ویکی‌پدیا azbwiki https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87 MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter مدیا اؤزل دانیشیق ایشلدن ایشلدن دانیشیغی ویکی‌پدیا ویکی‌پدیا دانیشیغی فایل فایل دانیشیغی مدیاویکی مدیاویکی دانیشیغی شابلون شابلون دانیشیغی کؤمک کؤمک دانیشیغی بؤلمه بؤلمه دانیشیغی پوْرتال پوْرتال دانیشیغی TimedText TimedText talk ماژول ماژول دانیشیغی آلت آلت دانیشیغی آلت آچیقلاماسی آلت آچیقلاماسی دانیشیغی 0 1551 1520173 1514496 2022-07-22T12:43:44Z Abolfazlyashar 29018 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | official_name = ایستانبول | native_name = ''İstanbul'' | native_name_lang = tr | settlement_type = [[بویوک شهر]] <br /> [[Metropolitan municipalities in Turkey|Metropolitan municipality]] | image_skyline = {{Multiple image|total_width=300px|perrow=1/2/2/2|border=infobox | image1 = Bosphorus Bridge (235499411).jpeg | alt1 = Aerial overview | image2 = Hagia Sophia (228968325).jpeg | alt2 = Hagia Sophia | image3 = Istanbul_asv2020-02_img53_Maiden's_Tower.jpg | alt3 = Maiden's Tower | image4 = Istanbul asv2020-02 img61 Ortaköy Mosque.jpg | alt4 = Ortaköy Mosque | image5 = Istanbul Tram (2).jpg | alt5 = İstiklal Avenue | image6 = Istanbul asv2020-02 img47 Galata Tower.jpg | alt6 = Galata Tower | image7 = View of Levent financial district from Istanbul Sapphire.jpg | alt7 = Levent at night }} | imagesize = 270 | image_alt = See caption | image_caption = ساعات دولانیشی ایله اوستدن: [[بوسفور کورپوسو]] اوروپا و آیانی بیر بیرینه باغلایر؛ [[میدان بورجو]]؛ بیر [[Istanbul nostalgic tramways|نوستالژی تراموا]] [[ایستیقلال جاده‌سی]]نده؛ [[لئوئنت]] تیجارت منطقه‌سی: [[قالاتا بورجو]]؛ [[اورتاکوی مسجیدی]] [[بوسفور کورپوسو]]نون قاباقیندا؛ و [[ایاصوفیا]]. | image_blank_emblem = Istanbul city emblem.png | blank_emblem_type = Emblem of Istanbul Metropolitan Municipality | blank_emblem_size = 110px | mapsize = 230px | pushpin_map = Turkey#Europe#Asia#World | pushpin_map_alt = Turkey, with Istanbul pinpointed at the northwest along a thin strip of land bounded by water | pushpin_map_caption = Location within Turkey##Location within Europe##Location within Asia | pushpin_relief = 1 | coordinates = {{Coord|41|00|49|N|28|57|18|E|region:TR|display=inline,title}} | subdivision_type = Country | subdivision_name = [[تورکیه]] | subdivision_type1 = [[تورکیه جومهوریتی‌نين جوغرافی بؤلگه‌لری]] | subdivision_type2 = [[تورکیه اوستانلاری]] | subdivision_name1 = [[مرمره بؤلگه‌سی]] | subdivision_name2 = [[ایستانبول]] | seat_type = Provincial seat{{Efn|Where governor's office is located.}} | seat = Cağaloğlu, Fatih | parts_type = Districts | parts = [[List of districts of Istanbul|۳۹]] | leader_party = [[Republican People's Party (Turkey)|CHP]] | leader_title = [[بلدیه باشچی‌سی]] | leader_name = [[اکرم ایمام‌اوغلو]] | leader_title1 = [[والی]] | leader_name1 = [[Ali Yerlikaya]] | area_footnotes = <ref>{{cite web|url=https://www.ibb.istanbul/SitePage/Index/82|publisher=Istanbul Buyuksehir Belediyesi|title=YETKİ ALANI|access-date=4 February 2020}}</ref><ref>İstanbul Province = 5,460.85&nbsp;km²<br/>Land area = 5,343.22&nbsp;km²<br/>Lake/Dam = 117.63&nbsp;km²<br/>Europe (25 districts) = 3,474.35&nbsp;km²<br/>Asia (14 districts) = 1,868.87&nbsp;km²<br/>Urban (36 districts) = 2,576.85&nbsp;km² [Metro (39 districts) – (Çatalca+Silivri+Şile)]</ref> | area_water_km2 = | area_urban_km2 = 2,576.85 | area_metro_km2 = 5,343.22 | elevation_max_footnotes = <ref>{{cite web |title=İstanbul'un En Yüksek Tepeleri |url=https://www.kartal24.com/104583-istanbulun-en-yuksek-tepesi-neresidir |website=Hava Forumu |date=15 April 2020 |publisher=Hava Durumu Forumu}}</ref> | elevation_max_m = 537 | population_total = 15,462,452 | population_urban = 15,149,358 | population_as_of = 31 December 2020 | population_footnotes = <ref name="Population of Turkey">{{cite web|url=https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayal%C4%B1-N%C3%BCfus-Kay%C4%B1t-Sistemi-Sonu%C3%A7lar%C4%B1-2020-37210&dil=1|publisher=[[Turkish Statistical Institute]]|title=The Results of Address Based Population Registration System, 2020|date=31 December 2020|access-date=5 February 2021}}</ref> <!-- do not add update figure as that stat is only published once a year due to legal reasons --> | population_density_urban_km2 = 5,879 | population_density_metro_km2 = 2,894 | population_rank = [[تورکیه شهرلرینین سیاهه‌سی]] | population_demonym = Istanbulite<br />({{Lang-tr|italic=no|İstanbullu}}) | postal_code_type = [[Postal code]] | postal_code = 34000 to 34990 | area_code = +90 212 <small>(European side)</small> <br />+90 216 <small>(Asian side)</small> | registration_plate = 34 | blank_name_sec2 = [[GeoTLD]] | blank_info_sec2 = [[.ist]], [[.istanbul]] | website = {{URL|http://ibb.istanbul/}} <br /> {{URL|www.istanbul.gov.tr/}} | blank_name = GDP (Nominal) | blank_info = 2019<ref>{{cite web|url=https://cip.tuik.gov.tr/?il=34#|publisher=[[Turkish Statistical Institute]]|title=Kişi başına GSYH ($) (2019)|access-date=30 January 2021}}</ref> | blank1_name = &nbsp;- Total | blank1_info = [[آمریکا دولاری]] 237&nbsp;billion | blank2_name = &nbsp;- Per capita | blank2_info = [[آمریکا دولاری]] 15,285 | blank3_name = [[اینسان اینکیشافی ایندکسی]] (2019) | blank3_info = 0.846<ref>{{cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org}}</ref> (<span style="color:#090;">very high</span>) · [[List of Turkish regions by Human Development Index|1st]] | timezone = [[Time in Turkey|TRT]] | utc_offset = +3 | module = {{Infobox UNESCO World Heritage Site | child = yes | official_name = [[Historic Areas of Istanbul]] | criteria = {{UNESCO WHS type|(i)(ii)(iii)(iv)}}(i)(ii)(iii)(iv) | ID = 356bis | year = 1985 | extension = 2017 | area = {{Convert|765.5|ha|acre|abbr=on}} }} | name = | government_type = [[Mayor–council government]] | governing_body = [[Municipal Council of Istanbul]] }} '''ایستانبول''' ({{آنادولو تورکجه‌سی‌جه|İstanbul}}) – [[تورکیه|تورکیه‌نین]] ان بؤیوک شهری دیر. دنیز بندری اولان بۇ شهر، اؤلکه‌نین صنایع-تیجارت و مدنیّت مرکزی دیر. روم و بیزانس ایمپریالارینین و عثمانلی ایمپریاسی‌نین پایتاختلاری اوْلموشدور. یونان قایناقلاریندا بیزانتیون، روس منبعلرینده تسارقراد، شرقی روما ایمپریاسی دؤورونده کونستانتینوپول آدلاندیریلمیشدیر. بوسفور بوغازینین ساحیللرینده و افسانه‌لره گؤره یئددی تپه اوزرینده قورولموشدور. [[آلمان]]ین اِسِن و ماجاریستانین پِچ شهرلری ایله بیرگه ایستانبول ۲۰۱۰-جو ایلده [[اوروپا]]نین مدنیّت پایتاختلاریندان بیری اعلان ائدیلمیشدیر. == اهالیسی == ایستانبول تورکیه‌نین ان بؤیوک شهری دی. ==نوتلار== {{Notelist}} ==قایناقلار== {{قایناق}} {{Refbegin|27em}} * {{cite book|last=ʻAner|first=Nadav|year=2005|editor-last=Pergola|editor-first=Sergio Della|editor2-last=Gilboa|editor2-first=Amos|editor3-last=Ṭal|editor3-first=Rami|title=The Jewish People Policy Planning Institute Planning Assessment, 2004–2005: The Jewish People Between Thriving and Decline|url=https://archive.org/details/jewishpeoplepoli0000unse|publisher=Gefen Publishing House Ltd.|location=Jerusalem|isbn=978-965-229-346-6}} * {{cite book|last=Athanasopulos|first=Haralambos|title=Greece, Turkey, and the Aegean Sea: A Case Study in International Law|year=2001|publisher=McFarland & Company, Inc.|location=Jefferson, NC|isbn=978-0-7864-0943-3}} * {{cite book|last=Barnes|first=Timothy David|title=Constantine and Eusebius|url=https://archive.org/details/constantineeuseb0000barn|year=1981|publisher=Harvard University Press|location=Cambridge, MA|isbn=978-0-674-16531-1}} * {{cite book|last=Baynes|first=Norman H.|editor-last=Baynes|editor-first=Norman H.|editor2-last=Moss|editor2-first=Henry S.L.B|title=Byzantium: An Introduction to East Roman Civilization|url=https://archive.org/details/byzantiumintrodu00baynrich|year=1949|publisher=Clarendon Press|location=Oxford|isbn=978-0-674-16531-1}} * {{cite book|last=Béhar|first=Pierre|title=Vestiges d'Empires: La Décomposition de l'Europe Centrale et Balkanique|location=Paris|publisher=Éditions Desjonquères|year=1999|isbn=978-2-84321-015-0}} * {{cite book|last1=Bideleux|first1=Robert|last2=Jeffries|first2=Ian|title=A History of Eastern Europe: Crisis and Change|location=New York and London|publisher=Routledge|year=1998|isbn=978-0-415-16111-4}} * {{cite book|last1=Boyar|first1=Ebru|last2=Fleet|first2=Kate|title=A Social History of Ottoman Istanbul|year=2010|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-13623-5}} * {{cite book|last1=Bloom|first1=Jonathan M. |last2=Blair|first2=Sheila|title=The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture: Delhi to Mosque|url={{Google books|un4WcfEASZwC|page=RA1-PA315|keywords=|text=|plainurl=yes}}|access-date=11 April 2013|year=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-530991-1|page=1|quote=Whatever the prehistoric antecedents of Istanbul, the continuous historical development of the site began with the foundation of a Greek colony from Megara in the mid-7th century BCE...}} * {{cite book|last=Brink-Danan|first=Marcy|title=Jewish Life in Twenty-First-Century Turkey: The Other Side of Tolerance|year=2011|publisher=Indiana University Press|series=New Anthropologies of Europe|location=Bloomington, IN|isbn=978-0-253-35690-1}} * {{cite book|last=Brummett|first=Palmira Johnson|title=Image and Imperialism in the Ottoman Revolutionary Press, 1908–1911|year=2000|publisher=SUNY Press|location=Albany, NY|isbn=978-0-7914-4463-4}} * {{cite book|last=Cantor|first=Norman F.|title=Civilization of the Middle Ages|year=1994|publisher=HarperCollins|location=New York|isbn=978-0-06-092553-6}} * {{cite book|last=Çelik|first=Zeynep|title=The Remaking of Istanbul: Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century|year=1993|publisher=University of California Press|location=Berkeley and Los Angeles|isbn=978-0-520-08239-7}} * {{cite book|author=Chamber of Architects of Turkey|title=Architectural Guide to Istanbul: Historic Peninsula|year=2006|volume=1|publisher=Chamber of Architects of Turkey, Istanbul Metropolitan Branch|location=Istanbul|isbn=978-975-395-899-8}} * {{cite book|last=Chandler|first=Tertius|title=Four Thousand Years of Urban Growth: An Historical Census|year=1987|publisher=St. David's University Press|location=Lewiston, NY|isbn=978-0-88946-207-6}} * {{cite book|last=Connell|first=John|year=2010|title=Medical Tourism|series=CAB Books|publisher=CABI|location=Wallingford, Eng.|isbn=978-1-84593-660-0}} * {{cite book|last=Dahmus|first=Joseph|year=1995|title=A History of the Middle Ages|url=https://archive.org/details/historyofmiddlea0000dahm|publisher=Barnes & Noble Publishing|location=New York|isbn=978-0-7607-0036-5}} * {{cite book|last=De Sélincourt|first=Aubery|title=The Histories|series=Penguin Classics|editor-last=Marincola|editor-first=John M.|year=2003|publisher=Penguin Books|location=London|isbn=978-0-14-044908-2|url=https://archive.org/details/histories00hero}} * {{cite book|last=De Souza|first=Philip|title=The Greek and Persian Wars, 499–386 B.C|year=2003|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-0-415-96854-6}} * {{cite book|editor-last=Dumper|editor-first=Michael|editor2-last=Stanley|editor2-first=Bruce E.|title=Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia|url=https://archive.org/details/citiesofmiddleea0000unse|year=2007|publisher=ABC-CLIO|location=Santa Barbara, CA|isbn=978-1-57607-919-5}} * {{cite book|last1=Efe|first1=Recep|last2=Cürebal|first2=Isa|chapter=Impacts of the "Marmaray" Project (Bosphorus Tube Crossing, Tunnels, and Stations) on Transportation and Urban Environment in Istanbul|title=Engineering Earth: The Impacts of Megaengineering Projects|url=https://archive.org/details/engineeringearth00brun|url-access=limited|year=2011|editor-last=Brunn|editor-first=Stanley D|publisher=Springer|location=London & New York|isbn=978-90-481-9919-8|pages=[https://archive.org/details/engineeringearth00brun/page/n786 715]–34}} * {{cite book|last=El-Cheikh|first=Nadia Maria|title=Byzantium Viewed by the Arabs|publisher=Harvard University Press|location=Cambridge, MA|year=2004|isbn=978-0-932885-30-2}} * {{cite book|last=Finkel|first=Caroline|title=Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300–1923|url=https://archive.org/details/osmansdreamstory0000fink|year=2005|publisher=Basic Books|location=New York|isbn=978-0-465-02396-7}} * {{cite book|last=Freely|first=John|title=Istanbul: The Imperial City|year=1996|publisher=Viking|location=New York|isbn=978-0-670-85972-6}} * {{cite book|last=Freely|first=John|title=The Companion Guide to Istanbul and Around the Marmara|url=https://archive.org/details/companionguideto0000free_x9y4|year=2000|publisher=Companion Guides|location=Woodbridge, Eng.|isbn=978-1-900639-31-6}} * {{cite book|last=Freely|first=John|title=A History of Ottoman Architecture|year=2011|publisher=WIT Press|location=Southampton, Eng.|isbn=978-1-84564-506-9}} * {{cite journal|last=Georgacas|first=Demetrius John |year=1947 |title=The Names of Constantinople |journal=Transactions and Proceedings of the American Philological Association |volume=78 |pages=347–67 |doi=10.2307/283503 |jstor=283503}} * {{cite book|last1=Göksel|first1=Aslı|last2=Kerslake|first2=Celia|year=2005|title=Turkish: A Comprehensive Grammar|series=Comprehensive Grammars|publisher=Routledge|location=Abingdon, Eng.|isbn=978-0-415-21761-3}} * {{cite book|editor-last=Göktürk|editor-first=Deniz|editor2-last=Soysal|editor2-first=Levent|editor3-last=Türeli|editor3-first=İpek|year=2010|title=Orienting Istanbul: Cultural Capital of Europe?|publisher=Routledge|location=New York|isbn=978-0-415-58011-3}} * {{cite book|last=Grant|first=Michael|title=The Severans: The Changed Roman Empire|year=1996|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-0-415-12772-1}} * {{cite book|last=Gregory|first=Timothy E.|title=A History of Byzantium|year=2010|publisher=John Wiley and Sons|location=Oxford|isbn=978-1-4051-8471-7}} * {{cite book|last=Gül|first=Murat|title=The Emergence of Modern Istanbul: Transformation and Modernisation of a City|year=2012|publisher=IB.Tauris|location=London|edition=Revised Paperback|isbn=978-1-78076-374-3}} * {{cite book|last=Harter|first=Jim|title=World Railways of the Nineteenth Century: A Pictorial History in Victorian Engravings|year=2005|publisher=Johns Hopkins University Press|location=Baltimore, MD|edition=illustrated|isbn=978-0-8018-8089-6}} * {{cite book|editor-last=Holt|editor-first=Peter M.|editor2-last=Lambton|editor2-first=Ann K.S.|editor3-last=Lewis|editor3-first=Bernard|title=The Cambridge History of Islam|volume=1A|year=1977|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-29135-4|edition=illustrated, reprint}} * {{cite book|last=Isaac|first=Benjamin H.|title=The Greek Settlements in Thrace Until the Macedonian Conquest|year=1986|publisher=BRILL|location=Leiden, the Neth.|isbn=978-90-04-06921-3|edition=illustrated}} * {{cite book|last1=Kapucu|first1=Naim|last2=Palabiyik|first2=Hamit|title=Turkish Public Administration: From Tradition to the Modern Age|series=USAK Publications|volume=17|publisher=USAK|location=Ankara|year=2008|isbn=978-605-4030-01-9}} * {{cite book|last=Karpat|first=Kemal H.|title=The Gecekondu: Rural Migration and Urbanization|year=1976|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, Eng.|isbn=978-0-521-20954-0|edition=illustrated|url=https://archive.org/details/gecekondururalmi0000karp}} * {{cite book|editor-last=Keyder|editor-first=Çağlar|year=1999|title=Istanbul: Between the Global and the Local|publisher=Rowman & Littlefield|location=Lanham, MD|isbn=978-0-8476-9495-2}} * {{cite book|last=King|first=Charles|year=2014|title=Midnight at the Pera Palace, The birth of modern Istanbul|publisher=Norton & Cy|isbn=978-0-393-08914-1}} * {{cite book|last1=Klimczuk|first1=Stephen|last2=Warner|first2=Gerald|year=2009|title=Secret Places, Hidden Sanctuaries: Uncovering Mysterious Sights, Symbols, and Societies|publisher=Sterling Publishing Company, Inc.|location=New York|isbn=978-1-4027-6207-9|url=https://archive.org/details/secretplaceshidd0000klim}} * {{cite book|last1=Knieling|first1=Jörg|last2=Othengrafen|first2=Frank|title=Planning Cultures in Europe: Decoding Cultural Phenomena in Urban and Regional Planning|series=Urban and Regional Planning and Development|publisher=Ashgate Publishing, Ltd.|location=Surrey, Eng.|isbn=978-0-7546-7565-5|year=2009}} * {{cite book|editor-last=Köksal|editor-first=Özlem|title=World Film Locations: Istanbul|url=https://archive.org/details/worldfilmlocatio0000unse_k7t7|publisher=Intellect Books|location=Bristol, Eng.|year=2012|isbn=978-1-84150-567-1}} * {{cite book|last=Köse|first=Yavuz|editor-last=Atabaki|editor-first=Touraj|editor2-last=Brockett|editor2-first=Gavin|chapter=Vertical Bazaars of Modernity: Western Department Stores and Their Staff in Istanbul (1889–1921)|title=Ottoman and Republican Turkish Labour History|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|year=2009|isbn=978-0-521-12805-6|pages=91–114}} * {{cite book|last=Landau|first=Jacob M.|year=1984|title=Atatürk and the Modernization of Turkey|publisher=E.J. Brill|location=Leiden, the Neth.|isbn=978-90-04-07070-7}} * {{cite book|last=Limberis|first=Vasiliki|title=Divine Heiress: The Virgin Mary and the Creation of Christian Constantinople|year=1994|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-0-415-09677-5}} * {{cite book|last=Lister|first=Richard P.|title=The Travels of Herodotus|year=1979|publisher=Gordon & Cremonesi|location=London|isbn=978-0-86033-081-3}} * [[Philip Mansel|Mansel, Philip]]. ''[[Constantinople: City of the World's Desire, 1453–1924]]'' (2011) * {{cite book|last1=Masters|first1=Bruce Alan|last2=Ágoston|first2=Gábor|year=2009|title=Encyclopedia of the Ottoman Empire|publisher=Infobase Publishing|location=New York|isbn=978-1-4381-1025-7}} * {{cite book|last=Morris|first=Ian|title=Social Development|date=October 2010|publisher=Stanford University|location=Stanford, Calif.|url=http://ianmorris.org/docs/social-development.pdf|access-date=5 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120915115325/http://ianmorris.org/docs/social-development.pdf|archive-date=15 September 2012|url-status=dead}} * {{cite book|last=Necipoğlu|first=Gülru|title=Architecture, Ceremonial, and Power: The Topkapi Palace in the Fifteenth and Sixteenth Centuries|year=1991|publisher=The MIT Press|location=Cambridge, MA|isbn=978-0-262-14050-8|url-access=registration|url=https://archive.org/details/architecturecere0000neci}} * {{cite book|last=Necipoğlu|first=Gülru|contribution= From Byzantine Constantinople to Ottoman Kostantiniyye|editor-last=ölcer|editor-first=Nazan|title=From Byzantion to Istanbul|publisher=SSM|location=Istanbul|year=2010|isbn=978-605-4348-04-6}} * {{cite book|last=Norris|first=Pippa|year=2010|title=Public Sentinel: News Media & Governance Reform|publisher=World Bank Publications|location=Washington, DC|isbn=978-0-8213-8200-4}} * {{cite book|author=Organisation for Economic Co-operation and Development|title=Istanbul, Turkey|series=OECD Territorial Reviews|year=2008|publisher=OECD Publishing|location=Paris|isbn=978-92-64-04371-8}} * {{cite book|author=Oxford Business Group|year=2009|title=The Report: Turkey 2009|publisher=Oxford Business Group|location=Oxford|isbn=978-1-902339-13-9}} * {{cite book|last=Papathanassis|first=Alexis|year=2011|title=The Long Tail of Tourism: Holiday Niches and Their Impact on Mainstream Tourism|publisher=Springer|location=Berlin|isbn=978-3-8349-3062-0}} * {{cite book|last=Quantic|first=Roy|year=2008|title=Climatology for Airline Pilots|publisher=John Wiley & Sons|location=Oxford|isbn=978-0-470-69847-1}} * {{cite book|last=Reinert|first=Stephen W.|editor-last=Mango|editor-first=Cyril|title=The Oxford History of Byzantium|year=2002|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=978-0-19-814098-6|chapter=Fragmentation (1204–1453)}} * {{cite book|last=Reisman|first=Arnold|title=Turkey's Modernization: Refugees from Nazism and Atatürk's Vision|url=https://archive.org/details/turkeysmoderniza0000reis|year=2006|publisher=New Academia Publishing, LLC|location=Washington, DC|isbn=978-0-9777908-8-3}} * {{cite book|last=Roebuck|first=Carl|title=Ionian Trade and Colonization|year=1959|series=Monographs on Archaeology and Fine Arts|publisher=Archaeological Institute of America|location=New York|isbn=978-0-89005-528-1}} * {{cite book|last=Room|first=Adrian|title=Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features, and Historic Sites|url=https://archive.org/details/placenamesofworl02edroom|year=2006|publisher=McFarland & Company|location=Jefferson, NC|edition=2nd|isbn=978-0-7864-2248-7}} * {{cite book|last=Rôzen|first=Mînnā|title=A History of the Jewish Community in Istanbul: The Formative Years, 1453–1566|year=2002|publisher=BRILL|location=Leiden, the Neth.|edition=illustrated|isbn=978-90-04-12530-8}} * {{cite book|last=Sanal|first=Aslihan|editor-last=Fischer|editor-first=Michael M.J.|editor2-last=Dumit|editor2-first=Joseph|year=2011|title=New Organs Within Us: Transplants and the Moral Economy|series=Experimental Futures|edition=illustrated|publisher=Duke University Press|location=Chapel Hill, NC|isbn=978-0-8223-4912-9}} * {{cite book|last=Schmitt|first=Oliver Jens|title=Levantiner: Lebenswelten und Identitäten einer ethnokonfessionellen Gruppe im osmanischen Reich im "langen 19. Jahrhundert" |year=2005|publisher=Oldenbourg|location=Munich|language=de|isbn=978-3-486-57713-6}} * {{cite book|last1=Shaw|first1=Stanford J.|last2=Shaw|first2=Ezel K.|title=History of the Ottoman Empire and Modern Turkey|volume=2|year=1977|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-29166-8|url-access=registration|url=https://archive.org/details/historyofottoman00stan}} * {{cite book|last1=Tarasov|first1=Oleg|last2=Milner-Gulland|first2=R.R.|title=Icon and Devotion: Sacred Spaces in Imperial Russia|location=London|publisher=Reaktion|year=2004|isbn=978-1-86189-118-1}} * {{cite book|last=Taşan-Kok|first=Tuna|title=Budapest, Istanbul, and Warsaw: Institutional and Spatial Change|publisher=Eburon Uitgeverij B.V.|location=Delft, the Neth.|year=2004|isbn=978-90-5972-041-1}} * {{cite book|last=Taylor|first=Jane|title=Imperial Istanbul: A Traveller's Guide: Includes Iznik, Bursa and Edirne|publisher=Tauris Parke Paperbacks|location=New York|year=2007|isbn=978-1-84511-334-6}} * {{cite book|last1=Tigrek|first1=Sahnaz|last2=Kibaroğlu|first2=Ayșegül|year=2011|editor-last=Kibaroğlu|editor-first=Ayșegül|editor2-last=Scheumann|editor2-first=Waltina|editor3-last=Kramer|editor3-first=Annika|title=Turkey's Water Policy: National Frameworks and International Cooperation|chapter=Strategic Role of Water Resources for Turkey|publisher=Springer|location=London & New York|isbn=978-3-642-19635-5}} * {{cite book|editor=Time Out Guides|title=Time Out Istanbul|url=https://archive.org/details/timeoutistanbul0000unse|publisher=Time Out Guides|location=London|year=2010|isbn=978-1-84670-115-3|ref={{SfnRef|Time Out Guides|2010}} }} * {{cite book|last=Turan|first=Neyran|editor1-last=Sorensen|editor1-first=André|editor2-last=Okata|editor2-first=Junichiro|title=Megacities: Urban Form, Governance, and Sustainability|url=https://archive.org/details/megacitiesurbanf00sore|url-access=limited|series=Library for Sustainable Urban Regeneration|publisher=Springer|location=London & New York|year=2010|pages=[https://archive.org/details/megacitiesurbanf00sore/page/n236 223]–42|chapter=Towards an Ecological Urbanism for Istanbul|isbn=978-4-431-99266-0}} * {{cite book|author1=WCTR Society |author2=Unʼyu Seisaku Kenkyū Kikō |title=Urban Transport and the Environment: An International Perspective|year=2004|publisher=Elsevier|location=Amsterdam|isbn=978-0-08-044512-0|ref={{SfnRef|WCTR Society; Unʼyu Seisaku Kenkyū Kikō|2004}}}} * {{cite book|last=Wedel|first=Heidi|year=2000|editor1-last=Ibrahim|editor1-first=Ferhad|editor2-last=Gürbey|editor2-first=Gülistan|title=The Kurdish Conflict in Turkey|publisher=LIT Verlag Münster|location=Berlin|isbn=978-3-8258-4744-9|pages=181–93}} * {{cite book|last=Wynn|first=Martin|title=Planning and Urban Growth in Southern Europe|series=Studies in History, Planning, and the Environment|publisher=Mansell|location=Los Altos, CA|year=1984|isbn=978-0-7201-1608-3}} {{Refend}} ==خاریجی لینکلر== <!--========================{{No more links}}============================ |PLEASE BE CAUTIOUS IN ADDING MORE LINKS TO THIS ARTICLE. Wikipedia | |is not a collection of links nor should it be used for advertising. | | | |Excessive or inappropriate links WILL BE DELETED. | |See [[Wikipedia:External links]] & [[Wikipedia:Spam]] for details. | | | |If there are already plentiful links, please propose additions or | |replacements on this article's discussion page, or submit your link | |to the relevant category at the Open Directory Project (dmoz.org) | |and link back to that category using the {{Curlie}} template. | ==={{No more links}}=========--> {{Sister project links|Istanbul|voy=Istanbul}} * [http://www.ibb.gov.tr/en-US/Pages/Home.aspx Website of the Istanbul Metropolitan Municipality] * [http://en.istanbul.gov.tr/ Website of the Istanbul Governorship] * [http://sehirrehberi.ibb.gov.tr/Map.aspx?&scl=6&cx=88707&cy=96189&ap=uydu&lng=en Istanbul Metropolitan Municipality: Interactive aerial photos from 1946, 1966, 1970, 1982, 2006, 2011 and 2013] *[http://historic-cities.huji.ac.il/turkey/istanbul/istanbul.html Old maps of Istanbul] – Eran Laor Cartographic Collection, The [[National Library of Israel]] – [http://historic-cities.huji.ac.il/historic_cities.html Historic Cities Research Project] {{Istanbul}} {{Navboxes | list= {{تورکیه ناحیه‌لری| provname = ایستانبول}} {{Mayors of İstanbul}} {{World Heritage Sites in Turkey}} {{Turkey topics}} {{اوروپانین فرهنگی پایتختلری}} {{European Capital of Sport}} {{Eurovision Song Contest}} {{ABU TV Song Festival}} {{دونیانین اللی ان بویوک و چوخ آداملی شهری}} {{Metropolitan centers in Turkey}} {{تورکیه‌نین ان بویوک شهرلری}} {{Megacities}} }} {{Portal bar|تورکیه|اوروپا|آسیا}} {{Authority control}} [[بؤلمه:ایستانبول| ]]<!--leave the empty space as standard--> [[Category:Ancient Greek archaeological sites in Turkey]] [[Category:Archaeological sites in the Marmara Region]] [[Category:Capitals of caliphates]] [[Category:Capitals of former nations]] [[Category:Constantinople]] [[بؤلمه:موقدس شهرلر]] [[Category:Populated coastal places in Turkey]] [[بؤلمه:ایپک یولو بویوجا یاشاییش یئرلری]] [[Category:Port cities and towns in Turkey]] [[Category:Roman sites in Turkey]] [[Category:Transcontinental cities]] dcsg2z3irtqcx712q1v5a3s7q6wmnna 1520174 1520173 2022-07-22T12:46:18Z Abolfazlyashar 29018 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | official_name = ایستانبول | native_name = ''İstanbul'' | native_name_lang = tr | settlement_type = [[بویوک شهر]] <br /> [[Metropolitan municipalities in Turkey|Metropolitan municipality]] | image_skyline = {{Multiple image|total_width=300px|perrow=1/2/2/2|border=infobox | image1 = Bosphorus Bridge (235499411).jpeg | alt1 = Aerial overview | image2 = Hagia Sophia (228968325).jpeg | alt2 = Hagia Sophia | image3 = Istanbul_asv2020-02_img53_Maiden's_Tower.jpg | alt3 = Maiden's Tower | image4 = Istanbul asv2020-02 img61 Ortaköy Mosque.jpg | alt4 = Ortaköy Mosque | image5 = Istanbul Tram (2).jpg | alt5 = İstiklal Avenue | image6 = Istanbul asv2020-02 img47 Galata Tower.jpg | alt6 = Galata Tower | image7 = View of Levent financial district from Istanbul Sapphire.jpg | alt7 = Levent at night }} | imagesize = 270 | image_alt = See caption | image_caption = ساعات دولانیشی ایله اوستدن: [[بوسفور کورپوسو]] اوروپا و آیانی بیر بیرینه باغلایر؛ [[میدان بورجو]]؛ بیر [[Istanbul nostalgic tramways|نوستالژی تراموا]] [[ایستیقلال جاده‌سی]]نده؛ [[لئوئنت]] تیجارت منطقه‌سی: [[قالاتا بورجو]]؛ [[اورتاکوی مسجیدی]] [[بوسفور کورپوسو]]نون قاباقیندا؛ و [[ایاصوفیا]]. | image_blank_emblem = Istanbul city emblem.png | blank_emblem_type = Emblem of Istanbul Metropolitan Municipality | blank_emblem_size = 110px | mapsize = 230px | pushpin_map = Turkey#Europe#Asia#World | pushpin_map_alt = Turkey, with Istanbul pinpointed at the northwest along a thin strip of land bounded by water | pushpin_map_caption = Location within Turkey##Location within Europe##Location within Asia | pushpin_relief = 1 | coordinates = {{Coord|41|00|49|N|28|57|18|E|region:TR|display=inline,title}} | subdivision_type = Country | subdivision_name = [[تورکیه]] | subdivision_type1 = [[تورکیه جومهوریتی‌نين جوغرافی بؤلگه‌لری]] | subdivision_type2 = [[تورکیه اوستانلاری]] | subdivision_name1 = [[مرمره بؤلگه‌سی]] | subdivision_name2 = [[ایستانبول]] | seat_type = Provincial seat{{Efn|Where governor's office is located.