯৯৬; ২০০১; ২০০৩; ২০১৩) *মহাকাশচাৰী (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ১৯৯৯) *পৃথিৱীৰ কেন্দ্ৰলৈ অভিযান (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০০) *কেপ্টেইন গ্ৰেণ্টৰ সন্তান (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৫) *শ্বাৰলক হ’ম্ছৰ ৰহস্য কাহিনী [৩] (যুটীয়াভাৱে, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৪) *নোমৰ দেশ (শৰাইঘাট, ২০১২) *দেৱদূত, চয়তান আৰু বিজ্ঞান (এন.বি.টি. ২০১২) *এজন বিপ্লৱী বিজ্ঞানী–আইনষ্টাইন আৰু তেওঁৰ ধাৰণাসমূহ (এন.বি.টি., যন্ত্ৰস্থ) *মঙলৰ ৰাজকুমাৰী (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০২১) *২৮৮৯ চনত (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০২১) ===সম্পাদনা=== *বিশ্বকোষ (বিজ্ঞানৰ তিনি খণ্ড, ২৪০০ পৃষ্ঠা, অসম সাহিত্য সভা, ২০০২–মুখ্য সম্পাদক) *বিজ্ঞান অভিধান ১ম খণ্ড (অসম বিজ্ঞান সমিতি, ১৯৭৭–মুখ্য সম্পাদক) *অমীয়া বৈজ্ঞানিক পৰিভাষা (গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় পাঠ্যপুথি প্ৰস্তুতি সমন্বয় সমিতি, ১৯৭৩– সংকলক) *অসমীয়া বিশ্বকোষ (অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ১৯৮০–সহযোগী সম্পাদক, বিজ্ঞান) *‘দৃষ্টি’ (বিজ্ঞানৰ একো একোটা বিষয়ৰ একক দুমহীয়া আলোচনী, অসম চৰকাৰৰ অনুদানেৰে৷ –সম্পাদক, (১৯৮৪-৯৫, ৫৮ টা সংখ্যা প্ৰকাশিত) *হেমলিন নিউ জুনিয়ৰ এনছাইক্ল’পেডিয়া (পীতাম্বৰ, নতুন দিল্লী, ১৯৯৮–সম্পাদক) *Science and Human Values (Assam Science Society, ১৯৮২–Editor) *বিজ্ঞান লেখকৰ হাতপুথি (অসম বিজ্ঞান সমিতি] যোৰহাট শাখা আৰু নবীন পুস্ত¸কালয়, যোৰহাট, ২০০৩; অসম বুক হাইভ, গুৱাহাটী, ২০০৯, ২০১৭–সম্পাদক) *আমাৰ সৰুকালিৰ দিনবোৰ (বাল্য ভৱন প্ৰকাশন, ২০০৩–সম্পাদক) *‘কালজয়ী সাহিত্য’ ছিৰিজত পৃথিৱীৰ বিখ্যাত পুথিসমূহৰ (১২০ খন পুথি) অনুবাদ (শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ১৯৯৯-২০১২; ২০২০-২০২১–সম্পাদক) *জ্ঞান বিজ্ঞান সমিতি, অসমৰ কুৰিখনতকৈ অধিক পুথিৰ সম্পাদক *গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় পাঠ্যপুথি প্ৰস্তুতি সমন্বয় সমিতিৰ ডেৰকুৰি পাঠ্যপুথিৰ ভাষা-সম্পাদক *Physics at Home (NCSTC-Network, New Delhi, ২০০৭–Editor) *ৰঙা গোলাপৰ পাহি (মেৰি কৰেলি, অনু : দীপ্তি গোস্বামী, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৪–সম্পাদক) *গাঁৱৰ সমাজ (শৰৎ চন্দ্ৰ চট্টোপাধ্যায়, অনু : মঞ্জ³লা বৰা, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০০৬–সম্পাদক) *এনেকুৱাও ঘটে (টিভি ছিৰিয়েল, ৩০টা খণ্ড, এন.ছি.এছ.টি.ছি. নেটৱাৰ্ক, ২০০৯–সম্পাদক) *কুশলে থাকক ইত্যাদি (টিভি ছিৰিয়েল, ৫২ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১০–সম্পাদক) *কিয়, কেনেকৈ (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১২–সম্পাদক) *বিজ্ঞানৰ এটা প্ৰশ্ন (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১৪–সম্পাদক) *গণিতৰ জগত (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১৫–সম্পাদক) *প্ৰবুদ্ধ মছলা (টিভি ছিৰিয়েল, ২৬ টা খণ্ড, বিজ্ঞান প্ৰসাৰ, ২০১৬–সম্পাদক) *অসম বিজ্ঞান প্ৰযুক্তিবিদ্যা আৰু পৰিৱেশ পৰিষদ, আৰু অসম প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ পৰিষদৰ বাবে কেইবাখনো ভিদিঅ’ চলচ্ছিত্ৰৰ সম্পাদনা *অসম বিজ্ঞান সমিতিৰ এলানি জনপ্ৰিয় বিজ্ঞানৰ পুথিৰ সম্পাদনা *শৰাইঘাট অভিধান (১২৪২ পৃষ্ঠা, শৰাইঘাট প্ৰকাশন, ২০১১–মুখ্য সম্পাদক) *অনন্ত নাথ গোস্বামী : নিজকে গঢ়া মানুহজন (প্ৰকাশক নিজে, ২০১৩–সম্পাদক) *বিজ্ঞানৰ সাধু (ৰোহিণী কান্ত বৰুৱা, অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ২০১৫–সম্পাদক) *অশোক বিজ্ঞান অভিধান (১০৭২ পৃষ্ঠা, অশোক বুক ষ্টল, ২০১৬–মুখ্য সম্পাদক) *আমি কেনেকৈ বিশ্বকোষ কৰিলোঁ (আকাশ প্ৰকাশন, ২০১৬–যুটীয়াভাৱে সম্পাদক) *বিজ্ঞানৰ প্ৰগতি (প্ৰায় ৮০০ পৃষ্ঠা, অসম প্ৰকাশন পৰিষদ, ২০১৭–মুখ্য সম্পাদক) *সজাগ কণমানিহঁত (অসম আৰক্ষী)–সম্পাদক ==অন্যান্য== *ৰেডিঅ’যোগে প্ৰচাৰ : *দুকুৰিখনমান কল্পবিজ্ঞান নাটক *এখন (‘অতি-বিশিষ্ট সমাজ’) ১৩টা খণ্ডৰ ধাৰাৱাহিক কল্পবিজ্ঞান নাটক *এখন ১৫টা খণ্ডৰ ধাৰাৱাহিক কল্পবিজ্ঞান উপন্যাস *পাঁচশৰো অধিক কথিকা *এশৰো অধিক ৰূপক *তিনিকুৰিৰো অধিক আলোচনা, সাক্ষাৎকাৰ, মন্তব্য আদি *জীৱনৰ দীঘ-বাণি (আঠটা খণ্ডত জীৱন পৰিক্ৰমা, ২০১৫) ===জনিপ্ৰয় বক্তৃতা=== *পাঁচশৰো অধিক জনিপ্ৰয় বিজ্ঞান, বিজ্ঞান শিক্ষা, অন্ধবিশ্বাস, বৈজ্ঞানিক মানসিকতা, অসমীয়া ভাষা-সাহিত্য আদি বিষয়ক বক্তৃতা৷ <ref name="বিনয় মোহন শইকীয়া2">{{cite book | title=দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামী | publisher=বান্ধৱ | author=বিনয় মোহন শইকীয়া | year=২০১৮ | location=গুৱাহাটী | pages=১৫}}</ref> ==মতামত== সৌৰভ কুমাৰ চলিহাৰ মতে দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ লিখনিয়ে জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰাৰ কাৰণ কেইবাটাও আছে। প্ৰথমতে, গল্পবোৰত যৌনতা বা ছেক্সৰ প্ৰাচূৰ্য্য, দ্বিতীয়তে, গল্পসমূহত হাস্যৰসৰ ফল্গুপ্ৰৱাহ, তৃতীয়তে, লিখনিত প্ৰয়োগ কৰা কিছুমান সুতীক্ষ্ণ মনস্তাত্ত্বিক আলোকপাত, চতুৰ্থতে, গল্পবোৰত বৈজ্ঞানিক শব্দাৱলীৰ পয়োভৰ, পঞ্চমতে, গল্পবোৰৰ বিস্ময়কৰ বিষয় বৈচিত্ৰ্য।<ref name="skc"/> [[সাদিন|সাদিনে]] লিখিছে, “বিজ্ঞানৰ প্ৰামাণ্য সত্য এটাক প্ৰাণৱন্ত কাহিনীৰে জগাই তোলাৰ বিৰল দক্ষতা গোস্বামীয়ে প্ৰদৰ্শন কৰি আহিছে। বিজ্ঞান সংবাদকো তেওঁ একে আধাৰতে জীৱন সংবাদ আৰু মানৱ সংবাদ কৰিছে। তেওঁৰ ৰচনা ব্যতিক্ৰম।” [[উৎপল দত্ত]]ই কৈছে, “তেওঁৰ আটাইবোৰ কাহিনীৰ কেন্দ্ৰবিন্দুত বিজ্ঞান থাকিলেও মানৱ মনৰ অনুভূতিৰ জগতখনৰ বিভিন্ন স্তৰৰ ছবিও সূক্ষভাৱেই অংকিত হৈছে। মানুহ আৰু বিজ্ঞান দুয়োটাৰে সাৰ্থক উপস্থিতিয়ে তেওঁৰ কাহিনীবোৰক মগজু আৰু হৃদয় দুয়োটাৰে ওচৰ কৰি তুলিছে।”<ref name="skc"/> ==তথ্য সংগ্ৰহ== {{reflist}} == বাহ্যিক সংযোগ == * [http://www.xahitya.org/2014/02/15/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F-%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8-%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%95/ ড॰ দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীৰ সৈতে এটি সাক্ষাৎকাৰ]{{dead link}} {{অসমৰ প্ৰসিদ্ধ ব্যক্তি}} [[শ্ৰেণী:অসমৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:জীৱিত ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া গল্পকাৰ]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া ঔপন্যাসিক]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া নাট্যকাৰ]] jzjo9i7cehe3ty6qtyyloqro3ps20cd ২৭ আগষ্ট 0 37396 331472 330900 2022-08-25T12:27:32Z দিব্য দত্ত 9244 /* জন্ম */ wikitext text/x-wiki {{আজিৰ দিনটো|27|8|239}} এইদিনটোত ঘটা কেইটামান উল্লেখযোগ্য ঘটনা- ==ঘটনাৱলী== * ১৬০৪ - শিখ গুৰু অৰ্জুনদেৱৰ উদ্যোগত ‘গ্ৰন্থ চাহেব’ সংকলন আৰু সংগৃহীত হয়। সেই বছৰৰে সেই দিনটোত অমৃতসৰৰ স্বৰ্ণ মন্দিৰত ইয়াক সংৰক্ষণ কৰা হয়। * ১৭৮১ - হায়দৰ আলীয়ে ব্ৰিটিছৰ লগত পল্লিলোৰ যুদ্ধত লিপ্ত হৈছিল। * ১৮৫৯ - আমেৰিকাৰ পেনছিলভেনিয়াত খাৰুৱা তেলৰ সন্ধান পোৱা হয়। * ১৮৮৩ - ইন্দোনেছিয়াৰ ক্ৰাকেটোৱাত সৰ্ববৃহৎ আগ্নেয়গিৰিটো উদ্গীৰণ হৈছিল। ৩৬,৬০০জন লোকৰ হানি হৈছিল। * ১৯৩৯ - জাৰ্মানীৰ ডন অহাইনে নিৰ্মাণ কৰা জেট ইঞ্জিনেৰে সজ্জিত উৰাজাহাজ পৰীক্ষামূলক উৰণ সম্পন্ন হয়। * ১৯৪৭ - ভাৰতৰ বৃহত্তম সংবাদ সংস্থা প্ৰেছ ট্ৰাষ্ট অব ইণ্ডিয়া, সংক্ষেপে পি. টি. আই. গঠন হয়। * ১৯৭৬ - ভাৰতীয় সেনাবাহিনীৰ প্ৰথম মহিলা মেজৰ জেনেৰেল [[গাৰ্টুদে আলী ৰাম]]ক মিলিটেৰি নাৰ্চিং চাৰ্ভিচেছ ডিৰেক্টৰ হিচাপে নিয়োগ কৰা হয়। * ১৯৯৯ - [[সোণালী বেনাৰ্জী]] প্ৰথম ভাৰতীয় মহিলা সামুদ্ৰিক অভিযন্তা হয়। * ২০০৩ - প্ৰায় ৬০ হাজাৰ বছৰৰ অন্তত মংগল গ্ৰহ পৃথিৱীৰ নিকটতম স্থানত অৱস্থিত হয়। ==জন্ম== * ১৭৭০ - [[জৰ্জ ৱিলহেল্ম ফ্ৰেইড্ৰিক হেগেল]], জাৰ্মান দাৰ্শনিক। * ১৮৫৮ - [[জুজেপে পেয়ান']], ইটালিয়ান গণিতজ্ঞ। * ১৮৫৯ - [[ডোৰাবজী টাটা]], উদ্যোগপতি, ভাৰতীয় অলিম্পিক সন্থাৰ প্ৰথম সভাপতি। * ১৮৬৯ - [[কাৰ্ল হাউছ'ফাৰ]] (Karl Haushofer), জাৰ্মান ভূগোল বিজ্ঞানী আৰু ভূ-ৰাজনীতিবিদ। (মৃঃ ১০ মাৰ্চ, ১৯৪৬) * ১৯০৮ - [[ছাৰ ডন ব্ৰেডমেন]], অষ্ট্ৰেলিয়াৰ কিংবদন্তী ক্ৰিকেট খেলুৱৈ। * ১৯০৮ - [[লিণ্ডন বি জনছন]], আমেৰিকাৰ ৩৬তম ৰাষ্ট্ৰপতি। * ১৯১৯ - [[এ ললিতা]], ভাৰতৰ প্ৰথমগৰাকী মহিলা বৈদ্যুতিক অভিযন্তা। * ১৯৫৭ - [[এন. ভি. ৰমনা|নুথালাপতি ভেংকট ৰমনা]], ভাৰতৰ ৪৮তম মুখ্য ন্যায়াধীশ। * ১৯৭০ - [[সুচিত্ৰা পিল্লাই]], ভাৰতীয় গায়িকা, অভিনেত্ৰী, মডেল, অভিযন্তা আৰু ধাৰাভাষ্যকাৰ। * ১৯৭২ - দলীপ সিং ৰানা (Dalip Singh Rana) বা ''[[দা গ্ৰেট খালি]]'', ভাৰতীয় ডব্লিউ ডব্লিউ ইৰ মল্লযুঁজাৰু। * ১৯৭৯ - [[এৰ'ন প'ল]], হলীউডৰ অভিনেতা। * ১৯৮০ - [[শিবানী দাণ্ডেকাৰ]], ভাৰতীয়-অষ্টেলিয়ান গায়িকা, অভিনেত্ৰী, ঘোষিকা, আৰু মডেল। * ১৯৮৩ - [[দীপামণি হালৈ মহন্ত]], এগৰাকী অসমীয়া লেখক, অধ্যাপক। * ১৯৯৩ - [[চি. এ. ভৱানী দেৱী]], অলিম্পিকত অংশগ্ৰহণ কৰা প্ৰথম ভাৰতীয় ''ফে'ঞ্চাৰ'' (তৰোৱাল খেলুৱৈ)। ==মৃত্যু== * ১৮৯৮ - [[জন হ'পকিনছন]], ইংৰাজ পদাৰ্থ বিজ্ঞানী, হ'পকিনছন সূত্ৰৰ বাবে জনাজাত। * ১৯১৯ - [[লুইছ ব'থা]], দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ প্ৰথম প্ৰধানমন্ত্ৰী। * ১৯৬৩ - [[ৱিলিয়াম এডৱাৰ্ড বাৰ্গাহাৰ্ট ডু ব'ই]] (William Edward Burghardt Du Bois), আমেৰিকাৰ সমাজবিজ্ঞানী। * ১৯৬৫ - [[লী ক'ৰবাজিয়ে]], ফ্ৰান্সৰ এগৰাকী খ্যাতনামা স্থপতিবিদ, শিল্পী আৰু লেখক। * ১৯৭৬ - [[মুকেশ]], ভাৰতীয় গায়ক। * ১৯৭৯ - [[লৰ্ড মাউণ্টবেটেন]]ৰ মৃত্যু হয়। ভাৰতৰ অন্তিম ভাইচৰয়। * ১৯৮২ - নিৰ্মলা সুন্দৰী, সাধ্বী আৰু যোগ গুৰু। * ২০০৬ - [[ঋষিকেশ মুখাৰ্জী]], ভাৰতীয় বোলছবিৰ এগৰাকী প্ৰসিদ্ধ পৰিচালক। * ২০২০ - [[অৰ্চনা মহন্ত]], অসমৰ এগৰাকী কণ্ঠশিল্পী। তেখেতে অসমীয়া আধুনিক গীতত, ভক্তিমূলক গীতত, বিহুগীতত আৰ অসমীয়া কথাছবিত কণ্ঠদান কৰিছিল। আকাশবাণীৰ পৰা 'বি হাই গ্ৰেড' স্বীকৃতি লাভ কৰা তেওঁ প্ৰথমগৰাকী শিল্পী। (জন্ম: ১৮ মাৰ্চ, ১৯৪৯) ==দিৱস== ==অন্যান্য== == বাহ্যিক সংযোগ == {{commons|Category:27 August|২৭ আগষ্ট}} * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/27 বিবিচি: এই দিনটোত ঘটা কেইটামান উল্লেখযোগ্য ঘটনা] ---- {{Months}} {{-}} [[শ্ৰেণী:আগষ্ট]] [[শ্ৰেণী:ইংৰাজী বৰ্ষপঞ্জীৰ দিন]] ==তথ্যসূত্ৰ== {{Reflist}} lkfkhyte8xpynmq39x8j6vavilww3j0 331473 331472 2022-08-25T12:29:23Z দিব্য দত্ত 9244 /* মৃত্যু */ wikitext text/x-wiki {{আজিৰ দিনটো|27|8|239}} এইদিনটোত ঘটা কেইটামান উল্লেখযোগ্য ঘটনা- ==ঘটনাৱলী== * ১৬০৪ - শিখ গুৰু অৰ্জুনদেৱৰ উদ্যোগত ‘গ্ৰন্থ চাহেব’ সংকলন আৰু সংগৃহীত হয়। সেই বছৰৰে সেই দিনটোত অমৃতসৰৰ স্বৰ্ণ মন্দিৰত ইয়াক সংৰক্ষণ কৰা হয়। * ১৭৮১ - হায়দৰ আলীয়ে ব্ৰিটিছৰ লগত পল্লিলোৰ যুদ্ধত লিপ্ত হৈছিল। * ১৮৫৯ - আমেৰিকাৰ পেনছিলভেনিয়াত খাৰুৱা তেলৰ সন্ধান পোৱা হয়। * ১৮৮৩ - ইন্দোনেছিয়াৰ ক্ৰাকেটোৱাত সৰ্ববৃহৎ আগ্নেয়গিৰিটো উদ্গীৰণ হৈছিল। ৩৬,৬০০জন লোকৰ হানি হৈছিল। * ১৯৩৯ - জাৰ্মানীৰ ডন অহাইনে নিৰ্মাণ কৰা জেট ইঞ্জিনেৰে সজ্জিত উৰাজাহাজ পৰীক্ষামূলক উৰণ সম্পন্ন হয়। * ১৯৪৭ - ভাৰতৰ বৃহত্তম সংবাদ সংস্থা প্ৰেছ ট্ৰাষ্ট অব ইণ্ডিয়া, সংক্ষেপে পি. টি. আই. গঠন হয়। * ১৯৭৬ - ভাৰতীয় সেনাবাহিনীৰ প্ৰথম মহিলা মেজৰ জেনেৰেল [[গাৰ্টুদে আলী ৰাম]]ক মিলিটেৰি নাৰ্চিং চাৰ্ভিচেছ ডিৰেক্টৰ হিচাপে নিয়োগ কৰা হয়। * ১৯৯৯ - [[সোণালী বেনাৰ্জী]] প্ৰথম ভাৰতীয় মহিলা সামুদ্ৰিক অভিযন্তা হয়। * ২০০৩ - প্ৰায় ৬০ হাজাৰ বছৰৰ অন্তত মংগল গ্ৰহ পৃথিৱীৰ নিকটতম স্থানত অৱস্থিত হয়। ==জন্ম== * ১৭৭০ - [[জৰ্জ ৱিলহেল্ম ফ্ৰেইড্ৰিক হেগেল]], জাৰ্মান দাৰ্শনিক। * ১৮৫৮ - [[জুজেপে পেয়ান']], ইটালিয়ান গণিতজ্ঞ। * ১৮৫৯ - [[ডোৰাবজী টাটা]], উদ্যোগপতি, ভাৰতীয় অলিম্পিক সন্থাৰ প্ৰথম সভাপতি। * ১৮৬৯ - [[কাৰ্ল হাউছ'ফাৰ]] (Karl Haushofer), জাৰ্মান ভূগোল বিজ্ঞানী আৰু ভূ-ৰাজনীতিবিদ। (মৃঃ ১০ মাৰ্চ, ১৯৪৬) * ১৯০৮ - [[ছাৰ ডন ব্ৰেডমেন]], অষ্ট্ৰেলিয়াৰ কিংবদন্তী ক্ৰিকেট খেলুৱৈ। * ১৯০৮ - [[লিণ্ডন বি জনছন]], আমেৰিকাৰ ৩৬তম ৰাষ্ট্ৰপতি। * ১৯১৯ - [[এ ললিতা]], ভাৰতৰ প্ৰথমগৰাকী মহিলা বৈদ্যুতিক অভিযন্তা। * ১৯৫৭ - [[এন. ভি. ৰমনা|নুথালাপতি ভেংকট ৰমনা]], ভাৰতৰ ৪৮তম মুখ্য ন্যায়াধীশ। * ১৯৭০ - [[সুচিত্ৰা পিল্লাই]], ভাৰতীয় গায়িকা, অভিনেত্ৰী, মডেল, অভিযন্তা আৰু ধাৰাভাষ্যকাৰ। * ১৯৭২ - দলীপ সিং ৰানা (Dalip Singh Rana) বা ''[[দা গ্ৰেট খালি]]'', ভাৰতীয় ডব্লিউ ডব্লিউ ইৰ মল্লযুঁজাৰু। * ১৯৭৯ - [[এৰ'ন প'ল]], হলীউডৰ অভিনেতা। * ১৯৮০ - [[শিবানী দাণ্ডেকাৰ]], ভাৰতীয়-অষ্টেলিয়ান গায়িকা, অভিনেত্ৰী, ঘোষিকা, আৰু মডেল। * ১৯৮৩ - [[দীপামণি হালৈ মহন্ত]], এগৰাকী অসমীয়া লেখক, অধ্যাপক। * ১৯৯৩ - [[চি. এ. ভৱানী দেৱী]], অলিম্পিকত অংশগ্ৰহণ কৰা প্ৰথম ভাৰতীয় ''ফে'ঞ্চাৰ'' (তৰোৱাল খেলুৱৈ)। ==মৃত্যু== * ১৮৯৮ - [[জন হ'পকিনছন]], ইংৰাজ পদাৰ্থ বিজ্ঞানী, হ'পকিনছন সূত্ৰৰ বাবে জনাজাত। * ১৯১৯ - [[লুইছ ব'থা]], দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ প্ৰথম প্ৰধানমন্ত্ৰী। * ১৯৬৩ - [[ৱিলিয়াম এডৱাৰ্ড বাৰ্গাহাৰ্ট ডু ব'ই]] (William Edward Burghardt Du Bois), আমেৰিকাৰ সমাজবিজ্ঞানী। * ১৯৬৫ - [[লী ক'ৰবাজিয়ে]], ফ্ৰান্সৰ এগৰাকী খ্যাতনামা স্থপতিবিদ, শিল্পী আৰু লেখক। * ১৯৭৬ - [[মুকেশ]], ভাৰতীয় গায়ক। * ১৯৭৯ - [[লৰ্ড মাউণ্টবেটেন]]ৰ মৃত্যু হয়। ভাৰতৰ অন্তিম ভাইচৰয়। * ১৯৮২ - নিৰ্মলা সুন্দৰী, সাধ্বী আৰু যোগ গুৰু। * ২০০৬ - [[ঋষিকেশ মুখাৰ্জী]], ভাৰতীয় বোলছবিৰ এগৰাকী প্ৰসিদ্ধ পৰিচালক। * ২০১০ - [[ৰবীন্দ্ৰ কেলকৰ]], কোংকণী ভাষাৰ এগৰাকী প্ৰসিদ্ধ ভাৰতীয় লেখক। * ২০১৮ - [[গুণ মহন্ত]], অসমীয়া অভিনেতা। * ২০২০ - [[অৰ্চনা মহন্ত]], অসমৰ এগৰাকী কণ্ঠশিল্পী। তেখেতে অসমীয়া আধুনিক গীতত, ভক্তিমূলক গীতত, বিহুগীতত আৰ অসমীয়া কথাছবিত কণ্ঠদান কৰিছিল। আকাশবাণীৰ পৰা 'বি হাই গ্ৰেড' স্বীকৃতি লাভ কৰা তেওঁ প্ৰথমগৰাকী শিল্পী। (জন্ম: ১৮ মাৰ্চ, ১৯৪৯) ==দিৱস== ==অন্যান্য== == বাহ্যিক সংযোগ == {{commons|Category:27 August|২৭ আগষ্ট}} * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/27 বিবিচি: এই দিনটোত ঘটা কেইটামান উল্লেখযোগ্য ঘটনা] ---- {{Months}} {{-}} [[শ্ৰেণী:আগষ্ট]] [[শ্ৰেণী:ইংৰাজী বৰ্ষপঞ্জীৰ দিন]] ==তথ্যসূত্ৰ== {{Reflist}} 71jolorjca4yhyt9w891s2ic4x2xwf4 331474 331473 2022-08-25T12:37:38Z দিব্য দত্ত 9244 /* দিৱস */ wikitext text/x-wiki {{আজিৰ দিনটো|27|8|239}} এইদিনটোত ঘটা কেইটামান উল্লেখযোগ্য ঘটনা- ==ঘটনাৱলী== * ১৬০৪ - শিখ গুৰু অৰ্জুনদেৱৰ উদ্যোগত ‘গ্ৰন্থ চাহেব’ সংকলন আৰু সংগৃহীত হয়। সেই বছৰৰে সেই দিনটোত অমৃতসৰৰ স্বৰ্ণ মন্দিৰত ইয়াক সংৰক্ষণ কৰা হয়। * ১৭৮১ - হায়দৰ আলীয়ে ব্ৰিটিছৰ লগত পল্লিলোৰ যুদ্ধত লিপ্ত হৈছিল। * ১৮৫৯ - আমেৰিকাৰ পেনছিলভেনিয়াত খাৰুৱা তেলৰ সন্ধান পোৱা হয়। * ১৮৮৩ - ইন্দোনেছিয়াৰ ক্ৰাকেটোৱাত সৰ্ববৃহৎ আগ্নেয়গিৰিটো উদ্গীৰণ হৈছিল। ৩৬,৬০০জন লোকৰ হানি হৈছিল। * ১৯৩৯ - জাৰ্মানীৰ ডন অহাইনে নিৰ্মাণ কৰা জেট ইঞ্জিনেৰে সজ্জিত উৰাজাহাজ পৰীক্ষামূলক উৰণ সম্পন্ন হয়। * ১৯৪৭ - ভাৰতৰ বৃহত্তম সংবাদ সংস্থা প্ৰেছ ট্ৰাষ্ট অব ইণ্ডিয়া, সংক্ষেপে পি. টি. আই. গঠন হয়। * ১৯৭৬ - ভাৰতীয় সেনাবাহিনীৰ প্ৰথম মহিলা মেজৰ জেনেৰেল [[গাৰ্টুদে আলী ৰাম]]ক মিলিটেৰি নাৰ্চিং চাৰ্ভিচেছ ডিৰেক্টৰ হিচাপে নিয়োগ কৰা হয়। * ১৯৯৯ - [[সোণালী বেনাৰ্জী]] প্ৰথম ভাৰতীয় মহিলা সামুদ্ৰিক অভিযন্তা হয়। * ২০০৩ - প্ৰায় ৬০ হাজাৰ বছৰৰ অন্তত মংগল গ্ৰহ পৃথিৱীৰ নিকটতম স্থানত অৱস্থিত হয়। ==জন্ম== * ১৭৭০ - [[জৰ্জ ৱিলহেল্ম ফ্ৰেইড্ৰিক হেগেল]], জাৰ্মান দাৰ্শনিক। * ১৮৫৮ - [[জুজেপে পেয়ান']], ইটালিয়ান গণিতজ্ঞ। * ১৮৫৯ - [[ডোৰাবজী টাটা]], উদ্যোগপতি, ভাৰতীয় অলিম্পিক সন্থাৰ প্ৰথম সভাপতি। * ১৮৬৯ - [[কাৰ্ল হাউছ'ফাৰ]] (Karl Haushofer), জাৰ্মান ভূগোল বিজ্ঞানী আৰু ভূ-ৰাজনীতিবিদ। (মৃঃ ১০ মাৰ্চ, ১৯৪৬) * ১৯০৮ - [[ছাৰ ডন ব্ৰেডমেন]], অষ্ট্ৰেলিয়াৰ কিংবদন্তী ক্ৰিকেট খেলুৱৈ। * ১৯০৮ - [[লিণ্ডন বি জনছন]], আমেৰিকাৰ ৩৬তম ৰাষ্ট্ৰপতি। * ১৯১৯ - [[এ ললিতা]], ভাৰতৰ প্ৰথমগৰাকী মহিলা বৈদ্যুতিক অভিযন্তা। * ১৯৫৭ - [[এন. ভি. ৰমনা|নুথালাপতি ভেংকট ৰমনা]], ভাৰতৰ ৪৮তম মুখ্য ন্যায়াধীশ। * ১৯৭০ - [[সুচিত্ৰা পিল্লাই]], ভাৰতীয় গায়িকা, অভিনেত্ৰী, মডেল, অভিযন্তা আৰু ধাৰাভাষ্যকাৰ। * ১৯৭২ - দলীপ সিং ৰানা (Dalip Singh Rana) বা ''[[দা গ্ৰেট খালি]]'', ভাৰতীয় ডব্লিউ ডব্লিউ ইৰ মল্লযুঁজাৰু। * ১৯৭৯ - [[এৰ'ন প'ল]], হলীউডৰ অভিনেতা। * ১৯৮০ - [[শিবানী দাণ্ডেকাৰ]], ভাৰতীয়-অষ্টেলিয়ান গায়িকা, অভিনেত্ৰী, ঘোষিকা, আৰু মডেল। * ১৯৮৩ - [[দীপামণি হালৈ মহন্ত]], এগৰাকী অসমীয়া লেখক, অধ্যাপক। * ১৯৯৩ - [[চি. এ. ভৱানী দেৱী]], অলিম্পিকত অংশগ্ৰহণ কৰা প্ৰথম ভাৰতীয় ''ফে'ঞ্চাৰ'' (তৰোৱাল খেলুৱৈ)। ==মৃত্যু== * ১৮৯৮ - [[জন হ'পকিনছন]], ইংৰাজ পদাৰ্থ বিজ্ঞানী, হ'পকিনছন সূত্ৰৰ বাবে জনাজাত। * ১৯১৯ - [[লুইছ ব'থা]], দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ প্ৰথম প্ৰধানমন্ত্ৰী। * ১৯৬৩ - [[ৱিলিয়াম এডৱাৰ্ড বাৰ্গাহাৰ্ট ডু ব'ই]] (William Edward Burghardt Du Bois), আমেৰিকাৰ সমাজবিজ্ঞানী। * ১৯৬৫ - [[লী ক'ৰবাজিয়ে]], ফ্ৰান্সৰ এগৰাকী খ্যাতনামা স্থপতিবিদ, শিল্পী আৰু লেখক। * ১৯৭৬ - [[মুকেশ]], ভাৰতীয় গায়ক। * ১৯৭৯ - [[লৰ্ড মাউণ্টবেটেন]]ৰ মৃত্যু হয়। ভাৰতৰ অন্তিম ভাইচৰয়। * ১৯৮২ - নিৰ্মলা সুন্দৰী, সাধ্বী আৰু যোগ গুৰু। * ২০০৬ - [[ঋষিকেশ মুখাৰ্জী]], ভাৰতীয় বোলছবিৰ এগৰাকী প্ৰসিদ্ধ পৰিচালক। * ২০১০ - [[ৰবীন্দ্ৰ কেলকৰ]], কোংকণী ভাষাৰ এগৰাকী প্ৰসিদ্ধ ভাৰতীয় লেখক। * ২০১৮ - [[গুণ মহন্ত]], অসমীয়া অভিনেতা। * ২০২০ - [[অৰ্চনা মহন্ত]], অসমৰ এগৰাকী কণ্ঠশিল্পী। তেখেতে অসমীয়া আধুনিক গীতত, ভক্তিমূলক গীতত, বিহুগীতত আৰ অসমীয়া কথাছবিত কণ্ঠদান কৰিছিল। আকাশবাণীৰ পৰা 'বি হাই গ্ৰেড' স্বীকৃতি লাভ কৰা তেওঁ প্ৰথমগৰাকী শিল্পী। (জন্ম: ১৮ মাৰ্চ, ১৯৪৯) ==দিৱস== * স্বাধীনতা দিৱস (মলদোভা)। ==অন্যান্য== == বাহ্যিক সংযোগ == {{commons|Category:27 August|২৭ আগষ্ট}} * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/27 বিবিচি: এই দিনটোত ঘটা কেইটামান উল্লেখযোগ্য ঘটনা] ---- {{Months}} {{-}} [[শ্ৰেণী:আগষ্ট]] [[শ্ৰেণী:ইংৰাজী বৰ্ষপঞ্জীৰ দিন]] ==তথ্যসূত্ৰ== {{Reflist}} 8rkicpe4yod0xj6grxsclxpog8bppc9 ২৮ আগষ্ট 0 37397 331490 292847 2022-08-25T13:59:32Z দিব্য দত্ত 9244 /* জন্ম */ wikitext text/x-wiki {{আজিৰ দিনটো|28|8|240}} এইদিনটোত ঘটা কেইটামান উল্লেখযোগ্য ঘটনা- ==ঘটনাৱলী== * ১৬০৯ - ইংৰাজ অভিযাত্ৰী হেনৰী হাডছনে ''ডেলাৱেৰ বে''' আৱিষ্কাৰ কৰিছিল। <ref>{{cite book |title=Henry Hudson, discovers and explores Delaware Bay |url=https://www.mintageworld.com/media/detail/7460-henry-hudson-discovers-and-explores-delaware-bay/ |publisher=Mintage World}}</ref> * ১৭৮৯ - [[ৱিলিয়াম হাৰ্ছেল]]ৰ দ্বাৰা শনি গ্ৰহৰ ষষ্ঠটো উপগ্ৰহ এনেচলাডুছ (Enceladus) আৱিষ্কাৰ হয়। * ১৮৩৩ - ব্ৰিটেইনৰ সংসদত ব্ৰিটিছ ঔপনিবেশিক অঞ্চলত দাস প্ৰথা বিলুপ্তি কৰিবলৈ আইন গৃহীত হয়। * ১৯০৪ - কলকাতা আৰু বেৰেকপুৰৰ মাজত ভাৰতৰ প্ৰথম কাৰ ৰেলী অনুষ্ঠিত হয়। * ১৯১১ - এলমাৰ এ স্পেৰিৰ দ্বাৰা ''জাইৰ’'' কম্পাছ নিৰ্মাণ হয়। * ১৯৭২ - ভাৰতৰ সাধাৰণ বীমা ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণ কৰা হয়। * ১৯৯০ - কুৱেইটক ইৰাকৰ ১৯তম প্ৰদেশ ৰূপে ঘোষণা কৰা হয়। * ২০০২ - অসমৰ ৰাজ্যপাল ৰূপে দ্বিতীয়টো কাৰ্যকালৰ বাবে ৰাজ্যপাল এছ. কে. সিনহাক মনোনীত কৰা হয়। * ২০০২ - দেশৰ ভিতৰতে প্ৰথমটো বন্যপ্ৰাণী উদ্ধাৰ কেন্দ্ৰ অসমৰ কাজিৰঙাত স্থাপন কৰা হয়। ==জন্ম== * ১৭৪৯ - [[জ'হান ৱল্ফগাং ভন গ'থে]] (ইং:Johann Wolfgang von Goethe <ref>{{cite book|last=Wells|first=John|author-link=John C. Wells|title=Longman Pronunciation Dictionary|publisher=Pearson Longman|edition=3rd|year=2008|isbn=978-1-4058-8118-0}}</ref> {{IPA-de|ˈjoːhan ˈvɔlfɡaŋ fɔn ˈɡøːtə|lang|GT JWvG.ogg}}), জাৰ্মান সাহিত্যিক। * ১৮৫৫ - [[স্বৰ্ণকুমাৰী দেৱী]], ভাৰতৰ বাংলা কবি, ঔপন্যাসিকা, সংগীতজ্ঞ আৰু সমাজকৰ্মী৷ * ১৮৯৬ - ফিৰাক গোৰখপুৰী, উৰ্দু কবি। * ১৯১১ - [[বীণা দাস (জাতীয়তাবাদী)|বীণা দাস]], ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদী বিপ্লৱী নেতা। * ১৯২৮ - এম জি কে মেনন, ভাৰতীয় পদাৰ্থ বিজ্ঞানী আৰু মহাকাশ অনুসন্ধান সংগঠনৰ ভূতপূৰ্ব অধ্যক্ষ। * ১৯২৮ - বিলায়ত খান (খাঁ), ভাৰতৰ প্ৰসিদ্ধ চেতাৰবাদক। * ১৯৫২ - [[জগদীশ সিং খেহৰ]], ভাৰতৰ ৪৪তম মুখ্য ন্যায়াধীশ। * ১৯৬১ - দীপক তিজুৰী, বলীউডৰ অভিনেতা। * ১৯৬৯ - [[শ্বেৰিল ছেণ্ডবাৰ্গ|শ্বেৰিল কাৰা ছেণ্ডবাৰ্গ]], আমেৰিকান ব্যৱসায়িক কাৰ্যবাহী, বিলিয়নাৰ আৰু সমাজসেৱক। * ১৯৮৩ - [[লাচিথ মালিংগা]], শ্ৰীলংকাৰ জনপ্ৰিয় ক্ৰিকেট খেলুৱৈ। * ১৯৯৬ - [[আঁচল ঠাকুৰ]], ভাৰতীয় মহিলা আলপাইন স্কিয়াৰ। * ১৯৯৯ - [[জিতুমণি কলিতা]], অসমৰ এজন নৃত্যশিল্পী। জি. টিভি. (Zee TV)ৰ ৰিয়েলিটী শ্ব’ ডান্স ইণ্ডিয়া ডান্স লিটল মাষ্টাৰছ, (Dance India Dance Li'l Masters) ২০১০ বৰ্ষৰ চূড়ান্ত বিজয়ী আছিল। ==মৃত্যু== * ৪৩০ - চেইণ্ট আগাষ্টিন বা আগাষ্টিন অৱ হিপ্প', নামিবিয়াৰ দাৰ্শনিক। * ১৬৬৭ - [[জয় সিংহ - প্ৰথম]], অম্বৰৰ ৰজা (মিৰ্জা ৰজা) তথা মোগল সেনাপতি আছিল। * ১৮৩৯ - ৱিলিয়াম স্মিথ, ইংৰাজ ভূ-তত্ত্ববিদ। * ১৮৬৩ - আইলহাৰ্ড মিটছাৰলিক ([https://en.wikipedia.org/wiki/Eilhard_Mitscherlich Eilhard Mitscherlich]), জাৰ্মান ৰসায়ন বিজ্ঞনী। * ২০২০ - চেডৱিক ব'ছমেন, হলীউডৰ অভিনেতা। ==দিৱস== ==অন্যান্য== == বাহ্যিক সংযোগ == {{commons|Category:28 August|২৮ আগষ্ট}} * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/28 বিবিচি: এই দিনটোত ঘটা কেইটামান উল্লেখযোগ্য ঘটনা] ---- {{Months}} {{-}} [[শ্ৰেণী:আগষ্ট]] [[শ্ৰেণী:ইংৰাজী বৰ্ষপঞ্জীৰ দিন]] ==পাদটীকা== ==তথ্যসূত্ৰ== {{Reflist}} qtgvyshded2vvkvva99x5ywm42beamx 331492 331490 2022-08-25T15:12:31Z দিব্য দত্ত 9244 /* দিৱস */ wikitext text/x-wiki {{আজিৰ দিনটো|28|8|240}} এইদিনটোত ঘটা কেইটামান উল্লেখযোগ্য ঘটনা- ==ঘটনাৱলী== * ১৬০৯ - ইংৰাজ অভিযাত্ৰী হেনৰী হাডছনে ''ডেলাৱেৰ বে''' আৱিষ্কাৰ কৰিছিল। <ref>{{cite book |title=Henry Hudson, discovers and explores Delaware Bay |url=https://www.mintageworld.com/media/detail/7460-henry-hudson-discovers-and-explores-delaware-bay/ |publisher=Mintage World}}</ref> * ১৭৮৯ - [[ৱিলিয়াম হাৰ্ছেল]]ৰ দ্বাৰা শনি গ্ৰহৰ ষষ্ঠটো উপগ্ৰহ এনেচলাডুছ (Enceladus) আৱিষ্কাৰ হয়। * ১৮৩৩ - ব্ৰিটেইনৰ সংসদত ব্ৰিটিছ ঔপনিবেশিক অঞ্চলত দাস প্ৰথা বিলুপ্তি কৰিবলৈ আইন গৃহীত হয়। * ১৯০৪ - কলকাতা আৰু বেৰেকপুৰৰ মাজত ভাৰতৰ প্ৰথম কাৰ ৰেলী অনুষ্ঠিত হয়। * ১৯১১ - এলমাৰ এ স্পেৰিৰ দ্বাৰা ''জাইৰ’'' কম্পাছ নিৰ্মাণ হয়। * ১৯৭২ - ভাৰতৰ সাধাৰণ বীমা ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণ কৰা হয়। * ১৯৯০ - কুৱেইটক ইৰাকৰ ১৯তম প্ৰদেশ ৰূপে ঘোষণা কৰা হয়। * ২০০২ - অসমৰ ৰাজ্যপাল ৰূপে দ্বিতীয়টো কাৰ্যকালৰ বাবে ৰাজ্যপাল এছ. কে. সিনহাক মনোনীত কৰা হয়। * ২০০২ - দেশৰ ভিতৰতে প্ৰথমটো বন্যপ্ৰাণী উদ্ধাৰ কেন্দ্ৰ অসমৰ কাজিৰঙাত স্থাপন কৰা হয়। ==জন্ম== * ১৭৪৯ - [[জ'হান ৱল্ফগাং ভন গ'থে]] (ইং:Johann Wolfgang von Goethe <ref>{{cite book|last=Wells|first=John|author-link=John C. Wells|title=Longman Pronunciation Dictionary|publisher=Pearson Longman|edition=3rd|year=2008|isbn=978-1-4058-8118-0}}</ref> {{IPA-de|ˈjoːhan ˈvɔlfɡaŋ fɔn ˈɡøːtə|lang|GT JWvG.ogg}}), জাৰ্মান সাহিত্যিক। * ১৮৫৫ - [[স্বৰ্ণকুমাৰী দেৱী]], ভাৰতৰ বাংলা কবি, ঔপন্যাসিকা, সংগীতজ্ঞ আৰু সমাজকৰ্মী৷ * ১৮৯৬ - ফিৰাক গোৰখপুৰী, উৰ্দু কবি। * ১৯১১ - [[বীণা দাস (জাতীয়তাবাদী)|বীণা দাস]], ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদী বিপ্লৱী নেতা। * ১৯২৮ - এম জি কে মেনন, ভাৰতীয় পদাৰ্থ বিজ্ঞানী আৰু মহাকাশ অনুসন্ধান সংগঠনৰ ভূতপূৰ্ব অধ্যক্ষ। * ১৯২৮ - বিলায়ত খান (খাঁ), ভাৰতৰ প্ৰসিদ্ধ চেতাৰবাদক। * ১৯৫২ - [[জগদীশ সিং খেহৰ]], ভাৰতৰ ৪৪তম মুখ্য ন্যায়াধীশ। * ১৯৬১ - দীপক তিজুৰী, বলীউডৰ অভিনেতা। * ১৯৬৯ - [[শ্বেৰিল ছেণ্ডবাৰ্গ|শ্বেৰিল কাৰা ছেণ্ডবাৰ্গ]], আমেৰিকান ব্যৱসায়িক কাৰ্যবাহী, বিলিয়নাৰ আৰু সমাজসেৱক। * ১৯৮৩ - [[লাচিথ মালিংগা]], শ্ৰীলংকাৰ জনপ্ৰিয় ক্ৰিকেট খেলুৱৈ। * ১৯৯৬ - [[আঁচল ঠাকুৰ]], ভাৰতীয় মহিলা আলপাইন স্কিয়াৰ। * ১৯৯৯ - [[জিতুমণি কলিতা]], অসমৰ এজন নৃত্যশিল্পী। জি. টিভি. (Zee TV)ৰ ৰিয়েলিটী শ্ব’ ডান্স ইণ্ডিয়া ডান্স লিটল মাষ্টাৰছ, (Dance India Dance Li'l Masters) ২০১০ বৰ্ষৰ চূড়ান্ত বিজয়ী আছিল। ==মৃত্যু== * ৪৩০ - চেইণ্ট আগাষ্টিন বা আগাষ্টিন অৱ হিপ্প', নামিবিয়াৰ দাৰ্শনিক। * ১৬৬৭ - [[জয় সিংহ - প্ৰথম]], অম্বৰৰ ৰজা (মিৰ্জা ৰজা) তথা মোগল সেনাপতি আছিল। * ১৮৩৯ - ৱিলিয়াম স্মিথ, ইংৰাজ ভূ-তত্ত্ববিদ। * ১৮৬৩ - আইলহাৰ্ড মিটছাৰলিক ([https://en.wikipedia.org/wiki/Eilhard_Mitscherlich Eilhard Mitscherlich]), জাৰ্মান ৰসায়ন বিজ্ঞনী। * ২০২০ - চেডৱিক ব'ছমেন, হলীউডৰ অভিনেতা। ==দিৱস== * ৰাষ্ট্ৰীয় পিতামহ দিৱস (মেক্সিকো)। ==অন্যান্য== == বাহ্যিক সংযোগ == {{commons|Category:28 August|২৮ আগষ্ট}} * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/28 বিবিচি: এই দিনটোত ঘটা কেইটামান উল্লেখযোগ্য ঘটনা] ---- {{Months}} {{-}} [[শ্ৰেণী:আগষ্ট]] [[শ্ৰেণী:ইংৰাজী বৰ্ষপঞ্জীৰ দিন]] ==পাদটীকা== ==তথ্যসূত্ৰ== {{Reflist}} q83p7yo7g6h47y2q2qog0v59o5tgoze বাণাসুৰ 0 44047 331494 316955 2022-08-25T15:41:28Z Kuldhar Rabha 17600 /* কিংবদন্তি */ (edited with [[User:ProveIt_GT|ProveIt]]) wikitext text/x-wiki {{Infobox epic character | epic = [[মহাভাৰত]] | image = Srikrishn fights with Banasura.jpg | image size = 220px | caption = [[কৃষ্ণ]]ৰ লগত বাণাসুৰৰ যুদ্ধ | family = [[মহাবলি|বলি]] (পিতৃ) | spouse = [[কন্দলা]] | children = [[ঊষা]] }} '''বাণ''' (বা '''বাণাসুৰ''') হিন্দু কিংবদন্তি মতে এজন সহস্ৰ বাহু থকা [[অসুৰ]] ৰজা আৰু [[মহাবলি|বলি]]ৰ পুত্ৰ।<ref>[http://www.krishna.com/node/338 krishna.com - Glossary description]</ref><ref name="Kumar2012">{{cite book|last=Kumar|first=Anu|title=Banasura: The Thousand-Armed Asura|url=https://books.google.com/books?id=uitM7zXHImQC|date=30 November 2012|publisher=Hachette India|isbn=978-93-5009-537-9}}</ref> [[শোণিতপুৰ]] (বৰ্তমানৰ [[তেজপুৰ]])ক ৰাজধানী কৰি বাণাসুৰে মধ্য অসমত ৰাজত্ব কৰিছিল বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। পুৰাণিক কাহিনী অনুসৰি বাণাসুৰ এজন কিৰাট ৰজা আছিল। আনহাতে হিমাচলৰ লোককথা মতে তেওঁ শোণিতপুৰৰ (বৰ্তমানৰ [[হিমাচল প্ৰদেশ]]ৰ [[চাৰাহন]]) ৰজা আছিল।<ref>[http://bhimakali.nic.in/legends.htm - Shri Bhima Kali Temple]</ref> ==কিংবদন্তি== প্ৰতাপী অসুৰ ৰজা বাণাসুৰে এখন ডাঙৰ ৰাজ্য শাসন কৰিছিল। [[বিষ্ণু]]ৰ কথা মতে [[বিশ্বকৰ্মা]]ই প্ৰদান কৰা [[ৰাসলিংগ]]ক তেওঁ পূজা কৰিছিল। [[শিৱ]]‌ই ''[[তাণ্ডৱ নৃত্য]]'' কৰিলে ভক্ত বাণে তেওঁৰ সহস্ৰ বাহুৰে [[মৃদংগ]] বজাইছিল। বাণৰ ভক্তিত সন্তুষ্ট হৈ শিৱ‌ই তেওঁক বৰ দিয়ে আৰু বাণক ৰক্ষা কৰিব বুলি প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়ে। সময়ৰ লগে লগে বাণ নিষ্ঠুৰ আৰু দাম্ভিক হৈ উঠে। বহুতো ডেকাই কন্যাৰ পাণি গ্ৰহণ কৰিবলৈ বিচৰাত তেওঁ জীয়ৰী [[ঊষা]]ক [[অগ্নিগড়]]ৰ দুৰ্গত বন্দী কৰি ৰাখে। এদিন ঊষাই সপোনৰ এজন পুৰুষক দেখা পাই প্ৰেমত পৰে। ঊষাৰ সখী আছিল বাণ ৰজাৰ মন্ত্ৰী [[কুম্ভাণ্ড]]ৰ জী [[চিত্ৰলেখা]]। প্ৰতিভাবান চিত্ৰকৰ চিত্ৰলেখাই বহু ছবি আঁকি দেখুৱাই সপোনৰ পুৰুষজন [[শ্ৰীকৃষ্ণ]]ৰ নাতি [[অনিৰুদ্ধ]] বুলি চিনাক্ত কৰে। মায়াজালেৰে চিত্ৰলেখাই অনিৰুদ্ধক অপহৰণ কৰি ঊষাৰ ওচৰলৈ লৈ আহে।<ref name="CompetitionShankar2004">{{cite book|author=M. Padmanabhan|author2=Meera Ravi Shankar|title=Tales of Krishna from Mahabharatha|url=https://books.google.com/books?id=39TA4-XyaQkC&pg=PT56|date=1 August 2004|publisher=Sura Books|isbn=978-81-7478-417-9|pages=56–57}}</ref> এই কথা গম পাই বাণে অনিৰুদ্ধক বন্দী কৰি থয়। কৃষ্ণ‌ই অনিৰুদ্ধক মোকোলাবলৈ আহোঁতে বাণাসুৰৰ ৰক্ষক শিৱৰ লগত তেওঁৰ প্ৰচণ্ড যুঁজ হয়। এই যুদ্ধক ''[[হৰি-হৰ যুদ্ধ]]'' বোলে। যুদ্ধত তেজৰ নৈ বৈ যোৱা বাবে ঠাইডোখৰ পাছলৈ তেজপুৰ বা শোণিতপুৰ বুলি জনাজাত হয়। [[ব্ৰহ্মা]]ৰ হস্তক্ষেপত কৃষ্ণ আৰু শিৱ‌ই যুঁজ বন্ধ কৰিবলৈ সৈমান হয়।<ref>{{cite book|author= Vanamali|title= The Complete Life of Krishna |url= https://books.google.co.in/books?id=LFwoDwAAQBAJ&pg=PT170&dq=banasura+krishna+shiva&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjgmOrIlvTUAhUFvo8KHcXcANEQ6AEIMjAD#v=onepage&q=banasura%20krishna%20shiva&f=false|year=2012|publisher= Simon and Schuster|isbn=1594776903 |}}</ref><ref>{{cite book|author= Stephen Knapp|title= Krishna Deities and Their Miracles |url= https://books.google.co.in/books?id=Fw_ODQAAQBAJ&pg=PT16&dq=banasura+krishna+shiva&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjgmOrIlvTUAhUFvo8KHcXcANEQ6AEIRzAH#v=onepage&q=banasura%20krishna%20shiva&f=false|publisher= Prabhat Prakashan |}}</ref><ref>{{cite book|title=Krishna |url= http://books.google.com/books?id=L1SrCwAAQBAJ&pg=PA23|year=2009|publisher= Har Anand Publications |isbn=8124114226 |pages=68 }}</ref><ref>{{cite book|author= Chandra sekhar Singh|title= The Purans volume-02 |url= https://books.google.co.in/books?id=iifBDQAAQBAJ&pg=PT393&dq=banasura+krishna+shiva&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjm2tT1m_TUAhUJMI8KHQIIBCw4ChDoAQgnMAE#v=onepage&q=banasura%20krishna%20shiva&f=false|publisher= Lulu.com |isbn=1365593274 | }}</ref> ইয়াৰ পাছত কৃষ্ণই বাণাসুৰৰ দুখন হাতৰ বাহিৰে সকলোবোৰ কাটি পেলায়।<ref>{{cite web | url=https://www.sagarworld.com/shri-krishna/banasur-demon-with-a-thousand-arms | title=Banasur - demon with a thousand arms | publisher=sagarworld.com | accessdate=25 August 2022}}</ref> বাণাসুৰে কৃষ্ণক ক্ষমা খোজে আৰু ঊষাক অনিৰুদ্ধলৈ বিয়া দিয়ে। ==বংশ-পৰিয়াল== [[File:Vanasur Remarking on Evil Omens.jpg|thumb|Banasur Remarking on Evil]] বাণাসুৰৰ বংশ এনে ধৰণৰ:<ref>Bhaleram Beniwal: Jāt Yodhāon ke Balidān, Jaypal Agencies, Agra 2005</ref> * [[ব্ৰহ্মা]]ৰ পুত্ৰ [[মৰিচী]] * মৰিচীৰ পুত্ৰ [[কাশ্যপ]], * কাশ্যপৰ পুত্ৰ [[হিৰণ্যকশিপু]] আৰু [[হিৰণ্যাক্ষ]] * হিৰণ্যকশিপুৰ পুত্ৰ [[প্ৰহ্লাদ]] * প্ৰহ্লাদৰ পুত্ৰ [[বিৰোচন]] * বিৰোচনৰ পুত্ৰ [[বলি (অসুৰ)|বলি]] * বলিৰ পুত্ৰ [[বাণাসুৰ]] * বাণাসুৰৰ পত্নী আছিল কন্দলা। ==মিডিয়া আৰু সাহিত্য== ভাৰতীয় মহাকাব্য [[মহাভাৰত]] আৰু [[ভাগৱত পুৰাণ]]ত বাণাসুৰৰ কাহিনী বৰ্ণোৱা হৈছে। [[শক্তি]] দেৱীয়ে বিয়াৰ বাবে তেওঁক প্ৰত্যাখ্যান কৰাৰ কাহিনী [[তামিল সংগম]] [[:en:The Five Great Epics of Tamil Literature|সাহিত্যকৰ্ম]] ''[[:en:Manimekalai|মণিমেকলৈ]]'' আৰু ''পুৰাণানুৰু''; ভট্টৱতাৰৰ ''বাণাসুৰ কথা''ত বৰ্ণিত হৈছে।<ref>{{cite book|last1=Kalla|first1=Krishan Lal|title=The Literary Heritage of Kashmir|publisher=Mittal Publications|location=Jammu and Kashmir (India)|page=11|accessdate=7 June 2015}}</ref> [[ওড়িয়া ভাষা]]ত শিশু শংকৰ দাসে ১৫ শ শতিকাত ৰচনা কৰা মহাকাব্যিক কবিতা ''ঊষাভিলাষ''তো বাণৰ কাহিনী কোৱা হৈছে। ৰূপকোঁৱৰ [[জ্যোতিপ্ৰসাদ আগৰৱালা]]ই ১৪ বছৰ বয়সতে "শোণিত কুঁৱৰী" নাটক ৰচনা কৰিছিল। ১৯৬১ চনত ৰাজাৰাজেশ্বৰী ফিল্ম্‌ছৰ বেনাৰত কাডাৰু নাগাভূষণমে "ঊষা পৰিণয়ম" নামৰ এখন তেলেগু বোলছবি নিৰ্মাণ কৰিছিল। প্ৰখ্যাত তেলেগু অভিনেতা এছ ভি ৰংগা ৰাৱে বাণাসুৰৰ চৰিত্ৰ ৰূপায়ণ কৰিছিল।<ref>[http://www.imdb.com/title/tt0246304/ Usha Parinayam 1961 film at IMDb.]</ref> লাইফ অ'কে টেলিভিজন চিৰিজ "দেৱ'ন কা দেৱ...মহাদেৱ"ত বাণাসুৰৰ চৰিত্ৰ পঞ্জৱী অভিনেতা বিক্ৰমজিত বিৰ্কে ৰূপায়ণ কৰিছিল। Far Cry 4 নামৰ ভিডিঅ' গেইমতো বাণাসুৰৰ চৰিত্ৰ আছে। ==তথ্যসূত্ৰ== {{reflist}} ==গ্ৰন্থপঞ্জী== *''Dictionary of Hindu Lore and Legend'' ({{ISBN|0-500-51088-1}}) by Anna Dhallapiccola * Acharya Chandra Shekhar Shastri: Puranon ki Anmol Kahanian, 2006 {{ISBN|81-902258-6-3}} [[শ্ৰেণী:অসুৰ]] [[শ্ৰেণী:হিন্দু কিংবদন্তি]] [[শ্ৰেণী:ভাগৱত পুৰাণৰ চৰিত্ৰ]] li97grab7z4hibyw3gvppa4z6p3x12s শ্ৰেণী:সামাজিক বিভাজন 14 44848 331507 172830 2022-08-26T02:08:55Z 2401:4900:3D3B:25C1:3F4A:6463:8460:B1D8 সামাজিক শ্ৰেণী বিভাজন wikitext text/x-wiki [সামাজিক শ্ৰেণী বিভাজন ]] 7ysnzcxc4n22dyaqr3ygug63k5npqdm 331508 331507 2022-08-26T02:22:25Z Chiring chandan 4464 [[Special:Contributions/2401:4900:3D3B:25C1:3F4A:6463:8460:B1D8|2401:4900:3D3B:25C1:3F4A:6463:8460:B1D8]] ([[User talk:2401:4900:3D3B:25C1:3F4A:6463:8460:B1D8|আলোচনা]])-ই কৰা 331507 নম্বৰ সম্পাদনাটো বাতিল কৰা হৈছে wikitext text/x-wiki [[শ্ৰেণী:সমাজ]] 4rvzo2e8o5jq9m90wwaxsbks2pjqzsl বিমান চন্দ্ৰ চেতিয়া 0 52677 331503 227195 2022-08-25T18:56:16Z 2409:4065:492:D572:6C9C:8F65:D0AC:AF12 New details wikitext text/x-wiki {{ infobox writer | name =বিমান চন্দ্ৰ চেতিয়া | image = Biman Chandra Chatiya.jpg | imagesize = 200px | alt = | caption = | pseudonym = | birth_name = | Parents_name = | birth_year = | birth_place = [[লখিমপুৰ]], [[অসম]] | death_date = | death_place = | occupation = | nationality = [[ভাৰত|ভাৰতীয়]] | ethnicity = | citizenship = ভাৰতীয় | language = [[অসমীয়া ভাষা|অসমীয়া]] | education = | alma_mater = | period = | genre = | subject = গণিত আৰু কবিতা | movement = | notableworks = | partner = [[স্বপ্নালী গগৈ]] | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | signature_alt = | website = }} '''বিমান চন্দ্ৰ চেতিয়া''' {{En|Biman Chandra Chetia}} তেখেত নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজৰ অধ্যক্ষ৷ গণিতজ্ঞ আৰু কবি হিচাপেও তেখেত পৰিচিত। তেখেতে ২০২২ চনৰ ২৫ আগষ্ট তাৰিখে ফেচবুকত এগৰাকী ছাত্ৰীৰ লগত অসভ্য আৰু অশ্লীল মেছেজ কৰা আৰু উলংগ ফ'টো চেয়াৰ কৰাৰ কিছুমান screen shot ভাইৰেল হৈ পৰে ॥ যাৰ বাবে তেওক তেওঁৰ মহাবিদ্যালয় ছাত্র একতাসভাই আৰু সদৌ অসম লক্ষীমপুৰ ছাত্ৰসন্থাই চাকৰিৰ পৰা নিলম্বিত কৰিবলৈ প্ৰতিবাদ কৰে ॥ আৰু এটা কথা উলেক্ষ যে,তেখেতৰ ডক্টৰেট ডীগ্ৰী টো ভূৱা বুলি প্ৰমানিত হৈছে ॥ Theory<ref>{{cite book | url=https://www.bookdepository.com/Fuzzy-Modeling-Boundary-Layer-Theory-Biman-Chandra-Chetia/9783639299366?ref=grid-view&qid=1565888766075&sr=1-2 | title=Fuzzy Modeling of the Boundary-Layer Theory | author=Biman Chandra Chetia}}</ref> ==সাহিত্যৰাজি== *পানচৈৰ ঘাটৰ কবিতা * Fuzzy Modeling of the Boundary-Layer Theory * Continuity in Topological Spaces<ref>{{cite book | url=https://www.bookdepository.com/Continuity-Topological-Spaces-Biman-Chandra-Chetia/9783639304824?ref=grid-view&qid=1565888835936&sr=1-1 | title=Continuity in Topological Spaces | author=Biman Chandra Chetia | isbn=9783639304824}}</ref> * Fuzzy Rule-based Modelling on River Study ([[স্বপ্নালী গগৈ]]ৰ সৈতে যুতীয়াভাৱে)<ref>{{cite book | url=https://www.morebooks.de/store/gb/book/fuzzy-rule-based-modelling-on-river-study/isbn/978-3-8465-3484-7 | title=Fuzzy Rule-based Modelling on River Study | author=Biman Chandra Chetia, Swapnali Gogoi}}</ref> *পাণীন্দ্ৰ নাথ গগৈ (অৰবিন্দ ৰাজখোৱাৰ সৈতে যুতীয়াভাৱে, পূৰ্বাঞ্চল টাই সাহিত্য সভা, ২০১১) *চৌ আইজেপ ফুকনৰ ৰচনাৱলী (অৰবিন্দ ৰাজখোৱাৰ সৈতে, পূৰ্বাঞ্চল টাই সাহিত্য সভা, ২০১১) ==তথ্যসূত্ৰ== {{reflist}} [[শ্ৰেণী:অসমীয়া শিক্ষাবিদ]] [[শ্ৰেণী:জীৱিত ব্যক্তি]] ==লগতে চাওক== [[স্বপ্নালী গগৈ]] dzam6ch2ixwjlhqxw6ex24zmv6i6l1o 331509 331503 2022-08-26T02:22:49Z Chiring chandan 4464 [[Special:Contributions/2409:4065:492:D572:6C9C:8F65:D0AC:AF12|2409:4065:492:D572:6C9C:8F65:D0AC:AF12]] ([[User talk:2409:4065:492:D572:6C9C:8F65:D0AC:AF12|আলোচনা]])-ই কৰা 331503 নম্বৰ সম্পাদনাটো বাতিল কৰা হৈছে wikitext text/x-wiki {{ infobox writer | name =বিমান চন্দ্ৰ চেতিয়া | image = Biman Chandra Chatiya.jpg | imagesize = 200px | alt = | caption = | pseudonym = | birth_name = | Parents_name = | birth_year = | birth_place = [[লখিমপুৰ]], [[অসম]] | death_date = | death_place = | occupation = | nationality = [[ভাৰত|ভাৰতীয়]] | ethnicity = | citizenship = ভাৰতীয় | language = [[অসমীয়া ভাষা|অসমীয়া]] | education = | alma_mater = | period = | genre = | subject = গণিত আৰু কবিতা | movement = | notableworks = | partner = [[স্বপ্নালী গগৈ]] | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | signature_alt = | website = }} '''বিমান চন্দ্ৰ চেতিয়া''' {{En|Biman Chandra Chetia}} তেখেত নৰ্থ লখিমপুৰ কলেজৰ অধ্যক্ষ৷ গণিতজ্ঞ আৰু কবি হিচাপেও তেখেত পৰিচিত। তেখেতৰ এখন প্ৰসিদ্ধ গ্ৰন্থ হ’ল Fuzzy Modeling of the Boundary-Layer Theory<ref>{{cite book | url=https://www.bookdepository.com/Fuzzy-Modeling-Boundary-Layer-Theory-Biman-Chandra-Chetia/9783639299366?ref=grid-view&qid=1565888766075&sr=1-2 | title=Fuzzy Modeling of the Boundary-Layer Theory | author=Biman Chandra Chetia}}</ref> ==সাহিত্যৰাজি== *পানচৈৰ ঘাটৰ কবিতা * Fuzzy Modeling of the Boundary-Layer Theory * Continuity in Topological Spaces<ref>{{cite book | url=https://www.bookdepository.com/Continuity-Topological-Spaces-Biman-Chandra-Chetia/9783639304824?ref=grid-view&qid=1565888835936&sr=1-1 | title=Continuity in Topological Spaces | author=Biman Chandra Chetia | isbn=9783639304824}}</ref> * Fuzzy Rule-based Modelling on River Study ([[স্বপ্নালী গগৈ]]ৰ সৈতে যুতীয়াভাৱে)<ref>{{cite book | url=https://www.morebooks.de/store/gb/book/fuzzy-rule-based-modelling-on-river-study/isbn/978-3-8465-3484-7 | title=Fuzzy Rule-based Modelling on River Study | author=Biman Chandra Chetia, Swapnali Gogoi}}</ref> *পাণীন্দ্ৰ নাথ গগৈ (অৰবিন্দ ৰাজখোৱাৰ সৈতে যুতীয়াভাৱে, পূৰ্বাঞ্চল টাই সাহিত্য সভা, ২০১১) *চৌ আইজেপ ফুকনৰ ৰচনাৱলী (অৰবিন্দ ৰাজখোৱাৰ সৈতে, পূৰ্বাঞ্চল টাই সাহিত্য সভা, ২০১১) ==তথ্যসূত্ৰ== {{reflist}} [[শ্ৰেণী:অসমীয়া শিক্ষাবিদ]] [[শ্ৰেণী:জীৱিত ব্যক্তি]] ==লগতে চাওক== [[স্বপ্নালী গগৈ]] 69wrbysc2b9hv5odw4qucmn3yzzshlk ঊষা 0 60665 331495 257323 2022-08-25T15:50:10Z Kuldhar Rabha 17600 wikitext text/x-wiki '''ঊষা''' ({{Lang-en|Usha}}) হৈছে শ্ৰীকৃষ্ণৰ নাতি [[অনিৰুদ্ধ]]ৰ পত্নী, চিত্ৰলেখাৰ সখী ঊষা আছিল শোণিতপুৰ (বৰ্তমানৰ তেজপুৰ)-ৰ ৰজা [[বাণাসুৰ]]ৰ জীয়েক।<ref name="usha">{{cite book|title=কুমৰ-হৰণ। গ্ৰন্থ : পুৰণি অসমীয়া সাহিত্য |author=ড॰ [[বাণীকান্ত কাকতি]] | publisher=অসম প্ৰকাশন পৰিষদ (আগষ্ট ২০১৪)| pages=19-26| accessdate=26 may 2020}}</ref> ==কিংবদন্তী== পুৰণি কালত শোণিতপুৰ (বৰ্তমানৰ তেজপুৰ) ৰাজ্যৰ ৰজা [[বাণাসুৰ]]ৰ ঊষা নামেৰে এজনী পৰম ৰূপৱতী কন্যা আছিল। ঊষাৰ সখী [[চিত্ৰলেখা]]ৰ মায়াৰ বলত অনিৰুদ্ধ আৰু ঊষাৰ মাজত প্ৰেম হয়। আৰু ঊষাক পাবলৈ অনিৰুদ্ধই [[অসম]] (শোণিতপুৰ) -লৈ আহে।<ref name="ani">{{cite book|title=কুমৰ-হৰণ। গ্ৰন্থ=পুৰণি অসমীয়া সাহিত্য |author=ড॰ বাণীকান্ত কাকতি | publisher=অসম প্ৰকাশন পৰিষদ (আগষ্ট ২০১৪)| pages=19-26| accessdate=25 may 2020}}</ref> বাণ এজন প্ৰবল শিৱভক্ত ৰজা আছিল। বাণ ৰজা [[প্ৰহ্লাদ]]ৰ নাতি [[মহাবীৰ বলি]]ৰ পুত্ৰ আছিল। বিষ্ণুৰ বামন অৱতাৰত ছলনা কৰি বলিক পাতাললৈ পঠাই দিয়াত শিৱক তপস্যা কৰি বাণ ৰজাই [[শোণিতপুৰ]] ৰাজ্যখন পায়।<ref name="ani" /> বাণ ৰজাই অনিৰুদ্ধক অন্তেষপুৰত নাগ-পাশেৰে বান্ধি থয়। অনিৰুদ্ধক দ্বাৰকাত নেদেখি হুলস্থূল লগাত দেৱৰ্ষি নাৰদে গৈ অনিৰুদ্ধৰ কথা সবিশেষ জনায় আৰু ৰণ-সাজেৰে যদু-সেনা শোণিতপুৰলৈ যায়। এই যুদ্ধত বাণ ৰজাৰ পক্ষলৈ মহাদেৱে শ্ৰীকৃষ্ণৰ লগত যুদ্ধ কৰে। ইয়াক [[হৰি-হৰ যুদ্ধ]] বুলি কোৱা হয়। এই যুদ্ধত হৰ হাৰে।<ref name="ani" /> ==পুনৰজন্ম== [[শিৱ পুৰাণ]]ৰ মতে, ঊষা আৰু অনিৰুদ্ধ পৰৱৰ্তী জীৱনত [[বেউলা]] আৰু [[লখিন্দৰ]] ৰূপে পুনৰজন্ম লৈছিল আৰু ইজনে সিজনক পুনৰ বিবাহ কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=McDaniel|first=June|url=https://books.google.com/books?id=d21MCAAAQBAJ&q=behula+lakhindar+usha&pg=PT51|title=Offering Flowers, Feeding Skulls: Popular Goddess Worship in West Bengal|date=2004-08-05|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-029056-6|language=en}}</ref> ==চিত্ৰ বিথিকা== <gallery> Anniruddha Usha.jpg|ঊষাৰ সৈতে অনিৰুদ্ধ Raja Ravi Varma, Usha's Dream (oleographic print).jpg|ঊষাৰ সপোনত অনিৰুদ্ধ Monument showing the historical "Hari-Hor Yuddha" at Agnigarh Hill, Tezpur.jpg|[[তেজপুৰ]]ৰ [[অগ্নিগড়]]ত থকা 'হৰি-হৰ যুদ্ধ'ৰ বৰ্ণনাত্মক ভাস্কৰ্য </gallery> ==তথ্য সংগ্ৰহ== {{reflist}} [[শ্ৰেণী:হিন্দু কিংবদন্তি]] tiumgf37qcipb83087bywvobrte39k4 কামদেৱ 0 72201 331506 295325 2022-08-26T00:17:50Z Kuldhar Rabha 17600 wikitext text/x-wiki {{Infobox deity | type = হিন্দু | image = Kamadeva1.jpg | caption = কামদেৱ | name = কামদেৱ | Devanagari = {{lang|sa|कामदेव }} | Sanskrit_transliteration = | affiliation = [[দেৱতা (হিন্দু ধৰ্ম)|দেৱতা]] | abode = বৈকুণ্ঠ | mantra = {{IAST|काम (কাম)}}<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=3uAMAAAAIAAJ&q=Kamadevaya|title=History of Dharmaśāstra|author1=Kāṇe, Pāṇḍuraṅga Vāmana|author2=Institute, Bhandarkar Oriental Research|year=1958}}</ref> | weapon = কুঁ‌হিয়াৰৰ ধনু আৰু পুষ্পবাণ | parents = [[ব্ৰহ্মা]] | children = হৰ্ষ আৰু যশ | consort = [[ৰতি]] | mount = ভাটৌ | god_of = প্ৰেম আৰু বাসনাৰ দেৱতা | other_names = মদন }} '''কামদেৱ''' ({{lang-sa|कामदेव}}, '''কাম''' বা '''মন্মথ''' বা '''মদন''' হৈছে হিন্দুসকলৰ প্ৰেম<ref name=Sanford2005/> আৰু বাসনাৰ দেৱতা। তেওঁক সততে সংগীনি [[ৰতি]]ৰ সৈতে চিত্ৰায়িত কৰা হয়। কামদেৱ হৈছে সৃষ্টিকৰ্তা [[ব্ৰহ্মা]]ৰ পুত্ৰ। [[বিষ্ণু]]ৰ অৱতাৰ [[কৃষ্ণ]]ৰ পুত্ৰ [[প্ৰদ্যুম্ন]]ৰ ৰূপত তেওঁ অৱতাৰ ধাৰণ কৰা বুলি বিশ্বাস কৰা হয়।<ref name=Sanford2005>{{cite journal | author = Sanford, A.W. | year = 2005 | title = Shifting the Center: Yakṣas on the Margins of Contemporary Practice | journal = Journal of the American Academy of Religion | volume = 73 | issue = 1 | pages = 89–110 | doi = 10.1093/jaarel/lfi005 }}</ref> ==নামৰ ব্যুৎপত্তি== কামদেৱৰ আক্ষৰিক অৰ্থ হৈছে প্ৰেমৰ দেৱতা। কাম শব্দৰ অৰ্থ দৈহিক কামনা বা বাসনা। কামদেৱৰ নাম [[ঋকবেদ]]ত উল্লেখ আছে।<ref name="ReferenceA">Monier-Williams Sanskrit-English Dictionary</ref> বিষ্ণুপুৰাণ আৰু ভাগৱত পুৰাণত বিষ্ণু, কৃষ্ণ আৰু [[শিৱ]]কো কামদেৱ আখ্যা দিয়া হৈছে। [[অথৰ্ববেদ]]ত [[অগ্নি (দেৱতা)|অগ্নিকো]] কাম নামেৰে উল্লেখ কৰা হৈছে। কামদেৱৰ অন্যান্য নামসমূহ হৈছে: *মন্মথ *অতনু *ৰাগবৃন্ত *অনঙ্গ *কন্দৰ্প *মদন<ref name="ReferenceA" /><ref name="Edgerton1912">{{cite journal|year=1912|title=A Hindu Book of Tales: The Vikramacarita|journal=American Journal of Philology|volume=33|issue=3|pages=249–284|doi=10.2307/288995|jstor=288995|author=Edgerton, F.}}</ref> *মানসিজ *ৰতিকান্ত *পুষ্পৱান *পুষ্পধন *কুসুমশৰ *অভিপুৰ<ref>{{cite book|title=India through the ages|url=https://archive.org/details/indiathroughages00mada|last=Gopal|first=Madan|year= 1990| page= [https://archive.org/details/indiathroughages00mada/page/61 61]|editor=K.S. Gautam|publisher=Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India}}</ref>) *কাম ==চিত্ৰায়ন== কামদেৱক ধনু আৰু বাণ চলোৱা এজন যুৱ তথা সুন্দৰ ব্যক্তি হিচাপে চিত্ৰায়িত কৰা হয়। তেওঁৰ ধনু কুঁহিয়াৰেৰে তৈয়াৰী আৰু তেওঁৰ কাড়বোৰ পাঁচ প্ৰকাৰৰ সুগন্ধি ফুলেৰে সজোৱা।<ref name=kamadeva>{{cite journal|title=A study of Kamadeva in Indian story literature |url=http://digitalcommons.libraries.columbia.edu/dissertations/AAI9127814/ |access-date=2008-07-06 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090114043227/http://digitalcommons.libraries.columbia.edu/dissertations/AAI9127814/ |archive-date=January 14, 2009 }}</ref><ref name=Sanford2002/> এই পাঁচবিধ ফুল হৈছে বগা পদুম, অশোক গছৰ ফুল, আম গছৰ ফুল, খঁ‌ৰিকাজাই আৰু নীলা পদুম। [[সংস্কৃত ভাষা|সংস্কৃত]]ত এই ফুলবোৰৰ নাম হৈছে অৰবিন্দ, অশোক, চুটা (Choota), নৱমল্লিকা, আৰু নীলোৎপল। কামদেৱৰ এটা প্ৰাচীন [[টেৰাকোটা]]ৰ মূৰ্তি ভাৰতৰ [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]ৰ মথুৰা সংগ্ৰহালয়ত ৰখা হৈছে।<ref>''History of Indian Theatre'' By M. L. Varadpande. p.188. Published 1991, Abhinav Publications, {{ISBN|81-7017-278-0}}.</ref> [[কুলি|কুলি চৰাই]], ভাটৌ, গুণগুণাই থকা [[মৌমাখি]], [[বসন্ত ঋতু]] আৰু মৃদু বতাহ হৈছে কামদেৱৰ সঙ্গী। ==সাহিত্যত উল্লেখ== [[File:Kama Shiva.jpg|thumb|left|শিৱলৈ পুষ্পবাণ নিক্ষেপ কৰা অৱস্থাত কামদেৱ।]] কামদেৱ পুৰাণৰ কাহিনীসমূহৰ পৰা অধিক পৰিচিত যদিও তেওঁৰ বিষয়ে চিত্ৰ আৰু আখ্যানসমূহ [[ঋকবেদ]] আৰু [[অথৰ্ববেদ]]ৰ শ্লোকৰ পৰা পোৱা যায়।<ref name = kamadeva/> শিৱ পুৰাণৰ মতে কামদেৱ ব্ৰহ্মাৰ এজন পুত্ৰ বা তেওঁৰ সৃষ্টি। স্কন্দ পুৰাণৰ দৰে অন্যান্য উৎসৰ মতে কামদেৱ হৈছে প্ৰসূতিৰ ভ্ৰাতৃ আৰু তেওঁলোক দুয়ো ব্ৰহ্মাই সৃষ্টি কৰা শতৰূপাৰ সন্তান। পৰৱৰ্তী কালৰ কাহিনীসমূহে তেওঁক বিষ্ণুৰ পুত্ৰ বুলিও বৰ্ণনা কৰিছে। <ref>The Book of Hindu Imagery: Gods, Manifestations and Their Meaning By Eva Rudy Jansen p. 93</ref> মৎস্য পুৰাণৰ মতে, বিষ্ণু-কৃষ্ণ আৰু কামদেৱৰ এক ঐতিহাসিক সম্পৰ্ক আছে।<ref name="Sanford2002"/> হৰিবংশৰ মতে তেওঁৰ মাতৃ হৈছে [[লক্ষ্মী|লক্ষ্মী দেৱী]]। <ref>{{cite book |author=Roshen Dalal |title=Hinduism: An Alphabetical Guide |url=https://books.google.com/books?id=zrk0AwAAQBAJ |publisher=Penguin Books |date=2014|isbn=9788184752779 }} Entry: "Kama"</ref> দ্বাদশ শতিকাৰ জাভাদেশৰ কবিতা স্মৰদাহনতো কামদেৱৰ উল্লেখ আছে য'ত [[শিৱ]]ৰ দ্বাৰা কামদেৱ ভস্মীভূত হোৱা আৰু স্বৰ্গৰ পৰা পৃথিৱীলৈ পতিত পৌৰাণিক কাহিনী বৰ্ণনা কৰা হৈছে। কাকাৱিন কবিতা আৰু পৰৱৰ্তী কালৰ ৱায়াং সাহিত্যত কামদেৱ আৰু তেওঁৰ সহধৰ্মিনী ৰতিক কামজায়া আৰু কামৰতি বুলি উল্লেখ কৰা হৈছে। ==আখ্যানসমূহ== কামদেৱে [[দক্ষ]]ৰ ঘামৰপৰা সৃষ্ট জীয়ৰী [[ৰতি]]ৰ সৈতে বিবাহপাশত আৱদ্ধ হৈছিল। কামদেৱৰ সৈতে জড়িত বহুতো পৰম্পৰাগত নাটকত ৰতি হৈছে এক সৰু চৰিত্ৰ আৰু কোনো কোনো ক্ষেত্ৰত তেওঁ মাত্ৰ এটা গুণকহে প্ৰতিনিধিত্ব কৰে।<ref>{{Harvnb|Benton|2006|loc=p. 32}}</ref> কামদেৱৰ সঙ্গী বসন্ত দেৱী তেওঁৰ হতাশাৰ নিশ্বাসৰ পৰা নিৰ্গত বুলি বিশ্বাস কৰা হয়।<ref>{{Harvnb|Benton|2006|loc=p. 33}}</ref> কামদেৱে প্ৰায়ে তেওঁৰ সৈন্যসকলৰ সৈতে পুৰাণবৰ্ণিত যুদ্ধসমূহত অংশগ্ৰহণ কৰে।<ref>{{Harvnb|Benton|2006|loc=p. 34}}</ref> ===জন্ম=== কামদেৱৰ জন্মৰ সম্পৰ্কে বিভিন্ন পুৰাণত কেইবাটাও আখ্যান আছে।<ref>{{Harvnb|Benton|2006|loc=p. 23}}</ref> [[মহাভাৰত]]ৰ সংস্কৰণত<ref>Adi Parva, Chapter 66, Verses 31-33</ref> ধৰ্ম নামৰ এজন প্ৰজাপতিয়ে [[ব্ৰহ্মা]]ৰ সোঁ বক্ষৰ পৰা জন্মগ্ৰহণ কৰে আৰু তেওঁ তিনিজন পুত্ৰ ক্ৰমে সম, কাম আৰু হৰ্ষৰ জন্ম দিয়ে। <ref>{{cite book |author = Vettam Mani |title= Puranic Encyclopaedia |publisher = [[Motilal Banarsidass]] |year = 1975 |url=https://archive.org/details/puranicencyclopa00maniuoft |isbn= 978-8120805972}}</ref> কিছুমান সংস্কৰণৰ মতে কামদেৱ সৃষ্টিকৰ্তা দেৱতা ব্ৰহ্মাৰ মানসপুত্ৰ।<ref>{{Harvnb|Benton|2006|loc=p. 36}}</ref> কোনো কোনো সময়ত কামদেৱক ইন্দ্ৰৰ সেৱাত নিয়োজিত থকা বুলিও কোৱা হয়<ref>{{Harvnb|Benton|2006|loc=p. 44}}</ref> আৰু সেয়ে তেওঁৰ এটা নাম হৈছে "ইন্দ্ৰৰ আজ্ঞাকাৰী"। কামদেৱৰ সহধৰ্মিনীৰ নাম ৰতি যাৰ মূল হৈছে বাসনা। তেওঁ এক চক্ৰ বা মণ্ডল আৰু পদুম ফুল ধাৰণ কৰে। ৰতিৰ দুয়োবাহুক পদুমৰ ঠাঁ‌ৰিৰ সৈতে তুলনা কৰা হয়।<ref>{{Harvnb|Benton|2006|loc=p. 31}}</ref> ===শিৱৰদ্বাৰা ভস্মীভূত=== কামদেৱ সম্পৰ্কীয় এটা মুখ্য পৌৰাণিক কাহিনী হৈছে মদন-ভস্ম (কাম দহন) অৰ্থাৎ শিৱৰ দ্বাৰা কামদেৱক ভস্মীভূত কৰা। মৎস্য পুৰাণত ইয়াৰ সবাতোকৈ বিস্তৃত বৰ্ণনা আছে (শ্লোক ২২৭-২৫৫)।<ref>{{cite book |author = Daniel Ingalls |title= Sanskrit poetry, from Vidyākara's "Treasury" |publisher = Harvard University Press |year = 1968 |url=https://books.google.com/books?id=AjEdCVZ5uoQC |isbn=978-0-674-78865-7|author-link= Daniel H. H. Ingalls, Sr }}, p.58</ref> অৱশ্যে শিৱ পুৰাণ আৰু অন্যান্য পুৰাণতো বিভিন্নধৰণে এই আখ্যানৰ পুনৰাবৃত্তি হৈছে। <ref>Klaus Klostermaier, (2000) Hinduism: A Short History. Oxford: One World Publications. </ref> এই আখ্যানমতে [[ইন্দ্ৰ]] আৰু [[দেৱতা (হিন্দু ধৰ্ম)|দেৱতাসকলে]] তাৰকাসুৰ নামৰ [[অসুৰ]] হাতত লাঞ্ছিত হয় যাক শিৱৰ পুত্ৰৰ বাহিৰে আনে পৰাজিত কৰিব নোৱাৰে। ব্ৰহ্মাই পৰামৰ্শ দিয়ে যে [[পাৰ্বতী]]য়ে শিৱৰ সৈতে লগ হৈ এক পবিত্ৰ পূজা সম্পন্ন কৰিব লাগে কিয়নো তেওঁলোকৰ সন্তানেহে তাৰকাসুৰক পৰাজিত কৰিবলৈ সক্ষম হ'ব। ইন্দ্ৰই কামদেৱক শিৱৰ ধ্যান ভাঙিবলৈ আমন্ত্ৰণ কৰে। এক ৰমণীয় পৰিৱেশৰ সৃষ্টি কৰিবলৈ কামদেৱে এক অকাল বসন্তৰ সৃষ্টি কৰে। তেওঁ সুগন্ধি দক্ষিণা-বতাহৰ ৰূপ লৈ শিৱৰ ৰক্ষী নন্দীৰ চকুৰ আঁ‌ৰ হৈ শিৱৰ বাসগৃহত প্ৰৱেশ কৰে। তেওঁ পুষ্পবাণেৰ প্ৰহাৰেৰে শিৱৰ ধ্যান ভংগ কৰে আৰু শিৱ ক্ৰোধান্বিত হৈ তেওঁৰ তৃতীয় নয়নেৰে অগ্নিবৰ্ষণ কৰি মদন অৰ্থাৎ কামদেৱক তৎক্ষণাৎ ভস্মীভূত কৰে। ইয়াৰ পিছত শিৱই পাৰ্বতীলৈ লক্ষ্য কৰে আৰু তেওঁক সুধে যে শিৱই তেওঁক কেনেদৰে সহায় কৰিব পাৰে। পাৰ্বতীয়ে তেওঁক কামদেৱক পুনৰুজ্জীৱিত কৰিবলৈ কয়। শিৱ এই কথাত সন্মত হয় যদিও এক শৰীৰহীন ৰূপত কামদেৱক জীয়াই তোলে। সেয়েহে কামদেৱক অনঙ্গ (অন = অবিহনে; অঙ্গ = শৰীৰ), বা অতনু (অ = অবিহনে; তনু = শৰীৰ) বুলিও কোৱা হয়। পৰৱৰ্তী সময়ত শিৱ আৰু পাৰ্বতীৰ পূজাৰ ফলস্বৰূপে কাৰ্তিকৰ জন্ম হয় আৰু তেওঁ তাৰকাসুৰক পৰাজিত কৰিবলৈ আগবাঢ়ে।<ref>Wendy Doniger O'Flaherty, (1975) Hindu Myths: A Sourcebook Translated from the Sanskrit. London: Penguin Books, p.157-159 [https://books.google.com/books?id=JAwA8sHtGbgC] </ref> ===কৃষ্ণৰ পুত্ৰৰূপে অৱতাৰ=== [[কৃষ্ণ]] আৰু কামদেৱৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ কথা প্ৰকাশ কৰিবলৈ কামদেৱ ভস্মীভূত হোৱাৰ পৌৰাণিক আখ্যান মৎস্য পুৰাণ আৰু ভাগৱত পুৰাণত উল্লেখ কৰা হৈছে।<ref name=Sanford2002>{{cite journal | author = Sanford, A.W. | year = 2002 | title = Painting words, tasting sound: visions of Krishna in Paramanand's sixteenth-century devotional poetry | journal = Journal of the American Academy of Religion | volume = 70 | issue = 1 | pages = 55–81 | doi = 10.1093/jaar/70.1.55 }}</ref> ইয়াৰ বৰ্ণনা অনুসৰি শিৱৰ দ্বাৰা ভস্মীভূত হোৱাৰ পিছত কৃষ্ণৰ পত্নী [[ৰুক্মিণী]]ৰ গৰ্ভত [[প্ৰদ্যুম্ন]] হিচাপে কামদেৱৰ পুনৰ্জন্ম হয়। ==তথ্য সংগ্ৰহ== {{Reflist}} [[শ্ৰেণী:হিন্দু দেৱতা]] gaa8tigc2qip85wuwovz4bvu25yzdx1 প্ৰসূতি 0 74485 331504 296023 2022-08-26T00:12:38Z Kuldhar Rabha 17600 /* বৰ্ণনা */ wikitext text/x-wiki {{Infobox deity | type = হিন্দু | image = Daksha-Prajapati.jpg | caption = দক্ষ আৰু তেওঁৰ ভাৰ্যা প্ৰসূতিৰ ভাস্কৰ্য্য | consort = [[দক্ষ]] | father = স্বয়ম্ভুৱ মনু | mother = শতৰূপা | children = দুহিতাসকল ক্ৰমে স্বাহা, অনুসূয়া, [[খ্যাতি]] আৰু [[সতী]] | deity_of=দক্ষৰ দাম্পত্য সংগী প্ৰসূতি}} '''প্ৰসূতি''' (प्रसूति, ''Prasūti'') এগৰাকী হিন্দু পৌৰাণিক আখ্যান বৰ্ণিত দেৱী। তেওঁ হৈছে দক্ষ দেৱৰ দাম্পত্যসংগী। প্ৰসূতিৰ আন এক নাম হৈছে পাঞ্চজনী (বা বিৰাণী/অসিক্নী)। দক্ষৰ প্ৰথম জনমৰ ভাৰ্যা প্ৰসূতি, আৰু দ্বিতীয় জনমৰ ভাৰ্যা পাঞ্চজনী। দক্ষ আৰু প্ৰসূতিৰ কেইবাগৰাকীও কন্যা আছিল। ভিন ভিন শাস্ত্ৰৰ ব্যাখ্যা অনুসৰি বা স্থানবিশেষে ১৬, ২৪ বা ৬০ হিচাপে বৰ্ণিত হৈছে।<ref>Hansa B. Bhatt (2004). ''A critical study of the Mahābhāgavatapurāṇam''. p. 492. "''Daksa accompanied by his wife Prasuti...''"</ref><ref>B. K. Chaturvedi i Bhojraj Dwivedi (2016). ''Linga Purana''. "''Daksha married Prasuti and they had twenty four daughters...''"</ref><ref>''Vishnu Purana'', Vol-I, H.H. Willson. Book-I,Ch-#7, Page 109</ref><ref name=Wilkins>{{cite book|title=Hindu Mythology|last=Wilkins|first=W.J.|page=373|publisher=D.K. Printworld (P) Limited|location=New Delhi|isbn=81-246-0234-4|year=2003}}</ref> [[সতী]] দেৱী আছিল তেওঁলোকৰ ভিতৰত অন্যতম উল্লেখনীয়। প্ৰসূতি হৈছে [[ব্ৰহ্মা]] দেৱৰ দ্বাৰা সৃষ্ট প্ৰথম মানৱ স্বয়ম্ভূৱ মনু আৰু [[শতৰূপা]]ৰ কণিষ্ঠা কন্যা।<ref>Suresh Chandra. ''Encyclopaedia of Hindu Gods and Goddesses''. p. 252.</ref><ref>{{Cite book|last=Dalal|first=Roshen|url=https://books.google.com/books?id=DH0vmD8ghdMC&q=Prasuti&pg=PA274|title=Hinduism: An Alphabetical Guide|date=2010|publisher=Penguin Books India|isbn=978-0-14-341421-6|language=en}}</ref> আখ্যান অনুসৰি প্ৰসূতিৰ সৃষ্টি ব্ৰহ্মাদেৱৰ বাঁওহাতৰ বুঢ়া আঙুলিৰ পৰা হৈছিল বুলি কোৱা হয়। <ref name = "Enc" >{{Cite book|last1=Coulter|first1=Charles Russell|url=https://books.google.com/books?id=sEIngqiKOugC&q=Daksha&pg=PA285|title=Encyclopedia of Ancient Deities|last2=Turner|first2=Patricia|date=2013-07-04|publisher=Routledge|isbn=978-1-135-96390-3|language=en}}</ref> ==বৰ্ণনা== বেছিভাগ হিন্দু ধৰ্মীয় শাস্ত্ৰৰ মতে, দক্ষ দেৱে দুবাৰ জন্ম গ্ৰহণ কৰিছিল। তেওঁৰ প্ৰথম জন্ম হৈছিল সৃষ্টিকৰ্তা ব্ৰহ্মাৰ সৃষ্টিৰ জৰিয়তে, আৰু দ্বিতীয় জন্ম আছিল তেওঁৰেই পুনৰ আৱিৰ্ভাৱ। [[মহাভাৰত]]ৰ ব্যাখ্যা অনুসৰি দক্ষ আৰু তেওঁৰ ভাৰ্য্যা প্ৰসূতি ব্ৰহ্মাদেৱৰ ক্ৰমে সোঁ আৰু বাওঁ হাতৰ বুঢ়া আঙুলিৰ পৰা উদ্ভূত হৈছিল৷<ref>{{Cite book|last1=Coulter|first1=Charles Russell|url=https://books.google.com/books?id=sEIngqiKOugC&q=Sati|title=Encyclopedia of Ancient Deities|last2=Turner|first2=Patricia|date=2013-07-04|publisher=Routledge|isbn=978-1-135-96390-3|language=en}}</ref> মৎস্য পুৰাণত বৰ্ণনা কৰা কাহিনী অনুসৰি দক্ষ, ধৰ্ম, কামদেৱ আৰু অগ্নি ব্ৰহ্মাদেৱৰ ক্ৰমান্বয়ে সোঁ হাতৰ বুঢ়া আঙুলি, বক্ষ, হৃদযন্ত্ৰ, আৰু চকুৰ চেলাউৰিৰ পৰা উদ্ভূত হৈছিল। ভাগৱত পুৰাণকে ধৰি অন্যান্য শাস্ত্ৰৰ বিৱৰণ মতে দক্ষই শিৱক কৰা অপমানৰ ফলস্বৰূপে দুবাৰকৈ জন্ম ল'ব লগা হৈছিল। তেওঁ ব্ৰহ্মাৰ [[মানসপুত্ৰ]] আছিল। দক্ষযজ্ঞৰ ঘটনাক্ৰমৰ পিছত তেওঁ দ্বিতীয় জন্ম লৈছিল।