Вікікрыніцы bewikisource https://be.wikisource.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Мультымедыя Адмысловае Размовы Удзельнік Размовы з удзельнікам Вікікрыніцы Размовы пра Вікікрыніцы Файл Размовы пра файл MediaWiki Размовы пра MediaWiki Шаблон Размовы пра шаблон Даведка Размовы пра даведку Катэгорыя Размовы пра катэгорыю Аўтар Размовы пра аўтара Старонка Размовы пра старонку Індэкс Размовы пра індэкс TimedText TimedText talk Модуль Размовы пра модуль Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 102 1604 85437 74701 2022-08-09T16:21:32Z VasyaRogov 1510 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Багушэвіч | Імёны = Францішак | Першая літара прозвішча = Б | Варыянты імёнаў = Мацей Бурачок, Сымон Рэўка з-пад Барысава | Апісанне = беларускі паэт, празаік, публіцыст і перакладчык | Іншае = | ДН = 21 сакавіка 1840 | Месца нараджэння = фальварак Свіраны Віленскага павету Віленскай губерні (цяпер Літва) | ДС = 28 красавіка 1900 | Месца смерці = в. Кушляны (цяпер Смаргонскі раён) | Выява = Franciszak Bahuszewicz.jpg | Вікіпедыя = be:Францішак Багушэвіч | Вікіпедыя2 = be-tarask:Францішак Багушэвіч | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = Category:Francišak Bahuševič | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Францішак Багушэвіч | Google = }} == Бібліяграфія == * Творы. Мн., 1967; * Вершы. Мн., 1976; * Творы. Мн., 1991. == Зборнікі == * [[Дудка беларуская (1891)]], Кракаў ** [[Прадмова (Бурачок)]] ** [[Мая дудка]] ** [[Дурны мужык, як варона]] ** [[Як праўды шукаюць]] ** [[У судзе (Багушэвіч)|У судзе]] ** [[Воўк і авечка]] ** [[Мая хата]] ** [[Праўда]] ** [[Здарэнне]] ** [[Немец]] ** [[Думка]] ** [[З кірмашу]] ** [[Падарожныя жыды]] ** [[Хрэсьбіны Мацюка]] ** [[Бог не роўна дзеле]] ** [[Хцівец і скарб на святога Яна]] ** [[Гдзе чорт не можа, там бабу пашле]] ** [[Кепска будзе!]] ** [[У астрозе]] ** [[Быў у чысцы!]] * [[Смык беларускі (1894)]], Познань ** [[Прадмова (Рэўка)]] ** [[Смык (Багушэвіч)]] ** Песні ***[[Песьня I. Удава]] ***[[Песьня II. Гора]] ***[[Песьня III. Песьня]] ***[[Песьня IV. Сватаны]] ***[[Песьня V. Сватаная]] ***[[Песьня VI. Песьня]] ***[[Песьня VII. Песьня]] ***[[Песьня VIII. Калыханка]] ***[[Песьня IX. Песьня]] ***[[Песьня X. Хмаркі]] ** [[Панская ласка (верш)|Панская ласка (Багушэвіч)]] ** [[Афяра]] ** [[Скацінная апека]] ** [[Баляда (Багушэвіч)]] ** [[Жыдок]] ** [[Не ўсім адна смерць]] ** [[Не цурайся]] ** [[Панскае ігрышча]] ** [[Адказ Юрцы на «Панскае ігрышча»]] ** [[Свая зямля]] ** [[Сьвіньня і жалуды]] == Творы == {{All works‎}} === Паэзія=== * [[Мая душа (Багушэвіч)]] * [[Малімончык наш Тадэўка]] * [[Праўдзівая гісторыя аб замучаным дукаце (Багушэвіч)]] * [[Kouna]] * [[Chto nad żaleznaj strunoj zapanuje]] * [[Kamu dudka pasіuszna]] === Апавяданні === * [[Дзядзіна (Багушэвіч)]] * [[Палясоўшчык (Багушэвіч)]] * [[Сведка (Багушэвіч)]] * [[Тралялёначка (Багушэвіч)]] === Байкі === * [[Воўк і авечка (Багушэвіч)]] == Пра аўтара== * [[Эпіграма (Абуховіч)]] * [[Дзякуй табе, браце, Бурачок Мацею]] * [[На памяць зычліваму для сям’і]] * [[Скрыпка беларуская — Прадмова]] * [[Памяці Ф. Багушэвіча]] * [[Ф. Багушэвіч — пясняр беларускі]] *[[«Чысцец» у Мацея Бурачка]] *[[На магіле Пр. Багушэвіча]] * [[Францішак Багушэвіч (Бядуля)]] *[[Успамін аб Мацею Бурачку]] *[[Абмылкі ў выданьнях твораў Багушэвіча]] *[[Ксяндзоўская «цэнзура» твораў Ф. Багушэвіча]] *[[Fr. Bahušewič : jaho žyćcio i tworčaść]] *[[Францышак Багушэвіч як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак]] *[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Францішак Багушэвіч|Францішак Багушэвіч (Піятуховіч)]] *[[Жыцьцё і творчасьць Фр. Багушэвіча ў успамінах ягоных сучасьнікаў]] *[[Смех і слёзы Ф. Багушэвіча]] == Літаратура == * [[Сцяпан Александровіч|Александровіч С.]] Пуцявіны роднага слова. Праблемы развіцця беларускай літаратуры і друку другой паловы XIX — пачатку XX стагоддзя. Мн. 1971. с. 91 — 105. * Багушэвіч Ф. Творы: Для сярэд. і ст. шк. узросту.-2-е выд. Мн., 2001 * Барысенка В. Францішак Багушэвіч і праблема рэалізма ў беларускай літаратуры ХІХ стагоддзя. — Мн., 1957. * [[Валер Булгакаў|Булгакаў В.]] Гісторыя беларускага нацыяналізму. Вільня, 2006. * [[Генадзь Кісялёў|Кісялёў Г]]. Багушэвіч Францішак // Беларускія пісьменнікі: Бібліяграфічны слоўнік. У 6 Т. Т. 1. Мн., 1992. С. 182—184. * Ламека У., Содаль У. Багушэвіч Францішак Казіміравіч // Беларуская мова: Энцыклапедыя. Мн., 1994. С. 67 — 69. * [[Антон Іванавіч Луцкевіч|Луцкевіч А.]] Жыццё і творчасьць Фр. Багушэвіча ва ўспамінах ягоных сучасьнікаў // Спадчына, № 1-2, 2001, С. 35 — 64. * [[Адам Мальдзіс|Мальдзіс А.]]. У пошуках багушэвічаўскай шкатулкі // Падарожжа ў XIX ст. З гісторыі беларускай літаратуры, мастацтва і культуры. Навук.- папул. нарысы. Мн., 1969. С. 168—173. * Мысліцелі і асветнікі Беларусі: Энцыкл. даведнік. Мн.: БелЭн, 1995. ISBN 985-11-0016-1 * Содаль У. Сцежкамі Мацея Бурачка. — Мн., 1991. * Творы / Прадм. Я. Янушкевіча. — Мн.: Мастацкая літаратура, 2009. * Radzik R. Między zbiorowością etniczną a wspólnotą narodową. Białorusini na tle przemian narodowościowych w Europie Srosdkowo-Wschodniej XIX stulecia. Lublin, 2000. S. 237—242. * Romanowski A. Pozytywizm na Litwie. Polskie życie kulturalne na ziemiach litewsko-białorusko-inflanckich w latach 1864—1904. Krakòw: Universitas, 2003. S. 40 — 43, 287, 298, 308—309, 314, 402, 404—405, 408, 420. [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Рыма-каталікі]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] o5i44dq44t7hoslmc65w8i3n15b4omx 102 1636 85574 85193 2022-08-10T11:45:51Z VasyaRogov 1510 /* Творы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Гарэцкі | Імёны =Максім | Першая літара прозвішча =Г | Варыянты імёнаў =Максім Беларус, М. Б. Беларус, М. Г., А. Мсьціслаўскі, Дзед Кузьма, Мацей Мышка, Мізэрыус Монус і іншымі; у сваіх творах таксама выступаў як Кузьма Батура і Лявон Задума. | Апісанне = | Іншае = | ДН =6 (18) лютага 1893 | Месца нараджэння =в. Малая Багацькаўка, Амсьціслаўскі павет, Магілёўская губэрня, Расейская імпэрыя | ДС =10 лютага 