}} | seat = Cağaloğlu, Fatih | parts_type = Districts | parts = [[List of districts of Istanbul|۳۹]] | leader_party = [[Republican People's Party (Turkey)|CHP]] | leader_title = [[بلدیه باشچی‌سی]] | leader_name = [[اکرم ایمام‌اوغلو]] | leader_title1 = [[والی]] | leader_name1 = [[Ali Yerlikaya]] | area_footnotes = <ref>{{cite web|url=https://www.ibb.istanbul/SitePage/Index/82|publisher=Istanbul Buyuksehir Belediyesi|title=YETKİ ALANI|access-date=4 February 2020}}</ref><ref>İstanbul Province = 5,460.85&nbsp;km²<br/>Land area = 5,343.22&nbsp;km²<br/>Lake/Dam = 117.63&nbsp;km²<br/>Europe (25 districts) = 3,474.35&nbsp;km²<br/>Asia (14 districts) = 1,868.87&nbsp;km²<br/>Urban (36 districts) = 2,576.85&nbsp;km² [Metro (39 districts) – (Çatalca+Silivri+Şile)]</ref> | area_water_km2 = | area_urban_km2 = 2,576.85 | area_metro_km2 = 5,343.22 | elevation_max_footnotes = <ref>{{cite web |title=İstanbul'un En Yüksek Tepeleri |url=https://www.kartal24.com/104583-istanbulun-en-yuksek-tepesi-neresidir |website=Hava Forumu |date=15 April 2020 |publisher=Hava Durumu Forumu}}</ref> | elevation_max_m = 537 | population_total = 15,462,452 | population_urban = 15,149,358 | population_as_of = 31 December 2020 | population_footnotes = <ref name="Population of Turkey">{{cite web|url=https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayal%C4%B1-N%C3%BCfus-Kay%C4%B1t-Sistemi-Sonu%C3%A7lar%C4%B1-2020-37210&dil=1|publisher=[[Turkish Statistical Institute]]|title=The Results of Address Based Population Registration System, 2020|date=31 December 2020|access-date=5 February 2021}}</ref> <!-- do not add update figure as that stat is only published once a year due to legal reasons --> | population_density_urban_km2 = 5,879 | population_density_metro_km2 = 2,894 | population_rank = [[تورکیه شهرلرینین سیاهه‌سی]] | population_demonym = Istanbulite<br />({{Lang-tr|italic=no|İstanbullu}}) | postal_code_type = [[Postal code]] | postal_code = 34000 to 34990 | area_code = +90 212 <small>(European side)</small> <br />+90 216 <small>(Asian side)</small> | registration_plate = 34 | blank_name_sec2 = [[GeoTLD]] | blank_info_sec2 = [[.ist]], [[.istanbul]] | website = {{URL|http://ibb.istanbul/}} <br /> {{URL|www.istanbul.gov.tr/}} | blank_name = GDP (Nominal) | blank_info = 2019<ref>{{cite web|url=https://cip.tuik.gov.tr/?il=34#|publisher=[[Turkish Statistical Institute]]|title=Kişi başına GSYH ($) (2019)|access-date=30 January 2021}}</ref> | blank1_name = &nbsp;- Total | blank1_info = [[آمریکا دولاری]] 237&nbsp;billion | blank2_name = &nbsp;- Per capita | blank2_info = [[آمریکا دولاری]] 15,285 | blank3_name = [[اینسان اینکیشافی ایندکسی]] (2019) | blank3_info = 0.846<ref>{{cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org}}</ref> (<span style="color:#090;">very high</span>) · [[List of Turkish regions by Human Development Index|1st]] | timezone = [[Time in Turkey|TRT]] | utc_offset = +3 | module = {{Infobox UNESCO World Heritage Site | child = yes | official_name = [[Historic Areas of Istanbul]] | criteria = {{UNESCO WHS type|(i)(ii)(iii)(iv)}}(i)(ii)(iii)(iv) | ID = 356bis | year = 1985 | extension = 2017 | area = {{Convert|765.5|ha|acre|abbr=on}} }} | name = | government_type = [[Mayor–council government]] | governing_body = [[Municipal Council of Istanbul]] }} '''ایستانبول''' ({{آنادولو تورکجه‌سی‌جه|İstanbul}}) – [[تورکیه|تورکیه‌نین]] ان بؤیوک شهری دیر. دنیز بندری اولان بۇ شهر، اؤلکه‌نین صنایع-تیجارت و مدنیّت مرکزی دیر. روم و بیزانس ایمپریالارینین و عثمانلی ایمپریاسی‌نین پایتاختلاری اوْلموشدور. یونان قایناقلاریندا بیزانتیون، روس منبعلرینده تسارقراد، شرقی روما ایمپریاسی دؤورونده کونستانتینوپول آدلاندیریلمیشدیر. بوسفور بوغازینین ساحیللرینده و افسانه‌لره گؤره یئددی تپه اوزرینده قورولموشدور. [[آلمان]]ین اِسِن و ماجاریستانین پِچ شهرلری ایله بیرگه ایستانبول ۲۰۱۰-جو ایلده [[اوروپا]]نین مدنیّت پایتاختلاریندان بیری اعلان ائدیلمیشدیر. == اهالیسی == ایستانبول تورکیه‌نین ان بؤیوک شهری دی. {{تورکیه‌نین ان بؤیوک شهرلری}} ==نوتلار== {{Notelist}} ==قایناقلار== {{قایناق}} {{Refbegin|27em}} * {{cite book|last=ʻAner|first=Nadav|year=2005|editor-last=Pergola|editor-first=Sergio Della|editor2-last=Gilboa|editor2-first=Amos|editor3-last=Ṭal|editor3-first=Rami|title=The Jewish People Policy Planning Institute Planning Assessment, 2004–2005: The Jewish People Between Thriving and Decline|url=https://archive.org/details/jewishpeoplepoli0000unse|publisher=Gefen Publishing House Ltd.|location=Jerusalem|isbn=978-965-229-346-6}} * {{cite book|last=Athanasopulos|first=Haralambos|title=Greece, Turkey, and the Aegean Sea: A Case Study in International Law|year=2001|publisher=McFarland & Company, Inc.|location=Jefferson, NC|isbn=978-0-7864-0943-3}} * {{cite book|last=Barnes|first=Timothy David|title=Constantine and Eusebius|url=https://archive.org/details/constantineeuseb0000barn|year=1981|publisher=Harvard University Press|location=Cambridge, MA|isbn=978-0-674-16531-1}} * {{cite book|last=Baynes|first=Norman H.|editor-last=Baynes|editor-first=Norman H.|editor2-last=Moss|editor2-first=Henry S.L.B|title=Byzantium: An Introduction to East Roman Civilization|url=https://archive.org/details/byzantiumintrodu00baynrich|year=1949|publisher=Clarendon Press|location=Oxford|isbn=978-0-674-16531-1}} * {{cite book|last=Béhar|first=Pierre|title=Vestiges d'Empires: La Décomposition de l'Europe Centrale et Balkanique|location=Paris|publisher=Éditions Desjonquères|year=1999|isbn=978-2-84321-015-0}} * {{cite book|last1=Bideleux|first1=Robert|last2=Jeffries|first2=Ian|title=A History of Eastern Europe: Crisis and Change|location=New York and London|publisher=Routledge|year=1998|isbn=978-0-415-16111-4}} * {{cite book|last1=Boyar|first1=Ebru|last2=Fleet|first2=Kate|title=A Social History of Ottoman Istanbul|year=2010|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-13623-5}} * {{cite book|last1=Bloom|first1=Jonathan M. |last2=Blair|first2=Sheila|title=The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture: Delhi to Mosque|url={{Google books|un4WcfEASZwC|page=RA1-PA315|keywords=|text=|plainurl=yes}}|access-date=11 April 2013|year=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-530991-1|page=1|quote=Whatever the prehistoric antecedents of Istanbul, the continuous historical development of the site began with the foundation of a Greek colony from Megara in the mid-7th century BCE...}} * {{cite book|last=Brink-Danan|first=Marcy|title=Jewish Life in Twenty-First-Century Turkey: The Other Side of Tolerance|year=2011|publisher=Indiana University Press|series=New Anthropologies of Europe|location=Bloomington, IN|isbn=978-0-253-35690-1}} * {{cite book|last=Brummett|first=Palmira Johnson|title=Image and Imperialism in the Ottoman Revolutionary Press, 1908–1911|year=2000|publisher=SUNY Press|location=Albany, NY|isbn=978-0-7914-4463-4}} * {{cite book|last=Cantor|first=Norman F.|title=Civilization of the Middle Ages|year=1994|publisher=HarperCollins|location=New York|isbn=978-0-06-092553-6}} * {{cite book|last=Çelik|first=Zeynep|title=The Remaking of Istanbul: Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century|year=1993|publisher=University of California Press|location=Berkeley and Los Angeles|isbn=978-0-520-08239-7}} * {{cite book|author=Chamber of Architects of Turkey|title=Architectural Guide to Istanbul: Historic Peninsula|year=2006|volume=1|publisher=Chamber of Architects of Turkey, Istanbul Metropolitan Branch|location=Istanbul|isbn=978-975-395-899-8}} * {{cite book|last=Chandler|first=Tertius|title=Four Thousand Years of Urban Growth: An Historical Census|year=1987|publisher=St. David's University Press|location=Lewiston, NY|isbn=978-0-88946-207-6}} * {{cite book|last=Connell|first=John|year=2010|title=Medical Tourism|series=CAB Books|publisher=CABI|location=Wallingford, Eng.|isbn=978-1-84593-660-0}} * {{cite book|last=Dahmus|first=Joseph|year=1995|title=A History of the Middle Ages|url=https://archive.org/details/historyofmiddlea0000dahm|publisher=Barnes & Noble Publishing|location=New York|isbn=978-0-7607-0036-5}} * {{cite book|last=De Sélincourt|first=Aubery|title=The Histories|series=Penguin Classics|editor-last=Marincola|editor-first=John M.|year=2003|publisher=Penguin Books|location=London|isbn=978-0-14-044908-2|url=https://archive.org/details/histories00hero}} * {{cite book|last=De Souza|first=Philip|title=The Greek and Persian Wars, 499–386 B.C|year=2003|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-0-415-96854-6}} * {{cite book|editor-last=Dumper|editor-first=Michael|editor2-last=Stanley|editor2-first=Bruce E.|title=Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia|url=https://archive.org/details/citiesofmiddleea0000unse|year=2007|publisher=ABC-CLIO|location=Santa Barbara, CA|isbn=978-1-57607-919-5}} * {{cite book|last1=Efe|first1=Recep|last2=Cürebal|first2=Isa|chapter=Impacts of the "Marmaray" Project (Bosphorus Tube Crossing, Tunnels, and Stations) on Transportation and Urban Environment in Istanbul|title=Engineering Earth: The Impacts of Megaengineering Projects|url=https://archive.org/details/engineeringearth00brun|url-access=limited|year=2011|editor-last=Brunn|editor-first=Stanley D|publisher=Springer|location=London & New York|isbn=978-90-481-9919-8|pages=[https://archive.org/details/engineeringearth00brun/page/n786 715]–34}} * {{cite book|last=El-Cheikh|first=Nadia Maria|title=Byzantium Viewed by the Arabs|publisher=Harvard University Press|location=Cambridge, MA|year=2004|isbn=978-0-932885-30-2}} * {{cite book|last=Finkel|first=Caroline|title=Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300–1923|url=https://archive.org/details/osmansdreamstory0000fink|year=2005|publisher=Basic Books|location=New York|isbn=978-0-465-02396-7}} * {{cite book|last=Freely|first=John|title=Istanbul: The Imperial City|year=1996|publisher=Viking|location=New York|isbn=978-0-670-85972-6}} * {{cite book|last=Freely|first=John|title=The Companion Guide to Istanbul and Around the Marmara|url=https://archive.org/details/companionguideto0000free_x9y4|year=2000|publisher=Companion Guides|location=Woodbridge, Eng.|isbn=978-1-900639-31-6}} * {{cite book|last=Freely|first=John|title=A History of Ottoman Architecture|year=2011|publisher=WIT Press|location=Southampton, Eng.|isbn=978-1-84564-506-9}} * {{cite journal|last=Georgacas|first=Demetrius John |year=1947 |title=The Names of Constantinople |journal=Transactions and Proceedings of the American Philological Association |volume=78 |pages=347–67 |doi=10.2307/283503 |jstor=283503}} * {{cite book|last1=Göksel|first1=Aslı|last2=Kerslake|first2=Celia|year=2005|title=Turkish: A Comprehensive Grammar|series=Comprehensive Grammars|publisher=Routledge|location=Abingdon, Eng.|isbn=978-0-415-21761-3}} * {{cite book|editor-last=Göktürk|editor-first=Deniz|editor2-last=Soysal|editor2-first=Levent|editor3-last=Türeli|editor3-first=İpek|year=2010|title=Orienting Istanbul: Cultural Capital of Europe?|publisher=Routledge|location=New York|isbn=978-0-415-58011-3}} * {{cite book|last=Grant|first=Michael|title=The Severans: The Changed Roman Empire|year=1996|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-0-415-12772-1}} * {{cite book|last=Gregory|first=Timothy E.|title=A History of Byzantium|year=2010|publisher=John Wiley and Sons|location=Oxford|isbn=978-1-4051-8471-7}} * {{cite book|last=Gül|first=Murat|title=The Emergence of Modern Istanbul: Transformation and Modernisation of a City|year=2012|publisher=IB.Tauris|location=London|edition=Revised Paperback|isbn=978-1-78076-374-3}} * {{cite book|last=Harter|first=Jim|title=World Railways of the Nineteenth Century: A Pictorial History in Victorian Engravings|year=2005|publisher=Johns Hopkins University Press|location=Baltimore, MD|edition=illustrated|isbn=978-0-8018-8089-6}} * {{cite book|editor-last=Holt|editor-first=Peter M.|editor2-last=Lambton|editor2-first=Ann K.S.|editor3-last=Lewis|editor3-first=Bernard|title=The Cambridge History of Islam|volume=1A|year=1977|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-29135-4|edition=illustrated, reprint}} * {{cite book|last=Isaac|first=Benjamin H.|title=The Greek Settlements in Thrace Until the Macedonian Conquest|year=1986|publisher=BRILL|location=Leiden, the Neth.|isbn=978-90-04-06921-3|edition=illustrated}} * {{cite book|last1=Kapucu|first1=Naim|last2=Palabiyik|first2=Hamit|title=Turkish Public Administration: From Tradition to the Modern Age|series=USAK Publications|volume=17|publisher=USAK|location=Ankara|year=2008|isbn=978-605-4030-01-9}} * {{cite book|last=Karpat|first=Kemal H.|title=The Gecekondu: Rural Migration and Urbanization|year=1976|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, Eng.|isbn=978-0-521-20954-0|edition=illustrated|url=https://archive.org/details/gecekondururalmi0000karp}} * {{cite book|editor-last=Keyder|editor-first=Çağlar|year=1999|title=Istanbul: Between the Global and the Local|publisher=Rowman & Littlefield|location=Lanham, MD|isbn=978-0-8476-9495-2}} * {{cite book|last=King|first=Charles|year=2014|title=Midnight at the Pera Palace, The birth of modern Istanbul|publisher=Norton & Cy|isbn=978-0-393-08914-1}} * {{cite book|last1=Klimczuk|first1=Stephen|last2=Warner|first2=Gerald|year=2009|title=Secret Places, Hidden Sanctuaries: Uncovering Mysterious Sights, Symbols, and Societies|publisher=Sterling Publishing Company, Inc.|location=New York|isbn=978-1-4027-6207-9|url=https://archive.org/details/secretplaceshidd0000klim}} * {{cite book|last1=Knieling|first1=Jörg|last2=Othengrafen|first2=Frank|title=Planning Cultures in Europe: Decoding Cultural Phenomena in Urban and Regional Planning|series=Urban and Regional Planning and Development|publisher=Ashgate Publishing, Ltd.|location=Surrey, Eng.|isbn=978-0-7546-7565-5|year=2009}} * {{cite book|editor-last=Köksal|editor-first=Özlem|title=World Film Locations: Istanbul|url=https://archive.org/details/worldfilmlocatio0000unse_k7t7|publisher=Intellect Books|location=Bristol, Eng.|year=2012|isbn=978-1-84150-567-1}} * {{cite book|last=Köse|first=Yavuz|editor-last=Atabaki|editor-first=Touraj|editor2-last=Brockett|editor2-first=Gavin|chapter=Vertical Bazaars of Modernity: Western Department Stores and Their Staff in Istanbul (1889–1921)|title=Ottoman and Republican Turkish Labour History|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|year=2009|isbn=978-0-521-12805-6|pages=91–114}} * {{cite book|last=Landau|first=Jacob M.|year=1984|title=Atatürk and the Modernization of Turkey|publisher=E.J. Brill|location=Leiden, the Neth.|isbn=978-90-04-07070-7}} * {{cite book|last=Limberis|first=Vasiliki|title=Divine Heiress: The Virgin Mary and the Creation of Christian Constantinople|year=1994|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-0-415-09677-5}} * {{cite book|last=Lister|first=Richard P.|title=The Travels of Herodotus|year=1979|publisher=Gordon & Cremonesi|location=London|isbn=978-0-86033-081-3}} * [[Philip Mansel|Mansel, Philip]]. ''[[Constantinople: City of the World's Desire, 1453–1924]]'' (2011) * {{cite book|last1=Masters|first1=Bruce Alan|last2=Ágoston|first2=Gábor|year=2009|title=Encyclopedia of the Ottoman Empire|publisher=Infobase Publishing|location=New York|isbn=978-1-4381-1025-7}} * {{cite book|last=Morris|first=Ian|title=Social Development|date=October 2010|publisher=Stanford University|location=Stanford, Calif.|url=http://ianmorris.org/docs/social-development.pdf|access-date=5 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120915115325/http://ianmorris.org/docs/social-development.pdf|archive-date=15 September 2012|url-status=dead}} * {{cite book|last=Necipoğlu|first=Gülru|title=Architecture, Ceremonial, and Power: The Topkapi Palace in the Fifteenth and Sixteenth Centuries|year=1991|publisher=The MIT Press|location=Cambridge, MA|isbn=978-0-262-14050-8|url-access=registration|url=https://archive.org/details/architecturecere0000neci}} * {{cite book|last=Necipoğlu|first=Gülru|contribution= From Byzantine Constantinople to Ottoman Kostantiniyye|editor-last=ölcer|editor-first=Nazan|title=From Byzantion to Istanbul|publisher=SSM|location=Istanbul|year=2010|isbn=978-605-4348-04-6}} * {{cite book|last=Norris|first=Pippa|year=2010|title=Public Sentinel: News Media & Governance Reform|publisher=World Bank Publications|location=Washington, DC|isbn=978-0-8213-8200-4}} * {{cite book|author=Organisation for Economic Co-operation and Development|title=Istanbul, Turkey|series=OECD Territorial Reviews|year=2008|publisher=OECD Publishing|location=Paris|isbn=978-92-64-04371-8}} * {{cite book|author=Oxford Business Group|year=2009|title=The Report: Turkey 2009|publisher=Oxford Business Group|location=Oxford|isbn=978-1-902339-13-9}} * {{cite book|last=Papathanassis|first=Alexis|year=2011|title=The Long Tail of Tourism: Holiday Niches and Their Impact on Mainstream Tourism|publisher=Springer|location=Berlin|isbn=978-3-8349-3062-0}} * {{cite book|last=Quantic|first=Roy|year=2008|title=Climatology for Airline Pilots|publisher=John Wiley & Sons|location=Oxford|isbn=978-0-470-69847-1}} * {{cite book|last=Reinert|first=Stephen W.|editor-last=Mango|editor-first=Cyril|title=The Oxford History of Byzantium|year=2002|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=978-0-19-814098-6|chapter=Fragmentation (1204–1453)}} * {{cite book|last=Reisman|first=Arnold|title=Turkey's Modernization: Refugees from Nazism and Atatürk's Vision|url=https://archive.org/details/turkeysmoderniza0000reis|year=2006|publisher=New Academia Publishing, LLC|location=Washington, DC|isbn=978-0-9777908-8-3}} * {{cite book|last=Roebuck|first=Carl|title=Ionian Trade and Colonization|year=1959|series=Monographs on Archaeology and Fine Arts|publisher=Archaeological Institute of America|location=New York|isbn=978-0-89005-528-1}} * {{cite book|last=Room|first=Adrian|title=Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features, and Historic Sites|url=https://archive.org/details/placenamesofworl02edroom|year=2006|publisher=McFarland & Company|location=Jefferson, NC|edition=2nd|isbn=978-0-7864-2248-7}} * {{cite book|last=Rôzen|first=Mînnā|title=A History of the Jewish Community in Istanbul: The Formative Years, 1453–1566|year=2002|publisher=BRILL|location=Leiden, the Neth.|edition=illustrated|isbn=978-90-04-12530-8}} * {{cite book|last=Sanal|first=Aslihan|editor-last=Fischer|editor-first=Michael M.J.|editor2-last=Dumit|editor2-first=Joseph|year=2011|title=New Organs Within Us: Transplants and the Moral Economy|series=Experimental Futures|edition=illustrated|publisher=Duke University Press|location=Chapel Hill, NC|isbn=978-0-8223-4912-9}} * {{cite book|last=Schmitt|first=Oliver Jens|title=Levantiner: Lebenswelten und Identitäten einer ethnokonfessionellen Gruppe im osmanischen Reich im "langen 19. Jahrhundert" |year=2005|publisher=Oldenbourg|location=Munich|language=de|isbn=978-3-486-57713-6}} * {{cite book|last1=Shaw|first1=Stanford J.|last2=Shaw|first2=Ezel K.|title=History of the Ottoman Empire and Modern Turkey|volume=2|year=1977|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-29166-8|url-access=registration|url=https://archive.org/details/historyofottoman00stan}} * {{cite book|last1=Tarasov|first1=Oleg|last2=Milner-Gulland|first2=R.R.|title=Icon and Devotion: Sacred Spaces in Imperial Russia|location=London|publisher=Reaktion|year=2004|isbn=978-1-86189-118-1}} * {{cite book|last=Taşan-Kok|first=Tuna|title=Budapest, Istanbul, and Warsaw: Institutional and Spatial Change|publisher=Eburon Uitgeverij B.V.|location=Delft, the Neth.|year=2004|isbn=978-90-5972-041-1}} * {{cite book|last=Taylor|first=Jane|title=Imperial Istanbul: A Traveller's Guide: Includes Iznik, Bursa and Edirne|publisher=Tauris Parke Paperbacks|location=New York|year=2007|isbn=978-1-84511-334-6}} * {{cite book|last1=Tigrek|first1=Sahnaz|last2=Kibaroğlu|first2=Ayșegül|year=2011|editor-last=Kibaroğlu|editor-first=Ayșegül|editor2-last=Scheumann|editor2-first=Waltina|editor3-last=Kramer|editor3-first=Annika|title=Turkey's Water Policy: National Frameworks and International Cooperation|chapter=Strategic Role of Water Resources for Turkey|publisher=Springer|location=London & New York|isbn=978-3-642-19635-5}} * {{cite book|editor=Time Out Guides|title=Time Out Istanbul|url=https://archive.org/details/timeoutistanbul0000unse|publisher=Time Out Guides|location=London|year=2010|isbn=978-1-84670-115-3|ref={{SfnRef|Time Out Guides|2010}} }} * {{cite book|last=Turan|first=Neyran|editor1-last=Sorensen|editor1-first=André|editor2-last=Okata|editor2-first=Junichiro|title=Megacities: Urban Form, Governance, and Sustainability|url=https://archive.org/details/megacitiesurbanf00sore|url-access=limited|series=Library for Sustainable Urban Regeneration|publisher=Springer|location=London & New York|year=2010|pages=[https://archive.org/details/megacitiesurbanf00sore/page/n236 223]–42|chapter=Towards an Ecological Urbanism for Istanbul|isbn=978-4-431-99266-0}} * {{cite book|author1=WCTR Society |author2=Unʼyu Seisaku Kenkyū Kikō |title=Urban Transport and the Environment: An International Perspective|year=2004|publisher=Elsevier|location=Amsterdam|isbn=978-0-08-044512-0|ref={{SfnRef|WCTR Society; Unʼyu Seisaku Kenkyū Kikō|2004}}}} * {{cite book|last=Wedel|first=Heidi|year=2000|editor1-last=Ibrahim|editor1-first=Ferhad|editor2-last=Gürbey|editor2-first=Gülistan|title=The Kurdish Conflict in Turkey|publisher=LIT Verlag Münster|location=Berlin|isbn=978-3-8258-4744-9|pages=181–93}} * {{cite book|last=Wynn|first=Martin|title=Planning and Urban Growth in Southern Europe|series=Studies in History, Planning, and the Environment|publisher=Mansell|location=Los Altos, CA|year=1984|isbn=978-0-7201-1608-3}} {{Refend}} ==خاریجی لینکلر== <!--========================{{No more links}}============================ |PLEASE BE CAUTIOUS IN ADDING MORE LINKS TO THIS ARTICLE. Wikipedia | |is not a collection of links nor should it be used for advertising. | | | |Excessive or inappropriate links WILL BE DELETED. | |See [[Wikipedia:External links]] & [[Wikipedia:Spam]] for details. | | | |If there are already plentiful links, please propose additions or | |replacements on this article's discussion page, or submit your link | |to the relevant category at the Open Directory Project (dmoz.org) | |and link back to that category using the {{Curlie}} template. | ==={{No more links}}=========--> {{Sister project links|Istanbul|voy=Istanbul}} * [http://www.ibb.gov.tr/en-US/Pages/Home.aspx Website of the Istanbul Metropolitan Municipality] * [http://en.istanbul.gov.tr/ Website of the Istanbul Governorship] * [http://sehirrehberi.ibb.gov.tr/Map.aspx?&scl=6&cx=88707&cy=96189&ap=uydu&lng=en Istanbul Metropolitan Municipality: Interactive aerial photos from 1946, 1966, 1970, 1982, 2006, 2011 and 2013] *[http://historic-cities.huji.ac.il/turkey/istanbul/istanbul.html Old maps of Istanbul] – Eran Laor Cartographic Collection, The [[National Library of Israel]] – [http://historic-cities.huji.ac.il/historic_cities.html Historic Cities Research Project] {{Istanbul}} {{Navboxes | list= {{تورکیه ناحیه‌لری| provname = ایستانبول}} {{Mayors of İstanbul}} {{World Heritage Sites in Turkey}} {{Turkey topics}} {{اوروپانین فرهنگی پایتختلری}} {{European Capital of Sport}} {{Eurovision Song Contest}} {{ABU TV Song Festival}} {{دونیانین اللی ان بویوک و چوخ آداملی شهری}} {{Metropolitan centers in Turkey}} {{تورکیه‌نین ان بویوک شهرلری}} {{Megacities}} }} {{Portal bar|تورکیه|اوروپا|آسیا}} {{Authority control}} [[بؤلمه:ایستانبول| ]]<!--leave the empty space as standard--> [[Category:Ancient Greek archaeological sites in Turkey]] [[Category:Archaeological sites in the Marmara Region]] [[Category:Capitals of caliphates]] [[Category:Capitals of former nations]] [[Category:Constantinople]] [[بؤلمه:موقدس شهرلر]] [[Category:Populated coastal places in Turkey]] [[بؤلمه:ایپک یولو بویوجا یاشاییش یئرلری]] [[Category:Port cities and towns in Turkey]] [[Category:Roman sites in Turkey]] [[Category:Transcontinental cities]] t9t9n6rzoguxb8665v68lxawxc9ahcn 1520175 1520174 2022-07-22T12:47:23Z Abolfazlyashar 29018 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | official_name = ایستانبول | native_name = ''İstanbul'' | native_name_lang = tr | settlement_type = [[بویوک شهر]] <br /> [[Metropolitan municipalities in Turkey|Metropolitan municipality]] | image_skyline = {{Multiple image|total_width=300px|perrow=1/2/2/2|border=infobox | image1 = Bosphorus Bridge (235499411).jpeg | alt1 = Aerial overview | image2 = Hagia Sophia (228968325).jpeg | alt2 = Hagia Sophia | image3 = Istanbul_asv2020-02_img53_Maiden's_Tower.jpg | alt3 = Maiden's Tower | image4 = Istanbul asv2020-02 img61 Ortaköy Mosque.jpg | alt4 = Ortaköy Mosque | image5 = Istanbul Tram (2).jpg | alt5 = İstiklal Avenue | image6 = Istanbul asv2020-02 img47 Galata Tower.jpg | alt6 = Galata Tower | image7 = View of Levent financial district from Istanbul Sapphire.jpg | alt7 = Levent at night }} | imagesize = 270 | image_alt = See caption | image_caption = ساعات دولانیشی ایله اوستدن: [[بوسفور کورپوسو]] اوروپا و آیانی بیر بیرینه باغلایر؛ [[میدان بورجو]]؛ بیر [[Istanbul nostalgic tramways|نوستالژی تراموا]] [[ایستیقلال جاده‌سی]]نده؛ [[لئوئنت]] تیجارت منطقه‌سی: [[قالاتا بورجو]]؛ [[اورتاکوی مسجیدی]] [[بوسفور کورپوسو]]نون قاباقیندا؛ و [[ایاصوفیا]]. | image_blank_emblem = Istanbul city emblem.png | blank_emblem_type = Emblem of Istanbul Metropolitan Municipality | blank_emblem_size = 110px | mapsize = 230px | pushpin_map = Turkey#Europe#Asia#World | pushpin_map_alt = Turkey, with Istanbul pinpointed at the northwest along a thin strip of land bounded by water | pushpin_map_caption = Location within Turkey##Location within Europe##Location within Asia | pushpin_relief = 1 | coordinates = {{Coord|41|00|49|N|28|57|18|E|region:TR|display=inline,title}} | subdivision_type = Country | subdivision_name = [[تورکیه]] | subdivision_type1 = [[تورکیه جومهوریتی‌نين جوغرافی بؤلگه‌لری]] | subdivision_type2 = [[تورکیه اوستانلاری]] | subdivision_name1 = [[مرمره بؤلگه‌سی]] | subdivision_name2 = [[ایستانبول]] | seat_type = Provincial seat{{Efn|Where governor's office is located.}} | seat = Cağaloğlu, Fatih | parts_type = Districts | parts = [[List of districts of Istanbul|۳۹]] | leader_party = [[Republican People's Party (Turkey)|CHP]] | leader_title = [[بلدیه باشچی‌سی]] | leader_name = [[اکرم ایمام‌اوغلو]] | leader_title1 = [[والی]] | leader_name1 = [[Ali Yerlikaya]] | area_footnotes = <ref>{{cite web|url=https://www.ibb.istanbul/SitePage/Index/82|publisher=Istanbul Buyuksehir Belediyesi|title=YETKİ ALANI|access-date=4 February 2020}}</ref><ref>İstanbul Province = 5,460.85&nbsp;km²<br/>Land area = 5,343.22&nbsp;km²<br/>Lake/Dam = 117.63&nbsp;km²<br/>Europe (25 districts) = 3,474.35&nbsp;km²<br/>Asia (14 districts) = 1,868.87&nbsp;km²<br/>Urban (36 districts) = 2,576.85&nbsp;km² [Metro (39 districts) – (Çatalca+Silivri+Şile)]</ref> | area_water_km2 = | area_urban_km2 = 2,576.85 | area_metro_km2 = 5,343.22 | elevation_max_footnotes = <ref>{{cite web |title=İstanbul'un En Yüksek Tepeleri |url=https://www.kartal24.com/104583-istanbulun-en-yuksek-tepesi-neresidir |website=Hava Forumu |date=15 April 2020 |publisher=Hava Durumu Forumu}}</ref> | elevation_max_m = 537 | population_total = 15,462,452 | population_urban = 15,149,358 | population_as_of = 31 December 2020 | population_footnotes = <ref name="Population of Turkey">{{cite web|url=https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayal%C4%B1-N%C3%BCfus-Kay%C4%B1t-Sistemi-Sonu%C3%A7lar%C4%B1-2020-37210&dil=1|publisher=[[Turkish Statistical Institute]]|title=The Results of Address Based Population Registration System, 2020|date=31 December 2020|access-date=5 February 2021}}</ref> <!