<ref>{{Cite book|last=Prabhupada|first=His Divine Grace A. C. Bhaktivedanta Swami|url=https://books.google.com/books?id=T4VOCgAAQBAJ&q=dak%E1%B9%A3a+yaj%C3%B1a&pg=PT1964|title=Srimad-Bhagavatam, Fourth Canto: The Creation of the Fourth Order|date=1974-12-31|publisher=The Bhaktivedanta Book Trust|isbn=978-91-7149-637-9|language=en}}</ref> ==বিবাহ আৰু সতি-সন্তান== হিন্দু আচাৰ পৰম্পৰাত দক্ষ আৰু প্ৰসূতিৰ বিবাহকেই সৰ্বপ্ৰথম হিচাপে আখ্যা দিয়া হয়। ''বিষ্ণু পুৰাণ'', ''লিংগ পুৰাণ'' আৰু ''পদ্ম পুৰাণ'' ৰ ব্যাখ্যা অনুসৰি দক্ষ আৰু তেওঁৰ দাম্পত্যসংগী প্ৰসূতিৰ মিলনত কেইবাগৰাকীও দুহিতাৰ জন্ম হৈছিল। তেওঁলোকৰ সংখ্যাক লৈ বহুমত আছে যদিও সৰহ সংখ্যক শাস্ত্ৰজ্ঞই সেই সংখ্যাটো ২৪ হিচাপে স্বীকৃতি দিছে। তেওঁলোকৰ কেইগৰাকীমান হৈছে {{mdash}} শ্ৰদ্ধা, ভক্তি, ধৃতি, তুষ্টি, পুষ্টি, মেধা, ক্ৰিয়া, বুদ্ধিকা, লজ্জা গৌৰী, বাপু, শান্তি, সিদ্ধিকা, কীৰ্ত্তি, খ্যাতি, সম্ভূতি, স্মৃত্তি, প্ৰীতি, ক্ষমা, সন্নতি, অনসূয়া, উৰ্জ্জা, স্বাহা, স্বাধা আৰু সতী দেৱী। <ref>''Vishnu Purana'', Vol-I, H.H. Willson. Book-I,Ch-#7, Page 109</ref> পদ্ম পুৰাণৰ বৰ্ণনা অনুসৰি, দক্ষই অনুভৱ কৰিলে ২৪ গৰাকী দুহিতা সৃষ্টিৰ ধাৰা অক্ষুন্ন ৰাখিবলৈ পৰ্য্যাপ্ত নহয়, আৰু সেয়েহে মুঠতে ৬০ গৰাকী দুহিতাৰ সৃষ্টি হ'ল। অৱশ্যে, অন্যান্য হিন্দু শাস্ত্ৰসমূহত এই ৬০ গৰাকী দুহিতাক দেৱী পাঞ্চজনী (বা অসিক্নী)ৰ সন্তান হিচাপে উল্লেখিত হৈছে। <ref name=Wilkins>{{cite book|title=Hindu Mythology|last=Wilkins|first=W.J.|page=373|publisher=D.K. Printworld (P) Limited|location=New Delhi|isbn=81-246-0234-4|year=2003}}</ref> ==তথ্যসূত্ৰ== {{reflist}} [[শ্ৰেণী:হিন্দু দেৱী]] cg2ipg34cpc2kpx1xfbundlear8u3cb Module:Collapsible list 828 75845 331549 301257 2022-08-26T09:26:53Z দিব্য দত্ত 9244 Scribunto text/plain -- This module implements {{collapsible list}}. local p = {} local function gettitlestyletracking( ts ) if not ts then return '' end ts = mw.ustring.gsub(mw.ustring.lower(ts), '%s', '') local tsvals = mw.text.split(ts, ';') table.sort(tsvals) local skey = table.concat(tsvals,';') skey = mw.ustring.gsub(skey, '^;', '') skey = mw.text.encode(mw.text.encode(skey),'%c%[%]=') if (mw.ustring.match(';' .. ts, ';background:') or mw.ustring.match(';' .. ts, ';background%-color:')) and mw.ustring.match(';' .. ts, ';text%-align:') then return '[[Category:Pages using collapsible list with both background and text-align in titlestyle|' .. skey .. ' ]]' end return '[[Category:Pages using collapsible list without both background and text-align in titlestyle|' .. skey .. ' ]]' end local function getListItem( data ) if not type( data ) == 'string' then return '' end return mw.ustring.format( '<li style="line-height: inherit; margin: 0">%s</li>', data ) end -- Returns an array containing the keys of all positional arguments -- that contain data (i.e. non-whitespace values). local function getArgNums( args ) local nums = {} for k, v in pairs( args ) do if type( k ) == 'number' and k >= 1 and math.floor( k ) == k and type( v ) == 'string' and mw.ustring.match( v, '%S' ) then table.insert( nums, k ) end end table.sort( nums ) return nums end -- Formats a list of classes, styles or other attributes. local function formatAttributes( attrType, ... ) local attributes = { ... } local nums = getArgNums( attributes ) local t = {} for i, num in ipairs( nums ) do table.insert( t, attributes[ num ] ) end if #t == 0 then return '' -- Return the blank string so concatenation will work. end return mw.ustring.format( ' %s="%s"', attrType, table.concat( t, ' ' ) ) end local function buildList( args ) -- Get the list items. local listItems = {} local argNums = getArgNums( args ) for i, num in ipairs( argNums ) do table.insert( listItems, getListItem( args[ num ] ) ) end if #listItems == 0 then return '' end listItems = table.concat( listItems ) -- hack around mw-collapsible show/hide jumpiness by looking for text-alignment -- by setting a margin if centered local textAlignmentCentered = 'text%-align%s*:%s*center' local centeredTitle = (args.title_style and args.title_style:lower():match(textAlignmentCentered) or args.titlestyle and args.titlestyle:lower():match(textAlignmentCentered)) local centeredTitleSpacing if centeredTitle then centeredTitleSpacing = 'margin: 0 4em' else centeredTitleSpacing = '' end -- Get class, style and title data. local collapsibleContainerClass = formatAttributes( 'class', 'mw-collapsible', not args.expand and 'mw-collapsed' ) local collapsibleContainerStyle = formatAttributes( 'style', 'text-align: center; font-size: 95%;', args.frame_style, args.framestyle ) local collapsibleTitleStyle = formatAttributes( 'style', 'line-height: 1.6em; font-weight: bold; font-size: 100%; text-align: left;', args.title_style, args.titlestyle ) local jumpyTitleStyle = formatAttributes( 'style', centeredTitleSpacing ) local title = args.title or 'তালিকা' local ulclass = formatAttributes( 'class', 'mw-collapsible-content', args.hlist and 'hlist' ) local ulstyle = formatAttributes( 'style', 'font-size: 105%; margin-top: 0; margin-bottom: 0; line-height: inherit; text-align: left;', not args.bullets and 'list-style: none none; margin-left: 0;', args.list_style, args.liststyle ) -- Build the list. return mw.ustring.format( '<div%s%s>\n<div%s><div%s>%s</div></div>\n<ul%s%s>%s</ul>\n</div>', collapsibleContainerClass, collapsibleContainerStyle, collapsibleTitleStyle, jumpyTitleStyle, title, ulclass, ulstyle, listItems ) .. gettitlestyletracking(args.title_style or args.titlestyle) end function p.main( frame ) local origArgs if frame == mw.getCurrentFrame() then origArgs = frame:getParent().args for k, v in pairs( frame.args ) do origArgs = frame.args break end else origArgs = frame end local args = {} for k, v in pairs( origArgs ) do if type( k ) == 'number' or v ~= '' then args[ k ] = v end end return buildList( args ) end return p jmdpvga9swja76lait4vsptxlkuv397 নৰেন্দ্ৰ দাভোলকাৰ 0 83012 331496 331465 2022-08-25T16:17:05Z Priyankush Deka 13491 /* অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু বিধেয়ক */ wikitext text/x-wiki {{Short description|Indian physician and author (1945–2013)}} {{Infobox person | name = নৰেন্দ্ৰ দাভোলকাৰ | native_name = | native_name_lang = mr | image = | imagesize = | birth_name = | birth_date = {{birth date|df=yes|1945|11|1}} | birth_place = | residence = | death_date = {{death date and age|df=yes|2013|8|20|1945|11|1}} | death_place = [[পুনে]], [[মহাৰাষ্ট্ৰ]], ভাৰত | death_cause = গুলীৰ আঘাত | occupation = সমাজকৰ্মী, মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰদ্ধা নিৰ্মূল সমিতিৰ প্ৰতিষ্ঠাপক অধ্যক্ষ |nationality = ভাৰতীয় | spouse = শৈলা দাভোলকাৰ | children = মুক্তা দাভোলকাৰ নি পতৱৰ্ধন, হামিদ দাভোলকাৰ | website = {{URL|antisuperstition.org}} }} '''নৰেন্দ্ৰ অচ্যুত দাভোলকৰ''' ( ইংৰাজী : Narendra Achyut Dabholkar ; ১ নৱেম্বৰ ১৯৪৫ – ২০ আগষ্ট ২০১৩)<ref name=DNAParanjpe/> ভাৰতৰ [[মহাৰাষ্ট্ৰ|মহাৰাষ্ট্ৰৰ]] এগৰাকী চিকিৎসক, সমাজ কৰ্মী, যুক্তিবাদী আৰু লেখক আছিল।<ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/explained/govind-pansare-mm-kalburgi-gauri-lankesh-murder-5316465/|title=Indian rationalism, Charvaka to Narendra Dabholkar|date=21 August 2018}}</ref> ১৯৮৯ চনত তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰদ্ধা নিৰ্মূলন সমিতি (MANS) প্ৰতিষ্ঠা কৰি সভাপতি হৈছিল। ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত তেওঁৰ হত্যাকাণ্ডৰ প্ৰতিক্ৰিয়া স্বৰূপে চাৰিদিন পিছত মহাৰাষ্ট্ৰত "অন্ধবিশ্বাস আৰু ক'লা যাদু বিৰোধী অধ্যাদেশ" বলৱৎ কৰা হয়।<ref name=dna>{{cite news|url=http://www.dnaindia.com/india/1879444/report-the-anti-black-magic-and-superstition-ordinance-has-been-promulgated-in-maharashtra|title=The anti-black magic and superstition ordinance has been promulgated in Maharashtra|newspaper=[[DNA India]]|date=24 August 2013|access-date=2 October 2013}}</ref> ২০১৪ চনত তেওঁ সমাজসেৱাৰ বাবে মৰণোত্তৰভাৱে [[পদ্মশ্ৰী]] বঁটা লাভ কৰিছিল।<ref name=Padma_Shri>{{cite news|title=Iyengar, Mashelkar get Padma Vibhushan. Dabholkar, Ghate get Padma Shri.|url=http://www.dnaindia.com/pune/report-iyengar-mashelkar-get-padma-vibhushan-1957092|access-date=30 March 2014|newspaper=[[DNA India]]|date=26 January 2014}}</ref> ==ব্যক্তিগত জীৱন== ১৯৪৫ চনৰ ১ নৱেম্বৰত অচ্যুত আৰু তৰাবাইৰ ঘৰত দাভোলকাৰৰ জন্ম হৈছিল। দহটা সন্তানৰ ভিতৰত তেওঁ আছিল কনিষ্ঠতম। তেওঁৰ সবাতোকৈ জ্যেষ্ঠ ভাই দেৱদত্ত দাভোলকাৰ এগৰাকী শিক্ষাবিদ, আৰু সমাজবাদী আছিল।<ref name="Sakal-2010">{{cite news|title=तर्कशुद्ध विचारांचा मूर्तिमंत आविष्कार: परिवर्तन चळवळीतील विचारवंत शिक्षक|author=Chinchkar Dilip Kumar|url=http://72.78.249.107/esakal/20101219/4790120080505844483.htm|newspaper=[[Sakal]]|location=Mumbai|language=mr|date=19 December 2009|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20131002063050/http://72.78.249.107/esakal/20101219/4790120080505844483.htm|archive-date=2 October 2013|df=dmy-all}}</ref> নৰেন্দ্ৰই স্কুলীয়া শিক্ষা নিউ ইংলিছ স্কুল সাতাৰা আৰু উইলিংডন কলেজ, চাংলীত কৰিছিল। মিৰাজৰ চৰকাৰী চিকিৎসা মহাবিদ্যালয়ৰ পৰা এম বি বি এছ ডিগ্ৰী লাভ কৰি তেওঁ এজন চিকিৎসক হৈছিল।<ref name=DNAParanjpe>{{cite news|title=Narendra Dabholkar: A rationalist to the core|url=http://www.dnaindia.com/pune/1877283/report-narendra-dabholkar-a-rationalist-to-the-core|access-date=21 August 2013|newspaper=[[DNA India]]|date=20 August 2013|author=Shailendra Paranjpe}}</ref> তেওঁ শিৱাজী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ [[কাবাডী]] দলৰ অধিনায়ক আছিল। তেওঁ ভাৰতক প্ৰতিনিধিত্ব কৰি বাংলাদেশৰ বিৰুদ্ধে এখন কাবাডী প্ৰতিযোগিতাত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল। কাবাডী খেলৰ বাবে তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ চৰকাৰৰ শিৱ ছাত্ৰপতি যুৱ বঁটা লাভ কৰিছিল।<ref name=DNAParanjpe/><ref name = "Founder">{{cite web |url=http://www.antisuperstition.org/index.php?option=com_content&view=article&id=74&Itemid=97 |title=Founder:Dr. Narendra Dabholkar|publisher=Maharashtra Andhashraddha Nirmoolan Samiti |access-date=21 December 2010}}</ref> নৰেন্দ্ৰই শৈলাৰ সৈতে বিবাহপাশত আবদ্ধ হৈছিল। হামিদ আৰু মুক্তা দাভোলকাৰ নামেৰে তেওঁলোকৰ দুটি সন্তান আছিল।<ref name="TOI Jadhav">{{cite news|title=Doctor who fought to stamp out superstition|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Doctor-who-fought-to-stamp-out-superstition/articleshow/21945021.cms|newspaper=[[The Times of India]]|access-date=2 October 2013|date=21 August 2013|author=Radheshyam Jadhav}}</ref><ref>{{cite news|title=Dabholkar murder: Kin seek speedy probe|url=http://indianexpress.com/article/cities/pune/dabholkar-murder-kin-seek-speedy-probe/|access-date=15 January 2015|date=5 October 2013}}</ref> তেওঁৰ পুত্ৰৰ নাম সমাজ সংস্কাৰক হামিদ দালৱাইৰ নামেৰে ৰখা হৈছিল।<ref name=practice/> তেওঁ আড়ম্বৰপূৰ্ণ বিবাহ অনুষ্ঠানকো সমালোচনা কৰিছিল, আৰু নিজৰ সন্তানক সাধাৰণ অনুষ্ঠানত বিয়া দিয়াৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল। পৰম্পৰাগতভাৱে কৰা ধৰণে বিয়াৰ শুভ সময় বাছনি কৰিবলৈ পঞ্জিকাৰ পৰামৰ্শ লোৱা হোৱা নাছিল।<ref name=practice>{{cite news|title=Dabholkar practised what he preached|url=http://www.business-standard.com/article/current-affairs/dabholkar-practised-what-he-preached-113082400169_1.html|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Business Standard]]|date=24 August 2013}}</ref> তেওঁ এগৰাকী নাস্তিক আছিল।<ref name=obituary>{{cite news|access-date=19 September 2013|date=14 September 2013|title=Narendra Dabholkar, fighter against superstition, was killed on August 20th, aged 67|newspaper=[[The Economist]]|url=https://www.economist.com/news/obituary/21586275-narendra-dabholkar-fighter-against-superstition-was-killed-august-20th-aged-67-narendra}}</ref> ==আন্দোলন== ১২ বছৰ চিকিৎসক হিচাপে কাম কৰাৰ পিছত ১৯৮০ৰ দশকত দাভোলকাৰ এগৰাকী সমাজকৰ্মী হৈ পৰিছিল।<ref name="DNA_2013-waged"/><ref name="Johannes2011">{{cite book | author=Johannes Quack | title=Disenchanting India: Organized Rationalism and Criticism of Religion in India | url=https://books.google.com/books?id=TNbxUwhS5RUC&pg=PA145 | access-date=20 August 2013 | year= 2011 | publisher=Oxford University Press | isbn=978-0-19-981260-8 | pages=145 }}</ref> তেওঁ সামাজিক ন্যায়ৰ আন্দোলনৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰিছিল, যেনে বাবা আধৱে সূচনা কৰা ''এক গাঁও এক পানোথা'' (এখন গাঁও – এটা কুঁৱা) পদক্ষেপ।<ref name="Hindustan Times Joshi">{{cite web|title=Dabholkar was a true crusader of rationalism|url=http://www.hindustantimes.com/India-news/Maharashtra/Dabholkar-was-a-true-crusader-of-rationalism/Article1-1110651.aspx|publisher=[[Hindustan Times]]|author=Satyajit Joshi|date=21 August 2013|access-date=2 October 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130925235129/http://www.hindustantimes.com/India-news/Maharashtra/Dabholkar-was-a-true-crusader-of-rationalism/Article1-1110651.aspx|archive-date=25 September 2013|df=dmy-all}}</ref> লাহে লাহে দাভোলকাৰে অন্ধবিশ্বাস নিৰ্মূলৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল, আৰু অখিল ভাৰতীয় অন্ধশ্ৰাদ্ধ নিৰ্মূলন সমিতিত (ABANS) যোগদান কৰিছিল। ১৯৮৯ চনত তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰাদ্ধ নিৰ্মূলন সমিতি (M.A.N.S, যাৰ অৰ্থ "মহাৰাষ্ট্ৰত অন্ধশ্ৰাদ্ধ নিৰ্মূলৰ বাবে গঠিত সমিতি") প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। এই সমিতিৰ যোগেৰে তেওঁ অন্ধবিশ্বাসৰ বিৰুদ্ধে প্ৰচাৰ চলাইছিল, সন্দেহজনক তান্ত্ৰিক আৰু ৰোগৰ বাবে 'অলৌকিক নিৰাময়'ৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়া স্বয়ম্ভু বাবাসকলৰ বিৰোধিতা কৰিছিল।<ref>{{cite news|title=He was not against God but fought exploitation|url=http://www.thehindu.com/news/national/he-was-not-against-god-but-fought-exploitation/article5042507.ece?ref=relatedNews|access-date=2 October 2013|newspaper=[[The Hindu]]|date=21 August 2013|author=Priyanka Kakodkar}}</ref><ref>{{cite news | url = http://www.business-standard.com/article/news-ians/anti-superstition-campaigner-killed-in-pune-roundup-113082000742_1.html | title = Anti-superstition campaigner killed in Pune | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013| newspaper = [[Business Standard]] }}</ref> তেওঁ দেশৰ "সাধু-বাবা" সকলক সমালোচনা কৰিছিল, যিসকলে অলৌকিক কাৰ্য্য কৰা বুলি দাবী কৰে আৰু যাৰ বহুতো অনুগামী আছে।<ref name="BBC India" /> তেওঁ সাতাৰা জিলাত অৱস্থিত সামাজিক কাৰ্য্য কেন্দ্ৰ ''পৰিৱৰ্তন''ৰ প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য আছিল। এই কেন্দ্ৰটোৱে "সমাজৰ পিছপৰা সদস্যসকলক নিৰাপত্তা, মৰ্যাদা আৰু সমৃদ্ধিৰ জীৱন যাপন কৰিবলৈ সবল কৰা"ৰ চেষ্টা কৰে।<ref>{{cite web|access-date=2 October 2013|url=http://www.parivartan.org.in/About/Parivartan.html |title=About: Parivartan}}</ref><ref name="DNA_2013-10_lakh"/> ভাৰতীয় যুক্তিবাদী সানাল এডামৰুকুৰ সৈতে তেওঁৰ ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্ক আছিল।<ref>{{cite news | url = https://www.theguardian.com/world/2013/aug/20/anti-superstition-narendra-dabholkar-shot-dead | title = Indian anti-superstition activist Narendra Dabholkar shot dead | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013 | author = Maseeh Rahman | newspaper = [[The Guardian]] }}</ref> তেওঁ ছানে গুৰুজীয়ে প্ৰতিষ্ঠা কৰা এখন প্ৰখ্যাত মাৰাঠী সাপ্তাহিক ''সাধনা''ৰ সম্পাদক আছিল।<ref>{{Cite web|url=http://www.weeklysadhana.com/index.php/2009-12-01-10-44-17|title=Register an account &#124; Hashing24}}</ref><ref name="DNA_2013-waged">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1877128/report-narendra-dabholkar-the-man-who-waged-a-war-against-superstition-in-all-forms | title = Narendra Dabholkar, the man who waged a war against superstition in all forms | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013 }}</ref> ইয়াৰ পূৰ্বে তেওঁ ফেডাৰেচন অৱ ইণ্ডিয়ান ৰেচনেলিষ্ট এছ’চিয়েশ্যনৰ উপ-সভাপতি হিচাপেও কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। ১৯৯০–২০১০ চনৰ ভিতৰত দাভোলকাৰ দলিত (অস্পৃশ্য) সমতাৰ বাবে এক আন্দোলনত সক্ৰিয় আছিল, আৰু ভাৰতৰ জাতি ব্যৱস্থা আৰু জাতি সম্পৰ্কীয় হিংসাৰ বিৰুদ্ধে মাত মাতি আহিছিল। তেওঁ ভাৰতীয় সংবিধানৰ প্ৰণেতা আৰু দলিতসকলৰ সমতাৰ বাবে যুঁজা [[ভীমৰাও ৰামজী আম্বেদকাৰ|বাবাছাহেব আম্বেদকাৰৰ]] নামেৰে মাৰাথৱাড়া বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পুনৰ্নামাকৰণৰ পোষকতা কৰিছিল।<ref name="TOI Jadhav"/> দাভোলকাৰে অন্ধবিশ্বাস আৰু ইয়াৰ নিৰ্মূলকৰণ সম্পৰ্কত কিতাপ লিখিছিল, আৰু ৩,০০০ ৰো অধিক জনসভাত ভাষণ দিছিল।<ref name="TOI Jadhav" /> ২০১৩ চনৰ মাৰ্চ মাহত নাগপুৰৰ হোলীৰ সময়ত আশাৰাম বাপু আৰু তেওঁৰ অনুগামীসকলে এই উৎসৱ উদযাপনৰ বাবে নাগপুৰ পৌৰ নিগমৰ পৰা টেংকাৰৰ খোৱাপানী আনি ব্যৱহাৰ কৰা এটা কাণ্ডক লৈ তেওঁ বাপুৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিছিল। মহাৰাষ্ট্ৰৰ বাকী অংশই খৰাং পৰিস্থিতিৰ সন্মুখীন হোৱাৰ সময়ত তেওঁলোকে ইয়াৰ অপচয় কৰাৰ অভিযোগ উত্থাপন হৈছিল।<ref>{{cite news | url=http://en-maktoob.news.yahoo.com/social-group-blames-asaram-bapu-wasting-water-165029776.html | title=Social group blames Asaram Bapu for 'wasting' water | newspaper=[[Yahoo! News]] |location= Nagpur | date=13 March 2013 | access-date=22 August 2013}}</ref><ref>{{cite news | url=http://www.ndtv.com/article/india/as-maharashtra-battles-drought-asaram-bapu-wastes-water-abuses-media-344045 | title=As Maharashtra battles drought, Asaram Bapu wastes water, abuses media | newspaper=[[NDTV]] |location=Mumbai | date=18 March 2013 | access-date=22 August 2013 | author=Mehta, Tejas}}</ref> ==অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু বিধেয়ক== ২০১০ চনত মহাৰাষ্ট্ৰত অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আইন প্ৰণয়ন কৰাৰ বাবে দাভোলকাৰে কেইবাটাও ব্যৰ্থ প্ৰচেষ্টা চলাইছিল। তেওঁৰ তত্বাৱধানত এমএএনএছে এণ্টি-জাদু টোনা বিলৰ (অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু অধ্যাদেশ) খচৰা প্ৰস্তুত কৰিছিল।<ref name="DNA_2013-full-text">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/india/1877221/report-full-text-of-the-draft-anti-superstition-law-proposed-by-narendra-dabholkar | title = Full text of the draft Anti-Superstition Law proposed by Narendra Dabholkar | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 20 August 2013 }}</ref> ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰিছিল কিছুমান ৰাজনৈতিক দল আৰু ৱাৰকৰী সম্প্ৰদায়ে।<ref name="DNA_2013-waged"/> [[ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টি]] আৰু শিৱসেনাৰ দৰে ৰাজনৈতিক দলে ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰি দাবী কৰিছিল যে ইয়াৰ ফলত হিন্দু সংস্কৃতি, ৰীতি-নীতি আৰু পৰম্পৰাত বিৰূপ প্ৰভাৱ পৰিব।<ref>{{cite news | url=http://www.punemirror.in/printarticle.aspx?page=comments&action=translate&sectid=62&contentid=201011092010110900034340baa4ea4&subsite= | title=Warkaris use saffron power to fight bill on witchcraft | newspaper=[[Mumbai Mirror|Pune Mirror]] | date=9 November 2010 | access-date=20 August 2013 | url-status=dead | archive-url=https://archive.today/20131002061954/http://www.punemirror.in/printarticle.aspx?page=comments&action=translate&sectid=62&contentid=201011092010110900034340baa4ea4&subsite= | archive-date=2 October 2013 | df=dmy-all }}</ref> সমালোচকসকলে তেওঁক ধৰ্মবিৰোধী বুলি অভিযোগ কৰিছিল যদিও এজেন্স ফ্ৰান্স-প্ৰেছ সংবাদ সংস্থাৰ সৈতে হোৱা এক সাক্ষাৎকাৰত তেওঁ কৈছিল, "গোটেই বিধেয়কখনত ঈশ্বৰ বা ধৰ্মৰ বিষয়ে এটাও শব্দ নাই। তেনেকুৱা একো নাই। ভাৰতীয় সংবিধানে উপাসনাৰ স্বাধীনতা দিয়ে আৰু সেইটো কোনেও কাঢ়ি নিব নোৱাৰে। এই বিধেয়কখন প্ৰৱঞ্চনামূলক আৰু শোষণমূলক কাৰ্য্যৰ বিষয়ে।"<ref name="BBC India"/> ২০১৩ চনৰ ৬ আগষ্টত মৃত্যুৰ দুসপ্তাহমান পূৰ্বে দাভোলকাৰে এখন সংবাদমেলত অভিযোগ কৰিছিল যে ৰাজ্যৰ বিধানসভাৰ ৭টা অধিবেশনত বিধেয়কখন উত্থাপন হোৱাৰ পাছতো আলোচনা হোৱা নাই। তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰৰ মুখ্যমন্ত্ৰী পৃথ্বীৰাজ চৌহানক সমালোচনা কৰি কৈছিল যে মন্ত্ৰীগৰাকীয়ে ৰাজ্যখনৰ প্ৰগতিশীল জনসাধাৰণক হতাশ কৰিছে।<ref name="DNA_2013-failed">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1870464/report-cm-failed-to-discuss-anti-jaadu-tona-bill | title = 'CM failed to discuss Anti-Jaadu Tona Bill' | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 6 August 2013 |access-date=2 October 2013}}</ref> দাভোলকাৰৰ হত্যাৰ এদিন পিছতে মহাৰাষ্ট্ৰৰ মন্ত্ৰীসভাই অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু অধ্যাদেশক অনুমোদন জনায়, অৱশ্যে ইয়াক আইনত পৰিণত হ'বলৈ সংসদে বিধেয়কখনক সমৰ্থন কৰিব লাগিব।<ref name="BBC India">{{cite news|title=Narendra Dabholkar: India's Maharashtra state bans black magic after killing|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-india-23776406|newspaper=BBC India|date=21 August 2013}}</ref><ref>{{cite news | url = http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-cabinet-clears-antiblack-magic-and-superstition-ordinance/416031-3-237.html | archive-url = https://web.archive.org/web/20130823022913/http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-cabinet-clears-antiblack-magic-and-superstition-ordinance/416031-3-237.html | url-status = dead | archive-date = 23 August 2013 | title = Maharashtra Cabinet clears anti-black magic and superstition ordinance | date = 21 August 2013 |access-date=2 October 2013| newspaper = [[IBNLive]] }}</ref> ২৯টা সংশোধনীৰ অন্তত অৱশেষত ২০১৩ চনৰ ১৮ ডিচেম্বৰত ইয়াক অধ্যাদেশ হিচাপে প্ৰণয়ন কৰা হৈছিল।<ref>{{Cite web|url=https://www.newindianexpress.com/nation/2013/dec/19/Maharashtra-Legislative-Council-Passes-Black-Magic-Bill-552733.html|title=Maharashtra Legislative Council Passes Black Magic Bill|website=The New Indian Express}}</ref> ==হত্যা== ১৯৮৩ চনৰ পৰা দাভোলকাৰে কেইবাটাও ভাবুকি আৰু আক্ৰমণৰ সন্মুখীন হৈছিল যদিও আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা ল'বলৈ অস্বীকাৰ কৰিছিল। {{Rquote|right|"যদি মই নিজ দেশত নিজৰ মানুহৰ পৰা আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা ল’বলগীয়া হয়, তেন্তে মোৰ কিবা এটা ভুল হৈছে। মই ভাৰতীয় সংবিধানৰ পৰিসৰৰ ভিতৰত থাকি যুঁজ দিছোঁ আৰু সেয়া কাৰো বিৰুদ্ধে নহয়, সকলোৰে বাবেহে।"''| আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা প্ৰত্যাখ্যান কৰা সম্পৰ্ক দাভোলকাৰৰ মন্তব্য<ref name="TOI Jadhav"/>}} ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত প্ৰাতঃভ্ৰমণলৈ ওলাই যাওঁতে পুনেৰ ওমকাৰেশ্বৰ মন্দিৰৰ ওচৰত দুজন বন্দুকধাৰীয়ে ৭:২০ বজাত দাভোলকাৰক গুলীয়াই হত্যা কৰে। আক্ৰমণকাৰীয়ে নিচেই কাষৰ পৰা চাৰিটা গুলীচালনা কৰি ওচৰতে ৰখাই থোৱা মটৰ চাইকেল এখনত উঠি পলায়ন কৰে। দাভোলকাৰৰ মূৰ আৰু বুকুত দুটা গুলীৰ আঘাত লাগিছিল, আৰু তেওঁৰ থিতাতে মৃত্যু হৈছিল। দাভোলকাৰে প্ৰথমে এখন চিকিৎসা মহাবিদ্যালয়লৈ নিজৰ মৃতদেহ দান কৰিছিল। কিন্তু তেওঁৰ হত্যাৰ ফলত প্ৰয়োজনীয় হৈ পৰা মৰণোত্তৰ পৰীক্ষাই মৃতদেহটো শৈক্ষিক উদ্দেশ্যৰ বাবে ব্যৱহাৰৰ অযোগ্য কৰি পেলালে। কোনো ধৰ্মীয় ৰীতি-নীতি অবিহনে সাতাৰাত তেওঁৰ শেষকৃত্য সম্পন্ন কৰা হয়। পুত্ৰই মুখাগ্নি কৰা পৰম্পৰাৰ বিপৰীতে তেওঁৰ কন্যা মুক্তাই মুখাগ্নি কৰিছিল। কোনো ধৰ্মীয় অনুষ্ঠানৰ আয়োজন নকৰাকৈ তেওঁৰ ছাইখিনি সংগ্ৰহ কৰি তেওঁৰ জৈৱিক খেতিপথাৰৰ ওপৰত সিঁচৰতি কৰি দিয়া হৈছিল। ===প্ৰতিক্ৰিয়া=== দাভোলকাৰৰ হত্যাকাণ্ডক বহু ৰাজনৈতিক নেতা আৰু সমাজকৰ্মীয়ে গৰিহণা দিছিল। মহাৰাষ্ট্ৰৰ মুখ্যমন্ত্ৰী পৃথ্বীৰাজ চৌহানে আক্ৰমণকাৰীৰ তথ্য পালে যিকোনো ব্যক্তিক ₹ ১০ লাখ (১৩,০০০ মাৰ্কিন ডলাৰ) পুৰস্কাৰ দিয়াৰ কথা ঘোষণা কৰে। তদুপৰি, ৰাজনৈতিক দলসমূহে ২১ আগষ্টত পুনেত বন্ধৰ (ধৰ্মঘট) আহ্বান জনায়, আৰু সমগ্ৰ পুনেৰ বিভিন্ন অনুষ্ঠান-প্ৰতিষ্ঠানসমূহ দাভোলকাৰৰ হত্যাৰ প্ৰতিবাদত বন্ধ হৈ থাকে। ===তদন্ত=== [[File:41 Manvel Tuscano.jpg|thumb|right|An awareness campaign to highlight Narendra Dabholkar's death]] ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত আৰক্ষীয়ে কয় যে এইটো এটা পৰিকল্পিত হত্যাকাণ্ড বুলি সন্দেহ কৰা হৈছে কাৰণ আক্ৰমণকাৰীসকলে জানিছিল যে দাভোলকাৰে কেৱল সোমবাৰ আৰু মঙলবাৰেহে পুনেত থাকে। চাভানে ২০১৩ চনৰ ২৬ আগষ্টত উল্লেখ কৰিছিল যে তেওঁৰ হত্যাকাণ্ডৰ বিষয়ে আৰক্ষীৰ হাতত কিছু শুংসূত্ৰ আছে। ২ ছেপ্টেম্বৰত আৰক্ষীয়ে কয় যে ৭টা নিৰীক্ষণ কেমেৰাত দুজন হত্যাকাৰীৰ ফুটেজ ধৰা পৰিছে আৰু সেই ফুটেজসমূহ বিশ্লেষণৰ বাবে লণ্ডনৰ এটা ফৰেনছিক গৱেষণাগাৰলৈ প্ৰেৰণ কৰা হৈছে। ৰাজ্যিক আৰক্ষীৰ প্ৰতি বিশ্বাসৰ অভাৱৰ বাবে ৰাজ্যিক আৰক্ষীৰ পৰিৱৰ্তে ৰাষ্ট্ৰীয় তদন্তকাৰী সংস্থাই (NIA) গোচৰটোৰ তদন্ত কৰিবলৈ আহ্বান জনাই কৰ্মী কেতন তিৰোডকাৰে ৰাজহুৱা স্বাৰ্থজনিত গোচৰ (পিআইএল) দাখিল কৰিছিল। বোম্বে উচ্চ ন্যায়ালয়ে ২৪ ছেপ্টেম্বৰত এন আই এৰ পৰা সঁহাৰি বিচাৰিছিল। ১৫ অক্টোবৰত এনআইএই গোচৰটো ভাৰতীয় দণ্ডবিধিৰ ভিতৰত ভালদৰে আছে বুলি উল্লেখ কৰি কয় যে কেৱল আবেদনকাৰীৰ ধাৰণা অনুসৰি সোঁপন্থী কৰ্মী জড়িত আছে, আৰু ই এক নিৰ্ধাৰিত পৰিকল্পনা। ==তথ্যসূত্ৰ== {{reflist}} [[শ্ৰেণী:ভাৰতৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:মৃত ব্যক্তি]] 8o6k5b2hc18jasded601afrtd4hvazi 331497 331496 2022-08-25T16:19:53Z Priyankush Deka 13491 /* প্ৰতিক্ৰিয়া */ wikitext text/x-wiki {{Short description|Indian physician and author (1945–2013)}} {{Infobox person | name = নৰেন্দ্ৰ দাভোলকাৰ | native_name = | native_name_lang = mr | image = | imagesize = | birth_name = | birth_date = {{birth date|df=yes|1945|11|1}} | birth_place = | residence = | death_date = {{death date and age|df=yes|2013|8|20|1945|11|1}} | death_place = [[পুনে]], [[মহাৰাষ্ট্ৰ]], ভাৰত | death_cause = গুলীৰ আঘাত | occupation = সমাজকৰ্মী, মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰদ্ধা নিৰ্মূল সমিতিৰ প্ৰতিষ্ঠাপক অধ্যক্ষ |nationality = ভাৰতীয় | spouse = শৈলা দাভোলকাৰ | children = মুক্তা দাভোলকাৰ নি পতৱৰ্ধন, হামিদ দাভোলকাৰ | website = {{URL|antisuperstition.org}} }} '''নৰেন্দ্ৰ অচ্যুত দাভোলকৰ''' ( ইংৰাজী : Narendra Achyut Dabholkar ; ১ নৱেম্বৰ ১৯৪৫ – ২০ আগষ্ট ২০১৩)<ref name=DNAParanjpe/> ভাৰতৰ [[মহাৰাষ্ট্ৰ|মহাৰাষ্ট্ৰৰ]] এগৰাকী চিকিৎসক, সমাজ কৰ্মী, যুক্তিবাদী আৰু লেখক আছিল।<ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/explained/govind-pansare-mm-kalburgi-gauri-lankesh-murder-5316465/|title=Indian rationalism, Charvaka to Narendra Dabholkar|date=21 August 2018}}</ref> ১৯৮৯ চনত তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰদ্ধা নিৰ্মূলন সমিতি (MANS) প্ৰতিষ্ঠা কৰি সভাপতি হৈছিল। ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত তেওঁৰ হত্যাকাণ্ডৰ প্ৰতিক্ৰিয়া স্বৰূপে চাৰিদিন পিছত মহাৰাষ্ট্ৰত "অন্ধবিশ্বাস আৰু ক'লা যাদু বিৰোধী অধ্যাদেশ" বলৱৎ কৰা হয়।<ref name=dna>{{cite news|url=http://www.dnaindia.com/india/1879444/report-the-anti-black-magic-and-superstition-ordinance-has-been-promulgated-in-maharashtra|title=The anti-black magic and superstition ordinance has been promulgated in Maharashtra|newspaper=[[DNA India]]|date=24 August 2013|access-date=2 October 2013}}</ref> ২০১৪ চনত তেওঁ সমাজসেৱাৰ বাবে মৰণোত্তৰভাৱে [[পদ্মশ্ৰী]] বঁটা লাভ কৰিছিল।<ref name=Padma_Shri>{{cite news|title=Iyengar, Mashelkar get Padma Vibhushan. Dabholkar, Ghate get Padma Shri.|url=http://www.dnaindia.com/pune/report-iyengar-mashelkar-get-padma-vibhushan-1957092|access-date=30 March 2014|newspaper=[[DNA India]]|date=26 January 2014}}</ref> ==ব্যক্তিগত জীৱন== ১৯৪৫ চনৰ ১ নৱেম্বৰত অচ্যুত আৰু তৰাবাইৰ ঘৰত দাভোলকাৰৰ জন্ম হৈছিল। দহটা সন্তানৰ ভিতৰত তেওঁ আছিল কনিষ্ঠতম। তেওঁৰ সবাতোকৈ জ্যেষ্ঠ ভাই দেৱদত্ত দাভোলকাৰ এগৰাকী শিক্ষাবিদ, আৰু সমাজবাদী আছিল।<ref name="Sakal-2010">{{cite news|title=तर्कशुद्ध विचारांचा मूर्तिमंत आविष्कार: परिवर्तन चळवळीतील विचारवंत शिक्षक|author=Chinchkar Dilip Kumar|url=http://72.78.249.107/esakal/20101219/4790120080505844483.htm|newspaper=[[Sakal]]|location=Mumbai|language=mr|date=19 December 2009|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20131002063050/http://72.78.249.107/esakal/20101219/4790120080505844483.htm|archive-date=2 October 2013|df=dmy-all}}</ref> নৰেন্দ্ৰই স্কুলীয়া শিক্ষা নিউ ইংলিছ স্কুল সাতাৰা আৰু উইলিংডন কলেজ, চাংলীত কৰিছিল। মিৰাজৰ চৰকাৰী চিকিৎসা মহাবিদ্যালয়ৰ পৰা এম বি বি এছ ডিগ্ৰী লাভ কৰি তেওঁ এজন চিকিৎসক হৈছিল।<ref name=DNAParanjpe>{{cite news|title=Narendra Dabholkar: A rationalist to the core|url=http://www.dnaindia.com/pune/1877283/report-narendra-dabholkar-a-rationalist-to-the-core|access-date=21 August 2013|newspaper=[[DNA India]]|date=20 August 2013|author=Shailendra Paranjpe}}</ref> তেওঁ শিৱাজী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ [[কাবাডী]] দলৰ অধিনায়ক আছিল। তেওঁ ভাৰতক প্ৰতিনিধিত্ব কৰি বাংলাদেশৰ বিৰুদ্ধে এখন কাবাডী প্ৰতিযোগিতাত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল। কাবাডী খেলৰ বাবে তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ চৰকাৰৰ শিৱ ছাত্ৰপতি যুৱ বঁটা লাভ কৰিছিল।<ref name=DNAParanjpe/><ref name = "Founder">{{cite web |url=http://www.antisuperstition.org/index.php?option=com_content&view=article&id=74&Itemid=97 |title=Founder:Dr. Narendra Dabholkar|publisher=Maharashtra Andhashraddha Nirmoolan Samiti |access-date=21 December 2010}}</ref> নৰেন্দ্ৰই শৈলাৰ সৈতে বিবাহপাশত আবদ্ধ হৈছিল। হামিদ আৰু মুক্তা দাভোলকাৰ নামেৰে তেওঁলোকৰ দুটি সন্তান আছিল।<ref name="TOI Jadhav">{{cite news|title=Doctor who fought to stamp out superstition|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Doctor-who-fought-to-stamp-out-superstition/articleshow/21945021.cms|newspaper=[[The Times of India]]|access-date=2 October 2013|date=21 August 2013|author=Radheshyam Jadhav}}</ref><ref>{{cite news|title=Dabholkar murder: Kin seek speedy probe|url=http://indianexpress.com/article/cities/pune/dabholkar-murder-kin-seek-speedy-probe/|access-date=15 January 2015|date=5 October 2013}}</ref> তেওঁৰ পুত্ৰৰ নাম সমাজ সংস্কাৰক হামিদ দালৱাইৰ নামেৰে ৰখা হৈছিল।<ref name=practice/> তেওঁ আড়ম্বৰপূৰ্ণ বিবাহ অনুষ্ঠানকো সমালোচনা কৰিছিল, আৰু নিজৰ সন্তানক সাধাৰণ অনুষ্ঠানত বিয়া দিয়াৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল। পৰম্পৰাগতভাৱে কৰা ধৰণে বিয়াৰ শুভ সময় বাছনি কৰিবলৈ পঞ্জিকাৰ পৰামৰ্শ লোৱা হোৱা নাছিল।<ref name=practice>{{cite news|title=Dabholkar practised what he preached|url=http://www.business-standard.com/article/current-affairs/dabholkar-practised-what-he-preached-113082400169_1.html|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Business Standard]]|date=24 August 2013}}</ref> তেওঁ এগৰাকী নাস্তিক আছিল।<ref name=obituary>{{cite news|access-date=19 September 2013|date=14 September 2013|title=Narendra Dabholkar, fighter against superstition, was killed on August 20th, aged 67|newspaper=[[The Economist]]|url=https://www.economist.com/news/obituary/21586275-narendra-dabholkar-fighter-against-superstition-was-killed-august-20th-aged-67-narendra}}</ref> ==আন্দোলন== ১২ বছৰ চিকিৎসক হিচাপে কাম কৰাৰ পিছত ১৯৮০ৰ দশকত দাভোলকাৰ এগৰাকী সমাজকৰ্মী হৈ পৰিছিল।<ref name="DNA_2013-waged"/><ref name="Johannes2011">{{cite book | author=Johannes Quack | title=Disenchanting India: Organized Rationalism and Criticism of Religion in India | url=https://books.google.com/books?id=TNbxUwhS5RUC&pg=PA145 | access-date=20 August 2013 | year= 2011 | publisher=Oxford University Press | isbn=978-0-19-981260-8 | pages=145 }}</ref> তেওঁ সামাজিক ন্যায়ৰ আন্দোলনৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰিছিল, যেনে বাবা আধৱে সূচনা কৰা ''এক গাঁও এক পানোথা'' (এখন গাঁও – এটা কুঁৱা) পদক্ষেপ।<ref name="Hindustan Times Joshi">{{cite web|title=Dabholkar was a true crusader of rationalism|url=http://www.hindustantimes.com/India-news/Maharashtra/Dabholkar-was-a-true-crusader-of-rationalism/Article1-1110651.aspx|publisher=[[Hindustan Times]]|author=Satyajit Joshi|date=21 August 2013|access-date=2 October 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130925235129/http://www.hindustantimes.com/India-news/Maharashtra/Dabholkar-was-a-true-crusader-of-rationalism/Article1-1110651.aspx|archive-date=25 September 2013|df=dmy-all}}</ref> লাহে লাহে দাভোলকাৰে অন্ধবিশ্বাস নিৰ্মূলৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল, আৰু অখিল ভাৰতীয় অন্ধশ্ৰাদ্ধ নিৰ্মূলন সমিতিত (ABANS) যোগদান কৰিছিল। ১৯৮৯ চনত তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰাদ্ধ নিৰ্মূলন সমিতি (M.A.N.S, যাৰ অৰ্থ "মহাৰাষ্ট্ৰত অন্ধশ্ৰাদ্ধ নিৰ্মূলৰ বাবে গঠিত সমিতি") প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। এই সমিতিৰ যোগেৰে তেওঁ অন্ধবিশ্বাসৰ বিৰুদ্ধে প্ৰচাৰ চলাইছিল, সন্দেহজনক তান্ত্ৰিক আৰু ৰোগৰ বাবে 'অলৌকিক নিৰাময়'ৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়া স্বয়ম্ভু বাবাসকলৰ বিৰোধিতা কৰিছিল।<ref>{{cite news|title=He was not against God but fought exploitation|url=http://www.thehindu.com/news/national/he-was-not-against-god-but-fought-exploitation/article5042507.ece?ref=relatedNews|access-date=2 October 2013|newspaper=[[The Hindu]]|date=21 August 2013|author=Priyanka Kakodkar}}</ref><ref>{{cite news | url = http://www.business-standard.com/article/news-ians/anti-superstition-campaigner-killed-in-pune-roundup-113082000742_1.html | title = Anti-superstition campaigner killed in Pune | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013| newspaper = [[Business Standard]] }}</ref> তেওঁ দেশৰ "সাধু-বাবা" সকলক সমালোচনা কৰিছিল, যিসকলে অলৌকিক কাৰ্য্য কৰা বুলি দাবী কৰে আৰু যাৰ বহুতো অনুগামী আছে।<ref name="BBC India" /> তেওঁ সাতাৰা জিলাত অৱস্থিত সামাজিক কাৰ্য্য কেন্দ্ৰ ''পৰিৱৰ্তন''ৰ প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য আছিল। এই কেন্দ্ৰটোৱে "সমাজৰ পিছপৰা সদস্যসকলক নিৰাপত্তা, মৰ্যাদা আৰু সমৃদ্ধিৰ জীৱন যাপন কৰিবলৈ সবল কৰা"ৰ চেষ্টা কৰে।<ref>{{cite web|access-date=2 October 2013|url=http://www.parivartan.org.in/About/Parivartan.html |title=About: Parivartan}}</ref><ref name="DNA_2013-10_lakh"/> ভাৰতীয় যুক্তিবাদী সানাল এডামৰুকুৰ সৈতে তেওঁৰ ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্ক আছিল।<ref>{{cite news | url = https://www.theguardian.com/world/2013/aug/20/anti-superstition-narendra-dabholkar-shot-dead | title = Indian anti-superstition activist Narendra Dabholkar shot dead | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013 | author = Maseeh Rahman | newspaper = [[The Guardian]] }}</ref> তেওঁ ছানে গুৰুজীয়ে প্ৰতিষ্ঠা কৰা এখন প্ৰখ্যাত মাৰাঠী সাপ্তাহিক ''সাধনা''ৰ সম্পাদক আছিল।<ref>{{Cite web|url=http://www.weeklysadhana.com/index.php/2009-12-01-10-44-17|title=Register an account &#124; Hashing24}}</ref><ref name="DNA_2013-waged">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1877128/report-narendra-dabholkar-the-man-who-waged-a-war-against-superstition-in-all-forms | title = Narendra Dabholkar, the man who waged a war against superstition in all forms | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013 }}</ref> ইয়াৰ পূৰ্বে তেওঁ ফেডাৰেচন অৱ ইণ্ডিয়ান ৰেচনেলিষ্ট এছ’চিয়েশ্যনৰ উপ-সভাপতি হিচাপেও কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। ১৯৯০–২০১০ চনৰ ভিতৰত দাভোলকাৰ দলিত (অস্পৃশ্য) সমতাৰ বাবে এক আন্দোলনত সক্ৰিয় আছিল, আৰু ভাৰতৰ জাতি ব্যৱস্থা আৰু জাতি সম্পৰ্কীয় হিংসাৰ বিৰুদ্ধে মাত মাতি আহিছিল। তেওঁ ভাৰতীয় সংবিধানৰ প্ৰণেতা আৰু দলিতসকলৰ সমতাৰ বাবে যুঁজা [[ভীমৰাও ৰামজী আম্বেদকাৰ|বাবাছাহেব আম্বেদকাৰৰ]] নামেৰে মাৰাথৱাড়া বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পুনৰ্নামাকৰণৰ পোষকতা কৰিছিল।<ref name="TOI Jadhav"/> দাভোলকাৰে অন্ধবিশ্বাস আৰু ইয়াৰ নিৰ্মূলকৰণ সম্পৰ্কত কিতাপ লিখিছিল, আৰু ৩,০০০ ৰো অধিক জনসভাত ভাষণ দিছিল।<ref name="TOI Jadhav" /> ২০১৩ চনৰ মাৰ্চ মাহত নাগপুৰৰ হোলীৰ সময়ত আশাৰাম বাপু আৰু তেওঁৰ অনুগামীসকলে এই উৎসৱ উদযাপনৰ বাবে নাগপুৰ পৌৰ নিগমৰ পৰা টেংকাৰৰ খোৱাপানী আনি ব্যৱহাৰ কৰা এটা কাণ্ডক লৈ তেওঁ বাপুৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিছিল। মহাৰাষ্ট্ৰৰ বাকী অংশই খৰাং পৰিস্থিতিৰ সন্মুখীন হোৱাৰ সময়ত তেওঁলোকে ইয়াৰ অপচয় কৰাৰ অভিযোগ উত্থাপন হৈছিল।<ref>{{cite news | url=http://en-maktoob.news.yahoo.com/social-group-blames-asaram-bapu-wasting-water-165029776.html | title=Social group blames Asaram Bapu for 'wasting' water | newspaper=[[Yahoo! News]] |location= Nagpur | date=13 March 2013 | access-date=22 August 2013}}</ref><ref>{{cite news | url=http://www.ndtv.com/article/india/as-maharashtra-battles-drought-asaram-bapu-wastes-water-abuses-media-344045 | title=As Maharashtra battles drought, Asaram Bapu wastes water, abuses media | newspaper=[[NDTV]] |location=Mumbai | date=18 March 2013 | access-date=22 August 2013 | author=Mehta, Tejas}}</ref> ==অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু বিধেয়ক== ২০১০ চনত মহাৰাষ্ট্ৰত অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আইন প্ৰণয়ন কৰাৰ বাবে দাভোলকাৰে কেইবাটাও ব্যৰ্থ প্ৰচেষ্টা চলাইছিল। তেওঁৰ তত্বাৱধানত এমএএনএছে এণ্টি-জাদু টোনা বিলৰ (অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু অধ্যাদেশ) খচৰা প্ৰস্তুত কৰিছিল।<ref name="DNA_2013-full-text">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/india/1877221/report-full-text-of-the-draft-anti-superstition-law-proposed-by-narendra-dabholkar | title = Full text of the draft Anti-Superstition Law proposed by Narendra Dabholkar | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 20 August 2013 }}</ref> ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰিছিল কিছুমান ৰাজনৈতিক দল আৰু ৱাৰকৰী সম্প্ৰদায়ে।<ref name="DNA_2013-waged"/> [[ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টি]] আৰু শিৱসেনাৰ দৰে ৰাজনৈতিক দলে ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰি দাবী কৰিছিল যে ইয়াৰ ফলত হিন্দু সংস্কৃতি, ৰীতি-নীতি আৰু পৰম্পৰাত বিৰূপ প্ৰভাৱ পৰিব।<ref>{{cite news | url=http://www.punemirror.in/printarticle.aspx?page=comments&action=translate&sectid=62&contentid=201011092010110900034340baa4ea4&subsite= | title=Warkaris use saffron power to fight bill on witchcraft | newspaper=[[Mumbai Mirror|Pune Mirror]] | date=9 November 2010 | access-date=20 August 2013 | url-status=dead | archive-url=https://archive.today/20131002061954/http://www.punemirror.in/printarticle.aspx?page=comments&action=translate&sectid=62&contentid=201011092010110900034340baa4ea4&subsite= | archive-date=2 October 2013 | df=dmy-all }}</ref> সমালোচকসকলে তেওঁক ধৰ্মবিৰোধী বুলি অভিযোগ কৰিছিল যদিও এজেন্স ফ্ৰান্স-প্ৰেছ সংবাদ সংস্থাৰ সৈতে হোৱা এক সাক্ষাৎকাৰত তেওঁ কৈছিল, "গোটেই বিধেয়কখনত ঈশ্বৰ বা ধৰ্মৰ বিষয়ে এটাও শব্দ নাই। তেনেকুৱা একো নাই। ভাৰতীয় সংবিধানে উপাসনাৰ স্বাধীনতা দিয়ে আৰু সেইটো কোনেও কাঢ়ি নিব নোৱাৰে। এই বিধেয়কখন প্ৰৱঞ্চনামূলক আৰু শোষণমূলক কাৰ্য্যৰ বিষয়ে।"<ref name="BBC India"/> ২০১৩ চনৰ ৬ আগষ্টত মৃত্যুৰ দুসপ্তাহমান পূৰ্বে দাভোলকাৰে এখন সংবাদমেলত অভিযোগ কৰিছিল যে ৰাজ্যৰ বিধানসভাৰ ৭টা অধিবেশনত বিধেয়কখন উত্থাপন হোৱাৰ পাছতো আলোচনা হোৱা নাই। তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰৰ মুখ্যমন্ত্ৰী পৃথ্বীৰাজ চৌহানক সমালোচনা কৰি কৈছিল যে মন্ত্ৰীগৰাকীয়ে ৰাজ্যখনৰ প্ৰগতিশীল জনসাধাৰণক হতাশ কৰিছে।<ref name="DNA_2013-failed">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1870464/report-cm-failed-to-discuss-anti-jaadu-tona-bill | title = 'CM failed to discuss Anti-Jaadu Tona Bill' | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 6 August 2013 |access-date=2 October 2013}}</ref> দাভোলকাৰৰ হত্যাৰ এদিন পিছতে মহাৰাষ্ট্ৰৰ মন্ত্ৰীসভাই অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু অধ্যাদেশক অনুমোদন জনায়, অৱশ্যে ইয়াক আইনত পৰিণত হ'বলৈ সংসদে বিধেয়কখনক সমৰ্থন কৰিব লাগিব।<ref name="BBC India">{{cite news|title=Narendra Dabholkar: India's Maharashtra state bans black magic after killing|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-india-23776406|newspaper=BBC India|date=21 August 2013}}</ref><ref>{{cite news | url = http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-cabinet-clears-antiblack-magic-and-superstition-ordinance/416031-3-237.html | archive-url = https://web.archive.org/web/20130823022913/http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-cabinet-clears-antiblack-magic-and-superstition-ordinance/416031-3-237.html | url-status = dead | archive-date = 23 August 2013 | title = Maharashtra Cabinet clears anti-black magic and superstition ordinance | date = 21 August 2013 |access-date=2 October 2013| newspaper = [[IBNLive]] }}</ref> ২৯টা সংশোধনীৰ অন্তত অৱশেষত ২০১৩ চনৰ ১৮ ডিচেম্বৰত ইয়াক অধ্যাদেশ হিচাপে প্ৰণয়ন কৰা হৈছিল।<ref>{{Cite web|url=https://www.newindianexpress.com/nation/2013/dec/19/Maharashtra-Legislative-Council-Passes-Black-Magic-Bill-552733.html|title=Maharashtra Legislative Council Passes Black Magic Bill|website=The New Indian Express}}</ref> ==হত্যা== ১৯৮৩ চনৰ পৰা দাভোলকাৰে কেইবাটাও ভাবুকি আৰু আক্ৰমণৰ সন্মুখীন হৈছিল যদিও আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা ল'বলৈ অস্বীকাৰ কৰিছিল। {{Rquote|right|"যদি মই নিজ দেশত নিজৰ মানুহৰ পৰা আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা ল’বলগীয়া হয়, তেন্তে মোৰ কিবা এটা ভুল হৈছে। মই ভাৰতীয় সংবিধানৰ পৰিসৰৰ ভিতৰত থাকি যুঁজ দিছোঁ আৰু সেয়া কাৰো বিৰুদ্ধে নহয়, সকলোৰে বাবেহে।"''| আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা প্ৰত্যাখ্যান কৰা সম্পৰ্ক দাভোলকাৰৰ মন্তব্য<ref name="TOI Jadhav"/>}} ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত প্ৰাতঃভ্ৰমণলৈ ওলাই যাওঁতে পুনেৰ ওমকাৰেশ্বৰ মন্দিৰৰ ওচৰত দুজন বন্দুকধাৰীয়ে ৭:২০ বজাত দাভোলকাৰক গুলীয়াই হত্যা কৰে। আক্ৰমণকাৰীয়ে নিচেই কাষৰ পৰা চাৰিটা গুলীচালনা কৰি ওচৰতে ৰখাই থোৱা মটৰ চাইকেল এখনত উঠি পলায়ন কৰে। দাভোলকাৰৰ মূৰ আৰু বুকুত দুটা গুলীৰ আঘাত লাগিছিল, আৰু তেওঁৰ থিতাতে মৃত্যু হৈছিল। দাভোলকাৰে প্ৰথমে এখন চিকিৎসা মহাবিদ্যালয়লৈ নিজৰ মৃতদেহ দান কৰিছিল। কিন্তু তেওঁৰ হত্যাৰ ফলত প্ৰয়োজনীয় হৈ পৰা মৰণোত্তৰ পৰীক্ষাই মৃতদেহটো শৈক্ষিক উদ্দেশ্যৰ বাবে ব্যৱহাৰৰ অযোগ্য কৰি পেলালে। কোনো ধৰ্মীয় ৰীতি-নীতি অবিহনে সাতাৰাত তেওঁৰ শেষকৃত্য সম্পন্ন কৰা হয়। পুত্ৰই মুখাগ্নি কৰা পৰম্পৰাৰ বিপৰীতে তেওঁৰ কন্যা মুক্তাই মুখাগ্নি কৰিছিল। কোনো ধৰ্মীয় অনুষ্ঠানৰ আয়োজন নকৰাকৈ তেওঁৰ ছাইখিনি সংগ্ৰহ কৰি তেওঁৰ জৈৱিক খেতিপথাৰৰ ওপৰত সিঁচৰতি কৰি দিয়া হৈছিল। ===প্ৰতিক্ৰিয়া=== দাভোলকাৰৰ হত্যাকাণ্ডক বহু ৰাজনৈতিক নেতা আৰু সমাজকৰ্মীয়ে গৰিহণা দিছিল। মহাৰাষ্ট্ৰৰ মুখ্যমন্ত্ৰী পৃথ্বীৰাজ চৌহানে আক্ৰমণকাৰীৰ তথ্য পালে যিকোনো ব্যক্তিক ₹ ১০ লাখ (১৩,০০০ মাৰ্কিন ডলাৰ) পুৰস্কাৰ দিয়াৰ কথা ঘোষণা কৰিছিল। তদুপৰি ৰাজনৈতিক দলসমূহে ২১ আগষ্টত পুনেত বন্ধৰ (ধৰ্মঘট) আহ্বান জনাইছিল, আৰু সমগ্ৰ পুনেৰ বিভিন্ন অনুষ্ঠান-প্ৰতিষ্ঠানসমূহ দাভোলকাৰৰ হত্যাৰ প্ৰতিবাদত বন্ধ আছিল। ===তদন্ত=== [[File:41 Manvel Tuscano.jpg|thumb|right|An awareness campaign to highlight Narendra Dabholkar's death]] ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত আৰক্ষীয়ে কয় যে এইটো এটা পৰিকল্পিত হত্যাকাণ্ড বুলি সন্দেহ কৰা হৈছে কাৰণ আক্ৰমণকাৰীসকলে জানিছিল যে দাভোলকাৰে কেৱল সোমবাৰ আৰু মঙলবাৰেহে পুনেত থাকে। চাভানে ২০১৩ চনৰ ২৬ আগষ্টত উল্লেখ কৰিছিল যে তেওঁৰ হত্যাকাণ্ডৰ বিষয়ে আৰক্ষীৰ হাতত কিছু শুংসূত্ৰ আছে। ২ ছেপ্টেম্বৰত আৰক্ষীয়ে কয় যে ৭টা নিৰীক্ষণ কেমেৰাত দুজন হত্যাকাৰীৰ ফুটেজ ধৰা পৰিছে আৰু সেই ফুটেজসমূহ বিশ্লেষণৰ বাবে লণ্ডনৰ এটা ফৰেনছিক গৱেষণাগাৰলৈ প্ৰেৰণ কৰা হৈছে। ৰাজ্যিক আৰক্ষীৰ প্ৰতি বিশ্বাসৰ অভাৱৰ বাবে ৰাজ্যিক আৰক্ষীৰ পৰিৱৰ্তে ৰাষ্ট্ৰীয় তদন্তকাৰী সংস্থাই (NIA) গোচৰটোৰ তদন্ত কৰিবলৈ আহ্বান জনাই কৰ্মী কেতন তিৰোডকাৰে ৰাজহুৱা স্বাৰ্থজনিত গোচৰ (পিআইএল) দাখিল কৰিছিল। বোম্বে উচ্চ ন্যায়ালয়ে ২৪ ছেপ্টেম্বৰত এন আই এৰ পৰা সঁহাৰি বিচাৰিছিল। ১৫ অক্টোবৰত এনআইএই গোচৰটো ভাৰতীয় দণ্ডবিধিৰ ভিতৰত ভালদৰে আছে বুলি উল্লেখ কৰি কয় যে কেৱল আবেদনকাৰীৰ ধাৰণা অনুসৰি সোঁপন্থী কৰ্মী জড়িত আছে, আৰু ই এক নিৰ্ধাৰিত পৰিকল্পনা। ==তথ্যসূত্ৰ== {{reflist}} [[শ্ৰেণী:ভাৰতৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:মৃত ব্যক্তি]] irq7n41smqaahnrfowpsfuahvpwl06l 331498 331497 2022-08-25T16:31:48Z Priyankush Deka 13491 /* হত্যা */ wikitext text/x-wiki {{Short description|Indian physician and author (1945–2013)}} {{Infobox person | name = নৰেন্দ্ৰ দাভোলকাৰ | native_name = | native_name_lang = mr | image = | imagesize = | birth_name = | birth_date = {{birth date|df=yes|1945|11|1}} | birth_place = | residence = | death_date = {{death date and age|df=yes|2013|8|20|1945|11|1}} | death_place = [[পুনে]], [[মহাৰাষ্ট্ৰ]], ভাৰত | death_cause = গুলীৰ আঘাত | occupation = সমাজকৰ্মী, মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰদ্ধা নিৰ্মূল সমিতিৰ প্ৰতিষ্ঠাপক অধ্যক্ষ |nationality = ভাৰতীয় | spouse = শৈলা দাভোলকাৰ | children = মুক্তা দাভোলকাৰ নি পতৱৰ্ধন, হামিদ দাভোলকাৰ | website = {{URL|antisuperstition.org}} }} '''নৰেন্দ্ৰ অচ্যুত দাভোলকৰ''' ( ইংৰাজী : Narendra Achyut Dabholkar ; ১ নৱেম্বৰ ১৯৪৫ – ২০ আগষ্ট ২০১৩)<ref name=DNAParanjpe/> ভাৰতৰ [[মহাৰাষ্ট্ৰ|মহাৰাষ্ট্ৰৰ]] এগৰাকী চিকিৎসক, সমাজ কৰ্মী, যুক্তিবাদী আৰু লেখক আছিল।<ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/explained/govind-pansare-mm-kalburgi-gauri-lankesh-murder-5316465/|title=Indian rationalism, Charvaka to Narendra Dabholkar|date=21 August 2018}}</ref> ১৯৮৯ চনত তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰদ্ধা নিৰ্মূলন সমিতি (MANS) প্ৰতিষ্ঠা কৰি সভাপতি হৈছিল। ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত তেওঁৰ হত্যাকাণ্ডৰ প্ৰতিক্ৰিয়া স্বৰূপে চাৰিদিন পিছত মহাৰাষ্ট্ৰত "অন্ধবিশ্বাস আৰু ক'লা যাদু বিৰোধী অধ্যাদেশ" বলৱৎ কৰা হয়।<ref name=dna>{{cite news|url=http://www.dnaindia.com/india/1879444/report-the-anti-black-magic-and-superstition-ordinance-has-been-promulgated-in-maharashtra|title=The anti-black magic and superstition ordinance has been promulgated in Maharashtra|newspaper=[[DNA India]]|date=24 August 2013|access-date=2 October 2013}}</ref> ২০১৪ চনত তেওঁ সমাজসেৱাৰ বাবে মৰণোত্তৰভাৱে [[পদ্মশ্ৰী]] বঁটা লাভ কৰিছিল।<ref name=Padma_Shri>{{cite news|title=Iyengar, Mashelkar get Padma Vibhushan. Dabholkar, Ghate get Padma Shri.|url=http://www.dnaindia.com/pune/report-iyengar-mashelkar-get-padma-vibhushan-1957092|access-date=30 March 2014|newspaper=[[DNA India]]|date=26 January 2014}}</ref> ==ব্যক্তিগত জীৱন== ১৯৪৫ চনৰ ১ নৱেম্বৰত অচ্যুত আৰু তৰাবাইৰ ঘৰত দাভোলকাৰৰ জন্ম হৈছিল। দহটা সন্তানৰ ভিতৰত তেওঁ আছিল কনিষ্ঠতম। তেওঁৰ সবাতোকৈ জ্যেষ্ঠ ভাই দেৱদত্ত দাভোলকাৰ এগৰাকী শিক্ষাবিদ, আৰু সমাজবাদী আছিল।<ref name="Sakal-2010">{{cite news|title=तर्कशुद्ध विचारांचा मूर्तिमंत आविष्कार: परिवर्तन चळवळीतील विचारवंत शिक्षक|author=Chinchkar Dilip Kumar|url=http://72.78.249.107/esakal/20101219/4790120080505844483.htm|newspaper=[[Sakal]]|location=Mumbai|language=mr|date=19 December 2009|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20131002063050/http://72.78.249.107/esakal/20101219/4790120080505844483.htm|archive-date=2 October 2013|df=dmy-all}}</ref> নৰেন্দ্ৰই স্কুলীয়া শিক্ষা নিউ ইংলিছ স্কুল সাতাৰা আৰু উইলিংডন কলেজ, চাংলীত কৰিছিল। মিৰাজৰ চৰকাৰী চিকিৎসা মহাবিদ্যালয়ৰ পৰা এম বি বি এছ ডিগ্ৰী লাভ কৰি তেওঁ এজন চিকিৎসক হৈছিল।<ref name=DNAParanjpe>{{cite news|title=Narendra Dabholkar: A rationalist to the core|url=http://www.dnaindia.com/pune/1877283/report-narendra-dabholkar-a-rationalist-to-the-core|access-date=21 August 2013|newspaper=[[DNA India]]|date=20 August 2013|author=Shailendra Paranjpe}}</ref> তেওঁ শিৱাজী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ [[কাবাডী]] দলৰ অধিনায়ক আছিল। তেওঁ ভাৰতক প্ৰতিনিধিত্ব কৰি বাংলাদেশৰ বিৰুদ্ধে এখন কাবাডী প্ৰতিযোগিতাত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল। কাবাডী খেলৰ বাবে তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ চৰকাৰৰ শিৱ ছাত্ৰপতি যুৱ বঁটা লাভ কৰিছিল।<ref name=DNAParanjpe/><ref name = "Founder">{{cite web |url=http://www.antisuperstition.org/index.php?option=com_content&view=article&id=74&Itemid=97 |title=Founder:Dr. Narendra Dabholkar|publisher=Maharashtra Andhashraddha Nirmoolan Samiti |access-date=21 December 2010}}</ref> নৰেন্দ্ৰই শৈলাৰ সৈতে বিবাহপাশত আবদ্ধ হৈছিল। হামিদ আৰু মুক্তা দাভোলকাৰ নামেৰে তেওঁলোকৰ দুটি সন্তান আছিল।<ref name="TOI Jadhav">{{cite news|title=Doctor who fought to stamp out superstition|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Doctor-who-fought-to-stamp-out-superstition/articleshow/21945021.cms|newspaper=[[The Times of India]]|access-date=2 October 2013|date=21 August 2013|author=Radheshyam Jadhav}}</ref><ref>{{cite news|title=Dabholkar murder: Kin seek speedy probe|url=http://indianexpress.com/article/cities/pune/dabholkar-murder-kin-seek-speedy-probe/|access-date=15 January 2015|date=5 October 2013}}</ref> তেওঁৰ পুত্ৰৰ নাম সমাজ সংস্কাৰক হামিদ দালৱাইৰ নামেৰে ৰখা হৈছিল।<ref name=practice/> তেওঁ আড়ম্বৰপূৰ্ণ বিবাহ অনুষ্ঠানকো সমালোচনা কৰিছিল, আৰু নিজৰ সন্তানক সাধাৰণ অনুষ্ঠানত বিয়া দিয়াৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল। পৰম্পৰাগতভাৱে কৰা ধৰণে বিয়াৰ শুভ সময় বাছনি কৰিবলৈ পঞ্জিকাৰ পৰামৰ্শ লোৱা হোৱা নাছিল।<ref name=practice>{{cite news|title=Dabholkar practised what he preached|url=http://www.business-standard.com/article/current-affairs/dabholkar-practised-what-he-preached-113082400169_1.html|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Business Standard]]|date=24 August 2013}}</ref> তেওঁ এগৰাকী নাস্তিক আছিল।