1938 (44 гады) | Месца смерці =Вязьма, Смаленская вобласьць, РСФСР, СССР | Выява = Maksim Harecki photo.jpg | Вікіпедыя =be:Максім Іванавіч Гарэцкі | Вікіпедыя2 =be-x-old:Максім Гарэцкі | Вікіцытатнік = | Вікісховішча =Category:Maksim Haretski | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Максім Гарэцкі | Google = }} == Творы == {{All works‎}} === Аповесці === * [[Дзве душы (Гарэцкі)]] * [[Літоўскі хутарок (Гарэцкі)]] * [[Роднае карэнне (Гарэцкі)]] * [[У чым яго крыўда? (Гарэцкі)]] === Апавяданні === * [[Амерыканец]] * [[Багатая пчэльня]] * [[Габрыелевы прысады]] * [[Генерал]] * [[Зіма (Гарэцкі)]] * [[Знібее сэрца]] * [[Красаваў язмін]] * [[Маці (Гарэцкі)]] * [[Меланхолія]] * [[На этапе]] * [[Пабожны мешчанін]] * [[Панская сучка]] * [[Прысяга (Гарэцкі)]] * [[Рунь (Гарэцкі)]] * [[Сасна]] * [[Скарб]] * [[Смачны заяц]] * [[Стары прафесар]] * [[Страшная музыкава песня]] * [[Супакой]] * [[Трасца (Гарэцкі)]] * [[У лазні]] * [[У панскай кухні]] * [[У панскім лесе]] * [[Усебеларускі зьезд 1917 году (Гарэцкі)]] * [[Уцекачы]] * [[Хадзяка]] * [[Ціхая плынь]] * [[Чарнічка]] * [[Што яно ?]] * [[Вясна (Гарэцкі)]] * [[Дзёгаць (Гарэцкі)]] * [[Досвіткі (Гарэцкі)]] * [[Рускі (Гарэцкі)]] * [[Фантазія (Гарэцкі)]] * [[Ціхая плынь (Гарэцкі)]] === Мемуары === * [[Успаміны пра Івана Луцкевіча (Гарэцкі)]] === Раманы === * [[На імперыялістычнай вайне (Гарэцкі)]] * [[Віленскія камунары]] === Публіцыстыка === * [[Развагі і думкі]] (1914) * [[Думкі і развагі з прычыны сьвята незалежнасьці]] * [[Да абароны пакуль ня позна]] (1927) === Артыкулы === * [[Доктар Францыск Скарына]] * [[Чатырыста гадоў друку на Беларусі]] === Крытыка === * [[Гісторыя беларускае літэратуры (Гарэцкі)]] == Пра аўтара == *[[Ідэоляг народнае інтэлігенцыі: Максім Гарэцкі]] *[[«Дзьве душы» М. Гарэцкага]] [[Category:Пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]] [[Катэгорыя:Беларускія вайскоўцы]] [[Катэгорыя:Рускія вайскоўцы]] [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]] [[Катэгорыя:Гісторыкі літаратуры]] [[Катэгорыя:Лексікографы]] [[Катэгорыя:Філолагі]] [[Катэгорыя:Публіцысты]] [[Катэгорыя:Крытыкі]] [[Катэгорыя:Празаікі]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] iy9wqs520qze02zjxgkv98p15ytzkkq 102 1648 85419 85402 2022-08-09T12:37:47Z VasyaRogov 1510 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Дунін-Марцінкевіч | Імёны = Вінцэнт | Першая літара прозвішча = Д | Варыянты імёнаў = Wincenty Jakub Dunin-Marcinkiewicz, Войт Навум, Навум Прыгаворка | Апісанне = беларускі і польскі драматург, паэт, тэатральны крытык | Іншае = | ДН = 4 лютага 1808 | Месца нараджэння = фальв. Панюшкавічы, Расійская імперыя | ДС = 29 снежня 1884 | Месца смерці = Люцынка, Расійская імперыя | Выява = Wincenty Dunin-Marcinkiewicz 2.jpg | Вікіпедыя = :be:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікіпедыя2 = :be-tarask:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікіцытатнік = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікісховішча = Category:Wincenty Dunin-Marcinkiewicz | Вікіліўр = Vintsent Dunin-Martsinkyevich | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Google = }} == Творы == {{Усе творы}} === Паэмы === * [[Вечарніцы]] * [[Гапон]] * [[Купала]] * '''Быліцы, расказы Навума''' ** [[Навум да братоў мужыкоў]] ** [[Злая жонка]] ** [[Халімон на каранацыі]] * [[Шчароўскія дажынкі]] * [[Травіца брат-сястрыца]] === П’есы === * [[Ідылія]] * [[Залёты]] * [[Пінская шляхта]] === Вершы === * [[Віншаванне войта Навума]] * [[Верш Навума Прыгаворкі]] * [[Заўтра Спаса, кажуць людзе]] * [[Галубкі]] === Пераклады === * [[З А. Міцкевіча. Пан Тадэвуш. Слова ад перакладчыка.]] * [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца першая]] * [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца другая]] * [[Дыпламатыка і ловы]] (урывак з паэмы «Пан Тадэвуш») === Dubia === * [[Гутарка двух суседаў]] * [[Гутарка старога дзеда]] * [[Вясна гола перапала]] * [[Песні набожныя|«Божа, што Польшчы праз доўгія векі…»]] == Пра аўтара == * [[Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу]] * [[У 25-летнюю гадаўшчыну сьмерці В. Дунін-Марцінкевіча]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жыцьцё і літаратурнае значэньне]] * [[Памяці Вінцука Марцінкевіча]] * [[Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Наша Ніва (1906)/1910/48/В. Марцінкевіч у практычным жыцьці|В. Марцінкевіч у практычным жыцьці]] * [["Залёты", аперэтка Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч (Гарэцкі)]] * [[Вінцэнты Дунін-Марцінкевіч, стары менскі беларускі пісьменнік]] * [[Пагляд на творчасць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Нязнаны верш Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Забытая кніжка]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго]] * [[Конфіскацыя "Пана Тадэуша" Д.-Марцінкевіча]] * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк)]]|Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf}} * [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча|Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]] * [[«Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]] * [[Фрагмэнт з жыцьця В. Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Jozef Gołąbek. Wincenty Dunin-Marcnkiewicz, poeta polsko-białoruski]] * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}} * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}} * {{Скан|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.khblit.narod.ru/twory.html Выданні твораў] * [http://www.dunin-marcinkevich.ru/ Тэксты твораў] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Польскія аўтары]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] 3ywly8ptevlc6dlh6o33svank3q112z 85428 85419 2022-08-09T15:55:49Z VasyaRogov 1510 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Дунін-Марцінкевіч | Імёны = Вінцэнт | Першая літара прозвішча = Д | Варыянты імёнаў = Wincenty Jakub Dunin-Marcinkiewicz, Войт Навум, Навум Прыгаворка | Апісанне = беларускі і польскі драматург, паэт, тэатральны крытык | Іншае = | ДН = 4 лютага 1808 | Месца нараджэння = фальв. Панюшкавічы, Расійская імперыя | ДС = 29 снежня 1884 | Месца смерці = Люцынка, Расійская імперыя | Выява = Wincenty Dunin-Marcinkiewicz 2.jpg | Вікіпедыя = :be:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікіпедыя2 = :be-tarask:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікіцытатнік = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікісховішча = Category:Wincenty Dunin-Marcinkiewicz | Вікіліўр = Vintsent Dunin-Martsinkyevich | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Google = }} == Творы == {{Усе творы}} === Паэмы === * [[Вечарніцы]] * [[Гапон]] * [[Купала]] * '''Быліцы, расказы Навума''' ** [[Навум да братоў мужыкоў]] ** [[Злая жонка]] ** [[Халімон на каранацыі]] * [[Шчароўскія дажынкі]] * [[Травіца брат-сястрыца]] === П’есы === * [[Ідылія]] * [[Залёты]] * [[Пінская шляхта]] === Вершы === * [[Віншаванне войта Навума]] * [[Верш Навума Прыгаворкі]] * [[Заўтра Спаса, кажуць людзе]] * [[Галубкі]] === Пераклады === * [[З А. Міцкевіча. Пан Тадэвуш. Слова ад перакладчыка.]] * [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца першая]] * [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца другая]] * [[Дыпламатыка і ловы]] (урывак з паэмы «Пан Тадэвуш») === Dubia === * [[Гутарка двух суседаў]] * [[Гутарка старога дзеда]] * [[Вясна гола перапала]] * [[Песні набожныя|«Божа, што Польшчы праз доўгія векі…»]] == Пра аўтара == * [[Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу]] * [[У 25-летнюю гадаўшчыну сьмерці В. Дунін-Марцінкевіча]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жыцьцё і літаратурнае значэньне]] * [[Памяці Вінцука Марцінкевіча]] * [[Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Наша Ніва (1906)/1910/48/В. Марцінкевіч у практычным жыцьці|В. Марцінкевіч у практычным жыцьці]] * [["Залёты", аперэтка Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч (Гарэцкі)]] * [[Вінцэнты Дунін-Марцінкевіч, стары менскі беларускі пісьменнік]] * [[Пагляд на творчасць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * {{Скан|[[Нацыянальнасьць у Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]|Зямкевіч Дунін.pdf}} * [[Нязнаны верш Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Забытая кніжка]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго]] * [[Конфіскацыя "Пана Тадэуша" Д.-Марцінкевіча]] * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк)]]|Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf}} * [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча|Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]] * [[«Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]] * [[Фрагмэнт з жыцьця В. Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Jozef Gołąbek. Wincenty Dunin-Marcnkiewicz, poeta polsko-białoruski]] * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}} * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}} * {{Скан|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.khblit.narod.ru/twory.html Выданні твораў] * [http://www.dunin-marcinkevich.ru/ Тэксты твораў] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Польскія аўтары]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] m29frtp6k14ygjc49y3527gge8881os 85430 85428 2022-08-09T15:57:08Z VasyaRogov 1510 /* Творы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Дунін-Марцінкевіч | Імёны = Вінцэнт | Першая літара прозвішча = Д | Варыянты імёнаў = Wincenty Jakub Dunin-Marcinkiewicz, Войт Навум, Навум Прыгаворка | Апісанне = беларускі і польскі драматург, паэт, тэатральны крытык | Іншае = | ДН = 4 лютага 1808 | Месца нараджэння = фальв. Панюшкавічы, Расійская імперыя | ДС = 29 снежня 1884 | Месца смерці = Люцынка, Расійская імперыя | Выява = Wincenty Dunin-Marcinkiewicz 2.jpg | Вікіпедыя = :be:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікіпедыя2 = :be-tarask:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікіцытатнік = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікісховішча = Category:Wincenty Dunin-Marcinkiewicz | Вікіліўр = Vintsent Dunin-Martsinkyevich | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Google = }} == Творы == {{Усе творы}} === Паэмы === * [[Вечарніцы]] * [[Гапон]] * [[Купала]] * '''Быліцы, расказы Навума''' ** [[Навум да братоў мужыкоў]] ** [[Злая жонка]] ** [[Халімон на каранацыі]] * [[Шчароўскія дажынкі]] * [[Травіца брат-сястрыца]] === П’есы === * [[Ідылія]] * [[Залёты]] * [[Пінская шляхта]] === Вершы === * [[Віншаванне войта Навума]] * [[Верш Навума Прыгаворкі]] * [[Заўтра Спаса, кажуць людзе]] * [[Галубкі]] === Пераклады === * [[З А. Міцкевіча. Пан Тадэвуш. Слова ад перакладчыка.]] * [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца першая]] * [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца другая]] * [[Дыпламатыка і ловы]] (урывак з паэмы «Пан Тадэвуш») === Лісты === * [[Ліст да Юзафа Ігнацыя Крашэўскага (Дунін-Марцінкевіч/Зямкевіч)]] === Dubia === * [[Гутарка двух суседаў]] * [[Гутарка старога дзеда]] * [[Вясна гола перапала]] * [[Песні набожныя|«Божа, што Польшчы праз доўгія векі…»]] == Пра аўтара == * [[Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу]] * [[У 25-летнюю гадаўшчыну сьмерці В. Дунін-Марцінкевіча]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жыцьцё і літаратурнае значэньне]] * [[Памяці Вінцука Марцінкевіча]] * [[Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Наша Ніва (1906)/1910/48/В. Марцінкевіч у практычным жыцьці|В. Марцінкевіч у практычным жыцьці]] * [["Залёты", аперэтка Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч (Гарэцкі)]] * [[Вінцэнты Дунін-Марцінкевіч, стары менскі беларускі пісьменнік]] * [[Пагляд на творчасць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * {{Скан|[[Нацыянальнасьць у Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]|Зямкевіч Дунін.pdf}} * [[Нязнаны верш Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Забытая кніжка]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго]] * [[Конфіскацыя "Пана Тадэуша" Д.