-- do not add update figure as that stat is only published once a year due to legal reasons --> | population_density_urban_km2 = 5,879 | population_density_metro_km2 = 2,894 | population_rank = [[تورکیه شهرلرینین سیاهه‌سی]] | population_demonym = Istanbulite<br />({{Lang-tr|italic=no|İstanbullu}}) | postal_code_type = [[Postal code]] | postal_code = 34000 to 34990 | area_code = +90 212 <small>(European side)</small> <br />+90 216 <small>(Asian side)</small> | registration_plate = 34 | blank_name_sec2 = [[GeoTLD]] | blank_info_sec2 = [[.ist]], [[.istanbul]] | website = {{URL|http://ibb.istanbul/}} <br /> {{URL|www.istanbul.gov.tr/}} | blank_name = GDP (Nominal) | blank_info = 2019<ref>{{cite web|url=https://cip.tuik.gov.tr/?il=34#|publisher=[[Turkish Statistical Institute]]|title=Kişi başına GSYH ($) (2019)|access-date=30 January 2021}}</ref> | blank1_name = &nbsp;- Total | blank1_info = [[آمریکا دولاری]] 237&nbsp;billion | blank2_name = &nbsp;- Per capita | blank2_info = [[آمریکا دولاری]] 15,285 | blank3_name = [[اینسان اینکیشافی ایندکسی]] (2019) | blank3_info = 0.846<ref>{{cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org}}</ref> (<span style="color:#090;">very high</span>) · [[List of Turkish regions by Human Development Index|1st]] | timezone = [[Time in Turkey|TRT]] | utc_offset = +3 | module = {{Infobox UNESCO World Heritage Site | child = yes | official_name = [[Historic Areas of Istanbul]] | criteria = {{UNESCO WHS type|(i)(ii)(iii)(iv)}}(i)(ii)(iii)(iv) | ID = 356bis | year = 1985 | extension = 2017 | area = {{Convert|765.5|ha|acre|abbr=on}} }} | name = | government_type = [[Mayor–council government]] | governing_body = [[Municipal Council of Istanbul]] }} '''ایستانبول''' ({{آنادولو تورکجه‌سی‌جه|İstanbul}}) – [[تورکیه|تورکیه‌نین]] ان بؤیوک شهری دیر. دنیز بندری اولان بۇ شهر، اؤلکه‌نین صنایع-تیجارت و مدنیّت مرکزی دیر. روم و بیزانس ایمپریالارینین و عثمانلی ایمپریاسی‌نین پایتاختلاری اوْلموشدور. یونان قایناقلاریندا بیزانتیون، روس منبعلرینده تسارقراد، شرقی روما ایمپریاسی دؤورونده کونستانتینوپول آدلاندیریلمیشدیر. بوسفور بوغازینین ساحیللرینده و افسانه‌لره گؤره یئددی تپه اوزرینده قورولموشدور. [[آلمان]]ین اِسِن و ماجاریستانین پِچ شهرلری ایله بیرگه ایستانبول ۲۰۱۰-جو ایلده [[اوروپا]]نین مدنیّت پایتاختلاریندان بیری اعلان ائدیلمیشدیر. == اهالیسی == ایستانبول تورکیه‌نین ان بؤیوک شهری دی. {{تورکیه‌ده بؤیوک شهر بلدیه‌لری}} ==نوتلار== {{Notelist}} ==قایناقلار== {{قایناق}} {{Refbegin|27em}} * {{cite book|last=ʻAner|first=Nadav|year=2005|editor-last=Pergola|editor-first=Sergio Della|editor2-last=Gilboa|editor2-first=Amos|editor3-last=Ṭal|editor3-first=Rami|title=The Jewish People Policy Planning Institute Planning Assessment, 2004–2005: The Jewish People Between Thriving and Decline|url=https://archive.org/details/jewishpeoplepoli0000unse|publisher=Gefen Publishing House Ltd.|location=Jerusalem|isbn=978-965-229-346-6}} * {{cite book|last=Athanasopulos|first=Haralambos|title=Greece, Turkey, and the Aegean Sea: A Case Study in International Law|year=2001|publisher=McFarland & Company, Inc.|location=Jefferson, NC|isbn=978-0-7864-0943-3}} * {{cite book|last=Barnes|first=Timothy David|title=Constantine and Eusebius|url=https://archive.org/details/constantineeuseb0000barn|year=1981|publisher=Harvard University Press|location=Cambridge, MA|isbn=978-0-674-16531-1}} * {{cite book|last=Baynes|first=Norman H.|editor-last=Baynes|editor-first=Norman H.|editor2-last=Moss|editor2-first=Henry S.L.B|title=Byzantium: An Introduction to East Roman Civilization|url=https://archive.org/details/byzantiumintrodu00baynrich|year=1949|publisher=Clarendon Press|location=Oxford|isbn=978-0-674-16531-1}} * {{cite book|last=Béhar|first=Pierre|title=Vestiges d'Empires: La Décomposition de l'Europe Centrale et Balkanique|location=Paris|publisher=Éditions Desjonquères|year=1999|isbn=978-2-84321-015-0}} * {{cite book|last1=Bideleux|first1=Robert|last2=Jeffries|first2=Ian|title=A History of Eastern Europe: Crisis and Change|location=New York and London|publisher=Routledge|year=1998|isbn=978-0-415-16111-4}} * {{cite book|last1=Boyar|first1=Ebru|last2=Fleet|first2=Kate|title=A Social History of Ottoman Istanbul|year=2010|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-13623-5}} * {{cite book|last1=Bloom|first1=Jonathan M. |last2=Blair|first2=Sheila|title=The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture: Delhi to Mosque|url={{Google books|un4WcfEASZwC|page=RA1-PA315|keywords=|text=|plainurl=yes}}|access-date=11 April 2013|year=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-530991-1|page=1|quote=Whatever the prehistoric antecedents of Istanbul, the continuous historical development of the site began with the foundation of a Greek colony from Megara in the mid-7th century BCE...}} * {{cite book|last=Brink-Danan|first=Marcy|title=Jewish Life in Twenty-First-Century Turkey: The Other Side of Tolerance|year=2011|publisher=Indiana University Press|series=New Anthropologies of Europe|location=Bloomington, IN|isbn=978-0-253-35690-1}} * {{cite book|last=Brummett|first=Palmira Johnson|title=Image and Imperialism in the Ottoman Revolutionary Press, 1908–1911|year=2000|publisher=SUNY Press|location=Albany, NY|isbn=978-0-7914-4463-4}} * {{cite book|last=Cantor|first=Norman F.|title=Civilization of the Middle Ages|year=1994|publisher=HarperCollins|location=New York|isbn=978-0-06-092553-6}} * {{cite book|last=Çelik|first=Zeynep|title=The Remaking of Istanbul: Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century|year=1993|publisher=University of California Press|location=Berkeley and Los Angeles|isbn=978-0-520-08239-7}} * {{cite book|author=Chamber of Architects of Turkey|title=Architectural Guide to Istanbul: Historic Peninsula|year=2006|volume=1|publisher=Chamber of Architects of Turkey, Istanbul Metropolitan Branch|location=Istanbul|isbn=978-975-395-899-8}} * {{cite book|last=Chandler|first=Tertius|title=Four Thousand Years of Urban Growth: An Historical Census|year=1987|publisher=St. David's University Press|location=Lewiston, NY|isbn=978-0-88946-207-6}} * {{cite book|last=Connell|first=John|year=2010|title=Medical Tourism|series=CAB Books|publisher=CABI|location=Wallingford, Eng.|isbn=978-1-84593-660-0}} * {{cite book|last=Dahmus|first=Joseph|year=1995|title=A History of the Middle Ages|url=https://archive.org/details/historyofmiddlea0000dahm|publisher=Barnes & Noble Publishing|location=New York|isbn=978-0-7607-0036-5}} * {{cite book|last=De Sélincourt|first=Aubery|title=The Histories|series=Penguin Classics|editor-last=Marincola|editor-first=John M.|year=2003|publisher=Penguin Books|location=London|isbn=978-0-14-044908-2|url=https://archive.org/details/histories00hero}} * {{cite book|last=De Souza|first=Philip|title=The Greek and Persian Wars, 499–386 B.C|year=2003|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-0-415-96854-6}} * {{cite book|editor-last=Dumper|editor-first=Michael|editor2-last=Stanley|editor2-first=Bruce E.|title=Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia|url=https://archive.org/details/citiesofmiddleea0000unse|year=2007|publisher=ABC-CLIO|location=Santa Barbara, CA|isbn=978-1-57607-919-5}} * {{cite book|last1=Efe|first1=Recep|last2=Cürebal|first2=Isa|chapter=Impacts of the "Marmaray" Project (Bosphorus Tube Crossing, Tunnels, and Stations) on Transportation and Urban Environment in Istanbul|title=Engineering Earth: The Impacts of Megaengineering Projects|url=https://archive.org/details/engineeringearth00brun|url-access=limited|year=2011|editor-last=Brunn|editor-first=Stanley D|publisher=Springer|location=London & New York|isbn=978-90-481-9919-8|pages=[https://archive.org/details/engineeringearth00brun/page/n786 715]–34}} * {{cite book|last=El-Cheikh|first=Nadia Maria|title=Byzantium Viewed by the Arabs|publisher=Harvard University Press|location=Cambridge, MA|year=2004|isbn=978-0-932885-30-2}} * {{cite book|last=Finkel|first=Caroline|title=Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300–1923|url=https://archive.org/details/osmansdreamstory0000fink|year=2005|publisher=Basic Books|location=New York|isbn=978-0-465-02396-7}} * {{cite book|last=Freely|first=John|title=Istanbul: The Imperial City|year=1996|publisher=Viking|location=New York|isbn=978-0-670-85972-6}} * {{cite book|last=Freely|first=John|title=The Companion Guide to Istanbul and Around the Marmara|url=https://archive.org/details/companionguideto0000free_x9y4|year=2000|publisher=Companion Guides|location=Woodbridge, Eng.|isbn=978-1-900639-31-6}} * {{cite book|last=Freely|first=John|title=A History of Ottoman Architecture|year=2011|publisher=WIT Press|location=Southampton, Eng.|isbn=978-1-84564-506-9}} * {{cite journal|last=Georgacas|first=Demetrius John |year=1947 |title=The Names of Constantinople |journal=Transactions and Proceedings of the American Philological Association |volume=78 |pages=347–67 |doi=10.2307/283503 |jstor=283503}} * {{cite book|last1=Göksel|first1=Aslı|last2=Kerslake|first2=Celia|year=2005|title=Turkish: A Comprehensive Grammar|series=Comprehensive Grammars|publisher=Routledge|location=Abingdon, Eng.|isbn=978-0-415-21761-3}} * {{cite book|editor-last=Göktürk|editor-first=Deniz|editor2-last=Soysal|editor2-first=Levent|editor3-last=Türeli|editor3-first=İpek|year=2010|title=Orienting Istanbul: Cultural Capital of Europe?|publisher=Routledge|location=New York|isbn=978-0-415-58011-3}} * {{cite book|last=Grant|first=Michael|title=The Severans: The Changed Roman Empire|year=1996|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-0-415-12772-1}} * {{cite book|last=Gregory|first=Timothy E.|title=A History of Byzantium|year=2010|publisher=John Wiley and Sons|location=Oxford|isbn=978-1-4051-8471-7}} * {{cite book|last=Gül|first=Murat|title=The Emergence of Modern Istanbul: Transformation and Modernisation of a City|year=2012|publisher=IB.Tauris|location=London|edition=Revised Paperback|isbn=978-1-78076-374-3}} * {{cite book|last=Harter|first=Jim|title=World Railways of the Nineteenth Century: A Pictorial History in Victorian Engravings|year=2005|publisher=Johns Hopkins University Press|location=Baltimore, MD|edition=illustrated|isbn=978-0-8018-8089-6}} * {{cite book|editor-last=Holt|editor-first=Peter M.|editor2-last=Lambton|editor2-first=Ann K.S.|editor3-last=Lewis|editor3-first=Bernard|title=The Cambridge History of Islam|volume=1A|year=1977|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-29135-4|edition=illustrated, reprint}} * {{cite book|last=Isaac|first=Benjamin H.|title=The Greek Settlements in Thrace Until the Macedonian Conquest|year=1986|publisher=BRILL|location=Leiden, the Neth.|isbn=978-90-04-06921-3|edition=illustrated}} * {{cite book|last1=Kapucu|first1=Naim|last2=Palabiyik|first2=Hamit|title=Turkish Public Administration: From Tradition to the Modern Age|series=USAK Publications|volume=17|publisher=USAK|location=Ankara|year=2008|isbn=978-605-4030-01-9}} * {{cite book|last=Karpat|first=Kemal H.|title=The Gecekondu: Rural Migration and Urbanization|year=1976|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, Eng.|isbn=978-0-521-20954-0|edition=illustrated|url=https://archive.org/details/gecekondururalmi0000karp}} * {{cite book|editor-last=Keyder|editor-first=Çağlar|year=1999|title=Istanbul: Between the Global and the Local|publisher=Rowman & Littlefield|location=Lanham, MD|isbn=978-0-8476-9495-2}} * {{cite book|last=King|first=Charles|year=2014|title=Midnight at the Pera Palace, The birth of modern Istanbul|publisher=Norton & Cy|isbn=978-0-393-08914-1}} * {{cite book|last1=Klimczuk|first1=Stephen|last2=Warner|first2=Gerald|year=2009|title=Secret Places, Hidden Sanctuaries: Uncovering Mysterious Sights, Symbols, and Societies|publisher=Sterling Publishing Company, Inc.|location=New York|isbn=978-1-4027-6207-9|url=https://archive.org/details/secretplaceshidd0000klim}} * {{cite book|last1=Knieling|first1=Jörg|last2=Othengrafen|first2=Frank|title=Planning Cultures in Europe: Decoding Cultural Phenomena in Urban and Regional Planning|series=Urban and Regional Planning and Development|publisher=Ashgate Publishing, Ltd.|location=Surrey, Eng.|isbn=978-0-7546-7565-5|year=2009}} * {{cite book|editor-last=Köksal|editor-first=Özlem|title=World Film Locations: Istanbul|url=https://archive.org/details/worldfilmlocatio0000unse_k7t7|publisher=Intellect Books|location=Bristol, Eng.|year=2012|isbn=978-1-84150-567-1}} * {{cite book|last=Köse|first=Yavuz|editor-last=Atabaki|editor-first=Touraj|editor2-last=Brockett|editor2-first=Gavin|chapter=Vertical Bazaars of Modernity: Western Department Stores and Their Staff in Istanbul (1889–1921)|title=Ottoman and Republican Turkish Labour History|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|year=2009|isbn=978-0-521-12805-6|pages=91–114}} * {{cite book|last=Landau|first=Jacob M.|year=1984|title=Atatürk and the Modernization of Turkey|publisher=E.J. Brill|location=Leiden, the Neth.|isbn=978-90-04-07070-7}} * {{cite book|last=Limberis|first=Vasiliki|title=Divine Heiress: The Virgin Mary and the Creation of Christian Constantinople|year=1994|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-0-415-09677-5}} * {{cite book|last=Lister|first=Richard P.|title=The Travels of Herodotus|year=1979|publisher=Gordon & Cremonesi|location=London|isbn=978-0-86033-081-3}} * [[Philip Mansel|Mansel, Philip]]. ''[[Constantinople: City of the World's Desire, 1453–1924]]'' (2011) * {{cite book|last1=Masters|first1=Bruce Alan|last2=Ágoston|first2=Gábor|year=2009|title=Encyclopedia of the Ottoman Empire|publisher=Infobase Publishing|location=New York|isbn=978-1-4381-1025-7}} * {{cite book|last=Morris|first=Ian|title=Social Development|date=October 2010|publisher=Stanford University|location=Stanford, Calif.|url=http://ianmorris.org/docs/social-development.pdf|access-date=5 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120915115325/http://ianmorris.org/docs/social-development.pdf|archive-date=15 September 2012|url-status=dead}} * {{cite book|last=Necipoğlu|first=Gülru|title=Architecture, Ceremonial, and Power: The Topkapi Palace in the Fifteenth and Sixteenth Centuries|year=1991|publisher=The MIT Press|location=Cambridge, MA|isbn=978-0-262-14050-8|url-access=registration|url=https://archive.org/details/architecturecere0000neci}} * {{cite book|last=Necipoğlu|first=Gülru|contribution= From Byzantine Constantinople to Ottoman Kostantiniyye|editor-last=ölcer|editor-first=Nazan|title=From Byzantion to Istanbul|publisher=SSM|location=Istanbul|year=2010|isbn=978-605-4348-04-6}} * {{cite book|last=Norris|first=Pippa|year=2010|title=Public Sentinel: News Media & Governance Reform|publisher=World Bank Publications|location=Washington, DC|isbn=978-0-8213-8200-4}} * {{cite book|author=Organisation for Economic Co-operation and Development|title=Istanbul, Turkey|series=OECD Territorial Reviews|year=2008|publisher=OECD Publishing|location=Paris|isbn=978-92-64-04371-8}} * {{cite book|author=Oxford Business Group|year=2009|title=The Report: Turkey 2009|publisher=Oxford Business Group|location=Oxford|isbn=978-1-902339-13-9}} * {{cite book|last=Papathanassis|first=Alexis|year=2011|title=The Long Tail of Tourism: Holiday Niches and Their Impact on Mainstream Tourism|publisher=Springer|location=Berlin|isbn=978-3-8349-3062-0}} * {{cite book|last=Quantic|first=Roy|year=2008|title=Climatology for Airline Pilots|publisher=John Wiley & Sons|location=Oxford|isbn=978-0-470-69847-1}} * {{cite book|last=Reinert|first=Stephen W.|editor-last=Mango|editor-first=Cyril|title=The Oxford History of Byzantium|year=2002|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=978-0-19-814098-6|chapter=Fragmentation (1204–1453)}} * {{cite book|last=Reisman|first=Arnold|title=Turkey's Modernization: Refugees from Nazism and Atatürk's Vision|url=https://archive.org/details/turkeysmoderniza0000reis|year=2006|publisher=New Academia Publishing, LLC|location=Washington, DC|isbn=978-0-9777908-8-3}} * {{cite book|last=Roebuck|first=Carl|title=Ionian Trade and Colonization|year=1959|series=Monographs on Archaeology and Fine Arts|publisher=Archaeological Institute of America|location=New York|isbn=978-0-89005-528-1}} * {{cite book|last=Room|first=Adrian|title=Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features, and Historic Sites|url=https://archive.org/details/placenamesofworl02edroom|year=2006|publisher=McFarland & Company|location=Jefferson, NC|edition=2nd|isbn=978-0-7864-2248-7}} * {{cite book|last=Rôzen|first=Mînnā|title=A History of the Jewish Community in Istanbul: The Formative Years, 1453–1566|year=2002|publisher=BRILL|location=Leiden, the Neth.|edition=illustrated|isbn=978-90-04-12530-8}} * {{cite book|last=Sanal|first=Aslihan|editor-last=Fischer|editor-first=Michael M.J.|editor2-last=Dumit|editor2-first=Joseph|year=2011|title=New Organs Within Us: Transplants and the Moral Economy|series=Experimental Futures|edition=illustrated|publisher=Duke University Press|location=Chapel Hill, NC|isbn=978-0-8223-4912-9}} * {{cite book|last=Schmitt|first=Oliver Jens|title=Levantiner: Lebenswelten und Identitäten einer ethnokonfessionellen Gruppe im osmanischen Reich im "langen 19. Jahrhundert" |year=2005|publisher=Oldenbourg|location=Munich|language=de|isbn=978-3-486-57713-6}} * {{cite book|last1=Shaw|first1=Stanford J.|last2=Shaw|first2=Ezel K.|title=History of the Ottoman Empire and Modern Turkey|volume=2|year=1977|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-29166-8|url-access=registration|url=https://archive.org/details/historyofottoman00stan}} * {{cite book|last1=Tarasov|first1=Oleg|last2=Milner-Gulland|first2=R.R.|title=Icon and Devotion: Sacred Spaces in Imperial Russia|location=London|publisher=Reaktion|year=2004|isbn=978-1-86189-118-1}} * {{cite book|last=Taşan-Kok|first=Tuna|title=Budapest, Istanbul, and Warsaw: Institutional and Spatial Change|publisher=Eburon Uitgeverij B.V.|location=Delft, the Neth.|year=2004|isbn=978-90-5972-041-1}} * {{cite book|last=Taylor|first=Jane|title=Imperial Istanbul: A Traveller's Guide: Includes Iznik, Bursa and Edirne|publisher=Tauris Parke Paperbacks|location=New York|year=2007|isbn=978-1-84511-334-6}} * {{cite book|last1=Tigrek|first1=Sahnaz|last2=Kibaroğlu|first2=Ayșegül|year=2011|editor-last=Kibaroğlu|editor-first=Ayșegül|editor2-last=Scheumann|editor2-first=Waltina|editor3-last=Kramer|editor3-first=Annika|title=Turkey's Water Policy: National Frameworks and International Cooperation|chapter=Strategic Role of Water Resources for Turkey|publisher=Springer|location=London & New York|isbn=978-3-642-19635-5}} * {{cite book|editor=Time Out Guides|title=Time Out Istanbul|url=https://archive.org/details/timeoutistanbul0000unse|publisher=Time Out Guides|location=London|year=2010|isbn=978-1-84670-115-3|ref={{SfnRef|Time Out Guides|2010}} }} * {{cite book|last=Turan|first=Neyran|editor1-last=Sorensen|editor1-first=André|editor2-last=Okata|editor2-first=Junichiro|title=Megacities: Urban Form, Governance, and Sustainability|url=https://archive.org/details/megacitiesurbanf00sore|url-access=limited|series=Library for Sustainable Urban Regeneration|publisher=Springer|location=London & New York|year=2010|pages=[https://archive.org/details/megacitiesurbanf00sore/page/n236 223]–42|chapter=Towards an Ecological Urbanism for Istanbul|isbn=978-4-431-99266-0}} * {{cite book|author1=WCTR Society |author2=Unʼyu Seisaku Kenkyū Kikō |title=Urban Transport and the Environment: An International Perspective|year=2004|publisher=Elsevier|location=Amsterdam|isbn=978-0-08-044512-0|ref={{SfnRef|WCTR Society; Unʼyu Seisaku Kenkyū Kikō|2004}}}} * {{cite book|last=Wedel|first=Heidi|year=2000|editor1-last=Ibrahim|editor1-first=Ferhad|editor2-last=Gürbey|editor2-first=Gülistan|title=The Kurdish Conflict in Turkey|publisher=LIT Verlag Münster|location=Berlin|isbn=978-3-8258-4744-9|pages=181–93}} * {{cite book|last=Wynn|first=Martin|title=Planning and Urban Growth in Southern Europe|series=Studies in History, Planning, and the Environment|publisher=Mansell|location=Los Altos, CA|year=1984|isbn=978-0-7201-1608-3}} {{Refend}} ==خاریجی لینکلر== <!--========================{{No more links}}============================ |PLEASE BE CAUTIOUS IN ADDING MORE LINKS TO THIS ARTICLE. Wikipedia | |is not a collection of links nor should it be used for advertising. | | | |Excessive or inappropriate links WILL BE DELETED. | |See [[Wikipedia:External links]] & [[Wikipedia:Spam]] for details. | | | |If there are already plentiful links, please propose additions or | |replacements on this article's discussion page, or submit your link | |to the relevant category at the Open Directory Project (dmoz.org) | |and link back to that category using the {{Curlie}} template. | ==={{No more links}}=========--> {{Sister project links|Istanbul|voy=Istanbul}} * [http://www.ibb.gov.tr/en-US/Pages/Home.aspx Website of the Istanbul Metropolitan Municipality] * [http://en.istanbul.gov.tr/ Website of the Istanbul Governorship] * [http://sehirrehberi.ibb.gov.tr/Map.aspx?&scl=6&cx=88707&cy=96189&ap=uydu&lng=en Istanbul Metropolitan Municipality: Interactive aerial photos from 1946, 1966, 1970, 1982, 2006, 2011 and 2013] *[http://historic-cities.huji.ac.il/turkey/istanbul/istanbul.html Old maps of Istanbul] – Eran Laor Cartographic Collection, The [[National Library of Israel]] – [http://historic-cities.huji.ac.il/historic_cities.html Historic Cities Research Project] {{Istanbul}} {{Navboxes | list= {{تورکیه ناحیه‌لری| provname = ایستانبول}} {{Mayors of İstanbul}} {{World Heritage Sites in Turkey}} {{Turkey topics}} {{اوروپانین فرهنگی پایتختلری}} {{European Capital of Sport}} {{Eurovision Song Contest}} {{ABU TV Song Festival}} {{دونیانین اللی ان بویوک و چوخ آداملی شهری}} {{Metropolitan centers in Turkey}} {{تورکیه‌نین ان بویوک شهرلری}} {{Megacities}} }} {{Portal bar|تورکیه|اوروپا|آسیا}} {{Authority control}} [[بؤلمه:ایستانبول| ]]<!--leave the empty space as standard--> [[Category:Ancient Greek archaeological sites in Turkey]] [[Category:Archaeological sites in the Marmara Region]] [[Category:Capitals of caliphates]] [[Category:Capitals of former nations]] [[Category:Constantinople]] [[بؤلمه:موقدس شهرلر]] [[Category:Populated coastal places in Turkey]] [[بؤلمه:ایپک یولو بویوجا یاشاییش یئرلری]] [[Category:Port cities and towns in Turkey]] [[Category:Roman sites in Turkey]] [[Category:Transcontinental cities]] cg06han8jecl2ae0tivdcq9zynvn8y0 1520176 1520175 2022-07-22T12:51:02Z Abolfazlyashar 29018 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | official_name = ایستانبول | native_name = ''İstanbul'' | native_name_lang = tr | settlement_type = [[بویوک شهر]] <br /> [[Metropolitan municipalities in Turkey|Metropolitan municipality]] | image_skyline = {{Multiple image|total_width=300px|perrow=1/2/2/2|border=infobox | image1 = Bosphorus Bridge (235499411).jpeg | alt1 = Aerial overview | image2 = Hagia Sophia (228968325).jpeg | alt2 = Hagia Sophia | image3 = Istanbul_asv2020-02_img53_Maiden's_Tower.jpg | alt3 = Maiden's Tower | image4 = Istanbul asv2020-02 img61 Ortaköy Mosque.jpg | alt4 = Ortaköy Mosque | image5 = Istanbul Tram (2).jpg | alt5 = İstiklal Avenue | image6 = Istanbul asv2020-02 img47 Galata Tower.jpg | alt6 = Galata Tower | image7 = View of Levent financial district from Istanbul Sapphire.jpg | alt7 = Levent at night }} | imagesize = 270 | image_alt = See caption | image_caption = ساعات دولانیشی ایله اوستدن: [[بوسفور کورپوسو]] اوروپا و آیانی بیر بیرینه باغلایر؛ [[میدان بورجو]]؛ بیر [[Istanbul nostalgic tramways|نوستالژی تراموا]] [[ایستیقلال جاده‌سی]]نده؛ [[لئوئنت]] تیجارت منطقه‌سی: [[قالاتا بورجو]]؛ [[اورتاکوی مسجیدی]] [[بوسفور کورپوسو]]نون قاباقیندا؛ و [[ایاصوفیا]]. | image_blank_emblem = Istanbul city emblem.png | blank_emblem_type = Emblem of Istanbul Metropolitan Municipality | blank_emblem_size = 110px | mapsize = 230px | pushpin_map = Turkey#Europe#Asia#World | pushpin_map_alt = Turkey, with Istanbul pinpointed at the northwest along a thin strip of land bounded by water | pushpin_map_caption = Location within Turkey##Location within Europe##Location within Asia | pushpin_relief = 1 | coordinates = {{Coord|41|00|49|N|28|57|18|E|region:TR|display=inline,title}} | subdivision_type = Country | subdivision_name = [[تورکیه]] | subdivision_type1 = [[تورکیه جومهوریتی‌نين جوغرافی بؤلگه‌لری]] | subdivision_type2 = [[تورکیه اوستانلاری]] | subdivision_name1 = [[مرمره بؤلگه‌سی]] | subdivision_name2 = [[ایستانبول]] | seat_type = Provincial seat{{Efn|Where governor's office is located.}} | seat = Cağaloğlu, Fatih | parts_type = Districts | parts = [[List of districts of Istanbul|۳۹]] | leader_party = [[Republican People's Party (Turkey)|CHP]] | leader_title = [[بلدیه باشچی‌سی]] | leader_name = [[اکرم ایمام‌اوغلو]] | leader_title1 = [[والی]] | leader_name1 = [[Ali Yerlikaya]] | area_footnotes = <ref>{{cite web|url=https://www.ibb.istanbul/SitePage/Index/82|publisher=Istanbul Buyuksehir Belediyesi|title=YETKİ ALANI|access-date=4 February 2020}}</ref><ref>İstanbul Province = 5,460.85&nbsp;km²<br/>Land area = 5,343.22&nbsp;km²<br/>Lake/Dam = 117.63&nbsp;km²<br/>Europe (25 districts) = 3,474.35&nbsp;km²<br/>Asia (14 districts) = 1,868.87&nbsp;km²<br/>Urban (36 districts) = 2,576.85&nbsp;km² [Metro (39 districts) – (Çatalca+Silivri+Şile)]</ref> | area_water_km2 = | area_urban_km2 = 2,576.85 | area_metro_km2 = 5,343.22 | elevation_max_footnotes = <ref>{{cite web |title=İstanbul'un En Yüksek Tepeleri |url=https://www.kartal24.com/104583-istanbulun-en-yuksek-tepesi-neresidir |website=Hava Forumu |date=15 April 2020 |publisher=Hava Durumu Forumu}}</ref> | elevation_max_m = 537 | population_total = 15,462,452 | population_urban = 15,149,358 | population_as_of = 31 December 2020 | population_footnotes = <ref name="Population of Turkey">{{cite web|url=https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayal%C4%B1-N%C3%BCfus-Kay%C4%B1t-Sistemi-Sonu%C3%A7lar%C4%B1-2020-37210&dil=1|publisher=[[Turkish Statistical Institute]]|title=The Results of Address Based Population Registration System, 2020|date=31 December 2020|access-date=5 February 2021}}</ref> <!-- do not add update figure as that stat is only published once a year due to legal reasons --> | population_density_urban_km2 = 5,879 | population_density_metro_km2 = 2,894 | population_rank = [[تورکیه شهرلرینین سیاهه‌سی]] | population_demonym = Istanbulite<br />({{Lang-tr|italic=no|İstanbullu}}) | postal_code_type = [[Postal code]] | postal_code = 34000 to 34990 | area_code = +90 212 <small>(European side)</small> <br />+90 216 <small>(Asian side)</small> | registration_plate = 34 | blank_name_sec2 = [[GeoTLD]] | blank_info_sec2 = [[.ist]], [[.istanbul]] | website = {{URL|http://ibb.istanbul/}} <br /> {{URL|www.istanbul.gov.tr/}} | blank_name = GDP (Nominal) | blank_info = 2019<ref>{{cite web|url=https://cip.tuik.gov.tr/?il=34#|publisher=[[Turkish Statistical Institute]]|title=Kişi başına GSYH ($) (2019)|access-date=30 January 2021}}</ref> | blank1_name = &nbsp;- Total | blank1_info = [[آمریکا دولاری]] 237&nbsp;billion | blank2_name = &nbsp;- Per capita | blank2_info = [[آمریکا دولاری]] 15,285 | blank3_name = [[اینسان اینکیشافی ایندکسی]] (2019) | blank3_info = 0.846<ref>{{cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org}}</ref> (<span style="color:#090;">very high</span>) · [[List of Turkish regions by Human Development Index|1st]] | timezone = [[Time in Turkey|TRT]] | utc_offset = +3 | module = {{Infobox UNESCO World Heritage Site | child = yes | official_name = [[Historic Areas of Istanbul]] | criteria = {{UNESCO WHS type|(i)(ii)(iii)(iv)}}(i)(ii)(iii)(iv) | ID = 356bis | year = 1985 | extension = 2017 | area = {{Convert|765.5|ha|acre|abbr=on}} }} | name = | government_type = [[Mayor–council government]] | governing_body = [[Municipal Council of Istanbul]] }} '''ایستانبول''' ({{آنادولو تورکجه‌سی‌جه|İstanbul}}) – [[تورکیه|تورکیه‌نین]] ان بؤیوک شهری دیر. دنیز بندری اولان بۇ شهر، اؤلکه‌نین صنایع-تیجارت و مدنیّت مرکزی دیر. روم و بیزانس ایمپریالارینین و عثمانلی ایمپریاسی‌نین پایتاختلاری اوْلموشدور. یونان قایناقلاریندا بیزانتیون، روس منبعلرینده تسارقراد، شرقی روما ایمپریاسی دؤورونده کونستانتینوپول آدلاندیریلمیشدیر. بوسفور بوغازینین ساحیللرینده و افسانه‌لره گؤره یئددی تپه اوزرینده قورولموشدور. [[آلمان]]ین اِسِن و ماجاریستانین پِچ شهرلری ایله بیرگه ایستانبول ۲۰۱۰-جو ایلده [[اوروپا]]نین مدنیّت پایتاختلاریندان بیری اعلان ائدیلمیشدیر. == اهالیسی == ایستانبول تورکیه‌نین ان بؤیوک شهری دی. {{تورکیه‌نین ان بؤیوک شهرلری}} ==نوتلار== {{Notelist}} ==قایناقلار== {{قایناق}} {{Refbegin|27em}} * {{cite book|last=ʻAner|first=Nadav|year=2005|editor-last=Pergola|editor-first=Sergio Della|editor2-last=Gilboa|editor2-first=Amos|editor3-last=Ṭal|editor3-first=Rami|title=The Jewish People Policy Planning Institute Planning Assessment, 2004–2005: The Jewish People Between Thriving and Decline|url=https://archive.org/details/jewishpeoplepoli0000unse|publisher=Gefen Publishing House Ltd.|location=Jerusalem|isbn=978-965-229-346-6}} * {{cite book|last=Athanasopulos|first=Haralambos|title=Greece, Turkey, and the Aegean Sea: A Case Study in International Law|year=2001|publisher=McFarland & Company, Inc.|location=Jefferson, NC|isbn=978-0-7864-0943-3}} * {{cite book|last=Barnes|first=Timothy David|title=Constantine and Eusebius|url=https://archive.org/details/constantineeuseb0000barn|year=1981|publisher=Harvard University Press|location=Cambridge, MA|isbn=978-0-674-16531-1}} * {{cite book|last=Baynes|first=Norman H.