<ref name=obituary>{{cite news|access-date=19 September 2013|date=14 September 2013|title=Narendra Dabholkar, fighter against superstition, was killed on August 20th, aged 67|newspaper=[[The Economist]]|url=https://www.economist.com/news/obituary/21586275-narendra-dabholkar-fighter-against-superstition-was-killed-august-20th-aged-67-narendra}}</ref> ==আন্দোলন== ১২ বছৰ চিকিৎসক হিচাপে কাম কৰাৰ পিছত ১৯৮০ৰ দশকত দাভোলকাৰ এগৰাকী সমাজকৰ্মী হৈ পৰিছিল।<ref name="DNA_2013-waged"/><ref name="Johannes2011">{{cite book | author=Johannes Quack | title=Disenchanting India: Organized Rationalism and Criticism of Religion in India | url=https://books.google.com/books?id=TNbxUwhS5RUC&pg=PA145 | access-date=20 August 2013 | year= 2011 | publisher=Oxford University Press | isbn=978-0-19-981260-8 | pages=145 }}</ref> তেওঁ সামাজিক ন্যায়ৰ আন্দোলনৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰিছিল, যেনে বাবা আধৱে সূচনা কৰা ''এক গাঁও এক পানোথা'' (এখন গাঁও – এটা কুঁৱা) পদক্ষেপ।<ref name="Hindustan Times Joshi">{{cite web|title=Dabholkar was a true crusader of rationalism|url=http://www.hindustantimes.com/India-news/Maharashtra/Dabholkar-was-a-true-crusader-of-rationalism/Article1-1110651.aspx|publisher=[[Hindustan Times]]|author=Satyajit Joshi|date=21 August 2013|access-date=2 October 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130925235129/http://www.hindustantimes.com/India-news/Maharashtra/Dabholkar-was-a-true-crusader-of-rationalism/Article1-1110651.aspx|archive-date=25 September 2013|df=dmy-all}}</ref> লাহে লাহে দাভোলকাৰে অন্ধবিশ্বাস নিৰ্মূলৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল, আৰু অখিল ভাৰতীয় অন্ধশ্ৰাদ্ধ নিৰ্মূলন সমিতিত (ABANS) যোগদান কৰিছিল। ১৯৮৯ চনত তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰাদ্ধ নিৰ্মূলন সমিতি (M.A.N.S, যাৰ অৰ্থ "মহাৰাষ্ট্ৰত অন্ধশ্ৰাদ্ধ নিৰ্মূলৰ বাবে গঠিত সমিতি") প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। এই সমিতিৰ যোগেৰে তেওঁ অন্ধবিশ্বাসৰ বিৰুদ্ধে প্ৰচাৰ চলাইছিল, সন্দেহজনক তান্ত্ৰিক আৰু ৰোগৰ বাবে 'অলৌকিক নিৰাময়'ৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়া স্বয়ম্ভু বাবাসকলৰ বিৰোধিতা কৰিছিল।<ref>{{cite news|title=He was not against God but fought exploitation|url=http://www.thehindu.com/news/national/he-was-not-against-god-but-fought-exploitation/article5042507.ece?ref=relatedNews|access-date=2 October 2013|newspaper=[[The Hindu]]|date=21 August 2013|author=Priyanka Kakodkar}}</ref><ref>{{cite news | url = http://www.business-standard.com/article/news-ians/anti-superstition-campaigner-killed-in-pune-roundup-113082000742_1.html | title = Anti-superstition campaigner killed in Pune | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013| newspaper = [[Business Standard]] }}</ref> তেওঁ দেশৰ "সাধু-বাবা" সকলক সমালোচনা কৰিছিল, যিসকলে অলৌকিক কাৰ্য্য কৰা বুলি দাবী কৰে আৰু যাৰ বহুতো অনুগামী আছে।<ref name="BBC India" /> তেওঁ সাতাৰা জিলাত অৱস্থিত সামাজিক কাৰ্য্য কেন্দ্ৰ ''পৰিৱৰ্তন''ৰ প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য আছিল। এই কেন্দ্ৰটোৱে "সমাজৰ পিছপৰা সদস্যসকলক নিৰাপত্তা, মৰ্যাদা আৰু সমৃদ্ধিৰ জীৱন যাপন কৰিবলৈ সবল কৰা"ৰ চেষ্টা কৰে।<ref>{{cite web|access-date=2 October 2013|url=http://www.parivartan.org.in/About/Parivartan.html |title=About: Parivartan}}</ref><ref name="DNA_2013-10_lakh"/> ভাৰতীয় যুক্তিবাদী সানাল এডামৰুকুৰ সৈতে তেওঁৰ ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্ক আছিল।<ref>{{cite news | url = https://www.theguardian.com/world/2013/aug/20/anti-superstition-narendra-dabholkar-shot-dead | title = Indian anti-superstition activist Narendra Dabholkar shot dead | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013 | author = Maseeh Rahman | newspaper = [[The Guardian]] }}</ref> তেওঁ ছানে গুৰুজীয়ে প্ৰতিষ্ঠা কৰা এখন প্ৰখ্যাত মাৰাঠী সাপ্তাহিক ''সাধনা''ৰ সম্পাদক আছিল।<ref>{{Cite web|url=http://www.weeklysadhana.com/index.php/2009-12-01-10-44-17|title=Register an account &#124; Hashing24}}</ref><ref name="DNA_2013-waged">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1877128/report-narendra-dabholkar-the-man-who-waged-a-war-against-superstition-in-all-forms | title = Narendra Dabholkar, the man who waged a war against superstition in all forms | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013 }}</ref> ইয়াৰ পূৰ্বে তেওঁ ফেডাৰেচন অৱ ইণ্ডিয়ান ৰেচনেলিষ্ট এছ’চিয়েশ্যনৰ উপ-সভাপতি হিচাপেও কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। ১৯৯০–২০১০ চনৰ ভিতৰত দাভোলকাৰ দলিত (অস্পৃশ্য) সমতাৰ বাবে এক আন্দোলনত সক্ৰিয় আছিল, আৰু ভাৰতৰ জাতি ব্যৱস্থা আৰু জাতি সম্পৰ্কীয় হিংসাৰ বিৰুদ্ধে মাত মাতি আহিছিল। তেওঁ ভাৰতীয় সংবিধানৰ প্ৰণেতা আৰু দলিতসকলৰ সমতাৰ বাবে যুঁজা [[ভীমৰাও ৰামজী আম্বেদকাৰ|বাবাছাহেব আম্বেদকাৰৰ]] নামেৰে মাৰাথৱাড়া বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পুনৰ্নামাকৰণৰ পোষকতা কৰিছিল।<ref name="TOI Jadhav"/> দাভোলকাৰে অন্ধবিশ্বাস আৰু ইয়াৰ নিৰ্মূলকৰণ সম্পৰ্কত কিতাপ লিখিছিল, আৰু ৩,০০০ ৰো অধিক জনসভাত ভাষণ দিছিল।<ref name="TOI Jadhav" /> ২০১৩ চনৰ মাৰ্চ মাহত নাগপুৰৰ হোলীৰ সময়ত আশাৰাম বাপু আৰু তেওঁৰ অনুগামীসকলে এই উৎসৱ উদযাপনৰ বাবে নাগপুৰ পৌৰ নিগমৰ পৰা টেংকাৰৰ খোৱাপানী আনি ব্যৱহাৰ কৰা এটা কাণ্ডক লৈ তেওঁ বাপুৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিছিল। মহাৰাষ্ট্ৰৰ বাকী অংশই খৰাং পৰিস্থিতিৰ সন্মুখীন হোৱাৰ সময়ত তেওঁলোকে ইয়াৰ অপচয় কৰাৰ অভিযোগ উত্থাপন হৈছিল।<ref>{{cite news | url=http://en-maktoob.news.yahoo.com/social-group-blames-asaram-bapu-wasting-water-165029776.html | title=Social group blames Asaram Bapu for 'wasting' water | newspaper=[[Yahoo! News]] |location= Nagpur | date=13 March 2013 | access-date=22 August 2013}}</ref><ref>{{cite news | url=http://www.ndtv.com/article/india/as-maharashtra-battles-drought-asaram-bapu-wastes-water-abuses-media-344045 | title=As Maharashtra battles drought, Asaram Bapu wastes water, abuses media | newspaper=[[NDTV]] |location=Mumbai | date=18 March 2013 | access-date=22 August 2013 | author=Mehta, Tejas}}</ref> ==অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু বিধেয়ক== ২০১০ চনত মহাৰাষ্ট্ৰত অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আইন প্ৰণয়ন কৰাৰ বাবে দাভোলকাৰে কেইবাটাও ব্যৰ্থ প্ৰচেষ্টা চলাইছিল। তেওঁৰ তত্বাৱধানত এমএএনএছে এণ্টি-জাদু টোনা বিলৰ (অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু অধ্যাদেশ) খচৰা প্ৰস্তুত কৰিছিল।<ref name="DNA_2013-full-text">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/india/1877221/report-full-text-of-the-draft-anti-superstition-law-proposed-by-narendra-dabholkar | title = Full text of the draft Anti-Superstition Law proposed by Narendra Dabholkar | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 20 August 2013 }}</ref> ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰিছিল কিছুমান ৰাজনৈতিক দল আৰু ৱাৰকৰী সম্প্ৰদায়ে।<ref name="DNA_2013-waged"/> [[ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টি]] আৰু শিৱসেনাৰ দৰে ৰাজনৈতিক দলে ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰি দাবী কৰিছিল যে ইয়াৰ ফলত হিন্দু সংস্কৃতি, ৰীতি-নীতি আৰু পৰম্পৰাত বিৰূপ প্ৰভাৱ পৰিব।<ref>{{cite news | url=http://www.punemirror.in/printarticle.aspx?page=comments&action=translate&sectid=62&contentid=201011092010110900034340baa4ea4&subsite= | title=Warkaris use saffron power to fight bill on witchcraft | newspaper=[[Mumbai Mirror|Pune Mirror]] | date=9 November 2010 | access-date=20 August 2013 | url-status=dead | archive-url=https://archive.today/20131002061954/http://www.punemirror.in/printarticle.aspx?page=comments&action=translate&sectid=62&contentid=201011092010110900034340baa4ea4&subsite= | archive-date=2 October 2013 | df=dmy-all }}</ref> সমালোচকসকলে তেওঁক ধৰ্মবিৰোধী বুলি অভিযোগ কৰিছিল যদিও এজেন্স ফ্ৰান্স-প্ৰেছ সংবাদ সংস্থাৰ সৈতে হোৱা এক সাক্ষাৎকাৰত তেওঁ কৈছিল, "গোটেই বিধেয়কখনত ঈশ্বৰ বা ধৰ্মৰ বিষয়ে এটাও শব্দ নাই। তেনেকুৱা একো নাই। ভাৰতীয় সংবিধানে উপাসনাৰ স্বাধীনতা দিয়ে আৰু সেইটো কোনেও কাঢ়ি নিব নোৱাৰে। এই বিধেয়কখন প্ৰৱঞ্চনামূলক আৰু শোষণমূলক কাৰ্য্যৰ বিষয়ে।"<ref name="BBC India"/> ২০১৩ চনৰ ৬ আগষ্টত মৃত্যুৰ দুসপ্তাহমান পূৰ্বে দাভোলকাৰে এখন সংবাদমেলত অভিযোগ কৰিছিল যে ৰাজ্যৰ বিধানসভাৰ ৭টা অধিবেশনত বিধেয়কখন উত্থাপন হোৱাৰ পাছতো আলোচনা হোৱা নাই। তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰৰ মুখ্যমন্ত্ৰী পৃথ্বীৰাজ চৌহানক সমালোচনা কৰি কৈছিল যে মন্ত্ৰীগৰাকীয়ে ৰাজ্যখনৰ প্ৰগতিশীল জনসাধাৰণক হতাশ কৰিছে।<ref name="DNA_2013-failed">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1870464/report-cm-failed-to-discuss-anti-jaadu-tona-bill | title = 'CM failed to discuss Anti-Jaadu Tona Bill' | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 6 August 2013 |access-date=2 October 2013}}</ref> দাভোলকাৰৰ হত্যাৰ এদিন পিছতে মহাৰাষ্ট্ৰৰ মন্ত্ৰীসভাই অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু অধ্যাদেশক অনুমোদন জনায়, অৱশ্যে ইয়াক আইনত পৰিণত হ'বলৈ সংসদে বিধেয়কখনক সমৰ্থন কৰিব লাগিব।<ref name="BBC India">{{cite news|title=Narendra Dabholkar: India's Maharashtra state bans black magic after killing|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-india-23776406|newspaper=BBC India|date=21 August 2013}}</ref><ref>{{cite news | url = http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-cabinet-clears-antiblack-magic-and-superstition-ordinance/416031-3-237.html | archive-url = https://web.archive.org/web/20130823022913/http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-cabinet-clears-antiblack-magic-and-superstition-ordinance/416031-3-237.html | url-status = dead | archive-date = 23 August 2013 | title = Maharashtra Cabinet clears anti-black magic and superstition ordinance | date = 21 August 2013 |access-date=2 October 2013| newspaper = [[IBNLive]] }}</ref> ২৯টা সংশোধনীৰ অন্তত অৱশেষত ২০১৩ চনৰ ১৮ ডিচেম্বৰত ইয়াক অধ্যাদেশ হিচাপে প্ৰণয়ন কৰা হৈছিল।<ref>{{Cite web|url=https://www.newindianexpress.com/nation/2013/dec/19/Maharashtra-Legislative-Council-Passes-Black-Magic-Bill-552733.html|title=Maharashtra Legislative Council Passes Black Magic Bill|website=The New Indian Express}}</ref> ==হত্যা== ১৯৮৩ চনৰ পৰা দাভোলকাৰে কেইবাটাও ভাবুকি আৰু আক্ৰমণৰ সন্মুখীন হৈছিল যদিও আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা ল'বলৈ অস্বীকাৰ কৰিছিল।<ref name="TOI Jadhav"/> {{Rquote|right|"যদি মই নিজ দেশত থাকি নিজৰ মানুহৰ পৰা আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা ল’বলগীয়া হয়, তেন্তে মোৰ কিবা এটা ভুল হৈছে। মই ভাৰতীয় সংবিধানৰ পৰিসৰৰ ভিতৰত থাকি যুঁজ দিছোঁ আৰু সেয়া কাৰো বিৰুদ্ধে নহয়, সকলোৰে স্বাৰ্থতহে।"| আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা প্ৰত্যাখ্যান কৰা সম্পৰ্ক দাভোলকাৰৰ মন্তব্য<ref name="TOI Jadhav"/>}} ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত প্ৰাতঃভ্ৰমণলৈ ওলাই যাওঁতে পুনেৰ ওমকাৰেশ্বৰ মন্দিৰৰ ওচৰত দুজন বন্দুকধাৰীয়ে ৭:২০ বজাত দাভোলকাৰক গুলীয়াই হত্যা কৰে। আক্ৰমণকাৰীয়ে নিচেই কাষৰ পৰা চাৰিটা গুলীচালনা কৰি ওচৰতে ৰখাই থোৱা মটৰ চাইকেল এখনত উঠি পলায়ন কৰে।<ref>{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1877240/report-a-blow-by-blow-account-of-the-last-moments-of-narendra-dabholkar-s-life | title = A blow by blow account of the last moments of Narendra Dabholkar's life | date = 20 August 2013 | newspaper = [[DNA India]] |access-date=2 October 2013}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.thehindu.com/opinion/op-ed/sorry-doctor-we-didnt-deserve-you/article5065450.ece|title= Sorry doctor, we didn't deserve you | newspaper=[[The Hindu]]|date=28 August 2013|access-date=2 October 2013}}</ref> দাভোলকাৰৰ মূৰ আৰু বুকুত দুটা গুলীৰ আঘাত লাগিছিল, আৰু তেওঁৰ থিতাতে মৃত্যু হৈছিল। দাভোলকাৰে প্ৰথমে এখন চিকিৎসা মহাবিদ্যালয়লৈ নিজৰ মৃতদেহ দান কৰিছিল। কিন্তু তেওঁৰ হত্যাৰ ফলত প্ৰয়োজনীয় হৈ পৰা মৰণোত্তৰ পৰীক্ষাই মৃতদেহটো শৈক্ষিক উদ্দেশ্যৰ বাবে ব্যৱহাৰৰ অযোগ্য কৰি পেলালে।<ref name=autopsy>{{cite news|title=Dabholkar's wish to donate body remains unfulfilled|url=http://www.mid-day.com/news/2013/aug/210813-pune-dabholkars-wish-to-donate-body-remains-unfulfilled.htm|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Mid-Day]]|date=21 August 2013|author=Salil Urunkar|location=Pune}}</ref> কোনো ধৰ্মীয় ৰীতি-নীতি অবিহনে সাতাৰাত তেওঁৰ শেষকৃত্য সম্পন্ন কৰা হয়।<ref name=practice/><ref name="farm ashes"/> পুত্ৰই মুখাগ্নি কৰা পৰম্পৰাৰ বিপৰীতে তেওঁৰ কন্যা মুক্তাই মুখাগ্নি কৰিছিল।<ref name="pyre Mukta">{{cite news|title=How Narendra Dabholkar practised what he preached|url=http://www.hindustantimes.com/India-news/Mumbai/How-Narendra-Dabholkar-practised-what-he-preached/Article1-1112684.aspx|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Hindustan Times]]|date=25 August 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130928225455/http://www.hindustantimes.com/India-news/Mumbai/How-Narendra-Dabholkar-practised-what-he-preached/Article1-1112684.aspx|archive-date=28 September 2013|df=dmy-all}}</ref><ref name="catch killers">{{cite news|title=Catch the killers fast: Dabholkar's kin|url=http://www.dnaindia.com/mumbai/1893971/report-catch-the-killers-fast-dabholkar-s-kin|access-date=2 October 2013|newspaper=[[DNA India]]|date=26 August 2013}}</ref> কোনো ধৰ্মীয় অনুষ্ঠানৰ আয়োজন নকৰাকৈ তেওঁৰ ছাইখিনি সংগ্ৰহ কৰি তেওঁৰ জৈৱিক খেতিপথাৰৰ ওপৰত সিঁচৰতি কৰি দিয়া হৈছিল।<ref name="farm ashes">{{cite news|title=Family decides not to immerse Narendra Dabholkar's ashes|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-08-23/india/41440330_1_ashes-water-body-farm|archive-url=https://web.archive.org/web/20130826054819/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-08-23/india/41440330_1_ashes-water-body-farm|url-status=dead|archive-date=26 August 2013|access-date=2 October 2013|newspaper=[[The Times of India]]|date=23 August 2013}}</ref> ===প্ৰতিক্ৰিয়া=== দাভোলকাৰৰ হত্যাকাণ্ডক বহু ৰাজনৈতিক নেতা আৰু সমাজকৰ্মীয়ে গৰিহণা দিছিল। মহাৰাষ্ট্ৰৰ মুখ্যমন্ত্ৰী পৃথ্বীৰাজ চৌহানে আক্ৰমণকাৰীৰ তথ্য পালে যিকোনো ব্যক্তিক ₹ ১০ লাখ (১৩,০০০ মাৰ্কিন ডলাৰ) পুৰস্কাৰ দিয়াৰ কথা ঘোষণা কৰিছিল।<ref name="DNA_2013-10_lakh">{{cite news| url=http://www.dnaindia.com/pune/1877004/report-leading-anti-superstition-activist-narendra-dabholkar-shot-dead-in-pune | title=Anti-superstition leader Narendra Dabholkar shot dead; Prithviraj Chavan announces Rs 10 lakh reward for info on killers | location= Mumbai | newspaper=[[DNA India]] | date=20 August 2013 | access-date=20 August 2013 | author=Deshmukh, Chaitraly}}</ref><ref>{{cite news | url = http://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Anti-superstition-activist-Dabholkar-shot-dead-in-Pune-CM-Pawar-condemn-killing/articleshow/21930127.cms? | title = Anti-superstition activist Dabholkar shot dead in Pune; CM, Pawar condemn killing | newspaper = [[The Times of India]] | location = Pune | date = 20 August 2013|access-date=30 September 2013 }}</ref> তদুপৰি ৰাজনৈতিক দলসমূহে ২১ আগষ্টত পুনেত বন্ধৰ (ধৰ্মঘট) আহ্বান জনাইছিল,<ref>{{cite news | url=http://zeenews.india.com/news/maharashtra/bandh-in-pune-over-rationalist-narendra-dabholkar-s-murder_870470.html | title=Bandh in Pune over rationalist Narendra Dabholkar's murder | date=21 August 2013 | access-date=21 August 2013|newspaper=[[Zee News]]}}</ref> আৰু সমগ্ৰ পুনেৰ বিভিন্ন অনুষ্ঠান-প্ৰতিষ্ঠানসমূহ দাভোলকাৰৰ হত্যাৰ প্ৰতিবাদত বন্ধ আছিল।<ref>{{cite news | url=http://www.dnaindia.com/pune/1878022/report-bandh-a-partial-success | title=Bandh a partial success | location= Pune | newspaper=[[DNA India]] | date=22 August 2013 | access-date=22 August 2013 | author= Anurag Bende}}</ref> ===তদন্ত=== [[File:41 Manvel Tuscano.jpg|thumb|right|নৰেন্দ্ৰ দাভোলকাৰৰ মৃত্যু সম্পৰ্কত অনুষ্ঠিত এখন সজাগতা সভা]] ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত আৰক্ষীয়ে কয় যে এইটো এটা পৰিকল্পিত হত্যাকাণ্ড বুলি সন্দেহ কৰা হৈছে কাৰণ আক্ৰমণকাৰীসকলে জানিছিল যে দাভোলকাৰে কেৱল সোমবাৰ আৰু মঙলবাৰেহে পুনেত থাকে।<ref name=planned>{{cite news|title=Rationalist Dabholkar shot dead|url=http://www.thehindu.com/news/national/other-states/rationalist-dabholkar-shot-dead/article5041138.ece|access-date=6 September 2013|newspaper=[[The Hindu]]|date=20 August 2013}}</ref> চাভানে ২০১৩ চনৰ ২৬ আগষ্টত উল্লেখ কৰিছিল যে তেওঁৰ হত্যাকাণ্ডৰ বিষয়ে আৰক্ষীৰ হাতত কিছু শুংসূত্ৰ আছে।<ref name=someclues>{{cite news|newspaper=[[The Times of India]]|date=26 August 2013|location= Pune|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Police-have-some-clues-in-Narendra-Dabholkar-murder-case-Prithviraj-Chavan/articleshow/22059973.cms|title= Police have some clues in Narendra Dabholkar murder case: Prithviraj Chavan| access-date=26 August 2013}}</ref> ২ ছেপ্টেম্বৰত আৰক্ষীয়ে কয় যে ৭টা নিৰীক্ষণ কেমেৰাত দুজন হত্যাকাৰীৰ ফুটেজ ধৰা পৰিছে আৰু সেই ফুটেজসমূহ বিশ্লেষণৰ বাবে লণ্ডনৰ এটা ফৰেনছিক গৱেষণাগাৰলৈ প্ৰেৰণ কৰা হৈছে।<ref name=cctv>{{cite news|title=Narendra Dabholkar murder case: Police find suspects in 7 CCTV cameras|url=http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-narendra-dabholkar-murder-case-police-finds-suspects-in-7-cctv-cameras-4363986-NOR.html|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Daily Bhaskar]]|date=2 September 2013}}</ref> ৰাজ্যিক আৰক্ষীৰ প্ৰতি বিশ্বাসৰ অভাৱৰ বাবে ৰাজ্যিক আৰক্ষীৰ পৰিৱৰ্তে ৰাষ্ট্ৰীয় তদন্তকাৰী সংস্থাই (NIA) গোচৰটোৰ তদন্ত কৰিবলৈ আহ্বান জনাই কৰ্মী কেতন তিৰোডকাৰে ৰাজহুৱা স্বাৰ্থজনিত গোচৰ (পিআইএল) দাখিল কৰিছিল। বোম্বে উচ্চ ন্যায়ালয়ে ২৪ ছেপ্টেম্বৰত এন আই এৰ পৰা সঁহাৰি বিচাৰিছিল।<ref name="response NIA">{{cite news|title=High Court seeks NIA reply in Dabholkar murder case|url=http://www.thehindu.com/news/national/high-court-seeks-nia-reply-in-dabholkar-murder-case/article5164155.ece|access-date=24 January 2014|newspaper=[[The Hindu]]|date=24 September 2013}}</ref> ১৫ অক্টোবৰত এনআইএই গোচৰটো ভাৰতীয় দণ্ডবিধিৰ ভিতৰত ভালদৰে আছে বুলি উল্লেখ কৰি কয় যে কেৱল আবেদনকাৰীৰ ধাৰণা অনুসৰি সোঁপন্থী কৰ্মী জড়িত আছে, আৰু ই এক নিৰ্ধাৰিত পৰিকল্পনা।<ref name=TOISequeira>{{cite news|title=Cannot probe Dabholkar case, NIA tells high court|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-10-15/india/43065411_1_nia-act-narendra-dabholkar-scheduled-offence|archive-url=https://web.archive.org/web/20131111181558/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-10-15/india/43065411_1_nia-act-narendra-dabholkar-scheduled-offence|url-status=dead|archive-date=11 November 2013|access-date=11 November 2013|newspaper=[[The Times of India]]|date=15 October 2013|author=Rosy Sequeira}}</ref><ref name="NIA reply">{{cite news|title=NIA tells HC it cannot investigate Dabholkar's murder|url=http://www.rediff.com/news/report/nia-tells-hc-it-cannot-investigate-dabholkars-murder/20131015.htm|access-date=24 January 2014|newspaper=[[Rediff]]|date=15 October 2013}}</ref> ==তথ্যসূত্ৰ== {{reflist}} [[শ্ৰেণী:ভাৰতৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:মৃত ব্যক্তি]] 5csl3pdfe2s8wax5vrb0dh56bgy1ix5 331499 331498 2022-08-25T16:37:04Z Priyankush Deka 13491 /* আন্দোলন */ wikitext text/x-wiki {{Short description|Indian physician and author (1945–2013)}} {{Infobox person | name = নৰেন্দ্ৰ দাভোলকাৰ | native_name = | native_name_lang = mr | image = | imagesize = | birth_name = | birth_date = {{birth date|df=yes|1945|11|1}} | birth_place = | residence = | death_date = {{death date and age|df=yes|2013|8|20|1945|11|1}} | death_place = [[পুনে]], [[মহাৰাষ্ট্ৰ]], ভাৰত | death_cause = গুলীৰ আঘাত | occupation = সমাজকৰ্মী, মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰদ্ধা নিৰ্মূল সমিতিৰ প্ৰতিষ্ঠাপক অধ্যক্ষ |nationality = ভাৰতীয় | spouse = শৈলা দাভোলকাৰ | children = মুক্তা দাভোলকাৰ নি পতৱৰ্ধন, হামিদ দাভোলকাৰ | website = {{URL|antisuperstition.org}} }} '''নৰেন্দ্ৰ অচ্যুত দাভোলকৰ''' ( ইংৰাজী : Narendra Achyut Dabholkar ; ১ নৱেম্বৰ ১৯৪৫ – ২০ আগষ্ট ২০১৩)<ref name=DNAParanjpe/> ভাৰতৰ [[মহাৰাষ্ট্ৰ|মহাৰাষ্ট্ৰৰ]] এগৰাকী চিকিৎসক, সমাজ কৰ্মী, যুক্তিবাদী আৰু লেখক আছিল।<ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/explained/govind-pansare-mm-kalburgi-gauri-lankesh-murder-5316465/|title=Indian rationalism, Charvaka to Narendra Dabholkar|date=21 August 2018}}</ref> ১৯৮৯ চনত তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰদ্ধা নিৰ্মূলন সমিতি (MANS) প্ৰতিষ্ঠা কৰি সভাপতি হৈছিল। ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত তেওঁৰ হত্যাকাণ্ডৰ প্ৰতিক্ৰিয়া স্বৰূপে চাৰিদিন পিছত মহাৰাষ্ট্ৰত "অন্ধবিশ্বাস আৰু ক'লা যাদু বিৰোধী অধ্যাদেশ" বলৱৎ কৰা হয়।<ref name=dna>{{cite news|url=http://www.dnaindia.com/india/1879444/report-the-anti-black-magic-and-superstition-ordinance-has-been-promulgated-in-maharashtra|title=The anti-black magic and superstition ordinance has been promulgated in Maharashtra|newspaper=[[DNA India]]|date=24 August 2013|access-date=2 October 2013}}</ref> ২০১৪ চনত তেওঁ সমাজসেৱাৰ বাবে মৰণোত্তৰভাৱে [[পদ্মশ্ৰী]] বঁটা লাভ কৰিছিল।<ref name=Padma_Shri>{{cite news|title=Iyengar, Mashelkar get Padma Vibhushan. Dabholkar, Ghate get Padma Shri.|url=http://www.dnaindia.com/pune/report-iyengar-mashelkar-get-padma-vibhushan-1957092|access-date=30 March 2014|newspaper=[[DNA India]]|date=26 January 2014}}</ref> ==ব্যক্তিগত জীৱন== ১৯৪৫ চনৰ ১ নৱেম্বৰত অচ্যুত আৰু তৰাবাইৰ ঘৰত দাভোলকাৰৰ জন্ম হৈছিল। দহটা সন্তানৰ ভিতৰত তেওঁ আছিল কনিষ্ঠতম। তেওঁৰ সবাতোকৈ জ্যেষ্ঠ ভাই দেৱদত্ত দাভোলকাৰ এগৰাকী শিক্ষাবিদ, আৰু সমাজবাদী আছিল।<ref name="Sakal-2010">{{cite news|title=तर्कशुद्ध विचारांचा मूर्तिमंत आविष्कार: परिवर्तन चळवळीतील विचारवंत शिक्षक|author=Chinchkar Dilip Kumar|url=http://72.78.249.107/esakal/20101219/4790120080505844483.htm|newspaper=[[Sakal]]|location=Mumbai|language=mr|date=19 December 2009|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20131002063050/http://72.78.249.107/esakal/20101219/4790120080505844483.htm|archive-date=2 October 2013|df=dmy-all}}</ref> নৰেন্দ্ৰই স্কুলীয়া শিক্ষা নিউ ইংলিছ স্কুল সাতাৰা আৰু উইলিংডন কলেজ, চাংলীত কৰিছিল। মিৰাজৰ চৰকাৰী চিকিৎসা মহাবিদ্যালয়ৰ পৰা এম বি বি এছ ডিগ্ৰী লাভ কৰি তেওঁ এজন চিকিৎসক হৈছিল।<ref name=DNAParanjpe>{{cite news|title=Narendra Dabholkar: A rationalist to the core|url=http://www.dnaindia.com/pune/1877283/report-narendra-dabholkar-a-rationalist-to-the-core|access-date=21 August 2013|newspaper=[[DNA India]]|date=20 August 2013|author=Shailendra Paranjpe}}</ref> তেওঁ শিৱাজী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ [[কাবাডী]] দলৰ অধিনায়ক আছিল। তেওঁ ভাৰতক প্ৰতিনিধিত্ব কৰি বাংলাদেশৰ বিৰুদ্ধে এখন কাবাডী প্ৰতিযোগিতাত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল। কাবাডী খেলৰ বাবে তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ চৰকাৰৰ শিৱ ছাত্ৰপতি যুৱ বঁটা লাভ কৰিছিল।<ref name=DNAParanjpe/><ref name = "Founder">{{cite web |url=http://www.antisuperstition.org/index.php?option=com_content&view=article&id=74&Itemid=97 |title=Founder:Dr. Narendra Dabholkar|publisher=Maharashtra Andhashraddha Nirmoolan Samiti |access-date=21 December 2010}}</ref> নৰেন্দ্ৰই শৈলাৰ সৈতে বিবাহপাশত আবদ্ধ হৈছিল। হামিদ আৰু মুক্তা দাভোলকাৰ নামেৰে তেওঁলোকৰ দুটি সন্তান আছিল।<ref name="TOI Jadhav">{{cite news|title=Doctor who fought to stamp out superstition|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Doctor-who-fought-to-stamp-out-superstition/articleshow/21945021.cms|newspaper=[[The Times of India]]|access-date=2 October 2013|date=21 August 2013|author=Radheshyam Jadhav}}</ref><ref>{{cite news|title=Dabholkar murder: Kin seek speedy probe|url=http://indianexpress.com/article/cities/pune/dabholkar-murder-kin-seek-speedy-probe/|access-date=15 January 2015|date=5 October 2013}}</ref> তেওঁৰ পুত্ৰৰ নাম সমাজ সংস্কাৰক হামিদ দালৱাইৰ নামেৰে ৰখা হৈছিল।<ref name=practice/> তেওঁ আড়ম্বৰপূৰ্ণ বিবাহ অনুষ্ঠানকো সমালোচনা কৰিছিল, আৰু নিজৰ সন্তানক সাধাৰণ অনুষ্ঠানত বিয়া দিয়াৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল। পৰম্পৰাগতভাৱে কৰা ধৰণে বিয়াৰ শুভ সময় বাছনি কৰিবলৈ পঞ্জিকাৰ পৰামৰ্শ লোৱা হোৱা নাছিল।<ref name=practice>{{cite news|title=Dabholkar practised what he preached|url=http://www.business-standard.com/article/current-affairs/dabholkar-practised-what-he-preached-113082400169_1.html|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Business Standard]]|date=24 August 2013}}</ref> তেওঁ এগৰাকী নাস্তিক আছিল।<ref name=obituary>{{cite news|access-date=19 September 2013|date=14 September 2013|title=Narendra Dabholkar, fighter against superstition, was killed on August 20th, aged 67|newspaper=[[The Economist]]|url=https://www.economist.com/news/obituary/21586275-narendra-dabholkar-fighter-against-superstition-was-killed-august-20th-aged-67-narendra}}</ref> ==আন্দোলন== ১২ বছৰ চিকিৎসক হিচাপে কাম কৰাৰ পিছত ১৯৮০ৰ দশকত দাভোলকাৰ এগৰাকী সমাজকৰ্মী হৈ পৰিছিল।<ref name="DNA_2013-waged"/><ref name="Johannes2011">{{cite book | author=Johannes Quack | title=Disenchanting India: Organized Rationalism and Criticism of Religion in India | url=https://books.google.com/books?id=TNbxUwhS5RUC&pg=PA145 | access-date=20 August 2013 | year= 2011 | publisher=Oxford University Press | isbn=978-0-19-981260-8 | pages=145 }}</ref> তেওঁ সামাজিক ন্যায়ৰ আন্দোলনৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰিছিল, যেনে বাবা আধৱে সূচনা কৰা ''এক গাঁও এক পানোথা'' (এখন গাঁও – এটা কুঁৱা) পদক্ষেপ।<ref name="Hindustan Times Joshi">{{cite web|title=Dabholkar was a true crusader of rationalism|url=http://www.hindustantimes.com/India-news/Maharashtra/Dabholkar-was-a-true-crusader-of-rationalism/Article1-1110651.aspx|publisher=[[Hindustan Times]]|author=Satyajit Joshi|date=21 August 2013|access-date=2 October 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130925235129/http://www.hindustantimes.com/India-news/Maharashtra/Dabholkar-was-a-true-crusader-of-rationalism/Article1-1110651.aspx|archive-date=25 September 2013|df=dmy-all}}</ref> লাহে লাহে দাভোলকাৰে অন্ধবিশ্বাস নিৰ্মূলৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল, আৰু অখিল ভাৰতীয় অন্ধশ্ৰাদ্ধ নিৰ্মূলন সমিতিত (ABANS) যোগদান কৰিছিল। ১৯৮৯ চনত তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰাদ্ধ নিৰ্মূলন সমিতি (M.A.N.S, যাৰ অৰ্থ "মহাৰাষ্ট্ৰত অন্ধবিশ্বাস নিৰ্মূলৰ বাবে গঠিত সমিতি") প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। এই সমিতিৰ যোগেৰে তেওঁ অন্ধবিশ্বাসৰ বিৰুদ্ধে প্ৰচাৰ চলাইছিল, সন্দেহজনক তান্ত্ৰিক আৰু ৰোগৰ বাবে 'অলৌকিক নিৰাময়'ৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়া স্বয়ম্ভু বাবাসকলৰ বিৰোধিতা কৰিছিল।<ref>{{cite news|title=He was not against God but fought exploitation|url=http://www.thehindu.com/news/national/he-was-not-against-god-but-fought-exploitation/article5042507.ece?ref=relatedNews|access-date=2 October 2013|newspaper=[[The Hindu]]|date=21 August 2013|author=Priyanka Kakodkar}}</ref><ref>{{cite news | url = http://www.business-standard.com/article/news-ians/anti-superstition-campaigner-killed-in-pune-roundup-113082000742_1.html | title = Anti-superstition campaigner killed in Pune | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013| newspaper = [[Business Standard]] }}</ref> তেওঁ দেশৰ "সাধু-বাবা" সকলক সমালোচনা কৰিছিল, যিসকলে অলৌকিক কাৰ্য্য কৰা বুলি দাবী কৰে আৰু যাৰ বহুতো অনুগামী আছে।<ref name="BBC India" /> তেওঁ সাতাৰা জিলাত অৱস্থিত সামাজিক কাৰ্য্য কেন্দ্ৰ ''পৰিৱৰ্তন''ৰ প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য আছিল। এই কেন্দ্ৰটোৱে "সমাজৰ পিছপৰা সদস্যসকলক নিৰাপত্তা, মৰ্যাদা আৰু সমৃদ্ধিৰ জীৱন যাপন কৰিবলৈ সবল কৰা"ৰ চেষ্টা কৰে।<ref>{{cite web|access-date=2 October 2013|url=http://www.parivartan.org.in/About/Parivartan.html |title=About: Parivartan}}</ref><ref name="DNA_2013-10_lakh"/> ভাৰতীয় যুক্তিবাদী সানাল এডামৰুকুৰ সৈতে তেওঁৰ ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্ক আছিল।<ref>{{cite news | url = https://www.theguardian.com/world/2013/aug/20/anti-superstition-narendra-dabholkar-shot-dead | title = Indian anti-superstition activist Narendra Dabholkar shot dead | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013 | author = Maseeh Rahman | newspaper = [[The Guardian]] }}</ref> তেওঁ ছানে গুৰুজীয়ে প্ৰতিষ্ঠা কৰা এখন প্ৰখ্যাত মাৰাঠী সাপ্তাহিক ''সাধনা''ৰ সম্পাদক আছিল।<ref>{{Cite web|url=http://www.weeklysadhana.com/index.php/2009-12-01-10-44-17|title=Register an account &#124; Hashing24}}</ref><ref name="DNA_2013-waged">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1877128/report-narendra-dabholkar-the-man-who-waged-a-war-against-superstition-in-all-forms | title = Narendra Dabholkar, the man who waged a war against superstition in all forms | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013 }}</ref> ইয়াৰ পূৰ্বে তেওঁ ফেডাৰেচন অৱ ইণ্ডিয়ান ৰেচনেলিষ্ট এছ’চিয়েশ্যনৰ উপ-সভাপতি হিচাপেও কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। ১৯৯০–২০১০ চনৰ ভিতৰত দাভোলকাৰ দলিত (অস্পৃশ্য) সমতাৰ বাবে এক আন্দোলনত সক্ৰিয় আছিল, আৰু ভাৰতৰ জাতি ব্যৱস্থা আৰু জাতি সম্পৰ্কীয় হিংসাৰ বিৰুদ্ধে মাত মাতি আহিছিল। তেওঁ ভাৰতীয় সংবিধানৰ প্ৰণেতা আৰু দলিতসকলৰ সমতাৰ বাবে যুঁজা [[ভীমৰাও ৰামজী আম্বেদকাৰ|বাবাছাহেব আম্বেদকাৰৰ]] নামেৰে মাৰাথৱাড়া বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পুনৰ্নামাকৰণৰ পোষকতা কৰিছিল।<ref name="TOI Jadhav"/> দাভোলকাৰে অন্ধবিশ্বাস আৰু ইয়াৰ নিৰ্মূলকৰণ সম্পৰ্কত কিতাপ লিখিছিল, আৰু ৩,০০০ ৰো অধিক জনসভাত ভাষণ দিছিল।<ref name="TOI Jadhav" /> ২০১৩ চনৰ মাৰ্চ মাহত নাগপুৰৰ হোলীৰ সময়ত আশাৰাম বাপু আৰু তেওঁৰ অনুগামীসকলে এই উৎসৱ উদযাপনৰ বাবে নাগপুৰ পৌৰ নিগমৰ পৰা টেংকাৰৰ খোৱাপানী আনি ব্যৱহাৰ কৰা এটা কাণ্ডক লৈ তেওঁ বাপুৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিছিল। মহাৰাষ্ট্ৰৰ বাকী অংশই খৰাং পৰিস্থিতিৰ সন্মুখীন হোৱাৰ সময়ত তেওঁলোকে ইয়াৰ অপচয় কৰাৰ অভিযোগ উত্থাপন হৈছিল।<ref>{{cite news | url=http://en-maktoob.news.yahoo.com/social-group-blames-asaram-bapu-wasting-water-165029776.html | title=Social group blames Asaram Bapu for 'wasting' water | newspaper=[[Yahoo! News]] |location= Nagpur | date=13 March 2013 | access-date=22 August 2013}}</ref><ref>{{cite news | url=http://www.ndtv.com/article/india/as-maharashtra-battles-drought-asaram-bapu-wastes-water-abuses-media-344045 | title=As Maharashtra battles drought, Asaram Bapu wastes water, abuses media | newspaper=[[NDTV]] |location=Mumbai | date=18 March 2013 | access-date=22 August 2013 | author=Mehta, Tejas}}</ref> ==অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু বিধেয়ক== ২০১০ চনত মহাৰাষ্ট্ৰত অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আইন প্ৰণয়ন কৰাৰ বাবে দাভোলকাৰে কেইবাটাও ব্যৰ্থ প্ৰচেষ্টা চলাইছিল। তেওঁৰ তত্বাৱধানত এমএএনএছে এণ্টি-জাদু টোনা বিলৰ (অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু অধ্যাদেশ) খচৰা প্ৰস্তুত কৰিছিল।<ref name="DNA_2013-full-text">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/india/1877221/report-full-text-of-the-draft-anti-superstition-law-proposed-by-narendra-dabholkar | title = Full text of the draft Anti-Superstition Law proposed by Narendra Dabholkar | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 20 August 2013 }}</ref> ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰিছিল কিছুমান ৰাজনৈতিক দল আৰু ৱাৰকৰী সম্প্ৰদায়ে।<ref name="DNA_2013-waged"/> [[ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টি]] আৰু শিৱসেনাৰ দৰে ৰাজনৈতিক দলে ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰি দাবী কৰিছিল যে ইয়াৰ ফলত হিন্দু সংস্কৃতি, ৰীতি-নীতি আৰু পৰম্পৰাত বিৰূপ প্ৰভাৱ পৰিব।<ref>{{cite news | url=http://www.punemirror.in/printarticle.aspx?page=comments&action=translate&sectid=62&contentid=201011092010110900034340baa4ea4&subsite= | title=Warkaris use saffron power to fight bill on witchcraft | newspaper=[[Mumbai Mirror|Pune Mirror]] | date=9 November 2010 | access-date=20 August 2013 | url-status=dead | archive-url=https://archive.today/20131002061954/http://www.punemirror.in/printarticle.aspx?page=comments&action=translate&sectid=62&contentid=201011092010110900034340baa4ea4&subsite= | archive-date=2 October 2013 | df=dmy-all }}</ref> সমালোচকসকলে তেওঁক ধৰ্মবিৰোধী বুলি অভিযোগ কৰিছিল যদিও এজেন্স ফ্ৰান্স-প্ৰেছ সংবাদ সংস্থাৰ সৈতে হোৱা এক সাক্ষাৎকাৰত তেওঁ কৈছিল, "গোটেই বিধেয়কখনত ঈশ্বৰ বা ধৰ্মৰ বিষয়ে এটাও শব্দ নাই। তেনেকুৱা একো নাই। ভাৰতীয় সংবিধানে উপাসনাৰ স্বাধীনতা দিয়ে আৰু সেইটো কোনেও কাঢ়ি নিব নোৱাৰে। এই বিধেয়কখন প্ৰৱঞ্চনামূলক আৰু শোষণমূলক কাৰ্য্যৰ বিষয়ে।"<ref name="BBC India"/> ২০১৩ চনৰ ৬ আগষ্টত মৃত্যুৰ দুসপ্তাহমান পূৰ্বে দাভোলকাৰে এখন সংবাদমেলত অভিযোগ কৰিছিল যে ৰাজ্যৰ বিধানসভাৰ ৭টা অধিবেশনত বিধেয়কখন উত্থাপন হোৱাৰ পাছতো আলোচনা হোৱা নাই। তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰৰ মুখ্যমন্ত্ৰী পৃথ্বীৰাজ চৌহানক সমালোচনা কৰি কৈছিল যে মন্ত্ৰীগৰাকীয়ে ৰাজ্যখনৰ প্ৰগতিশীল জনসাধাৰণক হতাশ কৰিছে।<ref name="DNA_2013-failed">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1870464/report-cm-failed-to-discuss-anti-jaadu-tona-bill | title = 'CM failed to discuss Anti-Jaadu Tona Bill' | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 6 August 2013 |access-date=2 October 2013}}</ref> দাভোলকাৰৰ হত্যাৰ এদিন পিছতে মহাৰাষ্ট্ৰৰ মন্ত্ৰীসভাই অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু অধ্যাদেশক অনুমোদন জনায়, অৱশ্যে ইয়াক আইনত পৰিণত হ'বলৈ সংসদে বিধেয়কখনক সমৰ্থন কৰিব লাগিব।<ref name="BBC India">{{cite news|title=Narendra Dabholkar: India's Maharashtra state bans black magic after killing|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-india-23776406|newspaper=BBC India|date=21 August 2013}}</ref><ref>{{cite news | url = http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-cabinet-clears-antiblack-magic-and-superstition-ordinance/416031-3-237.html | archive-url = https://web.archive.org/web/20130823022913/http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-cabinet-clears-antiblack-magic-and-superstition-ordinance/416031-3-237.html | url-status = dead | archive-date = 23 August 2013 | title = Maharashtra Cabinet clears anti-black magic and superstition ordinance | date = 21 August 2013 |access-date=2 October 2013| newspaper = [[IBNLive]] }}</ref> ২৯টা সংশোধনীৰ অন্তত অৱশেষত ২০১৩ চনৰ ১৮ ডিচেম্বৰত ইয়াক অধ্যাদেশ হিচাপে প্ৰণয়ন কৰা হৈছিল।<ref>{{Cite web|url=https://www.newindianexpress.com/nation/2013/dec/19/Maharashtra-Legislative-Council-Passes-Black-Magic-Bill-552733.html|title=Maharashtra Legislative Council Passes Black Magic Bill|website=The New Indian Express}}</ref> ==হত্যা== ১৯৮৩ চনৰ পৰা দাভোলকাৰে কেইবাটাও ভাবুকি আৰু আক্ৰমণৰ সন্মুখীন হৈছিল যদিও আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা ল'বলৈ অস্বীকাৰ কৰিছিল।<ref name="TOI Jadhav"/> {{Rquote|right|"যদি মই নিজ দেশত থাকি নিজৰ মানুহৰ পৰা আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা ল’বলগীয়া হয়, তেন্তে মোৰ কিবা এটা ভুল হৈছে। মই ভাৰতীয় সংবিধানৰ পৰিসৰৰ ভিতৰত থাকি যুঁজ দিছোঁ আৰু সেয়া কাৰো বিৰুদ্ধে নহয়, সকলোৰে স্বাৰ্থতহে।"| আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা প্ৰত্যাখ্যান কৰা সম্পৰ্ক দাভোলকাৰৰ মন্তব্য<ref name="TOI Jadhav"/>}} ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত প্ৰাতঃভ্ৰমণলৈ ওলাই যাওঁতে পুনেৰ ওমকাৰেশ্বৰ মন্দিৰৰ ওচৰত দুজন বন্দুকধাৰীয়ে ৭:২০ বজাত দাভোলকাৰক গুলীয়াই হত্যা কৰে। আক্ৰমণকাৰীয়ে নিচেই কাষৰ পৰা চাৰিটা গুলীচালনা কৰি ওচৰতে ৰখাই থোৱা মটৰ চাইকেল এখনত উঠি পলায়ন কৰে।<ref>{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1877240/report-a-blow-by-blow-account-of-the-last-moments-of-narendra-dabholkar-s-life | title = A blow by blow account of the last moments of Narendra Dabholkar's life | date = 20 August 2013 | newspaper = [[DNA India]] |access-date=2 October 2013}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.thehindu.com/opinion/op-ed/sorry-doctor-we-didnt-deserve-you/article5065450.ece|title= Sorry doctor, we didn't deserve you | newspaper=[[The Hindu]]|date=28 August 2013|access-date=2 October 2013}}</ref> দাভোলকাৰৰ মূৰ আৰু বুকুত দুটা গুলীৰ আঘাত লাগিছিল, আৰু তেওঁৰ থিতাতে মৃত্যু হৈছিল। দাভোলকাৰে প্ৰথমে এখন চিকিৎসা মহাবিদ্যালয়লৈ নিজৰ মৃতদেহ দান কৰিছিল। কিন্তু তেওঁৰ হত্যাৰ ফলত প্ৰয়োজনীয় হৈ পৰা মৰণোত্তৰ পৰীক্ষাই মৃতদেহটো শৈক্ষিক উদ্দেশ্যৰ বাবে ব্যৱহাৰৰ অযোগ্য কৰি পেলালে।<ref name=autopsy>{{cite news|title=Dabholkar's wish to donate body remains unfulfilled|url=http://www.mid-day.com/news/2013/aug/210813-pune-dabholkars-wish-to-donate-body-remains-unfulfilled.htm|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Mid-Day]]|date=21 August 2013|author=Salil Urunkar|location=Pune}}</ref> কোনো ধৰ্মীয় ৰীতি-নীতি অবিহনে সাতাৰাত তেওঁৰ শেষকৃত্য সম্পন্ন কৰা হয়।<ref name=practice/><ref name="farm ashes"/> পুত্ৰই মুখাগ্নি কৰা পৰম্পৰাৰ বিপৰীতে তেওঁৰ কন্যা মুক্তাই মুখাগ্নি কৰিছিল।<ref name="pyre Mukta">{{cite news|title=How Narendra Dabholkar practised what he preached|url=http://www.hindustantimes.com/India-news/Mumbai/How-Narendra-Dabholkar-practised-what-he-preached/Article1-1112684.aspx|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Hindustan Times]]|date=25 August 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130928225455/http://www.hindustantimes.com/India-news/Mumbai/How-Narendra-Dabholkar-practised-what-he-preached/Article1-1112684.aspx|archive-date=28 September 2013|df=dmy-all}}</ref><ref name="catch killers">{{cite news|title=Catch the killers fast: Dabholkar's kin|url=http://www.dnaindia.com/mumbai/1893971/report-catch-the-killers-fast-dabholkar-s-kin|access-date=2 October 2013|newspaper=[[DNA India]]|date=26 August 2013}}</ref> কোনো ধৰ্মীয় অনুষ্ঠানৰ আয়োজন নকৰাকৈ তেওঁৰ ছাইখিনি সংগ্ৰহ কৰি তেওঁৰ জৈৱিক খেতিপথাৰৰ ওপৰত সিঁচৰতি কৰি দিয়া হৈছিল।<ref name="farm ashes">{{cite news|title=Family decides not to immerse Narendra Dabholkar's ashes|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-08-23/india/41440330_1_ashes-water-body-farm|archive-url=https://web.archive.org/web/20130826054819/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-08-23/india/41440330_1_ashes-water-body-farm|url-status=dead|archive-date=26 August 2013|access-date=2 October 2013|newspaper=[[The Times of India]]|date=23 August 2013}}</ref> ===প্ৰতিক্ৰিয়া=== দাভোলকাৰৰ হত্যাকাণ্ডক বহু ৰাজনৈতিক নেতা আৰু সমাজকৰ্মীয়ে গৰিহণা দিছিল। মহাৰাষ্ট্ৰৰ মুখ্যমন্ত্ৰী পৃথ্বীৰাজ চৌহানে আক্ৰমণকাৰীৰ তথ্য পালে যিকোনো ব্যক্তিক ₹ ১০ লাখ (১৩,০০০ মাৰ্কিন ডলাৰ) পুৰস্কাৰ দিয়াৰ কথা ঘোষণা কৰিছিল।<ref name="DNA_2013-10_lakh">{{cite news| url=http://www.dnaindia.com/pune/1877004/report-leading-anti-superstition-activist-narendra-dabholkar-shot-dead-in-pune | title=Anti-superstition leader Narendra Dabholkar shot dead; Prithviraj Chavan announces Rs 10 lakh reward for info on killers | location= Mumbai | newspaper=[[DNA India]] | date=20 August 2013 | access-date=20 August 2013 | author=Deshmukh, Chaitraly}}</ref><ref>{{cite news | url = http://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Anti-superstition-activist-Dabholkar-shot-dead-in-Pune-CM-Pawar-condemn-killing/articleshow/21930127.cms? | title = Anti-superstition activist Dabholkar shot dead in Pune; CM, Pawar condemn killing | newspaper = [[The Times of India]] | location = Pune | date = 20 August 2013|access-date=30 September 2013 }}</ref> তদুপৰি ৰাজনৈতিক দলসমূহে ২১ আগষ্টত পুনেত বন্ধৰ (ধৰ্মঘট) আহ্বান জনাইছিল,<ref>{{cite news | url=http://zeenews.india.com/news/maharashtra/bandh-in-pune-over-rationalist-narendra-dabholkar-s-murder_870470.html | title=Bandh in Pune over rationalist Narendra Dabholkar's murder | date=21 August 2013 | access-date=21 August 2013|newspaper=[[Zee News]]}}</ref> আৰু সমগ্ৰ পুনেৰ বিভিন্ন অনুষ্ঠান-প্ৰতিষ্ঠানসমূহ দাভোলকাৰৰ হত্যাৰ প্ৰতিবাদত বন্ধ আছিল।<ref>{{cite news | url=http://www.dnaindia.com/pune/1878022/report-bandh-a-partial-success | title=Bandh a partial success | location= Pune | newspaper=[[DNA India]] | date=22 August 2013 | access-date=22 August 2013 | author= Anurag Bende}}</ref> ===তদন্ত=== [[File:41 Manvel Tuscano.jpg|thumb|right|নৰেন্দ্ৰ দাভোলকাৰৰ মৃত্যু সম্পৰ্কত অনুষ্ঠিত এখন সজাগতা সভা]] ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত আৰক্ষীয়ে কয় যে এইটো এটা পৰিকল্পিত হত্যাকাণ্ড বুলি সন্দেহ কৰা হৈছে কাৰণ আক্ৰমণকাৰীসকলে জানিছিল যে দাভোলকাৰে কেৱল সোমবাৰ আৰু মঙলবাৰেহে পুনেত থাকে।<ref name=planned>{{cite news|title=Rationalist Dabholkar shot dead|url=http://www.thehindu.com/news/national/other-states/rationalist-dabholkar-shot-dead/article5041138.ece|access-date=6 September 2013|newspaper=[[The Hindu]]|date=20 August 2013}}</ref> চাভানে ২০১৩ চনৰ ২৬ আগষ্টত উল্লেখ কৰিছিল যে তেওঁৰ হত্যাকাণ্ডৰ বিষয়ে আৰক্ষীৰ হাতত কিছু শুংসূত্ৰ আছে।<ref name=someclues>{{cite news|newspaper=[[The Times of India]]|date=26 August 2013|location= Pune|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Police-have-some-clues-in-Narendra-Dabholkar-murder-case-Prithviraj-Chavan/articleshow/22059973.cms|title= Police have some clues in Narendra Dabholkar murder case: Prithviraj Chavan| access-date=26 August 2013}}</ref> ২ ছেপ্টেম্বৰত আৰক্ষীয়ে কয় যে ৭টা নিৰীক্ষণ কেমেৰাত দুজন হত্যাকাৰীৰ ফুটেজ ধৰা পৰিছে আৰু সেই ফুটেজসমূহ বিশ্লেষণৰ বাবে লণ্ডনৰ এটা ফৰেনছিক গৱেষণাগাৰলৈ প্ৰেৰণ কৰা হৈছে।<ref name=cctv>{{cite news|title=Narendra Dabholkar murder case: Police find suspects in 7 CCTV cameras|url=http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-narendra-dabholkar-murder-case-police-finds-suspects-in-7-cctv-cameras-4363986-NOR.html|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Daily Bhaskar]]|date=2 September 2013}}</ref> ৰাজ্যিক আৰক্ষীৰ প্ৰতি বিশ্বাসৰ অভাৱৰ বাবে ৰাজ্যিক আৰক্ষীৰ পৰিৱৰ্তে ৰাষ্ট্ৰীয় তদন্তকাৰী সংস্থাই (NIA) গোচৰটোৰ তদন্ত কৰিবলৈ আহ্বান জনাই কৰ্মী কেতন তিৰোডকাৰে ৰাজহুৱা স্বাৰ্থজনিত গোচৰ (পিআইএল) দাখিল কৰিছিল। বোম্বে উচ্চ ন্যায়ালয়ে ২৪ ছেপ্টেম্বৰত এন আই এৰ পৰা সঁহাৰি বিচাৰিছিল।<ref name="response NIA">{{cite news|title=High Court seeks NIA reply in Dabholkar murder case|url=http://www.thehindu.com/news/national/high-court-seeks-nia-reply-in-dabholkar-murder-case/article5164155.ece|access-date=24 January 2014|newspaper=[[The Hindu]]|date=24 September 2013}}</ref> ১৫ অক্টোবৰত এনআইএই গোচৰটো ভাৰতীয় দণ্ডবিধিৰ ভিতৰত ভালদৰে আছে বুলি উল্লেখ কৰি কয় যে কেৱল আবেদনকাৰীৰ ধাৰণা অনুসৰি সোঁপন্থী কৰ্মী জড়িত আছে, আৰু ই এক নিৰ্ধাৰিত পৰিকল্পনা।<ref name=TOISequeira>{{cite news|title=Cannot probe Dabholkar case, NIA tells high court|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-10-15/india/43065411_1_nia-act-narendra-dabholkar-scheduled-offence|archive-url=https://web.archive.org/web/20131111181558/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-10-15/india/43065411_1_nia-act-narendra-dabholkar-scheduled-offence|url-status=dead|archive-date=11 November 2013|access-date=11 November 2013|newspaper=[[The Times of India]]|date=15 October 2013|author=Rosy Sequeira}}</ref><ref name="NIA reply">{{cite news|title=NIA tells HC it cannot investigate Dabholkar's murder|url=http://www.rediff.com/news/report/nia-tells-hc-it-cannot-investigate-dabholkars-murder/20131015.htm|access-date=24 January 2014|newspaper=[[Rediff]]|date=15 October 2013}}</ref> ==তথ্যসূত্ৰ== {{reflist}} [[শ্ৰেণী:ভাৰতৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:মৃত ব্যক্তি]] tjm2xoh9op2jj34mk60ub2rjlytlm7p 331500 331499 2022-08-25T16:41:54Z Nayan j Nath 15159 /* তথ্যসূত্ৰ */ wikitext text/x-wiki {{Short description|Indian physician and author (1945–2013)}} {{Infobox person | name = নৰেন্দ্ৰ দাভোলকাৰ | native_name = | native_name_lang = mr | image = | imagesize = | birth_name = | birth_date = {{birth date|df=yes|1945|11|1}} | birth_place = | residence = | death_date = {{death date and age|df=yes|2013|8|20|1945|11|1}} | death_place = [[পুনে]], [[মহাৰাষ্ট্ৰ]], ভাৰত | death_cause = গুলীৰ আঘাত | occupation = সমাজকৰ্মী, মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰদ্ধা নিৰ্মূল সমিতিৰ প্ৰতিষ্ঠাপক অধ্যক্ষ |nationality = ভাৰতীয় | spouse = শৈলা দাভোলকাৰ | children = মুক্তা দাভোলকাৰ নি পতৱৰ্ধন, হামিদ দাভোলকাৰ | website = {{URL|antisuperstition.org}} }} '''নৰেন্দ্ৰ অচ্যুত দাভোলকৰ''' ( ইংৰাজী : Narendra Achyut Dabholkar ; ১ নৱেম্বৰ ১৯৪৫ – ২০ আগষ্ট ২০১৩)<ref name=DNAParanjpe/> ভাৰতৰ [[মহাৰাষ্ট্ৰ|মহাৰাষ্ট্ৰৰ]] এগৰাকী চিকিৎসক, সমাজ কৰ্মী, যুক্তিবাদী আৰু লেখক আছিল।<ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/explained/govind-pansare-mm-kalburgi-gauri-lankesh-murder-5316465/|title=Indian rationalism, Charvaka to Narendra Dabholkar|date=21 August 2018}}</ref> ১৯৮৯ চনত তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰদ্ধা নিৰ্মূলন সমিতি (MANS) প্ৰতিষ্ঠা কৰি সভাপতি হৈছিল। ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত তেওঁৰ হত্যাকাণ্ডৰ প্ৰতিক্ৰিয়া স্বৰূপে চাৰিদিন পিছত মহাৰাষ্ট্ৰত "অন্ধবিশ্বাস আৰু ক'লা যাদু বিৰোধী অধ্যাদেশ" বলৱৎ কৰা হয়।<ref name=dna>{{cite news|url=http://www.dnaindia.com/india/1879444/report-the-anti-black-magic-and-superstition-ordinance-has-been-promulgated-in-maharashtra|title=The anti-black magic and superstition ordinance has been promulgated in Maharashtra|newspaper=[[DNA India]]|date=24 August 2013|access-date=2 October 2013}}</ref> ২০১৪ চনত তেওঁ সমাজসেৱাৰ বাবে মৰণোত্তৰভাৱে [[পদ্মশ্ৰী]] বঁটা লাভ কৰিছিল।<ref name=Padma_Shri>{{cite news|title=Iyengar, Mashelkar get Padma Vibhushan. Dabholkar, Ghate get Padma Shri.|url=http://www.dnaindia.com/pune/report-iyengar-mashelkar-get-padma-vibhushan-1957092|access-date=30 March 2014|newspaper=[[DNA India]]|date=26 January 2014}}</ref> ==ব্যক্তিগত জীৱন== ১৯৪৫ চনৰ ১ নৱেম্বৰত অচ্যুত আৰু তৰাবাইৰ ঘৰত দাভোলকাৰৰ জন্ম হৈছিল। দহটা সন্তানৰ ভিতৰত তেওঁ আছিল কনিষ্ঠতম। তেওঁৰ সবাতোকৈ জ্যেষ্ঠ ভাই দেৱদত্ত দাভোলকাৰ এগৰাকী শিক্ষাবিদ, আৰু সমাজবাদী আছিল।<ref name="Sakal-2010">{{cite news|title=तर्कशुद्ध विचारांचा मूर्तिमंत आविष्कार: परिवर्तन चळवळीतील विचारवंत शिक्षक|author=Chinchkar Dilip Kumar|url=http://72.78.249.107/esakal/20101219/4790120080505844483.htm|newspaper=[[Sakal]]|location=Mumbai|language=mr|date=19 December 2009|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20131002063050/http://72.78.249.107/esakal/20101219/4790120080505844483.htm|archive-date=2 October 2013|df=dmy-all}}</ref> নৰেন্দ্ৰই স্কুলীয়া শিক্ষা নিউ ইংলিছ স্কুল সাতাৰা আৰু উইলিংডন কলেজ, চাংলীত কৰিছিল। মিৰাজৰ চৰকাৰী চিকিৎসা মহাবিদ্যালয়ৰ পৰা এম বি বি এছ ডিগ্ৰী লাভ কৰি তেওঁ এজন চিকিৎসক হৈছিল।<ref name=DNAParanjpe>{{cite news|title=Narendra Dabholkar: A rationalist to the core|url=http://www.dnaindia.com/pune/1877283/report-narendra-dabholkar-a-rationalist-to-the-core|access-date=21 August 2013|newspaper=[[DNA India]]|date=20 August 2013|author=Shailendra Paranjpe}}</ref> তেওঁ শিৱাজী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ [[কাবাডী]] দলৰ অধিনায়ক আছিল। তেওঁ ভাৰতক প্ৰতিনিধিত্ব কৰি বাংলাদেশৰ বিৰুদ্ধে এখন কাবাডী প্ৰতিযোগিতাত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল। কাবাডী খেলৰ বাবে তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ চৰকাৰৰ শিৱ ছাত্ৰপতি যুৱ বঁটা লাভ কৰিছিল।<ref name=DNAParanjpe/><ref name = "Founder">{{cite web |url=http://www.antisuperstition.org/index.php?option=com_content&view=article&id=74&Itemid=97 |title=Founder:Dr. Narendra Dabholkar|publisher=Maharashtra Andhashraddha Nirmoolan Samiti |access-date=21 December 2010}}</ref> নৰেন্দ্ৰই শৈলাৰ সৈতে বিবাহপাশত আবদ্ধ হৈছিল। হামিদ আৰু মুক্তা দাভোলকাৰ নামেৰে তেওঁলোকৰ দুটি সন্তান আছিল।<ref name="TOI Jadhav">{{cite news|title=Doctor who fought to stamp out superstition|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Doctor-who-fought-to-stamp-out-superstition/articleshow/21945021.cms|newspaper=[[The Times of India]]|access-date=2 October 2013|date=21 August 2013|author=Radheshyam Jadhav}}</ref><ref>{{cite news|title=Dabholkar murder: Kin seek speedy probe|url=http://indianexpress.com/article/cities/pune/dabholkar-murder-kin-seek-speedy-probe/|access-date=15 January 2015|date=5 October 2013}}</ref> তেওঁৰ পুত্ৰৰ নাম সমাজ সংস্কাৰক হামিদ দালৱাইৰ নামেৰে ৰখা হৈছিল।<ref name=practice/> তেওঁ আড়ম্বৰপূৰ্ণ বিবাহ অনুষ্ঠানকো সমালোচনা কৰিছিল, আৰু নিজৰ সন্তানক সাধাৰণ অনুষ্ঠানত বিয়া দিয়াৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল। পৰম্পৰাগতভাৱে কৰা ধৰণে বিয়াৰ শুভ সময় বাছনি কৰিবলৈ পঞ্জিকাৰ পৰামৰ্শ লোৱা হোৱা নাছিল।<ref name=practice>{{cite news|title=Dabholkar practised what he preached|url=http://www.business-standard.com/article/current-affairs/dabholkar-practised-what-he-preached-113082400169_1.html|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Business Standard]]|date=24 August 2013}}</ref> তেওঁ এগৰাকী নাস্তিক আছিল।