-Марцінкевіча]] * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк)]]|Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf}} * [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча|Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]] * [[«Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]] * [[Фрагмэнт з жыцьця В. Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Jozef Gołąbek. Wincenty Dunin-Marcnkiewicz, poeta polsko-białoruski]] * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}} * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}} * {{Скан|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.khblit.narod.ru/twory.html Выданні твораў] * [http://www.dunin-marcinkevich.ru/ Тэксты твораў] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Польскія аўтары]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] olzscmc7ul2ulqelzt4prkcdtqq6zr3 85433 85430 2022-08-09T16:06:44Z VasyaRogov 1510 /* Dubia */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Дунін-Марцінкевіч | Імёны = Вінцэнт | Першая літара прозвішча = Д | Варыянты імёнаў = Wincenty Jakub Dunin-Marcinkiewicz, Войт Навум, Навум Прыгаворка | Апісанне = беларускі і польскі драматург, паэт, тэатральны крытык | Іншае = | ДН = 4 лютага 1808 | Месца нараджэння = фальв. Панюшкавічы, Расійская імперыя | ДС = 29 снежня 1884 | Месца смерці = Люцынка, Расійская імперыя | Выява = Wincenty Dunin-Marcinkiewicz 2.jpg | Вікіпедыя = :be:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікіпедыя2 = :be-tarask:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікіцытатнік = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікісховішча = Category:Wincenty Dunin-Marcinkiewicz | Вікіліўр = Vintsent Dunin-Martsinkyevich | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Google = }} == Творы == {{Усе творы}} === Паэмы === * [[Вечарніцы]] * [[Гапон]] * [[Купала]] * '''Быліцы, расказы Навума''' ** [[Навум да братоў мужыкоў]] ** [[Злая жонка]] ** [[Халімон на каранацыі]] * [[Шчароўскія дажынкі]] * [[Травіца брат-сястрыца]] === П’есы === * [[Ідылія]] * [[Залёты]] * [[Пінская шляхта]] === Вершы === * [[Віншаванне войта Навума]] * [[Верш Навума Прыгаворкі]] * [[Заўтра Спаса, кажуць людзе]] * [[Галубкі]] === Пераклады === * [[З А. Міцкевіча. Пан Тадэвуш. Слова ад перакладчыка.]] * [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца першая]] * [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца другая]] * [[Дыпламатыка і ловы]] (урывак з паэмы «Пан Тадэвуш») === Лісты === * [[Ліст да Юзафа Ігнацыя Крашэўскага (Дунін-Марцінкевіч/Зямкевіч)]] === Dubia === * [[Гутарка двух суседаў]] * [[Гутарка старога дзеда]] * [[Вясна гола перапала]] * [[Песні набожныя#II|«Божа, што Польшчы праз доўгія векі…»]] == Пра аўтара == * [[Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу]] * [[У 25-летнюю гадаўшчыну сьмерці В. Дунін-Марцінкевіча]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жыцьцё і літаратурнае значэньне]] * [[Памяці Вінцука Марцінкевіча]] * [[Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Наша Ніва (1906)/1910/48/В. Марцінкевіч у практычным жыцьці|В. Марцінкевіч у практычным жыцьці]] * [["Залёты", аперэтка Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч (Гарэцкі)]] * [[Вінцэнты Дунін-Марцінкевіч, стары менскі беларускі пісьменнік]] * [[Пагляд на творчасць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * {{Скан|[[Нацыянальнасьць у Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]|Зямкевіч Дунін.pdf}} * [[Нязнаны верш Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Забытая кніжка]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго]] * [[Конфіскацыя "Пана Тадэуша" Д.-Марцінкевіча]] * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк)]]|Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf}} * [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча|Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]] * [[«Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]] * [[Фрагмэнт з жыцьця В. Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Jozef Gołąbek. Wincenty Dunin-Marcnkiewicz, poeta polsko-białoruski]] * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}} * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}} * {{Скан|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.khblit.narod.ru/twory.html Выданні твораў] * [http://www.dunin-marcinkevich.ru/ Тэксты твораў] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Польскія аўтары]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] lq8uzlf30kcuq4y981pcylxop8341zf 102 3503 85438 84457 2022-08-09T16:22:22Z VasyaRogov 1510 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Лучына | Імёны =Янка | Першая літара прозвішча =Л | Варыянты імёнаў =сапр.: Іван Люцыянавіч Неслухоўскі | Апісанне =беларуска-польскі паэт-дэмакрат, мысьляр | Іншае = | ДН =18 ліпеня 1851 | Месца нараджэння =Мінск | ДС =28 ліпеня 1897 | Месца смерці =Мінск | Выява =Janka Łučyna, Belarussian poet.jpg | Вікіпедыя =:be:Янка Лучына | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Янка Лучына | Вікіцытатнік = | Вікісховішча =Category:Janka Łučyna | Вікіліўр =Janka Lučyna | ЭСБЕ = | Катэгорыя =Янка Лучына | Google = }} == Творы == {{All works‎}} ===Вершы на беларускай мове=== *[[Вязанка (1903)]] - зборнік вершаў: **[[Пагудка]] **[[Што птушкі казалі]] **[[Стары ляснік]] **[[Каршун (Лучына)|Каршун]] **[[Сівер]] **[[Што думае Янка, вязучы дровы ў горад]] *[[Вясна (Лучына - Кажуць людзі: «Вясна!» — піша так каляндар...)