|editor-last=Baynes|editor-first=Norman H.|editor2-last=Moss|editor2-first=Henry S.L.B|title=Byzantium: An Introduction to East Roman Civilization|url=https://archive.org/details/byzantiumintrodu00baynrich|year=1949|publisher=Clarendon Press|location=Oxford|isbn=978-0-674-16531-1}} * {{cite book|last=Béhar|first=Pierre|title=Vestiges d'Empires: La Décomposition de l'Europe Centrale et Balkanique|location=Paris|publisher=Éditions Desjonquères|year=1999|isbn=978-2-84321-015-0}} * {{cite book|last1=Bideleux|first1=Robert|last2=Jeffries|first2=Ian|title=A History of Eastern Europe: Crisis and Change|location=New York and London|publisher=Routledge|year=1998|isbn=978-0-415-16111-4}} * {{cite book|last1=Boyar|first1=Ebru|last2=Fleet|first2=Kate|title=A Social History of Ottoman Istanbul|year=2010|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-13623-5}} * {{cite book|last1=Bloom|first1=Jonathan M. |last2=Blair|first2=Sheila|title=The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture: Delhi to Mosque|url={{Google books|un4WcfEASZwC|page=RA1-PA315|keywords=|text=|plainurl=yes}}|access-date=11 April 2013|year=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-530991-1|page=1|quote=Whatever the prehistoric antecedents of Istanbul, the continuous historical development of the site began with the foundation of a Greek colony from Megara in the mid-7th century BCE...}} * {{cite book|last=Brink-Danan|first=Marcy|title=Jewish Life in Twenty-First-Century Turkey: The Other Side of Tolerance|year=2011|publisher=Indiana University Press|series=New Anthropologies of Europe|location=Bloomington, IN|isbn=978-0-253-35690-1}} * {{cite book|last=Brummett|first=Palmira Johnson|title=Image and Imperialism in the Ottoman Revolutionary Press, 1908–1911|year=2000|publisher=SUNY Press|location=Albany, NY|isbn=978-0-7914-4463-4}} * {{cite book|last=Cantor|first=Norman F.|title=Civilization of the Middle Ages|year=1994|publisher=HarperCollins|location=New York|isbn=978-0-06-092553-6}} * {{cite book|last=Çelik|first=Zeynep|title=The Remaking of Istanbul: Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century|year=1993|publisher=University of California Press|location=Berkeley and Los Angeles|isbn=978-0-520-08239-7}} * {{cite book|author=Chamber of Architects of Turkey|title=Architectural Guide to Istanbul: Historic Peninsula|year=2006|volume=1|publisher=Chamber of Architects of Turkey, Istanbul Metropolitan Branch|location=Istanbul|isbn=978-975-395-899-8}} * {{cite book|last=Chandler|first=Tertius|title=Four Thousand Years of Urban Growth: An Historical Census|year=1987|publisher=St. David's University Press|location=Lewiston, NY|isbn=978-0-88946-207-6}} * {{cite book|last=Connell|first=John|year=2010|title=Medical Tourism|series=CAB Books|publisher=CABI|location=Wallingford, Eng.|isbn=978-1-84593-660-0}} * {{cite book|last=Dahmus|first=Joseph|year=1995|title=A History of the Middle Ages|url=https://archive.org/details/historyofmiddlea0000dahm|publisher=Barnes & Noble Publishing|location=New York|isbn=978-0-7607-0036-5}} * {{cite book|last=De Sélincourt|first=Aubery|title=The Histories|series=Penguin Classics|editor-last=Marincola|editor-first=John M.|year=2003|publisher=Penguin Books|location=London|isbn=978-0-14-044908-2|url=https://archive.org/details/histories00hero}} * {{cite book|last=De Souza|first=Philip|title=The Greek and Persian Wars, 499–386 B.C|year=2003|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-0-415-96854-6}} * {{cite book|editor-last=Dumper|editor-first=Michael|editor2-last=Stanley|editor2-first=Bruce E.|title=Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia|url=https://archive.org/details/citiesofmiddleea0000unse|year=2007|publisher=ABC-CLIO|location=Santa Barbara, CA|isbn=978-1-57607-919-5}} * {{cite book|last1=Efe|first1=Recep|last2=Cürebal|first2=Isa|chapter=Impacts of the "Marmaray" Project (Bosphorus Tube Crossing, Tunnels, and Stations) on Transportation and Urban Environment in Istanbul|title=Engineering Earth: The Impacts of Megaengineering Projects|url=https://archive.org/details/engineeringearth00brun|url-access=limited|year=2011|editor-last=Brunn|editor-first=Stanley D|publisher=Springer|location=London & New York|isbn=978-90-481-9919-8|pages=[https://archive.org/details/engineeringearth00brun/page/n786 715]–34}} * {{cite book|last=El-Cheikh|first=Nadia Maria|title=Byzantium Viewed by the Arabs|publisher=Harvard University Press|location=Cambridge, MA|year=2004|isbn=978-0-932885-30-2}} * {{cite book|last=Finkel|first=Caroline|title=Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300–1923|url=https://archive.org/details/osmansdreamstory0000fink|year=2005|publisher=Basic Books|location=New York|isbn=978-0-465-02396-7}} * {{cite book|last=Freely|first=John|title=Istanbul: The Imperial City|year=1996|publisher=Viking|location=New York|isbn=978-0-670-85972-6}} * {{cite book|last=Freely|first=John|title=The Companion Guide to Istanbul and Around the Marmara|url=https://archive.org/details/companionguideto0000free_x9y4|year=2000|publisher=Companion Guides|location=Woodbridge, Eng.|isbn=978-1-900639-31-6}} * {{cite book|last=Freely|first=John|title=A History of Ottoman Architecture|year=2011|publisher=WIT Press|location=Southampton, Eng.|isbn=978-1-84564-506-9}} * {{cite journal|last=Georgacas|first=Demetrius John |year=1947 |title=The Names of Constantinople |journal=Transactions and Proceedings of the American Philological Association |volume=78 |pages=347–67 |doi=10.2307/283503 |jstor=283503}} * {{cite book|last1=Göksel|first1=Aslı|last2=Kerslake|first2=Celia|year=2005|title=Turkish: A Comprehensive Grammar|series=Comprehensive Grammars|publisher=Routledge|location=Abingdon, Eng.|isbn=978-0-415-21761-3}} * {{cite book|editor-last=Göktürk|editor-first=Deniz|editor2-last=Soysal|editor2-first=Levent|editor3-last=Türeli|editor3-first=İpek|year=2010|title=Orienting Istanbul: Cultural Capital of Europe?|publisher=Routledge|location=New York|isbn=978-0-415-58011-3}} * {{cite book|last=Grant|first=Michael|title=The Severans: The Changed Roman Empire|year=1996|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-0-415-12772-1}} * {{cite book|last=Gregory|first=Timothy E.|title=A History of Byzantium|year=2010|publisher=John Wiley and Sons|location=Oxford|isbn=978-1-4051-8471-7}} * {{cite book|last=Gül|first=Murat|title=The Emergence of Modern Istanbul: Transformation and Modernisation of a City|year=2012|publisher=IB.Tauris|location=London|edition=Revised Paperback|isbn=978-1-78076-374-3}} * {{cite book|last=Harter|first=Jim|title=World Railways of the Nineteenth Century: A Pictorial History in Victorian Engravings|year=2005|publisher=Johns Hopkins University Press|location=Baltimore, MD|edition=illustrated|isbn=978-0-8018-8089-6}} * {{cite book|editor-last=Holt|editor-first=Peter M.|editor2-last=Lambton|editor2-first=Ann K.S.|editor3-last=Lewis|editor3-first=Bernard|title=The Cambridge History of Islam|volume=1A|year=1977|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-29135-4|edition=illustrated, reprint}} * {{cite book|last=Isaac|first=Benjamin H.|title=The Greek Settlements in Thrace Until the Macedonian Conquest|year=1986|publisher=BRILL|location=Leiden, the Neth.|isbn=978-90-04-06921-3|edition=illustrated}} * {{cite book|last1=Kapucu|first1=Naim|last2=Palabiyik|first2=Hamit|title=Turkish Public Administration: From Tradition to the Modern Age|series=USAK Publications|volume=17|publisher=USAK|location=Ankara|year=2008|isbn=978-605-4030-01-9}} * {{cite book|last=Karpat|first=Kemal H.|title=The Gecekondu: Rural Migration and Urbanization|year=1976|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, Eng.|isbn=978-0-521-20954-0|edition=illustrated|url=https://archive.org/details/gecekondururalmi0000karp}} * {{cite book|editor-last=Keyder|editor-first=Çağlar|year=1999|title=Istanbul: Between the Global and the Local|publisher=Rowman & Littlefield|location=Lanham, MD|isbn=978-0-8476-9495-2}} * {{cite book|last=King|first=Charles|year=2014|title=Midnight at the Pera Palace, The birth of modern Istanbul|publisher=Norton & Cy|isbn=978-0-393-08914-1}} * {{cite book|last1=Klimczuk|first1=Stephen|last2=Warner|first2=Gerald|year=2009|title=Secret Places, Hidden Sanctuaries: Uncovering Mysterious Sights, Symbols, and Societies|publisher=Sterling Publishing Company, Inc.|location=New York|isbn=978-1-4027-6207-9|url=https://archive.org/details/secretplaceshidd0000klim}} * {{cite book|last1=Knieling|first1=Jörg|last2=Othengrafen|first2=Frank|title=Planning Cultures in Europe: Decoding Cultural Phenomena in Urban and Regional Planning|series=Urban and Regional Planning and Development|publisher=Ashgate Publishing, Ltd.|location=Surrey, Eng.|isbn=978-0-7546-7565-5|year=2009}} * {{cite book|editor-last=Köksal|editor-first=Özlem|title=World Film Locations: Istanbul|url=https://archive.org/details/worldfilmlocatio0000unse_k7t7|publisher=Intellect Books|location=Bristol, Eng.|year=2012|isbn=978-1-84150-567-1}} * {{cite book|last=Köse|first=Yavuz|editor-last=Atabaki|editor-first=Touraj|editor2-last=Brockett|editor2-first=Gavin|chapter=Vertical Bazaars of Modernity: Western Department Stores and Their Staff in Istanbul (1889–1921)|title=Ottoman and Republican Turkish Labour History|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|year=2009|isbn=978-0-521-12805-6|pages=91–114}} * {{cite book|last=Landau|first=Jacob M.|year=1984|title=Atatürk and the Modernization of Turkey|publisher=E.J. Brill|location=Leiden, the Neth.|isbn=978-90-04-07070-7}} * {{cite book|last=Limberis|first=Vasiliki|title=Divine Heiress: The Virgin Mary and the Creation of Christian Constantinople|year=1994|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-0-415-09677-5}} * {{cite book|last=Lister|first=Richard P.|title=The Travels of Herodotus|year=1979|publisher=Gordon & Cremonesi|location=London|isbn=978-0-86033-081-3}} * [[Philip Mansel|Mansel, Philip]]. ''[[Constantinople: City of the World's Desire, 1453–1924]]'' (2011) * {{cite book|last1=Masters|first1=Bruce Alan|last2=Ágoston|first2=Gábor|year=2009|title=Encyclopedia of the Ottoman Empire|publisher=Infobase Publishing|location=New York|isbn=978-1-4381-1025-7}} * {{cite book|last=Morris|first=Ian|title=Social Development|date=October 2010|publisher=Stanford University|location=Stanford, Calif.|url=http://ianmorris.org/docs/social-development.pdf|access-date=5 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120915115325/http://ianmorris.org/docs/social-development.pdf|archive-date=15 September 2012|url-status=dead}} * {{cite book|last=Necipoğlu|first=Gülru|title=Architecture, Ceremonial, and Power: The Topkapi Palace in the Fifteenth and Sixteenth Centuries|year=1991|publisher=The MIT Press|location=Cambridge, MA|isbn=978-0-262-14050-8|url-access=registration|url=https://archive.org/details/architecturecere0000neci}} * {{cite book|last=Necipoğlu|first=Gülru|contribution= From Byzantine Constantinople to Ottoman Kostantiniyye|editor-last=ölcer|editor-first=Nazan|title=From Byzantion to Istanbul|publisher=SSM|location=Istanbul|year=2010|isbn=978-605-4348-04-6}} * {{cite book|last=Norris|first=Pippa|year=2010|title=Public Sentinel: News Media & Governance Reform|publisher=World Bank Publications|location=Washington, DC|isbn=978-0-8213-8200-4}} * {{cite book|author=Organisation for Economic Co-operation and Development|title=Istanbul, Turkey|series=OECD Territorial Reviews|year=2008|publisher=OECD Publishing|location=Paris|isbn=978-92-64-04371-8}} * {{cite book|author=Oxford Business Group|year=2009|title=The Report: Turkey 2009|publisher=Oxford Business Group|location=Oxford|isbn=978-1-902339-13-9}} * {{cite book|last=Papathanassis|first=Alexis|year=2011|title=The Long Tail of Tourism: Holiday Niches and Their Impact on Mainstream Tourism|publisher=Springer|location=Berlin|isbn=978-3-8349-3062-0}} * {{cite book|last=Quantic|first=Roy|year=2008|title=Climatology for Airline Pilots|publisher=John Wiley & Sons|location=Oxford|isbn=978-0-470-69847-1}} * {{cite book|last=Reinert|first=Stephen W.|editor-last=Mango|editor-first=Cyril|title=The Oxford History of Byzantium|year=2002|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=978-0-19-814098-6|chapter=Fragmentation (1204–1453)}} * {{cite book|last=Reisman|first=Arnold|title=Turkey's Modernization: Refugees from Nazism and Atatürk's Vision|url=https://archive.org/details/turkeysmoderniza0000reis|year=2006|publisher=New Academia Publishing, LLC|location=Washington, DC|isbn=978-0-9777908-8-3}} * {{cite book|last=Roebuck|first=Carl|title=Ionian Trade and Colonization|year=1959|series=Monographs on Archaeology and Fine Arts|publisher=Archaeological Institute of America|location=New York|isbn=978-0-89005-528-1}} * {{cite book|last=Room|first=Adrian|title=Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features, and Historic Sites|url=https://archive.org/details/placenamesofworl02edroom|year=2006|publisher=McFarland & Company|location=Jefferson, NC|edition=2nd|isbn=978-0-7864-2248-7}} * {{cite book|last=Rôzen|first=Mînnā|title=A History of the Jewish Community in Istanbul: The Formative Years, 1453–1566|year=2002|publisher=BRILL|location=Leiden, the Neth.|edition=illustrated|isbn=978-90-04-12530-8}} * {{cite book|last=Sanal|first=Aslihan|editor-last=Fischer|editor-first=Michael M.J.|editor2-last=Dumit|editor2-first=Joseph|year=2011|title=New Organs Within Us: Transplants and the Moral Economy|series=Experimental Futures|edition=illustrated|publisher=Duke University Press|location=Chapel Hill, NC|isbn=978-0-8223-4912-9}} * {{cite book|last=Schmitt|first=Oliver Jens|title=Levantiner: Lebenswelten und Identitäten einer ethnokonfessionellen Gruppe im osmanischen Reich im "langen 19. Jahrhundert" |year=2005|publisher=Oldenbourg|location=Munich|language=de|isbn=978-3-486-57713-6}} * {{cite book|last1=Shaw|first1=Stanford J.|last2=Shaw|first2=Ezel K.|title=History of the Ottoman Empire and Modern Turkey|volume=2|year=1977|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-29166-8|url-access=registration|url=https://archive.org/details/historyofottoman00stan}} * {{cite book|last1=Tarasov|first1=Oleg|last2=Milner-Gulland|first2=R.R.|title=Icon and Devotion: Sacred Spaces in Imperial Russia|location=London|publisher=Reaktion|year=2004|isbn=978-1-86189-118-1}} * {{cite book|last=Taşan-Kok|first=Tuna|title=Budapest, Istanbul, and Warsaw: Institutional and Spatial Change|publisher=Eburon Uitgeverij B.V.|location=Delft, the Neth.|year=2004|isbn=978-90-5972-041-1}} * {{cite book|last=Taylor|first=Jane|title=Imperial Istanbul: A Traveller's Guide: Includes Iznik, Bursa and Edirne|publisher=Tauris Parke Paperbacks|location=New York|year=2007|isbn=978-1-84511-334-6}} * {{cite book|last1=Tigrek|first1=Sahnaz|last2=Kibaroğlu|first2=Ayșegül|year=2011|editor-last=Kibaroğlu|editor-first=Ayșegül|editor2-last=Scheumann|editor2-first=Waltina|editor3-last=Kramer|editor3-first=Annika|title=Turkey's Water Policy: National Frameworks and International Cooperation|chapter=Strategic Role of Water Resources for Turkey|publisher=Springer|location=London & New York|isbn=978-3-642-19635-5}} * {{cite book|editor=Time Out Guides|title=Time Out Istanbul|url=https://archive.org/details/timeoutistanbul0000unse|publisher=Time Out Guides|location=London|year=2010|isbn=978-1-84670-115-3|ref={{SfnRef|Time Out Guides|2010}} }} * {{cite book|last=Turan|first=Neyran|editor1-last=Sorensen|editor1-first=André|editor2-last=Okata|editor2-first=Junichiro|title=Megacities: Urban Form, Governance, and Sustainability|url=https://archive.org/details/megacitiesurbanf00sore|url-access=limited|series=Library for Sustainable Urban Regeneration|publisher=Springer|location=London & New York|year=2010|pages=[https://archive.org/details/megacitiesurbanf00sore/page/n236 223]–42|chapter=Towards an Ecological Urbanism for Istanbul|isbn=978-4-431-99266-0}} * {{cite book|author1=WCTR Society |author2=Unʼyu Seisaku Kenkyū Kikō |title=Urban Transport and the Environment: An International Perspective|year=2004|publisher=Elsevier|location=Amsterdam|isbn=978-0-08-044512-0|ref={{SfnRef|WCTR Society; Unʼyu Seisaku Kenkyū Kikō|2004}}}} * {{cite book|last=Wedel|first=Heidi|year=2000|editor1-last=Ibrahim|editor1-first=Ferhad|editor2-last=Gürbey|editor2-first=Gülistan|title=The Kurdish Conflict in Turkey|publisher=LIT Verlag Münster|location=Berlin|isbn=978-3-8258-4744-9|pages=181–93}} * {{cite book|last=Wynn|first=Martin|title=Planning and Urban Growth in Southern Europe|series=Studies in History, Planning, and the Environment|publisher=Mansell|location=Los Altos, CA|year=1984|isbn=978-0-7201-1608-3}} {{Refend}} ==خاریجی لینکلر== <!--========================{{No more links}}============================ |PLEASE BE CAUTIOUS IN ADDING MORE LINKS TO THIS ARTICLE. Wikipedia | |is not a collection of links nor should it be used for advertising. | | | |Excessive or inappropriate links WILL BE DELETED. | |See [[Wikipedia:External links]] & [[Wikipedia:Spam]] for details. | | | |If there are already plentiful links, please propose additions or | |replacements on this article's discussion page, or submit your link | |to the relevant category at the Open Directory Project (dmoz.org) | |and link back to that category using the {{Curlie}} template. | ==={{No more links}}=========--> {{Sister project links|Istanbul|voy=Istanbul}} * [http://www.ibb.gov.tr/en-US/Pages/Home.aspx Website of the Istanbul Metropolitan Municipality] * [http://en.istanbul.gov.tr/ Website of the Istanbul Governorship] * [http://sehirrehberi.ibb.gov.tr/Map.aspx?&scl=6&cx=88707&cy=96189&ap=uydu&lng=en Istanbul Metropolitan Municipality: Interactive aerial photos from 1946, 1966, 1970, 1982, 2006, 2011 and 2013] *[http://historic-cities.huji.ac.il/turkey/istanbul/istanbul.html Old maps of Istanbul] – Eran Laor Cartographic Collection, The [[National Library of Israel]] – [http://historic-cities.huji.ac.il/historic_cities.html Historic Cities Research Project] {{Istanbul}} {{Navboxes | list= {{تورکیه ناحیه‌لری| provname = ایستانبول}} {{Mayors of İstanbul}} {{World Heritage Sites in Turkey}} {{Turkey topics}} {{اوروپانین فرهنگی پایتختلری}} {{European Capital of Sport}} {{Eurovision Song Contest}} {{ABU TV Song Festival}} {{دونیانین اللی ان بویوک و چوخ آداملی شهری}} {{Metropolitan centers in Turkey}} {{تورکیه‌نین ان بویوک شهرلری}} {{Megacities}} }} {{Portal bar|تورکیه|اوروپا|آسیا}} {{Authority control}} [[بؤلمه:ایستانبول| ]]<!--leave the empty space as standard--> [[Category:Ancient Greek archaeological sites in Turkey]] [[Category:Archaeological sites in the Marmara Region]] [[Category:Capitals of caliphates]] [[Category:Capitals of former nations]] [[Category:Constantinople]] [[بؤلمه:موقدس شهرلر]] [[Category:Populated coastal places in Turkey]] [[بؤلمه:ایپک یولو بویوجا یاشاییش یئرلری]] [[Category:Port cities and towns in Turkey]] [[Category:Roman sites in Turkey]] [[Category:Transcontinental cities]] t9t9n6rzoguxb8665v68lxawxc9ahcn 0 12111 1520217 1472875 2022-07-22T20:03:29Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki [[File:Compass Rose English East.svg|سول|thumb|۱۶ جوغرافی سمتلر]] '''غرب''' یا دا '''باتی''' ({{اینگیلیسجه|'''West'''}})، دؤرد اساس سمتلردن یادا [[قوطب‌گؤسترن]]ین نوقطه‌لرینین بیریدیر. بو [[شرق|شرقین]] عکس نوقطه‌سیدیر. ==قایناقلار== {{قایناق}} ==خاریجی لینکلر== * {{Wiktionary-inline}} {{سمتلر}} [[بؤلمه:جهت‌لر (هندسه)]] 2f1n93jcnhw9imsxsae1bsl1wzknsag 0 25433 1520228 1499523 2022-07-23T02:21:24Z Kwamikagami 5132 wikitext text/x-wiki [[file:Iron Curtain map.svg|thumb|left|300px|دوغو و باتی بلوکلار]] [[file:Second world war europe 1941-1942 map tr.png|thumb|left|300px|۱۹۴۱-۱۹۴۲ اییللرینده آوروپا]] '''آوروپا تاریخی''' — [[آوروپا]] قاره‌سینده یاشایان خالقلارین قدیم زامانلاردان اعتباراً گۆنوموزه قدر داوام ائتمیش تاریخینی ایحاطه ائدیر. آرخلوژی(باستان شناسلیق) قازینتیلاری نتیجه‌سینده [[آوروپا]]دا ایلک اینسان مسکنلری‌نین میلاد دان اونجه اوّل ۳۵.۰۰۰ ایل اوّل یاراندیغینی گؤستریر. [[قدیم یونان]]لا یاناشی میلاددان اوّل ۸-جی عصرده یارادیلمیش [[روم ایمپیراتورلوغو|روم کراللیغی]] دؤورونون ان چاغداش [[مدنییت]]لاریندان حساب اوْلونوردو. [[قدیم یونان]] و [[قدیم روم]] دؤولتلری چاغمیزین ۴-جو عصرین‌دن باشلایا‌راق داغیلماغا باشلامیش، همین عصردن اعتباراً [[خریستیانلیغ|مسیحیّت]] دینی [[آوروپا]]دا اؤز ائتکیینی گوچلندیرمیش‌دیر. [[اورتا عصرلر]]ین اووه‌لرینده [[آوروپا]]دا دۇرغونلوق دؤنمینه داخیل اوْلموش‌دور. [[یاخین شرق]] و [[آسیا]]دا یاشایان بیر چوْخ خالقلار تکنیکی و مدنی نالیتلرینه گؤره آوروپا خالقلارینی آرخا‌دا قویماغی باچارمیشلار. یئنی دؤورودن اعتباراً باشلایان [[رونسانس]] و [[رفورماسی]] کیمی حرکاتلار، [[آوروپا]]نین ساواش، ایقتیصادی، دموکراتیک و تکنیکی یؤن‌ده اینکیشاف ائتمه‌سینه سبب اوْلموش و قیسا مدت‌دن سوْنرا اینکیشاف تمپی و مدنی سوییه‌سینه گؤره [[آوروپا]] دیگر قیطعه‌لردن اۆستون بیر مؤقع‌ده قرارلاشمیش‌دیر. بۇ اۆستونلوکلریندن ایستیفا‌ده ائدن آوروپا خالقلاری، دیگر قیطعه‌لرده کولونیلار یاراتمیش و همین قیطعه‌لرده اوْلان طبیعی ثروتلری تالامیشلار. الده اوْلونان کۆتلوی(توده) گلیرله، سوسیال دۇروملرینی داها دا یاخشیلاشدیران، آوروپا خالقلاری دیگر قیطعه‌لرده یاشایان خالقلارین اینکیشاف‌دان گئری قالما‌سینا سبب اوْلموشلار. ۲۰-جی عصره قدر ساواش و ایقتیصادی باخیم‌دان دۆنیا‌دا رهبر مؤقع‌ده اوْلان آوروپا خالقلاری، ۲۰-جی عصرده بۇ رهبرلیک یاریشیندا [[آمریکا بیرلشمیش ایالتلری]]نا مغلوب اوْلموشلار. [[آسیا]] قاره‌سینده اوّلجه [[ژاپون]] و [[گونئی کوره]] نین داها سوْنرا ایسه [[چین]] و [[هیندوستان]]ین تکنولوژی و ایقتصادیات ساحه‌سینده آنی‌دن یوکسلیش الده ائتمه‌سی، آوروپا اۆچون یئنی رقیبلرین میدانا گلمه‌سینه سبب اوْلموش‌دور. آوروپانین ۲۷ اؤلکه‌سینین عضو اوْلدوغو، [[۱۹۵۲]]-جی ایلده یارادیلمیش [[آوروپا اتفاقی]] ایقتصادیات، ایدخال و ایخراجات ساحه‌سینده‌کی اۇغورلاریندان سوْنرا دۆنیا‌دا بیر نؤمره‌لی ایقتیصادی گۆجه چوریلمیش‌دیر.<ref>{{Cite web |title=archive copy |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2078rank.html |accessdate=2016-12-09 |archivedate=2008-10-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081004073036/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook//rankorder/2078rank.html }}</ref><ref>[http://www.scaruffi.com/politics/gnp.html ]</ref> == قایناق == https://az.wikipedia.org {{مین مقاله}} [[File:Europe 1000.jpg|thumb|left|300px]] [[File:Partition of the Roman Empire in 395 AD.png|thumb|left|300px]] [[File:RomanEmpire 117 de.svg|thumb|left|300px]] [[File:Europa in 526.png|thumb|left|300px]] [[File:Europa 1815.svg|thumb|left|300px]] == گؤرونتولر == <gallery mode="packed-hover" perrow="3" heights="200px"> File:Abraham Ortelius Map of Europe.jpg File:Les Très Riches Heures du duc de Berry octobre detail.jpg File:Maquina vapor Watt ETSIIM.jpg File:Lascaux painting.jpg File:Neolithic expansion.svg File:Tholos of Atreus.jpg File:Parthenon from south.jpg File:Napoli BW 2013-05-16 16-24-01.jpg File:Maccari-Cicero.jpg File:Partition of the Roman Empire in 395 AD.png File:Invasions of the Roman Empire 1.png File:Europa in 526.png File:Hagia Sophia Southwestern entrance mosaics 2.jpg File:Europe 1000.jpg File:HRE-at-its-peak.jpg File:Europe map 1092.PNG File:First.Crusade.Map.jpg File:Bayeux Tapestry WillelmDux.jpg File:SiegeofAntioch.jpeg File:Chrzest Litwy 1387 Matejko.JPG File:Pestilence spreading 1347-1351 europe.png File:Republik Venedig Handelswege01.png File:Pacioli.jpg File:Francesco Melzi - Portrait of Leonardo - WGA14795.jpg File:Cantino Planisphere.jpg File:95Thesen.jpg File:Europe map 1648.PNG File:Europe As A Queen Sebastian Munster 1570.jpg File:Alberico Gentili.jpg File:Colonisation2.gif Image:Defenestration-prague-1618.jpg File:Mária Terézia koronázása a Szent Márton székesegyházban.jpg File:Herman Moll Map of Europe.jpg File:Map of Europe in 1794 Samuel Dunn Map of the World in Hemispheres.JPG File:Europe 1815 map en.png File:Dore London.jpg File:Prise de la Bastille.jpg File:Battle of Waterloo 1815.PNG File:Berezyna.jpg File:Ereignisblatt aus den revolutionären Märztagen 18.-19. März 1848 mit einer Barrikadenszene aus der Breiten Strasse, Berlin 01.jpg File:Missolonghi.jpg File:Breakup of Yugoslavia-TRY2.gif File:Battle of Calatafimi.jpg </gallery> {{اوروپا تاریخی}} [[بؤلمه:تاریخ]] [[بؤلمه:تاریخ قارالامالاری]] ezksaraehrkclffjdd90thok0l0zl58 0 29326 1520229 277510 2022-07-23T02:21:38Z Kwamikagami 5132 wikitext text/x-wiki [[file:Iron Curtain map.svg| thumbnail | 300px | آوروپا سرحدلری گئنیش دیامترده [[سویوق ساواش]] ایله تعیین اوْلون‌دو. دمیر پرده ناتو عضوو اؤلکه‌لری (ماوی) ورشو عضوو اؤلکه‌لردن (قیرمیزی) آییریردی]] '''باتی آوروپا''' [[اوروپا]] قیطعه‌سینین غربینده ایشتیراک ائدن بؤلگه‌یه وئریلن آد. غربی آوروپا، جنوب‌دا [[ایسپانیا]] و [[آرالیق دنیزی]] شرق‌ده [[آلمان]]، [[سوئیس]] و [[ایتالیا]] شیمال‌دا [[شیمال دنیزی]] غرب‌ده ایسه [[اطلس اوقیانوسو]] ایله محدودلاشیب. بؤلگه‌ده یوکسلیق چوْخ دئییل و اوقیانوس ایقلیمی گؤرولمک‌ده‌دیر. غرب آوروپاداکی اؤلکه‌لر لیبرال [[دموکراسی]] رهبرلیینه مالیک‌دیر. بۇ اؤلکه‌لرده [[کاپیتالیست]] ایقتصادیات موْدلی اۇیقولاما اوْلونماق‌دادیر. بؤلگه اؤلکه‌لری [[آوروپا شوراسی]] نه عضوودور. آیریجا آندوررا خاریجین‌ده‌کی اؤلکه‌لر [[اوروپا بیرلیگی]] ; [[آندورا]] و [[ایرلند]] خاریجین‌ده‌کی اؤلکه‌لر ده [[ناتو]] 'یا عضودور. * [[اوتریش]] * [[بلژیک]] * [[فرانسه]] * [[آلمان]] * [[لیختن ایشتاین]] * [[لوکزامبورق]] * { [[موناکو]] * [[هولند]] * [[سوئیس]] == قایناق == [[بؤلمه:اوروپا]] in29yd24klpvzo8k8oreyqsh0y12edb 0 30240 1520232 1520074 2022-07-23T07:23:43Z Aristeas 10616 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Schwäbisch Hall - Altstadt - Weiler - Johanniterkirche - Turm von SSW.jpg]] → [[File:Schwäbisch Hall - Altstadt - Weiler - Johanniterkirche - Turm von SSO.jpg]] [[c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] – it’s the view from SSO, not from SSW, that was a typo, sorry wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |official_name = شوبیش هال |settlement_type = [[آلمان شهرلرین نۆفوسا گؤره سیرالانماسی|شهر]] |nickname = |motto = <!-- Images --> |image_skyline = Schwäbisch Hall in winter.jpg |imagesize = |image_caption = |image_flag = |image_seal =Wappen Schwaebisch Hall.svg <!-- Maps --> |<!--|pushpin_map = |pushpin_label_position =left |pushpin_map_caption = |pushpin_mapsize = |image_map = |mapsize = 300px |map_caption = |image_map1 = |mapsize1 = |map_caption1 = <!-- Location --> |subdivision_type = [[دۆنیا اؤلکه‌لری‌|اؤلکه‌]] |subdivision_name = {{flagu|آلمان|size=23px}} |subdivision_type1 = [[آلمان ایالتلری|ایالت]] |subdivision_name1 =Baden-Württemberg |subdivision_type2 = ناحیه |subdivision_name2 = Stuttgart <!-- Government --> |government_footnotes = |government_type = |leader_title = [[بلدیه باشچی‌سی]] |leader_name = |leader_title1 = |leader_name1 = |established_title = |established_date = <!-- Area --> |unit_pref = |area_footnotes = |area_magnitude = |area_total_km2 = 104.23 |area_land_km2 = |area_water_km2 = |area_total_sq_mi = |area_land_sq_mi = |area_water_sq_mi = <!-- Population --> |population_as_of = 2015 |population_footnotes = |population_total = |population_density_km2 = auto |population_density_sq_mi = <!-- General information --> |timezone = |utc_offset = |timezone_DST = |utc_offset_DST = |elevation_footnotes = |elevation_m =304 |elevation_ft = |coordinates ={{coord|49|6|44|N|9|44|15|E|format=dms|display=inline,title}} |postal_code_type = |postal_code = |area_code = |blank_name = |blank_info = |blank1_name = پوستال کود |blank1_info = 74523 |website = [http://www.schwaebischhall.de/ www.schwaebischhall.de] |footnotes = }} {{Location map|Germany |float = left|width=350 | caption =شوبیش هال شهرین نقشه اۆستونده یئری| label = شوبیش هال|position=right|background=white|lat=49.6|long=9.44}} '''شوبیش هال''' ({{Lang-de|Schwäbisch Hall}}) [[آلمان|آلمانین]] [[بادن-وورتمبرق]] [[ایالت|ایالتینده]] یئر آلان بیر شهردیر و ۳۰۴ متر دنیز سوییه‌سیندن اۇجالیقی وار. بۇ شهرین ۱۰۴٫۲۳ کیلومتر موربّع ساحه‌سی وار.