<ref name=obituary>{{cite news|access-date=19 September 2013|date=14 September 2013|title=Narendra Dabholkar, fighter against superstition, was killed on August 20th, aged 67|newspaper=[[The Economist]]|url=https://www.economist.com/news/obituary/21586275-narendra-dabholkar-fighter-against-superstition-was-killed-august-20th-aged-67-narendra}}</ref> ==আন্দোলন== ১২ বছৰ চিকিৎসক হিচাপে কাম কৰাৰ পিছত ১৯৮০ৰ দশকত দাভোলকাৰ এগৰাকী সমাজকৰ্মী হৈ পৰিছিল।<ref name="DNA_2013-waged"/><ref name="Johannes2011">{{cite book | author=Johannes Quack | title=Disenchanting India: Organized Rationalism and Criticism of Religion in India | url=https://books.google.com/books?id=TNbxUwhS5RUC&pg=PA145 | access-date=20 August 2013 | year= 2011 | publisher=Oxford University Press | isbn=978-0-19-981260-8 | pages=145 }}</ref> তেওঁ সামাজিক ন্যায়ৰ আন্দোলনৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰিছিল, যেনে বাবা আধৱে সূচনা কৰা ''এক গাঁও এক পানোথা'' (এখন গাঁও – এটা কুঁৱা) পদক্ষেপ।<ref name="Hindustan Times Joshi">{{cite web|title=Dabholkar was a true crusader of rationalism|url=http://www.hindustantimes.com/India-news/Maharashtra/Dabholkar-was-a-true-crusader-of-rationalism/Article1-1110651.aspx|publisher=[[Hindustan Times]]|author=Satyajit Joshi|date=21 August 2013|access-date=2 October 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130925235129/http://www.hindustantimes.com/India-news/Maharashtra/Dabholkar-was-a-true-crusader-of-rationalism/Article1-1110651.aspx|archive-date=25 September 2013|df=dmy-all}}</ref> লাহে লাহে দাভোলকাৰে অন্ধবিশ্বাস নিৰ্মূলৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল, আৰু অখিল ভাৰতীয় অন্ধশ্ৰাদ্ধ নিৰ্মূলন সমিতিত (ABANS) যোগদান কৰিছিল। ১৯৮৯ চনত তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰাদ্ধ নিৰ্মূলন সমিতি (M.A.N.S, যাৰ অৰ্থ "মহাৰাষ্ট্ৰত অন্ধবিশ্বাস নিৰ্মূলৰ বাবে গঠিত সমিতি") প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। এই সমিতিৰ যোগেৰে তেওঁ অন্ধবিশ্বাসৰ বিৰুদ্ধে প্ৰচাৰ চলাইছিল, সন্দেহজনক তান্ত্ৰিক আৰু ৰোগৰ বাবে 'অলৌকিক নিৰাময়'ৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়া স্বয়ম্ভু বাবাসকলৰ বিৰোধিতা কৰিছিল।<ref>{{cite news|title=He was not against God but fought exploitation|url=http://www.thehindu.com/news/national/he-was-not-against-god-but-fought-exploitation/article5042507.ece?ref=relatedNews|access-date=2 October 2013|newspaper=[[The Hindu]]|date=21 August 2013|author=Priyanka Kakodkar}}</ref><ref>{{cite news | url = http://www.business-standard.com/article/news-ians/anti-superstition-campaigner-killed-in-pune-roundup-113082000742_1.html | title = Anti-superstition campaigner killed in Pune | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013| newspaper = [[Business Standard]] }}</ref> তেওঁ দেশৰ "সাধু-বাবা" সকলক সমালোচনা কৰিছিল, যিসকলে অলৌকিক কাৰ্য্য কৰা বুলি দাবী কৰে আৰু যাৰ বহুতো অনুগামী আছে।<ref name="BBC India" /> তেওঁ সাতাৰা জিলাত অৱস্থিত সামাজিক কাৰ্য্য কেন্দ্ৰ ''পৰিৱৰ্তন''ৰ প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য আছিল। এই কেন্দ্ৰটোৱে "সমাজৰ পিছপৰা সদস্যসকলক নিৰাপত্তা, মৰ্যাদা আৰু সমৃদ্ধিৰ জীৱন যাপন কৰিবলৈ সবল কৰা"ৰ চেষ্টা কৰে।<ref>{{cite web|access-date=2 October 2013|url=http://www.parivartan.org.in/About/Parivartan.html |title=About: Parivartan}}</ref><ref name="DNA_2013-10_lakh"/> ভাৰতীয় যুক্তিবাদী সানাল এডামৰুকুৰ সৈতে তেওঁৰ ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্ক আছিল।<ref>{{cite news | url = https://www.theguardian.com/world/2013/aug/20/anti-superstition-narendra-dabholkar-shot-dead | title = Indian anti-superstition activist Narendra Dabholkar shot dead | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013 | author = Maseeh Rahman | newspaper = [[The Guardian]] }}</ref> তেওঁ ছানে গুৰুজীয়ে প্ৰতিষ্ঠা কৰা এখন প্ৰখ্যাত মাৰাঠী সাপ্তাহিক ''সাধনা''ৰ সম্পাদক আছিল।<ref>{{Cite web|url=http://www.weeklysadhana.com/index.php/2009-12-01-10-44-17|title=Register an account &#124; Hashing24}}</ref><ref name="DNA_2013-waged">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1877128/report-narendra-dabholkar-the-man-who-waged-a-war-against-superstition-in-all-forms | title = Narendra Dabholkar, the man who waged a war against superstition in all forms | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013 }}</ref> ইয়াৰ পূৰ্বে তেওঁ ফেডাৰেচন অৱ ইণ্ডিয়ান ৰেচনেলিষ্ট এছ’চিয়েশ্যনৰ উপ-সভাপতি হিচাপেও কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। ১৯৯০–২০১০ চনৰ ভিতৰত দাভোলকাৰ দলিত (অস্পৃশ্য) সমতাৰ বাবে এক আন্দোলনত সক্ৰিয় আছিল, আৰু ভাৰতৰ জাতি ব্যৱস্থা আৰু জাতি সম্পৰ্কীয় হিংসাৰ বিৰুদ্ধে মাত মাতি আহিছিল। তেওঁ ভাৰতীয় সংবিধানৰ প্ৰণেতা আৰু দলিতসকলৰ সমতাৰ বাবে যুঁজা [[ভীমৰাও ৰামজী আম্বেদকাৰ|বাবাছাহেব আম্বেদকাৰৰ]] নামেৰে মাৰাথৱাড়া বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পুনৰ্নামাকৰণৰ পোষকতা কৰিছিল।<ref name="TOI Jadhav"/> দাভোলকাৰে অন্ধবিশ্বাস আৰু ইয়াৰ নিৰ্মূলকৰণ সম্পৰ্কত কিতাপ লিখিছিল, আৰু ৩,০০০ ৰো অধিক জনসভাত ভাষণ দিছিল।<ref name="TOI Jadhav" /> ২০১৩ চনৰ মাৰ্চ মাহত নাগপুৰৰ হোলীৰ সময়ত আশাৰাম বাপু আৰু তেওঁৰ অনুগামীসকলে এই উৎসৱ উদযাপনৰ বাবে নাগপুৰ পৌৰ নিগমৰ পৰা টেংকাৰৰ খোৱাপানী আনি ব্যৱহাৰ কৰা এটা কাণ্ডক লৈ তেওঁ বাপুৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিছিল। মহাৰাষ্ট্ৰৰ বাকী অংশই খৰাং পৰিস্থিতিৰ সন্মুখীন হোৱাৰ সময়ত তেওঁলোকে ইয়াৰ অপচয় কৰাৰ অভিযোগ উত্থাপন হৈছিল।<ref>{{cite news | url=http://en-maktoob.news.yahoo.com/social-group-blames-asaram-bapu-wasting-water-165029776.html | title=Social group blames Asaram Bapu for 'wasting' water | newspaper=[[Yahoo! News]] |location= Nagpur | date=13 March 2013 | access-date=22 August 2013}}</ref><ref>{{cite news | url=http://www.ndtv.com/article/india/as-maharashtra-battles-drought-asaram-bapu-wastes-water-abuses-media-344045 | title=As Maharashtra battles drought, Asaram Bapu wastes water, abuses media | newspaper=[[NDTV]] |location=Mumbai | date=18 March 2013 | access-date=22 August 2013 | author=Mehta, Tejas}}</ref> ==অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু বিধেয়ক== ২০১০ চনত মহাৰাষ্ট্ৰত অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আইন প্ৰণয়ন কৰাৰ বাবে দাভোলকাৰে কেইবাটাও ব্যৰ্থ প্ৰচেষ্টা চলাইছিল। তেওঁৰ তত্বাৱধানত এমএএনএছে এণ্টি-জাদু টোনা বিলৰ (অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু অধ্যাদেশ) খচৰা প্ৰস্তুত কৰিছিল।<ref name="DNA_2013-full-text">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/india/1877221/report-full-text-of-the-draft-anti-superstition-law-proposed-by-narendra-dabholkar | title = Full text of the draft Anti-Superstition Law proposed by Narendra Dabholkar | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 20 August 2013 }}</ref> ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰিছিল কিছুমান ৰাজনৈতিক দল আৰু ৱাৰকৰী সম্প্ৰদায়ে।<ref name="DNA_2013-waged"/> [[ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টি]] আৰু শিৱসেনাৰ দৰে ৰাজনৈতিক দলে ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰি দাবী কৰিছিল যে ইয়াৰ ফলত হিন্দু সংস্কৃতি, ৰীতি-নীতি আৰু পৰম্পৰাত বিৰূপ প্ৰভাৱ পৰিব।<ref>{{cite news | url=http://www.punemirror.in/printarticle.aspx?page=comments&action=translate&sectid=62&contentid=201011092010110900034340baa4ea4&subsite= | title=Warkaris use saffron power to fight bill on witchcraft | newspaper=[[Mumbai Mirror|Pune Mirror]] | date=9 November 2010 | access-date=20 August 2013 | url-status=dead | archive-url=https://archive.today/20131002061954/http://www.punemirror.in/printarticle.aspx?page=comments&action=translate&sectid=62&contentid=201011092010110900034340baa4ea4&subsite= | archive-date=2 October 2013 | df=dmy-all }}</ref> সমালোচকসকলে তেওঁক ধৰ্মবিৰোধী বুলি অভিযোগ কৰিছিল যদিও এজেন্স ফ্ৰান্স-প্ৰেছ সংবাদ সংস্থাৰ সৈতে হোৱা এক সাক্ষাৎকাৰত তেওঁ কৈছিল, "গোটেই বিধেয়কখনত ঈশ্বৰ বা ধৰ্মৰ বিষয়ে এটাও শব্দ নাই। তেনেকুৱা একো নাই। ভাৰতীয় সংবিধানে উপাসনাৰ স্বাধীনতা দিয়ে আৰু সেইটো কোনেও কাঢ়ি নিব নোৱাৰে। এই বিধেয়কখন প্ৰৱঞ্চনামূলক আৰু শোষণমূলক কাৰ্য্যৰ বিষয়ে।"<ref name="BBC India"/> ২০১৩ চনৰ ৬ আগষ্টত মৃত্যুৰ দুসপ্তাহমান পূৰ্বে দাভোলকাৰে এখন সংবাদমেলত অভিযোগ কৰিছিল যে ৰাজ্যৰ বিধানসভাৰ ৭টা অধিবেশনত বিধেয়কখন উত্থাপন হোৱাৰ পাছতো আলোচনা হোৱা নাই। তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰৰ মুখ্যমন্ত্ৰী পৃথ্বীৰাজ চৌহানক সমালোচনা কৰি কৈছিল যে মন্ত্ৰীগৰাকীয়ে ৰাজ্যখনৰ প্ৰগতিশীল জনসাধাৰণক হতাশ কৰিছে।<ref name="DNA_2013-failed">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1870464/report-cm-failed-to-discuss-anti-jaadu-tona-bill | title = 'CM failed to discuss Anti-Jaadu Tona Bill' | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 6 August 2013 |access-date=2 October 2013}}</ref> দাভোলকাৰৰ হত্যাৰ এদিন পিছতে মহাৰাষ্ট্ৰৰ মন্ত্ৰীসভাই অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু অধ্যাদেশক অনুমোদন জনায়, অৱশ্যে ইয়াক আইনত পৰিণত হ'বলৈ সংসদে বিধেয়কখনক সমৰ্থন কৰিব লাগিব।<ref name="BBC India">{{cite news|title=Narendra Dabholkar: India's Maharashtra state bans black magic after killing|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-india-23776406|newspaper=BBC India|date=21 August 2013}}</ref><ref>{{cite news | url = http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-cabinet-clears-antiblack-magic-and-superstition-ordinance/416031-3-237.html | archive-url = https://web.archive.org/web/20130823022913/http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-cabinet-clears-antiblack-magic-and-superstition-ordinance/416031-3-237.html | url-status = dead | archive-date = 23 August 2013 | title = Maharashtra Cabinet clears anti-black magic and superstition ordinance | date = 21 August 2013 |access-date=2 October 2013| newspaper = [[IBNLive]] }}</ref> ২৯টা সংশোধনীৰ অন্তত অৱশেষত ২০১৩ চনৰ ১৮ ডিচেম্বৰত ইয়াক অধ্যাদেশ হিচাপে প্ৰণয়ন কৰা হৈছিল।<ref>{{Cite web|url=https://www.newindianexpress.com/nation/2013/dec/19/Maharashtra-Legislative-Council-Passes-Black-Magic-Bill-552733.html|title=Maharashtra Legislative Council Passes Black Magic Bill|website=The New Indian Express}}</ref> ==হত্যা== ১৯৮৩ চনৰ পৰা দাভোলকাৰে কেইবাটাও ভাবুকি আৰু আক্ৰমণৰ সন্মুখীন হৈছিল যদিও আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা ল'বলৈ অস্বীকাৰ কৰিছিল।<ref name="TOI Jadhav"/> {{Rquote|right|"যদি মই নিজ দেশত থাকি নিজৰ মানুহৰ পৰা আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা ল’বলগীয়া হয়, তেন্তে মোৰ কিবা এটা ভুল হৈছে। মই ভাৰতীয় সংবিধানৰ পৰিসৰৰ ভিতৰত থাকি যুঁজ দিছোঁ আৰু সেয়া কাৰো বিৰুদ্ধে নহয়, সকলোৰে স্বাৰ্থতহে।"| আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা প্ৰত্যাখ্যান কৰা সম্পৰ্ক দাভোলকাৰৰ মন্তব্য<ref name="TOI Jadhav"/>}} ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত প্ৰাতঃভ্ৰমণলৈ ওলাই যাওঁতে পুনেৰ ওমকাৰেশ্বৰ মন্দিৰৰ ওচৰত দুজন বন্দুকধাৰীয়ে ৭:২০ বজাত দাভোলকাৰক গুলীয়াই হত্যা কৰে। আক্ৰমণকাৰীয়ে নিচেই কাষৰ পৰা চাৰিটা গুলীচালনা কৰি ওচৰতে ৰখাই থোৱা মটৰ চাইকেল এখনত উঠি পলায়ন কৰে।<ref>{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1877240/report-a-blow-by-blow-account-of-the-last-moments-of-narendra-dabholkar-s-life | title = A blow by blow account of the last moments of Narendra Dabholkar's life | date = 20 August 2013 | newspaper = [[DNA India]] |access-date=2 October 2013}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.thehindu.com/opinion/op-ed/sorry-doctor-we-didnt-deserve-you/article5065450.ece|title= Sorry doctor, we didn't deserve you | newspaper=[[The Hindu]]|date=28 August 2013|access-date=2 October 2013}}</ref> দাভোলকাৰৰ মূৰ আৰু বুকুত দুটা গুলীৰ আঘাত লাগিছিল, আৰু তেওঁৰ থিতাতে মৃত্যু হৈছিল। দাভোলকাৰে প্ৰথমে এখন চিকিৎসা মহাবিদ্যালয়লৈ নিজৰ মৃতদেহ দান কৰিছিল। কিন্তু তেওঁৰ হত্যাৰ ফলত প্ৰয়োজনীয় হৈ পৰা মৰণোত্তৰ পৰীক্ষাই মৃতদেহটো শৈক্ষিক উদ্দেশ্যৰ বাবে ব্যৱহাৰৰ অযোগ্য কৰি পেলালে।<ref name=autopsy>{{cite news|title=Dabholkar's wish to donate body remains unfulfilled|url=http://www.mid-day.com/news/2013/aug/210813-pune-dabholkars-wish-to-donate-body-remains-unfulfilled.htm|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Mid-Day]]|date=21 August 2013|author=Salil Urunkar|location=Pune}}</ref> কোনো ধৰ্মীয় ৰীতি-নীতি অবিহনে সাতাৰাত তেওঁৰ শেষকৃত্য সম্পন্ন কৰা হয়।<ref name=practice/><ref name="farm ashes"/> পুত্ৰই মুখাগ্নি কৰা পৰম্পৰাৰ বিপৰীতে তেওঁৰ কন্যা মুক্তাই মুখাগ্নি কৰিছিল।<ref name="pyre Mukta">{{cite news|title=How Narendra Dabholkar practised what he preached|url=http://www.hindustantimes.com/India-news/Mumbai/How-Narendra-Dabholkar-practised-what-he-preached/Article1-1112684.aspx|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Hindustan Times]]|date=25 August 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130928225455/http://www.hindustantimes.com/India-news/Mumbai/How-Narendra-Dabholkar-practised-what-he-preached/Article1-1112684.aspx|archive-date=28 September 2013|df=dmy-all}}</ref><ref name="catch killers">{{cite news|title=Catch the killers fast: Dabholkar's kin|url=http://www.dnaindia.com/mumbai/1893971/report-catch-the-killers-fast-dabholkar-s-kin|access-date=2 October 2013|newspaper=[[DNA India]]|date=26 August 2013}}</ref> কোনো ধৰ্মীয় অনুষ্ঠানৰ আয়োজন নকৰাকৈ তেওঁৰ ছাইখিনি সংগ্ৰহ কৰি তেওঁৰ জৈৱিক খেতিপথাৰৰ ওপৰত সিঁচৰতি কৰি দিয়া হৈছিল।<ref name="farm ashes">{{cite news|title=Family decides not to immerse Narendra Dabholkar's ashes|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-08-23/india/41440330_1_ashes-water-body-farm|archive-url=https://web.archive.org/web/20130826054819/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-08-23/india/41440330_1_ashes-water-body-farm|url-status=dead|archive-date=26 August 2013|access-date=2 October 2013|newspaper=[[The Times of India]]|date=23 August 2013}}</ref> ===প্ৰতিক্ৰিয়া=== দাভোলকাৰৰ হত্যাকাণ্ডক বহু ৰাজনৈতিক নেতা আৰু সমাজকৰ্মীয়ে গৰিহণা দিছিল। মহাৰাষ্ট্ৰৰ মুখ্যমন্ত্ৰী পৃথ্বীৰাজ চৌহানে আক্ৰমণকাৰীৰ তথ্য পালে যিকোনো ব্যক্তিক ₹ ১০ লাখ (১৩,০০০ মাৰ্কিন ডলাৰ) পুৰস্কাৰ দিয়াৰ কথা ঘোষণা কৰিছিল।<ref name="DNA_2013-10_lakh">{{cite news| url=http://www.dnaindia.com/pune/1877004/report-leading-anti-superstition-activist-narendra-dabholkar-shot-dead-in-pune | title=Anti-superstition leader Narendra Dabholkar shot dead; Prithviraj Chavan announces Rs 10 lakh reward for info on killers | location= Mumbai | newspaper=[[DNA India]] | date=20 August 2013 | access-date=20 August 2013 | author=Deshmukh, Chaitraly}}</ref><ref>{{cite news | url = http://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Anti-superstition-activist-Dabholkar-shot-dead-in-Pune-CM-Pawar-condemn-killing/articleshow/21930127.cms? | title = Anti-superstition activist Dabholkar shot dead in Pune; CM, Pawar condemn killing | newspaper = [[The Times of India]] | location = Pune | date = 20 August 2013|access-date=30 September 2013 }}</ref> তদুপৰি ৰাজনৈতিক দলসমূহে ২১ আগষ্টত পুনেত বন্ধৰ (ধৰ্মঘট) আহ্বান জনাইছিল,<ref>{{cite news | url=http://zeenews.india.com/news/maharashtra/bandh-in-pune-over-rationalist-narendra-dabholkar-s-murder_870470.html | title=Bandh in Pune over rationalist Narendra Dabholkar's murder | date=21 August 2013 | access-date=21 August 2013|newspaper=[[Zee News]]}}</ref> আৰু সমগ্ৰ পুনেৰ বিভিন্ন অনুষ্ঠান-প্ৰতিষ্ঠানসমূহ দাভোলকাৰৰ হত্যাৰ প্ৰতিবাদত বন্ধ আছিল।<ref>{{cite news | url=http://www.dnaindia.com/pune/1878022/report-bandh-a-partial-success | title=Bandh a partial success | location= Pune | newspaper=[[DNA India]] | date=22 August 2013 | access-date=22 August 2013 | author= Anurag Bende}}</ref> ===তদন্ত=== [[File:41 Manvel Tuscano.jpg|thumb|right|নৰেন্দ্ৰ দাভোলকাৰৰ মৃত্যু সম্পৰ্কত অনুষ্ঠিত এখন সজাগতা সভা]] ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত আৰক্ষীয়ে কয় যে এইটো এটা পৰিকল্পিত হত্যাকাণ্ড বুলি সন্দেহ কৰা হৈছে কাৰণ আক্ৰমণকাৰীসকলে জানিছিল যে দাভোলকাৰে কেৱল সোমবাৰ আৰু মঙলবাৰেহে পুনেত থাকে।<ref name=planned>{{cite news|title=Rationalist Dabholkar shot dead|url=http://www.thehindu.com/news/national/other-states/rationalist-dabholkar-shot-dead/article5041138.ece|access-date=6 September 2013|newspaper=[[The Hindu]]|date=20 August 2013}}</ref> চাভানে ২০১৩ চনৰ ২৬ আগষ্টত উল্লেখ কৰিছিল যে তেওঁৰ হত্যাকাণ্ডৰ বিষয়ে আৰক্ষীৰ হাতত কিছু শুংসূত্ৰ আছে।<ref name=someclues>{{cite news|newspaper=[[The Times of India]]|date=26 August 2013|location= Pune|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Police-have-some-clues-in-Narendra-Dabholkar-murder-case-Prithviraj-Chavan/articleshow/22059973.cms|title= Police have some clues in Narendra Dabholkar murder case: Prithviraj Chavan| access-date=26 August 2013}}</ref> ২ ছেপ্টেম্বৰত আৰক্ষীয়ে কয় যে ৭টা নিৰীক্ষণ কেমেৰাত দুজন হত্যাকাৰীৰ ফুটেজ ধৰা পৰিছে আৰু সেই ফুটেজসমূহ বিশ্লেষণৰ বাবে লণ্ডনৰ এটা ফৰেনছিক গৱেষণাগাৰলৈ প্ৰেৰণ কৰা হৈছে।<ref name=cctv>{{cite news|title=Narendra Dabholkar murder case: Police find suspects in 7 CCTV cameras|url=http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-narendra-dabholkar-murder-case-police-finds-suspects-in-7-cctv-cameras-4363986-NOR.html|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Daily Bhaskar]]|date=2 September 2013}}</ref> ৰাজ্যিক আৰক্ষীৰ প্ৰতি বিশ্বাসৰ অভাৱৰ বাবে ৰাজ্যিক আৰক্ষীৰ পৰিৱৰ্তে ৰাষ্ট্ৰীয় তদন্তকাৰী সংস্থাই (NIA) গোচৰটোৰ তদন্ত কৰিবলৈ আহ্বান জনাই কৰ্মী কেতন তিৰোডকাৰে ৰাজহুৱা স্বাৰ্থজনিত গোচৰ (পিআইএল) দাখিল কৰিছিল। বোম্বে উচ্চ ন্যায়ালয়ে ২৪ ছেপ্টেম্বৰত এন আই এৰ পৰা সঁহাৰি বিচাৰিছিল।<ref name="response NIA">{{cite news|title=High Court seeks NIA reply in Dabholkar murder case|url=http://www.thehindu.com/news/national/high-court-seeks-nia-reply-in-dabholkar-murder-case/article5164155.ece|access-date=24 January 2014|newspaper=[[The Hindu]]|date=24 September 2013}}</ref> ১৫ অক্টোবৰত এনআইএই গোচৰটো ভাৰতীয় দণ্ডবিধিৰ ভিতৰত ভালদৰে আছে বুলি উল্লেখ কৰি কয় যে কেৱল আবেদনকাৰীৰ ধাৰণা অনুসৰি সোঁপন্থী কৰ্মী জড়িত আছে, আৰু ই এক নিৰ্ধাৰিত পৰিকল্পনা।<ref name=TOISequeira>{{cite news|title=Cannot probe Dabholkar case, NIA tells high court|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-10-15/india/43065411_1_nia-act-narendra-dabholkar-scheduled-offence|archive-url=https://web.archive.org/web/20131111181558/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-10-15/india/43065411_1_nia-act-narendra-dabholkar-scheduled-offence|url-status=dead|archive-date=11 November 2013|access-date=11 November 2013|newspaper=[[The Times of India]]|date=15 October 2013|author=Rosy Sequeira}}</ref><ref name="NIA reply">{{cite news|title=NIA tells HC it cannot investigate Dabholkar's murder|url=http://www.rediff.com/news/report/nia-tells-hc-it-cannot-investigate-dabholkars-murder/20131015.htm|access-date=24 January 2014|newspaper=[[Rediff]]|date=15 October 2013}}</ref> ==তথ্যসূত্ৰ== {{reflist|30em}} [[শ্ৰেণী:ভাৰতৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:মৃত ব্যক্তি]] ai28mn6l0p63jgrfl5kryctufpsakir 331502 331500 2022-08-25T18:02:24Z Priyankush Deka 13491 /* হত্যা */ wikitext text/x-wiki {{Short description|Indian physician and author (1945–2013)}} {{Infobox person | name = নৰেন্দ্ৰ দাভোলকাৰ | native_name = | native_name_lang = mr | image = | imagesize = | birth_name = | birth_date = {{birth date|df=yes|1945|11|1}} | birth_place = | residence = | death_date = {{death date and age|df=yes|2013|8|20|1945|11|1}} | death_place = [[পুনে]], [[মহাৰাষ্ট্ৰ]], ভাৰত | death_cause = গুলীৰ আঘাত | occupation = সমাজকৰ্মী, মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰদ্ধা নিৰ্মূল সমিতিৰ প্ৰতিষ্ঠাপক অধ্যক্ষ |nationality = ভাৰতীয় | spouse = শৈলা দাভোলকাৰ | children = মুক্তা দাভোলকাৰ নি পতৱৰ্ধন, হামিদ দাভোলকাৰ | website = {{URL|antisuperstition.org}} }} '''নৰেন্দ্ৰ অচ্যুত দাভোলকৰ''' ( ইংৰাজী : Narendra Achyut Dabholkar ; ১ নৱেম্বৰ ১৯৪৫ – ২০ আগষ্ট ২০১৩)<ref name=DNAParanjpe/> ভাৰতৰ [[মহাৰাষ্ট্ৰ|মহাৰাষ্ট্ৰৰ]] এগৰাকী চিকিৎসক, সমাজ কৰ্মী, যুক্তিবাদী আৰু লেখক আছিল।<ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/explained/govind-pansare-mm-kalburgi-gauri-lankesh-murder-5316465/|title=Indian rationalism, Charvaka to Narendra Dabholkar|date=21 August 2018}}</ref> ১৯৮৯ চনত তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰদ্ধা নিৰ্মূলন সমিতি (MANS) প্ৰতিষ্ঠা কৰি সভাপতি হৈছিল। ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত তেওঁৰ হত্যাকাণ্ডৰ প্ৰতিক্ৰিয়া স্বৰূপে চাৰিদিন পিছত মহাৰাষ্ট্ৰত "অন্ধবিশ্বাস আৰু ক'লা যাদু বিৰোধী অধ্যাদেশ" বলৱৎ কৰা হয়।<ref name=dna>{{cite news|url=http://www.dnaindia.com/india/1879444/report-the-anti-black-magic-and-superstition-ordinance-has-been-promulgated-in-maharashtra|title=The anti-black magic and superstition ordinance has been promulgated in Maharashtra|newspaper=[[DNA India]]|date=24 August 2013|access-date=2 October 2013}}</ref> ২০১৪ চনত তেওঁ সমাজসেৱাৰ বাবে মৰণোত্তৰভাৱে [[পদ্মশ্ৰী]] বঁটা লাভ কৰিছিল।<ref name=Padma_Shri>{{cite news|title=Iyengar, Mashelkar get Padma Vibhushan. Dabholkar, Ghate get Padma Shri.|url=http://www.dnaindia.com/pune/report-iyengar-mashelkar-get-padma-vibhushan-1957092|access-date=30 March 2014|newspaper=[[DNA India]]|date=26 January 2014}}</ref> ==ব্যক্তিগত জীৱন== ১৯৪৫ চনৰ ১ নৱেম্বৰত অচ্যুত আৰু তৰাবাইৰ ঘৰত দাভোলকাৰৰ জন্ম হৈছিল। দহটা সন্তানৰ ভিতৰত তেওঁ আছিল কনিষ্ঠতম। তেওঁৰ সবাতোকৈ জ্যেষ্ঠ ভাই দেৱদত্ত দাভোলকাৰ এগৰাকী শিক্ষাবিদ, আৰু সমাজবাদী আছিল।<ref name="Sakal-2010">{{cite news|title=तर्कशुद्ध विचारांचा मूर्तिमंत आविष्कार: परिवर्तन चळवळीतील विचारवंत शिक्षक|author=Chinchkar Dilip Kumar|url=http://72.78.249.107/esakal/20101219/4790120080505844483.htm|newspaper=[[Sakal]]|location=Mumbai|language=mr|date=19 December 2009|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20131002063050/http://72.78.249.107/esakal/20101219/4790120080505844483.htm|archive-date=2 October 2013|df=dmy-all}}</ref> নৰেন্দ্ৰই স্কুলীয়া শিক্ষা নিউ ইংলিছ স্কুল সাতাৰা আৰু উইলিংডন কলেজ, চাংলীত কৰিছিল। মিৰাজৰ চৰকাৰী চিকিৎসা মহাবিদ্যালয়ৰ পৰা এম বি বি এছ ডিগ্ৰী লাভ কৰি তেওঁ এজন চিকিৎসক হৈছিল।<ref name=DNAParanjpe>{{cite news|title=Narendra Dabholkar: A rationalist to the core|url=http://www.dnaindia.com/pune/1877283/report-narendra-dabholkar-a-rationalist-to-the-core|access-date=21 August 2013|newspaper=[[DNA India]]|date=20 August 2013|author=Shailendra Paranjpe}}</ref> তেওঁ শিৱাজী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ [[কাবাডী]] দলৰ অধিনায়ক আছিল। তেওঁ ভাৰতক প্ৰতিনিধিত্ব কৰি বাংলাদেশৰ বিৰুদ্ধে এখন কাবাডী প্ৰতিযোগিতাত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল। কাবাডী খেলৰ বাবে তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ চৰকাৰৰ শিৱ ছাত্ৰপতি যুৱ বঁটা লাভ কৰিছিল।<ref name=DNAParanjpe/><ref name = "Founder">{{cite web |url=http://www.antisuperstition.org/index.php?option=com_content&view=article&id=74&Itemid=97 |title=Founder:Dr. Narendra Dabholkar|publisher=Maharashtra Andhashraddha Nirmoolan Samiti |access-date=21 December 2010}}</ref> নৰেন্দ্ৰই শৈলাৰ সৈতে বিবাহপাশত আবদ্ধ হৈছিল। হামিদ আৰু মুক্তা দাভোলকাৰ নামেৰে তেওঁলোকৰ দুটি সন্তান আছিল।<ref name="TOI Jadhav">{{cite news|title=Doctor who fought to stamp out superstition|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Doctor-who-fought-to-stamp-out-superstition/articleshow/21945021.cms|newspaper=[[The Times of India]]|access-date=2 October 2013|date=21 August 2013|author=Radheshyam Jadhav}}</ref><ref>{{cite news|title=Dabholkar murder: Kin seek speedy probe|url=http://indianexpress.com/article/cities/pune/dabholkar-murder-kin-seek-speedy-probe/|access-date=15 January 2015|date=5 October 2013}}</ref> তেওঁৰ পুত্ৰৰ নাম সমাজ সংস্কাৰক হামিদ দালৱাইৰ নামেৰে ৰখা হৈছিল।<ref name=practice/> তেওঁ আড়ম্বৰপূৰ্ণ বিবাহ অনুষ্ঠানকো সমালোচনা কৰিছিল, আৰু নিজৰ সন্তানক সাধাৰণ অনুষ্ঠানত বিয়া দিয়াৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল। পৰম্পৰাগতভাৱে কৰা ধৰণে বিয়াৰ শুভ সময় বাছনি কৰিবলৈ পঞ্জিকাৰ পৰামৰ্শ লোৱা হোৱা নাছিল।<ref name=practice>{{cite news|title=Dabholkar practised what he preached|url=http://www.business-standard.com/article/current-affairs/dabholkar-practised-what-he-preached-113082400169_1.html|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Business Standard]]|date=24 August 2013}}</ref> তেওঁ এগৰাকী নাস্তিক আছিল।<ref name=obituary>{{cite news|access-date=19 September 2013|date=14 September 2013|title=Narendra Dabholkar, fighter against superstition, was killed on August 20th, aged 67|newspaper=[[The Economist]]|url=https://www.economist.com/news/obituary/21586275-narendra-dabholkar-fighter-against-superstition-was-killed-august-20th-aged-67-narendra}}</ref> ==আন্দোলন== ১২ বছৰ চিকিৎসক হিচাপে কাম কৰাৰ পিছত ১৯৮০ৰ দশকত দাভোলকাৰ এগৰাকী সমাজকৰ্মী হৈ পৰিছিল।<ref name="DNA_2013-waged"/><ref name="Johannes2011">{{cite book | author=Johannes Quack | title=Disenchanting India: Organized Rationalism and Criticism of Religion in India | url=https://books.google.com/books?id=TNbxUwhS5RUC&pg=PA145 | access-date=20 August 2013 | year= 2011 | publisher=Oxford University Press | isbn=978-0-19-981260-8 | pages=145 }}</ref> তেওঁ সামাজিক ন্যায়ৰ আন্দোলনৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰিছিল, যেনে বাবা আধৱে সূচনা কৰা ''এক গাঁও এক পানোথা'' (এখন গাঁও – এটা কুঁৱা) পদক্ষেপ।<ref name="Hindustan Times Joshi">{{cite web|title=Dabholkar was a true crusader of rationalism|url=http://www.hindustantimes.com/India-news/Maharashtra/Dabholkar-was-a-true-crusader-of-rationalism/Article1-1110651.aspx|publisher=[[Hindustan Times]]|author=Satyajit Joshi|date=21 August 2013|access-date=2 October 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130925235129/http://www.hindustantimes.com/India-news/Maharashtra/Dabholkar-was-a-true-crusader-of-rationalism/Article1-1110651.aspx|archive-date=25 September 2013|df=dmy-all}}</ref> লাহে লাহে দাভোলকাৰে অন্ধবিশ্বাস নিৰ্মূলৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল, আৰু অখিল ভাৰতীয় অন্ধশ্ৰাদ্ধ নিৰ্মূলন সমিতিত (ABANS) যোগদান কৰিছিল। ১৯৮৯ চনত তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ অন্ধশ্ৰাদ্ধ নিৰ্মূলন সমিতি (M.A.N.S, যাৰ অৰ্থ "মহাৰাষ্ট্ৰত অন্ধবিশ্বাস নিৰ্মূলৰ বাবে গঠিত সমিতি") প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। এই সমিতিৰ যোগেৰে তেওঁ অন্ধবিশ্বাসৰ বিৰুদ্ধে প্ৰচাৰ চলাইছিল, সন্দেহজনক তান্ত্ৰিক আৰু ৰোগৰ বাবে 'অলৌকিক নিৰাময়'ৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়া স্বয়ম্ভু বাবাসকলৰ বিৰোধিতা কৰিছিল।<ref>{{cite news|title=He was not against God but fought exploitation|url=http://www.thehindu.com/news/national/he-was-not-against-god-but-fought-exploitation/article5042507.ece?ref=relatedNews|access-date=2 October 2013|newspaper=[[The Hindu]]|date=21 August 2013|author=Priyanka Kakodkar}}</ref><ref>{{cite news | url = http://www.business-standard.com/article/news-ians/anti-superstition-campaigner-killed-in-pune-roundup-113082000742_1.html | title = Anti-superstition campaigner killed in Pune | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013| newspaper = [[Business Standard]] }}</ref> তেওঁ দেশৰ "সাধু-বাবা" সকলক সমালোচনা কৰিছিল, যিসকলে অলৌকিক কাৰ্য্য কৰা বুলি দাবী কৰে আৰু যাৰ বহুতো অনুগামী আছে।<ref name="BBC India" /> তেওঁ সাতাৰা জিলাত অৱস্থিত সামাজিক কাৰ্য্য কেন্দ্ৰ ''পৰিৱৰ্তন''ৰ প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য আছিল। এই কেন্দ্ৰটোৱে "সমাজৰ পিছপৰা সদস্যসকলক নিৰাপত্তা, মৰ্যাদা আৰু সমৃদ্ধিৰ জীৱন যাপন কৰিবলৈ সবল কৰা"ৰ চেষ্টা কৰে।<ref>{{cite web|access-date=2 October 2013|url=http://www.parivartan.org.in/About/Parivartan.html |title=About: Parivartan}}</ref><ref name="DNA_2013-10_lakh"/> ভাৰতীয় যুক্তিবাদী সানাল এডামৰুকুৰ সৈতে তেওঁৰ ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্ক আছিল।<ref>{{cite news | url = https://www.theguardian.com/world/2013/aug/20/anti-superstition-narendra-dabholkar-shot-dead | title = Indian anti-superstition activist Narendra Dabholkar shot dead | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013 | author = Maseeh Rahman | newspaper = [[The Guardian]] }}</ref> তেওঁ ছানে গুৰুজীয়ে প্ৰতিষ্ঠা কৰা এখন প্ৰখ্যাত মাৰাঠী সাপ্তাহিক ''সাধনা''ৰ সম্পাদক আছিল।<ref>{{Cite web|url=http://www.weeklysadhana.com/index.php/2009-12-01-10-44-17|title=Register an account &#124; Hashing24}}</ref><ref name="DNA_2013-waged">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1877128/report-narendra-dabholkar-the-man-who-waged-a-war-against-superstition-in-all-forms | title = Narendra Dabholkar, the man who waged a war against superstition in all forms | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 20 August 2013|access-date=2 October 2013 }}</ref> ইয়াৰ পূৰ্বে তেওঁ ফেডাৰেচন অৱ ইণ্ডিয়ান ৰেচনেলিষ্ট এছ’চিয়েশ্যনৰ উপ-সভাপতি হিচাপেও কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। ১৯৯০–২০১০ চনৰ ভিতৰত দাভোলকাৰ দলিত (অস্পৃশ্য) সমতাৰ বাবে এক আন্দোলনত সক্ৰিয় আছিল, আৰু ভাৰতৰ জাতি ব্যৱস্থা আৰু জাতি সম্পৰ্কীয় হিংসাৰ বিৰুদ্ধে মাত মাতি আহিছিল। তেওঁ ভাৰতীয় সংবিধানৰ প্ৰণেতা আৰু দলিতসকলৰ সমতাৰ বাবে যুঁজা [[ভীমৰাও ৰামজী আম্বেদকাৰ|বাবাছাহেব আম্বেদকাৰৰ]] নামেৰে মাৰাথৱাড়া বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পুনৰ্নামাকৰণৰ পোষকতা কৰিছিল।<ref name="TOI Jadhav"/> দাভোলকাৰে অন্ধবিশ্বাস আৰু ইয়াৰ নিৰ্মূলকৰণ সম্পৰ্কত কিতাপ লিখিছিল, আৰু ৩,০০০ ৰো অধিক জনসভাত ভাষণ দিছিল।<ref name="TOI Jadhav" /> ২০১৩ চনৰ মাৰ্চ মাহত নাগপুৰৰ হোলীৰ সময়ত আশাৰাম বাপু আৰু তেওঁৰ অনুগামীসকলে এই উৎসৱ উদযাপনৰ বাবে নাগপুৰ পৌৰ নিগমৰ পৰা টেংকাৰৰ খোৱাপানী আনি ব্যৱহাৰ কৰা এটা কাণ্ডক লৈ তেওঁ বাপুৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিছিল। মহাৰাষ্ট্ৰৰ বাকী অংশই খৰাং পৰিস্থিতিৰ সন্মুখীন হোৱাৰ সময়ত তেওঁলোকে ইয়াৰ অপচয় কৰাৰ অভিযোগ উত্থাপন হৈছিল।<ref>{{cite news | url=http://en-maktoob.news.yahoo.com/social-group-blames-asaram-bapu-wasting-water-165029776.html | title=Social group blames Asaram Bapu for 'wasting' water | newspaper=[[Yahoo! News]] |location= Nagpur | date=13 March 2013 | access-date=22 August 2013}}</ref><ref>{{cite news | url=http://www.ndtv.com/article/india/as-maharashtra-battles-drought-asaram-bapu-wastes-water-abuses-media-344045 | title=As Maharashtra battles drought, Asaram Bapu wastes water, abuses media | newspaper=[[NDTV]] |location=Mumbai | date=18 March 2013 | access-date=22 August 2013 | author=Mehta, Tejas}}</ref> ==অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু বিধেয়ক== ২০১০ চনত মহাৰাষ্ট্ৰত অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আইন প্ৰণয়ন কৰাৰ বাবে দাভোলকাৰে কেইবাটাও ব্যৰ্থ প্ৰচেষ্টা চলাইছিল। তেওঁৰ তত্বাৱধানত এমএএনএছে এণ্টি-জাদু টোনা বিলৰ (অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু অধ্যাদেশ) খচৰা প্ৰস্তুত কৰিছিল।<ref name="DNA_2013-full-text">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/india/1877221/report-full-text-of-the-draft-anti-superstition-law-proposed-by-narendra-dabholkar | title = Full text of the draft Anti-Superstition Law proposed by Narendra Dabholkar | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 20 August 2013 }}</ref> ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰিছিল কিছুমান ৰাজনৈতিক দল আৰু ৱাৰকৰী সম্প্ৰদায়ে।<ref name="DNA_2013-waged"/> [[ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টি]] আৰু শিৱসেনাৰ দৰে ৰাজনৈতিক দলে ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰি দাবী কৰিছিল যে ইয়াৰ ফলত হিন্দু সংস্কৃতি, ৰীতি-নীতি আৰু পৰম্পৰাত বিৰূপ প্ৰভাৱ পৰিব।<ref>{{cite news | url=http://www.punemirror.in/printarticle.aspx?page=comments&action=translate&sectid=62&contentid=201011092010110900034340baa4ea4&subsite= | title=Warkaris use saffron power to fight bill on witchcraft | newspaper=[[Mumbai Mirror|Pune Mirror]] | date=9 November 2010 | access-date=20 August 2013 | url-status=dead | archive-url=https://archive.today/20131002061954/http://www.punemirror.in/printarticle.aspx?page=comments&action=translate&sectid=62&contentid=201011092010110900034340baa4ea4&subsite= | archive-date=2 October 2013 | df=dmy-all }}</ref> সমালোচকসকলে তেওঁক ধৰ্মবিৰোধী বুলি অভিযোগ কৰিছিল যদিও এজেন্স ফ্ৰান্স-প্ৰেছ সংবাদ সংস্থাৰ সৈতে হোৱা এক সাক্ষাৎকাৰত তেওঁ কৈছিল, "গোটেই বিধেয়কখনত ঈশ্বৰ বা ধৰ্মৰ বিষয়ে এটাও শব্দ নাই। তেনেকুৱা একো নাই। ভাৰতীয় সংবিধানে উপাসনাৰ স্বাধীনতা দিয়ে আৰু সেইটো কোনেও কাঢ়ি নিব নোৱাৰে। এই বিধেয়কখন প্ৰৱঞ্চনামূলক আৰু শোষণমূলক কাৰ্য্যৰ বিষয়ে।"<ref name="BBC India"/> ২০১৩ চনৰ ৬ আগষ্টত মৃত্যুৰ দুসপ্তাহমান পূৰ্বে দাভোলকাৰে এখন সংবাদমেলত অভিযোগ কৰিছিল যে ৰাজ্যৰ বিধানসভাৰ ৭টা অধিবেশনত বিধেয়কখন উত্থাপন হোৱাৰ পাছতো আলোচনা হোৱা নাই। তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰৰ মুখ্যমন্ত্ৰী পৃথ্বীৰাজ চৌহানক সমালোচনা কৰি কৈছিল যে মন্ত্ৰীগৰাকীয়ে ৰাজ্যখনৰ প্ৰগতিশীল জনসাধাৰণক হতাশ কৰিছে।<ref name="DNA_2013-failed">{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1870464/report-cm-failed-to-discuss-anti-jaadu-tona-bill | title = 'CM failed to discuss Anti-Jaadu Tona Bill' | newspaper = [[DNA India]] | location = Pune | date = 6 August 2013 |access-date=2 October 2013}}</ref> দাভোলকাৰৰ হত্যাৰ এদিন পিছতে মহাৰাষ্ট্ৰৰ মন্ত্ৰীসভাই অন্ধবিশ্বাস বিৰোধী আৰু ক'লা যাদু অধ্যাদেশক অনুমোদন জনায়, অৱশ্যে ইয়াক আইনত পৰিণত হ'বলৈ সংসদে বিধেয়কখনক সমৰ্থন কৰিব লাগিব।<ref name="BBC India">{{cite news|title=Narendra Dabholkar: India's Maharashtra state bans black magic after killing|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-india-23776406|newspaper=BBC India|date=21 August 2013}}</ref><ref>{{cite news | url = http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-cabinet-clears-antiblack-magic-and-superstition-ordinance/416031-3-237.html | archive-url = https://web.archive.org/web/20130823022913/http://ibnlive.in.com/news/maharashtra-cabinet-clears-antiblack-magic-and-superstition-ordinance/416031-3-237.html | url-status = dead | archive-date = 23 August 2013 | title = Maharashtra Cabinet clears anti-black magic and superstition ordinance | date = 21 August 2013 |access-date=2 October 2013| newspaper = [[IBNLive]] }}</ref> ২৯টা সংশোধনীৰ অন্তত অৱশেষত ২০১৩ চনৰ ১৮ ডিচেম্বৰত ইয়াক অধ্যাদেশ হিচাপে প্ৰণয়ন কৰা হৈছিল।<ref>{{Cite web|url=https://www.newindianexpress.com/nation/2013/dec/19/Maharashtra-Legislative-Council-Passes-Black-Magic-Bill-552733.html|title=Maharashtra Legislative Council Passes Black Magic Bill|website=The New Indian Express}}</ref> ==হত্যা== ১৯৮৩ চনৰ পৰা দাভোলকাৰে কেইবাটাও ভাবুকি আৰু আক্ৰমণৰ সন্মুখীন হৈছিল যদিও আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা ল'বলৈ অস্বীকাৰ কৰিছিল।<ref name="TOI Jadhav"/> {{Rquote|right|"যদি মই নিজ দেশত থাকি নিজৰ মানুহৰ পৰা আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা ল’বলগীয়া হয়, তেন্তে মোৰ কিবা এটা ভুল হৈছে। মই ভাৰতীয় সংবিধানৰ পৰিসৰৰ ভিতৰত থাকি যুঁজ দিছোঁ আৰু সেয়া কাৰো বিৰুদ্ধে নহয়, সকলোৰে স্বাৰ্থতহে।"| আৰক্ষীৰ সুৰক্ষা প্ৰত্যাখ্যান কৰা সম্পৰ্ক দাভোলকাৰৰ মন্তব্য<ref name="TOI Jadhav"/>}} ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত প্ৰাতঃভ্ৰমণলৈ ওলাই যাওঁতে পুনেৰ ওমকাৰেশ্বৰ মন্দিৰৰ ওচৰত দুজন বন্দুকধাৰীয়ে ৭:২০ বজাত দাভোলকাৰক গুলীয়াই হত্যা কৰে। আক্ৰমণকাৰীয়ে নিচেই কাষৰ পৰা চাৰিটা গুলীচালনা কৰি ওচৰতে ৰখাই থোৱা মটৰ চাইকেল এখনত উঠি পলায়ন কৰে।<ref>{{cite news | url = http://www.dnaindia.com/pune/1877240/report-a-blow-by-blow-account-of-the-last-moments-of-narendra-dabholkar-s-life | title = A blow by blow account of the last moments of Narendra Dabholkar's life | date = 20 August 2013 | newspaper = [[DNA India]] |access-date=2 October 2013}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.thehindu.com/opinion/op-ed/sorry-doctor-we-didnt-deserve-you/article5065450.ece|title= Sorry doctor, we didn't deserve you | newspaper=[[The Hindu]]|date=28 August 2013|access-date=2 October 2013}}</ref> দাভোলকাৰৰ মূৰ আৰু বুকুত দুটা গুলীৰ আঘাত লাগিছিল, আৰু তেওঁৰ থিতাতে মৃত্যু হৈছিল। দাভোলকাৰে প্ৰথমে এখন চিকিৎসা মহাবিদ্যালয়লৈ নিজৰ মৃতদেহ দান কৰিছিল। কিন্তু তেওঁৰ হত্যাৰ ফলত প্ৰয়োজনীয় হৈ পৰা মৰণোত্তৰ পৰীক্ষাই মৃতদেহটো শৈক্ষিক উদ্দেশ্যৰ বাবে ব্যৱহাৰৰ অযোগ্য কৰি পেলালে।<ref name=autopsy>{{cite news|title=Dabholkar's wish to donate body remains unfulfilled|url=http://www.mid-day.com/news/2013/aug/210813-pune-dabholkars-wish-to-donate-body-remains-unfulfilled.htm|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Mid-Day]]|date=21 August 2013|author=Salil Urunkar|location=Pune}}</ref> কোনো ধৰ্মীয় ৰীতি-নীতি অবিহনে সাতাৰাত তেওঁৰ শেষকৃত্য সম্পন্ন কৰা হয়।<ref name=practice/><ref name="farm ashes"/> পুত্ৰই মুখাগ্নি কৰা পৰম্পৰাৰ বিপৰীতে তেওঁৰ কন্যা মুক্তাই মুখাগ্নি কৰিছিল।<ref name="pyre Mukta">{{cite news|title=How Narendra Dabholkar practised what he preached|url=http://www.hindustantimes.com/India-news/Mumbai/How-Narendra-Dabholkar-practised-what-he-preached/Article1-1112684.aspx|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Hindustan Times]]|date=25 August 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130928225455/http://www.hindustantimes.com/India-news/Mumbai/How-Narendra-Dabholkar-practised-what-he-preached/Article1-1112684.aspx|archive-date=28 September 2013|df=dmy-all}}</ref><ref name="catch killers">{{cite news|title=Catch the killers fast: Dabholkar's kin|url=http://www.dnaindia.com/mumbai/1893971/report-catch-the-killers-fast-dabholkar-s-kin|access-date=2 October 2013|newspaper=[[DNA India]]|date=26 August 2013}}</ref> কোনো ধৰ্মীয় অনুষ্ঠানৰ আয়োজন নকৰাকৈ তেওঁৰ ছাইখিনি সংগ্ৰহ কৰি তেওঁৰ জৈৱিক খেতিপথাৰৰ ওপৰত সিঁচৰতি কৰি দিয়া হৈছিল।<ref name="farm ashes">{{cite news|title=Family decides not to immerse Narendra Dabholkar's ashes|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-08-23/india/41440330_1_ashes-water-body-farm|archive-url=https://web.archive.org/web/20130826054819/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-08-23/india/41440330_1_ashes-water-body-farm|url-status=dead|archive-date=26 August 2013|access-date=2 October 2013|newspaper=[[The Times of India]]|date=23 August 2013}}</ref> ===প্ৰতিক্ৰিয়া=== দাভোলকাৰৰ হত্যাকাণ্ডক বহু ৰাজনৈতিক নেতা আৰু সমাজকৰ্মীয়ে গৰিহণা দিছিল। মহাৰাষ্ট্ৰৰ মুখ্যমন্ত্ৰী পৃথ্বীৰাজ চৌহানে আক্ৰমণকাৰীৰ তথ্য পালে যিকোনো ব্যক্তিক ₹ ১০ লাখ (১৩,০০০ মাৰ্কিন ডলাৰ) পুৰস্কাৰ দিয়াৰ কথা ঘোষণা কৰিছিল।<ref name="DNA_2013-10_lakh">{{cite news| url=http://www.dnaindia.com/pune/1877004/report-leading-anti-superstition-activist-narendra-dabholkar-shot-dead-in-pune | title=Anti-superstition leader Narendra Dabholkar shot dead; Prithviraj Chavan announces Rs 10 lakh reward for info on killers | location= Mumbai | newspaper=[[DNA India]] | date=20 August 2013 | access-date=20 August 2013 | author=Deshmukh, Chaitraly}}</ref><ref>{{cite news | url = http://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Anti-superstition-activist-Dabholkar-shot-dead-in-Pune-CM-Pawar-condemn-killing/articleshow/21930127.cms? | title = Anti-superstition activist Dabholkar shot dead in Pune; CM, Pawar condemn killing | newspaper = [[The Times of India]] | location = Pune | date = 20 August 2013|access-date=30 September 2013 }}</ref> তদুপৰি ৰাজনৈতিক দলসমূহে ২১ আগষ্টত পুনেত বন্ধৰ (ধৰ্মঘট) আহ্বান জনাইছিল,<ref>{{cite news | url=http://zeenews.india.com/news/maharashtra/bandh-in-pune-over-rationalist-narendra-dabholkar-s-murder_870470.html | title=Bandh in Pune over rationalist Narendra Dabholkar's murder | date=21 August 2013 | access-date=21 August 2013|newspaper=[[Zee News]]}}</ref> আৰু সমগ্ৰ পুনেৰ বিভিন্ন অনুষ্ঠান-প্ৰতিষ্ঠানসমূহ দাভোলকাৰৰ হত্যাৰ প্ৰতিবাদত বন্ধ আছিল।<ref>{{cite news | url=http://www.dnaindia.com/pune/1878022/report-bandh-a-partial-success | title=Bandh a partial success | location= Pune | newspaper=[[DNA India]] | date=22 August 2013 | access-date=22 August 2013 | author= Anurag Bende}}</ref> ===তদন্ত=== [[File:41 Manvel Tuscano.jpg|thumb|right|নৰেন্দ্ৰ দাভোলকাৰৰ মৃত্যু সম্পৰ্কত অনুষ্ঠিত এখন সজাগতা সভা]] ২০১৩ চনৰ ২০ আগষ্টত আৰক্ষীয়ে কয় যে এইটো এটা পৰিকল্পিত হত্যাকাণ্ড বুলি সন্দেহ কৰা হৈছে কাৰণ আক্ৰমণকাৰীসকলে জানিছিল যে দাভোলকাৰে কেৱল সোমবাৰ আৰু মঙলবাৰেহে পুনেত থাকে।<ref name=planned>{{cite news|title=Rationalist Dabholkar shot dead|url=http://www.thehindu.com/news/national/other-states/rationalist-dabholkar-shot-dead/article5041138.ece|access-date=6 September 2013|newspaper=[[The Hindu]]|date=20 August 2013}}</ref> চাভানে ২০১৩ চনৰ ২৬ আগষ্টত উল্লেখ কৰিছিল যে তেওঁৰ হত্যাকাণ্ডৰ বিষয়ে আৰক্ষীৰ হাতত কিছু শুংসূত্ৰ আছে।<ref name=someclues>{{cite news|newspaper=[[The Times of India]]|date=26 August 2013|location= Pune|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Police-have-some-clues-in-Narendra-Dabholkar-murder-case-Prithviraj-Chavan/articleshow/22059973.cms|title= Police have some clues in Narendra Dabholkar murder case: Prithviraj Chavan| access-date=26 August 2013}}</ref> ২ ছেপ্টেম্বৰত আৰক্ষীয়ে কয় যে ৭টা নিৰীক্ষণ কেমেৰাত দুজন হত্যাকাৰীৰ ফুটেজ ধৰা পৰিছে আৰু সেই ফুটেজসমূহ বিশ্লেষণৰ বাবে লণ্ডনৰ এটা ফৰেনছিক গৱেষণাগাৰলৈ প্ৰেৰণ কৰা হৈছে।<ref name=cctv>{{cite news|title=Narendra Dabholkar murder case: Police find suspects in 7 CCTV cameras|url=http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-narendra-dabholkar-murder-case-police-finds-suspects-in-7-cctv-cameras-4363986-NOR.html|access-date=2 October 2013|newspaper=[[Daily Bhaskar]]|date=2 September 2013}}</ref> ৰাজ্যিক আৰক্ষীৰ প্ৰতি বিশ্বাসৰ অভাৱৰ বাবে ৰাজ্যিক আৰক্ষীৰ পৰিৱৰ্তে ৰাষ্ট্ৰীয় তদন্তকাৰী সংস্থাই (NIA) গোচৰটোৰ তদন্ত কৰিবলৈ আহ্বান জনাই কৰ্মী কেতন তিৰোডকাৰে ৰাজহুৱা স্বাৰ্থজনিত গোচৰ (পিআইএল) দাখিল কৰিছিল। বোম্বে উচ্চ ন্যায়ালয়ে ২৪ ছেপ্টেম্বৰত এন আই এৰ পৰা সঁহাৰি বিচাৰিছিল।<ref name="response NIA">{{cite news|title=High Court seeks NIA reply in Dabholkar murder case|url=http://www.thehindu.com/news/national/high-court-seeks-nia-reply-in-dabholkar-murder-case/article5164155.ece|access-date=24 January 2014|newspaper=[[The Hindu]]|date=24 September 2013}}</ref> ১৫ অক্টোবৰত এনআইএই গোচৰটো ভাৰতীয় দণ্ডবিধিৰ ভিতৰত ভালদৰে আছে বুলি উল্লেখ কৰি কয় যে কেৱল আবেদনকাৰীৰ ধাৰণা অনুসৰি সোঁপন্থী কৰ্মী জড়িত আছে, আৰু ই এক নিৰ্ধাৰিত পৰিকল্পনা।<ref name=TOISequeira>{{cite news|title=Cannot probe Dabholkar case, NIA tells high court|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-10-15/india/43065411_1_nia-act-narendra-dabholkar-scheduled-offence|archive-url=https://web.archive.org/web/20131111181558/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-10-15/india/43065411_1_nia-act-narendra-dabholkar-scheduled-offence|url-status=dead|archive-date=11 November 2013|access-date=11 November 2013|newspaper=[[The Times of India]]|date=15 October 2013|author=Rosy Sequeira}}</ref><ref name="NIA reply">{{cite news|title=NIA tells HC it cannot investigate Dabholkar's murder|url=http://www.rediff.com/news/report/nia-tells-hc-it-cannot-investigate-dabholkars-murder/20131015.htm|access-date=24 January 2014|newspaper=[[Rediff]]|date=15 October 2013}}</ref> ==কিতাপ== নৰেন্দ্ৰ দাভোলকাৰে মাৰাঠী ভাষাত বহুতো গ্ৰন্থ ৰচনা কৰিছে যিবোৰ হিন্দী আৰু ইংৰাজীলৈ অনুবাদ হৈছে। * লাধে অন্ধশ্ৰদ্ধেচে * প্ৰশ্ন তুমচা উত্তৰ দাভোলকাৰঞ্চে * তিমিৰাতুনি তেজকাদে * দ্য কেচ ফৰ ৰিজন: ভলিউম ৱান: আণ্ডাৰষ্টেণ্ডিং দা চুপাৰষ্টিশ্যন মুভমেণ্ট * দ্য কেচ ফৰ ৰিজন: ভলিউম টু: এ চায়েণ্টিফিক এনকোৱেৰি ইণ্টু বিলিফ * প্লিজ থিংক ==তথ্যসূত্ৰ== {{reflist|30em}} [[শ্ৰেণী:ভাৰতৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:মৃত ব্যক্তি]] i6pfsgblgzb3isd90d37qm1axotgvgd ৰমেশবাবু প্ৰজ্ঞানন্দ 0 83018 331510 331355 2022-08-26T03:16:35Z Nayan j Nath 15159 wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson | name = ৰমেশবাবু প্ৰজ্ঞানন্দ | image = Praggnanandhaa Tata Steel Chess 2019.jpg | caption = ২০১৯ টাটা ষ্টীল দবা টুৰ্ণামেণ্টত প্ৰজ্ঞানন্দ | full_name = ৰমেশবাবু প্ৰজ্ঞানন্দ | birth_date = {{Birth date and age|2005|08|10|df=y}} | birth_place = [[চেন্নাই]], [[তামিলনাডু]], [[ভাৰত]] | country = [[ভাৰত]] | title = গ্ৰেণ্ডমাষ্টাৰ (২০১৮) | rating = | rank = ২৬৬১ (আগষ্ট ২০২২) <br/> নং ৮৯ (আগষ্ট ২০২২) | FideID = ২৫০৫৯৫৩০ }} '''ৰমেশবাবু প্ৰজ্ঞানন্দ''' ({{lang-en|Rameshbabu Praggnanandhaa}}; জন্ম: ১০ আগষ্ট ২০০৫) এজন ভাৰতীয় দবা গ্ৰেণ্ডমাষ্টাৰ। শিশু দবা মাষ্টাৰ ৰমেশবাবুয়ে ১০ বছৰ বয়সতে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মাষ্টাৰ খিতাপ অৰ্জন কৰিছিল, সেই সময়ত এই খিতাপ অৰ্জন কৰা আটাইতকৈ কম বয়সীয়া আৰু ১২ বছৰ বয়সত গ্ৰেণ্ডমাষ্টাৰ খিতাপ অৰ্জন কৰি সেই সময়ৰ দ্বিতীয় কনিষ্ঠতম খেলুৱৈ হিচাপে পৰিগণিত হয় লগতে ২০২২ চনৰ ২২ ফেব্ৰুৱাৰীত ১৬ বছৰ বয়সত তেওঁ বৰ্তমানৰ বিশ্ব চেম্পিয়ন মেগনাছ কাৰ্লচেনক পৰাস্ত কৰা আটাইতকৈ কম বয়সীয়া খেলুৱৈ হিচাপেও পৰিগণিত হয়। তেওঁ এয়াৰথিংছ মাষ্টাৰছ ৰেপিড চেছ টুৰ্ণামেণ্টত কাৰ্লচেনক দ্ৰুত খেলত পৰাস্ত কৰে।<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2022/2/22/india-grandmaster-praggnanandhaa-stuns-world-chess-champion-magnus-carlsen Indian teenager Praggnanandhaa beats world chess champion Carlsen], www.aljazeera.com</ref><ref>{{cite news |date=25 March 2022 |title=Ramesh Babu Pragyanandha : চৌষট্টি খোপেৰ বিষ্ময় বালক, দাবাৰ প্ৰেমে পাগল প্ৰজ্ঞানান্ধা |work=The Bengali Chronicle |url=https://thebengalichronicle.com/praggnanandhaa-chess-prodigy-rkm/ |access-date=10 August 2022 |lang=bn}}</ref> ==ব্যক্তিগত জীৱন== ২০০৫ চনৰ ১০ আগষ্টত তামিলনাডুৰ চেন্নাইত প্ৰজ্ঞানন্দৰ জন্ম হৈছিল।<ref>{{cite web |title=Who is Praggnanandhaa, the 16-year-old who beat world champion at Airthings Masters chess? |url=https://economictimes.indiatimes.com/magazines/panache/who-is-praggnanandhaa-the-16-year-old-who-beat-world-champion-at-airthings-masters-chess/articleshow/89738763.cms |website=[[The Economic Times]] |access-date=20 June 2022 |date=22 February 2022}}</ref> তেওঁ উইমেন গ্ৰেণ্ডমাষ্টাৰ আৰু ইণ্টাৰনেশ্যনেল মাষ্টাৰ আৰ বৈশালীৰ সৰু ভায়েক। তেওঁৰ পিতৃয়ে টিএনএছচি বেংকৰ শাখা পৰিচালক হিচাপে কাম কৰে, আৰু মাতৃ এগৰাকী গৃহিণী।<ref>{{Cite web |date=2022-02-22 |title=Indian chess prodigy was shaped by sister's 'hobby' |url=https://www.deccanherald.com/sports/other-sports/indian-chess-prodigy-was-shaped-by-sisters-hobby-1084076.html |access-date=2022-06-07 |website=Deccan Herald |language=en}}</ref> তেওঁ চেন্নাইৰ ভেলাম্মল নেক্সছ স্কুলত পঢ়ে।<ref>{{Cite web |title=Sports culture flourishes in Chennai's schools |url=https://www.newindianexpress.com/cities/chennai/2021/jun/30/the-moves-that-maketh-a-champ-2323206.html |access-date=2022-05-21 |website=The New Indian Express}}</ref> ==তথ্যসূত্ৰ== d0snduuqrfh265pae7qszfi9oai2huo 331512 331510 2022-08-26T06:05:48Z -chanakyakdas 23408 added [[Category:দবা খেলুৱৈ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson | name = ৰমেশবাবু প্ৰজ্ঞানন্দ | image = Praggnanandhaa Tata Steel Chess 2019.jpg | caption = ২০১৯ টাটা ষ্টীল দবা টুৰ্ণামেণ্টত প্ৰজ্ঞানন্দ | full_name = ৰমেশবাবু প্ৰজ্ঞানন্দ | birth_date = {{Birth date and age|2005|08|10|df=y}} | birth_place = [[চেন্নাই]], [[তামিলনাডু]], [[ভাৰত]] | country = [[ভাৰত]] | title = গ্ৰেণ্ডমাষ্টাৰ (২০১৮) | rating = | rank = ২৬৬১ (আগষ্ট ২০২২) <br/> নং ৮৯ (আগষ্ট ২০২২) | FideID = ২৫০৫৯৫৩০ }} '''ৰমেশবাবু প্ৰজ্ঞানন্দ''' ({{lang-en|Rameshbabu Praggnanandhaa}}; জন্ম: ১০ আগষ্ট ২০০৫) এজন ভাৰতীয় দবা গ্ৰেণ্ডমাষ্টাৰ। শিশু দবা মাষ্টাৰ ৰমেশবাবুয়ে ১০ বছৰ বয়সতে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মাষ্টাৰ খিতাপ অৰ্জন কৰিছিল, সেই সময়ত এই খিতাপ অৰ্জন কৰা আটাইতকৈ কম বয়সীয়া আৰু ১২ বছৰ বয়সত গ্ৰেণ্ডমাষ্টাৰ খিতাপ অৰ্জন কৰি সেই সময়ৰ দ্বিতীয় কনিষ্ঠতম খেলুৱৈ হিচাপে পৰিগণিত হয় লগতে ২০২২ চনৰ ২২ ফেব্ৰুৱাৰীত ১৬ বছৰ বয়সত তেওঁ বৰ্তমানৰ বিশ্ব চেম্পিয়ন মেগনাছ কাৰ্লচেনক পৰাস্ত কৰা আটাইতকৈ কম বয়সীয়া খেলুৱৈ হিচাপেও পৰিগণিত হয়। তেওঁ এয়াৰথিংছ মাষ্টাৰছ ৰেপিড চেছ টুৰ্ণামেণ্টত কাৰ্লচেনক দ্ৰুত খেলত পৰাস্ত কৰে।<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2022/2/22/india-grandmaster-praggnanandhaa-stuns-world-chess-champion-magnus-carlsen Indian teenager Praggnanandhaa beats world chess champion Carlsen], www.aljazeera.com</ref><ref>{{cite news |date=25 March 2022 |title=Ramesh Babu Pragyanandha : চৌষট্টি খোপেৰ বিষ্ময় বালক, দাবাৰ প্ৰেমে পাগল প্ৰজ্ঞানান্ধা |work=The Bengali Chronicle |url=https://thebengalichronicle.com/praggnanandhaa-chess-prodigy-rkm/ |access-date=10 August 2022 |lang=bn}}</ref> ==ব্যক্তিগত জীৱন== ২০০৫ চনৰ ১০ আগষ্টত তামিলনাডুৰ চেন্নাইত প্ৰজ্ঞানন্দৰ জন্ম হৈছিল।<ref>{{cite web |title=Who is Praggnanandhaa, the 16-year-old who beat world champion at Airthings Masters chess? |url=https://economictimes.indiatimes.com/magazines/panache/who-is-praggnanandhaa-the-16-year-old-who-beat-world-champion-at-airthings-masters-chess/articleshow/89738763.cms |website=[[The Economic Times]] |access-date=20 June 2022 |date=22 February 2022}}</ref> তেওঁ উইমেন গ্ৰেণ্ডমাষ্টাৰ আৰু ইণ্টাৰনেশ্যনেল মাষ্টাৰ আৰ বৈশালীৰ সৰু ভায়েক। তেওঁৰ পিতৃয়ে টিএনএছচি বেংকৰ শাখা পৰিচালক হিচাপে কাম কৰে, আৰু মাতৃ এগৰাকী গৃহিণী।