|Вясна (''Кажуць людзі: «Вясна!» — піша так каляндар...'')]] *[[Вясновай парой]] *[[Дабрадзею артысту Манько]] *[[Дзень за днём]] *[[Заходзіць сонца за горы]] *[[Роднай старонцы]] *[[Пакуль новы год настане на свеце]] *[[Усёй трупе дабрадзея Старыцкага беларускае слова]] ===Вершы на польскай мове=== * [[Дзе ты, песенька, дзе ты…]] * [[Велічны малюнак]] * [[На перавозе]] ===Апавяданні=== *[[Старасць не радасць…]] ===Пераклады=== з [[Аўтар:Уладзіслаў Сыракомля|Уладзіслава Сыракомлі]] *[[Не я пяю — народ Божы…]] *[[Бусел (Сыракомля/Лучына)|Бусел]] *[[Ямшчык (Сыракомля/Лучына)|Ямшчык]] *[[Надта салодкія думкі (Сыракомля/Лучына)|Надта салодкія думкі]] *[[Горсць пшаніцы (Сыракомля/Лучына)|Горсць пшаніцы]] ==Глядзіце таксама== *[http://wiersze.wikia.com/index.php?title=Janka_Łuczyna&useskin=monobook Janka Łuczyna] (па-польску) == Пра аўтара== *[[Неслухоўскі]] *[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Янка Лучына (Іван Неслухоўскі)|Янка Лучына (Іван Неслухоўскі)]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] ktajhywug97i6um3ar2ty3bjkx7i698 106 3783 85557 24956 2022-08-10T11:23:41Z VasyaRogov 1510 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=collection |Title=[[Беларуская літэратура]] |Language=be |Volume= |Author=Зьміцер Жылуновіч |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher= |Address= |Year=1918 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=OCR |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} c55alk8ucrm7vs20uk4t7w4m7de7ipx 104 3833 85509 29991 2022-08-10T08:55:04Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" />— 261 —</noinclude>равалюцыі 1905 году. Узраджэньня Беларусі поруч з абгастрэньням нацыянальнаго пытаньня і клясовых супрэчак, ушчалося з дужа цікаваго пунту і пашло на простуй завабна-уздзячнай дарогазя — гэта уваскрашэньням да жыцьця беларускае мовы, праводчыкам якога стау сам беларускі народ. Прауда, мы ня можам ня адмеціць першых бліскау на небасхілу беларускаго жыцьця: праменьня, хоць і смуглыя, блеклыя — з'явіліся яшчэ у 60-тыя гады XVIII сталецця. Іх засьвечвалі рэдкія, прыпадкова, пад штырхам тых ці іншых варункау, народалюбна настрояныя людзі, больш пісары і песняры на абмылца, уведзянай развіцьціом жыцьця у сыстэму, адышоушымі на паслугу суседнім, багатым народам —тым жа пялякам ды расейцам. Народнічы уплыу, захапіушы інталігэнцыю у Расеі —пераліуся і на Беларусь і крануу сабою сярэднюю інталігэнцыю і ліберальныя кругі пісьменства. Беларуская мова, захаваная на працягу доугіх гадоу у спіску і і здзеку, адна пракладала дарогу, на якой можна было прайсці у гэты народ. Ды бяз нязнаньня яе, нязацікауляннасці ею, нельга было назнаць і душы самога народу. Вось мы і бачым, што на змену тым адносінам да беларускаго слова, якія нельга назваць іначай, як глум — і выходзячых ат забавы і «німа чаго рабіць» зравольных панкоу, пачыная ужывацца жывы, і шчыры прыхіл, якія ушчыняя цэлы цуг песьняроу. Сыракомля (Кандратовіч) паміж польскімі творамі працуя крыху і над роднымі беларускімі; Манюшка — бярэ ля сваіх мелодзіяу — мелодзі роднаго краю у оперы «Сялянки», і украпляя імі свае вялікія музычныя творы. Ім першым запісана і абробляна багатая песня беларуса. Толькі многа пазней Рагоускі дадау свае працы да яго... Прауда, зашмат раней, яшчэ у XVIII веку некі В. Ровінскі, а як кажуць другія, Манькоускі, перекладая на Беларускую мову украінскую «Энеіду» і гэтым пракладая пошля доугаго змоуку першую сцешку на дарозя гражданскаго жыцьця «хамскай мовы». Потым, ужо у 50 гг. XVIII сталецця беларускі дзеяч Чэчот ня раз падае прыклад культурнае працы над атраджэньням Беларусі. Але усе гэта былі пробы, нясмелыя і ня сапрауды сур'іозныя. Толькі В. Дунін-Марцынкевіч (1803 — 1885 г.г.) першым ясна і смела пачыная пісаць па беларуску, праканаушыся на прыкладзя, што: «Беларускі селянін («Dudar Bialoruski»—I вып. 1875 г. Мінск), бачучы кніжку на родную мовя, ахвотняй яе чытая і дзетак сваіх лягчэй прыцягая к асьвеця»... Крыху атыдам у бок, каб паясніць некаторая няпаразумення, с першаго узгляду западаючая у парадак апісу і складу нашаго пытаньня. Як бачыця, у весь час на працягу нашаго апісу вы натыкаліся на просячная пытаньня: справа мусіц іці, як то пастауляна у перадзя, аб беларускуй пісьменнасці, а у злозя рэч ідзе аб культурна-нацыянальнум атраджэньні Беларусі? Чаму гэта так? Што можа быць між гэтым такога агульнаго, каб так цесна злучыць гэты два пытаньня? Калі мы прасачым гісторыю атрадженьня другіх прыгнечаных народау, та мы ясна убачім, шго самым вахкім праводцам яго з'яуляяцца пісьмен-<noinclude><references/></noinclude> 62fz4sp2bcd73qjgmmsl2l4ymkbmdua 104 3835 85510 29992 2022-08-10T09:00:49Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" />— 262 —</noinclude>насьць. Гэтак, пазнайцяся з атраджэньням Украінскаго народу, Літоускаго, Латышскаго, Кауказскіх народау, ды іншая. Але ні адэін з іх ня дае прыкладу гэткаго цеснаго спліоту між развіціом пісьменнасьці і атраджэньня. Вядома, прычына гэтаму тая, што сама літэратура і само атраждэньня беларускаго нарояу нясе сам гэты народ а ня вярхнія яго станы. Гэта рожніца адбівая самую дзіуную і пекную страніцу у беларускуй гісторыі. Нацыянальна-културная атраджэньня і пісьменнасьць беларуская да таго, пераказваю я, цесна зблытаны адно з другім, што гаворучы аб адным — трэба разумець і з'ясняць сабе і другоя... Той ліогкі нагон увагі да беларускаго пытаньня, які ушчауся пад уплывам вялікіх ідэй Заходу (Французская і Гэрманская равалюцыі) і народнічаства у Расеі, ішоушы зверху, меу зусім няглыбокія карэньня і ня прыніос; за сабою значных пліонау. Творчасьць В. Марцінкевіча адбівала сабою пачуцьціо спагады да прыгнечанаго народу і выказвала сабою гэта пачуцьціо. Ен прышоу да яго з боку, пакахау за мягкасць і пакору народ-горацешац, і гета настроіла яго струны ля апеву свайго чуцьця аб іом. Струны задрэнчалі і выпусцілі сабою гарачыя шчырыя зыкі. Але, вядома, ля шчырасці іх ня хапала другога дужа важнаго—гэта поунае умеласці валаданьня імі, мастацтва—што даецца знаньням, поуным і усебаковым, мовы народнае. Заусягды места пачуцьця папауняя уражэньня, і дзе больш яно перамагая—там боляй цярпіць сіла вытваранай рэчы. Ды ля гэтаго патрэбна багата таленту і мастацтва. В-Марцінкевіч гэтаго ня меу, па крайнюй меры, у датычнасьці творчасьці на глебя беларускай—іон ня паказау. Мова яго так сама цярпіць ад паланізмау—і усіо наагул робіць верш яго няадмысловыы. Пэуна—хацець гэтаго мы ня маям права; тым боляй— патрабаваць. I упікі нашы, здаецца, ні у мейсту. Наадварот— вялікая пашана і падзяка можа быць яму — першаму трубніку беларускаго пісьменства. Чуць у 1870 г.