<br /> == جوغرافی == <br />[[file:Wappen Schwaebisch Hall.svg|400px|thumb|left| شوبیش هال شهرین [[آرم|آرمی]]]][[file:Schwäbisch Hall in winter.jpg|400px|thumb|left| شوبیش هال شهریندن بیر گؤرونتو]]<br /> == گؤرونتولر == <gallery "mode=traditional" "class=cente""> File:Wappen Schwaebisch Hall.svg File:Map Schwabisch Hall.png File:Stadtteile-Schwabisch-Hall.png File:De Merian Sueviae 124.jpg File:Schwäbisch Hall, Panorama von SW.jpg File:Schwaebisch Hall Musem Wuerth.jpg File:Schwaebisch Hall historic town.JPG File:Schwäbisch Hall - Altstadt - St. Michael - Ansicht von SW über Altstadt.jpg File:Schwäbisch Hall - Altstadt - St. Michael - Turm - Ansicht vom Unterwöhrd.jpg File:Schwäbisch Hall - Altstadt - St. Michael - Turm - Ansicht vom Hafenmarkt.jpg File:Schwaebisch hall 10.jpg File:Schwaebisch Hall St Michael.jpg File:Schwäbisch Hall-St. Michael.jpg File:Schwäbisch Hall - Altstadt - St. Michael - Turmvorhalle - Statue des Erzengels Michael (1).jpg File:Schwaebisch Hall Marktbrunn.jpg File:Schwaebisch Hall pillory.jpg File:Schwaebisch Hall city hall.jpg File:Schwäbisch Hall - Altstadt - Am Markt 6 (Rathaus) - Turm - Ansicht vom Hafenmarkt.jpg File:Schwäbisch Hall - Altstadt - Am Markt 6 (Rathaus) - Nordseite - Gitterfenster.jpg File:Schwaebisch Hall Marktplatz.jpg File:Schwäbisch Hall-Marktplatz.jpg File:Schwaebisch hall 09.jpg File:Schwäbisch Hall - Altstadt - Am Markt 9 - Portal - Wappen und Statuen.jpg File:Schwaebisch hall 08.jpg File:Schwaebisch Hall renaiss.jpg File:Schwaebisch Hall Pfarrgasse.jpg File:Schwaebisch Hall Herrngasse.jpg File:Schwäbisch Hall - Altstadt - Kocherfront - Ansicht mit Sulfersteg von Mauerstraße (1).jpg File:Schwaebisch Hall St Steg.jpg File:Schwäbisch Hall - Altstadt - Kocherfront - Ansicht vom Steinernen Steg nach Norden (1).jpg File:Schwaebisch hall 04.jpg File:Schwaebisch Hall oldtown.jpg File:Schwaebisch Hall Weiler.jpg File:Schwäbisch Hall - Altstadt - Weiler - Johanniterkirche - Turm von SSO.jpg File:Schwäbisch Hall - Altstadt - Salinenstraße - Ansicht von Henkersbrücke.jpg File:Schwaebisch Hall Gelbinger.jpg File:Schwaebisch hall 05.jpg File:Schwaebisch hall 11.jpg File:Schwaebisch Hall towerhouse.jpg File:Schwäbisch Hall Globe-Theater 2000 by-RaBoe.jpg File:Schwaebisch hall 01.jpg File:Schwaebisch hall 02.jpg File:Schwäbisch Hall, Gelbinger Gasse, Blick nach W, Haus Gräter.JPG </gallery> == بیرده باخ == * [[آلمان]] * [[آلمان شهرلرین نۆفوسا گؤره سیرالانماسی]] == ائشیک باغلانتی‌لار == <br />[[SPD]][http://www.schwaebischhall.de/ www.schwaebischhall.de] شوبیش هال شهرین رسمی وب سایتی<br /> == قایناق‌لار == http://www.statistik-portal.de/Statistik-Portal/de_zs01_hh.asp {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120308232346/http://statistik-portal.de/Statistik-Portal/de_zs01_hh.asp |date=2012-03-08 }} - آلمانین آمار ایداره سی {{آلمان شهرلری}} [[بؤلمه:آلمان شهرلری]] iiz7w760u0ksirfbhba5vo4jx2cq3fw 0 38315 1520185 465628 2022-07-22T19:01:01Z Aydın Sümərinli 34223 wikitext text/x-wiki {{Automatic taxobox | name = Vertebrate | fossil_range = <br>[[Cambrian]]&ndash;[[Holocene|Present]] {{Geological range|520|0|ref=<ref name="Peterson2008">{{cite journal | last1 = Peterson | first1 = Kevin J. | last2 = Cotton | first2 = James A. | last3 = Gehling | first3 = James G. | last4 = Pisani | first4 = Davide | date = 27 April 2008 | title = The Ediacaran emergence of bilaterians: congruence between the genetic and the geological fossil records | journal = Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences | volume = 363 | issue = 1496 | pages = 1435–1443 | doi = 10.1098/rstb.2007.2233 | pmid=18192191 | pmc=2614224 }}</ref>}} | image = Vertebrates.png | image_caption = Individual organisms from each major vertebrate group. Clockwise, starting from top left: [[Fire salamander]] (Amphibia), [[saltwater crocodile]] (Reptilia), [[southern cassowary]] (Aves), [[Rhynchocyon petersi|black-and-rufous giant elephant shrew]] (Mammalia), [[ocean sunfish]] (Osteichthyes) | taxon = Vertebrata | authority = [[ژان-باتیست لامارک]], 1801<ref name="Nielsen2012">{{cite journal | author=Nielsen, C. | date=July 2012 | title=The authorship of higher chordate taxa | journal=Zoologica Scripta | volume=41 | issue=4 | pages=435–436 | doi=10.1111/j.1463-6409.2012.00536.x }}</ref> | subdivision_ranks = Simplified grouping (see text) | subdivision = *[[بالیقلار]]es ([[Cladistics|cladistically]] including the [[دؤردایاق‌لیلار]]s) | synonyms = Ossea <small>Batsch, 1788</small><ref name="Nielsen2012" /> }} '''اوْنورغالیلار''' {{اینگیلیسجه|Vertebrate}}، {{فارسجا|مهره‌داران}}، دسته‌سینه عایید حئیوان نؤعو. بۆتۆن [[ممه‌لیلر|ممه لی لر]] ، [[قوش|قوش لار]] ، [[سوروننلر|سۆرۆننلر]] ، [[سۇدا-قۇرودا یاشایانلار|سودا-قورودا یاشایانلار]] و [[بالیقلار|بالیق لار]] اونورغالیلار دان ساییلیر لار. == گؤرونتولر == <gallery "mode="traditional&quot;" "class="cente&quot;&quot;"> File:Myxinidae.jpg File:Hammerhead_shark.jpg File:Striped_bass,_Boston_Aquarium.JPG File:Feuersalamander_DE.jpg File:Chlamydosaurus_kingii.jpg File:Cyanocitta-cristata-004.jpg File:Bear_Alaska_(2).jpg </gallery> == قایناقلار == http://www.catalogueoflife.org {{قایناق}} {{ممه‌لیلر}} [[بؤلمه:الیفبا سیراسینا گؤره حئیوانلار]] 38uqe1e023flwx1mvkuagu5htfbc5vt 0 74125 1520227 627255 2022-07-22T23:26:36Z Innerstream 30734 wikitext text/x-wiki [[file:Diphepanol.svg|thumb|350px|left|دی‌فپانول]] '''دی‌فپانول''' ({{lang-en|Diphepanol}}) بیر شیمیایی ماده. == بیرده باخ == {{نئچه سۇتون‌لو|3}} *[[شیمی]] *[[ترموشیمی]] *[[شیمی فیزیک]] *[[آنالیتیک شیمی]] *[[اورقانیک شیمی]] *[[بیوشیمی]] *[[الکتروشیمی]] *[[فارماکولوژی]] *[[پولیمر]] *[[بیولوژی]] *[[ژئوشیمی]] *[[فوتوشیمی]] {{نئچه سۇتون‌لو سوْنو}} == قایناق‌لار == {{قایناق}} اینگیلیسجه ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«[[:en:Diphepanol|Diphepanol]]»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور.( ۲۹ نوْوامبر ۲۰۱۷ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر). {{قارداش_پروژه‌لر_باغلانتی قوتوسو | یازار =no | ویکی‌سؤزلوک =no | ویکی‌کیتاب =no | ویکی‌سؤز =no | ویکی‌قایناق =no | ویکی‌آمبار =Diphepanol | ویکی‌خبر =no | ویکی‌گیل =no | ویکی‌دولانما =no | ویکی‌بیلیم‌یورد =no }} [[بؤلمه:شیمی]] sfdv29aw8zkd6oc09fzti7542efcs8k 3 322933 1520224 793347 2022-07-22T22:00:32Z DejaVu 5358 DejaVu، [[ایشلدن دانیشیغی:Softestan]] صفحه‌سینی [[ایشلدن دانیشیغی:AzadIranAbadIran]]-ه آپاردی: صفحه در ضمن تغییر نام کاربر «[[Special:CentralAuth/Softestan|Softestan]]» به «[[Special:CentralAuth/AzadIranAbadIran|AzadIranAbadIran]]» به طور خودکار منتقل شد wikitext text/x-wiki Hello '''{{PAGENAME}}''' welcome to azb Wikipedia! Thank you for your contributions. I hope you like the place and decide to stay {| style="width:100%; background:transparent;" | style="background:#E0E6FF; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft: 15px; -moz-border-radius-topright: 15px;" width="80%" height=30 align=center|&nbsp;&nbsp;<font style="color: black; padding: 0.5em; text-align:center; font: 120%;" ><big> '''{{PAGENAME}} تۆرکجه ویکی‌پدیایا خوْش گلدینیز! '''</big></font> |} سالام٬ {{PAGENAME}}. بۆتونلوکله کؤنوللو ایشلدنلرین چالیشماسی ایله یارادیلان '''[[ویکی‌پدیا]]''' بیلیملیگی‌نین '''[[تۆرکجه]] '''دیلینده اوْلان ورژنینه خوْش گلیبسینیز. باشلامادان اؤنجه آشاغیداکی قایدالارلا تانیش اوْلمانیزی تؤوصیه ائدیریک: *یارادیلان مقاله‌لری دَییشدیرمه‌یه و یا یئنی مقاله یاراتماغا تردید ائتمه‌یین، '''[[ویکی‌پدیا:جسور اول!|جسور اوْلون]]'''. بیر نئچه جۆمله‌لیک مقاله‌لر یاراتماقدان چکینمه‌یین. *مقاله‌لرین '''بیلگی‌لیک'''، '''[[ویکی‌پدیا:بیلیملیک‌لیک دَیر|بیلیملیک‌لیک]]'''، '''[[ویکی‌پدیا:طرف‌سیزلیک|طرفسیز]]''' و '''غرضسیز''' اوْلماسینا دیقّت ائدین. *مقاله‌لری دَییشردیرمه‌دن اؤنجه '''[[ویکی‌پدیا:دَییشدیرمه قایدالارینا اؤتری باخیش|دَییشدیرمه قایدالاری]]''' ایله تانیش اوْلون. *سوْرغولارینیزا [[:بؤلمه:کؤمک صفحه‌لری|کؤمک صفحه‌لرینده]] جاواب آختارا بیلرسینیز. اوْردا جاواب تاپانماسانیز، ایلگیلی دانیشیق صفحه‌سینده سوْروشون. *باشقا ایشلدنلردن یاردیم ایسته‌مکدن چکینمه‌یین، اوْنلارین دانیشیق صفحه‌لرینی دَییشدیره‌رک سواللارینیزی آرتیرین. *یئنی یاراتدیغینیز مقاله‌لرین تۆرکجه دیلینده اوْلماسینا دیقّت ائدین. کؤچورمه یازیلیملارینی ایشه آپاران زامان یازی‌نین دیلینی '''[[ویکی‌پدیا:یازی قۇراللاری|یازی قۇراللاری]]''' ایله دقیقلشدیردیکدن سوْنرا مقاله‌یه آرتیرا بیلرسینیز. *مقاله‌لرده و بۇنلارا ایلگیلی صفحه‌لرده (بؤلمه‌لر، شابلونلار و...) ایمضانیزی و آدینیزی یازمایین. عکسینه دانیشیق، سس‌وئرمه، سوال-جاواب و... فوْرمادا اوْلان یازیلارینیزین سوْنوندا ۴ تیله '''<nowiki>~~~~</nowiki>''' علاوه ائده‌رک ایمضالایین. *مؤضوع سئچیمینده چتینلیک چکیرسینیزسه، آشاغیداکی صفحه‌لر سیزه یاردیم ائده‌جک: ** [[ویکی‌پدیا:مقاله ایسته]] ** [[ویکی‌پدیا: 1000 مقاله|ویکی‌پدیا: ۱۰۰۰ مقاله]] ** [[اؤزل:Wantedpages|ایسته‌نیلن مقاله‌لر]] *یاراتماق ایسته‌دیگینیز مقاله‌نین آدینی آشاغیداکی بوْش یئره یازین و '''"مقاله یارات'''" دۆیمه‌سینه باسین. '''[[ویکی‌پدیا:ایلک مقاله‌نیزی یارادین|ایلک مقاله‌نیزی یارادین]]'''. <inputbox> type=create buttonlabel=مقاله یارات width=45 break=no </inputbox> <noinclude></noinclude> ---------------------------------------------------------------------------------------------- ''ویکی‌پدیا ایشلدنلری [[شخص لرین بیلیملیکلیک اهمیتی|بیلیملیکلیک شخصلر]] دئییللرسه، اؤزلری حاقدا مقاله یارادا بیلمزلر. بۇجور بیلگیلری یالنیز [[ایشلدن:{{PAGENAME}}|اؤز ایشلدن صفحه‌لرینده]] وئره بیلرلر!'' [[ایشلدن:Aymara93|Aymara93]] ([[ایشلدن دانیشیغی:Aymara93|دانیشیق]]) ‏۳۱ دسامبر ۲۰۱۸، ساعت ۲۰:۱۰ (UTC) ro7k6iq6gbttcawpjyjrhzrrtmigg56 0 383736 1520226 1036478 2022-07-22T22:24:28Z Ahti-Saku 37629 File wikitext text/x-wiki [[فایل:Lemmy-02.jpg|بندانگشتی|Lemmy (2005)]] {{Infobox person | name = Lemmy | image = Lemmy-02.jpg | caption = Lemmy performing in May 2005 | birth_name = Ian Fraser Kilmister | alias = {{hlist|Lemmy Kilmister|Ian Fraser Willis}} | birth_date = {{birth date|df=yes|1945|12|24}} | birth_place = [[Stoke-on-Trent|Stoke-on-Trent, Staffordshire]], United Kingdom | death_date = {{Death date and age|2015|12|28|1945|12|24|df=y}} | death_place = [[Los Angeles|Los Angeles, California]], U.S. | resting_place = [[Forest Lawn Memorial Park (Hollywood Hills)|Forest Lawn Memorial Park, California]], U.S. | occupation = {{hlist|Singer|songwriter|musician|bassist}} | years_active = 1965–2015 | module = {{Infobox musical artist | embed = yes | background = solo_singer | genre = {{flatlist| * [[Heavy metal music|Heavy metal]] * [[rock and roll]] * [[hard rock]] * [[space rock]] * [[speed metal]] }} | instrument = {{hlist|Bass|guitar|vocals<!-- If you think an instrument should be listed, a discussion to reach consensus is needed first -->}} | label = | associated_acts = <!-- Please read [[Template:Infobox musical artist#associated acts]] before adding other acts – occasional collaborations, such as with Slash, or Probot, do NOT qualify-->{{hlist|[[Motörhead]]|[[Hawkwind]]|[[The Rockin' Vickers]]|[[Opal Butterfly]]|[[The Damned (band)|The Damned]]|[[The Head Cat]]|[[Girlschool]]|[[Sam Gopal]]}} }} '''لمی''' ([[اینگیلیس دیلی|اینگیلیسجه]]: Lemmy) [[بریتانیا|بریتانیالی]] [[شارکی یازیچی]]، [[شارکیچی]] و [[موسیقیچی]] - چئشیتلی [[موسیقی ژانری|موسیقی ژانرلاریندا]] اثرلر یارادیب. لمی ۲۴ دسامبر ۱۹۴۵ تاریخینده حیاتا گؤز آچیب و ۲۸ دسامبر ۲۰۱۵ میلادی تاریخینده [[لوس‌آنجلس]] شهرینده وفات ائدیب. == قایناقلار == {{قایناق}} {{قارداش_پروژه‌لر_باغلانتی قوتوسو | یازار =no | ویکی‌سؤزلوک =no | ویکی‌کیتاب =no | ویکی‌سؤز =no | ویکی‌قایناق =no | ویکی‌آمبار =Lemmy | ویکی‌خبر =no | ویکی‌گیل =no | ویکی‌دولانما =no | ویکی‌بیلیم‌یورد =no }} {{موسیقی-قارالاما}} {{Authority control}} [[بؤلمه:موسیقیچیلر]] 0ddkvouvbxr7js15wvwb7he819d7uzx 0 585919 1520181 1406021 2022-07-22T18:42:59Z EmausBot 19 روبات :[[کورئیم]] صحیفه‌سینه ایستیقامت‌لی ایکیقات ایستیقامتلندیرمه دوزلدیلیر wikitext text/x-wiki #تغییر_مسیر [[کورئیم]] tlaq9mxejsqiw6qa1rsjxv7gf91aeq2 0 588505 1520179 1437210 2022-07-22T18:42:39Z EmausBot 19 روبات :[[موعاهیده]] صحیفه‌سینه ایستیقامت‌لی ایکیقات ایستیقامتلندیرمه دوزلدیلیر wikitext text/x-wiki #تغییر_مسیر [[موعاهیده]] 7hosb5l5ti6y8zu5nvpkdeo1uav9gmp 0 589069 1520218 1519311 2022-07-22T20:03:49Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki [[File:Compass Rose English East.svg|سول|thumb|۱۶ جوغرافی سمتلر]] '''شرق''' یا دا '''دوْغۇ''' ({{اینگیلیسجه|'''East'''}})، دؤرد اساس سمتلردن یادا [[قوطب‌گؤسترن]]ین نوقطه‌لرینین بیریدیر. بو سمت [[غرب|غربین]] عکس نوقطه‌سیدیر. ==قایناقلار== {{قایناق}} ==خاریجی لینکلر== * {{Wiktionary-inline}} {{سمتلر}} [[بؤلمه:جهت‌لر (هندسه)]] 5wtfjmpc6nel01otbuskvpg7l3jpn52 0 593656 1520219 1519310 2022-07-22T20:04:02Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki [[File:Compass Rose English East.svg|سول|thumb|۱۶ جوغرافی سمتلر]] '''شومال''' یا دا '''قوزئی''' ({{اینگیلیسجه|'''North'''}})، دؤرد اساس سمتلردن یادا [[قوطب‌گؤسترن]]ین نوقطه‌لرینین بیریدیر. بو سمت [[جنوب|جنوبون]] عکس نوقطه‌سیدیر. ==قایناقلار== {{قایناق}} ==خاریجی لینکلر== * {{Wiktionary-inline}} {{سمتلر}} [[بؤلمه:جهت‌لر (هندسه)]] 1c55463q1o2fv5fzsdryv9dw4iisqe4 0 594240 1520180 1479231 2022-07-22T18:42:49Z EmausBot 19 روبات :[[آنلاشما]] صحیفه‌سینه ایستیقامت‌لی ایکیقات ایستیقامتلندیرمه دوزلدیلیر wikitext text/x-wiki #تغییر_مسیر [[آنلاشما]] sqrd20lckgn3ziddz5f0i5o0h5ibcnk 0 603689 1520230 1520025 2022-07-23T06:56:24Z Abolfazlyashar 29018 wikitext text/x-wiki بو صفحه [[آذربایجان (تاریخی اراضی)|آذربایجانین]] ایرانداکی اولان شهرلرین سایلامی دی. <ref>[https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/tables/jamiat/kolli/1-koli-jamiat.xls ایرانین ساییم‌لاما اورتاسی]</ref><ref>[https://www.amar.org.ir/%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%D9%88-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86/%D9%86%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D9%81%DA%A9%DB%8C%DA%A9-%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D9%84-1395 ۱۳۹۵-جی ایلده ایرانین خایلاقی]</ref> == اردبیل اوستانی‌نین شهرلرین لیستی == {|class="wikitable sortable"{ |- !ساییم!!شهر آدی!!بؤلگه!!جمعیت (۱۳۸۵)!!جمعیت (۱۳۹۰)!!جمعیت (۱۳۹۵)!!<small>بؤلگه‌ده<br/> روتبه‌سی</small> |- !۱ |[[اردبیل]]||[[اردبیل بؤلگه‌سی|اردبیل]]||۴۱۲٬۶۶۹||۴۸۲٬۶۳۲||۵۲۹۳۷۴||۱ |- !۲ |[[پارساآباد|پارس‌آباد]]||[[پارساآباد بؤلگه‌سی|پارس‌آباد]]||۸۱٬۷۸۲||۸۸٬۹۲۴||۹۳٬۳۸۷||۱ |- !۳ |[[مشگین‌شهر]]||[[مشگین‌شهر بؤلگه‌سی|مشگین‌شهر]]||۶۱٬۲۹۶||۶۸٬۲۰۱||۷۴٬۱۰۹||۱ |- !۴ |[[خالخال]]||[[خالخال بؤلگه‌سی|خلخال]]||۳۸٬۵۲۱||۴۱٬۱۶۵||۳۹٬۳۰۴||۱ |- !۵ |[[گرمی]]||[[گرمی بؤلگه‌سی|گرمی]]||۲۸٬۳۴۸||۲۸٬۹۵۳||۲۸٬۹۶۷||۱ |- !۶ |[[بیله‌سوار]]||[[بیله‌سووار بؤلگه‌سی|بیله سوار]]||۱۴٬۰۲۷||۱۵٬۱۸۳||۱۸٬۱۸۸||۱ |- !۷ |[[نمین]]||[[نمین بؤلگه‌سی|نمین]]||۱۰٬۱۱۷||۱۱٬۹۶۳||۱۳٬۶۵۹||۱ |- !۸ |[[جعفرآباد]]||[[بیله‌سووار بؤلگه‌سی|بیله سوار]]||۵٬۲۴۲||۶٬۹۹۹||۸٬۵۱۶||۲ |- !۹ |[[گیوی]]||[[کوثر بؤلگه‌سی|کوثر]]||۶٬۴۶۷||۷٬۱۵۸||۷٬۱۰۱||۱ |- !۱۰ |[[اصلاندوز]]||[[اصلاندوز]]||۴٬۸۵۷||۵٬۶۴۸||۶۳۴۸||۱ |- !۱۱ |[[آبی‌بیگلی|آبی‌بیگلو]]||[[نمین بؤلگه‌سی|نمین]]|| || ||۵،۹۹۹||۲ |- !۱۲ |[[نیر]]||[[نیر بؤلگه‌سی|نیر]]||۴٬۸۱۸||۵٬۸۲۰||۵٬۸۷۳||۱ |- !۱۳ |[[عنبران]]||[[نمین بؤلگه‌سی|نمین]]||۶٬۱۶۱||۶٬۰۸۴||۵٬۷۵۷||۳ |- !۱۴ |[[هشجین]]||[[خالخال بؤلگه‌سی|خلخال]]||۴٬۵۱۸||۴٬۷۵۸||۵٬۵۲۵||۲ |- !۱۵ |[[سرعین]]||[[سرعین بؤلگه‌سی|سرعین]]||۴٬۴۷۸||۴٬۴۴۰||۴٬۴۵۹||۱ |- !۱۶ |[[بابک (بیله‌سوار)|بابک شهر]] |[[بیله‌سووار بؤلگه‌سی|بیله سوار]] |۲۶۴۰ |۳۷۰۰ |۴۳۵۲ |۳ |- !۱۷ |[[اسلام آباد]]||[[پارساآباد بؤلگه‌سی|پارس‌آباد]]|| || ||۴،۰۶۹||۲ |- !۱۸ |[[آلنی]]||[[مشگین‌شهر بؤلگه‌سی|مشگین‌شهر]]||۲٬۹۴۵||۳٬۳۰۳||۳٬۷۳۹||۲ |- !۱۹ |[[اولتان]]||[[پارساآباد بؤلگه‌سی|پارس‌آباد]]|| || ||۳،۶۲۲||۳ |- !۲۰ |[[آراللو]]||[[اردبیل بؤلگه‌سی|اردبیل]]||۲٬۹۹۲||۳٬۱۸۰||۳٬۲۶۱||۲ |- !۲۱ |[[تازه‌کند انگوت]]||[[گرمی بؤلگه‌سی|گرمی]]||۱٬۵۵۶||۲٬۵۴۴||۲٬۶۴۵||۲ |- !۲۲ |[[مغانسر]]||[[پارساآباد بؤلگه‌سی|پارس‌آباد]]||۲٬۸۰۴||۲٬۷۹۸||۲٬۵۷۵||۴ |- !۲۳ |[[کلور]]||[[خالخال بؤلگه‌سی|خلخال]]||۲٬۳۸۰||۲٬۱۰۵||۲٬۳۴۷||۳ |- !۲۴ |[[ثمرین]]||[[اردبیل بؤلگه‌سی|اردبیل]]||۳٬۱۴۶||۲٬۲۴۵||۲٬۳۲۶||۳ |- !۲۵ |[[لاهرود]]||[[مشگین‌شهر بؤلگه‌سی|مشگین‌شهر]]||۲٬۹۶۱||۲٬۵۸۳||۲٬۱۴۹||۳ |- !۲۶ |[[قصابه]]||[[مشگین‌شهر بؤلگه‌سی|مشگین‌شهر]]|| || ||۲،۰۹۵||۴ |- !۲۷ |[[هیر]]||[[اردبیل بؤلگه‌سی|اردبیل]]||۲٬۵۸۸||۲٬۵۲۱||۲٬۰۸۰||۴ |- !۲۸ |[[فخرآباد]]||[[مشگین‌شهر بؤلگه‌سی|مشگین‌شهر]]|| || ||۹۹۹||۵ |- !۲۹ |[[رضی]]||[[مشگین‌شهر بؤلگه‌سی|مشگین‌شهر]]||۱٬۷۴۹||۱٬۲۱۷||۸۷۱||۶ |- !۳۰ |[[کوراییم]]|| [[نیر بؤلگه‌سی|نیر]]|| || ||۸۳۱||۲ |- !۳۱ |[[اردیموسی|ایردموسی]]||[[سرعین بؤلگه‌سی|سرعین]]|| ||||۸۱۶||۲ |- !۳۲ |[[مرادلو (مشگین‌شهر)|مرادلو]]||[[مشگین‌شهر بؤلگه‌سی|مشگین‌شهر]]||||||۶۷۱||۷ |} == باتی آذربایجان شهرلرینین لیستی == باتی آذربایجان شهرلرینین لیستی ۱۳۸۵-۹۵ ایللرده: {|class="wikitable sortable" |- !ردیف!!شهر آدی!!بؤلگه !!جمعیت (۱۳۸۵)!!جمعیت (۱۳۹۰)!!جمعیت (۱۳۹۵)!!<small>بؤلگه‌ده روتبه‌سی</small> |- !۱ |[[ارومیه]]||[[ارومیه شهریستانی|ارومیه]]||۵۷۷٬۳۰۷||۶۶۷٬۴۹۹||۷۳۶٬۲۲۴||۱ |- !۲ |[[خوی]]||[[خوی شهریستانی|خوی]]||۱۷۸٬۷۰۸||۲۰۰٬۹۵۸||۱۹۸٬۸۴۵||۱ |- !۳ |[[بوکان]]||[[بوكان بؤلگه‌سی|بوکان]]||۱۴۹٬۳۴۰||۱۷۰٬۶۰۰||۱۹۳٬۵۰۱||۱ |- !۴ |[[مهاباد]]||[[مهاباد شهریستانی|مهاباد]]||۱۳۳٬۳۲۴||۱۴۷٬۲۶۸||۱۶۸٬۳۹۳||۱ |- !۵ |[[میاندوآب]]||[[میاندوآب شهریستانی|میاندوآب]]||۱۱۲٬۹۳۳||۱۲۳٬۰۸۱||۱۳۴٬۴۲۵||۱ |- !۶ |[[سلماس]]||[[سلماس شهریستانی|سلماس]]||۷۹٬۵۶۰||۸۸٬۱۹۶||۹۲٬۸۱۱||۱ |- !۷ |[[پیرانشهر]]||[[پیرانشهر شهریستانی|پیرانشهر]]||۵۷٬۶۹۲||۶۹٬۰۴۹||۹۱٬۵۱۵||۱ |- !۸ |[[نقده]]||[[نقده شهریستانی|نقده]]||۷۲٬۹۷۵||۷۵٬۵۵۰||۸۱٬۵۹۸||۱ |- !۹ |[[تکاب]]||[[تکاب شهریستانی|تکاب]]||۴۳٬۷۰۲||۴۴٬۰۴۰||۴۹٬۶۷۷||۱ |- !۱۰ |[[ماکو]]||[[ماکو شهریستانی|ماکو]]||۴۱٬۸۶۵||۴۲٬۱۶۷||۴۶٬۵۸۱||۱ |- !۱۱ |[[ساری داش]]||[[سردشت شهریستانی|ساری داش]]||۳۷٬۱۱۵||۴۲٬۱۶۷||۴۶٬۴۱۲||۱ |- !۱۲ |[[شاهین دژ]]||[[شاهین دژ شهریستانی|شاهین‌دژ]]||۳۴٬۲۰۴||۳۸٬۳۹۶||۴۳٬۱۳۱||۱ |- !۱۳ |[[اوشنویه]]||[[اوشنویه شهریستانی|اوشنویه]]||۲۹٬۸۹۶||۳۲٬۷۲۳||۳۹٬۸۰۱||۱ |- !۱۴ |[[قره‌ضیاءالدین]]||[[چایپارا شهریستانی|چایپارا]]||۲۲٬۵۸۹||۲۳٬۷۶۹||۲۶٬۷۶۷||۱ |- !۱۵ |[[شوط]]||[[شوط شهریستانی|شوط]]||۱۹٬۷۵۹||۲۱٬۰۴۷||۲۵٬۳۸۱||۱ |- !۱۶ |[[سیه چشمه]]||[[چالدران شهریستانی|چالدیران]]||۱۴٬۱۸۹||۱۵٬۷۸۶||۱۷٬۸۰۴||۱ |- !۱۷ |[[ربط (شهر)|ربط]]||[[ساری‌داش بؤلگه‌سی|سردشت]]||۷٬۹۸۷||۱۲٬۰۶۸||۱۵٬۷۵۰||۲ |- !۱۸ |[[پلدشت]]||[[پلدشت شهریستانی|پلدشت]]||۸٬۵۸۴||۹٬۹۶۳||۱۱٬۴۷۲||۱ |- !۱۹ |[[بازرگان (شهر)|بازرگان]]||[[ماکو شهریستانی|ماکو]]||۹٬۰۴۷||۹٬۵۵۱||۹٬۹۷۹||۲ |- !۲۰ |[[چهاربرج]]||[[میاندوآب شهریستانی|میاندوآب]]||۷٬۹۴۰||۸٬۶۸۱||۹٬۴۰۶||۲ |- !۲۱ |[[محمدیار]]||[[نقده شهریستانی|نقده]]||۸٬۰۱۸||۸٬۶۰۴||۹٬۳۱۳||۲ |- !۲۲ |[[فیرورق]]||[[خوی شهریستانی|خوی]]||۷٬۹۰۳||۸٬۸۳۷||۹٬۱۹۰||۲ |- !۲۳ |[[تازه‌شهر]]||[[سلماس شهریستانی|سلماس]]||۸٬۲۱۶||۸٬۸۶۴||۸٬۶۲۹||۲ |- !۲۴ |[[نوشین‌شهر]]||[[ارومیه شهریستانی|ارومیه]]||۶٬۷۳۱||۷٬۱۸۳||۸٬۳۸۰||۲ |- !۲۵ |[[دیزج دیز]]||[[خوی شهریستانی|خوی]]||-||۱۰۰۰۰||۸٬۲۸۲||۳ |- !۲۶ |[[محمودآباد (شاهین‌دژ)|محمودآباد]]||[[شاهین‌دژ شهریستانی|شاهین‌دژ]]||۵٬۸۱۷||۶٬۶۸۰||۶٬۸۶۶||۲ |- !۲۷ ||[[میرآباد]]||[[ساری‌داش بؤلگه‌سی|سردشت]]||۹٬۵۰۲||۱۰٬۴۱۰||۶٬۰۰۰||۳ |- !۲۸ |[[قطور (شهر)|قطور]]||[[خوی شهریستانی|خوی]]||-||۴٬۶۶۳||۵٬۱۴۷||3 |- !۲۹ |[[باروق]]||[[میاندوآب شهریستانی|میاندوآب]]||۳٬۸۷۴||۴٬۱۱۸||۴٬۲۲۵||۳ |- !۳۰ |[[گردکشانه]]||[[پیرانشهر شهریستانی|پیرانشهر]]||۱٬۳۱۶||۱٬۶۷۳||۴٬۲۰۱||۲ |- !۳۱ |[[کشاورز (شهر)|کشاورز]]||[[شاهین‌دژ شهریستانی|شاهین‌دژ]]||۳٬۵۳۸||۳٬۹۰۴||۴٬۱۳۸||۳ |- !۳۲ |[[ایواوغلی]]||[[خوی شهریستانی|خوی]]||۳٬۲۸۲||۳٬۱۶۷||۳٬۳۲۰||۵ |- !۳۳ |[[نالوس]]||[[اوشنویه شهریستانی|اوشنویه]]||۲٬۴۸۸||۲٬۹۳۸||۲٬۹۷۳||۲ |- !۳۴ |[[قوشچی (شهر)|قوشچی]]||[[ارومیه شهریستانی|ارومیه]]||۲٬۸۳۲||۲٬۵۲۶||۲٬۷۸۷||۳ |- !۳۵ |[[یوخاری نازیک (پولدشت)|یوخاری نازیک]]||[[پلدشت شهریستانی|پلدشت]]||-||۲٬۷۶۱||۲٬۶۶۷||۲ |- !۳۶ |[[مرگنلر]]||[[شوط شهریستانی|شوط]]||-||۲٬۲۴۷||۲٬۲۹۴||۲ |- !۳۷ |[[سرو (شهر)|سرو]]||[[ارومیه شهریستانی|ارومیه]]||۱٬۵۰۸||۱٬۵۳۰||۱٬۸۰۰||۴ |- !۳۸ |[[آواجیق]]||[[چالدران شهریستانی|چالدران]]||۱٬۶۴۹||۱٬۵۱۶||۱٬۶۶۳||۲ |- !۳۹ |[[سیلوانا]]||[[ارومیه شهریستانی|ارومیه]]||۱٬۳۵۰||۱٬۴۹۰||۱٬۶۱۴||۵ |- !۴۰ |[[سیمینه]]||[[بوكان بؤلگه‌سی|بوکان]]||۹۵۷||۱٬۱۷۳||۱٬۳۴۵||۲ |- !۴۱ |[[زرآباد (خوی)|زرآباد]]||[[خوی شهریستانی|خوی]]||۹۱۷||۱٬۲۳۹||۱٬۱۴۷||۶ |- !۴۲ |[[خلیفان]]||[[مهاباد شهریستانی|مهاباد]]||-||۹۶۲||۷۴۹||۲ |} == دوغو آذربایجان شهرلرین لیستی == [[شرقی آذربایجان اوستانی]] شهرلری‌نین نوفوسو ۱۳۸۵، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ ایل‌لرین‌ده:<ref name=barnameh>{{وب قایناقلاماسی|باشلیق=مطالعات برنامه آمایش استان آذربایجان شرقی؛ خلاصه مدیریتی سند آمایش|امک=سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان آذربایجان شرقی|باغلانتی=https://azsharghi.mporg.ir/FileSystem/View/File.aspx?FileId=95abbe17-7420-4336-b003-0e7e2d8de6e9&Mode=Preview|یوخلاما تاریخی=۱۲ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref><ref>{{وب قایناقلاماسی|باغلانتی=http://portal2.moi.ir/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=8f931308-c67e-4cf4-a5e7-3c1bbb1a6f32 |باشلیق=پورتال وزارت کشور |یوخلاما تاریخی=۱۳ دسامبر ۲۰۱۲ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140724132759/http://portal2.moi.ir/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=8f931308-c67e-4cf4-a5e7-3c1bbb1a6f32 |archivedate=۲۴ ژوئیه ۲۰۱۴ |dead-url=yes}}</ref><ref name=IMO>{{وب قایناقلاماسی|باشلیق=درجه جمعیت و سال تاسیس شهرداری ها|امک=سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور|باغلانتی=https://imo.org.ir/modules/showframework.aspx?ReportID=1&frameworkpagetype=sec&relfacilityid=66|یوخلاما تاریخی=۲۲ مهٔ ۲۰۲۰}}</ref><ref>{{وب قایناقلاماسی|باغلانتی=http://portal2.moi.ir/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=8f931308-c67e-4cf4-a5e7-3c1bbb1a6f32 |باشلیق=پورتال وزارت کشور |یوخلاما تاریخی=۲۷ مارس ۲۰۱۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140724132759/http://portal2.moi.ir/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=8f931308-c67e-4cf4-a5e7-3c1bbb1a6f32 |archivedate=۲۴ ژوئیه ۲۰۱۴ |dead-url=yes}}</ref> {|class="wikitable" |-style="background:#CCFFFF" |نوفوسون چوخالماسی (کئچمیش باش‌سایما ایله موقاییسه‌ده) |-style="background:#FFDDDD " |نوفوسون آزالماقی (کئچمیش باش‌سایما ایله موقاییسه‌ده) |} {|class="wikitable sortable" |- !ردیف!!شهرین آدی!!بؤلگه!!نوفوس (۱۳۸۵)<ref name=amar85>{{وب قایناقلاماسی|باشلیق=تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵|یازار=درگاه ملی آمار|باغلانتی=https://www.amar.org.ir/سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن/نتایج-سرشماری/جمعیت-به-تفکیک-تقسیمات-کشوری-سال-1385|تاریخ بازدید=۱۹ ژوئن ۲۰۱۷}}</ref>!!نوفوس (۱۳۹۰)<ref name=amar90>{{وب قایناقلاماسی|باشلیق=نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ خورشیدی|یازار=درگاه ملی آمار|باغلانتی=http://www.amar.org.ir/سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن/نتایج-سرشماری/جمعیت-به-تفکیک-تقسیمات-کشوری-سال-1390|یوخلاما تاریخی=۱۹ ژوئن ۲۰۱۷}}</ref>!!نوفوس (۱۳۹۵)<ref name=amar95>{{وب قایناقلاماسی|باشلیق=تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵|یازار=درگاه ملی آمار|باغلانتی=https://www.amar.org.ir/سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن/نتایج-سرشماری/جمعیت-به-تفکیک-تقسیمات-کشوری-سال-1395|یوخلاما تاریخی=۱۹ ژوئن ۲۰۱۷}}</ref><ref>{{Cite web |title=پورتال وزارت کشور |url=http://portal2.moi.ir/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=8f931308-c67e-4cf4-a5e7-3c1bbb1a6f32 |accessdate=2017-08-02 |archivedate=2014-07-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140724132759/http://portal2.moi.ir/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=8f931308-c67e-4cf4-a5e7-3c1bbb1a6f32 }}</ref>!!<small>روتبه‌سی{{جب}} بؤلگه‌ده</small>!!شهر ایلی |- !۱ |[[تبریز]]||[[تبریز بؤلگه‌سی|تبریز]]||۱٬۳۷۸٬۹۳۵||style="background:#CCFFFF"|۱٬۴۹۴٬۹۹۸||style="background:#CCFFFF"|۱٬۵۵۸٬۶۹۳||۱||۱۲۹۶ |- !۲ |[[مراغا]]||[[مراغا بؤلگه‌سی|مراغا]]||۱۴۶٬۴۰۵||style="background:#CCFFFF"|۱۶۲٬۲۷۵||style="background:#CCFFFF"|۱۷۵٬۲۵۵||۱||۱۳۰۰ |- !۳ |[[مرند]]||[[مرند بؤلگه‌سی|مرند]]||۱۱۴٬۱۶۵||style="background:#CCFFFF"|۱۲۴٬۳۲۳||style="background:#CCFFFF"|۱۳۰٬۸۲۵||۱||۱۳۰۸ |- !۴ |[[اهر]]||[[اهر بؤلگه‌سی|اهر]]||۸۵٬۷۸۲||style="background:#CCFFFF"|۹۲٬۶۰۸||style="background:#CCFFFF"|۱۰۰٬۶۴۱||۱||۱۳۱۵ |- !۵ |[[میانا]]||[[میانا بؤلگه‌سی|میانا]]||۸۷٬۳۸۵||style="background:#CCFFFF"|۹۵٬۵۰۵||style="background:#CCFFFF"|۹۸٬۹۷۳||۱||۱۳۱۵ |- !۶ |[[بوناب]]||[[بوناب بؤلگه‌سی|بوناب]]||۷۵٬۳۳۲||style="background:#CCFFFF"|۷۹٬۸۹۴||style="background:#CCFFFF"|۸۵٬۲۷۴||۱||۱۳۰۹ |- !۷ |[[سهند (شهر)|سهند]]||[[اوسکو بؤلگه‌سی|اوسکو]]||۱۳٬۶۱۰||style="background:#CCFFFF"|۲۴٬۷۰۴||style="background:#CCFFFF"|۸۲٬۴۹۴||۱||۱۳۸۶ |- !۸ |[[سراب]]||[[سراب بؤلگه‌سی|سراب]]||۴۲٬۰۵۷||style="background:#CCFFFF"|۴۴٬۸۴۶||style="background:#CCFFFF"|۴۵٬۰۳۱||۱||۱۳۱۴ |- !۹ |[[آذرشهر]]||[[آذرشهر بؤلگه‌سی|آذرشهر]]||۳۶٬۴۷۵||style="background:#CCFFFF"|۳۹٬۹۱۸||style="background:#CCFFFF"|۴۴٬۸۸۷||۱||۱۳۰۵ |- !۱۰ |[[هادیشهر]]||[[جولفا بؤلگه‌سی|جولفا]]||۲۷٬۸۴۲||style="background:#CCFFFF"|۳۰٬۵۷۵||style="background:#CCFFFF"|۳۴٬۳۴۶||۱||۱۳۴۹ |- !۱۱ |[[عجب‌شیر]]||[[عجب‌شیر بؤلگه‌سی|عجب‌شیر]]||۲۶٬۲۳۵||style="background:#CCFFFF"|۲۶٬۲۸۰||style="background:#CCFFFF"|۳۳٬۶۰۶||۱||۱۳۱۶ |- !۱۲ |[[سردرود]]||[[تبریز بؤلگه‌سی|تبریز]]||۲۴٬۸۵۸||style="background:#CCFFFF"|۲۶٬۸۵۶||style="background:#CCFFFF"|۲۹٬۷۳۹||۲||۱۳۳۶ |- !۱۳ |[[ملیکان]]||[[ملیکان بؤلگه‌سی|ملیکان]]||۲۳٬۹۸۹||style="background:#CCFFFF"|۲۵٬۳۱۲||style="background:#CCFFFF"|۲۷٬۴۳۱||۱||۱۳۲۹ |- !۱۴ |[[شبیستر]]||[[شبیستر بؤلگه‌سی|شبیستر]]||۱۳٬۸۵۷||style="background:#CCFFFF"|۱۵٬۶۶۳||style="background:#CCFFFF"|۲۲٬۱۸۱||۱||۱۳۰۷ |- !۱۵ |[[خسروشاه]]||[[تبریز بؤلگه‌سی|تبریز]]||۱۲٬۷۹۴||style="background:#FFDDDD"|۱۲٬۴۴۷||style="background:#CCFFFF"|۲۱٬۹۷۲||۳||۱۳۳۳ |- !۱۶ |[[بوستان‌آباد]]||[[بوستان‌آباد بؤلگه‌سی|بوستان‌آباد]]||۱۶٬۵۹۲||style="background:#CCFFFF"|۱۷٬۹۵۴||style="background:#CCFFFF"|۲۱٬۷۳۴||۱||۱۳۳۱ |- !۱۷ |[[هشترود]]||[[هشترود بؤلگه‌سی|هشترود]]||۱۸٬۴۱۸||style="background:#CCFFFF"|۱۹٬۹۰۳||style="background:#CCFFFF"|۲۰٬۵۷۲||۱||۱۳۳۰ |- !۱۸ |[[اوسکو]]||[[اوسکو بؤلگه‌سی|اوسکو]]||۱۶٬۱۴۰||style="background:#CCFFFF"|۱۶٬۹۸۳||style="background:#CCFFFF"|۱۸٬۴۵۹||۲||۱۳۱۱ |- !۱۹ |[[ایلخچی]]||[[اوسکو بؤلگه‌سی|اوسکو]]||۱۳٬۹۲۷||style="background:#CCFFFF"|۱۵٬۲۳۱||style="background:#CCFFFF"|۱۶٬۵۷۴||۳||۱۳۴۰ |- !۲۰ |[[باسمینج]]||[[تبریز بؤلگه‌سی|تبریز]]||۱۰٬۷۳۶||style="background:#CCFFFF"|۱۱٬۱۹۰||style="background:#CCFFFF"|۱۲٬۶۹۲||۴||۱۳۲۸ |- !۲۱ |[[ماماقان]]||[[آذرشهر بؤلگه‌سی|آذرشهر]]||۱۰٬۸۷۲||style="background:#CCFFFF"|۱۳٬۳۵۹||style="background:#FFDDDD"|۱۱٬۸۹۲||۲||۱۳۳۶ |- !۲۲ |[[گوگان]]||[[آذرشهر بؤلگه‌سی|آذرشهر]]||۱۰٬۹۴۹||style="background:#CCFFFF"|۱۱٬۳۹۵||style="background:#CCFFFF"|۱۱٬۷۴۲||۳||۱۳۳۶ |- !۲۳ |[[هئریس]]||[[هئریس بؤلگه‌سی|هئریس]]||۹٬۵۱۳||style="background:#CCFFFF"|۹٬۸۲۳||style="background:#CCFFFF"|۱۰٬۵۱۵||۱||۱۳۳۳ |- !۲۴ |[[یامچی]]||[[مرند بؤلگه‌سی|مرند]]||۹٬۳۲۰||style="background:#CCFFFF"|۹٬۸۳۲||style="background:#CCFFFF"|۱۰٬۳۹۲||۲||۱۳۷۹ |- !۲۵ |[[صوفیان]]||[[شبیستر بؤلگه‌سی|شبیستر]]||۸٬۷۳۳||style="background:#CCFFFF"|۹٬۱۲۶||style="background:#CCFFFF"|۹٬۹۶۳||۲||۱۳۴۱ |- !۲۶ |[[کلئیبر]]||[[کلئیبر بؤلگه‌سی|کلئیبر]]||۹٬۰۳۰||style="background:#CCFFFF"|۹٬۸۸۷||style="background:#FFDDDD"|۹٬۳۲۴||۱||۱۳۴۲ |- !۲۷ |[[جولفا]]||[[جولفا بؤلگه‌سی|جولفا]]||۴٬۹۸۳||style="background:#CCFFFF"|۵٬۶۲۸||style="background:#CCFFFF"|۸٬۸۱۰||۲||۱۳۳۴ |- !۲۸ |[[شیندآباد]]||[[شبیستر بؤلگه‌سی|شبیستر]]||۸٬۷۹۷||style="background:#CCFFFF"|۹٬۰۳۴||style="background:#FFDDDD"|۸٬۴۸۹||۳||۱۳۵۸ |- !۲۹ |[[کوشکسارای]]||[[مرند بؤلگه‌سی|مرند]]||۷٬۴۳۹||style="background:#CCFFFF"|۷٬۷۲۳||style="background:#CCFFFF"|۸٬۰۶۰||۳||۱۳۷۳ |- !۳۰ |[[تسوج]]||[[شبیستر بؤلگه‌سی|شبیستر]]||۷٬۳۳۲||style="background:#CCFFFF"|۷٬۳۷۰||style="background:#CCFFFF"|۷٬۵۲۲||۴||۱۳۳۶ |- !۳۱ |[[کولوانق]]||[[هئریس بؤلگه‌سی|هئریس]]||۶٬۳۴۴||style="background:#CCFFFF"|۶٬۷۹۲||style="background:#CCFFFF"|۷٬۴۶۵||۲||۱۳۷۷ |- !۳۲ |[[تورکمنچای]]||[[میانا بؤلگه‌سی|میانا]]||۶٬۴۳۴||style="background:#CCFFFF"|۷٬۰۹۴||style="background:#CCFFFF"|۷٬۴۴۳||۲||۱۳۶۹ |- !۳۳ |[[لئیلان]]||[[ملیکان بؤلگه‌سی|ملیکان]]||۶٬۰۷۹||style="background:#CCFFFF"|۶٬۱۷۵||style="background:#CCFFFF"|۶٬۳۵۶||۲||۱۳۷۶ |- !۳۴ |[[سیس]]||[[شبیستر بؤلگه‌سی|شبیستر]]||۵٬۱۲۷||style="background:#CCFFFF"|۵٬۵۰۲||style="background:#CCFFFF"|۶٬۱۰۶||۵||۱۳۷۲ |- !۳۵ |[[بخشایش]]||[[هئریس بؤلگه‌سی|هئریس]]||۵٬۷۵۲||style="background:#CCFFFF"|۶٬۰۹۸||style="background:#CCFFFF"|۶٬۱۰۲||۳||۱۳۷۵ |- !۳۶ |[[قره‌آغاج (چاراویماق)|قره‌آغاج]]||[[چاراویماق بؤلگه‌سی|چاراویماق]]||۴٬۱۵۷||style="background:#CCFFFF"|۵٬۶۵۲||style="background:#CCFFFF"|۶٬۱۰۲||۱||۱۳۷۳ |- !۳۷ |[[مهربان (شهر)|مهربان]]||[[سراب بؤلگه‌سی|سراب]]||۶٬۰۰۰||style="background:#CCFFFF"|۶٬۰۹۵||style="background:#FFDDDD"|۵٬۷۷۲||۲||۱۳۴۱ |- !۳۸ |[[تیمورلو]]||[[آذرشهر بؤلگه‌سی|آذرشهر]]||۵٬۲۲۱||style="background:#CCFFFF"|۵٬۴۲۲||style="background:#FFDDDD"|۵٬۳۷۵||۴||۱۳۹۰ |- !۳۹ |[[ورزقان]]||[[ورزقان بؤلگه‌سی|ورزقان]]||۳٬۵۴۹||style="background:#CCFFFF"|۵٬۳۸۵||style="background:#FFDDDD"|۵٬۳۴۸||۱||۱۳۷۲ |- !۴۰ |[[زرنق]]||[[هئریس بؤلگه‌سی|هئریس]]||۴٬۷۶۶||style="background:#CCFFFF"|۵٬۷۱۳||style="background:#FFDDDD"|۵٬۳۴۳||۴||۱۳۷۳ |- !۴۱ |[[شربیان]]||[[سراب بؤلگه‌سی|سراب]]||۴٬۳۷۴||style="background:#CCFFFF"|۴٬۷۳۷||style="background:#CCFFFF"|۴٬۸۷۷||۳||۱۳۷۸ |- !۴۲ |[[کوزه‌کنان]]||[[شبیستر بؤلگه‌سی|شبیستر]]||۳٬۵۲۴||style="background:#FFDDDD"|۳٬۲۷۴||style="background:#CCFFFF"|۴٬۷۳۰||۶||۱۳۸۱ |- !۴۳ |[[وایقان]]||[[شبیستر بؤلگه‌سی|شبیستر]]||۴٬۰۹۱||style="background:#CCFFFF"|۴٬۲۹۸||style="background:#CCFFFF"|۴٬۶۷۸||۷||۱۳۷۲ |- !۴۴ |[[هوراند]]||[[هوراند بؤلگه‌سی|هوراند]]||۳٬۸۷۶||style="background:#CCFFFF"|۴٬۴۴۵||style="background:#CCFFFF"|۴٬۶۵۸||۱||۱۳۷۶ |- !۴۵ |[[موبارک‌شهر]]||[[ملیکان بؤلگه‌سی|ملیکان]]||۳٬۶۶۱||style="background:#CCFFFF"|۴٬۱۹۸||style="background:#CCFFFF"|۴٬۴۵۶||۳||۱۳۹۲ |- !۴۶ |[[یئنی بوناب]]||[[مرند بؤلگه‌سی|مرند]]||۴٬۴۳۰||style="background:#FFDDDD"|۴٬۳۷۱||style="background:#FFDDDD"|۴٬۳۱۱||۴||۱۳۸۳ |- !۴۷ |[[شرفخانا]]||[[شبیستر بؤلگه‌سی|شبیستر]]||۳٬۸۷۲||style="background:#FFDDDD"|۳٬۵۸۵||style="background:#CCFFFF"|۴٬۲۴۴||۸||۱۳۴۰ |- !۴۸ |[[خوجا (شهر)|خوجا]]||[[هئریس بؤلگه‌سی|هئریس]]||۳٬۷۰۰||style="background:#CCFFFF"|۳٬۸۰۱||style="background:#CCFFFF"|۴٬۰۱۱||۵||۱۳۷۳ |- !