<ref>{{Cite web |date=2022-02-22 |title=Indian chess prodigy was shaped by sister's 'hobby' |url=https://www.deccanherald.com/sports/other-sports/indian-chess-prodigy-was-shaped-by-sisters-hobby-1084076.html |access-date=2022-06-07 |website=Deccan Herald |language=en}}</ref> তেওঁ চেন্নাইৰ ভেলাম্মল নেক্সছ স্কুলত পঢ়ে।<ref>{{Cite web |title=Sports culture flourishes in Chennai's schools |url=https://www.newindianexpress.com/cities/chennai/2021/jun/30/the-moves-that-maketh-a-champ-2323206.html |access-date=2022-05-21 |website=The New Indian Express}}</ref> ==তথ্যসূত্ৰ== [[শ্ৰেণী:দবা খেলুৱৈ]] p3wwvtyxup4brm6ic3adaz5k4uadklg 331513 331512 2022-08-26T06:07:00Z -chanakyakdas 23408 +[[শ্ৰেণী:দবা খেলুৱৈ]]; +[[শ্ৰেণী:জীৱিত ব্যক্তি]]; ±[[শ্ৰেণী:দবা খেলুৱৈ]]→[[শ্ৰেণী:ভাৰতৰ ব্যক্তি]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson | name = ৰমেশবাবু প্ৰজ্ঞানন্দ | image = Praggnanandhaa Tata Steel Chess 2019.jpg | caption = ২০১৯ টাটা ষ্টীল দবা টুৰ্ণামেণ্টত প্ৰজ্ঞানন্দ | full_name = ৰমেশবাবু প্ৰজ্ঞানন্দ | birth_date = {{Birth date and age|2005|08|10|df=y}} | birth_place = [[চেন্নাই]], [[তামিলনাডু]], [[ভাৰত]] | country = [[ভাৰত]] | title = গ্ৰেণ্ডমাষ্টাৰ (২০১৮) | rating = | rank = ২৬৬১ (আগষ্ট ২০২২) <br/> নং ৮৯ (আগষ্ট ২০২২) | FideID = ২৫০৫৯৫৩০ }} '''ৰমেশবাবু প্ৰজ্ঞানন্দ''' ({{lang-en|Rameshbabu Praggnanandhaa}}; জন্ম: ১০ আগষ্ট ২০০৫) এজন ভাৰতীয় দবা গ্ৰেণ্ডমাষ্টাৰ। শিশু দবা মাষ্টাৰ ৰমেশবাবুয়ে ১০ বছৰ বয়সতে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মাষ্টাৰ খিতাপ অৰ্জন কৰিছিল, সেই সময়ত এই খিতাপ অৰ্জন কৰা আটাইতকৈ কম বয়সীয়া আৰু ১২ বছৰ বয়সত গ্ৰেণ্ডমাষ্টাৰ খিতাপ অৰ্জন কৰি সেই সময়ৰ দ্বিতীয় কনিষ্ঠতম খেলুৱৈ হিচাপে পৰিগণিত হয় লগতে ২০২২ চনৰ ২২ ফেব্ৰুৱাৰীত ১৬ বছৰ বয়সত তেওঁ বৰ্তমানৰ বিশ্ব চেম্পিয়ন মেগনাছ কাৰ্লচেনক পৰাস্ত কৰা আটাইতকৈ কম বয়সীয়া খেলুৱৈ হিচাপেও পৰিগণিত হয়। তেওঁ এয়াৰথিংছ মাষ্টাৰছ ৰেপিড চেছ টুৰ্ণামেণ্টত কাৰ্লচেনক দ্ৰুত খেলত পৰাস্ত কৰে।<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2022/2/22/india-grandmaster-praggnanandhaa-stuns-world-chess-champion-magnus-carlsen Indian teenager Praggnanandhaa beats world chess champion Carlsen], www.aljazeera.com</ref><ref>{{cite news |date=25 March 2022 |title=Ramesh Babu Pragyanandha : চৌষট্টি খোপেৰ বিষ্ময় বালক, দাবাৰ প্ৰেমে পাগল প্ৰজ্ঞানান্ধা |work=The Bengali Chronicle |url=https://thebengalichronicle.com/praggnanandhaa-chess-prodigy-rkm/ |access-date=10 August 2022 |lang=bn}}</ref> ==ব্যক্তিগত জীৱন== ২০০৫ চনৰ ১০ আগষ্টত তামিলনাডুৰ চেন্নাইত প্ৰজ্ঞানন্দৰ জন্ম হৈছিল।<ref>{{cite web |title=Who is Praggnanandhaa, the 16-year-old who beat world champion at Airthings Masters chess? |url=https://economictimes.indiatimes.com/magazines/panache/who-is-praggnanandhaa-the-16-year-old-who-beat-world-champion-at-airthings-masters-chess/articleshow/89738763.cms |website=[[The Economic Times]] |access-date=20 June 2022 |date=22 February 2022}}</ref> তেওঁ উইমেন গ্ৰেণ্ডমাষ্টাৰ আৰু ইণ্টাৰনেশ্যনেল মাষ্টাৰ আৰ বৈশালীৰ সৰু ভায়েক। তেওঁৰ পিতৃয়ে টিএনএছচি বেংকৰ শাখা পৰিচালক হিচাপে কাম কৰে, আৰু মাতৃ এগৰাকী গৃহিণী।<ref>{{Cite web |date=2022-02-22 |title=Indian chess prodigy was shaped by sister's 'hobby' |url=https://www.deccanherald.com/sports/other-sports/indian-chess-prodigy-was-shaped-by-sisters-hobby-1084076.html |access-date=2022-06-07 |website=Deccan Herald |language=en}}</ref> তেওঁ চেন্নাইৰ ভেলাম্মল নেক্সছ স্কুলত পঢ়ে।<ref>{{Cite web |title=Sports culture flourishes in Chennai's schools |url=https://www.newindianexpress.com/cities/chennai/2021/jun/30/the-moves-that-maketh-a-champ-2323206.html |access-date=2022-05-21 |website=The New Indian Express}}</ref> ==তথ্যসূত্ৰ== [[শ্ৰেণী:ভাৰতৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:দবা খেলুৱৈ]] [[শ্ৰেণী:জীৱিত ব্যক্তি]] card17xcuvzjyx0dlmc588i4sgtmqtu বহঁ‌ত 0 83039 331476 331458 2022-08-25T12:46:19Z Chiring chandan 4464 added [[Category:উদ্ভিদজগত]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{speciesbox |name = বহঁ‌ত |image = Lakoocha tree.JPEG |image_caption = |genus = Artocarpus |species = lacucha |authority = Buch.-Ham. |synonyms = * ''Artocarpus ficifolius'' W.T.Wang * ''Artocarpus lakoocha'' Roxb. * ''Artocarpus yunnanensis'' H.H.Hu * ''Saccus lakoocha'' (Roxb.) Kuntze }} [[File:Artocarpus lacucha KR.JPG|thumb|right|200px|বহঁ‌তৰ ডাল]] '''বহঁ‌ত''' ([[বৈজ্ঞানিক নাম]]: Artocarpus lacucha) Moraceae পৰিয়ালৰ এবিধ গ্ৰীষ্মমণ্ডলীয় চিৰসেউজ উদ্ভিদ। ইয়াক ইংৰাজীত ''monkey fruit'' বা ''monkey jack''<ref name=GRIN>{{GRIN | accessdate=1 August 2014}}</ref> or '''monkey jack''',<ref name=GRIN/> বোলা হয়। ভাৰতীয় উপমহাদেশ আৰু দক্ষিণ-পূব এচিয়াজুৰি এই উদ্ভিদবিধ বিস্তৃত<ref>Pankaj Oudhia, Robert E. Paull. Monkey Jack Artocarpus lakoocha Roxb., Moraceae p485-487.Encyclopedia of Fruit and Nuts - 2008, J. Janick and R. E. Paull - editors, CABI, Wallingford, United Kingdom</ref> গছজোপাৰ কাঠ মূল্যৱান আৰু ইয়াৰ ফলসমূহ খোৱাৰ উপযোগী। ফলসমূহৰ ঔষধি গুণ আছে বুলি বিশ্বাস কৰা হয়।<ref>[http://www.hort.purdue.edu/newcrop/ncnu02/v5-405.html Lakoocha: A Multipurpose Tree of Warm Climate]</ref> উত্তৰ-পূব থাইলেণ্ডত ইয়াৰ কাঠ ''পং লেং'' নামৰ পৰম্পৰাগত বাদ্যযন্ত্ৰ নিৰ্মাণৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।<ref>{{Cite journal | doi=10.1186/1746-4269-7-33| title=Ethnobotanical investigation of 'wild' food plants used by rice farmers in Kalasin, Northeast Thailand| journal=Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine| volume=7| pages=33| year=2011| last1=Cruz-Garcia| first1=Gisella S.| last2=Price| first2=Lisa L.| pmid=22067578| pmc=3233498}}</ref> বহঁ‌তৰ কাঠৰ মধ্যাংশৰ পৰা oxyresveratrol নামৰ যৌগ আহৰণ কৰিব পাৰি।<ref>{{Cite journal|pmid=19349726|year=2009|last1=Maneechai|first1=S|last2=Likhitwitayawuid|first2=K|last3=Sritularak|first3=B|last4=Palanuvej|first4=C|last5=Ruangrungsi|first5=N|last6=Sirisa-Ard|first6=P|title=Quantitative analysis of oxyresveratrol content in Artocarpus lakoocha and 'Puag-Haad'|volume=18|issue=3|pages=223–7|doi=10.1159/000204354|journal=Medical Principles and Practice|s2cid=29232919}}</ref><ref>{{cite journal|url=http://www.tm.mahidol.ac.th/seameo/2005_36_spp4/36sup4_112.pdf |pmid=16438193 |year=2005 |last1=Wongsawad |first1=C |last2=Wongsawad |first2=P |last3=Luangphai |first3=P |last4=Kumchoo |first4=K |title=In vitro effects of aqueous extract from Artocarpus takoocha Roxb on tegumental surface of Haplorchis taichui |volume=36 Suppl 4 |pages=112–6 |journal=The Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131202235650/http://www.tm.mahidol.ac.th/seameo/2005_36_spp4/36sup4_112.pdf |archivedate=2013-12-02 }}</ref><ref>{{Cite journal|pmid=2738489|id= {{INIST|7273462}}|year=1989|last1=Charoenlarp|first1=P|last2=Radomyos|first2=P|last3=Bunnag|first3=D|title=The optimum dose of Puag-Haad in the treatment of taeniasis|volume=72|issue=2|pages=71–3|journal=Journal of the Medical Association of Thailand = Chotmaihet Thangphaet }}</ref> [[কৌটিল্য|কৌটিল্যৰ]] [[অৰ্থশাস্ত্ৰ|অৰ্থশাস্ত্ৰত]] বহঁ‌তৰ উল্লেখ পোৱা যায়।<ref>[[s:Arthashastra/Book XIII|Arthashastra/Book XIII]]</ref> [[শ্ৰেণী:উদ্ভিদজগত]] 0zg0gi9do8wz8a5n3nuarwm6ljwuxad 331501 331476 2022-08-25T16:56:50Z Chiring chandan 4464 wikitext text/x-wiki {{speciesbox |name = বহঁ‌ত |image = Lakoocha tree.JPEG |image_caption = |genus = Artocarpus |species = lacucha |authority = Buch.-Ham. |synonyms = * ''Artocarpus ficifolius'' W.T.Wang * ''Artocarpus lakoocha'' Roxb. * ''Artocarpus yunnanensis'' H.H.Hu * ''Saccus lakoocha'' (Roxb.) Kuntze }} [[File:Artocarpus lacucha KR.JPG|thumb|right|200px|বহঁ‌তৰ ঠেঙুলি]] '''বহঁ‌ত''' ([[বৈজ্ঞানিক নাম]]: Artocarpus lacucha) Moraceae পৰিয়ালৰ এবিধ গ্ৰীষ্মমণ্ডলীয় চিৰসেউজ উদ্ভিদ। ইয়াক ইংৰাজীত ''monkey fruit'' বা ''monkey jack''<ref name=GRIN>{{GRIN | accessdate=1 August 2014}}</ref> বোলা হয়। ভাৰতীয় উপমহাদেশ আৰু দক্ষিণ-পূব এচিয়াজুৰি এই উদ্ভিদবিধ বিস্তৃত<ref>Pankaj Oudhia, Robert E. Paull. Monkey Jack Artocarpus lakoocha Roxb., Moraceae p485-487.Encyclopedia of Fruit and Nuts - 2008, J. Janick and R. E. Paull - editors, CABI, Wallingford, United Kingdom</ref> গছজোপাৰ কাঠ মূল্যৱান আৰু ইয়াৰ ফলসমূহ খোৱাৰ উপযোগী। ফলসমূহৰ ঔষধি গুণ আছে বুলি বিশ্বাস কৰা হয়।<ref>[http://www.hort.purdue.edu/newcrop/ncnu02/v5-405.html Lakoocha: A Multipurpose Tree of Warm Climate]</ref> উত্তৰ-পূব থাইলেণ্ডত ইয়াৰ কাঠ ''পং লেং'' নামৰ পৰম্পৰাগত বাদ্যযন্ত্ৰ নিৰ্মাণৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।<ref>{{Cite journal | doi=10.1186/1746-4269-7-33| title=Ethnobotanical investigation of 'wild' food plants used by rice farmers in Kalasin, Northeast Thailand| journal=Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine| volume=7| pages=33| year=2011| last1=Cruz-Garcia| first1=Gisella S.| last2=Price| first2=Lisa L.| pmid=22067578| pmc=3233498}}</ref> বহঁ‌তৰ কাঠৰ মধ্যাংশৰ পৰা oxyresveratrol নামৰ যৌগ আহৰণ কৰিব পাৰি।<ref>{{Cite journal|pmid=19349726|year=2009|last1=Maneechai|first1=S|last2=Likhitwitayawuid|first2=K|last3=Sritularak|first3=B|last4=Palanuvej|first4=C|last5=Ruangrungsi|first5=N|last6=Sirisa-Ard|first6=P|title=Quantitative analysis of oxyresveratrol content in Artocarpus lakoocha and 'Puag-Haad'|volume=18|issue=3|pages=223–7|doi=10.1159/000204354|journal=Medical Principles and Practice|s2cid=29232919}}</ref><ref>{{cite journal|url=http://www.tm.mahidol.ac.th/seameo/2005_36_spp4/36sup4_112.pdf |pmid=16438193 |year=2005 |last1=Wongsawad |first1=C |last2=Wongsawad |first2=P |last3=Luangphai |first3=P |last4=Kumchoo |first4=K |title=In vitro effects of aqueous extract from Artocarpus takoocha Roxb on tegumental surface of Haplorchis taichui |volume=36 Suppl 4 |pages=112–6 |journal=The Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131202235650/http://www.tm.mahidol.ac.th/seameo/2005_36_spp4/36sup4_112.pdf |archivedate=2013-12-02 }}</ref><ref>{{Cite journal|pmid=2738489|id= {{INIST|7273462}}|year=1989|last1=Charoenlarp|first1=P|last2=Radomyos|first2=P|last3=Bunnag|first3=D|title=The optimum dose of Puag-Haad in the treatment of taeniasis|volume=72|issue=2|pages=71–3|journal=Journal of the Medical Association of Thailand = Chotmaihet Thangphaet }}</ref> [[কৌটিল্য|কৌটিল্যৰ]] [[অৰ্থশাস্ত্ৰ|অৰ্থশাস্ত্ৰত]] বহঁ‌তৰ উল্লেখ পোৱা যায়।<ref>[[s:Arthashastra/Book XIII|Arthashastra/Book XIII]]</ref> [[শ্ৰেণী:উদ্ভিদজগত]] 69faqrhukqyzf8kh60xzwjasz6eoesb 331511 331501 2022-08-26T03:35:24Z Chiring chandan 4464 wikitext text/x-wiki {{speciesbox |name = বহঁ‌ত |image = Lakoocha tree.JPEG |image_caption = |genus = Artocarpus |species = lacucha |authority = Buch.-Ham. |synonyms = * ''Artocarpus ficifolius'' W.T.Wang * ''Artocarpus lakoocha'' Roxb. * ''Artocarpus yunnanensis'' H.H.Hu * ''Saccus lakoocha'' (Roxb.) Kuntze }} [[File:Artocarpus lacucha KR.JPG|thumb|right|200px|বহঁ‌তৰ ঠেঙুলি]] [[File:Artocarpus lacucha বহঁ‌ত.jpg|thumb|বহঁ‌ত]] '''বহঁ‌ত''' ([[বৈজ্ঞানিক নাম]]: Artocarpus lacucha) Moraceae পৰিয়ালৰ এবিধ গ্ৰীষ্মমণ্ডলীয় চিৰসেউজ উদ্ভিদ। ইয়াক ইংৰাজীত ''monkey fruit'' বা ''monkey jack''<ref name=GRIN>{{GRIN | accessdate=1 August 2014}}</ref> বোলা হয়। ভাৰতীয় উপমহাদেশ আৰু দক্ষিণ-পূব এচিয়াজুৰি এই উদ্ভিদবিধ বিস্তৃত<ref>Pankaj Oudhia, Robert E. Paull. Monkey Jack Artocarpus lakoocha Roxb., Moraceae p485-487.Encyclopedia of Fruit and Nuts - 2008, J. Janick and R. E. Paull - editors, CABI, Wallingford, United Kingdom</ref> গছজোপাৰ কাঠ মূল্যৱান আৰু ইয়াৰ ফলসমূহ খোৱাৰ উপযোগী। ফলসমূহৰ ঔষধি গুণ আছে বুলি বিশ্বাস কৰা হয়।<ref>[http://www.hort.purdue.edu/newcrop/ncnu02/v5-405.html Lakoocha: A Multipurpose Tree of Warm Climate]</ref> উত্তৰ-পূব থাইলেণ্ডত ইয়াৰ কাঠ ''পং লেং'' নামৰ পৰম্পৰাগত বাদ্যযন্ত্ৰ নিৰ্মাণৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।<ref>{{Cite journal | doi=10.1186/1746-4269-7-33| title=Ethnobotanical investigation of 'wild' food plants used by rice farmers in Kalasin, Northeast Thailand| journal=Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine| volume=7| pages=33| year=2011| last1=Cruz-Garcia| first1=Gisella S.| last2=Price| first2=Lisa L.| pmid=22067578| pmc=3233498}}</ref> বহঁ‌তৰ কাঠৰ মধ্যাংশৰ পৰা oxyresveratrol নামৰ যৌগ আহৰণ কৰিব পাৰি।<ref>{{Cite journal|pmid=19349726|year=2009|last1=Maneechai|first1=S|last2=Likhitwitayawuid|first2=K|last3=Sritularak|first3=B|last4=Palanuvej|first4=C|last5=Ruangrungsi|first5=N|last6=Sirisa-Ard|first6=P|title=Quantitative analysis of oxyresveratrol content in Artocarpus lakoocha and 'Puag-Haad'|volume=18|issue=3|pages=223–7|doi=10.1159/000204354|journal=Medical Principles and Practice|s2cid=29232919}}</ref><ref>{{cite journal|url=http://www.tm.mahidol.ac.th/seameo/2005_36_spp4/36sup4_112.pdf |pmid=16438193 |year=2005 |last1=Wongsawad |first1=C |last2=Wongsawad |first2=P |last3=Luangphai |first3=P |last4=Kumchoo |first4=K |title=In vitro effects of aqueous extract from Artocarpus takoocha Roxb on tegumental surface of Haplorchis taichui |volume=36 Suppl 4 |pages=112–6 |journal=The Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131202235650/http://www.tm.mahidol.ac.th/seameo/2005_36_spp4/36sup4_112.pdf |archivedate=2013-12-02 }}</ref><ref>{{Cite journal|pmid=2738489|id= {{INIST|7273462}}|year=1989|last1=Charoenlarp|first1=P|last2=Radomyos|first2=P|last3=Bunnag|first3=D|title=The optimum dose of Puag-Haad in the treatment of taeniasis|volume=72|issue=2|pages=71–3|journal=Journal of the Medical Association of Thailand = Chotmaihet Thangphaet }}</ref> [[কৌটিল্য|কৌটিল্যৰ]] [[অৰ্থশাস্ত্ৰ|অৰ্থশাস্ত্ৰত]] বহঁ‌তৰ উল্লেখ পোৱা যায়।<ref>[[s:Arthashastra/Book XIII|Arthashastra/Book XIII]]</ref> ==তথ্য সংগ্ৰহ== {{Reflist}} [[শ্ৰেণী:উদ্ভিদজগত]] 9nhhwef11zjtuxa1m3f4mqmlkb8pq93 কুমাঊঁ বিভাগ 0 83047 331477 2022-08-25T12:57:59Z IKHazarika 7674 "[[:en:Special:Redirect/revision/1103934882|Kumaon division]]" পৃষ্ঠাৰ অনুবাদেৰে সৃষ্টি কৰা হৈছে wikitext text/x-wiki [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description is different from Wikidata]] [[Category:Pages using infobox settlement with no coordinates]] '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[:en:Kumaoni_language|Kumaoni]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক ভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও হিন্দু বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক কুমাঊঁনী বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে কুমাঊঁনী ভাষা কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া নৈনীতাল চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ কুৰ্ম অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকা। এই মতত ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ পৰা কেছাইট এছিৰিয়ানসকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত। ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ ভূতাত্ত্বিক গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈ। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতলৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতলত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৯১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰে নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম দিয়া হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে।|title=অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখ গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানেৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{Multiple image|caption_align=center|image2=Chanchari dance.jpg|image5=Hilljatra-festival-photos.jpg|image6=Cholliyar.jpg}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, তথা ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ হোলীৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁ হৃদয় বুলিও কোৱা হয়।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ কাশীও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত পাঞ্জাবী, বাঙালী আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্ডৱানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই এতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজতেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হ, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=Kumaon division|stat_ref=[[2011 Census of India]]<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=List of districts of Uttarakhand{{!}}District|city_1=Haldwani|div_1=Nainital District{{!}}Nainital|pop_1=232,060|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=Rudrapur, Uttarakhand{{!}}Rudrapur|div_2=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_2=154,485|img_2=|city_3=Kashipur, Uttarakhand{{!}}Kashipur|div_3=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_3=121,610|img_3=|city_4=Pithoragarh|div_4=Pithoragarh District{{!}}Pithoragarh|pop_4=56,044|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=Ramnagar, Nainital{{!}}Ramnagar|div_5=Nainital District{{!}}Nainital|pop_5=54,787|city_6=Jaspur|div_6=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_6=50,523|city_7=Kichha|div_7=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_7=41,965|city_8=Nainital|div_8=Nainital District{{!}}Nainital|pop_8=49,272|city_9=Almora|div_9=Almora District{{!}}Almora|pop_9=48,456|city_10=Sitarganj|div_10=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_10=29,965|city_11=Bajpur|div_11=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_11=25,524|city_12=Mukhani|div_12=Nainital District{{!}}Nainital|pop_12=22,475|city_13=Nagla|div_13=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_13=22,258|city_14=Umru Khurd|div_14=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_14=20,593|city_15=Gadarpur|div_15=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_15=19,301|city_16=Ranikhet|div_16=Almora District{{!}}Almora|pop_16=18,886|city_17=Tanakpur|div_17=Champawat District{{!}}Champawat|pop_17=17,626|city_18=Khatima|div_18=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_18=15,093|city_19=Mahua Kheraganj|div_19=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_19=12,584|city_20=Dineshpur|div_20=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_20=11,343}} == ভাষা == প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমুন বিভাজনঃ ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |মাতৃভাষা কোড ! rowspan="2" |মাতৃভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাৰ বিভাজন |- valign="top" !পিথোৰগড় !বাঘেশ্বৰ !আলমৰা !চেম্পাৱাট !নাট্যকাৰ !উধাম সিং নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |414 | align="right" |67 | align="right" |৫৫৫ | align="right" |519 | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গড়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |50,254 | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমুনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পহাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |7 | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |2,067 | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |10 | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |2,158 | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |383 | align="right" |101 | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |222 | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |18 | align="right" |15 | align="right" |94 | align="right" |38 | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |8 | align="right" |0 | align="right" |1 | align="right" |0 | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" |চিত্ৰনাট্য |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |400 | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |4,228,998 | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] fd6l97jr4s9atj3ngsya8p2v262c5cr 331478 331477 2022-08-25T13:14:24Z IKHazarika 7674 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱভূমি<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠুত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[Rajya Sabha]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[Lok Sabha]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮<ref name="census2011-C16"/> | population_density_km2 = ২০১.০৪ | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[:en:Kumaoni_language|Kumaoni]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক ভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও হিন্দু বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক কুমাঊঁনী বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে কুমাঊঁনী ভাষা কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া নৈনীতাল চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ কুৰ্ম অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকা। এই মতত ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ পৰা কেছাইট এছিৰিয়ানসকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত। ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ ভূতাত্ত্বিক গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈ। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতলৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতলত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৯১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰে নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম দিয়া হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে।|title=অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখ গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানেৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{Multiple image|caption_align=center|image2=Chanchari dance.jpg|image5=Hilljatra-festival-photos.jpg|image6=Cholliyar.jpg}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, তথা ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ হোলীৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁ হৃদয় বুলিও কোৱা হয়।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ কাশীও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত পাঞ্জাবী, বাঙালী আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্ডৱানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই এতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজতেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হ, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=Kumaon division|stat_ref=[[2011 Census of India]]<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=List of districts of Uttarakhand{{!}}District|city_1=Haldwani|div_1=Nainital District{{!}}Nainital|pop_1=232,060|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=Rudrapur, Uttarakhand{{!}}Rudrapur|div_2=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_2=154,485|img_2=|city_3=Kashipur, Uttarakhand{{!}}Kashipur|div_3=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_3=121,610|img_3=|city_4=Pithoragarh|div_4=Pithoragarh District{{!}}Pithoragarh|pop_4=56,044|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=Ramnagar, Nainital{{!}}Ramnagar|div_5=Nainital District{{!}}Nainital|pop_5=54,787|city_6=Jaspur|div_6=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_6=50,523|city_7=Kichha|div_7=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_7=41,965|city_8=Nainital|div_8=Nainital District{{!}}Nainital|pop_8=49,272|city_9=Almora|div_9=Almora District{{!}}Almora|pop_9=48,456|city_10=Sitarganj|div_10=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_10=29,965|city_11=Bajpur|div_11=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_11=25,524|city_12=Mukhani|div_12=Nainital District{{!}}Nainital|pop_12=22,475|city_13=Nagla|div_13=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_13=22,258|city_14=Umru Khurd|div_14=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_14=20,593|city_15=Gadarpur|div_15=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_15=19,301|city_16=Ranikhet|div_16=Almora District{{!}}Almora|pop_16=18,886|city_17=Tanakpur|div_17=Champawat District{{!}}Champawat|pop_17=17,626|city_18=Khatima|div_18=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_18=15,093|city_19=Mahua Kheraganj|div_19=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_19=12,584|city_20=Dineshpur|div_20=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_20=11,343}} == ভাষা == প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমুন বিভাজনঃ ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |মাতৃভাষা কোড ! rowspan="2" |মাতৃভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাৰ বিভাজন |- valign="top" !পিথোৰগড় !বাঘেশ্বৰ !আলমৰা !চেম্পাৱাট !নাট্যকাৰ !উধাম সিং নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |414 | align="right" |67 | align="right" |৫৫৫ | align="right" |519 | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গড়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |50,254 | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমুনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পহাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |7 | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |2,067 | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |10 | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |2,158 | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |383 | align="right" |101 | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |222 | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |18 | align="right" |15 | align="right" |94 | align="right" |38 | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |8 | align="right" |0 | align="right" |1 | align="right" |0 | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" |চিত্ৰনাট্য |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |400 | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |4,228,998 | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] aft50fhw8n28s5klpdev59ofuzxfgxp 331479 331478 2022-08-25T13:15:21Z IKHazarika 7674 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱভূমি<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮<ref name="census2011-C16"/> | population_density_km2 = ২০১.০৪ | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[:en:Kumaoni_language|Kumaoni]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক ভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও হিন্দু বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক কুমাঊঁনী বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে কুমাঊঁনী ভাষা কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া নৈনীতাল চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ কুৰ্ম অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকা। এই মতত ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ পৰা কেছাইট এছিৰিয়ানসকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত। ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ ভূতাত্ত্বিক গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈ। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতলৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতলত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৯১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰে নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম দিয়া হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে।|title=অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখ গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানেৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{Multiple image|caption_align=center|image2=Chanchari dance.jpg|image5=Hilljatra-festival-photos.jpg|image6=Cholliyar.jpg}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, তথা ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ হোলীৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁ হৃদয় বুলিও কোৱা হয়।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ কাশীও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত পাঞ্জাবী, বাঙালী আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্ডৱানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই এতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজতেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হ, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=Kumaon division|stat_ref=[[2011 Census of India]]<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=List of districts of Uttarakhand{{!}}District|city_1=Haldwani|div_1=Nainital District{{!}}Nainital|pop_1=232,060|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=Rudrapur, Uttarakhand{{!}}Rudrapur|div_2=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_2=154,485|img_2=|city_3=Kashipur, Uttarakhand{{!}}Kashipur|div_3=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_3=121,610|img_3=|city_4=Pithoragarh|div_4=Pithoragarh District{{!}}Pithoragarh|pop_4=56,044|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=Ramnagar, Nainital{{!}}Ramnagar|div_5=Nainital District{{!}}Nainital|pop_5=54,787|city_6=Jaspur|div_6=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_6=50,523|city_7=Kichha|div_7=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_7=41,965|city_8=Nainital|div_8=Nainital District{{!}}Nainital|pop_8=49,272|city_9=Almora|div_9=Almora District{{!}}Almora|pop_9=48,456|city_10=Sitarganj|div_10=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_10=29,965|city_11=Bajpur|div_11=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_11=25,524|city_12=Mukhani|div_12=Nainital District{{!}}Nainital|pop_12=22,475|city_13=Nagla|div_13=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_13=22,258|city_14=Umru Khurd|div_14=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_14=20,593|city_15=Gadarpur|div_15=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_15=19,301|city_16=Ranikhet|div_16=Almora District{{!}}Almora|pop_16=18,886|city_17=Tanakpur|div_17=Champawat District{{!}}Champawat|pop_17=17,626|city_18=Khatima|div_18=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_18=15,093|city_19=Mahua Kheraganj|div_19=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_19=12,584|city_20=Dineshpur|div_20=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_20=11,343}} == ভাষা == প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমুন বিভাজনঃ ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |মাতৃভাষা কোড ! rowspan="2" |মাতৃভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাৰ বিভাজন |- valign="top" !পিথোৰগড় !বাঘেশ্বৰ !আলমৰা !চেম্পাৱাট !নাট্যকাৰ !উধাম সিং নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |414 | align="right" |67 | align="right" |৫৫৫ | align="right" |519 | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গড়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |50,254 | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমুনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পহাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |7 | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |2,067 | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |10 | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |2,158 | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |383 | align="right" |101 | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |222 | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |18 | align="right" |15 | align="right" |94 | align="right" |38 | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |8 | align="right" |0 | align="right" |1 | align="right" |0 | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" |চিত্ৰনাট্য |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |400 | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |4,228,998 | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] m8p3bbkxnlu0pta2ba61mts6cxlvisi 331480 331479 2022-08-25T13:17:02Z IKHazarika 7674 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱভূমি<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = ২০১.০৪ | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[:en:Kumaoni_language|Kumaoni]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক ভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও হিন্দু বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক কুমাঊঁনী বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে কুমাঊঁনী ভাষা কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া নৈনীতাল চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ কুৰ্ম অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকা। এই মতত ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ পৰা কেছাইট এছিৰিয়ানসকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত। ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ ভূতাত্ত্বিক গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈ। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতলৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতলত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৯১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰে নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম দিয়া হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে।|title=অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখ গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানেৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{Multiple image|caption_align=center|image2=Chanchari dance.jpg|image5=Hilljatra-festival-photos.jpg|image6=Cholliyar.jpg}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, তথা ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ হোলীৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁ হৃদয় বুলিও কোৱা হয়।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ কাশীও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত পাঞ্জাবী, বাঙালী আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্ডৱানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই এতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজতেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হ, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=Kumaon division|stat_ref=[[2011 Census of India]]<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=List of districts of Uttarakhand{{!}}District|city_1=Haldwani|div_1=Nainital District{{!}}Nainital|pop_1=232,060|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=Rudrapur, Uttarakhand{{!}}Rudrapur|div_2=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_2=154,485|img_2=|city_3=Kashipur, Uttarakhand{{!}}Kashipur|div_3=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_3=121,610|img_3=|city_4=Pithoragarh|div_4=Pithoragarh District{{!}}Pithoragarh|pop_4=56,044|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=Ramnagar, Nainital{{!}}Ramnagar|div_5=Nainital District{{!}}Nainital|pop_5=54,787|city_6=Jaspur|div_6=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_6=50,523|city_7=Kichha|div_7=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_7=41,965|city_8=Nainital|div_8=Nainital District{{!}}Nainital|pop_8=49,272|city_9=Almora|div_9=Almora District{{!}}Almora|pop_9=48,456|city_10=Sitarganj|div_10=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_10=29,965|city_11=Bajpur|div_11=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_11=25,524|city_12=Mukhani|div_12=Nainital District{{!}}Nainital|pop_12=22,475|city_13=Nagla|div_13=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_13=22,258|city_14=Umru Khurd|div_14=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_14=20,593|city_15=Gadarpur|div_15=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_15=19,301|city_16=Ranikhet|div_16=Almora District{{!}}Almora|pop_16=18,886|city_17=Tanakpur|div_17=Champawat District{{!}}Champawat|pop_17=17,626|city_18=Khatima|div_18=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_18=15,093|city_19=Mahua Kheraganj|div_19=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_19=12,584|city_20=Dineshpur|div_20=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_20=11,343}} == ভাষা == প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমুন বিভাজনঃ ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |মাতৃভাষা কোড ! rowspan="2" |মাতৃভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাৰ বিভাজন |- valign="top" !পিথোৰগড় !বাঘেশ্বৰ !আলমৰা !চেম্পাৱাট !নাট্যকাৰ !উধাম সিং নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |414 | align="right" |67 | align="right" |৫৫৫ | align="right" |519 | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গড়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |50,254 | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমুনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পহাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |7 | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |2,067 | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |10 | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |2,158 | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |383 | align="right" |101 | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |222 | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |18 | align="right" |15 | align="right" |94 | align="right" |38 | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |8 | align="right" |0 | align="right" |1 | align="right" |0 | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" |চিত্ৰনাট্য |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |400 | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |4,228,998 | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] exuhbzhyf26x1kxlsd7ww2qzk58sjy4 331481 331480 2022-08-25T13:18:24Z IKHazarika 7674 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱভূমি<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[:en:Kumaoni_language|Kumaoni]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক ভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও হিন্দু বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক কুমাঊঁনী বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে কুমাঊঁনী ভাষা কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া নৈনীতাল চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ কুৰ্ম অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকা। এই মতত ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ পৰা কেছাইট এছিৰিয়ানসকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত। ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ ভূতাত্ত্বিক গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈ। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতলৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতলত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৯১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰে নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম দিয়া হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে।|title=অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখ গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানেৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{Multiple image|caption_align=center|image2=Chanchari dance.jpg|image5=Hilljatra-festival-photos.jpg|image6=Cholliyar.jpg}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, তথা ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ হোলীৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁ হৃদয় বুলিও কোৱা হয়।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ কাশীও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত পাঞ্জাবী, বাঙালী আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্ডৱানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই এতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজতেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হ, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=Kumaon division|stat_ref=[[2011 Census of India]]<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=List of districts of Uttarakhand{{!}}District|city_1=Haldwani|div_1=Nainital District{{!}}Nainital|pop_1=232,060|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=Rudrapur, Uttarakhand{{!}}Rudrapur|div_2=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_2=154,485|img_2=|city_3=Kashipur, Uttarakhand{{!}}Kashipur|div_3=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_3=121,610|img_3=|city_4=Pithoragarh|div_4=Pithoragarh District{{!}}Pithoragarh|pop_4=56,044|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=Ramnagar, Nainital{{!}}Ramnagar|div_5=Nainital District{{!}}Nainital|pop_5=54,787|city_6=Jaspur|div_6=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_6=50,523|city_7=Kichha|div_7=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_7=41,965|city_8=Nainital|div_8=Nainital District{{!}}Nainital|pop_8=49,272|city_9=Almora|div_9=Almora District{{!}}Almora|pop_9=48,456|city_10=Sitarganj|div_10=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_10=29,965|city_11=Bajpur|div_11=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_11=25,524|city_12=Mukhani|div_12=Nainital District{{!}}Nainital|pop_12=22,475|city_13=Nagla|div_13=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_13=22,258|city_14=Umru Khurd|div_14=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_14=20,593|city_15=Gadarpur|div_15=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_15=19,301|city_16=Ranikhet|div_16=Almora District{{!}}Almora|pop_16=18,886|city_17=Tanakpur|div_17=Champawat District{{!}}Champawat|pop_17=17,626|city_18=Khatima|div_18=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_18=15,093|city_19=Mahua Kheraganj|div_19=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_19=12,584|city_20=Dineshpur|div_20=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_20=11,343}} == ভাষা == প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমুন বিভাজনঃ ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |মাতৃভাষা কোড ! rowspan="2" |মাতৃভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাৰ বিভাজন |- valign="top" !পিথোৰগড় !বাঘেশ্বৰ !আলমৰা !চেম্পাৱাট !নাট্যকাৰ !উধাম সিং নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |414 | align="right" |67 | align="right" |৫৫৫ | align="right" |519 | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গড়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |50,254 | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমুনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পহাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |7 | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |2,067 | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |10 | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |2,158 | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |383 | align="right" |101 | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |222 | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |18 | align="right" |15 | align="right" |94 | align="right" |38 | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |8 | align="right" |0 | align="right" |1 | align="right" |0 | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" |চিত্ৰনাট্য |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |400 | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |4,228,998 | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] c9a52pel99i2oaq72hb4oxmlvvehz2j 331482 331481 2022-08-25T13:22:26Z IKHazarika 7674 /* ভাষা */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱভূমি<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[:en:Kumaoni_language|Kumaoni]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক ভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও হিন্দু বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক কুমাঊঁনী বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে কুমাঊঁনী ভাষা কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া নৈনীতাল চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ কুৰ্ম অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকা। এই মতত ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ পৰা কেছাইট এছিৰিয়ানসকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত। ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ ভূতাত্ত্বিক গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈ। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতলৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতলত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৯১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰে নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম দিয়া হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে।|title=অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখ গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানেৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{Multiple image|caption_align=center|image2=Chanchari dance.jpg|image5=Hilljatra-festival-photos.jpg|image6=Cholliyar.jpg}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, তথা ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ হোলীৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁ হৃদয় বুলিও কোৱা হয়।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ কাশীও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত পাঞ্জাবী, বাঙালী আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্ডৱানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই এতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজতেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হ, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=Kumaon division|stat_ref=[[2011 Census of India]]<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=List of districts of Uttarakhand{{!}}District|city_1=Haldwani|div_1=Nainital District{{!}}Nainital|pop_1=232,060|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=Rudrapur, Uttarakhand{{!}}Rudrapur|div_2=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_2=154,485|img_2=|city_3=Kashipur, Uttarakhand{{!}}Kashipur|div_3=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_3=121,610|img_3=|city_4=Pithoragarh|div_4=Pithoragarh District{{!}}Pithoragarh|pop_4=56,044|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=Ramnagar, Nainital{{!}}Ramnagar|div_5=Nainital District{{!}}Nainital|pop_5=54,787|city_6=Jaspur|div_6=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_6=50,523|city_7=Kichha|div_7=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_7=41,965|city_8=Nainital|div_8=Nainital District{{!}}Nainital|pop_8=49,272|city_9=Almora|div_9=Almora District{{!}}Almora|pop_9=48,456|city_10=Sitarganj|div_10=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_10=29,965|city_11=Bajpur|div_11=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_11=25,524|city_12=Mukhani|div_12=Nainital District{{!}}Nainital|pop_12=22,475|city_13=Nagla|div_13=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_13=22,258|city_14=Umru Khurd|div_14=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_14=20,593|city_15=Gadarpur|div_15=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_15=19,301|city_16=Ranikhet|div_16=Almora District{{!}}Almora|pop_16=18,886|city_17=Tanakpur|div_17=Champawat District{{!}}Champawat|pop_17=17,626|city_18=Khatima|div_18=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_18=15,093|city_19=Mahua Kheraganj|div_19=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_19=12,584|city_20=Dineshpur|div_20=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_20=11,343}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[Hindi]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমুন বিভাজনঃ ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |মাতৃভাষা কোড ! rowspan="2" |মাতৃভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাৰ বিভাজন |- valign="top" !পিথোৰগড় !বাঘেশ্বৰ !আলমৰা !চেম্পাৱাট !নাট্যকাৰ !