г., пры агульнум нязнаньню аб быцьці і гістарычнай зчачнасьці беларускай мовы, усіожткі музычныя і багатыя вершаваньня В. Марцінкевіча—гэта нямалоя дзіва. Ня дзіва, тагды, што творы яго зачытваліся тады народнічаскаю інталігэнціяй і нават селянамі, хадзілі па усей Беларусі і за яе межамі. У сваіом вершы ад 1860 г. паэта піша. <poem> «Будзям роуныя с панамі, Самі будзям, як паны» і т. д. Перестануць нашым братам Як скацінай таргаваць, Напускацца ліхім матам, Скуру з ног да карка драць. Хоць халодна, хоць галодна, Холад-голад ні пачом! Эх, каб толькі нам свабодна! На свабодзя аджывіом.</poem><noinclude><references/></noinclude> dkb75z48k6xlokasw0ltvvfhlp0rohh 104 3856 85512 29993 2022-08-10T09:03:22Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Вось панам ня дужа лоука Самым трэба працаваць! Пабаліць ня раз галоука, Калі прыдзяцца араць! Ня адзін та напацеяць І заскача драпака... Бо сам толькі есць умеяць Ды драць скуру з мужыка. Якбы быу якой скацінай, Або горшы ад яго: Білі пугай ды дубінай, А цяпер брат - ого-го! Мужык будзяць ня скацінай; Ня раз скажэць пан з паноу: - Пане Грышка, пане Міна! Як жа васпан? ці здароу?</poem> Блізка у гэткум напрамку пастрояны усе творы {{абмылка|В. Дунін Марцінкевіча|В. Дунін-Марцінкевіча}}. Адбітак нагонянаго ослабаджэньням селян ад прыгону пачуцьця паэты, і таго настрою, які ахапіу грамадзянства. Усе дробныя рэчы яго дапоуняны, як тоя перадаюць, знатнымі творамі яго, паэмамі "Тарас на Парнасі" і "Гапон". У гэтых творах, калі толькі ня абмылкова, што іх вылажыу сапрауды В. Дунін-Марцінкевіч, заложаны вялікія пачаткі яго народніцкіх здабыткау і паглядау. Гэтаму сведчыць той пашыр іх сярод інтэлігэнцыі тагочаснай і вызваная імі папулярнасць, як аутарцы, гэтак і сіла ды гмах беларускаго эпоса, які ушчынау імі свае далейшая развіцьіо. Як казалася у перадзя, тэмпэрамант В. Марцынкевіча ня падпау пад ваяунічы настрой і замер на вялікуй спагадзя, якая маяжуя, аднак, с пачуцьціом будзячаго окліча. Другога настрою, іншаго тэмпэрамэнту - прышоу паслядовак В. Дунін-Марцынкевіча, багаты дарам, гарачы помстай за прыгніт беларускаго народу, як працауніка, гэтак і беларуса, бацька і галава да 1905 - 6 г. г. пэрыаду беларускай прыгожай пісьменнасьці - Францішак Багушэвіч, ці па прозвішчу, Мацей Бурачок. Яго лера заіграла зусім новыя і рожныя па сэнсу, а аднакія па глыбі і значнасьці, пазывы і оклічы. На першы уступ высоуваяцца ім беларуская "я", нацыанальны пачатак, і развертваяцца шырокі плян гарачаго змаганьня за роуная, незалежная быцьціо яго сярод роунымі свабоднымі народамі. Здаецца, у яго многаграннуй істнасьці збегліся усе жаральцы крыуды і здзеку, перанесянаго Беларускім народам на працягу цяжкіх гадоу гістарычнаго жыцьця, зліліся і успеніліся, забрынялі у цеснуй змесі і перавярнуліся у новыя напекі ля музы "гневу і помсты".<noinclude><references/></noinclude> t2hd8njxl627qxwxf3czy2335j1s4pa 104 3913 85513 29994 2022-08-10T09:04:01Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude> Жаласлівую дудку жалейку, граючую слёзным тонам, Ф. Багушэвіч ломіць і круціць новую, - на якой пастауляя іграць датуль, пакуль сілау хопя: <poem>Як слязы ня станя, Тады - скончу граньня.</poem> Бо іначай нельга. Надта ціжарным дыхам сапе ад мукау народных наукола, дужа заняволян беларускі мужык, аб яком: <poem>Па усім сьвеця б'юць у звоны - Дурны мужык, як варона...</poem> А дурны таму, што: <poem>Закасіуся, заарауся..</poem> І ня мая гатоунасці азірнуцца наукол, пранізаць зіркам істнасьць свайго жыцьця, яго варункі... Ня мая сьмеласьці адчыніць шырока вочы і падняць сьмела язык... <poem>Кінь наукола вокам, Дык крывавым сокам - Ня слязой заплачаш, Як усе абачыш.</poem> Прауда, паэця падабаяцца пад ціскам нядолі і гора, няпрастаннымі зваротамі на ужытую пакору народу уздымаць пачуцьціо помсты і ахвоту да змаганьня, а ня адчыняным, завучым поклічам. Апошні кірунак ён карыстая з іншаго боку, ён ня абмежваяцца ніякімі рамамі і няшкадуя пэнту і жару ля сілы зову. У сваіой пекнуй і прыгожуй "Прадмовя" да "Дудкі Беларускай" Ф. Багушэвіч здольна тлумачыць і з'ясняя пытаньня, кім мы есцяка і кім павінны быць, і абкідая свае з'яснення шчырымі яснымі і праканаючымі даказамі. Прачытаушы яе - нельга ня стацца беларусам, бо ня у сілах заняуважыць іх. Нам, сучасным сведкам вялікаго перакруту сацыяльнаго і грамацкаго жыцьця, які завецца рэвалюцыяй сацыялістычнай, зусім ня вагкім здаецца падабаючы мэтат пазыву да змаганьня, які аблюбован быу песьнярамі часоу народнічаства, як расейскаго, гэтак і беларускаго. Толькі паказываць і "лерай абуджаць", нам роуна таму, што і намеру ня даваць да змаганьня. Нам хочацца, мы рвіомся на збройная поля уверанна і нацянькі, але трэба браць у рахунак час і яго варункі, ды варункі эпохі. Вялікі песьняр расейскі, Някрасау, быу шчырым равалюцыанерам і зрабіу у сэнся абуджаньня равалюцыйнаго пачуцьця боляй, ніж самы старанны агітатар. Ля свайго часу іон быу равалюцыанер духу і розуму, вялікі ды значны равалюцыанер. У беларускай літературы Ф. Багушэвіч стаіць вышэй Некрасава: ён сьмела можа празывацца валадыром гэраічнаго тэрміну яе і будзячым трубачом забітаго народу. Алеж, пераказваю, усіо ж бы такі мінорны тон пераважвау і над яго<noinclude><references/></noinclude> lq48bygkmgawjydi1b50q64so12m59y 102 3995 85429 73730 2022-08-09T15:57:06Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Крашэўскі | Імёны =Юзаф Ігнацы | Першая літара прозвішча =К | Варыянты імёнаў =Józef Ignacy Kraszewski | Апісанне =пісьменнік, паэт, гісторык і фалькларыст | Іншае = | ДН =28 ліпеня 1812 | Месца нараджэння =Варшава, Вялікае герцагства Варшаўскае (цяпер Польшча) | ДС =19 сакавіка 1887 | Месца смерці =Жэнева, Швейцарыя | Выява =Józef Ignacy Kraszewski.JPG | Вікіпедыя =:be:Юзаф Крашэўскі | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Юзэф Ігнацы Крашэўскі | Вікіцытатнік = | Вікісховішча =Category:Józef Ignacy Kraszewski | Вікіліўр =Józef Ignacy Kraszewski | ЭСБЕ = | Катэгорыя =Юзаф Ігнацы Крашэўскі | Google = }} == Творы == {{All works‎}} *[[Адзеньне мяшчанаў і сялянаў з ваколіц Берасьця, Кобрыня і Пружанаў]] *[[Пан і мужык (Крашэўскі/Будзіцель)|Пан і мужык]] *[[Безназоўнае (1925)/Дзед і баба|Дзед і баба]] *[[Ці ты знаеш старонку?]] == Гл. таксама == * [[Ліст да Юзафа Ігнацыя Крашэўскага (Дунін-Марцінкевіч/Зямкевіч)]] {{DEFAULTSORT:Крашэўскі, Юзаф Ігнацы}} [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Польскія аўтары]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] pul9bsxfgvs9y8xaocw8qn7c7cvl8m7 104 4784 85514 29964 2022-08-10T09:05:48Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Хомелка" /></noinclude> Паэта верыць, што гэта, беларускі народ зробіць, зробіць няпрыменна і каб ня пацягла за сабою гэта работа благіх скуткау ля моцных гэтаго сьвету, іон прабуя прасьцярагці іх і пахіліць пайці насутрэч працоунаму народу - пашкадаваць яго, каб потым ня каяцца: <poem>Пажалей мужыка бедака... Бо на сьвет прыдзя многа бяды, Бо за крыуду сваю адамсьціць, Свіням будзя крыві ня набраць! - Адамсціць, аж зямля задрыжыць, Аж віхры зашумяць, загудзяць!