۴۹ |[[آچاچی]]||[[میانا بؤلگه‌سی|میانا]]||۳٬۷۷۷||style="background:#FFDDDD"|۳٬۶۸۳||style="background:#FFDDDD"|۳٬۶۴۷||۳||۱۳۹۲ |- !۵۰ |[[دوزدوزان]]||[[سراب بؤلگه‌سی|سراب]]||۳٬۵۵۷||style="background:#CCFFFF"|۳٬۸۱۵||style="background:#FFDDDD"|۳٬۶۲۷||۴||۱۳۷۹ |- !۵۱ |[[خاروانا]]||[[ورزقان بؤلگه‌سی|ورزقان]]||۱٬۶۴۲||style="background:#FFDDDD"|۱٬۳۷۳||style="background:#CCFFFF"|۳٬۳۵۳||۲||۱۳۷۹ |- !۵۲ |[[خامنه]]||[[شبیستر بؤلگه‌سی|شبیستر]]||۲٬۷۵۰||style="background:#FFDDDD"|۲٬۵۴۱||style="background:#CCFFFF"|۳٬۰۵۶||۹||۱۳۱۴ |- !۵۳ |[[تیکمه‌داش]]||[[بوستان‌آباد بؤلگه‌سی|بوستان‌آباد]]||۲٬۴۶۸||style="background:#CCFFFF"|۲٬۶۴۵||style="background:#CCFFFF"|۲٬۹۷۴||۲||۱۳۷۶ |- !۵۴ |[[آقکند]]||[[میانا بؤلگه‌سی|میانا]]||۱٬۸۲۳||style="background:#FFDDDD"|۱٬۷۳۳||style="background:#CCFFFF"|۲٬۹۰۲||۴||۱۳۷۹ |- !۵۵ |[[آبیش‌احمد]]||[[کلئیبر بؤلگه‌سی|کلئیبر]]||۲٬۳۲۹||style="background:#FFDDDD"|۲٬۳۱۸||style="background:#CCFFFF"|۲٬۷۱۵||۲||۱۳۸۱ |- !۵۶ |[[زونوز]]||[[مرند بؤلگه‌سی|مرند]]||۲٬۶۱۸||style="background:#CCFFFF"|۲٬۶۲۶||style="background:#FFDDDD"|۲٬۴۶۵||۵||۱۳۳۲ |- !۵۷ |[[ترک (شهر)|ترک]]||[[میانا بؤلگه‌سی|میانا]]||۱٬۸۶۹||style="background:#CCFFFF"|۲٬۴۰۶||style="background:#FFDDDD"|۲٬۰۳۱||۵||۱۳۷۹ |- !۵۸ |[[خومارلو]]||[[خودافرین بؤلگه‌سی|خودافرین]]||۱٬۲۲۲||style="background:#CCFFFF"|۱٬۶۵۹||style="background:#CCFFFF"|۱٬۹۰۲||۱||۱۳۷۷ |- !۵۹ |[[خوداجو]]||[[مراغا بؤلگه‌سی|مراغا]]||۱٬۴۵۸||style="background:#CCFFFF"|۱٬۵۸۴||style="background:#CCFFFF"|۱٬۸۲۴||۲||۱۳۷۷ |- !۶۰ |[[سیه‌رود]]||[[جولفا بؤلگه‌سی|جولفا]]||۱٬۳۵۴||style="background:#CCFFFF"|۱٬۵۵۳||style="background:#FFDDDD"|۱٬۵۴۸||۳||۱۳۷۹ |- !۶۱ |[[نظرکهریزی]]||[[سراسکند بؤلگه‌سی|سراسکند]]||۱٬۱۸۱||style="background:#CCFFFF"|۱٬۲۶۶||style="background:#FFDDDD"|۱٬۲۱۵||۲||۱۳۸۳ |- !۶۲ |[[جاوان‌قالا]]||[[عجب‌شیر بؤلگه‌سی|عجب‌شیر]]||۶۲۲||style="background:#FFDDDD"|۵۸۹||style="background:#CCFFFF"|۷۰۰||۲||۱۳۹۲ |} == زنجان اوستانی شهرلرینین لیستی == {|class="wikitable sortable" |- !ردیف!!شهرین آدی!!بؤلگه!!نوفوس (۱۳۸۵)!!نوفوس (۱۳۹۰)!!نوفوس (۱۳۹۵)!!<small>بؤلگه‌ده<br/>روتبه‌سی</small> |- !۱ |[[زنجان]]||[[زنجان بؤلگه‌سی|زنجان]]||۳۴۱٬۸۰۱||۳۸۶٬۸۵۱||۴۳۰٬۸۷۱||۱ |- !۲ |[[ابهر]]||[[ابهر بؤلگه‌سی|ابهر]]||۷۰٬۸۳۶||۷۳٬۳۹۶|۸۷٬۲۸۵||۹۹٬۲۸۵||۱ |- !۳ |[[خورمدره]]||[[خورمدره بؤلگه‌سی|خورمدره]]||۴۶٬۰۵۵||۵۱٬۵۴۸||۵۵٬۶۴۱||۱ |- !۴ |[[قئیدار]]||[[خودابنده بؤلگه‌سی|خودابنده]]||۲۶٬۵۲۵||۳۱٬۲۵۱||۳۴٬۹۴۱||۱ |- !۵ |[[هیدج]]||[[ابهر بؤلگه‌سی|ابهر]]||۱۱٬۷۹۸||۱۳٬۰۰۳||۱۳٬۸۴۰||۲ |- !۶ |[[صایین‌قالا]]||[[ابهر بؤلگه‌سی|ابهر]]||۱۱٬۰۸۳||۱۱٬۹۳۹||۱۲٬۹۸۹||۳ |- !۷ |[[آب‌بر]]||[[طاروم بؤلگه‌سی|طاروم]]||۴٬۹۱۸||۶٬۷۲۵||۸٬۰۹۱||۱ |- !۸ |[[سولطانیه]]||[[سولطانیه بؤلگه‌سی|سولطانیه]]||۵٬۸۶۴||۷٬۱۱۶||۷٬۶۳۸||۱ |- !۹ |[[سوجاس]]||[[خودابنده بؤلگه‌سی|خودابنده]]||۵٬۹۶۷||۶٬۷۶۶||۶٬۹۹۱||۲ |- !۱۰ |[[ماهنیشان]]||[[ماهنیشان بؤلگه‌سی|ماهنیشان ]]||۵٬۳۵۶||۶٬۲۳۰||۶٬۷۱۲||۱ |- !۱۱ |[[سوهرورد]]||[[خودابنده بؤلگه‌سی|خودابنده]]||۵٬۷۳۶||۶٬۱۰۴||۶٬۰۳۷||۳ |- !۱۲ |[[گرماب (خودابنده)|گرماب]]||[[خودابنده بؤلگه‌سی|خودابنده]]||۳٬۶۹۵||۴٬۳۱۶||۴٬۱۲۸||۴ |- !۱۳ |[[دندی]]||[[ماهنیشان بؤلگه‌سی|ماهنیشان ]]||۳٬۵۴۷||۳٬۹۶۲||۴٬۰۷۸||۲ |- !۱۴ |[[زرین‌رود]]||[[خودابنده بؤلگه‌سی|خودابنده]]||۳٬۲۷۴||۳٬۶۴۳||۳٬۷۲۱||۵ |- !۱۵ |[[نورباهار]]||[[خودابنده بؤلگه‌سی|خودابنده]]||۳٬۲۶۰||۳٬۶۶۰||۳٬۶۴۴||۶ |- !۱۶ |[[کرسف]]||[[خودابنده بؤلگه‌سی|خودابنده]]||۲٬۸۶۹||۴٬۳۸۱||۳٬۰۸۳||۷ |- !۱۷ |[[زرین‌آباد]]||[[ایجرود بؤلگه‌سی|ایجرود]]||۱٬۹۴۴||۲٬۴۷۱||۲٬۳۷۴||۱ |- !۱۸ |[[ارمغانخانا]]||[[زنجان بؤلگه‌سی|زنجان]]||۱٬۵۸۱||۱٬۹۴۵||۲٬۱۴۹||۲ |- !۱۹ |[[چورزق]]||[[طاروم بؤلگه‌سی|طاروم]]||۸۲۹||۱٬۵۷۶||۱٬۷۳۷||۲ |- !۲۰ |[[حلب (ایجرود)|حلب]]||[[ایجرود بؤلگه‌سی|ایجرود]]||۱٬۰۲۴||۱٬۲۰۶||۹۳۷||۲ |- !۲۱ |[[نیک‌پی]]||[[زنجان بؤلگه‌سی|زنجان]]||۴۲۷||۴۷۴||۴۵۵||۳ |} == قایناق‌لار == {{قایناق}} [[بؤلمه:آذربایجان]] q3u9pcp0v76hlkx6cgfly20bbk6soww 0 604188 1520177 1501532 2022-07-22T14:27:59Z Aydın Sümərinli 34223 wikitext text/x-wiki {{Infobox archaeological culture |name = نئولیتیک یوخسا ینی داشلیق |map =[[File:Asikli Hoyuk sarah c murray 6176.jpg|frameless|alt=|upright=1.5]] |mapcaption=نئولیتیک یوخسا ینی داشلیق اینسان بیر یرده یرلشدیغینین و اکینجیلیک باشلاتماخنان ۱۰۰۰۰ میلاددان اونجه ساخسیسیز نئولیتیک ب دوزلتمیشی عاشیقلی هویوک چاغداش تورکیه |mapalt = |altnames = |horizon = |region = |period = ایستون هنجین سون دونمی |dates = 10,000–4,500 BC |typesite = |majorsites = |extra = |precededby = [[Mesolithic]], [[Epipalaeolithic Near East|Epipalaeolithic]] |followedby = [[Chalcolithic]] }} [[فایل:Neolithic vessels, AM of Thebes, 201099.jpg|بندانگشتی|نئولیتیک دن قالان ساخسی لر]] '''نئولیتیک''' ({{Lang-en|Neolithic}}) معنیسی ینی داشلیق ۱۱۰۰۰_۶۵۰۰ میلاددان اؤنجه اینسان تاریخین بیر دؤنمی دیر بو دؤنم ده اکینچیلیک اینقیلابی ده دییلیر بو دؤنم داش دؤنمین بیر بؤلۆمۆ دور بو بؤلۆم اکینچیلیک اینقیلاب یوخسا دورمینن باشلاییر نئولیتیک ایکی بؤلۆم دور ساخسی سیز و ساخسیلی بو دؤنمده اینسان لار حئیوان اوونون یئرینه اکینچیلیک و حئیوانچیلیک ائدیر کؤچرلیک و بیر یئرده قالماقینان باشلاییر بو دؤنم اورتا دوغو دا باشلادی قویون و کئچینی بئجرتمق نن بیده اینسان الییبیلدی یانین دا کؤپک ده ساخلییا و اؤزونه اؤرگشدیره اکینچیلیک و حئیوانچیلیک اویقارلارین قورولماسینا سبب اولور. نئولیتیک دؤنمی ۶۵۰۰ ایل میلاددان اؤنجه یئرین [[چالکولیتیک]] دؤنمینه وئردی بو دؤنم ده اینسان دمیرنن ایشله مغی باشلادی [[برونز دونمی]] و [[دمیر دؤنمی|دمیر دونمی]].نئولیتیک دونمی [[مزولیتیک]] دن سنرادیر [[قوزئی اوروپا|قوزی اوروپا]]<nowiki/>دا نئولیتیک ۱۷۰۰ میلاددان اونجه سونایتیشدی آما [[چین]] ده ۱۲۰۰ ایل میلاددان اونجه سونایتیشدی دونیانین چوخ یرلرینده نئولیتیک [[اوروپا]] کاشیف لرینه دک دوام اتدی. نئولیتیک بیر [[چاغداش]] سوزی دیر یونان دیلینده νέος نئو λίθος لیتیک یعنی ینی داش ۱۸۶۵ [[سر جان لوب بوک]] بو سوزی یوخسا ایصتیلاحی دوزلتمیش اوچ دونم سیستمی. == قایناقلار == {{قایناق}} اینگلیسجه ویکیپدیا دان چورولمیش == ائشیک باغلانتیلار == {{Commons category multi|Neolithic|Neolithic artefacts}} {{Wikiquote}} * Romeo, Nick (Feb. 2015). [http://news.nationalgeographic.com/news/2015/02/150220-embracing-skeletons-greece-diros-alepotrypa-cave-archaeology Embracing Stone Age Couple Found in Greek Cave]. "Rare double burials discovered at one of the largest Neolithic burial sites in Europe." ''[[National Geographic Society]]'' * {{cite web |last=McNamara |first=John |title=Neolithic Period |publisher=World Museum of Man |year=2005 |url=http://worldmuseumofman.org/neolithic1.htm |access-date=2008-04-14 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080430200956/http://worldmuseumofman.org/neolithic1.htm |archive-date=2008-04-30 |accessdate=2021-12-23 |archivedate=2008-04-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080430200956/http://worldmuseumofman.org/neolithic1.htm }} * {{cite journal|doi=10.11141/ia.9.4|title=Pre-Pottery Neolithic Clay Figurines from Nevali Çori|journal=Internet Archaeology|issue=9|year=2000|last1=Affonso|first1=T.|last2=Pernicka|first2=E.}} * {{cite news |last = Rincon |first = Paul |title = Brutal lives of Stone Age Britons |work = BBC News |date = 11 May 2006 |url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4757861.stm |access-date = 2008-04-14}} * [http://arquivo.pt/wayback/20160522204312/http://anthropology.rice.edu/WorkArea/linkit.aspx?LinkIdentifier=id&ItemID=472 Current Directions in West African Prehistory – McIntosh & McIntosh (1983)] * {{Cite EB1911 |wstitle = Neolithic |short = x}} {{Prehistoric Asia}} {{Prehistoric technology |state = expanded}} {{Authority control}} [[Category:Neolithic| ]] [[Category:1860s neologisms]] [[بؤلمه:هولوسن]] [[بؤلمه:تاریخی دؤورلر]] 46mx56gibhjtiuc9pdhfcfq1w6rfhhm 0 604541 1520178 1503880 2022-07-22T15:11:40Z Aydın Sümərinli 34223 wikitext text/x-wiki {{Infobox beverage | name = Coffee | image = A small cup of coffee.JPG | caption = [[#Serving|Black]] coffee in a [[coffee cup|cup]] on a [[saucer]], with a [[teaspoon|spoon]] | type = Hot or ice-cold (usually hot) | origin = | introduced = 15th century | color = Black, dark brown, light brown, beige |region=[[Horn of Africa]]<ref>Souza, Richard M. (2008) ''Plant-Parasitic Nematodes of Coffee''. Springer. p. 3. {{ISBN|978-1-4020-8720-2}}</ref> and [[South Arabia]]<ref name="Wein34">{{harvnb|Weinberg|Bealer|2001|pages=3–4}}</ref>}} [[فایل:020211030 122220 coffee in Sanok.jpg|بندانگشتی|بیر فینجان قهوه]] [[فایل:Roasted coffee beans.jpg|بندانگشتی|قهوه دنه سی]] '''قهوه''' ({{اینگیلیسجه|Coffee}}) ☕ [[چای (بیتکی)|چای]] کیمین بیر [[اکینچیلیک|اکین]] محصولو دور. آما قهونی چوخ ایستی و [[نمیشگنلیک]] یرده اکیرلر اؤرنک [[برزیل]] و [[گونئی دوغو آسیا|گونی دوغو آسیا]] و [[آفریقا]] نین بعضی یرلرینده. == گئچمیشی == [[فایل:Türk Kahvesi - Bakir Cezve.jpg|بندانگشتی|تورک قهوه سی]] قهوه نی ایچمک شکیل ده ایلک [[عثمانلی ایمپیراتورلوغو|عثمانلی]] تورکلر (گلجک ده تورک قهوه سی اولاراق) و سورا [[اوروپا]]<nowiki/>لی لار ([[ایتالیا]] دا [[کاپوچینو]] [[اکسپرسو]] و...) [[ایران تورک‌لری|ایران تورکلری]] ده [[قاجار خاندانی]]<nowiki/>ن اؤزل قهوه سی وارمیش. == قهوه عادتی == [[فایل:Brenner tumor with annotated coffee bean nuclei.jpg|بندانگشتی|قهوه ماده سی]] قهوه نین چای کیمین [[کافئیک اسید|کافئین]]<nowiki/>ی وار بو کافئین اینسان لاری قهوه طرفه چکیر. == ان چوخ قهوه ایچیلن اؤلکه لر == ان چوخ قهوه ایچن اؤلکه لر [[ایسکاندیناوی]] اؤلکه لری و [[هولند]] دیر. == قایناقلار == {{اتک‌یازی}} lcueudtloh8gpb4fvkannr7oy4vedi2 0 605905 1520196 1513428 2022-07-22T19:08:01Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} {|{{Infobox aircraft begin |name= Mirage 2000 |image= Mirage 2000C in-flight 2 (cropped).jpg |caption= A Mirage 2000C of the French Air and Space Force }}{{Infobox aircraft type |type= [[Multirole combat aircraft|Multirole]] [[fighter aircraft]] |national origin= France |manufacturer= [[Dassault Aviation]] |designer= |first flight= 10 March 1978<ref name=Spick_p420>Spick 2000, p. 420.</ref> |introduced= July 1984 |retired= |status= In service |primary user= [[French Air and Space Force]]<!--Limit one (1) primary user. Top 4 users listed in 'primary user' and 'more users' fields based on number of their fleets listed in Operators section (with sources). --> |more users= [[United Arab Emirates Air Force]] <br />[[Republic of China Air Force]] (Taiwan) <br />[[Indian Air Force]]<!-- Limit is three (3) in 'more users' field, four (4) total users with primary user. Please separate with <br />. Users are ordered based on number of their fleets.--> |produced= 1978–2007 |number built= 601<ref name=Last_Mirage_2000s>{{cite web |url=https://www.highbeam.com/doc/1G1-173924270.html |title=Last Mirage 2000s delivered |work=Interavia Business & Technology |date=22 December 2007 |url-access=subscription |via=[[HighBeam Research]] |access-date=12 April 2017 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180310010155/https://www.highbeam.com/doc/1G1-173924270.html |archive-date=10 March 2018 |accessdate=2022-03-21 |archivedate=2018-03-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180310010155/https://www.highbeam.com/doc/1G1-173924270.html }}</ref> |developed from= |variants with their own articles= [[Dassault Mirage 2000N/2000D]] |developed into= [[Dassault Mirage 4000]] }} |} [[فایل:Ramex Delta Dassault Mirage 2000N 11 (28230748001).jpg|بندانگشتی|میراژ۲۰۰۰]] '''میراژ ۲۰۰۰''' ({{اینگیلیسجه|Dassault Mirage 2000}}) [[فرانسه]] لی نئچه منظوره اولان تک موتورلو و دؤردۆنجو نسل دن اولان ساواش اوچاقی دیر. == قایناقلار == {{اتک‌یازی}} ==ائشیک باغلانتیلار== {{Commons|position=right|Dassault Mirage 2000}} * [https://web.archive.org/web/20081223131932/http://www.dassault-aviation.com/en/defense/mirage-2000/mirage-2000-familly.html?L=1 Official Mirage 2000 family website] * [https://www.youtube.com/watch?v=Bz1zRYImRZ4 Dassault Mirage 2000 explanatory video] {{Dassault Mirage family}} {{Dassault aircraft}} {{Authority control}} lz2q7vtqsbkoeny4hozm4zoy1ypspq8 0 607015 1520216 1519309 2022-07-22T20:02:34Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki [[File:Compass Rose English East.svg|سول|thumb|۱۶ جوغرافی سمتلر]] '''شومال-شرق''' یا دا '''قوزئی-دوْغو''' ({{اینگیلیسجه|'''Northeast'''}})، دؤرد فرعی سمتلردن و [[قوطب‌گؤسترن]]ین نوقطه‌لرینین بیریدیر. بو سمت [[جنوب-غرب]] سمتینین عکس نوقطه‌سیدیر. ==قایناقلار== {{قایناق}} {{سمتلر}} [[بؤلمه:جهت‌لر (هندسه)]] tiygz0ajfiswb5sq93bpvgditdz02lm 0 607159 1520195 1519701 2022-07-22T19:06:15Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} اوروجلوق یوخسا [[رمضان (آی)|رمضان آیی]]<nowiki/>ندا [[موسلمان]] لارا اوروج آدیندا بیر نووع عبادت واجیب اولور بو عبادت ده موسلمان لار گۆنۆز چاغی هئچ بیر یئمک یئمیر لر آماج یوخسول [[اینسان]] لاری آنلاماق دیر. اوروج توتماقین رسمی تک یمئک دییر دۆز داورانیش دا یعنی بیر مؤومین کیمین داورانیش دا واجیب دیر. == قایناقلار == inpufpqd83juvg6mvl49yvu41r6iemn 0 607238 1520194 1519840 2022-07-22T19:06:03Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} [[فایل:BhagavadGita-19th-century-Illustrated-Sanskrit-Chapter 1.20.21.jpg|بندانگشتی|سانسکریت]] سانسکریت संस्कृत [[انگلیسجه|اینگلیسجه]] ('''Sanskrit) [[گونئی آسیا|گۆنئی آسیا]]<nowiki/>نین قدیم دیلی بو دیل اصل ده [[هندوآریایی|هیندو _ آریا]] [[هیند اوروپا دیللری|هیندو _ اوروپا]] دیللریندن ساییلیر.''' == قایناقلار == اینگیلیسجه ویکیپدیا 8czztfio9funur9lcopu6zdoartyzg1 0 607241 1520193 1520162 2022-07-22T19:05:32Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} بئیین بدنین بیر پارچاسی دیر . بئیین [[حئیوان]] لارا بیلمک ایمکانی وئریر . بئیین [[بدن]]<nowiki/>ین دیگر عۆضوو لرین ایچینده کی حیس لرین آلیر و بو اله گلن معلومات نان [[داورانیش]]<nowiki/>ی دئیشیر. [[اینسان]] لاردا بئیین دیل دانیشماسین یوخسا ایشلدیلمسین ده و دۆشۆنمک گۆجۆ . بئیین بۆتۆن بدنین کونترول یوخسا باشچیلیک ائدن عۆضوو دۆر . [[فایل:Brain size comparison between bird, rodent, and human with relative scale width lines.png|بندانگشتی|بئیین]] بئیین عصب سلول لارین دان جورلنیب بو عصب لر بیر بیر لرینه باغلیدیر لار بئیین ده و دیگر عۆضوو لر ده بۆتۆن بئیین لری اولان حئیوانلارین بئیین دن گۆون ساخلاماق اوچون بیر شئی لری وار اینسان دا [[جۆمجۆمه]] یوخسا بئیین قابوقی([[سوموک|سۆمۆک]] دن) == نه جور ایشلمسی == [[فایل:CT of a normal brain, sagittal 16.png|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Chimp Brain in a jar.jpg|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Vertebrate-brain-regions small.png|بندانگشتی|کوسه و اینسان بئیینی]] بئیین بدن اوچون دۆشۆنمک ، اؤیرنمک و حیس ائتمک ائدیر. اینسان لار اوچون بیلینجلیق یوخسا شعور قایناقی دیر . بئیین بدنین اؤز باشینا ایش لری ده کونترول ائدیر اؤرنک تنفس ، هضم ائتمک یوخسا سیندیرماق و [[اورک|اۆرک]] چیرپینماسی کی اؤز باشینا اولور. بو ایش لر و باشقا لاری بئیینین بیلممزدیک و [[عصب سیستمی]] نن گؤرۆلۆر. دۆنیایا گؤره بۆتۆن معلومات حیس لریمیزنن ییغیلیر عصب لرنن بئیینه گؤندریلیر بو ایش بیزه گؤرمک ، ائشیتمک ، اییلمک و دادانماق و شئی لری حیس ائتمک بو ایش لره ایجازه وئریر .بئیین بو معلوماتی ایشلمه ائدیر و بونلاری تجربه ائدیریک شکیل ، سس و باشقا لاری . بئیین عصب لرنن بدنین دیگر عۆضوو لرینه نه ائتمگی دئیر.اؤرنک بید لاریمیزا حرکت ائت دئمک نن یوخسا اورگیمیزه داها سورعتنن چیرپین دئمک نن. بو عمومیت ده دۆز دور آما بعضی ایش لری اوموریلیک(نخاع) یوخسا [[اونورقا بئیینی]] گؤرور. اؤرنک قایتارماغا یوخسا ریفلکسه بئیین قاریشماز ، کیچیک حئیوان لاردا بئیین سیز ایش لر گؤرۆلۆر . بۆتۆن مؤهره لی حئیوان لارین بئیین لری وار کی گئچمیش ده قاریشیق لی لاشیب بعضی ساده حئیوان لار اسفنج کیمین بئیینی یوخ دور. تیکه لی اولموش مؤهره سیز لر هر تیکه ده عصبی غده لری اولور . عصبی ریشته حلقه سی هضم مجراسینن دؤورونده بو سیستم ده قاباق دا اولان معلومات نان بدنین حرکتی تنظیم اولور. == بؤلۆم لر == [[فایل:Brain-ALZH.png|بندانگشتی|بئیین بؤلۆم لری]] [[ممه لی لر]] ده بئیین اۆچ بؤلۆم دن دیر ۱-[[اوج بئیین]] ۲- [[بئیینجیک]] ۳-[[بئیین ساپی]] . اوج بئیینین اۆزۆ [[بئیین کورتکسی]] نن دیر بو بؤلۆم بوتون مؤهره لی حئیوان لاردا واردیر ممه لی لر بیر داها اۆز یوخسا لایه لری وار [[نئوکورتکس]] بو ندن نن ممه لی لرین اؤزللیکله اینسانلارین داورانیشی فرقلی دیر. بئیین کورتکسی یوخسا سربرال کورتکسی کورتکس اۆچ بؤلۆم دن دیر سنسوری ، موتور و بیرلشمه یئر لری ، سنسوری او یئر دیر کی حیس لردن گلن معلوماتی ایشلمه آلیر ، موتور گؤنۆللۆ حرکت لری کونترول ائدیر اؤزللیکله الین باشاریلی حرکت لری موتورون سول طرفی بدنین ساغ طرفین کونترول ائدیر و ترسی سی . و بیرلشمه یئر لری دۆنیادان آماجی اولان تجروبه لر دۆزلدیر و قیسا دۆشۆنمگه دایاق دیر و دیل (دانیشماق دیلی) و بو بیزه ایمکان وئریر موتقابیل شکیلده و ائتکیلی ایش گؤرمک. چوخ ایلیشکی لر کورتکسین بیر بؤلگه سیندن او بیری بؤلگه سینه دیر بؤلگه آلتیندا ایلیشکی لر داها آز اولور اۆزۆ ۹۹٪ یوخاری دیر. اوج بئیین اوج بئیینین بید لاری تناسوب نان بیربیرینن بیرلشیب بیرلیکده ایش گؤرۆر لر . بو بؤلۆم ساخلاماق و بالانس یوخسا تعادول مرکزی دیر یاردیم حرکتین اساس بؤلۆمۆ ساده موتور باشاریسینان . بئیین ساپی بئیین ساپی بئیینین دال طرفینده دیر بو بؤلۆم چوخ بؤلۆم لره بؤلۆنۆر کی هر بیری بدن ده اؤزل ایش لری وار دیر اؤرنک بئیین ساپی تنفسی کونترول ائدیر اۆرک چیرپینماسی ، اؤسگۆرک ، گؤز آتماق و اوتماق بدنین دماسی و آجماقی بئیین ساپی کونترول ائدیر. == بوْی یوخسا سایز == [[فایل:Brain 090407.jpg|بندانگشتی|بئیین]] اینسان بئیینی باشقا حئیوانلارنان قیاس ائدرکن چوخ بؤیۆک دور. اینسان بئیینین اۆزۆ سایزینا گؤره چوخ اوزون دور بو سورون بئیین اۆزۆنۆن قیریشیلماسینا گؤره اولوملو اولموش دور اگر اینسان کورتکسی دۆز اوْلسیدی اینسانین بئیینی بیر متیر مربع لیک بؤیۆک اولور دو بعضی حئیوانلار دا اینسان کیمین قیریشیلمیش بئیین لری وار دولفین و فیل کیمین بوردا دامپ قانونو حاکیم دیر داها بؤیۆک حئیوان لار داها بؤیۆک بئیین لری وار بو تئوری یئرینده آما گینه اینسان بئیینی چوخ بؤیۆک دور اؤزللیکله نئوکورتکس بیلدیگیمیز کیمین اینسان بئیینی میلیون لار ایلین ائوریم یوخسا تکامولون سونوجو دور دقیق بیلینمیر نیه اینسانین بئیینی بو قدر چوخ بۆیۆدۆ آما نئچه تئوری وار بیری قاریشیق و چتین توپلومسال یوخسا اجتماعی یاشاییش و دیل (قونوشما) ندنی اینسانین بئیینین بؤیۆتمۆش آما بو نو دئملییک کی [[آلبرت آینشتاین|آینشتاینین]] بئیینی ۱۲۳۰ گیرم میش آما نورمال کیشی لرین بئیینی موتوسیط ۱۴۰۰ گیرم دیر بو اۆزدن اینسان بئیینین عوضوو لرینین جزییاتی اؤنملی دیر . سلول لارین سایی سی اینسان بئیینی اینسانین بدینین چکیسینین ۲٪ دیر . آما اینسان بئیینی بدنین ۲۰٪ انرژیسین ایشلدیر. بئیین ۵۰ - ۱۰۰ میلیار عصب سلولی یوخسا نورونی وار . بو حد ده [[قلیا]] سی دا وار (قلیا سلول دان دایاق اولور) [[نورون]] یوخسا عصب [[سلول]] لارین ایشی معلوماتی آلماق و گؤندرمک دیر بو معلوماتی باشقا بدن عوضوو لریندن آلیپ - گؤندریر . آما قلیا نورون لارا یئمک یئتیریر و قان لاری نورون لارا طرف گؤندریر و قویور اؤز ایش لرین گؤره هر نورون ۱۰۰۰۰ دیگر نورون نان ایلیشکی سی وار بو ۱۰۰۰۰ دیگر عصب سلوللارینا (نورون) [[سیناپس]] لار دئییلیر . == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان Simple English ویکیپدیا سیندان Brain مقاله سیندن تۆرکجه یه چؤیرۆلموش 1h5sd3mrs28dioax3v1ixnzvqcdy5i1 1520231 1520193 2022-07-23T07:09:35Z Aydın Sümərinli 34223 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} بئیین بدنین بیر پارچاسی دیر . بئیین [[حئیوان]] لارا بیلمک ایمکانی وئریر . بئیین [[بدن]]<nowiki/>ین دیگر عۆضوو لرین ایچینده کی حیس لرین آلیر و بو اله گلن معلومات نان [[داورانیش]]<nowiki/>ی دئیشیر. [[اینسان]] لاردا بئیین دیل دانیشماسین یوخسا ایشلدیلمسین ده و دۆشۆنمک گۆجۆ . بئیین بۆتۆن بدنین کونترول یوخسا باشچیلیک ائدن عۆضوو دۆر . [[فایل:Brain size comparison between bird, rodent, and human with relative scale width lines.png|بندانگشتی|بئیین]] بئیین عصب سلول لارین دان جورلنیب بو عصب لر بیر بیر لرینه باغلیدیر لار بئیین ده و دیگر عۆضوو لر ده بۆتۆن بئیین لری اولان حئیوانلارین بئیین دن گۆون ساخلاماق اوچون بیر شئی لری وار اینسان دا [[جۆمجۆمه]] یوخسا بئیین قابوقی([[سوموک|سۆمۆک]] دن) == آناتومی == بئیینین شیکلی و سایزی یوخسا بوْیی موختلیف حئیوانلارین آراسیندا چوخ فرقلی دیر و بنزر اؤزللیک لرین تاپیلماسی چوخ چتین دیر. گینه ، بئیینین تیکیشین ده نئچه اصل لر وار کی حئیوانلارین بؤیۆک بیر بؤلۆمۆن توتور. == نه جور ایشلمسی == [[فایل:CT of a normal brain, sagittal 16.png|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Chimp Brain in a jar.jpg|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Vertebrate-brain-regions small.png|بندانگشتی|کوسه و اینسان بئیینی]] بئیین بدن اوچون دۆشۆنمک ، اؤیرنمک و حیس ائتمک ائدیر. اینسان لار اوچون بیلینجلیق یوخسا شعور قایناقی دیر . بئیین بدنین اؤز باشینا ایش لری ده کونترول ائدیر اؤرنک تنفس ، هضم ائتمک یوخسا سیندیرماق و [[اورک|اۆرک]] چیرپینماسی کی اؤز باشینا اولور. بو ایش لر و باشقا لاری بئیینین بیلممزدیک و [[عصب سیستمی]] نن گؤرۆلۆر. دۆنیایا گؤره بۆتۆن معلومات حیس لریمیزنن ییغیلیر عصب لرنن بئیینه گؤندریلیر بو ایش بیزه گؤرمک ، ائشیتمک ، اییلمک و دادانماق و شئی لری حیس ائتمک بو ایش لره ایجازه وئریر .بئیین بو معلوماتی ایشلمه ائدیر و بونلاری تجربه ائدیریک شکیل ، سس و باشقا لاری . بئیین عصب لرنن بدنین دیگر عۆضوو لرینه نه ائتمگی دئیر.اؤرنک بید لاریمیزا حرکت ائت دئمک نن یوخسا اورگیمیزه داها سورعتنن چیرپین دئمک نن. بو عمومیت ده دۆز دور آما بعضی ایش لری اوموریلیک(نخاع) یوخسا [[اونورقا بئیینی]] گؤرور. اؤرنک قایتارماغا یوخسا ریفلکسه بئیین قاریشماز ، کیچیک حئیوان لاردا بئیین سیز ایش لر گؤرۆلۆر . بۆتۆن مؤهره لی حئیوان لارین بئیین لری وار کی گئچمیش ده قاریشیق لی لاشیب بعضی ساده حئیوان لار اسفنج کیمین بئیینی یوخ دور. تیکه لی اولموش مؤهره سیز لر هر تیکه ده عصبی غده لری اولور . عصبی ریشته حلقه سی هضم مجراسینن دؤورونده بو سیستم ده قاباق دا اولان معلومات نان بدنین حرکتی تنظیم اولور. == بؤلۆم لر == [[فایل:Brain-ALZH.png|بندانگشتی|بئیین بؤلۆم لری]] [[ممه لی لر]] ده بئیین اۆچ بؤلۆم دن دیر ۱-[[اوج بئیین]] ۲- [[بئیینجیک]] ۳-[[بئیین ساپی]] . اوج بئیینین اۆزۆ [[بئیین کورتکسی]] نن دیر بو بؤلۆم بوتون مؤهره لی حئیوان لاردا واردیر ممه لی لر بیر داها اۆز یوخسا لایه لری وار [[نئوکورتکس]] بو ندن نن ممه لی لرین اؤزللیکله اینسانلارین داورانیشی فرقلی دیر. بئیین کورتکسی یوخسا سربرال کورتکسی کورتکس اۆچ بؤلۆم دن دیر سنسوری ، موتور و بیرلشمه یئر لری ، سنسوری او یئر دیر کی حیس لردن گلن معلوماتی ایشلمه آلیر ، موتور گؤنۆللۆ حرکت لری کونترول ائدیر اؤزللیکله الین باشاریلی حرکت لری موتورون سول طرفی بدنین ساغ طرفین کونترول ائدیر و ترسی سی . و بیرلشمه یئر لری دۆنیادان آماجی اولان تجروبه لر دۆزلدیر و قیسا دۆشۆنمگه دایاق دیر و دیل (دانیشماق دیلی) و بو بیزه ایمکان وئریر موتقابیل شکیلده و ائتکیلی ایش گؤرمک. چوخ ایلیشکی لر کورتکسین بیر بؤلگه سیندن او بیری بؤلگه سینه دیر بؤلگه آلتیندا ایلیشکی لر داها آز اولور اۆزۆ ۹۹٪ یوخاری دیر. اوج بئیین اوج بئیینین بید لاری تناسوب نان بیربیرینن بیرلشیب بیرلیکده ایش گؤرۆر لر . بو بؤلۆم ساخلاماق و بالانس یوخسا تعادول مرکزی دیر یاردیم حرکتین اساس بؤلۆمۆ ساده موتور باشاریسینان . بئیین ساپی بئیین ساپی بئیینین دال طرفینده دیر بو بؤلۆم چوخ بؤلۆم لره بؤلۆنۆر کی هر بیری بدن ده اؤزل ایش لری وار دیر اؤرنک بئیین ساپی تنفسی کونترول ائدیر اۆرک چیرپینماسی ، اؤسگۆرک ، گؤز آتماق و اوتماق بدنین دماسی و آجماقی بئیین ساپی کونترول ائدیر. == بوْی یوخسا سایز == [[فایل:Brain 090407.jpg|بندانگشتی|بئیین]] اینسان بئیینی باشقا حئیوانلارنان قیاس ائدرکن چوخ بؤیۆک دور. اینسان بئیینین اۆزۆ سایزینا گؤره چوخ اوزون دور بو سورون بئیین اۆزۆنۆن قیریشیلماسینا گؤره اولوملو اولموش دور اگر اینسان کورتکسی دۆز اوْلسیدی اینسانین بئیینی بیر متیر مربع لیک بؤیۆک اولور دو بعضی حئیوانلار دا اینسان کیمین قیریشیلمیش بئیین لری وار دولفین و فیل کیمین بوردا دامپ قانونو حاکیم دیر داها بؤیۆک حئیوان لار داها بؤیۆک بئیین لری وار بو تئوری یئرینده آما گینه اینسان بئیینی چوخ بؤیۆک دور اؤزللیکله نئوکورتکس بیلدیگیمیز کیمین اینسان بئیینی میلیون لار ایلین ائوریم یوخسا تکامولون سونوجو دور دقیق بیلینمیر نیه اینسانین بئیینی بو قدر چوخ بۆیۆدۆ آما نئچه تئوری وار بیری قاریشیق و چتین توپلومسال یوخسا اجتماعی یاشاییش و دیل (قونوشما) ندنی اینسانین بئیینین بؤیۆتمۆش آما بو نو دئملییک کی [[آلبرت آینشتاین|آینشتاینین]] بئیینی ۱۲۳۰ گیرم میش آما نورمال کیشی لرین بئیینی موتوسیط ۱۴۰۰ گیرم دیر بو اۆزدن اینسان بئیینین عوضوو لرینین جزییاتی اؤنملی دیر . سلول لارین سایی سی اینسان بئیینی اینسانین بدینین چکیسینین ۲٪ دیر . آما اینسان بئیینی بدنین ۲۰٪ انرژیسین ایشلدیر. بئیین ۵۰ - ۱۰۰ میلیار عصب سلولی یوخسا نورونی وار . بو حد ده [[قلیا]] سی دا وار (قلیا سلول دان دایاق اولور) [[نورون]] یوخسا عصب [[سلول]] لارین ایشی معلوماتی آلماق و گؤندرمک دیر بو معلوماتی باشقا بدن عوضوو لریندن آلیپ - گؤندریر . آما قلیا نورون لارا یئمک یئتیریر و قان لاری نورون لارا طرف گؤندریر و قویور اؤز ایش لرین گؤره هر نورون ۱۰۰۰۰ دیگر نورون نان ایلیشکی سی وار بو ۱۰۰۰۰ دیگر عصب سلوللارینا (نورون) [[سیناپس]] لار دئییلیر . == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان Simple English ویکیپدیا سیندان Brain مقاله سیندن تۆرکجه یه چؤیرۆلموش m99ocs1p77idrvgfbqru7ferx5tacv1 1520233 1520231 2022-07-23T08:18:16Z Aydın Sümərinli 34223 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} بئیین بدنین بیر پارچاسی دیر . بئیین [[حئیوان]] لارا بیلمک ایمکانی وئریر . بئیین [[بدن]]<nowiki/>ین دیگر عۆضوو لرین ایچینده کی حیس لرین آلیر و بو اله گلن معلومات نان [[داورانیش]]<nowiki/>ی دئیشیر. [[اینسان]] لاردا بئیین دیل دانیشماسین یوخسا ایشلدیلمسین ده و دۆشۆنمک گۆجۆ . بئیین بۆتۆن بدنین کونترول یوخسا باشچیلیک ائدن عۆضوو دۆر . [[فایل:Brain size comparison between bird, rodent, and human with relative scale width lines.png|بندانگشتی|بئیین]] بئیین عصب سلول لارین دان جورلنیب بو عصب لر بیر بیر لرینه باغلیدیر لار بئیین ده و دیگر عۆضوو لر ده بۆتۆن بئیین لری اولان حئیوانلارین بئیین دن گۆون ساخلاماق اوچون بیر شئی لری وار اینسان دا [[جۆمجۆمه]] یوخسا بئیین قابوقی([[سوموک|سۆمۆک]] دن) == آناتومی == بئیینین شیکلی و سایزی یوخسا بوْیی موختلیف حئیوانلارین آراسیندا چوخ فرقلی دیر و بنزر اؤزللیک لرین تاپیلماسی چوخ چتین دیر. گینه ، بئیینین تیکیشین ده نئچه اصل لر وار کی حئیوانلارین بؤیۆک بیر بؤلۆمۆن توتور. بئیینین بعضی اؤزللیک لری بۆتۆن حئیوانلار آراسیندا اوخشار دیر. باشقا لاری بئیین اولان حئیوانلاری گۆجلۆ بئیینی اولان لار و ایبتیدایی بئیینی اولان لار را بۆلۆر لر یوخسا اونورغالیلار و اونورغاسیز لارا بؤلۆر لر. == نه جور ایشلمسی == [[فایل:CT of a normal brain, sagittal 16.png|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Chimp Brain in a jar.jpg|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Vertebrate-brain-regions small.png|بندانگشتی|کوسه و اینسان بئیینی]] بئیین بدن اوچون دۆشۆنمک ، اؤیرنمک و حیس ائتمک ائدیر. اینسان لار اوچون بیلینجلیق یوخسا شعور قایناقی دیر . بئیین بدنین اؤز باشینا ایش لری ده کونترول ائدیر اؤرنک تنفس ، هضم ائتمک یوخسا سیندیرماق و [[اورک|اۆرک]] چیرپینماسی کی اؤز باشینا اولور. بو ایش لر و باشقا لاری بئیینین بیلممزدیک و [[عصب سیستمی]] نن گؤرۆلۆر. دۆنیایا گؤره بۆتۆن معلومات حیس لریمیزنن ییغیلیر عصب لرنن بئیینه گؤندریلیر بو ایش بیزه گؤرمک ، ائشیتمک ، اییلمک و دادانماق و شئی لری حیس ائتمک بو ایش لره ایجازه وئریر .بئیین بو معلوماتی ایشلمه ائدیر و بونلاری تجربه ائدیریک شکیل ، سس و باشقا لاری . بئیین عصب لرنن بدنین دیگر عۆضوو لرینه نه ائتمگی دئیر.اؤرنک بید لاریمیزا حرکت ائت دئمک نن یوخسا اورگیمیزه داها سورعتنن چیرپین دئمک نن. بو عمومیت ده دۆز دور آما بعضی ایش لری اوموریلیک(نخاع) یوخسا [[اونورقا بئیینی]] گؤرور. اؤرنک قایتارماغا یوخسا ریفلکسه بئیین قاریشماز ، کیچیک حئیوان لاردا بئیین سیز ایش لر گؤرۆلۆر . بۆتۆن مؤهره لی حئیوان لارین بئیین لری وار کی گئچمیش ده قاریشیق لی لاشیب بعضی ساده حئیوان لار اسفنج کیمین بئیینی یوخ دور. تیکه لی اولموش مؤهره سیز لر هر تیکه ده عصبی غده لری اولور . عصبی ریشته حلقه سی هضم مجراسینن دؤورونده بو سیستم ده قاباق دا اولان معلومات نان بدنین حرکتی تنظیم اولور. == بؤلۆم لر == [[فایل:Brain-ALZH.png|بندانگشتی|بئیین بؤلۆم لری]] [[ممه لی لر]] ده بئیین اۆچ بؤلۆم دن دیر ۱-[[اوج بئیین]] ۲- [[بئیینجیک]] ۳-[[بئیین ساپی]] . اوج بئیینین اۆزۆ [[بئیین کورتکسی]] نن دیر بو بؤلۆم بوتون مؤهره لی حئیوان لاردا واردیر ممه لی لر بیر داها اۆز یوخسا لایه لری وار [[نئوکورتکس]] بو ندن نن ممه لی لرین اؤزللیکله اینسانلارین داورانیشی فرقلی دیر. بئیین کورتکسی یوخسا سربرال کورتکسی کورتکس اۆچ بؤلۆم دن دیر سنسوری ، موتور و بیرلشمه یئر لری ، سنسوری او یئر دیر کی حیس لردن گلن معلوماتی ایشلمه آلیر ، موتور گؤنۆللۆ حرکت لری کونترول ائدیر اؤزللیکله الین باشاریلی حرکت لری موتورون سول طرفی بدنین ساغ طرفین کونترول ائدیر و ترسی سی . و بیرلشمه یئر لری دۆنیادان آماجی اولان تجروبه لر دۆزلدیر و قیسا دۆشۆنمگه دایاق دیر و دیل (دانیشماق دیلی) و بو بیزه ایمکان وئریر موتقابیل شکیلده و ائتکیلی ایش گؤرمک. چوخ ایلیشکی لر کورتکسین بیر بؤلگه سیندن او بیری بؤلگه سینه دیر بؤلگه آلتیندا ایلیشکی لر داها آز اولور اۆزۆ ۹۹٪ یوخاری دیر. اوج بئیین اوج بئیینین بید لاری تناسوب نان بیربیرینن بیرلشیب بیرلیکده ایش گؤرۆر لر . بو بؤلۆم ساخلاماق و بالانس یوخسا تعادول مرکزی دیر یاردیم حرکتین اساس بؤلۆمۆ ساده موتور باشاریسینان . بئیین ساپی بئیین ساپی بئیینین دال طرفینده دیر بو بؤلۆم چوخ بؤلۆم لره بؤلۆنۆر کی هر بیری بدن ده اؤزل ایش لری وار دیر اؤرنک بئیین ساپی تنفسی کونترول ائدیر اۆرک چیرپینماسی ، اؤسگۆرک ، گؤز آتماق و اوتماق بدنین دماسی و آجماقی بئیین ساپی کونترول ائدیر. == بوْی یوخسا سایز == [[فایل:Brain 090407.jpg|بندانگشتی|بئیین]] اینسان بئیینی باشقا حئیوانلارنان قیاس ائدرکن چوخ بؤیۆک دور. اینسان بئیینین اۆزۆ سایزینا گؤره چوخ اوزون دور بو سورون بئیین اۆزۆنۆن قیریشیلماسینا گؤره اولوملو اولموش دور اگر اینسان کورتکسی دۆز اوْلسیدی اینسانین بئیینی بیر متیر مربع لیک بؤیۆک اولور دو بعضی حئیوانلار دا اینسان کیمین قیریشیلمیش بئیین لری وار دولفین و فیل کیمین بوردا دامپ قانونو حاکیم دیر داها بؤیۆک حئیوان لار داها بؤیۆک بئیین لری وار بو تئوری یئرینده آما گینه اینسان بئیینی چوخ بؤیۆک دور اؤزللیکله نئوکورتکس بیلدیگیمیز کیمین اینسان بئیینی میلیون لار ایلین ائوریم یوخسا تکامولون سونوجو دور دقیق بیلینمیر نیه اینسانین بئیینی بو قدر چوخ بۆیۆدۆ آما نئچه تئوری وار بیری قاریشیق و چتین توپلومسال یوخسا اجتماعی یاشاییش و دیل (قونوشما) ندنی اینسانین بئیینین بؤیۆتمۆش آما بو نو دئملییک کی [[آلبرت آینشتاین|آینشتاینین]] بئیینی ۱۲۳۰ گیرم میش آما نورمال کیشی لرین بئیینی موتوسیط ۱۴۰۰ گیرم دیر بو اۆزدن اینسان بئیینین عوضوو لرینین جزییاتی اؤنملی دیر . سلول لارین سایی سی اینسان بئیینی اینسانین بدینین چکیسینین ۲٪ دیر . آما اینسان بئیینی بدنین ۲۰٪ انرژیسین ایشلدیر. بئیین ۵۰ - ۱۰۰ میلیار عصب سلولی یوخسا نورونی وار . بو حد ده [[قلیا]] سی دا وار (قلیا سلول دان دایاق اولور) [[نورون]] یوخسا عصب [[سلول]] لارین ایشی معلوماتی آلماق و گؤندرمک دیر بو معلوماتی باشقا بدن عوضوو لریندن آلیپ - گؤندریر . آما قلیا نورون لارا یئمک یئتیریر و قان لاری نورون لارا طرف گؤندریر و قویور اؤز ایش لرین گؤره هر نورون ۱۰۰۰۰ دیگر نورون نان ایلیشکی سی وار بو ۱۰۰۰۰ دیگر عصب سلوللارینا (نورون) [[سیناپس]] لار دئییلیر . == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان Simple English ویکیپدیا سیندان Brain مقاله سیندن تۆرکجه یه چؤیرۆلموش tl8wdezin7r048husat5zonfjhe8kma 1520234 1520233 2022-07-23T08:34:21Z Aydın Sümərinli 34223 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} بئیین بدنین بیر پارچاسی دیر . بئیین [[حئیوان]] لارا بیلمک ایمکانی وئریر . بئیین [[بدن]]<nowiki/>ین دیگر عۆضوو لرین ایچینده کی حیس لرین آلیر و بو اله گلن معلومات نان [[داورانیش]]<nowiki/>ی دئیشیر. [[اینسان]] لاردا بئیین دیل دانیشماسین یوخسا ایشلدیلمسین ده و دۆشۆنمک گۆجۆ . بئیین بۆتۆن بدنین کونترول یوخسا باشچیلیک ائدن عۆضوو دۆر . [[فایل:Brain size comparison between bird, rodent, and human with relative scale width lines.png|بندانگشتی|بئیین]] بئیین عصب سلول لارین دان جورلنیب بو عصب لر بیر بیر لرینه باغلیدیر لار بئیین ده و دیگر عۆضوو لر ده بۆتۆن بئیین لری اولان حئیوانلارین بئیین دن گۆون ساخلاماق اوچون بیر شئی لری وار اینسان دا [[جۆمجۆمه]] یوخسا بئیین قابوقی([[سوموک|سۆمۆک]] دن) == آناتومی == بئیینین شیکلی و سایزی یوخسا بوْیی موختلیف حئیوانلارین آراسیندا چوخ فرقلی دیر و بنزر اؤزللیک لرین تاپیلماسی چوخ چتین دیر. گینه ، بئیینین تیکیشین ده نئچه اصل لر وار کی حئیوانلارین بؤیۆک بیر بؤلۆمۆن توتور. بئیینین بعضی اؤزللیک لری بۆتۆن حئیوانلار آراسیندا اوخشار دیر. باشقا لاری بئیین اولان حئیوانلاری گۆجلۆ بئیینی اولان لار و ایبتیدایی بئیینی اولان لار را بۆلۆر لر یوخسا اونورغالیلار و اونورغاسیز لارا بؤلۆر لر. بئیین آناتومی سینا گؤره معلومات اله گتیرمسینه ان ساده یول شیکلینه باخماق نان دیر.