উধাম সিং নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |414 | align="right" |67 | align="right" |৫৫৫ | align="right" |519 | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গড়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |50,254 | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমুনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পহাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |7 | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |2,067 | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |10 | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |2,158 | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |383 | align="right" |101 | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |222 | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |18 | align="right" |15 | align="right" |94 | align="right" |38 | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |8 | align="right" |0 | align="right" |1 | align="right" |0 | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" |চিত্ৰনাট্য |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |400 | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |4,228,998 | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] 5lzbhz1soeon4j0s6ycymofsdti6od4 331484 331482 2022-08-25T13:22:56Z IKHazarika 7674 /* ভাষা */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱভূমি<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[:en:Kumaoni_language|Kumaoni]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক ভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও হিন্দু বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক কুমাঊঁনী বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে কুমাঊঁনী ভাষা কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া নৈনীতাল চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ কুৰ্ম অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকা। এই মতত ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ পৰা কেছাইট এছিৰিয়ানসকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত। ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ ভূতাত্ত্বিক গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈ। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতলৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতলত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৯১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰে নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম দিয়া হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে।|title=অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখ গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানেৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{Multiple image|caption_align=center|image2=Chanchari dance.jpg|image5=Hilljatra-festival-photos.jpg|image6=Cholliyar.jpg}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, তথা ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ হোলীৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁ হৃদয় বুলিও কোৱা হয়।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ কাশীও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত পাঞ্জাবী, বাঙালী আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্ডৱানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই এতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজতেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হ, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=Kumaon division|stat_ref=[[2011 Census of India]]<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=List of districts of Uttarakhand{{!}}District|city_1=Haldwani|div_1=Nainital District{{!}}Nainital|pop_1=232,060|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=Rudrapur, Uttarakhand{{!}}Rudrapur|div_2=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_2=154,485|img_2=|city_3=Kashipur, Uttarakhand{{!}}Kashipur|div_3=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_3=121,610|img_3=|city_4=Pithoragarh|div_4=Pithoragarh District{{!}}Pithoragarh|pop_4=56,044|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=Ramnagar, Nainital{{!}}Ramnagar|div_5=Nainital District{{!}}Nainital|pop_5=54,787|city_6=Jaspur|div_6=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_6=50,523|city_7=Kichha|div_7=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_7=41,965|city_8=Nainital|div_8=Nainital District{{!}}Nainital|pop_8=49,272|city_9=Almora|div_9=Almora District{{!}}Almora|pop_9=48,456|city_10=Sitarganj|div_10=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_10=29,965|city_11=Bajpur|div_11=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_11=25,524|city_12=Mukhani|div_12=Nainital District{{!}}Nainital|pop_12=22,475|city_13=Nagla|div_13=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_13=22,258|city_14=Umru Khurd|div_14=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_14=20,593|city_15=Gadarpur|div_15=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_15=19,301|city_16=Ranikhet|div_16=Almora District{{!}}Almora|pop_16=18,886|city_17=Tanakpur|div_17=Champawat District{{!}}Champawat|pop_17=17,626|city_18=Khatima|div_18=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_18=15,093|city_19=Mahua Kheraganj|div_19=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_19=12,584|city_20=Dineshpur|div_20=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_20=11,343}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমুন বিভাজনঃ ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |মাতৃভাষা কোড ! rowspan="2" |মাতৃভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাৰ বিভাজন |- valign="top" !পিথোৰগড় !বাঘেশ্বৰ !আলমৰা !চেম্পাৱাট !নাট্যকাৰ !উধাম সিং নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |414 | align="right" |67 | align="right" |৫৫৫ | align="right" |519 | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গড়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |50,254 | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমুনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পহাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |7 | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |2,067 | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |10 | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |2,158 | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |383 | align="right" |101 | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |222 | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |18 | align="right" |15 | align="right" |94 | align="right" |38 | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |8 | align="right" |0 | align="right" |1 | align="right" |0 | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" |চিত্ৰনাট্য |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |400 | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |4,228,998 | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] k63q5iz7712x3piubtvehob6f8apfk4 331485 331484 2022-08-25T13:24:56Z IKHazarika 7674 /* ভাষা */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱভূমি<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[:en:Kumaoni_language|Kumaoni]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক ভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও হিন্দু বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক কুমাঊঁনী বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে কুমাঊঁনী ভাষা কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া নৈনীতাল চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ কুৰ্ম অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকা। এই মতত ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ পৰা কেছাইট এছিৰিয়ানসকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত। ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ ভূতাত্ত্বিক গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈ। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতলৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতলত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৯১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰে নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম দিয়া হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে।|title=অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখ গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানেৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{Multiple image|caption_align=center|image2=Chanchari dance.jpg|image5=Hilljatra-festival-photos.jpg|image6=Cholliyar.jpg}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, তথা ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ হোলীৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁ হৃদয় বুলিও কোৱা হয়।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ কাশীও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত পাঞ্জাবী, বাঙালী আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্ডৱানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই এতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজতেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হ, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=Kumaon division|stat_ref=[[2011 Census of India]]<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=List of districts of Uttarakhand{{!}}District|city_1=Haldwani|div_1=Nainital District{{!}}Nainital|pop_1=232,060|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=Rudrapur, Uttarakhand{{!}}Rudrapur|div_2=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_2=154,485|img_2=|city_3=Kashipur, Uttarakhand{{!}}Kashipur|div_3=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_3=121,610|img_3=|city_4=Pithoragarh|div_4=Pithoragarh District{{!}}Pithoragarh|pop_4=56,044|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=Ramnagar, Nainital{{!}}Ramnagar|div_5=Nainital District{{!}}Nainital|pop_5=54,787|city_6=Jaspur|div_6=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_6=50,523|city_7=Kichha|div_7=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_7=41,965|city_8=Nainital|div_8=Nainital District{{!}}Nainital|pop_8=49,272|city_9=Almora|div_9=Almora District{{!}}Almora|pop_9=48,456|city_10=Sitarganj|div_10=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_10=29,965|city_11=Bajpur|div_11=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_11=25,524|city_12=Mukhani|div_12=Nainital District{{!}}Nainital|pop_12=22,475|city_13=Nagla|div_13=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_13=22,258|city_14=Umru Khurd|div_14=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_14=20,593|city_15=Gadarpur|div_15=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_15=19,301|city_16=Ranikhet|div_16=Almora District{{!}}Almora|pop_16=18,886|city_17=Tanakpur|div_17=Champawat District{{!}}Champawat|pop_17=17,626|city_18=Khatima|div_18=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_18=15,093|city_19=Mahua Kheraganj|div_19=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_19=12,584|city_20=Dineshpur|div_20=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_20=11,343}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমুন বিভাজনঃ ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |মাতৃভাষা কোড ! rowspan="2" |মাতৃভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাৰ বিভাজন |- valign="top" !পিথোৰগড় !বাঘেশ্বৰ !আলমৰা !চেম্পাৱাট !নাট্যকাৰ !উধাম সিং নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গড়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমুনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পহাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" |চিত্ৰনাট্য |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] lnlah8cndrfuy6lsu9ngmopf1w6lav6 331486 331485 2022-08-25T13:25:34Z IKHazarika 7674 /* ভাষা */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱভূমি<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[:en:Kumaoni_language|Kumaoni]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক ভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও হিন্দু বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক কুমাঊঁনী বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে কুমাঊঁনী ভাষা কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া নৈনীতাল চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ কুৰ্ম অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকা। এই মতত ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ পৰা কেছাইট এছিৰিয়ানসকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত। ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ ভূতাত্ত্বিক গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈ। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতলৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতলত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৯১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰে নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম দিয়া হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে।|title=অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখ গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানেৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{Multiple image|caption_align=center|image2=Chanchari dance.jpg|image5=Hilljatra-festival-photos.jpg|image6=Cholliyar.jpg}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, তথা ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ হোলীৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁ হৃদয় বুলিও কোৱা হয়।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ কাশীও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত পাঞ্জাবী, বাঙালী আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্ডৱানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই এতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজতেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হ, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=Kumaon division|stat_ref=[[2011 Census of India]]<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=List of districts of Uttarakhand{{!}}District|city_1=Haldwani|div_1=Nainital District{{!}}Nainital|pop_1=232,060|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=Rudrapur, Uttarakhand{{!}}Rudrapur|div_2=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_2=154,485|img_2=|city_3=Kashipur, Uttarakhand{{!}}Kashipur|div_3=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_3=121,610|img_3=|city_4=Pithoragarh|div_4=Pithoragarh District{{!}}Pithoragarh|pop_4=56,044|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=Ramnagar, Nainital{{!}}Ramnagar|div_5=Nainital District{{!}}Nainital|pop_5=54,787|city_6=Jaspur|div_6=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_6=50,523|city_7=Kichha|div_7=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_7=41,965|city_8=Nainital|div_8=Nainital District{{!}}Nainital|pop_8=49,272|city_9=Almora|div_9=Almora District{{!}}Almora|pop_9=48,456|city_10=Sitarganj|div_10=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_10=29,965|city_11=Bajpur|div_11=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_11=25,524|city_12=Mukhani|div_12=Nainital District{{!}}Nainital|pop_12=22,475|city_13=Nagla|div_13=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_13=22,258|city_14=Umru Khurd|div_14=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_14=20,593|city_15=Gadarpur|div_15=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_15=19,301|city_16=Ranikhet|div_16=Almora District{{!}}Almora|pop_16=18,886|city_17=Tanakpur|div_17=Champawat District{{!}}Champawat|pop_17=17,626|city_18=Khatima|div_18=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_18=15,093|city_19=Mahua Kheraganj|div_19=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_19=12,584|city_20=Dineshpur|div_20=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_20=11,343}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমুন বিভাজনঃ ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |মাতৃভাষা কোড ! rowspan="2" |মাতৃভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাৰ বিভাজন |- valign="top" !পিথোৰগড় !বাঘেশ্বৰ !আলমৰা !চেম্পাৱাট !নাট্যকাৰ !উধাম সিং নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গড়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমুনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" |চিত্ৰনাট্য |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] 3m8k04jfoow52ob2v758du1jf4l9wao 331487 331486 2022-08-25T13:26:10Z IKHazarika 7674 /* ভাষা */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱভূমি<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[:en:Kumaoni_language|Kumaoni]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক ভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও হিন্দু বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক কুমাঊঁনী বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে কুমাঊঁনী ভাষা কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া নৈনীতাল চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ কুৰ্ম অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকা। এই মতত ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ পৰা কেছাইট এছিৰিয়ানসকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত। ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ ভূতাত্ত্বিক গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈ। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতলৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতলত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৯১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰে নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম দিয়া হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে।|title=অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখ গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানেৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{Multiple image|caption_align=center|image2=Chanchari dance.jpg|image5=Hilljatra-festival-photos.jpg|image6=Cholliyar.jpg}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, তথা ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ হোলীৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁ হৃদয় বুলিও কোৱা হয়।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ কাশীও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত পাঞ্জাবী, বাঙালী আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্ডৱানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই এতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজতেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হ, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=Kumaon division|stat_ref=[[2011 Census of India]]<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=List of districts of Uttarakhand{{!}}District|city_1=Haldwani|div_1=Nainital District{{!}}Nainital|pop_1=232,060|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=Rudrapur, Uttarakhand{{!}}Rudrapur|div_2=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_2=154,485|img_2=|city_3=Kashipur, Uttarakhand{{!}}Kashipur|div_3=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_3=121,610|img_3=|city_4=Pithoragarh|div_4=Pithoragarh District{{!}}Pithoragarh|pop_4=56,044|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=Ramnagar, Nainital{{!}}Ramnagar|div_5=Nainital District{{!}}Nainital|pop_5=54,787|city_6=Jaspur|div_6=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_6=50,523|city_7=Kichha|div_7=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_7=41,965|city_8=Nainital|div_8=Nainital District{{!}}Nainital|pop_8=49,272|city_9=Almora|div_9=Almora District{{!}}Almora|pop_9=48,456|city_10=Sitarganj|div_10=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_10=29,965|city_11=Bajpur|div_11=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_11=25,524|city_12=Mukhani|div_12=Nainital District{{!}}Nainital|pop_12=22,475|city_13=Nagla|div_13=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_13=22,258|city_14=Umru Khurd|div_14=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_14=20,593|city_15=Gadarpur|div_15=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_15=19,301|city_16=Ranikhet|div_16=Almora District{{!}}Almora|pop_16=18,886|city_17=Tanakpur|div_17=Champawat District{{!}}Champawat|pop_17=17,626|city_18=Khatima|div_18=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_18=15,093|city_19=Mahua Kheraganj|div_19=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_19=12,584|city_20=Dineshpur|div_20=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_20=11,343}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমুন বিভাজনঃ ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |মাতৃভাষা কোড ! rowspan="2" |মাতৃভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাৰ বিভাজন |- valign="top" !পিথোৰগড় !বাঘেশ্বৰ !আলমৰা !চেম্পাৱাট !নাট্যকাৰ !উধাম সিং নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গড়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমুনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" | - |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] poo2ofs158kug4c6cxw9spynsc9x3tk 331488 331487 2022-08-25T13:29:17Z IKHazarika 7674 /* চহৰসমূহ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱভূমি<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[:en:Kumaoni_language|Kumaoni]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক ভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও হিন্দু বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক কুমাঊঁনী বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে কুমাঊঁনী ভাষা কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া নৈনীতাল চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ কুৰ্ম অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকা। এই মতত ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ পৰা কেছাইট এছিৰিয়ানসকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত। ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ ভূতাত্ত্বিক গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈ। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতলৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতলত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৯১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰে নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম দিয়া হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে।|title=অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখ গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানেৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{Multiple image|caption_align=center|image2=Chanchari dance.jpg|image5=Hilljatra-festival-photos.jpg|image6=Cholliyar.jpg}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, তথা ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ হোলীৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁ হৃদয় বুলিও কোৱা হয়।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ কাশীও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত পাঞ্জাবী, বাঙালী আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্ডৱানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই এতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজতেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হ, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=কুমাঊঁ বিভাগ|stat_ref=২০১১ চনৰ জনগণনা<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=|city_1=হল্দ্বানী|div_1=নৈনীতাল|pop_1=২৩২,০৬০|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=ৰুদ্ৰপুৰ|div_2=উধম সিংহ নগৰ|pop_2=১৫৪,৪৮৫|img_2=|city_3=কাশীপুৰ|div_3=উধম সিংহ নগৰ|pop_3=১২১,৬১০|img_3=|city_4=পিথোৰাগঢ়|div_4=Pithoragarh District{{!}}Pithoragarh|pop_4=56,044|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=Ramnagar, Nainital{{!}}Ramnagar|div_5=Nainital District{{!}}Nainital|pop_5=54,787|city_6=Jaspur|div_6=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_6=50,523|city_7=Kichha|div_7=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_7=41,965|city_8=Nainital|div_8=Nainital District{{!}}Nainital|pop_8=49,272|city_9=Almora|div_9=Almora District{{!}}Almora|pop_9=48,456|city_10=Sitarganj|div_10=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_10=29,965|city_11=বজপুৰ|div_11=উধম সিংহ নগৰ|pop_11=২৫,৫২৪|city_12=মুখানি|div_12=নৈনীতাল|pop_12=২২,৪৭৫|city_13=নগলা|div_13=উধম সিংহ নগৰ|pop_13=২২,২৫৮|city_14=Umru Khurd|div_14=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_14=20,593|city_15=Gadarpur|div_15=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_15=19,301|city_16=Ranikhet|div_16=Almora District{{!}}Almora|pop_16=18,886|city_17=Tanakpur|div_17=Champawat District{{!}}Champawat|pop_17=17,626|city_18=Khatima|div_18=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_18=15,093|city_19=Mahua Kheraganj|div_19=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_19=12,584|city_20=Dineshpur|div_20=Udham Singh Nagar District{{!}}Udham Singh Nagar|pop_20=11,343}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমুন বিভাজনঃ ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |মাতৃভাষা কোড ! rowspan="2" |মাতৃভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাৰ বিভাজন |- valign="top" !পিথোৰগড় !বাঘেশ্বৰ !আলমৰা !চেম্পাৱাট !নাট্যকাৰ !উধাম সিং নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গড়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমুনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" | - |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] qs7ylih7kagkxl5z9ccbkgmrz7qxonl 331517 331488 2022-08-26T07:35:59Z IKHazarika 7674 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱভূমি<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক বিভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া [[ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী]]য়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]] বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে [[কুমাঊঁনী ভাষা]] কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া [[নৈনীতাল]] চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ [[কূৰ্ম]] অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকাত। এই মতত [[ইউফ্ৰেটিছ নদী]]ৰ পাৰৰ পৰা [[কেছাইট এছিৰিয়ান]]সকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত, ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] আছে যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীকেইখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ [[ভূতত্ত্ববিজ্ঞান|ভূতাত্ত্বিক]] গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈকে। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতালৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতালত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভাগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৮১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰেই জিলাকেইখনৰ নাম নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম ৰখা হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে। -- [[মহাত্মা গান্ধী]], অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স|title=অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখা গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{Multiple image|caption_align=center|image2=Chanchari dance.jpg|image5=Hilljatra-festival-photos.jpg|image6=Cholliyar.jpg}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, আৰু ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে পৰিৱেশ মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ [[ফাঁকুৱা|হোলী]]ৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁৰ হৃদয় নামেৰেও জনাজাত।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ [[কাশী]]ও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত [[পঞ্জাব, ভাৰত|পাঞ্জাবী]], [[বাঙালী জাতি|বাঙালী]] আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্দ্বানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই আতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হয়, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=কুমাঊঁ বিভাগ|stat_ref=২০১১ চনৰ জনগণনা<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=|city_1=হল্দ্বানী|div_1=নৈনীতাল|pop_1=২৩২,০৬০|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=ৰুদ্ৰপুৰ|div_2=উধম সিংহ নগৰ|pop_2=১৫৪,৪৮৫|img_2=|city_3=কাশীপুৰ|div_3=উধম সিংহ নগৰ|pop_3=১২১,৬১০|img_3=|city_4=পিথোৰাগঢ়|div_4=পিথৌৰাগঢ়|pop_4=৫৬,০৪৪|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=ৰামনগৰ|div_5=নৈনীতাল|pop_5=৫৪,৭৮৭|city_6=যশপুৰ|div_6=উধম সিংহ নগৰ|pop_6=৫০,৫২৩|city_7=খিচ্ছা|div_7=উধম সিংহ নগৰ|pop_7=৪১,৯৬৫|city_8=নৈনীতাল|div_8=নৈনীতাল|pop_8=৪৯,২৭২|city_9=অল্মোড়া|div_9=অল্মোড়া|pop_9=৪৮,৪৫৬|city_10=সিতাৰগঞ্জ|div_10=উধম সিংহ নগৰ|pop_10=২৯,৯৬৫|city_11=বজপুৰ|div_11=উধম সিংহ নগৰ|pop_11=২৫,৫২৪|city_12=মুখানি|div_12=নৈনীতাল|pop_12=২২,৪৭৫|city_13=নগলা|div_13=উধম সিংহ নগৰ|pop_13=২২,২৫৮|city_14=উম্ৰু খুৰ্ড|div_14=উধম সিংহ নগৰ|pop_14=২০,৫৯৫|city_15=গদৰপুৰ|div_15=উধম সিংহ নগৰ|pop_15=১৯,৩০১|city_16=ৰানিখেত|div_16=অল্মোড়া|pop_16=১৮,৮৮৬|city_17=তনকপুৰ|div_17=চম্পাৱত|pop_17=১৭,৬২৬|city_18=খাতিমা|div_18=উধম সিংহ নগৰ|pop_18=১৫,০৯৬|city_19=মহুৱা খেৰাগঞ্জ|div_19=উধম সিংহ নগৰ|pop_19=১২,৫৮৪|city_20=দিনেশপুৰ|div_20=উধম সিংহ নগৰ|pop_20=১১,৩৪৩}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমাঊঁ বিভাগ: ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |ভাষা কোড ! rowspan="2" |ভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাঊঁ বিভাগ |- valign="top" !পিথৌৰাগঢ় !বাগেশ্বৰ !আল্মোড়া !চম্পাৱত !নৈনীতাল !উধম সিংহ নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গঢ়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" | - |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] c8dsn7xczagg3phy0xn7pz53pljvsgl 331518 331517 2022-08-26T07:37:28Z IKHazarika 7674 /* ব্ৰিটিছ ৰাজ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱভূমি<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক বিভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া [[ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী]]য়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]] বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে [[কুমাঊঁনী ভাষা]] কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া [[নৈনীতাল]] চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ [[কূৰ্ম]] অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকাত। এই মতত [[ইউফ্ৰেটিছ নদী]]ৰ পাৰৰ পৰা [[কেছাইট এছিৰিয়ান]]সকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত, ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] আছে যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীকেইখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ [[ভূতত্ত্ববিজ্ঞান|ভূতাত্ত্বিক]] গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈকে। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতালৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতালত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভাগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৮১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰেই জিলাকেইখনৰ নাম নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম ৰখা হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে। <br><br>[[মহাত্মা গান্ধী]], অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স, য়ং ইণ্ডিয়া|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখা গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{Multiple image|caption_align=center|image2=Chanchari dance.jpg|image5=Hilljatra-festival-photos.jpg|image6=Cholliyar.jpg}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, আৰু ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে পৰিৱেশ মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ [[ফাঁকুৱা|হোলী]]ৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁৰ হৃদয় নামেৰেও জনাজাত।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ [[কাশী]]ও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত [[পঞ্জাব, ভাৰত|পাঞ্জাবী]], [[বাঙালী জাতি|বাঙালী]] আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্দ্বানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই আতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হয়, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=কুমাঊঁ বিভাগ|stat_ref=২০১১ চনৰ জনগণনা<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=|city_1=হল্দ্বানী|div_1=নৈনীতাল|pop_1=২৩২,০৬০|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=ৰুদ্ৰপুৰ|div_2=উধম সিংহ নগৰ|pop_2=১৫৪,৪৮৫|img_2=|city_3=কাশীপুৰ|div_3=উধম সিংহ নগৰ|pop_3=১২১,৬১০|img_3=|city_4=পিথোৰাগঢ়|div_4=পিথৌৰাগঢ়|pop_4=৫৬,০৪৪|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=ৰামনগৰ|div_5=নৈনীতাল|pop_5=৫৪,৭৮৭|city_6=যশপুৰ|div_6=উধম সিংহ নগৰ|pop_6=৫০,৫২৩|city_7=খিচ্ছা|div_7=উধম সিংহ নগৰ|pop_7=৪১,৯৬৫|city_8=নৈনীতাল|div_8=নৈনীতাল|pop_8=৪৯,২৭২|city_9=অল্মোড়া|div_9=অল্মোড়া|pop_9=৪৮,৪৫৬|city_10=সিতাৰগঞ্জ|div_10=উধম সিংহ নগৰ|pop_10=২৯,৯৬৫|city_11=বজপুৰ|div_11=উধম সিংহ নগৰ|pop_11=২৫,৫২৪|city_12=মুখানি|div_12=নৈনীতাল|pop_12=২২,৪৭৫|city_13=নগলা|div_13=উধম সিংহ নগৰ|pop_13=২২,২৫৮|city_14=উম্ৰু খুৰ্ড|div_14=উধম সিংহ নগৰ|pop_14=২০,৫৯৫|city_15=গদৰপুৰ|div_15=উধম সিংহ নগৰ|pop_15=১৯,৩০১|city_16=ৰানিখেত|div_16=অল্মোড়া|pop_16=১৮,৮৮৬|city_17=তনকপুৰ|div_17=চম্পাৱত|pop_17=১৭,৬২৬|city_18=খাতিমা|div_18=উধম সিংহ নগৰ|pop_18=১৫,০৯৬|city_19=মহুৱা খেৰাগঞ্জ|div_19=উধম সিংহ নগৰ|pop_19=১২,৫৮৪|city_20=দিনেশপুৰ|div_20=উধম সিংহ নগৰ|pop_20=১১,৩৪৩}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমাঊঁ বিভাগ: ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |ভাষা কোড ! rowspan="2" |ভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাঊঁ বিভাগ |- valign="top" !পিথৌৰাগঢ় !বাগেশ্বৰ !আল্মোড়া !চম্পাৱত !নৈনীতাল !উধম সিংহ নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গঢ়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" | - |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] c0xtvhvd51l2pfkuqaqksm1syh44l5i 331519 331518 2022-08-26T07:39:25Z IKHazarika 7674 /* লোক নৃত্য */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱভূমি<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক বিভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া [[ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী]]য়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]] বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে [[কুমাঊঁনী ভাষা]] কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া [[নৈনীতাল]] চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ [[কূৰ্ম]] অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকাত। এই মতত [[ইউফ্ৰেটিছ নদী]]ৰ পাৰৰ পৰা [[কেছাইট এছিৰিয়ান]]সকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত, ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] আছে যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীকেইখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ [[ভূতত্ত্ববিজ্ঞান|ভূতাত্ত্বিক]] গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈকে। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতালৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতালত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভাগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৮১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰেই জিলাকেইখনৰ নাম নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম ৰখা হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে। <br><br>[[মহাত্মা গান্ধী]], অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স, য়ং ইণ্ডিয়া|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখা গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{multiple image|perrow=3|total_width=900|caption_align=center | align = centre | image1 = Chanchari dance.jpg|caption1= বাগেশ্বৰৰ দানপুৰৰ চাঞ্চৰী | image2 = Hilljatra-festival-photos.jpg|caption2=পিথৌৰাগঢ়ৰ হিলযাত্ৰা | image3 = Cholliyar.jpg|caption3=ছোলিয়াৰে পৰিৱেশন কৰা ছোলিয়া নৃত্য }} [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, আৰু ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে পৰিৱেশ মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ [[ফাঁকুৱা|হোলী]]ৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁৰ হৃদয় নামেৰেও জনাজাত।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ [[কাশী]]ও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত [[পঞ্জাব, ভাৰত|পাঞ্জাবী]], [[বাঙালী জাতি|বাঙালী]] আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্দ্বানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই আতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হয়, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=কুমাঊঁ বিভাগ|stat_ref=২০১১ চনৰ জনগণনা<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=|city_1=হল্দ্বানী|div_1=নৈনীতাল|pop_1=২৩২,০৬০|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=ৰুদ্ৰপুৰ|div_2=উধম সিংহ নগৰ|pop_2=১৫৪,৪৮৫|img_2=|city_3=কাশীপুৰ|div_3=উধম সিংহ নগৰ|pop_3=১২১,৬১০|img_3=|city_4=পিথোৰাগঢ়|div_4=পিথৌৰাগঢ়|pop_4=৫৬,০৪৪|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=ৰামনগৰ|div_5=নৈনীতাল|pop_5=৫৪,৭৮৭|city_6=যশপুৰ|div_6=উধম সিংহ নগৰ|pop_6=৫০,৫২৩|city_7=খিচ্ছা|div_7=উধম সিংহ নগৰ|pop_7=৪১,৯৬৫|city_8=নৈনীতাল|div_8=নৈনীতাল|pop_8=৪৯,২৭২|city_9=অল্মোড়া|div_9=অল্মোড়া|pop_9=৪৮,৪৫৬|city_10=সিতাৰগঞ্জ|div_10=উধম সিংহ নগৰ|pop_10=২৯,৯৬৫|city_11=বজপুৰ|div_11=উধম সিংহ নগৰ|pop_11=২৫,৫২৪|city_12=মুখানি|div_12=নৈনীতাল|pop_12=২২,৪৭৫|city_13=নগলা|div_13=উধম সিংহ নগৰ|pop_13=২২,২৫৮|city_14=উম্ৰু খুৰ্ড|div_14=উধম সিংহ নগৰ|pop_14=২০,৫৯৫|city_15=গদৰপুৰ|div_15=উধম সিংহ নগৰ|pop_15=১৯,৩০১|city_16=ৰানিখেত|div_16=অল্মোড়া|pop_16=১৮,৮৮৬|city_17=তনকপুৰ|div_17=চম্পাৱত|pop_17=১৭,৬২৬|city_18=খাতিমা|div_18=উধম সিংহ নগৰ|pop_18=১৫,০৯৬|city_19=মহুৱা খেৰাগঞ্জ|div_19=উধম সিংহ নগৰ|pop_19=১২,৫৮৪|city_20=দিনেশপুৰ|div_20=উধম সিংহ নগৰ|pop_20=১১,৩৪৩}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমাঊঁ বিভাগ: ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |ভাষা কোড ! rowspan="2" |ভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাঊঁ বিভাগ |- valign="top" !পিথৌৰাগঢ় !বাগেশ্বৰ !আল্মোড়া !চম্পাৱত !নৈনীতাল !উধম সিংহ নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গঢ়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" | - |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] erzaylgfdptldzuwmn22qgtz5tfpobu 331520 331519 2022-08-26T07:42:37Z IKHazarika 7674 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱতাৰ ঘৰ<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক বিভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া [[ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী]]য়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]] বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে [[কুমাঊঁনী ভাষা]] কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া [[নৈনীতাল]] চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ [[কূৰ্ম]] অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকাত। এই মতত [[ইউফ্ৰেটিছ নদী]]ৰ পাৰৰ পৰা [[কেছাইট এছিৰিয়ান]]সকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত, ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] আছে যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীকেইখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ [[ভূতত্ত্ববিজ্ঞান|ভূতাত্ত্বিক]] গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈকে। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতালৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতালত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভাগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৮১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰেই জিলাকেইখনৰ নাম নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম ৰখা হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে। <br><br>[[মহাত্মা গান্ধী]], অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স, য়ং ইণ্ডিয়া|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখা গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{multiple image|perrow=3|total_width=900|caption_align=center | align = centre | image1 = Chanchari dance.jpg|caption1= বাগেশ্বৰৰ দানপুৰৰ চাঞ্চৰী | image2 = Hilljatra-festival-photos.jpg|caption2=পিথৌৰাগঢ়ৰ হিলযাত্ৰা | image3 = Cholliyar.jpg|caption3=ছোলিয়াৰে পৰিৱেশন কৰা ছোলিয়া নৃত্য }} [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, আৰু ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে পৰিৱেশ মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ [[ফাঁকুৱা|হোলী]]ৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁৰ হৃদয় নামেৰেও জনাজাত।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ [[কাশী]]ও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত [[পঞ্জাব, ভাৰত|পাঞ্জাবী]], [[বাঙালী জাতি|বাঙালী]] আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্দ্বানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই আতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হয়, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=কুমাঊঁ বিভাগ|stat_ref=২০১১ চনৰ জনগণনা<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=|city_1=হল্দ্বানী|div_1=নৈনীতাল|pop_1=২৩২,০৬০|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=ৰুদ্ৰপুৰ|div_2=উধম সিংহ নগৰ|pop_2=১৫৪,৪৮৫|img_2=|city_3=কাশীপুৰ|div_3=উধম সিংহ নগৰ|pop_3=১২১,৬১০|img_3=|city_4=পিথোৰাগঢ়|div_4=পিথৌৰাগঢ়|pop_4=৫৬,০৪৪|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=ৰামনগৰ|div_5=নৈনীতাল|pop_5=৫৪,৭৮৭|city_6=যশপুৰ|div_6=উধম সিংহ নগৰ|pop_6=৫০,৫২৩|city_7=খিচ্ছা|div_7=উধম সিংহ নগৰ|pop_7=৪১,৯৬৫|city_8=নৈনীতাল|div_8=নৈনীতাল|pop_8=৪৯,২৭২|city_9=অল্মোড়া|div_9=অল্মোড়া|pop_9=৪৮,৪৫৬|city_10=সিতাৰগঞ্জ|div_10=উধম সিংহ নগৰ|pop_10=২৯,৯৬৫|city_11=বজপুৰ|div_11=উধম সিংহ নগৰ|pop_11=২৫,৫২৪|city_12=মুখানি|div_12=নৈনীতাল|pop_12=২২,৪৭৫|city_13=নগলা|div_13=উধম সিংহ নগৰ|pop_13=২২,২৫৮|city_14=উম্ৰু খুৰ্ড|div_14=উধম সিংহ নগৰ|pop_14=২০,৫৯৫|city_15=গদৰপুৰ|div_15=উধম সিংহ নগৰ|pop_15=১৯,৩০১|city_16=ৰানিখেত|div_16=অল্মোড়া|pop_16=১৮,৮৮৬|city_17=তনকপুৰ|div_17=চম্পাৱত|pop_17=১৭,৬২৬|city_18=খাতিমা|div_18=উধম সিংহ নগৰ|pop_18=১৫,০৯৬|city_19=মহুৱা খেৰাগঞ্জ|div_19=উধম সিংহ নগৰ|pop_19=১২,৫৮৪|city_20=দিনেশপুৰ|div_20=উধম সিংহ নগৰ|pop_20=১১,৩৪৩}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমাঊঁ বিভাগ: ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |ভাষা কোড ! rowspan="2" |ভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাঊঁ বিভাগ |- valign="top" !পিথৌৰাগঢ় !বাগেশ্বৰ !আল্মোড়া !চম্পাৱত !নৈনীতাল !উধম সিংহ নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গঢ়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" | - |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] iirbnerr5mdaj8jqp7oew45yjj1zrel 331521 331520 2022-08-26T07:45:01Z IKHazarika 7674 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱতাৰ ঘৰ<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক বিভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া [[ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী]]য়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]] বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে [[কুমাঊঁনী ভাষা]] কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া [[নৈনীতাল]] চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ [[কূৰ্ম]] অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকাত। এই মতত [[ইউফ্ৰেটিছ নদী]]ৰ পাৰৰ পৰা [[কেছাইট এছিৰিয়ান]]সকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত, ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] আছে যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীকেইখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ [[ভূতত্ত্ববিজ্ঞান|ভূতাত্ত্বিক]] গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈকে। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতালৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতালত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভাগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৮১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰেই জিলাকেইখনৰ নাম নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম ৰখা হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে। <br><br>[[মহাত্মা গান্ধী]], অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স, য়ং ইণ্ডিয়া|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখা গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{multiple image|perrow=3|total_width=900|caption_align=center | align = centre | image1 = Chanchari dance.jpg|caption1= বাগেশ্বৰৰ দানপুৰৰ চাঞ্চৰী | image2 = Hilljatra-festival-photos.jpg|caption2=পিথৌৰাগঢ়ৰ হিলযাত্ৰা | image3 = Cholliyar.jpg|caption3=ছোলিয়াৰে পৰিৱেশন কৰা ছোলিয়া নৃত্য }} [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, আৰু ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে পৰিৱেশ মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ [[ফাঁকুৱা|হোলী]]ৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁৰ হৃদয় নামেৰেও জনাজাত।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ [[কাশী]]ও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত [[পঞ্জাব, ভাৰত|পাঞ্জাবী]], [[বাঙালী জাতি|বাঙালী]] আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্দ্বানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই আতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হয়, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=কুমাঊঁ বিভাগ|stat_ref=২০১১ চনৰ জনগণনা<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=|city_1=হল্দ্বানী|div_1=নৈনীতাল|pop_1=২৩২,০৬০|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=ৰুদ্ৰপুৰ|div_2=উধম সিংহ নগৰ|pop_2=১৫৪,৪৮৫|img_2=|city_3=কাশীপুৰ|div_3=উধম সিংহ নগৰ|pop_3=১২১,৬১০|img_3=|city_4=পিথোৰাগঢ়|div_4=পিথৌৰাগঢ়|pop_4=৫৬,০৪৪|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=ৰামনগৰ|div_5=নৈনীতাল|pop_5=৫৪,৭৮৭|city_6=যশপুৰ|div_6=উধম সিংহ নগৰ|pop_6=৫০,৫২৩|city_7=খিচ্ছা|div_7=উধম সিংহ নগৰ|pop_7=৪১,৯৬৫|city_8=নৈনীতাল|div_8=নৈনীতাল|pop_8=৪৯,২৭২|city_9=অল্মোড়া|div_9=অল্মোড়া|pop_9=৪৮,৪৫৬|city_10=সিতাৰগঞ্জ|div_10=উধম সিংহ নগৰ|pop_10=২৯,৯৬৫|city_11=বজপুৰ|div_11=উধম সিংহ নগৰ|pop_11=২৫,৫২৪|city_12=মুখানি|div_12=নৈনীতাল|pop_12=২২,৪৭৫|city_13=নগলা|div_13=উধম সিংহ নগৰ|pop_13=২২,২৫৮|city_14=উম্ৰু খুৰ্ড|div_14=উধম সিংহ নগৰ|pop_14=২০,৫৯৫|city_15=গদৰপুৰ|div_15=উধম সিংহ নগৰ|pop_15=১৯,৩০১|city_16=ৰানিখেত|div_16=অল্মোড়া|pop_16=১৮,৮৮৬|city_17=তনকপুৰ|div_17=চম্পাৱত|pop_17=১৭,৬২৬|city_18=খাতিমা|div_18=উধম সিংহ নগৰ|pop_18=১৫,০৯৬|city_19=মহুৱা খেৰাগঞ্জ|div_19=উধম সিংহ নগৰ|pop_19=১২,৫৮৪|city_20=দিনেশপুৰ|div_20=উধম সিংহ নগৰ|pop_20=১১,৩৪৩}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমাঊঁ বিভাগ: ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |ভাষা কোড ! rowspan="2" |ভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাঊঁ বিভাগ |- valign="top" !পিথৌৰাগঢ় !বাগেশ্বৰ !আল্মোড়া !চম্পাৱত !নৈনীতাল !উধম সিংহ নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গঢ়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" | - |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] 3j1mme97q725l01ufm787eu4hi2kfzu 331522 331521 2022-08-26T07:45:27Z IKHazarika 7674 [[Special:Contributions/IKHazarika|IKHazarika]] ([[User talk:IKHazarika|আলোচনা]])-ই কৰা 331521 নম্বৰ সম্পাদনাটো বাতিল কৰা হৈছে wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱতাৰ ঘৰ<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক বিভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক মানসখণ্ড আৰু পাছলৈ কুৰ্মাঞ্চল নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া [[ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী]]য়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]] বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে [[কুমাঊঁনী ভাষা]] কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া [[নৈনীতাল]] চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ [[কূৰ্ম]] অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকাত। এই মতত [[ইউফ্ৰেটিছ নদী]]ৰ পাৰৰ পৰা [[কেছাইট এছিৰিয়ান]]সকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত, ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] আছে যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীকেইখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ [[ভূতত্ত্ববিজ্ঞান|ভূতাত্ত্বিক]] গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈকে। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতালৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতালত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভাগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৮১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰেই জিলাকেইখনৰ নাম নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম ৰখা হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে। <br><br>[[মহাত্মা গান্ধী]], অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স, য়ং ইণ্ডিয়া|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখা গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{multiple image|perrow=3|total_width=900|caption_align=center | align = centre | image1 = Chanchari dance.jpg|caption1= বাগেশ্বৰৰ দানপুৰৰ চাঞ্চৰী | image2 = Hilljatra-festival-photos.jpg|caption2=পিথৌৰাগঢ়ৰ হিলযাত্ৰা | image3 = Cholliyar.jpg|caption3=ছোলিয়াৰে পৰিৱেশন কৰা ছোলিয়া নৃত্য }} [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, আৰু ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে পৰিৱেশ মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ [[ফাঁকুৱা|হোলী]]ৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁৰ হৃদয় নামেৰেও জনাজাত।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ [[কাশী]]ও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত [[পঞ্জাব, ভাৰত|পাঞ্জাবী]], [[বাঙালী জাতি|বাঙালী]] আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্দ্বানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই আতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হয়, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=কুমাঊঁ বিভাগ|stat_ref=২০১১ চনৰ জনগণনা<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=|city_1=হল্দ্বানী|div_1=নৈনীতাল|pop_1=২৩২,০৬০|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=ৰুদ্ৰপুৰ|div_2=উধম সিংহ নগৰ|pop_2=১৫৪,৪৮৫|img_2=|city_3=কাশীপুৰ|div_3=উধম সিংহ নগৰ|pop_3=১২১,৬১০|img_3=|city_4=পিথোৰাগঢ়|div_4=পিথৌৰাগঢ়|pop_4=৫৬,০৪৪|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=ৰামনগৰ|div_5=নৈনীতাল|pop_5=৫৪,৭৮৭|city_6=যশপুৰ|div_6=উধম সিংহ নগৰ|pop_6=৫০,৫২৩|city_7=খিচ্ছা|div_7=উধম সিংহ নগৰ|pop_7=৪১,৯৬৫|city_8=নৈনীতাল|div_8=নৈনীতাল|pop_8=৪৯,২৭২|city_9=অল্মোড়া|div_9=অল্মোড়া|pop_9=৪৮,৪৫৬|city_10=সিতাৰগঞ্জ|div_10=উধম সিংহ নগৰ|pop_10=২৯,৯৬৫|city_11=বজপুৰ|div_11=উধম সিংহ নগৰ|pop_11=২৫,৫২৪|city_12=মুখানি|div_12=নৈনীতাল|pop_12=২২,৪৭৫|city_13=নগলা|div_13=উধম সিংহ নগৰ|pop_13=২২,২৫৮|city_14=উম্ৰু খুৰ্ড|div_14=উধম সিংহ নগৰ|pop_14=২০,৫৯৫|city_15=গদৰপুৰ|div_15=উধম সিংহ নগৰ|pop_15=১৯,৩০১|city_16=ৰানিখেত|div_16=অল্মোড়া|pop_16=১৮,৮৮৬|city_17=তনকপুৰ|div_17=চম্পাৱত|pop_17=১৭,৬২৬|city_18=খাতিমা|div_18=উধম সিংহ নগৰ|pop_18=১৫,০৯৬|city_19=মহুৱা খেৰাগঞ্জ|div_19=উধম সিংহ নগৰ|pop_19=১২,৫৮৪|city_20=দিনেশপুৰ|div_20=উধম সিংহ নগৰ|pop_20=১১,৩৪৩}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমাঊঁ বিভাগ: ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |ভাষা কোড ! rowspan="2" |ভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাঊঁ বিভাগ |- valign="top" !পিথৌৰাগঢ় !বাগেশ্বৰ !আল্মোড়া !চম্পাৱত !নৈনীতাল !উধম সিংহ নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গঢ়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" | - |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] iirbnerr5mdaj8jqp7oew45yjj1zrel 331523 331522 2022-08-26T07:46:15Z IKHazarika 7674 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱতাৰ ঘৰ<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক বিভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক '''মানসখণ্ড''' আৰু পাছলৈ '''কুৰ্মাঞ্চল''' নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া [[ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী]]য়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]] বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে [[কুমাঊঁনী ভাষা]] কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া [[নৈনীতাল]] চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ [[কূৰ্ম]] অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকাত। এই মতত [[ইউফ্ৰেটিছ নদী]]ৰ পাৰৰ পৰা [[কেছাইট এছিৰিয়ান]]সকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত, ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] আছে যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীকেইখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ [[ভূতত্ত্ববিজ্ঞান|ভূতাত্ত্বিক]] গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈকে। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতালৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতালত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভাগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৮১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰেই জিলাকেইখনৰ নাম নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম ৰখা হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে। <br><br>[[মহাত্মা গান্ধী]], অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স, য়ং ইণ্ডিয়া|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখা গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{multiple image|perrow=3|total_width=900|caption_align=center | align = centre | image1 = Chanchari dance.jpg|caption1= বাগেশ্বৰৰ দানপুৰৰ চাঞ্চৰী | image2 = Hilljatra-festival-photos.jpg|caption2=পিথৌৰাগঢ়ৰ হিলযাত্ৰা | image3 = Cholliyar.jpg|caption3=ছোলিয়াৰে পৰিৱেশন কৰা ছোলিয়া নৃত্য }} [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, আৰু ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে পৰিৱেশ মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ [[ফাঁকুৱা|হোলী]]ৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁৰ হৃদয় নামেৰেও জনাজাত।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ [[কাশী]]ও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত [[পঞ্জাব, ভাৰত|পাঞ্জাবী]], [[বাঙালী জাতি|বাঙালী]] আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্দ্বানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই আতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হয়, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities|country=কুমাঊঁ বিভাগ|stat_ref=২০১১ চনৰ জনগণনা<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref>|list_by_pop=|div_name=|div_link=|city_1=হল্দ্বানী|div_1=নৈনীতাল|pop_1=২৩২,০৬০|img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg|city_2=ৰুদ্ৰপুৰ|div_2=উধম সিংহ নগৰ|pop_2=১৫৪,৪৮৫|img_2=|city_3=কাশীপুৰ|div_3=উধম সিংহ নগৰ|pop_3=১২১,৬১০|img_3=|city_4=পিথোৰাগঢ়|div_4=পিথৌৰাগঢ়|pop_4=৫৬,০৪৪|img_4=Pithoragarh Fort.jpg|city_5=ৰামনগৰ|div_5=নৈনীতাল|pop_5=৫৪,৭৮৭|city_6=যশপুৰ|div_6=উধম সিংহ নগৰ|pop_6=৫০,৫২৩|city_7=খিচ্ছা|div_7=উধম সিংহ নগৰ|pop_7=৪১,৯৬৫|city_8=নৈনীতাল|div_8=নৈনীতাল|pop_8=৪৯,২৭২|city_9=অল্মোড়া|div_9=অল্মোড়া|pop_9=৪৮,৪৫৬|city_10=সিতাৰগঞ্জ|div_10=উধম সিংহ নগৰ|pop_10=২৯,৯৬৫|city_11=বজপুৰ|div_11=উধম সিংহ নগৰ|pop_11=২৫,৫২৪|city_12=মুখানি|div_12=নৈনীতাল|pop_12=২২,৪৭৫|city_13=নগলা|div_13=উধম সিংহ নগৰ|pop_13=২২,২৫৮|city_14=উম্ৰু খুৰ্ড|div_14=উধম সিংহ নগৰ|pop_14=২০,৫৯৫|city_15=গদৰপুৰ|div_15=উধম সিংহ নগৰ|pop_15=১৯,৩০১|city_16=ৰানিখেত|div_16=অল্মোড়া|pop_16=১৮,৮৮৬|city_17=তনকপুৰ|div_17=চম্পাৱত|pop_17=১৭,৬২৬|city_18=খাতিমা|div_18=উধম সিংহ নগৰ|pop_18=১৫,০৯৬|city_19=মহুৱা খেৰাগঞ্জ|div_19=উধম সিংহ নগৰ|pop_19=১২,৫৮৪|city_20=দিনেশপুৰ|div_20=উধম সিংহ নগৰ|pop_20=১১,৩৪৩}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমাঊঁ বিভাগ: ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |ভাষা কোড ! rowspan="2" |ভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাঊঁ বিভাগ |- valign="top" !পিথৌৰাগঢ় !বাগেশ্বৰ !আল্মোড়া !চম্পাৱত !নৈনীতাল !উধম সিংহ নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গঢ়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" | - |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] qzg109ya2j9pcpkwjs1xp1p4sh69ujq 331526 331523 2022-08-26T07:52:57Z IKHazarika 7674 /* চহৰসমূহ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱতাৰ ঘৰ<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক বিভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক '''মানসখণ্ড''' আৰু পাছলৈ '''কুৰ্মাঞ্চল''' নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া [[ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী]]য়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]] বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে [[কুমাঊঁনী ভাষা]] কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া [[নৈনীতাল]] চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ [[কূৰ্ম]] অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকাত। এই মতত [[ইউফ্ৰেটিছ নদী]]ৰ পাৰৰ পৰা [[কেছাইট এছিৰিয়ান]]সকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত, ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] আছে যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীকেইখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ [[ভূতত্ত্ববিজ্ঞান|ভূতাত্ত্বিক]] গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈকে। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতালৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতালত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভাগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৮১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰেই জিলাকেইখনৰ নাম নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম ৰখা হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে। <br><br>[[মহাত্মা গান্ধী]], অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স, য়ং ইণ্ডিয়া|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখা গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{multiple image|perrow=3|total_width=900|caption_align=center | align = centre | image1 = Chanchari dance.jpg|caption1= বাগেশ্বৰৰ দানপুৰৰ চাঞ্চৰী | image2 = Hilljatra-festival-photos.jpg|caption2=পিথৌৰাগঢ়ৰ হিলযাত্ৰা | image3 = Cholliyar.jpg|caption3=ছোলিয়াৰে পৰিৱেশন কৰা ছোলিয়া নৃত্য }} [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, আৰু ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে পৰিৱেশ মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ [[ফাঁকুৱা|হোলী]]ৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁৰ হৃদয় নামেৰেও জনাজাত।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ [[কাশী]]ও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত [[পঞ্জাব, ভাৰত|পাঞ্জাবী]], [[বাঙালী জাতি|বাঙালী]] আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্দ্বানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই আতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হয়, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities |country=কুমাঊঁ বিভাগ |stat_ref=২০১১ চনৰ জনগণনা<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref> |list_by_pop= |div_name= |div_link= |city_1=হল্দ্বানী |div_1=নৈনীতাল |pop_1=২৩২,০৬০ |img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg |city_2=ৰুদ্ৰপুৰ |div_2=উধম সিংহ নগৰ |pop_2=১৫৪,৪৮৫ |img_2= |city_3=কাশীপুৰ |div_3=উধম সিংহ নগৰ |pop_3=১২১,৬১০ |img_3= |city_4=পিথোৰাগঢ় |div_4=পিথৌৰাগঢ় |pop_4=৫৬,০৪৪ |img_4=Pithoragarh Fort.jpg |city_5=ৰামনগৰ |div_5=নৈনীতাল |pop_5=৫৪,৭৮৭ |city_6=যশপুৰ |div_6=উধম সিংহ নগৰ |pop_6=৫০,৫২৩ |city_7=খিচ্ছা |div_7=উধম সিংহ নগৰ |pop_7=৪১,৯৬৫ |city_8=নৈনীতাল |div_8=নৈনীতাল |pop_8=৪৯,২৭২ |city_9=অল্মোড়া |div_9=অল্মোড়া |pop_9=৪৮,৪৫৬ |city_10=সিতাৰগঞ্জ |div_10=উধম সিংহ নগৰ |pop_10=২৯,৯৬৫ |city_11=বজপুৰ |div_11=উধম সিংহ নগৰ |pop_11=২৫,৫২৪ |city_12=মুখানি |div_12=নৈনীতাল |pop_12=২২,৪৭৫ |city_13=নগলা |div_13=উধম সিংহ নগৰ |pop_13=২২,২৫৮ |city_14=উম্ৰু খুৰ্ড |div_14=উধম সিংহ নগৰ |pop_14=২০,৫৯৫ |city_15=গদৰপুৰ |div_15=উধম সিংহ নগৰ |pop_15=১৯,৩০১ |city_16=ৰানিখেত |div_16=অল্মোড়া |pop_16=১৮,৮৮৬ |city_17=তনকপুৰ |div_17=চম্পাৱত |pop_17=১৭,৬২৬ |city_18=খাতিমা |div_18=উধম সিংহ নগৰ |pop_18=১৫,০৯৬ |city_19=মহুৱা খেৰাগঞ্জ |div_19=উধম সিংহ নগৰ |pop_19=১২,৫৮৪ |city_20=দিনেশপুৰ |div_20=উধম সিংহ নগৰ |pop_20=১১,৩৪৩}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমাঊঁ বিভাগ: ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |ভাষা কোড ! rowspan="2" |ভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাঊঁ বিভাগ |- valign="top" !পিথৌৰাগঢ় !বাগেশ্বৰ !আল্মোড়া !চম্পাৱত !নৈনীতাল !উধম সিংহ নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গঢ়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" | - |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] k1qk5a6m6nn4tsavt44bmlvt1wa941j 331528 331526 2022-08-26T07:56:50Z IKHazarika 7674 /* চহৰসমূহ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱতাৰ ঘৰ<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক বিভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক '''মানসখণ্ড''' আৰু পাছলৈ '''কুৰ্মাঞ্চল''' নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া [[ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী]]য়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]] বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে [[কুমাঊঁনী ভাষা]] কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া [[নৈনীতাল]] চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ [[কূৰ্ম]] অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকাত। এই মতত [[ইউফ্ৰেটিছ নদী]]ৰ পাৰৰ পৰা [[কেছাইট এছিৰিয়ান]]সকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত, ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] আছে যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীকেইখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ [[ভূতত্ত্ববিজ্ঞান|ভূতাত্ত্বিক]] গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈকে। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতালৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতালত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভাগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৮১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰেই জিলাকেইখনৰ নাম নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম ৰখা হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে। <br><br>[[মহাত্মা গান্ধী]], অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স, য়ং ইণ্ডিয়া|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখা গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{multiple image|perrow=3|total_width=900|caption_align=center | align = centre | image1 = Chanchari dance.jpg|caption1= বাগেশ্বৰৰ দানপুৰৰ চাঞ্চৰী | image2 = Hilljatra-festival-photos.jpg|caption2=পিথৌৰাগঢ়ৰ হিলযাত্ৰা | image3 = Cholliyar.jpg|caption3=ছোলিয়াৰে পৰিৱেশন কৰা ছোলিয়া নৃত্য }} [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, আৰু ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে পৰিৱেশ মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ [[ফাঁকুৱা|হোলী]]ৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁৰ হৃদয় নামেৰেও জনাজাত।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ [[কাশী]]ও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত [[পঞ্জাব, ভাৰত|পাঞ্জাবী]], [[বাঙালী জাতি|বাঙালী]] আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্দ্বানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই আতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হয়, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities |country=কুমাঊঁ বিভাগ |stat_ref=২০১১ চনৰ জনগণনা<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref> |list_by_pop= |div_name= |div_link= |city_1=হল্দ্বানী |div_1=নৈনীতাল |pop_1=২৩২,০৬০ |img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg |city_2=ৰুদ্ৰপুৰ |div_2=উধম সিংহ নগৰ |pop_2=১৫৪,৪৮৫ |img_2= |city_3=কাশীপুৰ |div_3=উধম সিংহ নগৰ |pop_3=১২১,৬১০ |img_3= |city_4=পিথোৰাগঢ় |div_4=পিথৌৰাগঢ় |pop_4=৫৬,০৪৪ |img_4=Pithoragarh Fort.jpg |city_5=ৰামনগৰ |div_5=নৈনীতাল |pop_5=৫৪,৭৮৭ |city_6=যশপুৰ |div_6=উধম সিংহ নগৰ |pop_6=৫০,৫২৩ |city_7=খিচ্ছা |div_7=উধম সিংহ নগৰ |pop_7=৪১,৯৬৫ |city_8=নৈনীতাল |div_8=নৈনীতাল |pop_8=৪৯,২৭২ |city_9=অল্মোড়া |div_9=অল্মোড়া |pop_9=৪৮,৪৫৬ |city_10=সিতাৰগঞ্জ |div_10=উধম সিংহ নগৰ |pop_10=২৯,৯৬৫ |city_11=বজপুৰ |div_11=উধম সিংহ নগৰ |pop_11=২৫,৫২৪ |city_12=মুখানি |div_12=নৈনীতাল |pop_12=২২,৪৭৫ |city_13=নগলা |div_13=উধম সিংহ নগৰ |pop_13=২২,২৫৮ |city_14=উম্ৰু খুৰ্ড |div_14=উধম সিংহ নগৰ |pop_14=২০,৫৯৫ |city_15=গদৰপুৰ |div_15=উধম সিংহ নগৰ |pop_15=১৯,৩০১ |city_16=ৰানিখেত |div_16=অল্মোড়া |pop_16=১৮,৮৮৬ |city_17=তনকপুৰ |div_17=চম্পাৱত |pop_17=১৭,৬২৬ |city_18=খাতিমা |div_18=উধম সিংহ নগৰ |pop_18=১৫,০৯৬ |city_19=মহুৱা খেৰাগঞ্জ |div_19=উধম সিংহ নগৰ |pop_19=১২,৫৮৪ |city_20=দিনেশপুৰ |div_20=উধম সিংহ নগৰ |pop_20=১১,৩৪৩}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমাঊঁ বিভাগ: ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |ভাষা কোড ! rowspan="2" |ভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাঊঁ বিভাগ |- valign="top" !পিথৌৰাগঢ় !বাগেশ্বৰ !আল্মোড়া !চম্পাৱত !নৈনীতাল !উধম সিংহ নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গঢ়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" | - |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] f1u068lfdu9lsqc2ycggdq337zh623g 331529 331528 2022-08-26T07:57:27Z IKHazarika 7674 /* চহৰসমূহ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱতাৰ ঘৰ<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক বিভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক '''মানসখণ্ড''' আৰু পাছলৈ '''কুৰ্মাঞ্চল''' নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া [[ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী]]য়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]] বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে [[কুমাঊঁনী ভাষা]] কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া [[নৈনীতাল]] চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ [[কূৰ্ম]] অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকাত। এই মতত [[ইউফ্ৰেটিছ নদী]]ৰ পাৰৰ পৰা [[কেছাইট এছিৰিয়ান]]সকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত, ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] আছে যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীকেইখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ [[ভূতত্ত্ববিজ্ঞান|ভূতাত্ত্বিক]] গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈকে। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতালৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতালত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভাগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৮১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰেই জিলাকেইখনৰ নাম নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম ৰখা হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে। <br><br>[[মহাত্মা গান্ধী]], অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স, য়ং ইণ্ডিয়া|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখা গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{multiple image|perrow=3|total_width=900|caption_align=center | align = centre | image1 = Chanchari dance.jpg|caption1= বাগেশ্বৰৰ দানপুৰৰ চাঞ্চৰী | image2 = Hilljatra-festival-photos.jpg|caption2=পিথৌৰাগঢ়ৰ হিলযাত্ৰা | image3 = Cholliyar.jpg|caption3=ছোলিয়াৰে পৰিৱেশন কৰা ছোলিয়া নৃত্য }} [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, আৰু ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে পৰিৱেশ মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ [[ফাঁকুৱা|হোলী]]ৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁৰ হৃদয় নামেৰেও জনাজাত।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ [[কাশী]]ও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত [[পঞ্জাব, ভাৰত|পাঞ্জাবী]], [[বাঙালী জাতি|বাঙালী]] আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্দ্বানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই আতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হয়, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities |country=কুমাঊঁ বিভাগ |stat_ref=২০১১ চনৰ জনগণনা<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref> |list_by_pop= |div_name= |div_link= |city_1=হল্দ্বানী |div_1=নৈনীতাল |pop_1=২৩২,০৬০ |img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg |city_2=ৰুদ্ৰপুৰ |div_2=উধম সিংহ নগৰ |pop_2=১৫৪,৪৮৫ |city_3=কাশীপুৰ |div_3=উধম সিংহ নগৰ |pop_3=১২১,৬১০ |img_3= |city_4=পিথোৰাগঢ় |div_4=পিথৌৰাগঢ় |pop_4=৫৬,০৪৪ |img_4=Pithoragarh Fort.jpg |city_5=ৰামনগৰ |div_5=নৈনীতাল |pop_5=৫৪,৭৮৭ |city_6=যশপুৰ |div_6=উধম সিংহ নগৰ |pop_6=৫০,৫২৩ |city_7=খিচ্ছা |div_7=উধম সিংহ নগৰ |pop_7=৪১,৯৬৫ |city_8=নৈনীতাল |div_8=নৈনীতাল |pop_8=৪৯,২৭২ |city_9=অল্মোড়া |div_9=অল্মোড়া |pop_9=৪৮,৪৫৬ |city_10=সিতাৰগঞ্জ |div_10=উধম সিংহ নগৰ |pop_10=২৯,৯৬৫ |city_11=বজপুৰ |div_11=উধম সিংহ নগৰ |pop_11=২৫,৫২৪ |city_12=মুখানি |div_12=নৈনীতাল |pop_12=২২,৪৭৫ |city_13=নগলা |div_13=উধম সিংহ নগৰ |pop_13=২২,২৫৮ |city_14=উম্ৰু খুৰ্ড |div_14=উধম সিংহ নগৰ |pop_14=২০,৫৯৫ |city_15=গদৰপুৰ |div_15=উধম সিংহ নগৰ |pop_15=১৯,৩০১ |city_16=ৰানিখেত |div_16=অল্মোড়া |pop_16=১৮,৮৮৬ |city_17=তনকপুৰ |div_17=চম্পাৱত |pop_17=১৭,৬২৬ |city_18=খাতিমা |div_18=উধম সিংহ নগৰ |pop_18=১৫,০৯৬ |city_19=মহুৱা খেৰাগঞ্জ |div_19=উধম সিংহ নগৰ |pop_19=১২,৫৮৪ |city_20=দিনেশপুৰ |div_20=উধম সিংহ নগৰ |pop_20=১১,৩৪৩}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমাঊঁ বিভাগ: ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |ভাষা কোড ! rowspan="2" |ভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাঊঁ বিভাগ |- valign="top" !পিথৌৰাগঢ় !বাগেশ্বৰ !আল্মোড়া !চম্পাৱত !নৈনীতাল !উধম সিংহ নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গঢ়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" | - |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] ow26rt8efvt8jtg3rjh778fi4oyy80m 331530 331529 2022-08-26T07:58:00Z IKHazarika 7674 /* চহৰসমূহ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱতাৰ ঘৰ<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক বিভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক '''মানসখণ্ড''' আৰু পাছলৈ '''কুৰ্মাঞ্চল''' নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া [[ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী]]য়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]] বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে [[কুমাঊঁনী ভাষা]] কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া [[নৈনীতাল]] চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ [[কূৰ্ম]] অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকাত। এই মতত [[ইউফ্ৰেটিছ নদী]]ৰ পাৰৰ পৰা [[কেছাইট এছিৰিয়ান]]সকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত, ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] আছে যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীকেইখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ [[ভূতত্ত্ববিজ্ঞান|ভূতাত্ত্বিক]] গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈকে। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতালৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতালত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভাগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৮১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰেই জিলাকেইখনৰ নাম নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম ৰখা হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে। <br><br>[[মহাত্মা গান্ধী]], অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স, য়ং ইণ্ডিয়া|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখা গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{multiple image|perrow=3|total_width=900|caption_align=center | align = centre | image1 = Chanchari dance.jpg|caption1= বাগেশ্বৰৰ দানপুৰৰ চাঞ্চৰী | image2 = Hilljatra-festival-photos.jpg|caption2=পিথৌৰাগঢ়ৰ হিলযাত্ৰা | image3 = Cholliyar.jpg|caption3=ছোলিয়াৰে পৰিৱেশন কৰা ছোলিয়া নৃত্য }} [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, আৰু ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে পৰিৱেশ মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ [[ফাঁকুৱা|হোলী]]ৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁৰ হৃদয় নামেৰেও জনাজাত।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ [[কাশী]]ও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত [[পঞ্জাব, ভাৰত|পাঞ্জাবী]], [[বাঙালী জাতি|বাঙালী]] আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্দ্বানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই আতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হয়, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities |country=কুমাঊঁ বিভাগ |stat_ref=২০১১ চনৰ জনগণনা<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref> |list_by_pop= |div_name= |div_link= |city_1=হল্দ্বানী |div_1=নৈনীতাল |pop_1=২৩২,০৬০ |img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg |city_2=ৰুদ্ৰপুৰ |div_2=উধম সিংহ নগৰ |pop_2=১৫৪,৪৮৫ |city_3=কাশীপুৰ |div_3=উধম সিংহ নগৰ |pop_3=১২১,৬১০ |city_4=পিথোৰাগঢ় |div_4=পিথৌৰাগঢ় |pop_4=৫৬,০৪৪ |img_4=Pithoragarh Fort.jpg |city_5=ৰামনগৰ |div_5=নৈনীতাল |pop_5=৫৪,৭৮৭ |city_6=যশপুৰ |div_6=উধম সিংহ নগৰ |pop_6=৫০,৫২৩ |city_7=খিচ্ছা |div_7=উধম সিংহ নগৰ |pop_7=৪১,৯৬৫ |city_8=নৈনীতাল |div_8=নৈনীতাল |pop_8=৪৯,২৭২ |city_9=অল্মোড়া |div_9=অল্মোড়া |pop_9=৪৮,৪৫৬ |city_10=সিতাৰগঞ্জ |div_10=উধম সিংহ নগৰ |pop_10=২৯,৯৬৫ |city_11=বজপুৰ |div_11=উধম সিংহ নগৰ |pop_11=২৫,৫২৪ |city_12=মুখানি |div_12=নৈনীতাল |pop_12=২২,৪৭৫ |city_13=নগলা |div_13=উধম সিংহ নগৰ |pop_13=২২,২৫৮ |city_14=উম্ৰু খুৰ্ড |div_14=উধম সিংহ নগৰ |pop_14=২০,৫৯৫ |city_15=গদৰপুৰ |div_15=উধম সিংহ নগৰ |pop_15=১৯,৩০১ |city_16=ৰানিখেত |div_16=অল্মোড়া |pop_16=১৮,৮৮৬ |city_17=তনকপুৰ |div_17=চম্পাৱত |pop_17=১৭,৬২৬ |city_18=খাতিমা |div_18=উধম সিংহ নগৰ |pop_18=১৫,০৯৬ |city_19=মহুৱা খেৰাগঞ্জ |div_19=উধম সিংহ নগৰ |pop_19=১২,৫৮৪ |city_20=দিনেশপুৰ |div_20=উধম সিংহ নগৰ |pop_20=১১,৩৪৩}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমাঊঁ বিভাগ: ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |ভাষা কোড ! rowspan="2" |ভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাঊঁ বিভাগ |- valign="top" !পিথৌৰাগঢ় !বাগেশ্বৰ !আল্মোড়া !চম্পাৱত !নৈনীতাল !উধম সিংহ নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গঢ়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" | - |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] r9s5p824lc3te4g3tuc6jba13bdhig7 331541 331530 2022-08-26T08:39:03Z -chanakyakdas 23408 /* চহৰসমূহ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱতাৰ ঘৰ<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক বিভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক '''মানসখণ্ড''' আৰু পাছলৈ '''কুৰ্মাঞ্চল''' নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া [[ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী]]য়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]] বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে [[কুমাঊঁনী ভাষা]] কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া [[নৈনীতাল]] চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ [[কূৰ্ম]] অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকাত। এই মতত [[ইউফ্ৰেটিছ নদী]]ৰ পাৰৰ পৰা [[কেছাইট এছিৰিয়ান]]সকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত, ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] আছে যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীকেইখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ [[ভূতত্ত্ববিজ্ঞান|ভূতাত্ত্বিক]] গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈকে। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতালৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতালত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভাগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৮১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰেই জিলাকেইখনৰ নাম নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম ৰখা হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে। <br><br>[[মহাত্মা গান্ধী]], অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স, য়ং ইণ্ডিয়া|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখা গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{multiple image|perrow=3|total_width=900|caption_align=center | align = centre | image1 = Chanchari dance.jpg|caption1= বাগেশ্বৰৰ দানপুৰৰ চাঞ্চৰী | image2 = Hilljatra-festival-photos.jpg|caption2=পিথৌৰাগঢ়ৰ হিলযাত্ৰা | image3 = Cholliyar.jpg|caption3=ছোলিয়াৰে পৰিৱেশন কৰা ছোলিয়া নৃত্য }} [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, আৰু ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে পৰিৱেশ মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ [[ফাঁকুৱা|হোলী]]ৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁৰ হৃদয় নামেৰেও জনাজাত।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ [[কাশী]]ও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত [[পঞ্জাব, ভাৰত|পাঞ্জাবী]], [[বাঙালী জাতি|বাঙালী]] আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্দ্বানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই আতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হয়, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities |country=কুমাঊঁ বিভাগ |stat_ref=২০১১ চনৰ জনগণনা<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref> |list_by_pop= |div_name= |div_link=List of districts of জিলা |city_1=হল্দ্বানী |div_1=নৈনীতাল |pop_1=২৩২,০৬০ |img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg |city_2=ৰুদ্ৰপুৰ |div_2=উধম সিংহ নগৰ |pop_2=১৫৪,৪৮৫ |city_3=কাশীপুৰ |div_3=উধম সিংহ নগৰ |pop_3=১২১,৬১০ |city_4=পিথোৰাগঢ় |div_4=পিথৌৰাগঢ় |pop_4=৫৬,০৪৪ |img_4=Pithoragarh Fort.jpg |city_5=ৰামনগৰ |div_5=নৈনীতাল |pop_5=৫৪,৭৮৭ |city_6=যশপুৰ |div_6=উধম সিংহ নগৰ |pop_6=৫০,৫২৩ |city_7=খিচ্ছা |div_7=উধম সিংহ নগৰ |pop_7=৪১,৯৬৫ |city_8=নৈনীতাল |div_8=নৈনীতাল |pop_8=৪৯,২৭২ |city_9=অল্মোড়া |div_9=অল্মোড়া |pop_9=৪৮,৪৫৬ |city_10=সিতাৰগঞ্জ |div_10=উধম সিংহ নগৰ |pop_10=২৯,৯৬৫ |city_11=বজপুৰ |div_11=উধম সিংহ নগৰ |pop_11=২৫,৫২৪ |city_12=মুখানি |div_12=নৈনীতাল |pop_12=২২,৪৭৫ |city_13=নগলা |div_13=উধম সিংহ নগৰ |pop_13=২২,২৫৮ |city_14=উম্ৰু খুৰ্ড |div_14=উধম সিংহ নগৰ |pop_14=২০,৫৯৫ |city_15=গদৰপুৰ |div_15=উধম সিংহ নগৰ |pop_15=১৯,৩০১ |city_16=ৰানিখেত |div_16=অল্মোড়া |pop_16=১৮,৮৮৬ |city_17=তনকপুৰ |div_17=চম্পাৱত |pop_17=১৭,৬২৬ |city_18=খাতিমা |div_18=উধম সিংহ নগৰ |pop_18=১৫,০৯৬ |city_19=মহুৱা খেৰাগঞ্জ |div_19=উধম সিংহ নগৰ |pop_19=১২,৫৮৪ |city_20=দিনেশপুৰ |div_20=উধম সিংহ নগৰ |pop_20=১১,৩৪৩}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমাঊঁ বিভাগ: ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |ভাষা কোড ! rowspan="2" |ভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাঊঁ বিভাগ |- valign="top" !পিথৌৰাগঢ় !বাগেশ্বৰ !আল্মোড়া !চম্পাৱত !নৈনীতাল !উধম সিংহ নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গঢ়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" | - |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] dpi2n529kgw0a4vgh3mrg6gyb8hpfmp 331542 331541 2022-08-26T08:40:11Z -chanakyakdas 23408 /* চহৰসমূহ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = কুমাঊঁ | native_name = | other_name = কুৰ্মাঞ্চল <br/> মানসখণ্ড | settlement_type = প্ৰশাসনীয় বিভাগ | nickname = দেৱতাৰ ঘৰ<ref>{{cite web |url=https://www.culturaltrends.in/product/kumaon-home-of-the-gods |title = Kumaon - Home of the Gods from Nest & Wings - Kumaon Complete Travel Guide}}</ref> | image_skyline = {{Photomontage |size=290| spacing=3 | border=2|position=center|color_border = red | photo1a = Nainital night view.jpg{{!}} | photo2a = Complete pic of Jageshwar temple.jpg{{!}}Bagnath Temple | photo2b = Munsiari IMG 20160617 132452119 (32987221606).jpg{{!}}Gori river flowing through Johar Valley. | photo3a = Panchachulli.jpg | photo3b = KGM - DDN Exp. (36636768836).jpg | photo4a = Panchchuli range viewed from Kausani.jpg{{!}}View of Trisul and Panchchuli peaks from Kausani | photo4b = Snow Fall in Ranikhet.jpg | photo5a = An_elephant_herd_at_Jim_Corbett_National_Park.jpg }} | image_alt = | image_caption = '''ঘড়ীৰ কাটাৰ দিশত ওপৰৰ পৰা:''' <br /> ৰাতি [[নৈনীতাল]] চহৰ, [[মুন্সিয়াৰী]]ত গোৰী নদী, [[কাঠগোদাম]], [[ৰানিখেত]], জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত হাতীৰ জাক, [[কৌসানী]]ৰ পৰা [[হিমালয়]] পৰ্বতৰ দৃশ্য, পঞ্চচুলী শৃংগ, [[জাগেশ্বৰ]] | image_map = India Kumaon.png | map_caption = ভাৰতত কুমাঊঁ | subdivision_type = দেশ | subdivision_name = {{flag|India}} | established_title = প্ৰতিষ্ঠিত | established_date = ১৮১৫<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 107">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> | founder = | seat1_type = মুখ্যালয় | seat1 = [[নৈনীতাল]] | seat2_type = সৰ্ববৃহৎ চহৰ | seat2 = [[হল্দ্বানী]] | parts_type = জিলা | p1 = {{bulleted list |[[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] |[[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] |[[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] |[[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]] |[[পিথোৰাগঢ় জিলা|পিথোৰাগঢ়]] |[[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] }} | government_type = বিভাগ | leader_title1 = বিধায়িনী | leader_name1 = * [[ভাৰতৰ সংসদ]]<br />''দ্বিসদন'' ** [[ৰাজ্য সভা]]<br />১গৰাকী সদস্য ** [[লোক সভা]]<br />গৰাকী সদস্য | unit_pref = মেট্ৰিক | area_footnotes = | area_total_km2 = ২১,০৩৫ | population_total = ৪,২২৮,৯৯৮ | population_density_km2 = 201.04 | demographics_type1 = জাতি আৰু ভাষা | demographics1_title1 = ভাষা | demographics1_info1 = স্থানীয়: [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]], থাৰু, ৰুংল' <br /> Official: Hindi | demographics1_title2 = জাতি | demographics1_info2 = কুমাঊঁনী, চৌকা, ৰুং, ভোটীয়া, থাৰু | population_demonym = [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]], কুমাইয়ে | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | registration_plate = [[Vehicle registration plates of India|UK]] | blank_name_sec1 = কুমাঊঁ হিমালয়ৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank_info_sec1 = [[নন্দ দেৱী]](৭,৮১৭ মিটাৰ)<ref name=britannica>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas|title=Kumaun Himalayas - mountains, India }}</ref> | blank1_name_sec1 = কুমাঊঁ বিভাগৰ সৰ্বোচ্চ শৃংগ | blank1_info_sec1 = [[সুনন্দ দেৱী]] ৭,৪৩৪ মিটাৰ | blank2_name_sec1 = সৰ্বনিম্ন উচ্চতা | blank2_info_sec1 = [[শাৰদা নদী|শাৰদা সাগৰ]] (১৯০ মিটাৰ)<ref>{{cite web|title=Ichthyofaunal Diversity of Sharda Sagar Reservoir in Tarai Region|url=http://oaji.net/pdf.html%3Fn%3D2017/6036-1522843486.pdf&ved=2ahUKEwiM5_K5y8PkAhWGknAKHeL7B-sQFjAOegQICRAB&usg=AOvVaw2vDxLKmM8imKtQxbyVI49S|format=PDF|publisher=Open Academics Journal Index|access-date=9 September 2019}}</ref> | blank3_name_sec1 = সৰ্ববৃহৎ হৃদ | blank3_info_sec1 = [[দ্ভীমতাল হৃদ|ভীমতালl]] | Website = | website = http://kumaon.gov.in/ | footnotes = }} '''কুমাঊঁ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|m|ɔː|ʊ}}; [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]: ''Kumāū''; {{IPA-all|kuːmɔːʊ|pron}}) [[ভাৰত]]ৰ [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ এটি ৰাজহ আৰু প্ৰশাসনিক বিভাগ। ই উত্তৰাখণ্ডৰ পূব ভাগ সামৰে। কুমাঊঁৰ উত্তৰ দিশে [[তিব্বত স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চল|তিব্বত]], পূব দিশে [[নেপাল]], দক্ষিণ দিশে [[উত্তৰ প্ৰদেশ]] আৰু পশ্চিম দিশে [[গঢ়ৱাল|গঢ়ৱাল]] আছে। কুমাঊঁত ছখন জিলা অন্তৰ্ভুক্ত: [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]], [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]], [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]], [[নৈনীতাল জিলা|নৈনীতাল]], [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]] আৰু [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]]। ঐতিহাসিকভাৱে এই অঞ্চলক '''মানসখণ্ড''' আৰু পাছলৈ '''কুৰ্মাঞ্চল''' নামেৰে জনা গৈছিল। এই অঞ্চলত কেইবাটাও [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] বংশই শাসন কৰিছিল, যাৰ মাজত [[কত্যুৰী ৰাজবংশ|কত্যুৰী]] আৰু [[চন্দ ৰাজবংশ]] উল্লেখনীয়। কুমাঊঁ বিভাগ ১৮১৬ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যেতিয়া [[ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী]]য়ে গোৰ্খাসকলৰ পৰা এই অঞ্চল পুনৰ্দখল কৰিছিল। গোৰ্খাসকলে ১৭৯০ চনত কুমাঊঁ দখল কৰিছিল। কুমাঊঁক তেতিয়াৰ চিডেড এণ্ড কংকুৱাৰ্ড প্ৰভিঞ্চেছৰ বিভাগ হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম পাছলৈ ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পাছত উত্তৰ প্ৰদেশ হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যক উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা পৃথক কৰা হ'ল, আৰু কুমাঊঁ উত্তৰাখণ্ডৰ অংগ হ'ল। কুমাঊঁৰ লোকক [[কুমাঊঁনী লোক|কুমাঊঁনী]] বোলা হয় আৰু তেওঁলোকে [[কুমাঊঁনী ভাষা]] কয়। কুমাঊঁ ভাৰতীয় সেনাৰ বিখ্যাত ৰেজিমেণ্ট, কুমাঊঁ ৰেজিমেণ্টৰ স্থল। পাহাড়ীয়া [[নৈনীতাল]] চহৰ কুমাঊঁৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ। এই চহৰতেই উত্তৰাখণ্ডৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ো অৱস্থিত।<ref>{{cite news|last1=Iwanek|first1=Krzysztof|title=Gairsain's Uphill Task: Uttarakhand's Plan for Two Capitals|url=https://thediplomat.com/2020/03/gairsains-uphill-task-uttarakhands-plan-for-two-capitals/|access-date=16 May 2022|work=The Diplomat|date=17 March 2020}}</ref> অন্য উল্লেখনীয় পাহাড়ীয়া চহৰ হ'ল [[অল্মোড়া]], [[ৰানীখেত]], [[পিথৌৰাগঢ়]], [[চম্পাৱত]] আৰু [[বাগেশ্বৰ]]। পিচে কুমাঊঁৰ প্ৰায়বোৰ ডাঙৰ চহৰ, যেনে [[ৰামনগৰ]], [[হল্দ্বানী]], [[ৰুদ্ৰপুৰ]] আৰু [[কাশীপুৰ]] ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলতহে স্থিত। == ব্যুৎপত্তি == কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ অৰ্থ ভগৱান বিষ্ণুৰ [[কূৰ্ম]] অৱতাৰৰ ভূমি। কোনো কোনোৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি কুৰ্মাঞ্চল শব্দৰ পৰাই।<ref name="History2">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Gajrani|first1=S.|title=History, Religion and Culture of India|date=2004|publisher=Gyan Publishing House|isbn=978-81-8205-064-8|page=236|url=https://books.google.com/books?id=T02CC0ihCmcC&q=kumaun+kurmanchal&pg=PA236|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> আন এক মতৰ মতে কুমাঊঁ শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকাত। এই মতত [[ইউফ্ৰেটিছ নদী]]ৰ পাৰৰ পৰা [[কেছাইট এছিৰিয়ান]]সকলে আহি ভাৰতৰ উত্তৰ ভাগত থিতাপি লৈছিল। তেওঁলোকৰ ইউফ্ৰেটিছ নদীৰ পাৰৰ গৃহভূমিৰ নাম আছিল কুম্মাহ। ব্ৰিটিছ শাসনত থকাৰ সময়ত, ১৮১৫ চনৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ এই অঞ্চলক ইংৰাজীত Kemaon (কেমাঊঁ) লিখা হৈছিল।<ref name="Bengal, Volume 6 18372">James Prinsep (Editor){{Google books|Y1oxAQAAMAAJ|Journal of the Asiatic Society of Bengal, Volume 6, Part 2 (1837)|page=653}}</ref><ref name="Kemaon 18352">John McClelland {{Google books|0gwKAAAAIAAJ|Some inquiries in the province of Kemaon: relative to geology, and other branches of Natural Science (1835)}}</ref><ref>John Forbes Royle {{Google books|RxBJAAAAcAAJ|Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains and of the flora of Cashmere (1839)|page=108}}</ref> == ভৌগোলিক বিৱৰণ == [[চিত্ৰ:Kosi_River_valley_near_Almora,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Kosi_River_valley_near_Almora%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[অল্মোড়া]]ৰ ওচৰত [[কোসী নদী]]ৰ উপত্যকা]] কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ [[হিমালয়|হিমালয়ী]] পৰ্বতাঞ্চল আছে, আৰু তাৰ লগতে দুই [[উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল]] আছে যাৰ নাম [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiavacationspots.com/kumaon-garhwal-vacation-tour/|title=Garhwal Vacation Tips - Vacation Tour Garhwal Kumaon -Family Tour India}}</ref> ১৮৫০ চনলৈকে উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চলদ্বয় আছিল ঘন অৰণ্যৰে ভৰা আৰু জনবসতিশূন্য। কিন্তু তাৰ পাছত বন কটা হোৱাৰ পৰা পৰ্বতৰ লোক আহি এই অঞ্চলতো কৃষিকাৰ্যত নিমজ্জিত হ'বলৈ ধৰিলে। গ্ৰীষ্ম আৰু শীত কালত খেতি কৰি পৰ্বতৰ লোক বৰ্ষা কালত নিজ ঘৰলৈ উভতিছিল। এই অঞ্চলদ্বয়ৰ বাদে কুমাঊঁৰ শেষ অংশ সু-উচ্চ পৰ্বতেৰে ভৰা, যি সমগ্ৰ হিমালয়তে আতাইতকৈ উচ্চ অঞ্চলৰ অন্যতম। কেৱল ২২৫ কিলোমিটাৰ দীঘল আৰু ৬৫ কিলোমিটাৰ বহল এই অঞ্চলত ৩০ৰো অধিক এনে শৃংগ আছে যাৰ উচ্চতা ৫৫০০ মিটাৰতকৈও অধিক।<ref name="EB19112">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> [[চিত্ৰ:Pindari_glacier,_Uttarakhand,_India.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg/220px-Pindari_glacier%2C_Uttarakhand%2C_India.jpg|left|thumb|[[বাগেশ্বৰ জিলা]]ত অৱস্থিত [[পিণ্ডাৰী হিমানি]] [[পিণ্ডাৰ নদী]]ৰ উৎস, যি [[গঙ্গা নদী|গংগা]]ৰ ৬ প্ৰমুখ মুখ্য ধাৰাৰ অন্যতম]] [[গোৰী নদী|গোৰী]], [[ধৌলী নদী|ধৌলী]] আৰু [[শাৰদা নদী|শাৰদা]] বা মহাকালী নদীৰ উৎস সু-উচ্চ পৰ্বত শৃংগৰ উত্তৰ দিশে থকা [[তিব্বত]]ত। এই শৃংগৰ মাজেৰেই এই নদীকেইখন বৈ যায়, আৰু [[উপত্যকা]] অঞ্চল পাওঁতে [[নদী]]কেইখনৰ উচ্চতা তীব্ৰ বেগেৰে কমি আহে। মুখ্য নদীকেইখন হ'ল শাৰদা বা কালী গংগা, পিণ্ডাৰী আৰু কাইলগংগা, যাৰ পানী গৈ [[অলকানন্দা|অলকনন্দা]]ৰ সৈতে মিলে।<ref name="EB19113">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> শাৰদা নদী [[ভাৰত]] আৰু [[নেপাল]]ৰ মাজৰ আন্তৰ্জাতিক সীমা। [[কৈলাশ]]-[[মানসৰোবৰ]] তীৰ্থযাত্ৰাৰ পথ এই নদীৰ পাৰে পাৰেই যায় আৰু [[লিপু লেখ]]ত তিব্বতত প্ৰৱেশ কৰে। কুমাঊঁত দেখা পোৱা প্ৰমুখ গছ হ'ল চিৰ পাইন, হিমালয়ান চাইপ্ৰেছ, পিণ্ড্ৰ' ফাৰ, এল্ডাৰ, ছাল আৰু ছাইণ্ডান। মুখ্যতঃ [[চূণশিল]], চেণ্ডষ্ট'ন, স্লেট, নেইছ আৰু গ্ৰেনাইটেৰে এই অঞ্চলৰ [[ভূতত্ত্ববিজ্ঞান|ভূতাত্ত্বিক]] গুণ সংজ্ঞায়িত। [[লো|লোহা]], [[তাম]], জিপছম, [[সীহ]] আৰু এছবেষ্ট'ছো পোৱা যায়, কিন্তু কম পৰিমাণত। উপ-পৰ্বতীয়া অঞ্চল আৰু গভীৰ উপত্যকাক বাদ দি কুমাঊঁৰ [[জলবায়ু|জলবায়ু]] মৃদু। [[মৌচুমী]]য়ে প্ৰথমে চোৱা বাহ্যিক হিমালয়ৰ বৰ্ষা মধ্য হিমালয়তকৈ দুগুণ, আৰু গড় বৰ্ষা ২০০০ এমএমৰ পৰা ১০০০ এমএমলৈকে। প্ৰত্যেক বছৰে পৰ্বতৰ উচ্চ অঞ্চলত তুষাৰপাত হয়, আৰু কোনো কোনো বৰ্ষত সমগ্ৰ পৰ্বতাঞ্চলতেই তুষাৰপাত দেখা দিয়ে। হিম, বিশেষকৈ উপত্যকা অঞ্চলত, অতিশয়।<ref name="EB19114">{{EB1911|wstitle=Kumaon|volume=15|page=945|inline=1}}</ref> == ইতিহাস == [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]] আৰু [[নৈনীতাল জিলা]]ত প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক আৰু [[পাষাণ যুগ]]ৰ সা-সজিলী আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। প্ৰথমে [[কোল জনজাতি|কোল জনজাতীয়]] লোকে বসতি স্থাপন কৰা এই অঞ্চলত ঢৌৱে ঢৌৱে [[কিৰাট]], [[খশ]] আৰু [[ভাৰতীয়-চিথিয়ান]]সকলে বাস কৰিবলৈ আহিল। কুণিন্দসকল এই অঞ্চলৰ প্ৰথম শাসক। তাৰ পাছতেই খশ উৎসৰ কত্যুৰী ৰাজবংশই শাসনভাৰ লাভ কৰিছিল।<ref name="Handa p222">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> তেওঁলোকে ৭০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত শাসন কৰিছিল।<ref name="History3">{{cite book|last1=Gokhale|first1=Namita|title=Mountains Echoes: Reminiscences of Kumaoni Women|date=2015|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=978-93-5194-180-4|url=https://books.google.com/books?id=5bJlCgAAQBAJ&q=kurmanchal&pg=PT12|access-date=31 January 2020|language=en}}</ref> ১১০০ৰ পৰা ১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত কত্যুৰী ৰাজ্য কেইবাভাগত বিভক্ত হ'ল। কুৰ্মাঞ্চল আছিল ৮ ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যত বিভক্ত: বৈজনাথ-কত্যুৰ, দ্বাৰাহাট, ডোটী, বাৰামণ্ডল, অস্কোট, সীৰা, সোৰা আৰু সুই। ১৫৮১ খ্ৰীষ্টাবদ ৰুদ্ৰ চন্দৰ নেতৃত্বত সমগ্ৰ অঞ্চলক কুমাঊঁ নামেৰে পুনৰ এক কৰা হৈছিল। === কুমাঊঁ ৰাজ্য === === কত্যুৰী ৰাজ === [[চিত্ৰ:BAIJNATH_TEMPLE.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/BAIJNATH_TEMPLE.jpg/220px-BAIJNATH_TEMPLE.jpg|thumb|কত্যুৰী ৰাজবংশৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰৰ (বৰ্তমানে বৈজনাথ) কিছু মন্দিৰ]] কত্যুৰী ৰাজবংশ খশ উৎসৰ এটি [[হিন্দু]] ৰাজবংশ আছিল।<ref name="Handa p223">{{cite book|last1=Handa|first1=O. C. (Omacanda)|title=History of Uttaranchal|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC|year=2002|publisher=Indus Publishing|location=New Delhi|isbn=9788173871344|page=22}}</ref> এই বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বাসুদেৱ কত্যুৰী। তেওঁলোকে নিজৰ ৰাজ্যক কুৰ্মাঞ্চল নাম দিছিল আৰু সপ্তমৰ পৰা একাদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত কত্যুৰ উপত্যকাৰ পৰা শাসন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ৰাজধানী কাৰ্তিকেয়পুৰ বৰ্তমানৰ [[বাগেশ্বৰ জিলা]]ৰ [[বৈজনাথ]]ত স্থিত, যি কত্যুৰ উপত্যকাৰ মধ্য ভাগ গণ্য কৰা হয়। নেপাল দেশৰ আতাইতকৈ পশ্চিম দিশে স্থিত ব্ৰহ্মদেও মণ্ডী কত্যুৰী ৰজা ব্ৰহ্মদেৱেই প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁলোকৰ আতাইতকৈ প্ৰভাৱশালী সময়ত পশ্চিমে [[আফগানিস্তান]]ৰ [[কাবুল]]ৰ পৰা পূবে [[ভাৰত]]ৰ [[ছিক্কিম]] ৰাজ্যলৈকে কুৰ্মাঞ্চল ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ আছিল। কিন্তু দ্বাদশ শতিকাত এই ৰাজ্যৰ বিভাজন ঘটিবলৈ ধৰিল। বিশ্বাস কৰা হয় যে ৰজা ধাম দেও আৰু বীৰ দেওৰ শাসনকালৰ পৰাই এই ৰাজবংশৰ পতন আৰম্ভ হৈছিল। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী বীৰদেওৰ কৰ নীতি আছিল কঠোৰ আৰু তেওঁ প্ৰজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰ কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ মামিয়েকক বলেৰে বিয়া কৰাইছিল, যাৰ কাহিনী [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] লোকগীত "''মামী তিলে ধৰো বোলা''"ত বৰ্ণিত। বীৰদেওৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ৮ পুত্ৰৰ মাজত ৰাজ্য বিভক্ত হ'ল। শীঘ্ৰে প্ৰায়বোৰ বিভক্ত কত্যুৰী ৰাজ্যক পৰাস্ত কৰি চন্দ ৰাজবংশ ক্ষমতালৈ আহিল।<ref>{{Cite book|last=Atkinson|first=Edwin T.|title=Himalayan Gazetteer.|date=1990|publisher=Cosmo|oclc=183008777|orig-year=1882}}</ref>{{Full citation needed|date=November 2020}} [[পিথৌৰাগঢ়]]ৰ অস্কোটত অৱস্থিত ৰজৱাৰ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা ১২৭৯ চনত কত্যুৰী ৰাজবংশৰেই এটি ভাগে কৰিছিল, যাৰ নেতৃত্বত আছিল অভয় পাল দেও, ৰজা ব্ৰহ্ম দেওৰ নাটি। এই ৰাজবংশই ১৮১৬ চনলৈকে শাসন কৰিছিল, সিঘৌলীৰ সন্ধি স্বাক্ষৰ হোৱালৈকে, যেতিয়া ই ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনলৈ আহিল। === চন্দ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon,_Champawat,_1815.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg/220px-Fort_and_the_capital_city_of_Kali_Kumaon%2C_Champawat%2C_1815.jpg|left|thumb|[[চন্দ ৰাজবংশ|চন্দ]] ৰজাসকলৰ প্ৰথম ৰাজধানী [[চম্পাৱত]]ত গড়, ১৮১৫ চনত]] দশম শতিকাত সোম চন্দে চন্দ ৰাজবংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল,<ref name="Chand2">{{cite book|title=History of Nainital District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=324|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V18_330.gif}}</ref> সপ্তম শতিকাৰ পৰা শাসন কৰি অহা কত্যুৰী ৰজাসকলক পৰাস্ত কৰি। তেওঁ ৰাজ্যৰ নাম কুৰ্মাঞ্চলেই থাকিবলৈ দিলে আৰু নিজৰ ৰাজধানী [[কালী নদী]]ৰ পাৰৰ চম্পাৱতৰ কালী কুমাঊঁত পাতিলে। তেওঁৰ শাসনকালত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যেনে বালেশ্বৰ আৰু নাগনাথ মন্দিৰ। [[চিত্ৰ:Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg/220px-Brooklyn_Museum_-_Baj_Bahadur_of_Kumaon.jpg|thumb|কুমাঊঁৰ বজ বাহাদুৰ, ১৭৫০ চনত]] চন্দ ৰাজবংশৰ আতাইতকৈ শক্তিশালী ৰজাসকলৰ অন্যতম বজ বাহাদুৰ (১৮৩৮ -- ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দ)। তেওঁ [[দিল্লী]]ত [[শ্বাহ জাহান]]ক লগ কৰিছিল আৰু ১৬৬৫ চনত শ্বাহ জাহানৰ সৈতে লগ লাগি সেই সময়ত ৰজা পিৰ্থি শ্বাহে শাসন কৰা [[গঢ়ৱাল]] আক্ৰমণ কৰিছিল। বজ বাহাদুৰ [[তৰাঈ]] অঞ্চল দখল কৰাত সফল হৈছিল, যাৰ অংশ [[দেহৰাদূন|দেহৰাদূনো]]। তেওঁ সেয়েহে এই অঞ্চলক [[গঢ়ৱাল ৰাজ্য]]ৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিছিল। বজ বাহাদুৰে পূব দিশে কুমাঊঁ ৰাজ্যৰ বিস্তাৰ [[কৰ্ণালী নদী]]লৈকে লৈ গৈছিল। পাছত তেওঁ [[তিব্বত]]ৰ অংশ দখল কৰি কেইবাটাও গঢ় নিজৰ আধীন কৰিছিল। [[কৈলাশ]] মানসৰোবৰো তেওঁ দখল কৰিছিল।<ref>{{Cite book|last=Hāṇḍā|first=Omacanda|url=https://books.google.com/books?id=7_Ct9gzvkDQC&q=baz+bahadur+chand+tibet&pg=PA82|title=History of Uttaranchal|date=2002|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-7387-134-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sen|first=Siba Pada|url=https://books.google.com/books?id=bXUeAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Sino-Indian Border Question: A Historical Review|date=1971|publisher=Institute of Historical Studies|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=tZwRAQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Yātrā: Pilgrimages in the Himalayas|date=2005|publisher=Trishul Publications|isbn=978-81-85384-92-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Vaishṇav|first=Yamunādatta|url=https://books.google.com/books?id=54e1AAAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Himalayan Districts of Uttar Pradesh: Land and People|date=1983|publisher=Sri Almora Book Depot|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=September 5, 2018|first=Vikram|last=Bhalla|title=Fact Check: Did Aurangzeb defeat China and snatch Kailash Mansarovar from them as a gift to Hindus? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/times-fact-check/news/fact-check-did-aurangzeb-defeat-china-and-snatch-kailash-mansarovar-from-them-as-a-gift-to-hindus/articleshow/65685957.cms|access-date=18 September 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=India)|first=Institute of Historical Studies (Calcutta|url=https://books.google.com/books?id=a8Q9AQAAIAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=Collection of Papers Presented at Annual Conference of the Institute|date=1971|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Man Mohan|url=https://books.google.com/books?id=LQYuAAAAMAAJ&q=kailash+mansarovar+baz+bahadur|title=The Mystery of Rupkund|date=1986|publisher=Vanity Books|language=en}}</ref> তেওঁ নিজৰ শ্বহীদ সৈনিক গোলুদেৱৰ বাবে ভীমতালৰ ওচৰৰ গোৰখলত গোলু দেৱতা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।