</poem> Але робячы гэту прадасьцярогу, Янка Купала, рабіу гэта больш ля далікатнасьці, бо ні каліва ня верыу іх літавосьці і, у свой чарод, прадаеця - рагау сваіх братоу, бедакоу-селян, ня чакаць гэтае іх спагады і ня рвацца к "багатым" у цяшкія часу "пад стрэхі" ды "ня шукаць у іх палацах уцехі", а "быць чалавекам бо ты ж ня забіты". І сваімі спосабамі шукаць скутку да паляпшэньня жыцьця. <poem>Ах! ці доуга, браццы, будзям Пад няволяй мы стагнаць? Ах ці доуга сваё шчасьця Сваю долю праклінаць? Ці так цягам, як сягоньня Цярпець будзям мы бяду?</poem> Грамадзянскія матывы, як і у папярэднікау, у першыя часы перасільвалі у Янкі Купалы над іншім. У гэты бок, пад уплывам часу, іон боляй і націскау, чаму нядбайна адносіуся да паглыбленьня сваіх думак і мастацтва іх выкладу, на што меу усе данныя. Вось і творы яго, як па скончаннасьці хвормы, гэтак і па пекнаце яе крыху бракуюць і выглядаюць стаубуном, ня развесістым дубам. Ну, затоя у іх поунасьцю укладзяна мяцежнасьць душы устаючаго беларускаго селяніна і пільная адшука сцежак да паляпшэньня свае долі, якая у канец гразіць замучыць і ня дае змогі даляй маучаць. Селянін родам, пазнаушы з дзіцячых гадоу жыцьціо сіраціны, іон дужа спраудка адбівая яго у сваіх творах-вершах. Янка Купала, аднак, доуга ня спыняяцца на грамадзянскіх матывах і над вымогаю няпярасьціханнаго развіцця свайго таленту, паглубляя сваю творчасьць і з боку мастацтва, і з боку пашырэньня думак і ахопу шырэйшых галау і абшарау жыцьця. Верш з кожным часам прымая рожныя вобразы і формаю, і музычнасьцю. А мастацкая усебаковая валаданьня роднаю моваю дае можнасьць рабіць найтанчэйшыя выхілясы і найляхчэйшыя звароты, даючы можнасьць дапасаваньня да якіх угодна хвормау. І мы можам дзівіцца вартасьці і здольнасьці, адбітай у яго творчасьці далейшых часоу. Самабытна ушчаушы, бяручы самы просты матер'ял, іон толькі магутнасьцю таленту дайшоу да таго, {{абмылка|щто|што}} мы ад яго дастали.<noinclude><references/></noinclude> clqkktazcan0yglusa2bykzrg5yk9ai 104 4865 85515 29965 2022-08-10T09:06:50Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Хомелка" /></noinclude> А дасталі мы тоя, што з гарнасьцю можам сказаць, што Янка Купала - беларускі Шэучэнка і Міцкевіч - есцяка і нацыянальна-свядомы барэц за атраджэньня свайго народу, чаму у многум паслужыла яго лера. Навет нацыянальная пачуцьціо, бурлячая у ім і бяручая верх у элямэнці яго творчасьці, і памагло яму {{абмылка|стварыц|стварыць}} шэдэуры. Можна ня абмыліцца, калі сказаць, што усе іншыя беларускія паэты выраслі на іом, і свае таленты прычасьцілі яго творамі. За перыяд з 1905 г. і да 1915 г., пошля якога фактычна Янка Купала пакінуу пісаць, за кароткі дзесяці-гадовы тэрмін сваё працы, ен унес нязлічаны і нязцэняны дар у скарбніцу беларускай літыратуры, боляй таго - ен дау палову усяго. Творы яго выданы трыма кніжкамі вершау, у якіх сабраны вершы асобных перыядау і двыма кніжкамі бойных яго работ прозаю. Гэта: "Жалейка", "Гусляр" і "Шляхам жыцьця" вершы. "Сон на кургане" вершаваная паэма, і "Паулінка" сцэнічныя творы. Засталося некулькі рачэй яшчэ ня выданых, з якіх асобную цэннасьць мая сцэнічны твор драма - "Раскіданае гняздо", якая ужо ставілася у Мінску на сцэня. Але творчасьці прозаю яго ня цягнула і уся здольнасьць вылілася у вершах, акіа шмат талентняйшыя за драматычныя рэчы. Янка Купала родам з ваколіц Аконы ля Мінску, сын беднага хлябароба, радзіуся у 1883 годзя. Як дапаміналася, пад уплывам апошніх гадоу, іон з некае, няведамай нам прычыны кінуу пісьменно-літэрацкую работу, што дужа утратна - калі зроблена гэта ім праз сваю віну. Ці можа ужо выпісауся? Гэтаго думаць ня можна! Хочацца верыць, што талента яго яшчэ абрадуя нас многімі цэннасьцямі яго твору. Гады к таму яго яшчэ даюць на гэта можнасьць і надзею. У канцы, пераходзючы к другім, пазнаямся з яго творамі, па узятым прыпадкам з пачатку яго пісьма і с часу яго поунаго разцвету таленты: С пачатку свае працы іон пісау: <poem>Навясіолая старонка - Наша Беларусь: Людзі - Янка ды Сымонка, Птушкі - дрозд ды гусь. Поля - горы да каменьня, Потам зліта усе; Сенажаць - адні каменьня, Сівец ды куп'е. Родзя шнур нясамавіта Сколькі б працы унёс; Ячмень з сажай, з званцом жыта, З свірэпкай авіос. Ня багатыя і віоскі, Садоу у іх ня знаць; Толькі часам дзе бярозкі, Як тычкі стаяць. А у весках люд убогі,</poem><noinclude><references/></noinclude> 5s3vtwg1rl9580g8wkia8nd2sxcpwaw 104 4971 85516 29968 2022-08-10T09:07:25Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude> III. Ня меняй слауны, ня меняй знатны, ня меняй вядомы Янкі Купалы, гэта другі вялікан беларускае літэратуры, Якуб Колас (Костусь Міцкевіч). Як і Янка Купала, родам ен з бедных мужыкоу, з вескі Мікалаяушчына Мінскаго павету і губерні (радзіуся у пачатку 80 г.