آما باشقا تکنیک لر ده دۆزلتیلمیش . == نه جور ایشلمسی == [[فایل:CT of a normal brain, sagittal 16.png|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Chimp Brain in a jar.jpg|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Vertebrate-brain-regions small.png|بندانگشتی|کوسه و اینسان بئیینی]] بئیین بدن اوچون دۆشۆنمک ، اؤیرنمک و حیس ائتمک ائدیر. اینسان لار اوچون بیلینجلیق یوخسا شعور قایناقی دیر . بئیین بدنین اؤز باشینا ایش لری ده کونترول ائدیر اؤرنک تنفس ، هضم ائتمک یوخسا سیندیرماق و [[اورک|اۆرک]] چیرپینماسی کی اؤز باشینا اولور. بو ایش لر و باشقا لاری بئیینین بیلممزدیک و [[عصب سیستمی]] نن گؤرۆلۆر. دۆنیایا گؤره بۆتۆن معلومات حیس لریمیزنن ییغیلیر عصب لرنن بئیینه گؤندریلیر بو ایش بیزه گؤرمک ، ائشیتمک ، اییلمک و دادانماق و شئی لری حیس ائتمک بو ایش لره ایجازه وئریر .بئیین بو معلوماتی ایشلمه ائدیر و بونلاری تجربه ائدیریک شکیل ، سس و باشقا لاری . بئیین عصب لرنن بدنین دیگر عۆضوو لرینه نه ائتمگی دئیر.اؤرنک بید لاریمیزا حرکت ائت دئمک نن یوخسا اورگیمیزه داها سورعتنن چیرپین دئمک نن. بو عمومیت ده دۆز دور آما بعضی ایش لری اوموریلیک(نخاع) یوخسا [[اونورقا بئیینی]] گؤرور. اؤرنک قایتارماغا یوخسا ریفلکسه بئیین قاریشماز ، کیچیک حئیوان لاردا بئیین سیز ایش لر گؤرۆلۆر . بۆتۆن مؤهره لی حئیوان لارین بئیین لری وار کی گئچمیش ده قاریشیق لی لاشیب بعضی ساده حئیوان لار اسفنج کیمین بئیینی یوخ دور. تیکه لی اولموش مؤهره سیز لر هر تیکه ده عصبی غده لری اولور . عصبی ریشته حلقه سی هضم مجراسینن دؤورونده بو سیستم ده قاباق دا اولان معلومات نان بدنین حرکتی تنظیم اولور. == بؤلۆم لر == [[فایل:Brain-ALZH.png|بندانگشتی|بئیین بؤلۆم لری]] [[ممه لی لر]] ده بئیین اۆچ بؤلۆم دن دیر ۱-[[اوج بئیین]] ۲- [[بئیینجیک]] ۳-[[بئیین ساپی]] . اوج بئیینین اۆزۆ [[بئیین کورتکسی]] نن دیر بو بؤلۆم بوتون مؤهره لی حئیوان لاردا واردیر ممه لی لر بیر داها اۆز یوخسا لایه لری وار [[نئوکورتکس]] بو ندن نن ممه لی لرین اؤزللیکله اینسانلارین داورانیشی فرقلی دیر. بئیین کورتکسی یوخسا سربرال کورتکسی کورتکس اۆچ بؤلۆم دن دیر سنسوری ، موتور و بیرلشمه یئر لری ، سنسوری او یئر دیر کی حیس لردن گلن معلوماتی ایشلمه آلیر ، موتور گؤنۆللۆ حرکت لری کونترول ائدیر اؤزللیکله الین باشاریلی حرکت لری موتورون سول طرفی بدنین ساغ طرفین کونترول ائدیر و ترسی سی . و بیرلشمه یئر لری دۆنیادان آماجی اولان تجروبه لر دۆزلدیر و قیسا دۆشۆنمگه دایاق دیر و دیل (دانیشماق دیلی) و بو بیزه ایمکان وئریر موتقابیل شکیلده و ائتکیلی ایش گؤرمک. چوخ ایلیشکی لر کورتکسین بیر بؤلگه سیندن او بیری بؤلگه سینه دیر بؤلگه آلتیندا ایلیشکی لر داها آز اولور اۆزۆ ۹۹٪ یوخاری دیر. اوج بئیین اوج بئیینین بید لاری تناسوب نان بیربیرینن بیرلشیب بیرلیکده ایش گؤرۆر لر . بو بؤلۆم ساخلاماق و بالانس یوخسا تعادول مرکزی دیر یاردیم حرکتین اساس بؤلۆمۆ ساده موتور باشاریسینان . بئیین ساپی بئیین ساپی بئیینین دال طرفینده دیر بو بؤلۆم چوخ بؤلۆم لره بؤلۆنۆر کی هر بیری بدن ده اؤزل ایش لری وار دیر اؤرنک بئیین ساپی تنفسی کونترول ائدیر اۆرک چیرپینماسی ، اؤسگۆرک ، گؤز آتماق و اوتماق بدنین دماسی و آجماقی بئیین ساپی کونترول ائدیر. == بوْی یوخسا سایز == [[فایل:Brain 090407.jpg|بندانگشتی|بئیین]] اینسان بئیینی باشقا حئیوانلارنان قیاس ائدرکن چوخ بؤیۆک دور. اینسان بئیینین اۆزۆ سایزینا گؤره چوخ اوزون دور بو سورون بئیین اۆزۆنۆن قیریشیلماسینا گؤره اولوملو اولموش دور اگر اینسان کورتکسی دۆز اوْلسیدی اینسانین بئیینی بیر متیر مربع لیک بؤیۆک اولور دو بعضی حئیوانلار دا اینسان کیمین قیریشیلمیش بئیین لری وار دولفین و فیل کیمین بوردا دامپ قانونو حاکیم دیر داها بؤیۆک حئیوان لار داها بؤیۆک بئیین لری وار بو تئوری یئرینده آما گینه اینسان بئیینی چوخ بؤیۆک دور اؤزللیکله نئوکورتکس بیلدیگیمیز کیمین اینسان بئیینی میلیون لار ایلین ائوریم یوخسا تکامولون سونوجو دور دقیق بیلینمیر نیه اینسانین بئیینی بو قدر چوخ بۆیۆدۆ آما نئچه تئوری وار بیری قاریشیق و چتین توپلومسال یوخسا اجتماعی یاشاییش و دیل (قونوشما) ندنی اینسانین بئیینین بؤیۆتمۆش آما بو نو دئملییک کی [[آلبرت آینشتاین|آینشتاینین]] بئیینی ۱۲۳۰ گیرم میش آما نورمال کیشی لرین بئیینی موتوسیط ۱۴۰۰ گیرم دیر بو اۆزدن اینسان بئیینین عوضوو لرینین جزییاتی اؤنملی دیر . سلول لارین سایی سی اینسان بئیینی اینسانین بدینین چکیسینین ۲٪ دیر . آما اینسان بئیینی بدنین ۲۰٪ انرژیسین ایشلدیر. بئیین ۵۰ - ۱۰۰ میلیار عصب سلولی یوخسا نورونی وار . بو حد ده [[قلیا]] سی دا وار (قلیا سلول دان دایاق اولور) [[نورون]] یوخسا عصب [[سلول]] لارین ایشی معلوماتی آلماق و گؤندرمک دیر بو معلوماتی باشقا بدن عوضوو لریندن آلیپ - گؤندریر . آما قلیا نورون لارا یئمک یئتیریر و قان لاری نورون لارا طرف گؤندریر و قویور اؤز ایش لرین گؤره هر نورون ۱۰۰۰۰ دیگر نورون نان ایلیشکی سی وار بو ۱۰۰۰۰ دیگر عصب سلوللارینا (نورون) [[سیناپس]] لار دئییلیر . == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان Simple English ویکیپدیا سیندان Brain مقاله سیندن تۆرکجه یه چؤیرۆلموش 6z84osbw2309g74o77at3h4ji5ghnfv 1520235 1520234 2022-07-23T10:11:09Z Aydın Sümərinli 34223 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} بئیین بدنین بیر پارچاسی دیر . بئیین [[حئیوان]] لارا بیلمک ایمکانی وئریر . بئیین [[بدن]]<nowiki/>ین دیگر عۆضوو لرین ایچینده کی حیس لرین آلیر و بو اله گلن معلومات نان [[داورانیش]]<nowiki/>ی دئیشیر. [[اینسان]] لاردا بئیین دیل دانیشماسین یوخسا ایشلدیلمسین ده و دۆشۆنمک گۆجۆ . بئیین بۆتۆن بدنین کونترول یوخسا باشچیلیک ائدن عۆضوو دۆر . [[فایل:Brain size comparison between bird, rodent, and human with relative scale width lines.png|بندانگشتی|بئیین]] بئیین عصب سلول لارین دان جورلنیب بو عصب لر بیر بیر لرینه باغلیدیر لار بئیین ده و دیگر عۆضوو لر ده بۆتۆن بئیین لری اولان حئیوانلارین بئیین دن گۆون ساخلاماق اوچون بیر شئی لری وار اینسان دا [[جۆمجۆمه]] یوخسا بئیین قابوقی([[سوموک|سۆمۆک]] دن) == آناتومی == [[فایل:Brain TMS.jpg|بندانگشتی|بئیین ایچینه باخماق تکنولوژی سی]] بئیینین شیکلی و سایزی یوخسا بوْیی موختلیف حئیوانلارین آراسیندا چوخ فرقلی دیر و بنزر اؤزللیک لرین تاپیلماسی چوخ چتین دیر. گینه ، بئیینین تیکیشین ده نئچه اصل لر وار کی حئیوانلارین بؤیۆک بیر بؤلۆمۆن توتور. بئیینین بعضی اؤزللیک لری بۆتۆن حئیوانلار آراسیندا اوخشار دیر. باشقا لاری بئیین اولان حئیوانلاری گۆجلۆ بئیینی اولان لار و ایبتیدایی بئیینی اولان لار را بۆلۆر لر یوخسا اونورغالیلار و اونورغاسیز لارا بؤلۆر لر. بئیین آناتومی سینا گؤره معلومات اله گتیرمسینه ان ساده یول شیکلینه باخماق نان دیر.آما باشقا تکنیک لر ده دۆزلتیلمیش . == نه جور ایشلمسی == [[فایل:CT of a normal brain, sagittal 16.png|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Chimp Brain in a jar.jpg|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Vertebrate-brain-regions small.png|بندانگشتی|کوسه و اینسان بئیینی]] بئیین بدن اوچون دۆشۆنمک ، اؤیرنمک و حیس ائتمک ائدیر. اینسان لار اوچون بیلینجلیق یوخسا شعور قایناقی دیر . بئیین بدنین اؤز باشینا ایش لری ده کونترول ائدیر اؤرنک تنفس ، هضم ائتمک یوخسا سیندیرماق و [[اورک|اۆرک]] چیرپینماسی کی اؤز باشینا اولور. بو ایش لر و باشقا لاری بئیینین بیلممزدیک و [[عصب سیستمی]] نن گؤرۆلۆر. دۆنیایا گؤره بۆتۆن معلومات حیس لریمیزنن ییغیلیر عصب لرنن بئیینه گؤندریلیر بو ایش بیزه گؤرمک ، ائشیتمک ، اییلمک و دادانماق و شئی لری حیس ائتمک بو ایش لره ایجازه وئریر .بئیین بو معلوماتی ایشلمه ائدیر و بونلاری تجربه ائدیریک شکیل ، سس و باشقا لاری . بئیین عصب لرنن بدنین دیگر عۆضوو لرینه نه ائتمگی دئیر.اؤرنک بید لاریمیزا حرکت ائت دئمک نن یوخسا اورگیمیزه داها سورعتنن چیرپین دئمک نن. بو عمومیت ده دۆز دور آما بعضی ایش لری اوموریلیک(نخاع) یوخسا [[اونورقا بئیینی]] گؤرور. اؤرنک قایتارماغا یوخسا ریفلکسه بئیین قاریشماز ، کیچیک حئیوان لاردا بئیین سیز ایش لر گؤرۆلۆر . بۆتۆن مؤهره لی حئیوان لارین بئیین لری وار کی گئچمیش ده قاریشیق لی لاشیب بعضی ساده حئیوان لار اسفنج کیمین بئیینی یوخ دور. تیکه لی اولموش مؤهره سیز لر هر تیکه ده عصبی غده لری اولور . عصبی ریشته حلقه سی هضم مجراسینن دؤورونده بو سیستم ده قاباق دا اولان معلومات نان بدنین حرکتی تنظیم اولور. == بؤلۆم لر == [[فایل:Brain-ALZH.png|بندانگشتی|بئیین بؤلۆم لری]] [[ممه لی لر]] ده بئیین اۆچ بؤلۆم دن دیر ۱-[[اوج بئیین]] ۲- [[بئیینجیک]] ۳-[[بئیین ساپی]] . اوج بئیینین اۆزۆ [[بئیین کورتکسی]] نن دیر بو بؤلۆم بوتون مؤهره لی حئیوان لاردا واردیر ممه لی لر بیر داها اۆز یوخسا لایه لری وار [[نئوکورتکس]] بو ندن نن ممه لی لرین اؤزللیکله اینسانلارین داورانیشی فرقلی دیر. بئیین کورتکسی یوخسا سربرال کورتکسی کورتکس اۆچ بؤلۆم دن دیر سنسوری ، موتور و بیرلشمه یئر لری ، سنسوری او یئر دیر کی حیس لردن گلن معلوماتی ایشلمه آلیر ، موتور گؤنۆللۆ حرکت لری کونترول ائدیر اؤزللیکله الین باشاریلی حرکت لری موتورون سول طرفی بدنین ساغ طرفین کونترول ائدیر و ترسی سی . و بیرلشمه یئر لری دۆنیادان آماجی اولان تجروبه لر دۆزلدیر و قیسا دۆشۆنمگه دایاق دیر و دیل (دانیشماق دیلی) و بو بیزه ایمکان وئریر موتقابیل شکیلده و ائتکیلی ایش گؤرمک. چوخ ایلیشکی لر کورتکسین بیر بؤلگه سیندن او بیری بؤلگه سینه دیر بؤلگه آلتیندا ایلیشکی لر داها آز اولور اۆزۆ ۹۹٪ یوخاری دیر. اوج بئیین اوج بئیینین بید لاری تناسوب نان بیربیرینن بیرلشیب بیرلیکده ایش گؤرۆر لر . بو بؤلۆم ساخلاماق و بالانس یوخسا تعادول مرکزی دیر یاردیم حرکتین اساس بؤلۆمۆ ساده موتور باشاریسینان . بئیین ساپی بئیین ساپی بئیینین دال طرفینده دیر بو بؤلۆم چوخ بؤلۆم لره بؤلۆنۆر کی هر بیری بدن ده اؤزل ایش لری وار دیر اؤرنک بئیین ساپی تنفسی کونترول ائدیر اۆرک چیرپینماسی ، اؤسگۆرک ، گؤز آتماق و اوتماق بدنین دماسی و آجماقی بئیین ساپی کونترول ائدیر. == بوْی یوخسا سایز == [[فایل:Brain 090407.jpg|بندانگشتی|بئیین]] اینسان بئیینی باشقا حئیوانلارنان قیاس ائدرکن چوخ بؤیۆک دور. اینسان بئیینین اۆزۆ سایزینا گؤره چوخ اوزون دور بو سورون بئیین اۆزۆنۆن قیریشیلماسینا گؤره اولوملو اولموش دور اگر اینسان کورتکسی دۆز اوْلسیدی اینسانین بئیینی بیر متیر مربع لیک بؤیۆک اولور دو بعضی حئیوانلار دا اینسان کیمین قیریشیلمیش بئیین لری وار دولفین و فیل کیمین بوردا دامپ قانونو حاکیم دیر داها بؤیۆک حئیوان لار داها بؤیۆک بئیین لری وار بو تئوری یئرینده آما گینه اینسان بئیینی چوخ بؤیۆک دور اؤزللیکله نئوکورتکس بیلدیگیمیز کیمین اینسان بئیینی میلیون لار ایلین ائوریم یوخسا تکامولون سونوجو دور دقیق بیلینمیر نیه اینسانین بئیینی بو قدر چوخ بۆیۆدۆ آما نئچه تئوری وار بیری قاریشیق و چتین توپلومسال یوخسا اجتماعی یاشاییش و دیل (قونوشما) ندنی اینسانین بئیینین بؤیۆتمۆش آما بو نو دئملییک کی [[آلبرت آینشتاین|آینشتاینین]] بئیینی ۱۲۳۰ گیرم میش آما نورمال کیشی لرین بئیینی موتوسیط ۱۴۰۰ گیرم دیر بو اۆزدن اینسان بئیینین عوضوو لرینین جزییاتی اؤنملی دیر . سلول لارین سایی سی اینسان بئیینی اینسانین بدینین چکیسینین ۲٪ دیر . آما اینسان بئیینی بدنین ۲۰٪ انرژیسین ایشلدیر. بئیین ۵۰ - ۱۰۰ میلیار عصب سلولی یوخسا نورونی وار . بو حد ده [[قلیا]] سی دا وار (قلیا سلول دان دایاق اولور) [[نورون]] یوخسا عصب [[سلول]] لارین ایشی معلوماتی آلماق و گؤندرمک دیر بو معلوماتی باشقا بدن عوضوو لریندن آلیپ - گؤندریر . آما قلیا نورون لارا یئمک یئتیریر و قان لاری نورون لارا طرف گؤندریر و قویور اؤز ایش لرین گؤره هر نورون ۱۰۰۰۰ دیگر نورون نان ایلیشکی سی وار بو ۱۰۰۰۰ دیگر عصب سلوللارینا (نورون) [[سیناپس]] لار دئییلیر . == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان Simple English ویکیپدیا سیندان Brain مقاله سیندن تۆرکجه یه چؤیرۆلموش bcv4svz1sk9du4qs9oe1ke3s1wupbuu 1520236 1520235 2022-07-23T11:17:20Z Aydın Sümərinli 34223 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} بئیین بدنین بیر پارچاسی دیر . بئیین [[حئیوان]] لارا بیلمک ایمکانی وئریر . بئیین [[بدن]]<nowiki/>ین دیگر عۆضوو لرین ایچینده کی حیس لرین آلیر و بو اله گلن معلومات نان [[داورانیش]]<nowiki/>ی دئیشیر. [[اینسان]] لاردا بئیین دیل دانیشماسین یوخسا ایشلدیلمسین ده و دۆشۆنمک گۆجۆ . بئیین بۆتۆن بدنین کونترول یوخسا باشچیلیک ائدن عۆضوو دۆر . [[فایل:Brain size comparison between bird, rodent, and human with relative scale width lines.png|بندانگشتی|بئیین]] بئیین عصب سلول لارین دان جورلنیب بو عصب لر بیر بیر لرینه باغلیدیر لار بئیین ده و دیگر عۆضوو لر ده بۆتۆن بئیین لری اولان حئیوانلارین بئیین دن گۆون ساخلاماق اوچون بیر شئی لری وار اینسان دا [[جۆمجۆمه]] یوخسا بئیین قابوقی([[سوموک|سۆمۆک]] دن) == آناتومی == [[فایل:Brain TMS.jpg|بندانگشتی|بئیین ایچینه باخماق تکنولوژی سی]] بئیینین شیکلی و سایزی یوخسا بوْیی موختلیف حئیوانلارین آراسیندا چوخ فرقلی دیر و بنزر اؤزللیک لرین تاپیلماسی چوخ چتین دیر. گینه ، بئیینین تیکیشین ده نئچه اصل لر وار کی حئیوانلارین بؤیۆک بیر بؤلۆمۆن توتور. بئیینین بعضی اؤزللیک لری بۆتۆن حئیوانلار آراسیندا اوخشار دیر. باشقا لاری بئیین اولان حئیوانلاری گۆجلۆ بئیینی اولان لار و ایبتیدایی بئیینی اولان لار را بۆلۆر لر یوخسا [[اوْنورغالیلار|اونورغالیلار]] و [[اونورغاسیز لار]]<nowiki/>ا بؤلۆر لر. بئیین آناتومی سینا گؤره معلومات اله گتیرمسینه ان ساده یول شیکلینه باخماق نان دیر.آما باشقا تکنیک لر ده دۆزلتیلمیش . == نه جور ایشلمسی == [[فایل:CT of a normal brain, sagittal 16.png|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Chimp Brain in a jar.jpg|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Vertebrate-brain-regions small.png|بندانگشتی|کوسه و اینسان بئیینی]] بئیین بدن اوچون دۆشۆنمک ، اؤیرنمک و حیس ائتمک ائدیر. اینسان لار اوچون بیلینجلیق یوخسا شعور قایناقی دیر . بئیین بدنین اؤز باشینا ایش لری ده کونترول ائدیر اؤرنک تنفس ، هضم ائتمک یوخسا سیندیرماق و [[اورک|اۆرک]] چیرپینماسی کی اؤز باشینا اولور. بو ایش لر و باشقا لاری بئیینین بیلممزدیک و [[عصب سیستمی]] نن گؤرۆلۆر. دۆنیایا گؤره بۆتۆن معلومات حیس لریمیزنن ییغیلیر عصب لرنن بئیینه گؤندریلیر بو ایش بیزه گؤرمک ، ائشیتمک ، اییلمک و دادانماق و شئی لری حیس ائتمک بو ایش لره ایجازه وئریر .بئیین بو معلوماتی ایشلمه ائدیر و بونلاری تجربه ائدیریک شکیل ، سس و باشقا لاری . بئیین عصب لرنن بدنین دیگر عۆضوو لرینه نه ائتمگی دئیر.اؤرنک بید لاریمیزا حرکت ائت دئمک نن یوخسا اورگیمیزه داها سورعتنن چیرپین دئمک نن. بو عمومیت ده دۆز دور آما بعضی ایش لری اوموریلیک(نخاع) یوخسا [[اونورقا بئیینی]] گؤرور. اؤرنک قایتارماغا یوخسا ریفلکسه بئیین قاریشماز ، کیچیک حئیوان لاردا بئیین سیز ایش لر گؤرۆلۆر . بۆتۆن مؤهره لی حئیوان لارین بئیین لری وار کی گئچمیش ده قاریشیق لی لاشیب بعضی ساده حئیوان لار اسفنج کیمین بئیینی یوخ دور. تیکه لی اولموش مؤهره سیز لر هر تیکه ده عصبی غده لری اولور . عصبی ریشته حلقه سی هضم مجراسینن دؤورونده بو سیستم ده قاباق دا اولان معلومات نان بدنین حرکتی تنظیم اولور. == بؤلۆم لر == [[فایل:Brain-ALZH.png|بندانگشتی|بئیین بؤلۆم لری]] [[ممه لی لر]] ده بئیین اۆچ بؤلۆم دن دیر ۱-[[اوج بئیین]] ۲- [[بئیینجیک]] ۳-[[بئیین ساپی]] . اوج بئیینین اۆزۆ [[بئیین کورتکسی]] نن دیر بو بؤلۆم بوتون مؤهره لی حئیوان لاردا واردیر ممه لی لر بیر داها اۆز یوخسا لایه لری وار [[نئوکورتکس]] بو ندن نن ممه لی لرین اؤزللیکله اینسانلارین داورانیشی فرقلی دیر. بئیین کورتکسی یوخسا سربرال کورتکسی کورتکس اۆچ بؤلۆم دن دیر سنسوری ، موتور و بیرلشمه یئر لری ، سنسوری او یئر دیر کی حیس لردن گلن معلوماتی ایشلمه آلیر ، موتور گؤنۆللۆ حرکت لری کونترول ائدیر اؤزللیکله الین باشاریلی حرکت لری موتورون سول طرفی بدنین ساغ طرفین کونترول ائدیر و ترسی سی . و بیرلشمه یئر لری دۆنیادان آماجی اولان تجروبه لر دۆزلدیر و قیسا دۆشۆنمگه دایاق دیر و دیل (دانیشماق دیلی) و بو بیزه ایمکان وئریر موتقابیل شکیلده و ائتکیلی ایش گؤرمک. چوخ ایلیشکی لر کورتکسین بیر بؤلگه سیندن او بیری بؤلگه سینه دیر بؤلگه آلتیندا ایلیشکی لر داها آز اولور اۆزۆ ۹۹٪ یوخاری دیر. اوج بئیین اوج بئیینین بید لاری تناسوب نان بیربیرینن بیرلشیب بیرلیکده ایش گؤرۆر لر . بو بؤلۆم ساخلاماق و بالانس یوخسا تعادول مرکزی دیر یاردیم حرکتین اساس بؤلۆمۆ ساده موتور باشاریسینان . بئیین ساپی بئیین ساپی بئیینین دال طرفینده دیر بو بؤلۆم چوخ بؤلۆم لره بؤلۆنۆر کی هر بیری بدن ده اؤزل ایش لری وار دیر اؤرنک بئیین ساپی تنفسی کونترول ائدیر اۆرک چیرپینماسی ، اؤسگۆرک ، گؤز آتماق و اوتماق بدنین دماسی و آجماقی بئیین ساپی کونترول ائدیر. == بوْی یوخسا سایز == [[فایل:Brain 090407.jpg|بندانگشتی|بئیین]] اینسان بئیینی باشقا حئیوانلارنان قیاس ائدرکن چوخ بؤیۆک دور. اینسان بئیینین اۆزۆ سایزینا گؤره چوخ اوزون دور بو سورون بئیین اۆزۆنۆن قیریشیلماسینا گؤره اولوملو اولموش دور اگر اینسان کورتکسی دۆز اوْلسیدی اینسانین بئیینی بیر متیر مربع لیک بؤیۆک اولور دو بعضی حئیوانلار دا اینسان کیمین قیریشیلمیش بئیین لری وار دولفین و فیل کیمین بوردا دامپ قانونو حاکیم دیر داها بؤیۆک حئیوان لار داها بؤیۆک بئیین لری وار بو تئوری یئرینده آما گینه اینسان بئیینی چوخ بؤیۆک دور اؤزللیکله نئوکورتکس بیلدیگیمیز کیمین اینسان بئیینی میلیون لار ایلین ائوریم یوخسا تکامولون سونوجو دور دقیق بیلینمیر نیه اینسانین بئیینی بو قدر چوخ بۆیۆدۆ آما نئچه تئوری وار بیری قاریشیق و چتین توپلومسال یوخسا اجتماعی یاشاییش و دیل (قونوشما) ندنی اینسانین بئیینین بؤیۆتمۆش آما بو نو دئملییک کی [[آلبرت آینشتاین|آینشتاینین]] بئیینی ۱۲۳۰ گیرم میش آما نورمال کیشی لرین بئیینی موتوسیط ۱۴۰۰ گیرم دیر بو اۆزدن اینسان بئیینین عوضوو لرینین جزییاتی اؤنملی دیر . سلول لارین سایی سی اینسان بئیینی اینسانین بدینین چکیسینین ۲٪ دیر . آما اینسان بئیینی بدنین ۲۰٪ انرژیسین ایشلدیر. بئیین ۵۰ - ۱۰۰ میلیار عصب سلولی یوخسا نورونی وار . بو حد ده [[قلیا]] سی دا وار (قلیا سلول دان دایاق اولور) [[نورون]] یوخسا عصب [[سلول]] لارین ایشی معلوماتی آلماق و گؤندرمک دیر بو معلوماتی باشقا بدن عوضوو لریندن آلیپ - گؤندریر . آما قلیا نورون لارا یئمک یئتیریر و قان لاری نورون لارا طرف گؤندریر و قویور اؤز ایش لرین گؤره هر نورون ۱۰۰۰۰ دیگر نورون نان ایلیشکی سی وار بو ۱۰۰۰۰ دیگر عصب سلوللارینا (نورون) [[سیناپس]] لار دئییلیر . == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان Simple English ویکیپدیا سیندان Brain مقاله سیندن تۆرکجه یه چؤیرۆلموش hclulqkop1s9v1ig2iqy2n52kvef67w 1520237 1520236 2022-07-23T11:27:50Z Aydın Sümərinli 34223 /* آناتومی */ wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} بئیین بدنین بیر پارچاسی دیر . بئیین [[حئیوان]] لارا بیلمک ایمکانی وئریر . بئیین [[بدن]]<nowiki/>ین دیگر عۆضوو لرین ایچینده کی حیس لرین آلیر و بو اله گلن معلومات نان [[داورانیش]]<nowiki/>ی دئیشیر. [[اینسان]] لاردا بئیین دیل دانیشماسین یوخسا ایشلدیلمسین ده و دۆشۆنمک گۆجۆ . بئیین بۆتۆن بدنین کونترول یوخسا باشچیلیک ائدن عۆضوو دۆر . [[فایل:Brain size comparison between bird, rodent, and human with relative scale width lines.png|بندانگشتی|بئیین]] بئیین عصب سلول لارین دان جورلنیب بو عصب لر بیر بیر لرینه باغلیدیر لار بئیین ده و دیگر عۆضوو لر ده بۆتۆن بئیین لری اولان حئیوانلارین بئیین دن گۆون ساخلاماق اوچون بیر شئی لری وار اینسان دا [[جۆمجۆمه]] یوخسا بئیین قابوقی([[سوموک|سۆمۆک]] دن) == آناتومی == [[فایل:Brain TMS.jpg|بندانگشتی|بئیین ایچینه باخماق تکنولوژی سی]] بئیینین شیکلی و سایزی یوخسا بوْیی موختلیف حئیوانلارین آراسیندا چوخ فرقلی دیر و بنزر اؤزللیک لرین تاپیلماسی چوخ چتین دیر. گینه ، بئیینین تیکیشین ده نئچه اصل لر وار کی حئیوانلارین بؤیۆک بیر بؤلۆمۆن توتور. بئیینین بعضی اؤزللیک لری بۆتۆن حئیوانلار آراسیندا اوخشار دیر. باشقا لاری بئیین اولان حئیوانلاری گۆجلۆ بئیینی اولان لار و ایبتیدایی بئیینی اولان لار را بۆلۆر لر یوخسا [[اوْنورغالیلار|اونورغالیلار]] و [[اونورغاسیز لار]]<nowiki/>ا بؤلۆر لر. بئیین آناتومی سینا گؤره معلومات اله گتیرمسینه ان ساده یول شیکلینه باخماق نان دیر.آما باشقا تکنیک لر ده دۆزلتیلمیش . بئیینین تیکیشی چوخ یوموشاق دیر بونا گؤره بئیینن فیزیکی ایشلمک چتین ایش دیر آما الکول ایچینده برکیر برده بعضی ساخلیان لار و سورا ایچین آراشدیرماق اوچون پارچالانیر یوخسا تیکه لنیر. == نه جور ایشلمسی == [[فایل:CT of a normal brain, sagittal 16.png|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Chimp Brain in a jar.jpg|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Vertebrate-brain-regions small.png|بندانگشتی|کوسه و اینسان بئیینی]] بئیین بدن اوچون دۆشۆنمک ، اؤیرنمک و حیس ائتمک ائدیر. اینسان لار اوچون بیلینجلیق یوخسا شعور قایناقی دیر . بئیین بدنین اؤز باشینا ایش لری ده کونترول ائدیر اؤرنک تنفس ، هضم ائتمک یوخسا سیندیرماق و [[اورک|اۆرک]] چیرپینماسی کی اؤز باشینا اولور. بو ایش لر و باشقا لاری بئیینین بیلممزدیک و [[عصب سیستمی]] نن گؤرۆلۆر. دۆنیایا گؤره بۆتۆن معلومات حیس لریمیزنن ییغیلیر عصب لرنن بئیینه گؤندریلیر بو ایش بیزه گؤرمک ، ائشیتمک ، اییلمک و دادانماق و شئی لری حیس ائتمک بو ایش لره ایجازه وئریر .بئیین بو معلوماتی ایشلمه ائدیر و بونلاری تجربه ائدیریک شکیل ، سس و باشقا لاری . بئیین عصب لرنن بدنین دیگر عۆضوو لرینه نه ائتمگی دئیر.اؤرنک بید لاریمیزا حرکت ائت دئمک نن یوخسا اورگیمیزه داها سورعتنن چیرپین دئمک نن. بو عمومیت ده دۆز دور آما بعضی ایش لری اوموریلیک(نخاع) یوخسا [[اونورقا بئیینی]] گؤرور. اؤرنک قایتارماغا یوخسا ریفلکسه بئیین قاریشماز ، کیچیک حئیوان لاردا بئیین سیز ایش لر گؤرۆلۆر . بۆتۆن مؤهره لی حئیوان لارین بئیین لری وار کی گئچمیش ده قاریشیق لی لاشیب بعضی ساده حئیوان لار اسفنج کیمین بئیینی یوخ دور. تیکه لی اولموش مؤهره سیز لر هر تیکه ده عصبی غده لری اولور . عصبی ریشته حلقه سی هضم مجراسینن دؤورونده بو سیستم ده قاباق دا اولان معلومات نان بدنین حرکتی تنظیم اولور. == بؤلۆم لر == [[فایل:Brain-ALZH.png|بندانگشتی|بئیین بؤلۆم لری]] [[ممه لی لر]] ده بئیین اۆچ بؤلۆم دن دیر ۱-[[اوج بئیین]] ۲- [[بئیینجیک]] ۳-[[بئیین ساپی]] . اوج بئیینین اۆزۆ [[بئیین کورتکسی]] نن دیر بو بؤلۆم بوتون مؤهره لی حئیوان لاردا واردیر ممه لی لر بیر داها اۆز یوخسا لایه لری وار [[نئوکورتکس]] بو ندن نن ممه لی لرین اؤزللیکله اینسانلارین داورانیشی فرقلی دیر. بئیین کورتکسی یوخسا سربرال کورتکسی کورتکس اۆچ بؤلۆم دن دیر سنسوری ، موتور و بیرلشمه یئر لری ، سنسوری او یئر دیر کی حیس لردن گلن معلوماتی ایشلمه آلیر ، موتور گؤنۆللۆ حرکت لری کونترول ائدیر اؤزللیکله الین باشاریلی حرکت لری موتورون سول طرفی بدنین ساغ طرفین کونترول ائدیر و ترسی سی . و بیرلشمه یئر لری دۆنیادان آماجی اولان تجروبه لر دۆزلدیر و قیسا دۆشۆنمگه دایاق دیر و دیل (دانیشماق دیلی) و بو بیزه ایمکان وئریر موتقابیل شکیلده و ائتکیلی ایش گؤرمک. چوخ ایلیشکی لر کورتکسین بیر بؤلگه سیندن او بیری بؤلگه سینه دیر بؤلگه آلتیندا ایلیشکی لر داها آز اولور اۆزۆ ۹۹٪ یوخاری دیر. اوج بئیین اوج بئیینین بید لاری تناسوب نان بیربیرینن بیرلشیب بیرلیکده ایش گؤرۆر لر . بو بؤلۆم ساخلاماق و بالانس یوخسا تعادول مرکزی دیر یاردیم حرکتین اساس بؤلۆمۆ ساده موتور باشاریسینان . بئیین ساپی بئیین ساپی بئیینین دال طرفینده دیر بو بؤلۆم چوخ بؤلۆم لره بؤلۆنۆر کی هر بیری بدن ده اؤزل ایش لری وار دیر اؤرنک بئیین ساپی تنفسی کونترول ائدیر اۆرک چیرپینماسی ، اؤسگۆرک ، گؤز آتماق و اوتماق بدنین دماسی و آجماقی بئیین ساپی کونترول ائدیر. == بوْی یوخسا سایز == [[فایل:Brain 090407.jpg|بندانگشتی|بئیین]] اینسان بئیینی باشقا حئیوانلارنان قیاس ائدرکن چوخ بؤیۆک دور. اینسان بئیینین اۆزۆ سایزینا گؤره چوخ اوزون دور بو سورون بئیین اۆزۆنۆن قیریشیلماسینا گؤره اولوملو اولموش دور اگر اینسان کورتکسی دۆز اوْلسیدی اینسانین بئیینی بیر متیر مربع لیک بؤیۆک اولور دو بعضی حئیوانلار دا اینسان کیمین قیریشیلمیش بئیین لری وار دولفین و فیل کیمین بوردا دامپ قانونو حاکیم دیر داها بؤیۆک حئیوان لار داها بؤیۆک بئیین لری وار بو تئوری یئرینده آما گینه اینسان بئیینی چوخ بؤیۆک دور اؤزللیکله نئوکورتکس بیلدیگیمیز کیمین اینسان بئیینی میلیون لار ایلین ائوریم یوخسا تکامولون سونوجو دور دقیق بیلینمیر نیه اینسانین بئیینی بو قدر چوخ بۆیۆدۆ آما نئچه تئوری وار بیری قاریشیق و چتین توپلومسال یوخسا اجتماعی یاشاییش و دیل (قونوشما) ندنی اینسانین بئیینین بؤیۆتمۆش آما بو نو دئملییک کی [[آلبرت آینشتاین|آینشتاینین]] بئیینی ۱۲۳۰ گیرم میش آما نورمال کیشی لرین بئیینی موتوسیط ۱۴۰۰ گیرم دیر بو اۆزدن اینسان بئیینین عوضوو لرینین جزییاتی اؤنملی دیر . سلول لارین سایی سی اینسان بئیینی اینسانین بدینین چکیسینین ۲٪ دیر . آما اینسان بئیینی بدنین ۲۰٪ انرژیسین ایشلدیر. بئیین ۵۰ - ۱۰۰ میلیار عصب سلولی یوخسا نورونی وار . بو حد ده [[قلیا]] سی دا وار (قلیا سلول دان دایاق اولور) [[نورون]] یوخسا عصب [[سلول]] لارین ایشی معلوماتی آلماق و گؤندرمک دیر بو معلوماتی باشقا بدن عوضوو لریندن آلیپ - گؤندریر . آما قلیا نورون لارا یئمک یئتیریر و قان لاری نورون لارا طرف گؤندریر و قویور اؤز ایش لرین گؤره هر نورون ۱۰۰۰۰ دیگر نورون نان ایلیشکی سی وار بو ۱۰۰۰۰ دیگر عصب سلوللارینا (نورون) [[سیناپس]] لار دئییلیر . == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان Simple English ویکیپدیا سیندان Brain مقاله سیندن تۆرکجه یه چؤیرۆلموش lelz72ipbpq6cdmca9b1r90vl9j6uxr 1520238 1520237 2022-07-23T11:29:26Z Aydın Sümərinli 34223 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} بئیین بدنین بیر پارچاسی دیر . بئیین [[حئیوان]] لارا بیلمک ایمکانی وئریر . بئیین [[بدن]]<nowiki/>ین دیگر عۆضوو لرین ایچینده کی حیس لرین آلیر و بو اله گلن معلومات نان [[داورانیش]]<nowiki/>ی دئیشیر. [[اینسان]] لاردا بئیین دیل دانیشماسین یوخسا ایشلدیلمسین ده و دۆشۆنمک گۆجۆ . بئیین بۆتۆن بدنین کونترول یوخسا باشچیلیک ائدن عۆضوو دۆر . [[فایل:Brain size comparison between bird, rodent, and human with relative scale width lines.png|بندانگشتی|بئیین]] بئیین عصب سلول لارین دان جورلنیب بو عصب لر بیر بیر لرینه باغلیدیر لار بئیین ده و دیگر عۆضوو لر ده بۆتۆن بئیین لری اولان حئیوانلارین بئیین دن گۆون ساخلاماق اوچون بیر شئی لری وار اینسان دا [[جۆمجۆمه]] یوخسا بئیین قابوقی([[سوموک|سۆمۆک]] دن) == آراشدیرماق == [[فایل:Brain TMS.jpg|بندانگشتی|بئیین ایچینه باخماق تکنولوژی سی]] بئیینین شیکلی و سایزی یوخسا بوْیی موختلیف حئیوانلارین آراسیندا چوخ فرقلی دیر و بنزر اؤزللیک لرین تاپیلماسی چوخ چتین دیر. گینه ، بئیینین تیکیشین ده نئچه اصل لر وار کی حئیوانلارین بؤیۆک بیر بؤلۆمۆن توتور. بئیینین بعضی اؤزللیک لری بۆتۆن حئیوانلار آراسیندا اوخشار دیر. باشقا لاری بئیین اولان حئیوانلاری گۆجلۆ بئیینی اولان لار و ایبتیدایی بئیینی اولان لار را بۆلۆر لر یوخسا [[اوْنورغالیلار|اونورغالیلار]] و [[اونورغاسیز لار]]<nowiki/>ا بؤلۆر لر. بئیین آناتومی سینا گؤره معلومات اله گتیرمسینه ان ساده یول شیکلینه باخماق نان دیر.آما باشقا تکنیک لر ده دۆزلتیلمیش . بئیینین تیکیشی چوخ یوموشاق دیر بونا گؤره بئیینن فیزیکی ایشلمک چتین ایش دیر آما الکول ایچینده برکیر برده بعضی ساخلیان لار و سورا ایچین آراشدیرماق اوچون پارچالانیر یوخسا تیکه لنیر. == نه جور ایشلمسی == [[فایل:CT of a normal brain, sagittal 16.png|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Chimp Brain in a jar.jpg|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Vertebrate-brain-regions small.png|بندانگشتی|کوسه و اینسان بئیینی]] بئیین بدن اوچون دۆشۆنمک ، اؤیرنمک و حیس ائتمک ائدیر. اینسان لار اوچون بیلینجلیق یوخسا شعور قایناقی دیر . بئیین بدنین اؤز باشینا ایش لری ده کونترول ائدیر اؤرنک تنفس ، هضم ائتمک یوخسا سیندیرماق و [[اورک|اۆرک]] چیرپینماسی کی اؤز باشینا اولور. بو ایش لر و باشقا لاری بئیینین بیلممزدیک و [[عصب سیستمی]] نن گؤرۆلۆر. دۆنیایا گؤره بۆتۆن معلومات حیس لریمیزنن ییغیلیر عصب لرنن بئیینه گؤندریلیر بو ایش بیزه گؤرمک ، ائشیتمک ، اییلمک و دادانماق و شئی لری حیس ائتمک بو ایش لره ایجازه وئریر .بئیین بو معلوماتی ایشلمه ائدیر و بونلاری تجربه ائدیریک شکیل ، سس و باشقا لاری . بئیین عصب لرنن بدنین دیگر عۆضوو لرینه نه ائتمگی دئیر.