<ref>{{cite web|title=Chitai Temple|url=http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090413011854/http://210.212.78.56/almora/English/indexvisitor.html|archive-date=13 April 2009}}</ref> তেৱেঁই ভীমেশ্বৰ মহাদেৱ মন্দিৰৰো নিৰ্মাণ কৰিছিল ভীমতালত।<ref>{{cite web|title=Bhimtal|url=http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|access-date=3 October 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618174145/http://www.collectbritain.co.uk/personalisation/object.cfm?uid=019PHO000000883U00007000|archive-date=18 June 2008}}</ref> সপ্তদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে চন্দ ৰজাসকলে আকৌ গঢ়ৱাল ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলে, আৰু ১৬৮৮ চনত ৰজা উদ্যোৎ চন্দে [[অল্মোড়া]]ত কেইবাটাও মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিলে, যাৰে মাজত ত্ৰিপুৰা সুন্দৰী, উদ্যোৎ চন্দেশ্বৰ আৰু পৰ্বতেশ্বৰ অন্যতম। গঢ়ৱাল আৰু ডোটীৰ ওপৰত নিজৰ বিজয়ক চিহ্নিত কৰিবলৈ পৰ্বতেশ্বৰ মন্দিৰক দুবাৰ পুনৰ্নামাকৰণ কৰা হৈছিল, বৰ্তমানৰ [[নন্দ দেৱী মন্দিৰ|নন্দ দেৱী]] নাম লাভ কৰাৰ আগত।<ref>{{cite web|title=Almora Temples Uttaranchal - Uttarakhand Worldwide - Kumaon and Garhwal - Almora Temples|url=http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|website=www.uttaranchal.org.uk|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304225503/http://www.uttaranchal.org.uk/almoratemples.php|archive-date=4 March 2016|url-status=dead}}</ref> পাছলৈ জগৎ চন্দে (১৭০৮ -- ২০ খ্ৰীষ্টাব্দ) গঢ়ৱালৰ ৰজাক [[উত্তৰাখণ্ড]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ (উত্তৰাখণ্ড)|শ্ৰীনগৰ]] চহৰৰ ([[জম্মু আৰু কাশ্মীৰ]]ৰ [[শ্ৰীনগৰ]] নহয়) পৰা খেদি দিছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজ্য এগৰাকী ব্ৰাহ্মণক দিছিল।<ref>{{cite book|title=History of Garhwal District|date=1909|publisher=The Imperial Gazetteer of India|page=165|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V12_171.gif|access-date=3 October 2016}}</ref> === নেপালী আক্ৰমণ আৰু পৰাজয় === [[চিত্ৰ:View_of_Almora,_with_soldiers_of_3rd_Gurkha,_1895.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg/220px-View_of_Almora%2C_with_soldiers_of_3rd_Gurkha%2C_1895.jpg|thumb|[[অল্মোড়া]]ত [[৩য় গোৰ্খা ৰাইফল্স]]ৰ সৈনিক, ১৮৯৫ চনত]] অষ্টদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় ভাগৰ পৰা চন্দ ৰজাসকলৰ শক্তি হ্ৰাস পাবলৈ ধৰিল। [[গোৰ্খা ৰাজ্য|গোৰ্খা]]সকলে কুমাঊঁ আক্ৰমণ আৰু জয় কৰিলে অমৰ সিংহ থাপাৰ নেতৃত্বত। কুমাঊঁ অঞ্চল গোৰ্খা ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰিল। গোৰ্খা ৰাজ ২৪ বছৰলৈকে চলিল। ১৮১৪ চনৰ [[আংল-নেপালী যুদ্ধ]]ৰ পাছত [[সুগৌলীৰ সন্ধি]] স্বাক্ষৰিত হ'ল, যাৰ পাছত কুমাঊঁ [[ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী|ব্ৰিটিছ]]ৰ হাতলৈ গ'ল। === ব্ৰিটিছ ৰাজ === [[চিত্ৰ:Old_Govt_House,_N._Tal,_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg/200px-Old_Govt_House%2C_N._Tal%2C_pulled_down_by_Sir_A.P._Macdonnell.jpg|thumb|200x200px|[[নৈনীতাল]]ৰ পুৰণি চৰকাৰ ভৱন আছিল [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ সময়ত [[ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছ]]ৰ গ্ৰীষ্মকালীন ৰাজধানী]] ব্ৰিটিছৰ দখললৈ যোৱাৰ পাছত ১৮১৫ চনত গঢ়ৱালৰ পূব ভাগ আৰু কুমাঊঁক একেলগ কৰি এগৰাকী মুখ্য আয়ুক্তৰ প্ৰশাসনত ৰখা হ'ল, আৰু ইয়াক কুমাঊঁ প্ৰদেশ নাম দিয়া হ'ল।<ref name="Robert Montgomery Martin pg. 1072">Robert Montgomery Martin, ''History of the Possessions of the Honourable East India Company,'' Volume 1, pg. 107</ref> ৭০ বছৰ ধৰি এই প্ৰদেশ তিনিগৰাকী প্ৰশাসকে শাসন কৰিছিল: ট্ৰেইল, জে এইছ বেটেন আৰু [[ছাৰ হেনৰী ৰামছে']]। কুমাঊঁৰ কেইবাটাও অঞ্চলত ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰোধিতা কৰা হৈছিল। [[কুমাঊঁনী লোক]], বিশেষকৈ [[চম্পাৱত জিলা]]ৰ লোক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহত নামিছিল [[চিপাহী বিদ্ৰোহ ১৮৫৭|১৮৫৭ চনৰ চিপাহী বিদ্ৰোহ]]ৰ সময়ত, [[কালু সিংহ মহৰা]]ৰ নেতৃত্বত।<ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|title=The Tribune, Chandigarh, India - Dehradun Edition|publisher=Tribuneindia.com|access-date=12 July 2012|archive-date=22 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200222180339/https://www.tribuneindia.com/2009/20091108/dun.htm#2|url-status=dead}}</ref> ১৮৯১ চনত কুমাঊঁ বিভাগত তিনিখন জিলা আছিল: কুমাঊঁ, গঢ়ৱাল আৰু তৰাঈ। কিন্তু পাছলৈ কুমাঊঁ আৰু তৰাঈক পুনৰ্গঠিত কৰা হ'ল, আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ৰ নামেৰেই জিলাকেইখনৰ নাম নৈনীতাল আৰু অল্মোড়া নাম ৰখা হ'ল। কুমাঊঁ অঞ্চল বিশ্ববিখ্যাত হৈ পৰিল [[জিম কৰ্বেট]]ৰ দ্বাৰা লিখিত "[[মেন-ইটাৰ্ছ অৱ কুমাঊঁ]]" নামৰ গ্ৰন্থ ছপা হোৱাৰ পাছত। চিকাৰী আৰু সংৰক্ষণবাদীগৰাকীয়ে কুমাঊঁত তেওঁৰ যাত্ৰা আৰু নৰভক্ষী [[বাঘ]] চিকাৰৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছিল। [[চম্পাৱত বাঘ]] আৰু [[চৌগঢ়ৰ বাঘ|চৌগঢ়ৰ বাঘে]] ১৯২০ৰ পৰা ১৯২৮ চনত প্ৰথমে [[নেপাল]] আৰু তাৰ পাছত কুমাঊঁত কমেও চাৰিশ লোকৰ হত্যা কৰিছিল। [[মহাত্মা গান্ধী]]ৰ আগমনে তেতিয়ালৈকে [[ব্ৰিটিছ ৰাজ]]ৰ অনুভৱ লাভ কৰা কুমাঊঁৰ লোকৰ মাজত [[ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলন]]ৰ বাবে উছাহ প্ৰদান কৰিছিল। কুমাঊঁত ১২ দিন থাকি কাৰাগাৰৰ নিজৰ অনুভৱৰ পৰা সকাহ পাবলৈ চেষ্টা কৰা গান্ধীয়ে সেই সময়তে 'অনাসক্তি যোগ' নামৰ গ্ৰন্থ লিখি উলিয়াইছিল।<ref>{{cite news|title=In Gandhi's footsteps|url=https://www.telegraphindia.com/business/in-gandhi-s-footsteps/cid/498321|access-date=8 January 2020|work=www.telegraphindia.com|date=21 February 2009|language=en}}</ref> {{Blockquote|text=এই পাহাড়ত প্ৰকৃতিৰ আতিথ্যই মানুহে কৰিব পৰা সকলো কাৰ্যকে ঢাকি পেলায়। হিমালয়ৰ মায়াময় সৌন্দৰ্য্য, সজীৱ জলবায়ু আৰু আপোনাক আৱৰি ধৰা শান্ত সেউজীয়াই ইচ্ছা কৰিবলৈ আৰু একোৱেই বাকি নাৰাখে। মই জিজ্ঞাসা কৰোঁ যে এই পাহাৰৰ দৃশ্য আৰু জলবায়ুতকৈ শ্ৰেষ্ঠ, যদিহে সমকক্ষ, বিশ্বতেই আন কোনো সৌন্দৰ্য্যস্থলীত আছেনে। অল্মোড়া পাহাৰত প্ৰায় তিনি সপ্তাহ ব্যতিত কৰি মই আশ্চৰ্যচকিত যে আমাৰ মানুহে স্বাস্থ্য বিচাৰি ইউৰোপ কিয় যাব লাগে। <br><br>[[মহাত্মা গান্ধী]], অল্মোড়া ইম্প্ৰেচন্স, য়ং ইণ্ডিয়া|author=[[মহাত্মা গান্ধী]]|source=''য়ং ইণ্ডিয়া'' (১১ জুলাই ১৯২৯)<ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=M. K.|date=11 July 1929|title=Almora Impressions|url=https://www.gandhiheritageportal.org/journals-by-gandhiji/young-india|journal=Young India|pages=2|access-date=8 January 2020}}</ref>}} গান্ধীক এই অঞ্চলত সন্মান জনোৱা হৈছিল আৰু তেওঁৰ আহ্বানত সলম সলীয়া সত্যাগ্ৰহ অনুষ্ঠিত হৈছিল ৰাম সিংহ ধোনীৰ নেতৃত্বত। এই [[সত্যাগ্ৰহ]]ত কুমাঊঁত [[ব্ৰিটিছ ৰাজ|ব্ৰিটিছ শাসন]]ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল।<ref name="Salam Saliya Satyagraha an important chapter of the Indian Freedom Movement2">{{cite web|author=рдореНрдпрд░ рдкрд╣рд╛реЬ on 5 March 2010|url=http://www.merapahad.com/salt-kranti-an-important-chapter-of-indian-freedom-movement/|title=Salt Kranti in Uttarakhand: An Important Chapter of Freedom Movement|publisher=Merapahad.com|date=5 March 2010|access-date=12 July 2012}}</ref> পুলিচৰ কাৰ্যবাহীত কেইবাজনো লোকে প্ৰাণ ত্যাগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। গান্ধীয়ে ইয়াক কুমাঊঁৰ [[বাৰডোলী]] নাম দিছিল, যি [[বাৰডোলীৰ সত্যাগ্ৰহ]]ৰ এক স্মৃতি। অনেক কুমাঊঁনী লোকে [[সুভাষ চন্দ্ৰ বসু]]ৰ নেতৃত্বত গঠিত ভাৰতীয় জাতীয় সেনাতো যোগ দিছিল। === স্বাধীন ভাৰতত === ১৯৪৭ চনত ভাৰত [[ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন|স্বাধীন]] হ'ল আৰু ইউনাইটেড প্ৰভিঞ্চেছক নব্য গঠিত ৰাজ্য [[উত্তৰ প্ৰদেশ]]লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হ'ল। [[টিহৰী গঢ়ৱাল]] নামৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যও [[ভাৰত]]ত সন্নিৱিষ্ট হ'ল আৰু এই ৰাজ্যক কুমাঊঁ বিভাগৰ ভিতৰৰ এক জিলা হিচাপে লোৱা হ'ল। তিনি নতুন জিলা, [[অল্মোড়া জিলা|অল্মোড়া]]ৰ [[পিথৌৰাগঢ় জিলা|পিথৌৰাগঢ়]], গঢ়ৱালৰ [[চমোলী জিলা|চমোলী]] আৰু টিহৰী গঢ়ৱালৰ [[উত্তৰকাশী জিলা|উত্তৰকাশী]] ১৯৬০ চনত সৃষ্ট হ'ল। কুমাঊঁৰ এই তিনি জিলাক লৈ এটি নতুন ৰাজহ চক্ৰ 'উত্তৰাখণ্ড' নিৰ্মাণ কৰা হ'ল। ১৯৬৯ চনত পাহাড়ীয়া এই অঞ্চলত বৃহৎ প্ৰশাসনিক সালসলনি দেখা গ'ল। কুমাঊঁ বিভাগৰ টিহৰী গঢ়ৱাল আৰু গঢ়ৱাল জিলা আৰু উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ উত্তৰকাশী আৰু চমোলী জিলাৰে গঢ়ৱাল বিভাগ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ মুখ্যালয় আছিল [[পৌড়ী]]ত। উত্তৰাখণ্ড বিভাগত কেৱল পিথৌৰাগঢ় জিলাহে থাকিলগৈ। একে বছৰতে উত্তৰাখণ্ড বিভাগৰ সমাপ্তি ঘটায় পিথৌৰাগঢ় জিলাক কুমাঊঁ বিভাগত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ল। বৰ্তমানৰ কুমাঊঁ বিভাগত এই জিলাকেইখনেই আছে। ১৯৯০ৰ দশকত কুমাঊঁত তিনিখন নতুন জিলাৰ সৃষ্টি কৰা হ'ল, যাৰ সৈতে কুমাঊঁ বিভাগত জিলাৰ মুঠ সংখ্যা হ'লগৈ ছয়। ১৯৯৫ চনত [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ পৰা [[উধম সিংহ নগৰ জিলা|উধম সিংহ নগৰ]] পৃথক কৰা হ'ল। ১৯৯৭ চনত অল্মোড়াৰ পৰা [[বাগেশ্বৰ জিলা|বাগেশ্বৰ]] আৰু পিথৌৰাগঢ়ৰ পৰা [[চম্পাৱত জিলা|চম্পাৱত]] পৃথক কৰা হ'ল। ২০০০ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা [[উত্তৰাখণ্ড]] নামৰ এখন ৰাজ্য পৃথক কৰা হ'ল। এই ৰাজ্যৰ অন্তৰ্গত গঢ়ৱাল আৰু কুমাঊঁ বিভাগ। == সংস্কৃতি == === পৰম্পৰাগত সাজ-পাৰ === [[চিত্ৰ:Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg/220px-Boat-Man_at_Naini_Lake.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাওঁ চলাই থকা অৱস্থাত কুমাঊঁনী টোপী পৰিধান কৰি থকা এগৰাকী ব্যক্তি]] [[পিছোড়া]] এটি পৰম্পৰাগত সাজ যি বিবাহিত কুমাঊঁনী মহিলাই [[ধৰ্ম|ধাৰ্মিক]] অনুষ্ঠান, [[বিবাহ|বিয়া]] আৰু আন আন অনুষ্ঠানত পৰিধান কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে উদ্ভিজ্জৰে তৈয়াৰ কৰা পিছোড়া ৰঙা আৰু গেৰুৱা ৰঙৰ হয়। [[অল্মোড়া]], [[হল্দ্বা‌নী]] আৰু আন আন ঠাইত [[পাত]] আৰু [[মুকুতা]]ৰে এই বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয়। বৰ্তমানে ই যন্ত্ৰৰেও নিৰ্মিত হয়। বিগত বৰ্ষত পিছোড়াৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, বিশেষকৈ কুমাঊঁৰ বাহিৰত থকা প্ৰবাসী কুমাঊঁনী মহিলাৰ মাজত।<ref>{{cite news|last1=Upadhyay|first1=Vineet|title=NRI pahadi brides eye Kumaoni 'Pichora'|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/NRI-pahadi-brides-eye-Kumaoni-Pichora/articleshow/50163441.cms|access-date=11 January 2020|work=The Times of India|date=13 December 2015|language=en}}</ref> কুমাঊঁনী পুৰুষে এটি [[কুমাঊঁনী টোপী]] পৰিধান কৰে, যাৰ ৰং সাধাৰণতে ক'লা। কিন্তু উৎসৱ পাৰ্বনত, বিশেষকৈ [[কুমাঊঁনী হোলী]]ত এই টোপীৰ ৰং হৈ পৰে বগা। === লোক কলা === [[এপণ]] হৈছে কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত লোক কলা। শেহতীয়াকৈ ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাইছে। এপণ কেৱল কুমাঊঁনী লোকৰেই নহয়, বৰং কুমাঊঁৰ অন্যান্য লোক যেনে শৌক আৰু ৰুঙৰ মাজতো জনপ্ৰিয়। সেয়েহে এই লোক কলাই কুমাঊঁৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সম্বন্ধৰ কাম কৰে, আৰু ই সেইবাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। === লোক নৃত্য === কেইবাটাও ধ্ৰুপদী আৰু লোক নৃত্য কুমাঊঁত জনপ্ৰিয়। তাৰে কিছু জনপ্ৰিয় নৃত্য হ'ল হুৰ্কিয়া বাউল,<ref>{{cite news|title=बागेश्वर में हुड़किया बोल के साथ रोपाई की धूम|url=http://www.livehindustan.com/uttarakhand/bageshwar/story-planting-with-hoddia-bole-in-bageshwar-1141653.html|access-date=24 June 2017|work=livehindustan.com|language=hi}}</ref> ঝোৰা-চাঞ্চৰি আৰু [[ছোলিয়া]]।<ref>{{cite web|title=Folk Dances Of North India|url=http://www.culturalindia.net/indian-dance/folk-dances/north-india.html|publisher=culturalindia.net|access-date=29 July 2012}}</ref> [[সংগীত]] কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এক মহত্বপূৰ্ণ অংগ। জনপ্ৰিয় লোকগীতৰ মাজত মংগল আৰু ন্যোলী অন্যতম।<ref>{{cite web|title=Folk Songs of Uttarakhand|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Folk-Song/Folk-Songs.html|publisher=aboututtarakhand.com|access-date=29 July 2012}}</ref> এই লোকগীতসমূহৰ মাজত কেইবাবিধো বাদ্যযন্ত্ৰ পৰিৱেশন কৰা হয়, যাৰ মাজত [[ঢোল]], দমৌ, তুৰ্ৰী, [[ৰণশিঙা]], [[ঢোলকী]], ডৌৰ, থালী, ভংকোৰা, মন্দন আৰু মশকবাজা আদি সন্নিৱিষ্ট। এটি বিখ্যাত কুমাঊঁনী লোকসংগীতৰ শৈলী হ'ল [[বেডু পাকো বাৰো মাসা|বেডু পাকো]]। সংগীত এটি মাধ্যম যাৰ ব্যৱহাৰ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিত [[ভগৱান|ঈশ্বৰ]]ৰ আহ্বানতো কৰা হয়। [[জাগৰ]] আত্মা-পূজাৰ এটি ৰূপ য'ত জাগৰীয়া নামেৰে অভিহিত গায়কগৰাকীয়ে দেৱতাসকলক লৈ গাথা পৰিৱেশন কৰে। [[মহাভাৰত]] আৰু [[ৰামায়ণ]]ৰ দৰে মহাকাব্যৰ পৰা যি দেৱতাৰ গুণগান কৰা হৈছে, সেই দেৱতাৰ কাহিনী পৰিৱেশন কৰা হয়। {{multiple image|perrow=3|total_width=900|caption_align=center | align = centre | image1 = Chanchari dance.jpg|caption1= বাগেশ্বৰৰ দানপুৰৰ চাঞ্চৰী | image2 = Hilljatra-festival-photos.jpg|caption2=পিথৌৰাগঢ়ৰ হিলযাত্ৰা | image3 = Cholliyar.jpg|caption3=ছোলিয়াৰে পৰিৱেশন কৰা ছোলিয়া নৃত্য }} [[কুমাঊঁনী ৰাম লীলা]] পৃথিৱীতে আতাইতকৈ পুৰণি। এই ৰামলীলা ১৫০ বছৰ ধৰি নিৰন্তৰ চলি আহিছে, আৰু সেয়েহে [[ৰাষ্ট্ৰসংঘ শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু সংস্কৃতি সংস্থা|ইউনেস্ক']]ই ইয়াক বিশ্বৰ আতাইতকৈ দীঘলীয়া গীতিনাট্য আখ্যা দিছে, আৰু ইয়াক [[বিশ্বৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকা]]ত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। মানুহে সময়ৰ সৈতে এই নাট্যৰ সৈতে নতুন নতুন বস্তু পৰীক্ষা কৰিছে, কিন্তু ইয়াৰ মৌখিক পৰম্পৰা বৰ্তমানেও আগৰ ৰূপতেই অবিৰতভাৱে চলি আহিছে। কুমাঊঁনী ৰাম লীলা এটি মঞ্চৰ পৰিৱেশন নহয়, ই এক সাংগীতিক উৎসৱহে, য'ত [[হাৰ্ম'নিয়াম]], [[ঢোলক]] আৰু [[তবলা]] আদিৰে পৰিৱেশ মনোৰঞ্জক কৰি তোলা হয়। অভিনয়ত নহয়, গীত গায়নতহে অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/destinations/do-you-know-that-kumaons-ram-leela-is-the-oldest-in-the-world/as71441650.cms|title=Do you know that Kumaon's Ram Leela is the oldest in the world? {{!}} Times of India Travel|website=[[The Times of India]]}}</ref> [[কুমাঊঁনী হোলী]] এই অঞ্চলত [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] উৎসৱ [[ফাঁকুৱা|হোলী]]ৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক উদ্‌যাপন। এই উৎসৱ কুমাঊঁনী লোকৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই কেৱল বেয়াৰ ওপৰত ভালৰ জয়কে নুসূচায়, লগতে [[শীত কাল]]ৰ অন্ত আৰু [[ধান]] সিঁচাৰ বতৰৰ আগমনকো সূচায়। এই সময় [[উত্তৰ ভাৰত]]ৰ [[হিমালয়|হিমালয়]] পৰ্বতত বাস কৰা লোকৰ বাবে অন্ত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই উত্তৰ ভাৰত আৰু কুমাঊঁ অঞ্চলৰ স্থানীয় পৰম্পৰাৰ সংমিশ্ৰণ। কুমাঊঁনী হোলী আন প্ৰান্তৰ হোলীতকৈ পৃথক কাৰণ ইয়াত মুখ্যতঃ গুৰুত্ব দিয়া হয় সংগীতক, সেই সংগীতৰ ৰূপ যিয়েই নহওক, যেনে বৈঠকী হোলী, খড়ী হোলী আৰু মহিলা হোলী, যাৰ আৰম্ভ হয় বসন্ত পঞ্চমীৰ দিনৰ পৰাই। সেয়েহে, কুমাঊঁত হোলীৰ উদ্‌যাপন প্ৰায় দুমাহলৈ চলে।<ref>{{Cite web|url=https://www.euttaranchal.com/culture/uttaranchali-holi-kumaoni-holi|title=eUttaranchal - Rediscover Uttarakhand - Tourism, Culture & People|website=www.euttaranchal.com|date=6 March 2015}}</ref> বৈঠকী হোলী আৰু খড়ী হোলী সুকীয়া কাৰণ এই উৎসৱত পৰিৱেশন কৰা গীতত সুৰ, আনন্দ আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ এক বিশেষ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়। এই গীতসমূহ ধ্ৰুপদী ৰাগৰ ওপৰতেই আধাৰিত। বৈঠকী হোলীক 'নিৰ্বানৰ হোলী'য়ো বোলা হয়। === সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * [[অল্মোড়া]]ক কুমাঊঁৰ সাংস্কৃতিক ৰাজধানী আৰু কুমাঊঁৰ হৃদয় নামেৰেও জনাজাত।<ref name="sweet">{{Cite news|url=http://www.thecitizen.in/index.php/NewsDetail/index/9/6381/The-Sweet-Tooth-Of-Kumaon|date=4 January 2016}}</ref> [[চিত্ৰ:Bal_mithai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bal_mithai.jpg/220px-Bal_mithai.jpg|thumb|অল্মোড়াত উৎপত্তি হোৱা বাল মিঠাই বৰ্তমানে কুমাঊঁনী খাদ্যাভ্যাসৰ জনপ্ৰিয় প্ৰতীক]] * [[নৈনীতাল]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ জনাজাত পৰ্যটন স্থলী। নৈনীতালৰ পৰাই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অন্য লোকে প্ৰায় জানিবলৈ পায়।<ref>https://www.makemytrip.com/travel-guide/nainital/culture.html</ref> [[চিত্ৰ:Nainital_lake_in_the_morning.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nainital_lake_in_the_morning.jpg/220px-Nainital_lake_in_the_morning.jpg|thumb|নৈনী হৃদত নাৱৰীয়া, ৰাতিপুৱাৰ সময়ত]] * [[পিথৌড়াগঢ়]]ৰ সংস্কৃতি সুকীয়া। ই কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ এটি কেন্দ্ৰ হোৱাৰ উপৰিও কুমাঊঁৰ সৰ্ববৃহৎ পৰ্বতীয়া চহৰ।<ref>{{Cite web|url=https://pithoragarh.nic.in/culture-heritage/#:~:text=The%20fairs%20of%20Pithoragarh%20are,fairs%20are%20primarily%20trade%20fairs.|title=Culture & Heritage {{!}} District Pithoragarh, Government of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> * এক ধৰণেৰে [[চম্পাৱত]] বা কালি কুমাঊঁ কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ উৎস। এই স্থানৰ পৰাই কুমাঊঁৰ নামাকৰণো হৈছে।<ref>{{Cite web|url=https://champawat.nic.in/about-district/|title=Champawat : KALI KUMAON {{!}} Champawat {{!}} India}}</ref> * [[বাগেশ্বৰ]]ক "কুমাঊঁক কাশী" বা কুমাঊঁৰ [[কাশী]]ও বোলা হয়, কাৰণ এই চহৰৰ মাজেৰেই সৰয়ু নদী বৈ যায়। বাগেশ্বৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ মেলা "উত্তৰায়িণী"ৰ স্থল।<ref>{{Cite book|last=Walton|first1=H. G.|title=Almora: A Gazetter|date=1911|publisher=The Government Press, United Provinces|place=Allahabad|page=Appendix XXIV}}</ref> * যদিও [[হল্দ্বানী]] ভবৰত স্থিৰ, ই ঐতিহাসিকিভাৱে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু বৰ্তমানে কুমাঊঁনী সংস্কৃতিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰ কৰাত আগ্ৰহী শিল্পীৰ গড়।<ref>{{Cite web|url=https://www.haldwani.co.in/art-culture-haldwani.php|title=Haldwani - Haldwani Uttarakhand, City Guide, Travel, News, Hotels, Culture, People, Fairs, Festivals, Photographs, History, Matrimony, Education, Business, Industries, Directory, Discussion Forum - A Complete Haldwani Guide}}</ref> * [[ৰুদ্ৰপুৰ]]ত যদিও ভালেমান কুমাঊঁনী লোক আছে, ইয়াত [[পঞ্জাব, ভাৰত|পাঞ্জাবী]], [[বাঙালী জাতি|বাঙালী]] আৰু অন্য় প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা আছে। ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় ৰাজাধানী নামেৰেও জনাজাত।<ref>{{Cite web|url=https://usnagar.nic.in/kumaoni-culture-chachri-chapeli-was-presented-by-swaramayi-academy-rudrapur-on-the-main-stage-under-the-us-carnival/|title=Kumaoni Culture Chachri, Chapeli was presented by Swaramayi Academy Rudrapur on the main stage Under the US Carnival {{!}} District UdhamSinghNagar, Government Of Uttarakhand {{!}} India}}</ref> === জি আই টেগ === কুমাঊঁনী সংস্কৃতিক জি আই টেগেৰে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হৈছে। এপণৰ দৰে কেইবাটাও কলাক জি আই টেগ প্ৰদান কৰা হৈছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}</ref> == ধৰ্মীয় গুৰুত্ব == কুমাঊঁৰ প্ৰত্যেক শৃংগ, হৃদ আৰু পৰ্বতৰ সৈতে কোনো দেৱ বা দেৱীৰ নাম জড়িত হৈ আছে, বা ধাৰ্মিক কাহিনীৰে তাৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰা হৈছে। [[শৈৱ ধৰ্ম|শৈৱ]], [[বৈষ্ণৱ ধৰ্ম|বৈষ্ণৱ]] আৰু [[শাক্তধৰ্ম|শাক্ত]], তিনিও মুখ্য [[হিন্দু ধৰ্ম|হিন্দু]] সম্প্ৰদায়ৰ উপৰিও স্থানীয় দেৱী-দেৱতা যেনে বম্বই নাথ স্বামী, হইম, সইম, গোলু, নন্দ, সুনন্দ, ছূৰমল, কৈল বিশ্ত, ভোলানাথ, গংগনাথ, ঐৰী আৰু ছৌমুৰ দৰে আৰাধ্যৰ কাহিনী কুমাঊঁৰ সৈতে জড়িত। ই টি এটকিন্সনে কুমাঊঁৰ ধাৰ্মিক মহত্ব মন কৰি কৈছিল: "প্ৰায় হিন্দুসকলৰ বিশ্বাসৰ বাবে, কুমাঊঁ সেয়া যি [[খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম|খ্ৰীষ্টান]]সকলৰ বাবে [[পেলেষ্টাইন]]"।<ref>{{Cite web|url=http://www.uttarakhand.esiti.net/page/21278/ua.htm|title=FREE Website Creator and low cost hosting, DIY Online Easy Web Builder|publisher=Uttarakhand.esiti.net|accessdate=25 August 2010}}{{Dead link|date=March 2013}}</ref> == অৰ্থনীতি == [[চিত্ৰ:Terraced_farming,_paddy_cultivation_in_Kumaon,_Uttarakhand_-_1.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg/220px-Terraced_farming%2C_paddy_cultivation_in_Kumaon%2C_Uttarakhand_-_1.jpeg|thumb|পিথৌৰাগঢ় জিলাত ধানৰ খেতি]] কুমাঊঁতে [[উত্তৰাখণ্ড]] ৰাজ্যৰ বিত্তীয় ৰাজধানী [[হল্দ্বানী]] স্থিত। উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যত কুমাঊঁতেই প্ৰায়বোৰ বাণিজ্যিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায়, বিশেষকৈ ভৈয়ামৰ [[ভবৰ]] আৰু [[তৰাঈ]] অঞ্চলত। উদ্যোগৰ লগতে এক বৃহৎ [[পৰ্যটন]] খণ্ডও কুমাঊঁৰ অৰ্থনীতিত দেখা যায়। ই এক বৃহৎ সংখ্যক কুমাঊঁনী লোকৰ ৰোজগাৰৰ সাধন। === অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰসমূহ === * হল্দ্বানী- ই কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ, আৰু কুমাঊঁৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ। সেয়ে, ই কুমাঊঁৰ বিত্তীয় কেন্দ্ৰ, আৰু ইয়াক অনানুষ্ঠানিকভাৱে উত্তৰাখণ্ডৰ বিত্তীয় ৰাজধানীও বোলা হয়। ইয়াতেই আতাইতকৈ অধিক বাণিজ্যিক কাৰ্যকালাপ দেখা যায় ৰাজ্যখনত। * ৰুদ্ৰপুৰ- ৰুদ্ৰপুৰ উধম সিংহ নগৰৰ মাজত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। উধম সিংহ নগৰ নিজেই এক ডাঙৰ বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ। জিলাখনৰ পৰা ঔদ্যোগিক আৰু কৃষিজাত, উভয় সামগ্ৰীৰে ৰপ্তানি কৰা হয়, বিশেষকৈ ৰুদ্ৰপুৰ হৈ।<ref name=":7">{{Cite web|title=District Census Handbook-Udham Singh Nagar Part: XII-A|url=https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/0512_PART_A_DCHB_UDHAM%20SINGH%20NAGAR.pdf|accessdate=30 September 2020|work=Census India}}</ref> ৰুদ্ৰপুৰৰ বাসমতী চাওল অঞ্চলটোত উৎপাদিত আতাইতকৈ উৎকৃষ্ট চাওল।<ref name=":4">{{Cite web|title=नगर निगम रुद्रपुर, उधम सिंह नगर, उत्तराखण्ड – 263153|url=http://www.nagarnigamrudrapur.com/About.aspx|accessdate=28 September 2020|work=www.nagarnigamrudrapur.com}}</ref> ষ্টে'ট ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাক্সাৰ এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডেভেলপমেন্ট কৰ্পৰেচন লিমিটেড স্থাপন হোৱাৰ পাছত এই জিলাত, বিশেষকৈ ব্ৰ'ডগে'জ ৰে'লৰ চালনৰ সৈতে, তীব্ৰ বিকাশ দেখা গৈছে। কৰ্মীসকলক স্থান দিবলৈ শেহতীয়াকৈ ৰুদ্ৰপুৰ চহৰৰ বিস্তাৰ বৃদ্ধি কৰিবলগীয়া হৈছে।<ref name=":4" /> === পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ === [[হিমালয়|হিমালয়]]ত স্থিত কুমাঊঁ অঞ্চলত এক বৃহৎ পৰ্যটন খণ্ড আছে। পৰ্যটনৰ বাবে মুখ্য কেন্দ্ৰ হ'ল: * কুমাঊঁৰ হৃদ: নৈনীতাল, ভীমতাল, সৎতাল, নৌকুচীয়াতাল আদিলৈ দেশ-বিদেশৰ লোক আহে * ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান: [[জিম কৰ্বেট ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান]] কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। [[বিনসাৰ বন্যজীৱ অভয়াৰণ্য]] আৰু [[অক্সোট হৰিণা অভয়াৰণ্য]] আন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল * পাহাড়ীয়া চহৰ: নৈনীতাল, অল্মোড়া, কসৰ, চৌকোৰী, কৌসানী, মুন্সিয়াৰী, লোহাঘাট, ৰামনগৰ, মুক্তেশ্বৰ, পিথোৰাগঢ়, ৰানিখেত আদি কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ বিখ্যাত পাহাড়ীয়া পৰ্যটন স্থলীৰ অন্যতম === কৃষি === [[বাসমতি চাওল]], ৰঙা চাওল, [[গম|ঘেঁহু]], ৰাগি ([[কুমাঊঁনী ভাষা]]ত মদুৱা), [[ছয়াবিন]], [[মাটিমাহ]], মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু অন্যান্য শস্য কুমাঊঁত উৎপাদন কৰা হয়। [[আপেল]], [[সুমথিৰা টেঙা|কমলা]], [[নাচপতি]], পীচ, [[লিচু]], আৰু প্লাম কুমাঊঁত ভাল পৰিমাণত উৎপাদিত ফল। এই অঞ্চল এক বৃহৎ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগৰো স্থল হৈ পৰিছে। [[নৈনীতাল জিলা]]ৰ ৰামগঢ় বিশেষভাৱে ফল-মূলৰ বাবে জনাজাত। এই ঠাইক 'কুমাঊঁৰ ফলৰ বাটি' বোলা হয়।<ref>{{Cite web|url=https://www.tripoto.com/trip/ramgarh-the-fruit-bowl-of-kumaon-7827|title=Ramgarh - the fruit bowl of Kumaon}}</ref> বেৰিনাগ, ভোৱালী, চম্পাৱত আৰু লোহাঘাটত [[চাহ]] উৎপাদন কৰা হয়। বেৰিবাগৰ চাহ নিজৰ সোৱাদৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। চম্পাৱতৰ চাহক 'কুমাঊঁ ক'লা চাহ'ৰ নামেৰে বিক্ৰী কৰা হয়। মুনিস্যাৰী বগা ৰাজমাৰ বাবে বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীক জি আই টেগো প্ৰদান কৰা হৈছে। তদুপৰি, কুমাঊঁ চ্যুৰা তেলৰ (কুমাঊঁনী ভাষাত চ্যুৰেক তেল) বাবেও বিখ্যাত। এই সামগ্ৰীকো জি আই টেগ দিয়া হৈছে। এই দুই সামগ্ৰীৰ উপৰিও অল্মোড়াৰ তাম্ৰৰ জি আই টেগ আছে।<ref name="m.timesofindia.com">{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms|title=GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand {{!}} Dehradun News - Times of India|work=[[The Times of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://m.timesofindia.com/city/dehradun/gi-tag-for-7-indigenous-products-of-ukhand/amp_articleshow/86623486.cms "GI tag for 7 indigenous products of Uttarakhand | Dehradun News - Times of India"]. ''[[দ্য টাইমছ অৱ ইণ্ডিয়া|The Times of India]]''.</cite></ref> == চহৰসমূহ == {{Largest cities |country=কুমাঊঁ বিভাগ |stat_ref=২০১১ চনৰ জনগণনা<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |work= Provisional Population Totals, Census of India 2011 | publisher = |accessdate = 7 July 2012 }}</ref><ref>{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities and Towns - Population Statistics|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20180323030632/http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|archive-date=23 March 2018|url-status=live}}</ref> |list_by_pop= |div_name= |div_link=উত্তৰাখণ্ডৰ জিলাসমূহৰ তালিকা{{!}}জিলা |city_1=হল্দ্বানী |div_1=নৈনীতাল |pop_1=২৩২,০৬০ |img_1=IMG-20190917-WA0021.jpg |city_2=ৰুদ্ৰপুৰ |div_2=উধম সিংহ নগৰ |pop_2=১৫৪,৪৮৫ |city_3=কাশীপুৰ |div_3=উধম সিংহ নগৰ |pop_3=১২১,৬১০ |city_4=পিথোৰাগঢ় |div_4=পিথৌৰাগঢ় |pop_4=৫৬,০৪৪ |img_4=Pithoragarh Fort.jpg |city_5=ৰামনগৰ |div_5=নৈনীতাল |pop_5=৫৪,৭৮৭ |city_6=যশপুৰ |div_6=উধম সিংহ নগৰ |pop_6=৫০,৫২৩ |city_7=খিচ্ছা |div_7=উধম সিংহ নগৰ |pop_7=৪১,৯৬৫ |city_8=নৈনীতাল |div_8=নৈনীতাল |pop_8=৪৯,২৭২ |city_9=অল্মোড়া |div_9=অল্মোড়া |pop_9=৪৮,৪৫৬ |city_10=সিতাৰগঞ্জ |div_10=উধম সিংহ নগৰ |pop_10=২৯,৯৬৫ |city_11=বজপুৰ |div_11=উধম সিংহ নগৰ |pop_11=২৫,৫২৪ |city_12=মুখানি |div_12=নৈনীতাল |pop_12=২২,৪৭৫ |city_13=নগলা |div_13=উধম সিংহ নগৰ |pop_13=২২,২৫৮ |city_14=উম্ৰু খুৰ্ড |div_14=উধম সিংহ নগৰ |pop_14=২০,৫৯৫ |city_15=গদৰপুৰ |div_15=উধম সিংহ নগৰ |pop_15=১৯,৩০১ |city_16=ৰানিখেত |div_16=অল্মোড়া |pop_16=১৮,৮৮৬ |city_17=তনকপুৰ |div_17=চম্পাৱত |pop_17=১৭,৬২৬ |city_18=খাতিমা |div_18=উধম সিংহ নগৰ |pop_18=১৫,০৯৬ |city_19=মহুৱা খেৰাগঞ্জ |div_19=উধম সিংহ নগৰ |pop_19=১২,৫৮৪ |city_20=দিনেশপুৰ |div_20=উধম সিংহ নগৰ |pop_20=১১,৩৪৩}} == ভাষা == {{Pie chart | thumb = right | caption = কুমাঊঁৰ ভাষাসমূহ (২০১১) (বহুতো [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]ভাষী লোকেও নিজৰ মাতৃভাষা হিন্দী চিহ্নিত কৰিছিল)<ref name="census2011-C16" /> | label1 = [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | value1 = 46.8 | label2 = [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | value2 = 36.1 | label3 = [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]] | value3 = 4.4 | label4 = [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | value4 = 4.1 | label5 = [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] | value5 = 3.2 | label6 = [[থাৰু ভাষা|থাৰু]] | value6 = 1.1 | label7 = অন্য | value7 = 4.3 | color1 = Indigo | color2 = Salmon | color3 = MediumVioletRed | color4 = LightGreen | color5 = Pink | color6 = LightBlue | color7 = Yellow }} প্ৰশাসন আৰু শিক্ষাৰ মুখ্য ভাষা হ'ল [[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]], যি, ২০১১ চনৰ জনগণনাৰ মতে ১ নিযুততকৈও অধিক কুমাঊঁবাসীৰ মাতৃভাষা, বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাগত। খিলঞ্জীয়া কুমাঊঁনীসকলৰ মুখ্য ভাষা পিচে হিন্দী নহয়, [[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]]হে। কুমাঊঁনী ভাষা কুমাঊঁৰ প্ৰায় দুই নিযুত লোকে কয়। কুমাঊঁৰ দক্ষিণ অঞ্চলত বহু লোকে [[পঞ্জাবী ভাষা|পাঞ্জাবী]], [[বঙালী ভাষা|বাংলা]] আৰু [[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] ভাষাও কয়।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}</ref> কুমাঊঁনীৰ ভগ্নি ভাষা [[বোকসা ভাষা|বোকসা]] আৰু [[থাৰু ভাষা|ৰাণা থাৰু]] আতাইতকৈ দক্ষিণত অৱস্থিত [[উধম সিংহ নগৰ জিলা]]ত কোৱা হয়। উত্তৰ কুমাঊঁৰ আতাইতকৈ উচ্চ পৰ্বতাঞ্চলত [[চীনা-তিব্বতী ভাষা]] যেনে [[ব্যাংছি ভাষা|ব্যাংছি]], [[চৌডাংছি ভাষা|চৌডাংছি]], [[দৰ্মিয়া ভাষা|দৰ্মিয়া]], [[ৰাজি ভাষা|ৰাজি]], [[ৰাৱত ভাষা|ৰাৱত]] আৰু বিলুপ্ত [[ৰঙছ ভাষা]] কোৱা হয়।<ref name="ethnologue2019">{{Cite web|year=2019|title=India – Languages|work=Ethnologue|publisher=SIL International|url=https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401120331/https://www.ethnologue.com/country/IN/languages|archivedate=1 April 2019}}</ref> ২০১০ চনৰ পৰা সাম্প্ৰদায়িক অনাতাৰ কেন্দ্ৰ কুমাঊঁ বাণী এই অঞ্চলত সম্প্ৰচাৰিত হৈ আহিছে।<ref>{{Cite web|title=Kumaon Vani Community Radio - 90.4&nbsp;MHz|date=27 December 2017|url=https://www.teriin.org/project/kumaon-vani-community-radio-904-mhz|accessdate=16 January 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" ! colspan="10" |কুমাঊঁ বিভাগ: ২০১১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়ল অনুসৰি জনসংখ্যাৰ মাতৃভাষা।<ref name="census2011-C16">{{Cite report|title=C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand|url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX|access-date=14 July 2020}}<cite class="citation report cs1" data-ve-ignore="true">[http://censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-0500.XLSX C-16 Population By Mother Tongue – Uttarakhand] (Report). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 July</span> 2020</span>.</cite></ref> |- valign="top" ! rowspan="2" |ভাষা কোড ! rowspan="2" |ভাষা ! colspan="6" |জিলা ! colspan="2" |কুমাঊঁ বিভাগ |- valign="top" !পিথৌৰাগঢ় !বাগেশ্বৰ !আল্মোড়া !চম্পাৱত !নৈনীতাল !উধম সিংহ নগৰ !লোক !শতাংশ |- valign="top" |২০০৭ |[[বঙালী ভাষা|বঙালী]] | align="right" |৪১৪ | align="right" |৬৭ | align="right" |৫৫৫ | align="right" |৫১৯ | align="right" |৪,১৭৪ | align="right" |১২৯,৫৩৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৩৫,২৬৬ | align="right" |৩.২% |- valign="top" |006102 |[[ভোজপুৰী ভাষা|ভোজপুৰী]] | align="right" |১,৬৫৪ | align="right" |২০০ | align="right" |৮৮৫ | align="right" |৪৬২ | align="right" |৬,৬৮৮ | align="right" |৬০,১৪১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৭০,০৩০ | align="right" |১.৭% |- valign="top" |006195 |গঢ়ৱালী | align="right" |১,৬৩৪ | align="right" |১,৮৬৭ | align="right" |১৭,৯৩৯ | align="right" |৫৬১ | align="right" |১৫,৩৪৮ | align="right" |৫,৮৪০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৩,১৮৯ | align="right" |১.০% |- valign="top" |006240 |[[হিন্দী ভাষা|হিন্দী]] | align="right" |৩৫,৫৯০ | align="right" |১০,৬৮০ | align="right" |৩৩,১৯৮ | align="right" |৫০,২৫৪ | align="right" |৩৬৯,৩৭৩ | align="right" |১,০২৮,৩৫৪ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,২৭,৪৪৯ | align="right" |৩৬.১% |- valign="top" |006340 |[[কুমাঊঁনী ভাষা|কুমাঊঁনী]] | align="right" |৪২৩,৮৬২ | align="right" |২৪৩,৯৬৫ | align="right" |৫৬১,৬৪২ | align="right" |২০৩,০২২ | align="right" |৪৬২,৪৯৩ | align="right" |৮৬,০৭৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১,৯৮১,০৬২ | align="right" |৪৬.৮% |- valign="top" |006439 |পাহাৰী | align="right" |৬৫৩ | align="right" |৭ | align="right" |২০০ | align="right" |১৯৩ | align="right" |৬৮৩ | align="right" |২,০৬৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩,৮০৩ | align="right" |০.১% |- valign="top" |010014 |থাৰু | align="right" |১০ | align="right" |৭৪ | align="right" |0 | align="right" |৮৩ | align="right" |৩৬৪ | align="right" |৪৭,৫০১ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪৮,০৩২ | align="right" |১.১% |- valign="top" |১৪০১ |[[নেপালী ভাষা|নেপালী]] | align="right" |৭,২৫৯ | align="right" |২,১৫৮ | align="right" |২,৬০৪ | align="right" |১,২৬৬ | align="right" |৫,৯৮৪ | align="right" |১,৬২২ | align="right" style="background: #ffffcc" |20,893 | align="right" |০.৫% |- valign="top" |১৬০৩৮ |[[পঞ্জাবী ভাষা|পঞ্জাৱী]] | align="right" |৩৮৩ | align="right" |১০১ | align="right" |৫৩৬ | align="right" |৩৭৮ | align="right" |১৯,৬৪৪ | align="right" |১৬৬,৩২৭ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৮৭,৩৬৯ | align="right" |৪.৪% |- valign="top" |২০১৫ চনৰ ২ |[[উৰ্দু ভাষা|উৰ্দু]] | align="right" |১,২২৪ | align="right" |২২২ | align="right" |১,৪০৮ | align="right" |১,৪৭৪ | align="right" |৬৩,১৭০ | align="right" |১০৫,১৪৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |১৭২,৬৪৬ | align="right" |৪.১% |- valign="top" |৪৬০০৩ |হালাম | align="right" |৫,৬২৩ | align="right" |১৫৭ | align="right" |১৮ | align="right" |১৫ | align="right" |৯৪ | align="right" |৩৮ | align="right" style="background: #ffffcc" |৫,৯৪৫ | align="right" |০.১% |- valign="top" |৫৩০০৫ |গুজাৰি | align="right" |৮ | align="right" |০ | align="right" |১ | align="right" |০ | align="right" |১,৪১৬ | align="right" |৮৫৯ | align="right" style="background: #ffffcc" |২,২৮৪ | align="right" |০.১% |- valign="top" | align="center" | - |[[ভাৰতীয় ভাষা|অন্যান্য]] | align="right" |৫,১২৫ | align="right" |৪০০ | align="right" |৩,৫২০ | align="right" |১,৪২১ | align="right" |৫,১৭৪ | align="right" |১৫,৩৯০ | align="right" style="background: #ffffcc" |৩১,০৩০ | align="right" |০.৭% |- class="sortbottom" valign="top" | colspan="2" |মুঠ | align="right" |৪৮৩,৪৩৯ | align="right" |২৫৯,৮৯৮ | align="right" |৬২,৫০৬ | align="right" |২৫৯,৬৪৮ | align="right" |৯৫৪,৬০৫ | align="right" |১,৬৪৮,৯০২ | align="right" style="background: #ffffcc" |৪,২২৮,৯৯৮ | align="right" |১০০.০% |- |} == লগতে চাওক == * [[কুমাঊঁনী ভাষা]] * [[উত্তৰাখণ্ড]] == অধিক পঢ়ক == * {{Cite book|last=Kak|first1=Manju|title=In the Shadow of the Devi Kumaon: Of a Land, a People, a Craft|url=https://www.goodreads.com/book/show/35422019|year=2017|publisher=Niyogi Books}} * {{Cite book|last=Upreti|first1=Ganga Dutt|title=Proverbs & folklore of Kumaon and Garhwal|url=https://archive.org/stream/cu31924089930774#page/n7/mode/2up|year=1894|publisher=Lodiana Mission Press}} * {{Cite book|last=Oakley|first1=E Sherman|title=Holy Himalaya; the religion, traditions, and scenery of Himalayan province (Kumaon and Garwhal)|url=https://archive.org/stream/holyhimalayareli00oaklrich#page/n7/mode/2up|year=1905|publisher=Oliphant Anderson & Ferrier, London}} * {{Cite book|last=Raja Rudradeva of Kumaon|editor=Haraprasada Shastri|title=Syanika sastra: or A Book on Hawking|url=https://archive.org/stream/syanikasatraorbo00rudruoft#page/n3/mode/2up|year=1910|publisher=Asiatic Society, Calcutta}} == প্ৰবন্ধসমূহ == {{Reflist|2}} * Dr. Y. S. Kathoch-ৰ দ্বাৰা ''উট্ৰাখণ্ডৰ'' এক নতুন ইতিহাস == বাহ্যিক সংযোগ == * [https://web.archive.org/web/20150704024946/http://kmvn.gov.in/ পৰ্যটকৰ তথ্যৰ বাবে কুমোন মণ্ডল ভিকাছ নিগম (KMVN) ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট] * [https://web.archive.org/web/20150626043133/http://www.kmvn.gov.in/contacts/aboutus/20 কুমোনৰ সংক্ষিপ্ত ইতিহাস] 8qk8fj7ofleeaysu1vil0bczfdpbgac সদস্য বাৰ্তা:John chleboun 3 83048 331483 2022-08-25T13:22:39Z AdoroniBot 32943 স্বাগতম! wikitext text/x-wiki {{tmbox | type = notice | image = [[চিত্ৰ:Assamese Jaapi.png|135px|left]] | imageright = [[চিত্ৰ:Wikipedia-logo-v2-as.svg|135px]] | style = border: 1px blue solid; | textstyle = | text = {{Center|<big>{{#if: {{{1}}} |'''নমস্কাৰ, {{#if: | {{{1}}} | {{BASEPAGENAME}} }}<br/>}}}} {{Center|'''[[অসমীয়া ৱিকিপিডিয়া]]লৈ আপোনাক [[ৱিকিপিডিয়া:আদৰণি|আদৰণি জনাইছোঁ]]! '''</big><br/><br/> আপোনাৰ আগ্ৰহৰ বাবে ধন্যবাদ। আশা কৰোঁ আপুনি সদায় আমাৰ লগত জড়িত হৈ থাকিব। নৱাগত সকলৰ বাবে তলত দিয়া পৃষ্ঠাকেইখন অতি উপযোগী, অনুগ্ৰহ কৰি পৃষ্ঠাকেইখন এবাৰ চকু ফুৰাই চাই যেন। }}<br/> {{Center| '''ৱিকিপিডিয়াত সম্পাদনাৰ সহায়'''<br/> <big> [[ৱিকিপিডিয়া:পৰিচয়|ৱিকিপিডিয়াৰ বিষয়ে অলপ]]</big><br/> <big> [[সহায়:সৰল সম্পাদনা|সম্পাদনাৰ থুলমুল আভাস]]</big><br/> <big> [[ৱিকিপিডিয়া:সহায়িকা|ৱিকিপিডিয়া সম্পাদনাৰ বিষয়ে প্ৰয়োজনীয় আভাস]]</big><br/> <big> [[সহায়:নতুন প্ৰবন্ধ আৰম্ভ কৰক|প্ৰবন্ধ এটা কেনেকৈ আৰম্ভ কৰিব?]]</big><br/> <big> [[ৱিকিপিডিয়া:সততে উদিত প্ৰশ্নসমূহ|সততে উদিত প্ৰশ্নসমূহ]] </big><br/> <br> '''ৱিকিপিডিয়াৰ সম্পাদনাৰ নিয়ম নীতি'''<br/> <big> [[ৱিকিপিডিয়া:পাঁচটা স্তম্ভ|ৱিকিপিডিয়াৰ পঞ্চশীল নীতি]]</big><br/> <big> [[ৱিকিপিডিয়া:ৱিকিপিডিয়া কি নহয়|ৱিকিপিডিয়া কি নহয়]]</big><br/> }} <br/> '''ইয়াৰ উপৰিও ফে'চবুকত [https://www.facebook.com/groups/assamwikigroup/ {{Like|''Assamese Wikipedia Community''}}] বুলি আমাৰ এটা আলোচনা গোট আৰু [https://www.facebook.com/AxomiyaWikipedia/ {{Like|''অসমীয়া ৱিকিপিডিয়া- Assamese Wikipedia''}}] নামৰ এটা পৃষ্ঠা আছে। ৱিকিপিডিয়ানসকলক লগ পাবলৈ আৰু ৱিকিপিডিয়াৰ বিষয়ে জানিবলৈ আপুনিও সেইবোৰৰ সদস্য হৈ ল'ব পাৰে। ''' আশা কৰোঁ ৱিকিপিডিয়াত সম্পাদনা কৰি আৰু এজন [[ৱিকিপিডিয়া:ৱিকিপিডিয়ান|ৱিকিপিডিয়ান]] হোৱাটো উপভোগ কৰিব। <div class="center">{{Wikipedia in Social Media}}</div> | small = / yes | smallimage = none / [[Image:Some image.svg|30px]] | smallimageright = none / [[Image:Some image.svg|30px]] | smalltext = আদৰণি }} — [[সদস্য:AdoroniBot|AdoroniBot]] ([[সদস্য বাৰ্তা:AdoroniBot|বাৰ্তা]]) 13:22, 25 August 2022 (ইউ.টি.চি.) <!-- This welcome message is delivered by [[User:AdoroniBot|AdoroniBot]] on behalf of Assamese Wikimedia Community. --> fvltpfx282fr6ywvayyeqhxaevyqjrd সদস্য বাৰ্তা:Eda.dere 3 83049 331489 2022-08-25T13:32:46Z AdoroniBot 32943 স্বাগতম! wikitext text/x-wiki {{tmbox | type = notice | image = [[চিত্ৰ:Assamese Jaapi.png|135px|left]] | imageright = [[চিত্ৰ:Wikipedia-logo-v2-as.svg|135px]] | style = border: 1px blue solid; | textstyle = | text = {{Center|<big>{{#if: {{{1}}} |'''নমস্কাৰ, {{#if: | {{{1}}} | {{BASEPAGENAME}} }}<br/>}}}} {{Center|'''[[অসমীয়া ৱিকিপিডিয়া]]লৈ আপোনাক [[ৱিকিপিডিয়া:আদৰণি|আদৰণি জনাইছোঁ]]! '''</big><br/><br/> আপোনাৰ আগ্ৰহৰ বাবে ধন্যবাদ। আশা কৰোঁ আপুনি সদায় আমাৰ লগত জড়িত হৈ থাকিব। নৱাগত সকলৰ বাবে তলত দিয়া পৃষ্ঠাকেইখন অতি উপযোগী, অনুগ্ৰহ কৰি পৃষ্ঠাকেইখন এবাৰ চকু ফুৰাই চাই যেন। }}<br/> {{Center| '''ৱিকিপিডিয়াত সম্পাদনাৰ সহায়'''<br/> <big> [[ৱিকিপিডিয়া:পৰিচয়|ৱিকিপিডিয়াৰ বিষয়ে অলপ]]</big><br/> <big> [[সহায়:সৰল সম্পাদনা|সম্পাদনাৰ থুলমুল আভাস]]</big><br/> <big> [[ৱিকিপিডিয়া:সহায়িকা|ৱিকিপিডিয়া সম্পাদনাৰ বিষয়ে প্ৰয়োজনীয় আভাস]]</big><br/> <big> [[সহায়:নতুন প্ৰবন্ধ আৰম্ভ কৰক|প্ৰবন্ধ এটা কেনেকৈ আৰম্ভ কৰিব?]]</big><br/> <big> [[ৱিকিপিডিয়া:সততে উদিত প্ৰশ্নসমূহ|সততে উদিত প্ৰশ্নসমূহ]] </big><br/> <br> '''ৱিকিপিডিয়াৰ সম্পাদনাৰ নিয়ম নীতি'''<br/> <big> [[ৱিকিপিডিয়া:পাঁচটা স্তম্ভ|ৱিকিপিডিয়াৰ পঞ্চশীল নীতি]]</big><br/> <big> [[ৱিকিপিডিয়া:ৱিকিপিডিয়া কি নহয়|ৱিকিপিডিয়া কি নহয়]]</big><br/> }} <br/> '''ইয়াৰ উপৰিও ফে'চবুকত [https://www.facebook.com/groups/assamwikigroup/ {{Like|''Assamese Wikipedia Community''}}] বুলি আমাৰ এটা আলোচনা গোট আৰু [https://www.facebook.com/AxomiyaWikipedia/ {{Like|''অসমীয়া ৱিকিপিডিয়া- Assamese Wikipedia''}}] নামৰ এটা পৃষ্ঠা আছে। ৱিকিপিডিয়ানসকলক লগ পাবলৈ আৰু ৱিকিপিডিয়াৰ বিষয়ে জানিবলৈ আপুনিও সেইবোৰৰ সদস্য হৈ ল'ব পাৰে। ''' আশা কৰোঁ ৱিকিপিডিয়াত সম্পাদনা কৰি আৰু এজন [[ৱিকিপিডিয়া:ৱিকিপিডিয়ান|ৱিকিপিডিয়ান]] হোৱাটো উপভোগ কৰিব। <div class="center">{{Wikipedia in Social Media}}</div> | small = / yes | smallimage = none / [[Image:Some image.svg|30px]] | smallimageright = none / [[Image:Some image.svg|30px]] | smalltext = আদৰণি }} — [[সদস্য:AdoroniBot|AdoroniBot]] ([[সদস্য বাৰ্তা:AdoroniBot|বাৰ্তা]]) 13:32, 25 August 2022 (ইউ.টি.চি.) <!-- This welcome message is delivered by [[User:AdoroniBot|AdoroniBot]] on behalf of Assamese Wikimedia Community. --> 9heolsbprlfxiw0dpdgporyt2g3pgjp টুনুজ্যোতি গগৈ 0 83050 331533 2022-08-26T08:14:05Z Bhaskarjyoti Bhuyan 16362 (edited with [[User:ProveIt_GT|ProveIt]]) wikitext text/x-wiki {{infobox writer | name =অৰিন্দম বৰকটকী | image = Arindam borkotoki.jpg | imagesize = 200px | alt = | caption = | pseudonym = | birth_name = | Parents_name = উপেন্দ্ৰ বৰকটকী, ভাৰতী বৰকটকী | birth_year = ১৯৭৬ | birth_place = [[লামডিং]], [[অসম]] | death_date = | death_place = | occupation = | nationality = [[ভাৰত|ভাৰতীয়]] | ethnicity = | citizenship = ভাৰতীয় | language = [[অসমীয়া ভাষা|অসমীয়া]] | education = পুনে বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা ইংৰাজী সাহিত্যত স্নাতকোত্তৰ | alma_mater = | period = | genre = | subject = সমালোচনা সাহিত্য | movement = | notableworks = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | signature_alt = | website = }} '''টুনুজ্যোতি গগৈ''' ({{lang-en| Tunujyoti Gogoi}}; জন্ম: ১৯৮২) একাধাৰে লেখক, প্ৰকাশক, সম্পাদক৷ তেখেত মুক্ত চিন্তা আলোচনীখনৰ কাৰ্যবাহী সম্পাদক৷<ref name="গ্ৰন্থৰ বেটুপাত" /> ==জন্ম আৰু পৰিচয়== * ==প্ৰকাশিত সাহিত্যৰাজি== ===প্ৰবন্ধমূলক গ্ৰন্থ=== * আমাৰ অসম : সপোন, বাস্তৱ আৰু সংগ্ৰাম, ২০১৮ * পীৰিতিৰ নিছিগা ধাৰ: যৌনপ্রেম, যৌনসেৱা আৰু যৌন নৈতিকতাৰ সমাজ-মনস্তাত্ত্বিক অধ্যয়ন, ২০১৯ * ১৮২৬ঃ ইয়াণ্ডাবু সন্ধিৰপৰা ‘কা’ বিৰোধী আন্দোলনলৈ, ২০২০ * ফুল, কাঁইট আৰু সুবাস, ২০২০ * অসমীয়া গল্পঃ বিলোকন আৰু বিশ্লেষণ, ২০২১ * চকৰী ফেঁটী বুৰঞ্জীৰ নজ্বলা অধ্যায়, ২০২১ * আকৌ এবাৰ শৰাইঘাট জিনিম, ২০২২ ===সম্পাদিত গ্ৰন্থ=== * সাংবাদিকতা আৰু ছহিদ সাংবাদিক (যুটীয়াভাবে), ২০০৯ * চৰচাপৰিৰ জনজীৱনঃ সংঘাত আৰু সৌৰভ (যুটীয়াভাবে), ২০১০ ===গল্প সংকলন=== * তই কি সুৰেৰে বজালি বাঁহী, ২০০৫ * ৰ'দ আৰু ছাঁ (যুটীয়াভাবে), ২০০৬ * দিখম নীৰৱে বয়, ২০১৯ ==বঁটা আৰু সন্মান== * ==তথ্যসূত্ৰ== {{reflist}} [[শ্ৰেণী:অসমৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:জীৱিত ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া সাহিত্যিক]] iqy347syppgcw1ipn1p516wlbc70go2 331534 331533 2022-08-26T08:16:11Z Bhaskarjyoti Bhuyan 16362 (edited with [[User:ProveIt_GT|ProveIt]]) wikitext text/x-wiki {{infobox writer | name =অৰিন্দম বৰকটকী | image = Arindam borkotoki.jpg | imagesize = 200px | alt = | caption = | pseudonym = | birth_name = | Parents_name = উপেন্দ্ৰ বৰকটকী, ভাৰতী বৰকটকী | birth_year = ১৯৭৬ | birth_place = [[লামডিং]], [[অসম]] | death_date = | death_place = | occupation = | nationality = [[ভাৰত|ভাৰতীয়]] | ethnicity = | citizenship = ভাৰতীয় | language = [[অসমীয়া ভাষা|অসমীয়া]] | education = পুনে বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা ইংৰাজী সাহিত্যত স্নাতকোত্তৰ | alma_mater = | period = | genre = | subject = সমালোচনা সাহিত্য | movement = | notableworks = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | signature_alt = | website = }} '''টুনুজ্যোতি গগৈ''' ({{lang-en| Tunujyoti Gogoi}}; জন্ম: ১৯৮২) একাধাৰে লেখক, প্ৰকাশক, সম্পাদক৷ তেখেত মুক্ত চিন্তা আলোচনীখনৰ কাৰ্যবাহী সম্পাদক৷ <ref name="বেটুপাত">{{cite book | title=চকৰী ফেঁটী বুৰঞ্জীৰ নজ্বলা অধ্যায় | publisher=J S Publication | author=টুনুজ্যোতি গগৈ | year=২০২১ | pages=বেটুপাত}}</ref> ==জন্ম আৰু পৰিচয়== ==প্ৰকাশিত সাহিত্যৰাজি== ===প্ৰবন্ধমূলক গ্ৰন্থ=== * আমাৰ অসম : সপোন, বাস্তৱ আৰু সংগ্ৰাম, ২০১৮ * পীৰিতিৰ নিছিগা ধাৰ: যৌনপ্রেম, যৌনসেৱা আৰু যৌন নৈতিকতাৰ সমাজ-মনস্তাত্ত্বিক অধ্যয়ন, ২০১৯ * ১৮২৬ঃ ইয়াণ্ডাবু সন্ধিৰপৰা ‘কা’ বিৰোধী আন্দোলনলৈ, ২০২০ * ফুল, কাঁইট আৰু সুবাস, ২০২০ * অসমীয়া গল্পঃ বিলোকন আৰু বিশ্লেষণ, ২০২১ * আকৌ এবাৰ শৰাইঘাট জিনিম, ২০২২ ===সম্পাদিত গ্ৰন্থ=== * সাংবাদিকতা আৰু ছহিদ সাংবাদিক (যুটীয়াভাবে), ২০০৯ * চৰচাপৰিৰ জনজীৱনঃ সংঘাত আৰু সৌৰভ (যুটীয়াভাবে), ২০১০ ===গল্প সংকলন=== * তই কি সুৰেৰে বজালি বাঁহী, ২০০৫ * ৰ'দ আৰু ছাঁ (যুটীয়াভাবে), ২০০৬ * দিখম নীৰৱে বয়, ২০১৯ ==বঁটা আৰু সন্মান== * ==তথ্যসূত্ৰ== {{reflist}} [[শ্ৰেণী:অসমৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:জীৱিত ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া সাহিত্যিক]] gatn82fxsfy8ts2lbv9nwwe5t1yovp7 331535 331534 2022-08-26T08:18:00Z Bhaskarjyoti Bhuyan 16362 wikitext text/x-wiki {{infobox writer | name =টুনুজ্যোতি গগৈ | image = | imagesize = 200px | alt = | caption = | pseudonym = | birth_name = | Parents_name = | birth_year = | birth_place = | death_date = | death_place = | occupation = | nationality = [[ভাৰত|ভাৰতীয়]] | ethnicity = | citizenship = ভাৰতীয় | language = [[অসমীয়া ভাষা|অসমীয়া]] | education = ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা অসমীয়া সাহিত্যত স্নাতকোত্তৰ | alma_mater = | period = | genre = | subject = সমালোচনা সাহিত্য | movement = | notableworks = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | signature_alt = | website = }} '''টুনুজ্যোতি গগৈ''' ({{lang-en| Tunujyoti Gogoi}}; জন্ম: ১৯৮২) একাধাৰে লেখক, প্ৰকাশক, সম্পাদক৷ তেখেত মুক্ত চিন্তা আলোচনীখনৰ কাৰ্যবাহী সম্পাদক৷ <ref name="বেটুপাত">{{cite book | title=চকৰী ফেঁটী বুৰঞ্জীৰ নজ্বলা অধ্যায় | publisher=J S Publication | author=টুনুজ্যোতি গগৈ | year=২০২১ | pages=বেটুপাত}}</ref> ==জন্ম আৰু পৰিচয়== ==প্ৰকাশিত সাহিত্যৰাজি== ===প্ৰবন্ধমূলক গ্ৰন্থ=== * আমাৰ অসম : সপোন, বাস্তৱ আৰু সংগ্ৰাম, ২০১৮ * পীৰিতিৰ নিছিগা ধাৰ: যৌনপ্রেম, যৌনসেৱা আৰু যৌন নৈতিকতাৰ সমাজ-মনস্তাত্ত্বিক অধ্যয়ন, ২০১৯ * ১৮২৬ঃ ইয়াণ্ডাবু সন্ধিৰপৰা ‘কা’ বিৰোধী আন্দোলনলৈ, ২০২০ * ফুল, কাঁইট আৰু সুবাস, ২০২০ * অসমীয়া গল্পঃ বিলোকন আৰু বিশ্লেষণ, ২০২১ * আকৌ এবাৰ শৰাইঘাট জিনিম, ২০২২ ===সম্পাদিত গ্ৰন্থ=== * সাংবাদিকতা আৰু ছহিদ সাংবাদিক (যুটীয়াভাবে), ২০০৯ * চৰচাপৰিৰ জনজীৱনঃ সংঘাত আৰু সৌৰভ (যুটীয়াভাবে), ২০১০ ===গল্প সংকলন=== * তই কি সুৰেৰে বজালি বাঁহী, ২০০৫ * ৰ'দ আৰু ছাঁ (যুটীয়াভাবে), ২০০৬ * দিখম নীৰৱে বয়, ২০১৯ ==বঁটা আৰু সন্মান== * ==তথ্যসূত্ৰ== {{reflist}} [[শ্ৰেণী:অসমৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:জীৱিত ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া সাহিত্যিক]] 1kdqult8nfgow9euafuiqhl6ctsddl1 331536 331535 2022-08-26T08:18:39Z Bhaskarjyoti Bhuyan 16362 wikitext text/x-wiki {{infobox writer | name =টুনুজ্যোতি গগৈ | image = | imagesize = 200px | alt = | caption = | pseudonym = | birth_name = | Parents_name = | birth_year = | birth_place = | death_date = | death_place = | occupation = | nationality = [[ভাৰত|ভাৰতীয়]] | ethnicity = | citizenship = ভাৰতীয় | language = [[অসমীয়া ভাষা|অসমীয়া]] | education = ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা অসমীয়া সাহিত্যত স্নাতকোত্তৰ | alma_mater = | period = | genre = | subject = সমালোচনা সাহিত্য | movement = | notableworks = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | signature_alt = | website = }} '''টুনুজ্যোতি গগৈ''' ({{lang-en| Tunujyoti Gogoi}}; জন্ম: ১৯৮২) একাধাৰে লেখক, প্ৰকাশক, সম্পাদক। তেখেত [[মুক্ত চিন্তা]] আলোচনীখনৰ কাৰ্যবাহী সম্পাদক। <ref name="বেটুপাত">{{cite book | title=চকৰী ফেঁটী বুৰঞ্জীৰ নজ্বলা অধ্যায় | publisher=J S Publication | author=টুনুজ্যোতি গগৈ | year=২০২১ | pages=বেটুপাত}}</ref> ==জন্ম আৰু পৰিচয়== ==প্ৰকাশিত সাহিত্যৰাজি== ===প্ৰবন্ধমূলক গ্ৰন্থ=== * আমাৰ অসম : সপোন, বাস্তৱ আৰু সংগ্ৰাম, ২০১৮ * পীৰিতিৰ নিছিগা ধাৰ: যৌনপ্ৰেম, যৌনসেৱা আৰু যৌন নৈতিকতাৰ সমাজ-মনস্তাত্ত্বিক অধ্যয়ন, ২০১৯ * ১৮২৬ঃ ইয়াণ্ডাবু সন্ধিৰপৰা ‘কা’ বিৰোধী আন্দোলনলৈ, ২০২০ * ফুল, কাঁইট আৰু সুবাস, ২০২০ * অসমীয়া গল্পঃ বিলোকন আৰু বিশ্লেষণ, ২০২১ * আকৌ এবাৰ শৰাইঘাট জিনিম, ২০২২ ===সম্পাদিত গ্ৰন্থ=== * সাংবাদিকতা আৰু ছহিদ সাংবাদিক (যুটীয়াভাবে), ২০০৯ * চৰচাপৰিৰ জনজীৱনঃ সংঘাত আৰু সৌৰভ (যুটীয়াভাবে), ২০১০ ===গল্প সংকলন=== * তই কি সুৰেৰে বজালি বাঁহী, ২০০৫ * ৰ'দ আৰু ছাঁ (যুটীয়াভাবে), ২০০৬ * দিখম নীৰৱে বয়, ২০১৯ ==বঁটা আৰু সন্মান== * ==তথ্যসূত্ৰ== {{reflist}} [[শ্ৰেণী:অসমৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:জীৱিত ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া সাহিত্যিক]] 6lhyxxd0cxf1ipz9g9ykgmliw2ivq9t 331537 331536 2022-08-26T08:21:46Z Bhaskarjyoti Bhuyan 16362 wikitext text/x-wiki {{infobox writer | name =টুনুজ্যোতি গগৈ | image = | imagesize = 200px | alt = | caption = | pseudonym = | birth_name = | Parents_name = | birth_year = | birth_place = | death_date = | death_place = | occupation = | nationality = [[ভাৰত|ভাৰতীয়]] | ethnicity = | citizenship = ভাৰতীয় | language = [[অসমীয়া ভাষা|অসমীয়া]] | education = ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা অসমীয়া সাহিত্যত স্নাতকোত্তৰ | alma_mater = | period = | genre = | subject = সমালোচনা সাহিত্য | movement = | notableworks = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | signature_alt = | website = }} '''টুনুজ্যোতি গগৈ''' ({{lang-en| Tunujyoti Gogoi}}; জন্ম: ১৯৮২) একাধাৰে লেখক, প্ৰকাশক, সম্পাদক। তেখেত [[মুক্ত চিন্তা]] আলোচনীখনৰ কাৰ্যবাহী সম্পাদক। <ref name="বেটুপাত">{{cite book | title=চকৰী ফেঁটী বুৰঞ্জীৰ নজ্বলা অধ্যায় | publisher=J S Publication | author=টুনুজ্যোতি গগৈ | year=২০২১ | pages=বেটুপাত}}</ref> ==জন্ম আৰু পৰিচয়== ==প্ৰকাশিত সাহিত্যৰাজি== ===প্ৰবন্ধমূলক গ্ৰন্থ=== * আমাৰ অসম : সপোন, বাস্তৱ আৰু সংগ্ৰাম, ২০১৮ <ref>https://www.scientiabooks.in/product/amar-asom-sapun-bastab-aru-sanggram/</ref> * পীৰিতিৰ নিছিগা ধাৰ: যৌনপ্ৰেম, যৌনসেৱা আৰু যৌন নৈতিকতাৰ সমাজ-মনস্তাত্ত্বিক অধ্যয়ন, ২০১৯ * ১৮২৬ঃ ইয়াণ্ডাবু সন্ধিৰপৰা ‘কা’ বিৰোধী আন্দোলনলৈ, ২০২০<ref>https://www.scientiabooks.in/product/1826-yandabo-sandhir-pora-caa-birodhi-andolanaloi-by-tunujyoti-gogoi/</ref> * ফুল, কাঁইট আৰু সুবাস, ২০২০ * অসমীয়া গল্পঃ বিলোকন আৰু বিশ্লেষণ, ২০২১<ref>https://www.scientiabooks.in/product/asamiya-galpa-bilokan-aru-bishlexan-by-tunujyoti-gogoi/</ref> * আকৌ এবাৰ শৰাইঘাট জিনিম, ২০২২ ===সম্পাদিত গ্ৰন্থ=== * সাংবাদিকতা আৰু ছহিদ সাংবাদিক (যুটীয়াভাবে), ২০০৯ * চৰচাপৰিৰ জনজীৱনঃ সংঘাত আৰু সৌৰভ (যুটীয়াভাবে), ২০১০ ===গল্প সংকলন=== * তই কি সুৰেৰে বজালি বাঁহী, ২০০৫ * ৰ'দ আৰু ছাঁ (যুটীয়াভাবে), ২০০৬ * দিখম নীৰৱে বয়, ২০১৯ ==বঁটা আৰু সন্মান== * ==তথ্যসূত্ৰ== {{reflist}} [[শ্ৰেণী:অসমৰ ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:জীৱিত ব্যক্তি]] [[শ্ৰেণী:অসমীয়া সাহিত্যিক]] a2zpr87zop3qwv75jz6ewknep103yd7