اؤرنک بید لاریمیزا حرکت ائت دئمک نن یوخسا اورگیمیزه داها سورعتنن چیرپین دئمک نن. بو عمومیت ده دۆز دور آما بعضی ایش لری اوموریلیک(نخاع) یوخسا [[اونورقا بئیینی]] گؤرور. اؤرنک قایتارماغا یوخسا ریفلکسه بئیین قاریشماز ، کیچیک حئیوان لاردا بئیین سیز ایش لر گؤرۆلۆر . بۆتۆن مؤهره لی حئیوان لارین بئیین لری وار کی گئچمیش ده قاریشیق لی لاشیب بعضی ساده حئیوان لار اسفنج کیمین بئیینی یوخ دور. تیکه لی اولموش مؤهره سیز لر هر تیکه ده عصبی غده لری اولور . عصبی ریشته حلقه سی هضم مجراسینن دؤورونده بو سیستم ده قاباق دا اولان معلومات نان بدنین حرکتی تنظیم اولور. == بؤلۆم لر == [[فایل:Brain-ALZH.png|بندانگشتی|بئیین بؤلۆم لری]] [[ممه لی لر]] ده بئیین اۆچ بؤلۆم دن دیر ۱-[[اوج بئیین]] ۲- [[بئیینجیک]] ۳-[[بئیین ساپی]] . اوج بئیینین اۆزۆ [[بئیین کورتکسی]] نن دیر بو بؤلۆم بوتون مؤهره لی حئیوان لاردا واردیر ممه لی لر بیر داها اۆز یوخسا لایه لری وار [[نئوکورتکس]] بو ندن نن ممه لی لرین اؤزللیکله اینسانلارین داورانیشی فرقلی دیر. بئیین کورتکسی یوخسا سربرال کورتکسی کورتکس اۆچ بؤلۆم دن دیر سنسوری ، موتور و بیرلشمه یئر لری ، سنسوری او یئر دیر کی حیس لردن گلن معلوماتی ایشلمه آلیر ، موتور گؤنۆللۆ حرکت لری کونترول ائدیر اؤزللیکله الین باشاریلی حرکت لری موتورون سول طرفی بدنین ساغ طرفین کونترول ائدیر و ترسی سی . و بیرلشمه یئر لری دۆنیادان آماجی اولان تجروبه لر دۆزلدیر و قیسا دۆشۆنمگه دایاق دیر و دیل (دانیشماق دیلی) و بو بیزه ایمکان وئریر موتقابیل شکیلده و ائتکیلی ایش گؤرمک. چوخ ایلیشکی لر کورتکسین بیر بؤلگه سیندن او بیری بؤلگه سینه دیر بؤلگه آلتیندا ایلیشکی لر داها آز اولور اۆزۆ ۹۹٪ یوخاری دیر. اوج بئیین اوج بئیینین بید لاری تناسوب نان بیربیرینن بیرلشیب بیرلیکده ایش گؤرۆر لر . بو بؤلۆم ساخلاماق و بالانس یوخسا تعادول مرکزی دیر یاردیم حرکتین اساس بؤلۆمۆ ساده موتور باشاریسینان . بئیین ساپی بئیین ساپی بئیینین دال طرفینده دیر بو بؤلۆم چوخ بؤلۆم لره بؤلۆنۆر کی هر بیری بدن ده اؤزل ایش لری وار دیر اؤرنک بئیین ساپی تنفسی کونترول ائدیر اۆرک چیرپینماسی ، اؤسگۆرک ، گؤز آتماق و اوتماق بدنین دماسی و آجماقی بئیین ساپی کونترول ائدیر. == بوْی یوخسا سایز == [[فایل:Brain 090407.jpg|بندانگشتی|بئیین]] اینسان بئیینی باشقا حئیوانلارنان قیاس ائدرکن چوخ بؤیۆک دور. اینسان بئیینین اۆزۆ سایزینا گؤره چوخ اوزون دور بو سورون بئیین اۆزۆنۆن قیریشیلماسینا گؤره اولوملو اولموش دور اگر اینسان کورتکسی دۆز اوْلسیدی اینسانین بئیینی بیر متیر مربع لیک بؤیۆک اولور دو بعضی حئیوانلار دا اینسان کیمین قیریشیلمیش بئیین لری وار دولفین و فیل کیمین بوردا دامپ قانونو حاکیم دیر داها بؤیۆک حئیوان لار داها بؤیۆک بئیین لری وار بو تئوری یئرینده آما گینه اینسان بئیینی چوخ بؤیۆک دور اؤزللیکله نئوکورتکس بیلدیگیمیز کیمین اینسان بئیینی میلیون لار ایلین ائوریم یوخسا تکامولون سونوجو دور دقیق بیلینمیر نیه اینسانین بئیینی بو قدر چوخ بۆیۆدۆ آما نئچه تئوری وار بیری قاریشیق و چتین توپلومسال یوخسا اجتماعی یاشاییش و دیل (قونوشما) ندنی اینسانین بئیینین بؤیۆتمۆش آما بو نو دئملییک کی [[آلبرت آینشتاین|آینشتاینین]] بئیینی ۱۲۳۰ گیرم میش آما نورمال کیشی لرین بئیینی موتوسیط ۱۴۰۰ گیرم دیر بو اۆزدن اینسان بئیینین عوضوو لرینین جزییاتی اؤنملی دیر . سلول لارین سایی سی اینسان بئیینی اینسانین بدینین چکیسینین ۲٪ دیر . آما اینسان بئیینی بدنین ۲۰٪ انرژیسین ایشلدیر. بئیین ۵۰ - ۱۰۰ میلیار عصب سلولی یوخسا نورونی وار . بو حد ده [[قلیا]] سی دا وار (قلیا سلول دان دایاق اولور) [[نورون]] یوخسا عصب [[سلول]] لارین ایشی معلوماتی آلماق و گؤندرمک دیر بو معلوماتی باشقا بدن عوضوو لریندن آلیپ - گؤندریر . آما قلیا نورون لارا یئمک یئتیریر و قان لاری نورون لارا طرف گؤندریر و قویور اؤز ایش لرین گؤره هر نورون ۱۰۰۰۰ دیگر نورون نان ایلیشکی سی وار بو ۱۰۰۰۰ دیگر عصب سلوللارینا (نورون) [[سیناپس]] لار دئییلیر . == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان Simple English ویکیپدیا سیندان Brain مقاله سیندن تۆرکجه یه چؤیرۆلموش mq4alagczn3k5218zrqj6n2f9ewxxh4 1520239 1520238 2022-07-23T11:36:51Z Aydın Sümərinli 34223 /* قایناقلار */ wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} بئیین بدنین بیر پارچاسی دیر . بئیین [[حئیوان]] لارا بیلمک ایمکانی وئریر . بئیین [[بدن]]<nowiki/>ین دیگر عۆضوو لرین ایچینده کی حیس لرین آلیر و بو اله گلن معلومات نان [[داورانیش]]<nowiki/>ی دئیشیر. [[اینسان]] لاردا بئیین دیل دانیشماسین یوخسا ایشلدیلمسین ده و دۆشۆنمک گۆجۆ . بئیین بۆتۆن بدنین کونترول یوخسا باشچیلیک ائدن عۆضوو دۆر . [[فایل:Brain size comparison between bird, rodent, and human with relative scale width lines.png|بندانگشتی|بئیین]] بئیین عصب سلول لارین دان جورلنیب بو عصب لر بیر بیر لرینه باغلیدیر لار بئیین ده و دیگر عۆضوو لر ده بۆتۆن بئیین لری اولان حئیوانلارین بئیین دن گۆون ساخلاماق اوچون بیر شئی لری وار اینسان دا [[جۆمجۆمه]] یوخسا بئیین قابوقی([[سوموک|سۆمۆک]] دن) == آراشدیرماق == [[فایل:Brain TMS.jpg|بندانگشتی|بئیین ایچینه باخماق تکنولوژی سی]] بئیینین شیکلی و سایزی یوخسا بوْیی موختلیف حئیوانلارین آراسیندا چوخ فرقلی دیر و بنزر اؤزللیک لرین تاپیلماسی چوخ چتین دیر. گینه ، بئیینین تیکیشین ده نئچه اصل لر وار کی حئیوانلارین بؤیۆک بیر بؤلۆمۆن توتور. بئیینین بعضی اؤزللیک لری بۆتۆن حئیوانلار آراسیندا اوخشار دیر. باشقا لاری بئیین اولان حئیوانلاری گۆجلۆ بئیینی اولان لار و ایبتیدایی بئیینی اولان لار را بۆلۆر لر یوخسا [[اوْنورغالیلار|اونورغالیلار]] و [[اونورغاسیز لار]]<nowiki/>ا بؤلۆر لر. بئیین آناتومی سینا گؤره معلومات اله گتیرمسینه ان ساده یول شیکلینه باخماق نان دیر.آما باشقا تکنیک لر ده دۆزلتیلمیش . بئیینین تیکیشی چوخ یوموشاق دیر بونا گؤره بئیینن فیزیکی ایشلمک چتین ایش دیر آما الکول ایچینده برکیر برده بعضی ساخلیان لار و سورا ایچین آراشدیرماق اوچون پارچالانیر یوخسا تیکه لنیر. == نه جور ایشلمسی == [[فایل:CT of a normal brain, sagittal 16.png|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Chimp Brain in a jar.jpg|بندانگشتی|بئیین]] [[فایل:Vertebrate-brain-regions small.png|بندانگشتی|کوسه و اینسان بئیینی]] بئیین بدن اوچون دۆشۆنمک ، اؤیرنمک و حیس ائتمک ائدیر. اینسان لار اوچون بیلینجلیق یوخسا شعور قایناقی دیر . بئیین بدنین اؤز باشینا ایش لری ده کونترول ائدیر اؤرنک تنفس ، هضم ائتمک یوخسا سیندیرماق و [[اورک|اۆرک]] چیرپینماسی کی اؤز باشینا اولور. بو ایش لر و باشقا لاری بئیینین بیلممزدیک و [[عصب سیستمی]] نن گؤرۆلۆر. دۆنیایا گؤره بۆتۆن معلومات حیس لریمیزنن ییغیلیر عصب لرنن بئیینه گؤندریلیر بو ایش بیزه گؤرمک ، ائشیتمک ، اییلمک و دادانماق و شئی لری حیس ائتمک بو ایش لره ایجازه وئریر .بئیین بو معلوماتی ایشلمه ائدیر و بونلاری تجربه ائدیریک شکیل ، سس و باشقا لاری . بئیین عصب لرنن بدنین دیگر عۆضوو لرینه نه ائتمگی دئیر.اؤرنک بید لاریمیزا حرکت ائت دئمک نن یوخسا اورگیمیزه داها سورعتنن چیرپین دئمک نن. بو عمومیت ده دۆز دور آما بعضی ایش لری اوموریلیک(نخاع) یوخسا [[اونورقا بئیینی]] گؤرور. اؤرنک قایتارماغا یوخسا ریفلکسه بئیین قاریشماز ، کیچیک حئیوان لاردا بئیین سیز ایش لر گؤرۆلۆر . بۆتۆن مؤهره لی حئیوان لارین بئیین لری وار کی گئچمیش ده قاریشیق لی لاشیب بعضی ساده حئیوان لار اسفنج کیمین بئیینی یوخ دور. تیکه لی اولموش مؤهره سیز لر هر تیکه ده عصبی غده لری اولور . عصبی ریشته حلقه سی هضم مجراسینن دؤورونده بو سیستم ده قاباق دا اولان معلومات نان بدنین حرکتی تنظیم اولور. == بؤلۆم لر == [[فایل:Brain-ALZH.png|بندانگشتی|بئیین بؤلۆم لری]] [[ممه لی لر]] ده بئیین اۆچ بؤلۆم دن دیر ۱-[[اوج بئیین]] ۲- [[بئیینجیک]] ۳-[[بئیین ساپی]] . اوج بئیینین اۆزۆ [[بئیین کورتکسی]] نن دیر بو بؤلۆم بوتون مؤهره لی حئیوان لاردا واردیر ممه لی لر بیر داها اۆز یوخسا لایه لری وار [[نئوکورتکس]] بو ندن نن ممه لی لرین اؤزللیکله اینسانلارین داورانیشی فرقلی دیر. بئیین کورتکسی یوخسا سربرال کورتکسی کورتکس اۆچ بؤلۆم دن دیر سنسوری ، موتور و بیرلشمه یئر لری ، سنسوری او یئر دیر کی حیس لردن گلن معلوماتی ایشلمه آلیر ، موتور گؤنۆللۆ حرکت لری کونترول ائدیر اؤزللیکله الین باشاریلی حرکت لری موتورون سول طرفی بدنین ساغ طرفین کونترول ائدیر و ترسی سی . و بیرلشمه یئر لری دۆنیادان آماجی اولان تجروبه لر دۆزلدیر و قیسا دۆشۆنمگه دایاق دیر و دیل (دانیشماق دیلی) و بو بیزه ایمکان وئریر موتقابیل شکیلده و ائتکیلی ایش گؤرمک. چوخ ایلیشکی لر کورتکسین بیر بؤلگه سیندن او بیری بؤلگه سینه دیر بؤلگه آلتیندا ایلیشکی لر داها آز اولور اۆزۆ ۹۹٪ یوخاری دیر. اوج بئیین اوج بئیینین بید لاری تناسوب نان بیربیرینن بیرلشیب بیرلیکده ایش گؤرۆر لر . بو بؤلۆم ساخلاماق و بالانس یوخسا تعادول مرکزی دیر یاردیم حرکتین اساس بؤلۆمۆ ساده موتور باشاریسینان . بئیین ساپی بئیین ساپی بئیینین دال طرفینده دیر بو بؤلۆم چوخ بؤلۆم لره بؤلۆنۆر کی هر بیری بدن ده اؤزل ایش لری وار دیر اؤرنک بئیین ساپی تنفسی کونترول ائدیر اۆرک چیرپینماسی ، اؤسگۆرک ، گؤز آتماق و اوتماق بدنین دماسی و آجماقی بئیین ساپی کونترول ائدیر. == بوْی یوخسا سایز == [[فایل:Brain 090407.jpg|بندانگشتی|بئیین]] اینسان بئیینی باشقا حئیوانلارنان قیاس ائدرکن چوخ بؤیۆک دور. اینسان بئیینین اۆزۆ سایزینا گؤره چوخ اوزون دور بو سورون بئیین اۆزۆنۆن قیریشیلماسینا گؤره اولوملو اولموش دور اگر اینسان کورتکسی دۆز اوْلسیدی اینسانین بئیینی بیر متیر مربع لیک بؤیۆک اولور دو بعضی حئیوانلار دا اینسان کیمین قیریشیلمیش بئیین لری وار دولفین و فیل کیمین بوردا دامپ قانونو حاکیم دیر داها بؤیۆک حئیوان لار داها بؤیۆک بئیین لری وار بو تئوری یئرینده آما گینه اینسان بئیینی چوخ بؤیۆک دور اؤزللیکله نئوکورتکس بیلدیگیمیز کیمین اینسان بئیینی میلیون لار ایلین ائوریم یوخسا تکامولون سونوجو دور دقیق بیلینمیر نیه اینسانین بئیینی بو قدر چوخ بۆیۆدۆ آما نئچه تئوری وار بیری قاریشیق و چتین توپلومسال یوخسا اجتماعی یاشاییش و دیل (قونوشما) ندنی اینسانین بئیینین بؤیۆتمۆش آما بو نو دئملییک کی [[آلبرت آینشتاین|آینشتاینین]] بئیینی ۱۲۳۰ گیرم میش آما نورمال کیشی لرین بئیینی موتوسیط ۱۴۰۰ گیرم دیر بو اۆزدن اینسان بئیینین عوضوو لرینین جزییاتی اؤنملی دیر . سلول لارین سایی سی اینسان بئیینی اینسانین بدینین چکیسینین ۲٪ دیر . آما اینسان بئیینی بدنین ۲۰٪ انرژیسین ایشلدیر. بئیین ۵۰ - ۱۰۰ میلیار عصب سلولی یوخسا نورونی وار . بو حد ده [[قلیا]] سی دا وار (قلیا سلول دان دایاق اولور) [[نورون]] یوخسا عصب [[سلول]] لارین ایشی معلوماتی آلماق و گؤندرمک دیر بو معلوماتی باشقا بدن عوضوو لریندن آلیپ - گؤندریر . آما قلیا نورون لارا یئمک یئتیریر و قان لاری نورون لارا طرف گؤندریر و قویور اؤز ایش لرین گؤره هر نورون ۱۰۰۰۰ دیگر نورون نان ایلیشکی سی وار بو ۱۰۰۰۰ دیگر عصب سلوللارینا (نورون) [[سیناپس]] لار دئییلیر . == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان Simple English ویکیپدیا سیندان Brain مقاله سیندن تۆرکجه یه چؤرولموش آما آراشدیرماق بؤلۆمۆ ویکیپدیا English دن چؤرولموش. 8psqt0dad98wg57ef02oaaqto0tv8bv 0 607288 1520192 1519995 2022-07-22T19:05:22Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} [[فایل:Cerebellum.gif|بندانگشتی|بئیینجیک]] بئیینجیک [[اینگیلیسجه]] (Cerebellum) بۆتۆن [[مؤهره لی حئیوان]] لاردا اؤزللیکله اینسانلاردا بئیینجیک چوخ اؤنملی بیر بؤلۆم دۆر بئیینجیک بالانسی کونترول ائتمک و حرکت لره تعادول لی ائتمک دیر. == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا سیندان Simple English بئیینجیک یوخسا Cerebellum صفحه سیندن تۆرکجه دیلینه چؤیرولموش. opveti5d5tdrm5niav8hz1hek8ilst6 0 607291 1520186 1520160 2022-07-22T19:01:02Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} [[فایل:Gray252.png|بندانگشتی|سوموک]] سۆمۆک سۆمۆک لر [[اونورقالی حئیوان لار]]<nowiki/>دا [[اسکلت]]<nowiki/>ین بیر پارچاسی دیر لار سۆمۆک لر بدنین دیگر عۆضوو لرین ساخلاماق اوچون دیر لر. سۆمۆک لر بدنین بدنه سی دیر لر سۆمۆک سۆز بیز حرکت ائتمگه قادیر اولماروق. سۆمۆک لر بدنی گۆون ساخلاماق اوچون دیر لر اؤرنک بئیین نی جۆمجۆمه ساخلاییر ، اۆرگی سینه ده اولان سۆمۆک و... . سۆمۆک لر دیری دیر لر [[ایدمان]] و [[کلسیوم|کلیسیوم]] سۆمۆک لرین گۆجلۆ قالماسینا چوخ اؤنملی دیر لر . == سۆمۆک ندن جورلنیب ؟ == سۆمۆک ایلیی (Bone marrow)(مغز استخدام) [[فایل:Bone cross-section-pl.svg|بندانگشتی|سۆمۆک]] اوزون سۆمۆک لر ایچی بوش دور لار بو سوموک لرین مرکزی چکیردکی باشقا سۆمۆک لر کیمین گۆجلۆ دئییر لر اوستیون لار اوستیون لار کیچیک آما چوخ گۆجلۆ و زور بؤلۆم دور لر بو بؤلۆم سیلندری شکیلی وار. اوستیون لار چوخ ممه لی لر ده تاپیلیر لار. == قایناقلار == اینگیلیسجه ویکیپدیا دان چؤرولموش بیر مقاله دیر Bone مقاله سیندن دیر. 6qzphu7509vjt0mf6y0shvdvunv8o18 0 607292 1520184 1520159 2022-07-22T19:00:31Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} [[فایل:Human skull side simplified (bones)-es.svg|بندانگشتی|جۆمجۆمه]] جۆمجۆمه بدنین بیر پارچاسی جۆمجۆمه [[اونورقالی حئیوانلار]] دا اولور [[بئیین]]<nowiki/>ی ساخلاییر و اۆزۆ ساخلاییر و قیافیه شیکل وئریر. جۆمجۆمه باشین بۆتؤسۆن اؤرتۆر . == قایناقلار == اینگیلیسجه ویکیپدیا دان چؤرولموش بیر مقاله دیر بو مقاله Skull مقاله سیندن دیر. 8497v09hofqrwcshx4kt3ioi4zhd2z9 10 607293 1520168 1520167 2022-07-22T12:05:24Z Abolfazlyashar 29018 wikitext text/x-wiki {{Largest cities | name = Largest cities in تورکیه | country = Turkey | list_by_pop = <!-- link to the list of cities in the given country, if possible sorted by population --> | class = {{{class|<includeonly>nav</includeonly>}}} | collapsed_state = {{#ifeq:{{{class|<includeonly>nav</includeonly>}}}|nav|collapsed}} | stat_ref = [[Turkish Statistical Institute|TÜİK]]'s address-based calculation from December 2017.<noinclude><ref>{{cite web|url=http://www.citypopulation.de/Turkey-RBC20.html|title=December 2013 address-based calculation of the Turkish Statistical Institute as presented by citypopulation.de}}</ref></noinclude> | div_name = اوستان | city_1 = ایستانبول | div_1 = ایستانبول اوستانی{{!}} ایستانبول | pop_1 = 14,744,519 | img_1 = View_of_Levent_financial_district_from_Istanbul_Sapphire.jpg | city_2 = آنکارا | div_2 = آنکارا اوستانی{{!}} آنکارا | pop_2 = 4,871,884 | img_2 = YDA-Center-03.jpg | city_3 = ایزمیر | div_3 = ایزمیر اوستانی{{!}}ایزمیر | pop_3 = 2,938,546 | img_3 = Skyscrapers_in_Izmir_-_Turkey.jpg | city_4 = بورسا | div_4 = بورسا اوستانی{{!}} بورسا | pop_4 = 2,074,799 | img_4 = Hudavendigar Park in Bursa Turkey.jpg | city_5 = آدانا | div_5 = آدانا اوستانی{{!}}آدانا | pop_5 = 1,753,337 | city_6 = غازی عینتاب | div_6 = غازی عینتاب اوستانی{{!}}غازی عینتاب | pop_6 = 1,663,273 | city_7 = آنتالیا | div_7 = آنتالیا اوستانی{{!}} آنتالیا | pop_7 = 1,311,471 | city_8 = قونیه | div_8 = قونیه اوستانی{{!}} قونیه | pop_8 = 1,130,222 | city_9 = قئیصریه (شهر){{!}}قئیصریه | div_9 = قئیصریه اوستانی{{!}}قئیصریه | pop_9= 1,123,611 | city_10 = دیاربکر | div_10 = دیاربکر اوستانی{{!}} دیاربکر | pop_10 = 1,047,286 | city_11 = مرسین | div_11 = مرسین اوستانی{{!}}مرسین | pop_11 = 1,005,455 | city_12 = شانلی‌اورفا | div_12 = شانلی‌اورفا اوستانی{{!}}شانلی‌اورفا | pop_12 = 921,978 | city_13 = اسکی شهر | div_13 = اسکی شهر اوستانی{{!}}اسکی شهر | pop_13 = 752,630 | city_14 = دنیزلی | div_14 = دنیزلی اوستانی{{!}} دنیزلی | pop_14 = 638,989 | city_15 = قهرمان مرعش | div_15 = قهرمان مرعش اوستانی{{!}}قهرمان‌مرعش | pop_15 = 632,487 | city_16 = سامسون | div_16 = سامسون اوستانی{{!}}سامسون | pop_16 = 625,410 | city_17 = مالاتیا | div_17 = مالاتیا اوستانی{{!}}مالاتیا | pop_17 = 618,831 | city_18 = ایزمیت | div_18 = قوجاائلی اوستانی{{!}} قوجاائلی | pop_18 = 570,077 | city_19 = آداپازاری | div_19 = ساکاریا اوستانی{{!}} ساکاریا | pop_19 = 492,027 | city_20 = ارزروم | div_20 = ارزروم اوستانی{{!}} ارزروم | pop_20 = 422,389 }}<noinclude> 7gcefph92ov0x00df8t4wnk53vs4ds4 1520169 1520168 2022-07-22T12:06:05Z Abolfazlyashar 29018 wikitext text/x-wiki {{Largest cities | name = Largest cities in تورکیه | country = تورکیه | list_by_pop = <!-- link to the list of cities in the given country, if possible sorted by population --> | class = {{{class|<includeonly>nav</includeonly>}}} | collapsed_state = {{#ifeq:{{{class|<includeonly>nav</includeonly>}}}|nav|collapsed}} | stat_ref = [[Turkish Statistical Institute|TÜİK]]'s address-based calculation from December 2017.<noinclude><ref>{{cite web|url=http://www.citypopulation.de/Turkey-RBC20.html|title=December 2013 address-based calculation of the Turkish Statistical Institute as presented by citypopulation.de}}</ref></noinclude> | div_name = اوستان | city_1 = ایستانبول | div_1 = ایستانبول اوستانی{{!}} ایستانبول | pop_1 = 14,744,519 | img_1 = View_of_Levent_financial_district_from_Istanbul_Sapphire.jpg | city_2 = آنکارا | div_2 = آنکارا اوستانی{{!}} آنکارا | pop_2 = 4,871,884 | img_2 = YDA-Center-03.jpg | city_3 = ایزمیر | div_3 = ایزمیر اوستانی{{!}}ایزمیر | pop_3 = 2,938,546 | img_3 = Skyscrapers_in_Izmir_-_Turkey.jpg | city_4 = بورسا | div_4 = بورسا اوستانی{{!}} بورسا | pop_4 = 2,074,799 | img_4 = Hudavendigar Park in Bursa Turkey.jpg | city_5 = آدانا | div_5 = آدانا اوستانی{{!}}آدانا | pop_5 = 1,753,337 | city_6 = غازی عینتاب | div_6 = غازی عینتاب اوستانی{{!}}غازی عینتاب | pop_6 = 1,663,273 | city_7 = آنتالیا | div_7 = آنتالیا اوستانی{{!}} آنتالیا | pop_7 = 1,311,471 | city_8 = قونیه | div_8 = قونیه اوستانی{{!}} قونیه | pop_8 = 1,130,222 | city_9 = قئیصریه (شهر){{!}}قئیصریه | div_9 = قئیصریه اوستانی{{!}}قئیصریه | pop_9= 1,123,611 | city_10 = دیاربکر | div_10 = دیاربکر اوستانی{{!}} دیاربکر | pop_10 = 1,047,286 | city_11 = مرسین | div_11 = مرسین اوستانی{{!}}مرسین | pop_11 = 1,005,455 | city_12 = شانلی‌اورفا | div_12 = شانلی‌اورفا اوستانی{{!}}شانلی‌اورفا | pop_12 = 921,978 | city_13 = اسکی شهر | div_13 = اسکی شهر اوستانی{{!}}اسکی شهر | pop_13 = 752,630 | city_14 = دنیزلی | div_14 = دنیزلی اوستانی{{!}} دنیزلی | pop_14 = 638,989 | city_15 = قهرمان مرعش | div_15 = قهرمان مرعش اوستانی{{!}}قهرمان‌مرعش | pop_15 = 632,487 | city_16 = سامسون | div_16 = سامسون اوستانی{{!}}سامسون | pop_16 = 625,410 | city_17 = مالاتیا | div_17 = مالاتیا اوستانی{{!}}مالاتیا | pop_17 = 618,831 | city_18 = ایزمیت | div_18 = قوجاائلی اوستانی{{!}} قوجاائلی | pop_18 = 570,077 | city_19 = آداپازاری | div_19 = ساکاریا اوستانی{{!}} ساکاریا | pop_19 = 492,027 | city_20 = ارزروم | div_20 = ارزروم اوستانی{{!}} ارزروم | pop_20 = 422,389 }}<noinclude> a77nla6ntic7j25kfm877gay97yv01g 1520171 1520169 2022-07-22T12:40:59Z Abolfazlyashar 29018 wikitext text/x-wiki {{Largest cities | name = تورکیه‌نین ان بؤیوک شهرلری | country = تورکیه | list_by_pop = <!-- link to the list of cities in the given country, if possible sorted by population --> | class = {{{class|<includeonly>nav</includeonly>}}} | collapsed_state = {{#ifeq:{{{class|<includeonly>nav</includeonly>}}}|nav|collapsed}} | stat_ref = [[Turkish Statistical Institute|TÜİK]]'s address-based calculation from December 2017.<noinclude><ref>{{cite web|url=http://www.citypopulation.de/Turkey-RBC20.html|title=December 2013 address-based calculation of the Turkish Statistical Institute as presented by citypopulation.de}}</ref></noinclude> | div_name = اوستان | city_1 = ایستانبول | div_1 = ایستانبول اوستانی{{!}} ایستانبول | pop_1 = 14,744,519 | img_1 = View_of_Levent_financial_district_from_Istanbul_Sapphire.jpg | city_2 = آنکارا | div_2 = آنکارا اوستانی{{!}} آنکارا | pop_2 = 4,871,884 | img_2 = YDA-Center-03.jpg | city_3 = ایزمیر | div_3 = ایزمیر اوستانی{{!}}ایزمیر | pop_3 = 2,938,546 | img_3 = Skyscrapers_in_Izmir_-_Turkey.jpg | city_4 = بورسا | div_4 = بورسا اوستانی{{!}} بورسا | pop_4 = 2,074,799 | img_4 = Hudavendigar Park in Bursa Turkey.jpg | city_5 = آدانا | div_5 = آدانا اوستانی{{!}}آدانا | pop_5 = 1,753,337 | city_6 = غازی عینتاب | div_6 = غازی عینتاب اوستانی{{!}}غازی عینتاب | pop_6 = 1,663,273 | city_7 = آنتالیا | div_7 = آنتالیا اوستانی{{!}} آنتالیا | pop_7 = 1,311,471 | city_8 = قونیه | div_8 = قونیه اوستانی{{!}} قونیه | pop_8 = 1,130,222 | city_9 = قئیصریه (شهر){{!}}قئیصریه | div_9 = قئیصریه اوستانی{{!}}قئیصریه | pop_9= 1,123,611 | city_10 = دیاربکر | div_10 = دیاربکر اوستانی{{!}} دیاربکر | pop_10 = 1,047,286 | city_11 = مرسین | div_11 = مرسین اوستانی{{!}}مرسین | pop_11 = 1,005,455 | city_12 = شانلی‌اورفا | div_12 = شانلی‌اورفا اوستانی{{!}}شانلی‌اورفا | pop_12 = 921,978 | city_13 = اسکی شهر | div_13 = اسکی شهر اوستانی{{!}}اسکی شهر | pop_13 = 752,630 | city_14 = دنیزلی | div_14 = دنیزلی اوستانی{{!}} دنیزلی | pop_14 = 638,989 | city_15 = قهرمان مرعش | div_15 = قهرمان مرعش اوستانی{{!}}قهرمان‌مرعش | pop_15 = 632,487 | city_16 = سامسون | div_16 = سامسون اوستانی{{!}}سامسون | pop_16 = 625,410 | city_17 = مالاتیا | div_17 = مالاتیا اوستانی{{!}}مالاتیا | pop_17 = 618,831 | city_18 = ایزمیت | div_18 = قوجاائلی اوستانی{{!}} قوجاائلی | pop_18 = 570,077 | city_19 = آداپازاری | div_19 = ساکاریا اوستانی{{!}} ساکاریا | pop_19 = 492,027 | city_20 = ارزروم | div_20 = ارزروم اوستانی{{!}} ارزروم | pop_20 = 422,389 }}<noinclude> ivsql6odczaxspqtzrwgonz4q0upvfz 0 607314 1520191 1520134 2022-07-22T19:04:51Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} [[فایل:Glial Cell Types.png|بندانگشتی|قلیا سلول لاری]] قلیا اینگیلیسجه : (glia) قلیا نورون لارا دایاق اولان سلول لار دیر لر . یونان دیلینده قلیا قلو معنی سی یاپیشان اولور (glia - glue) قلیا نین بدن ده دؤرد ایشی وار : ۱- [[نورون]] لاری دؤوره لئیپ بیر یئرده ساخلاییر . ۲- یئمک و [[اوکسیژن]] نورون لارا یئتیشتیریر . ۳-بیر نورونی دیگر نورون لاردان آئیریر. ۴-[[پاتوژن]] لری اؤلدۆرۆر و اؤلۆ نورون لاری سیلیر. == قایناقلار == اینگیلیسجه ویکیپدیا دان چؤرولموش بیر مقاله دیر ساده اینگیلیسجه دن Simple English ویکیپدیا دان glia مقاله سیندن. l6cusk7fnhjkxga0i2ht8fdvh9hqega 0 607315 1520190 1520139 2022-07-22T19:04:39Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} [[فایل:Neuron Hand-tuned.svg|بندانگشتی|نورون ]] نورون عصب [[سلول]] لارا دیر کی [[الکتریک]]<nowiki/>لی محرک لری داشییر. نورون لار بیزیم عصب سیستمی میزین اساسی دیر. نورون لارین سلولی بدن لری وار دیر دندیریت و آکسون. [[دندیریت]] و [[آکسون]] عصب فیبر لریندن دیرلر. اینسان بدنین ده ۸۶ میلیون نورون وار دیر. تقریباً بئیین ده اولان بۆتۆن سلول لار نورون دور لار. == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان چؤرولموش بیر مقالهSimple English ویکیپدیا دان Neuron مقاله سیندن دیر. 5pepls7leoe4gubb1wjl5bs3n0fdeem 0 607316 1520189 1520144 2022-07-22T19:04:17Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} اسکلت یوخسا ایسکلت [[اینگیلیسجه]] : (Skeleton) [[فایل:Human skeleton front en.svg|بندانگشتی|اینسان ایسکلتی]] [[فایل:Skeleton of Lizard.png|بندانگشتی|حئیوان ایسکلتی]] ایسکلت گۆجلۆ بیر تیکیش دیر کی بدنین ایچ عوضوو لرین ساخلاییر ایسکلت بدنین ایچ یوخسا چؤل بؤلۆمۆ اولابیلیر ممه لی لر ده اؤزللیکله اینسانلاردا [[سوموک|سۆمۆک]] دن دیر . بۆتۆن سوموک لر بیر بیرینه قاتیلاندا بدنین ایسکلت سیستمی قورورلار.ایسکلت سیستمی [[دری]] آلتیندا دیر بید و بدنین تیکیشی .ایسکلت دری ، [[بید]] و تیکیشین و بۆتۆن بدن اولان عوضوو لره دایاق دیر. ایسکلت بدینین اؤنملی ایچ عوضوو لریندن اؤرنک [[بئیین]] ، [[اورک]] و [[آغجییر]]<nowiki/>ین ساخلاییر. == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان (Simple English) چؤرولموش بیر مقاله دیر بو مقاله Skeleton مقاله سیندن دیر. 21ybq0nee3zxyqmslys95hnjl2jiz2z 0 607319 1520188 1520156 2022-07-22T19:04:04Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} [[فایل:Human-leech-nervous-system-comparison.png|بندانگشتی|عصب سیستمی]] عصب سیستمی بدن سیستمی دیر کی بدنین مختلیف یئر لریندن سیقنال گؤندریر بو سیستم [[حئیوان]]<nowiki/>لار و [[اینسان]] لارا یاردیم ائدیر کی یاشادیق لاری یئرده اولای لارا یانیت ورسین لر . عصب سیستمین مرکزی [[بئیین]] دیر ، [[اونورقا بئیینی]] ، [[اونورقا سوتونو]] اولان حئیوانلارا [[مؤهره لی حئیوان]] دئیلیر و اونورقا سوتونو اولمایان حئیوانلارا [[مؤهره سیز حئیوانلار]] دئییلیر. == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان چؤرولموش بیر مقاله دیر m58pkpxhandj0kby8fjlf1216skrpng 0 607320 1520182 1520158 2022-07-22T18:51:10Z Aydın Sümərinli 34223 wikitext text/x-wiki اونورقا سوتونو [[اینگیلیسجه]] : (Spine) [[فایل:Gray 111 - Vertebral column-coloured-zh.png|بندانگشتی|اونورقا سوتونو]] اونورقا سوتونو مؤهره لرین سوتونو دور (بدنین اوست بؤلۆمۆن دالیندا) دال مؤهره ده دئمک اولار. اونورقا سوتونون دا اونورقا کانالی وار بو کانالین ایچینده [[اونورقا بئیینی]] وار . اونورقا سوتونو اولان [[حئیوان]]<nowiki/>لارا [[اوْنورغالیلار|اونورقالی حئیوانلار]] و اونورقا سوتونو اولمایان حئیوانلارا [[اونورقاسیز حئیوانلار]] دئییلیر.[[اینسان]] لار اونورقالی دیر لار چون اونورقا سوتونو اینسان دا وار دیر چوخ اونورقالی لار اؤزللیکله [[ممه‌لیلر|ممه لی]] لر اونورقالی دیسک لری وار دیر . == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان چؤرولموش بیر مقاله دیرSimple English دن Spine مقاله سیندن. bcw9u6wz7cyn4ipzq7cydom4uvcwxrq 1520183 1520182 2022-07-22T18:59:43Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} اونورقا سوتونو [[اینگیلیسجه]] : (Spine) [[فایل:Gray 111 - Vertebral column-coloured-zh.png|بندانگشتی|اونورقا سوتونو]] اونورقا سوتونو مؤهره لرین سوتونو دور (بدنین اوست بؤلۆمۆن دالیندا) دال مؤهره ده دئمک اولار. اونورقا سوتونون دا اونورقا کانالی وار بو کانالین ایچینده [[اونورقا بئیینی]] وار . اونورقا سوتونو اولان [[حئیوان]]<nowiki/>لارا [[اوْنورغالیلار|اونورقالی حئیوانلار]] و اونورقا سوتونو اولمایان حئیوانلارا [[اونورقاسیز حئیوانلار]] دئییلیر.[[اینسان]] لار اونورقالی دیر لار چون اونورقا سوتونو اینسان دا وار دیر چوخ اونورقالی لار اؤزللیکله [[ممه‌لیلر|ممه لی]] لر اونورقالی دیسک لری وار دیر . == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان چؤرولموش بیر مقاله دیرSimple English دن Spine مقاله سیندن. oympaeufqggoedf1p5divtw2cx1qw8j 1520213 1520183 2022-07-22T19:49:29Z Matreeks 174 Matreeks، [[اونورقا سوتونو]] صفحه‌سینی [[اونورغا سوتونو]]-ه آپاردی wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} اونورقا سوتونو [[اینگیلیسجه]] : (Spine) [[فایل:Gray 111 - Vertebral column-coloured-zh.png|بندانگشتی|اونورقا سوتونو]] اونورقا سوتونو مؤهره لرین سوتونو دور (بدنین اوست بؤلۆمۆن دالیندا) دال مؤهره ده دئمک اولار. اونورقا سوتونون دا اونورقا کانالی وار بو کانالین ایچینده [[اونورقا بئیینی]] وار . اونورقا سوتونو اولان [[حئیوان]]<nowiki/>لارا [[اوْنورغالیلار|اونورقالی حئیوانلار]] و اونورقا سوتونو اولمایان حئیوانلارا [[اونورقاسیز حئیوانلار]] دئییلیر.[[اینسان]] لار اونورقالی دیر لار چون اونورقا سوتونو اینسان دا وار دیر چوخ اونورقالی لار اؤزللیکله [[ممه‌لیلر|ممه لی]] لر اونورقالی دیسک لری وار دیر . == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان چؤرولموش بیر مقاله دیرSimple English دن Spine مقاله سیندن. oympaeufqggoedf1p5divtw2cx1qw8j 1520215 1520213 2022-07-22T19:50:15Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} اونورغا سوتونو [[اینگیلیسجه]] : (Spine) [[فایل:Gray 111 - Vertebral column-coloured-zh.png|بندانگشتی|اونورقا سوتونو]] اونورغا سوتونو مؤهره لرین سوتونو دور (بدنین اوست بؤلۆمۆن دالیندا) دال مؤهره ده دئمک اولار. اونورقا سوتونون دا اونورقا کانالی وار بو کانالین ایچینده [[اونورقا بئیینی]] وار . اونورقا سوتونو اولان [[حئیوان]]<nowiki/>لارا [[اوْنورغالیلار|اونورقالی حئیوانلار]] و اونورقا سوتونو اولمایان حئیوانلارا [[اونورقاسیز حئیوانلار]] دئییلیر.[[اینسان]] لار اونورقالی دیر لار چون اونورقا سوتونو اینسان دا وار دیر چوخ اونورقالی لار اؤزللیکله [[ممه‌لیلر|ممه لی]] لر اونورقالی دیسک لری وار دیر . == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان چؤرولموش بیر مقاله دیرSimple English دن Spine مقاله سیندن. 3hdqx7txlj8rzqcoojtm37g11eoazb0 0 607321 1520187 1520164 2022-07-22T19:01:19Z Matreeks 174 wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} [[فایل:Spinal cord tracts -Chinese.svg|بندانگشتی|اونورقا بئیینی]] اونورقا بئیینی [[اینگیلیسجه]] (Spinal cord) بیر توپ [[نورون]] لاردان دیر کی بئیین گئدیر یوخسا بئیین دن قاییدیر اونورقا بئیینی سوموک ایچینده دیر و [[سوموک]] ده اونی ساخلاییر اونورقا بئیینین اصلی ایشی ایچینده کی خنثی اولانی [[بئیین]] دن دؤورده اولان [[عصب سیستمی]]<nowiki/>ن آراسیندا گتریپ آپارماق دیر . == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان چؤرولموش بیر مقاله دیرSimple English ویکیپدیا دان چؤرولموش بو مقاله Spinal cord . ibxydasgw2qzm735v9ntwv336efb4o5 1520209 1520187 2022-07-22T19:48:42Z Matreeks 174 Matreeks، [[اونورقا بئیینی]] صفحه‌سینی [[اونورغا بئینی]]-ه آپاردی wikitext text/x-wiki {{ویکی لشدیرمک}} [[فایل:Spinal cord tracts -Chinese.svg|بندانگشتی|اونورقا بئیینی]] اونورقا بئیینی [[اینگیلیسجه]] (Spinal cord) بیر توپ [[نورون]] لاردان دیر کی بئیین گئدیر یوخسا بئیین دن قاییدیر اونورقا بئیینی سوموک ایچینده دیر و [[سوموک]] ده اونی ساخلاییر اونورقا بئیینین اصلی ایشی ایچینده کی خنثی اولانی [[بئیین]] دن دؤورده اولان [[عصب سیستمی]]<nowiki/>ن آراسیندا گتریپ آپارماق دیر . == قایناقلار == ساده اینگیلیسجه ویکیپدیا دان چؤرولموش بیر مقاله دیرSimple English ویکیپدیا دان چؤرولموش بو مقاله Spinal cord . ibxydasgw2qzm735v9ntwv336efb4o5 11 607322 1520170 2022-07-22T12:40:10Z Abolfazlyashar 29018 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 11 607323 1520172 2022-07-22T12:41:16Z Abolfazlyashar 29018 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 1 607324 1520197 2022-07-22T19:45:26Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 1 607325 1520198 2022-07-22T19:45:34Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 1 607326 1520199 2022-07-22T19:45:43Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 1 607327 1520200 2022-07-22T19:45:51Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 1 607328 1520201 2022-07-22T19:46:14Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 1 607329 1520202 2022-07-22T19:46:21Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 1 607330 1520203 2022-07-22T19:46:31Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 1 607331 1520204 2022-07-22T19:46:51Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 1 607332 1520205 2022-07-22T19:47:12Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 1 607333 1520206 2022-07-22T19:47:21Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 1520211 1520206 2022-07-22T19:48:42Z Matreeks 174 Matreeks، [[دانیشیق:اونورقا بئیینی]] صفحه‌سینی [[دانیشیق:اونورغا بئینی]]-ه آپاردی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 1 607334 1520207 2022-07-22T19:47:35Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 1 607335 1520208 2022-07-22T19:47:44Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 0 607336 1520210 2022-07-22T19:48:42Z Matreeks 174 Matreeks، [[اونورقا بئیینی]] صفحه‌سینی [[اونورغا بئینی]]-ه آپاردی wikitext text/x-wiki #تغییر_مسیر [[اونورغا بئینی]] {{Redirect category shell| {{R from move}} }} dlyv0f7wdldq7ahl6ffyev768ew3st1 1 607337 1520212 2022-07-22T19:48:42Z Matreeks 174 Matreeks، [[دانیشیق:اونورقا بئیینی]] صفحه‌سینی [[دانیشیق:اونورغا بئینی]]-ه آپاردی wikitext text/x-wiki #تغییر_مسیر [[دانیشیق:اونورغا بئینی]] {{Redirect category shell| {{R from move}} }} nrq8pk5xjbjz3ivobngxaci0ovsadim 0 607338 1520214 2022-07-22T19:49:29Z Matreeks 174 Matreeks، [[اونورقا سوتونو]] صفحه‌سینی [[اونورغا سوتونو]]-ه آپاردی wikitext text/x-wiki #تغییر_مسیر [[اونورغا سوتونو]] {{Redirect category shell| {{R from move}} }} hcu1jrocdj798ibmu3470qi5oahhqc2 15 607339 1520220 2022-07-22T20:08:42Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 15 607340 1520221 2022-07-22T20:08:49Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 15 607341 1520222 2022-07-22T20:09:00Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 15 607342 1520223 2022-07-22T20:09:07Z Matreeks 174 صفحه‌‌نی ' {{دانیشیق}}' ایله ياراتدی wikitext text/x-wiki {{دانیشیق}} kbw7iqfqfaoulujtzssszdkt7ddqh5m 3 607343 1520225 2022-07-22T22:00:32Z DejaVu 5358 DejaVu، [[ایشلدن دانیشیغی:Softestan]] صفحه‌سینی [[ایشلدن دانیشیغی:AzadIranAbadIran]]-ه آپاردی: صفحه در ضمن تغییر نام کاربر «[[Special:CentralAuth/Softestan|Softestan]]» به «[[Special:CentralAuth/AzadIranAbadIran|AzadIranAbadIran]]» به طور خودکار منتقل شد wikitext text/x-wiki #تغییر_مسیر [[ایشلدن دانیشیغی:AzadIranAbadIran]] {{Redirect category shell| {{R from move}} }} qvjttr82a7vdp5w3s75jf8fez0m1rmo