г.), як і Янка Купала, Якуб Колас з калыскі стрэуся з нядоляй і горам, няадлучна жывучым у хаця мужыка беларуса. Толькі змог ен разумець, як журба наспрэс, і у полі, і у беднум выглядзя весак, і вузкасьці ніу, ахапіла яго душу спагадай і крыудай, напоуніла болью і прагай пазбыцца усяго гэтаго, знайсьці сцешку, каб выйсьці на шырокі шлях лепшаго, шчаснейшаго жыцьця. Засьмяяушая шчасьця яму, прыхільняй і цяплей, ніж Янку Купалу даушая можнасьць хоць вучыцяльскую сямінарыю окончыць, і праз гэта дастаць боляй-меняй навукі, у многум пасобіла шырэй развярнуцца яго з маладых год рухаючаму таленту. Ужо з вучнеускіх заслонау Якуб Колас спрабавау пісац і напісаная "складна" давау чытаць таварышам. А калі у Вільні вышла "Наша Доля", та у трэйцім нумары ужо красавауся яго верш. І гэты верш яго зразу паказау сабою, што тварэц яго вялікі скаржнік прыгнячэннай старонкі свае, роднай Беларусі, і яе народу, з якога сам вышау. У сваем гэтум вершы Якуб Колас звертаецца к "Беларусам" с оклічам: <poem>Устанця {{абмылка|хлоцы|хлопцы}}, устанця браткі, Устань ты, наша старана! Ужо глядзіць к нам на палаткі Жыцьця новаго вясна! Чы ж мы, хлопцы, рук ня маям? Чы ж нам сілы Бог ня дау? Чы над родным нашым краям Луч свабоды ня блішчау? Выйдзям разам да работы, Дружна станям, як сцяна, - І прашнецца ад драмоты З намі наша старана!</poem> Якуб Колас час ад часу, між горкімі скаргамі і некрасаускім ап вам мутназацяжным, важка-калючым, паднімая голас зову да працы над адбудоваю на нова нясцярпіма цяжкаго жыцьця стараны. Выбліснуушая зорка свабоды над яго краінай, як і над усіою Расеяй у 1905-6 г., калі ен і прычэшчвауся да творчай працы у літэратуры, хоць і захапіла яго сваімі хвалямі ды уцягнула на свой віхор, зрабіушы актыуным палітычным дзеячом (ен шмат працы налажыу на хаурас беларускіх вучыцяліоу), але, аднак, на леры яго "будзячым да змаганьня" чынам ня адбіуся. Мелася цікавая спрэчка у ім, як у палітычнум работніку; як у паэты. Бурлячая хваля народнаго паустаньня цягнула яго на верхаводзя хваль, а душа, у свой чарод, другую песьню пеяла, аплаквала нядолю стараны, сум лесу, ніу, зліваючыся з маркотнаю песьняю аратая і плытніка на Немні. І у гэтум яго плачы, у жальбе яго тонау няспынна клакацела завіруха яго глыбокае, бязмернае<noinclude><references/></noinclude> 8e21jx60w2vu99gjdwreqf8vcdi8bpi 104 5477 85431 70059 2022-08-09T16:05:36Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Хомелка" /></noinclude>PIEŚNI NABOŽNYJA. ==I== <poem>O nasz Bože, wierym Tobie I üsiu wieru my dla Ciebie, Usiu nadzieju ü Tobie majem, Za üsio Ciabie wychwalajem. Ty satwaryu, Ty adkupiu, Ty sam, Bože, nas aświaciu; Niechaj Tabie, hdzie jést ludzie, Pa usie wieki chwała budzie. </poem><noinclude><references/></noinclude> e1sw9gsch3ghv3bdt0tsstm28oe60m3 102 5565 85531 85206 2022-08-10T10:20:27Z VasyaRogov 1510 /* Вершы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Гартны | Імёны =Цішка | Першая літара прозвішча =Г | Варыянты імёнаў =Зьміцер Хведаравіч Жылуновіч | Апісанне = | Іншае = {{Ахоўваецца аўтарскім правам/аўтар}}<ref>Творы, апублікаваныя гэтым аўтарам пасьля 7 лістапада 1917 году на тэрыторыі РСФСР, абараняюцца аўтарскім правам да 1 студзеня 2026 году.</ref> | ДН =22 кастрычніка (4 лістапада) 1887 | Месца нараджэння =Капыль, Слуцкі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя | ДС =11 красавіка 1937 | Месца смерці =Магілёў, БССР | Выява =Цішка Гартны.jpg | Вікіпедыя =:be:Зміцер Жылуновіч | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Зьміцер Жылуновіч | Вікіцытатнік = | Вікісховішча =Category:Zmicier Zhylunovich | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя =Цішка Гартны | Google = }} == Творы == {{All works‎}} === Вершы === *[[Без пары памёр ты, браце...]] *[[Дружна з ахвотай...]] *[[Мець бы жыццё бессмяротнае мне...]] *[[Над шумным палацам...]] *[[Не хачу забыцця я...]] *[[Сонейка вечна зіяе...]] *[[Ўзышоў месяц...]] *[[Адвячоркам (1924)]] *[[Бачыў я...]] *[[Гадавіна 25 кастрычніка 1917 года]] *[[Янку Купалу]] *[[Бяздольны]] *[[Зьмітраку Бядулю]] *[[Беларуска]] *[[Беларускі народ]] *[[Будаванне]] *[[Бяздольны]] *[[Ветру (Гартны)]] *[[Восеннае]] *[[Восень (Гартны)]] *[[Гарбар на вандроўцы]] *[[Гляджу на поле я...]] *[[Годзе!]] *[[Да жаўранкі]] *[[Да кляніны]] *[[Да надзеі]] *[[Да Нёмна]] *[[Дарадчыкам]] *[[Дзяўчыне-таварышу...]] *[[З чужыны]] *[[Заваёвы]] *[[Загудзі ты, вецер]] *[[Званар]] *[[Звон (Гартны)]] *[[Змагайся!]] *[[Каваль (Гартны)]] *[[Калысная песня]] *[[Каля бору сонца ходзіць]] *[[Капыль]] *[[Касьба (Гартны)]] *[[Клянінка]] *[[Красуй, збожжа!]] *[[Краю роднага не кіну...]] *[[Ліхтаршчык]] *[[Маёй песні далі тоны..]] *[[Мая стыхія]] *[[Многа сіл маладых]] *[[Мой верш]] *[[Напярэдадні (Гартны)]] *[[Новая хатка]] *[[Пажарыска]] *[[Пазыў]] *[[Паўстанне]] *[[Песні гарбара]] *[[Песня грабара]] *[[Песня жняі]] *[[Песняру (Гартны)]] *[[Пятнаццаць]] *[[Работніцкая і сялянская рэвалюцыя]] *[[Радзіме]] *[[Раньш і цяпер]] *[[Рвуся я]] *[[Роднай краіне]] *[[Сельскі мітынг]] *[[Сельскі рэўком]] *[[Сцяна федэралістаў]] *[[Сэрцу волю!]] *[[Сявец (Гартны)]] *[[У дарозе (Гартны)]] *[[У зялёным лесе]] *[[Хто мы?]] *[[Чырвонаармейцы]] *[[Чырвоная Радзіма]] *[[Чырвоны сцяг]] *[[Я далёка...]] *[[Я жыву...]] *[[Я люблю...]] *[[Я хацеў бы пяяць...]] *[[Я хацеў бы... (Гартны)]] === Апавяданні === *[[«Лайдак»]] *[[Велікодная каробка]] *[[Адвячоркам]] *[[«Больш за ўсіх»]] *[[Гаспадар]] *[[Дойдзем, сынок]] *[[Думкі (Гартны)]] *[[Дыягназ]] *[[Завяўшая краса]] *[[Калгаснік Трыхон Жаролца]] *[[На руінах]] *[[На ўсходзе сонца]] *[[Праводзіны (Гартны)]] *[[Прысады]] *[[Распусніца]] *[[Свае блінцы]] *[[Скошаны луг]] *[[Спатканне]] *[[Спрэчка стыхіяў]] *[[Сымонка-інжынер]] *[[Таварыш інспектар]] *[[Таварышы]] *[[Таварыш аб сваім жыцці]] *[[Трэскі на хвалях]] *[[У майстэрні]] *[[Чырвонаармеец Панкел Ліпа]] *[[Штрэйкбрэхер]] *[[Шукаючы працы]] *[[Я бачыў. Вершы ў прозе]] === Раманы === *[[Сокі цаліны]] === Артыкулы === *[[Думкі беларуса]] (1909) *[[Я — ядзіны сын бедных мужыкоў…]] (1912) *[[Работнікі-беларусы ў Петраградзе]] (1917) *[[Канферэнцыя нацыянальна-сацыялістычных партый]] (1917) *[[Допіс у газету «Вольная Беларусь» (Жылуновіч)]] (1918) *[[1 студзеня — рэвалюцыйна-гістарычнае сьвята Савецкай Беларусі]] (1922) *[[Два бакі беларускага руху]] (1923) *[[Пара пісаць гісторыю рэволюцыі]] (1923) *[[Абеглы саманарыс майго жыцця]] (1923) * Да гісторыі Савецкае Беларусі **[[Уступамі да Акцябра]] (1923) **[[Ад кастрычніка 1917 г. да лютага 1918 г.]] (1924) **[[Організацыя сіл]] (1924) **[[Гістарычны момант]] (1924) *[[Перадсьмертны ліст Я. Пуліхава]] (1924) *[[Люты—Кастрычнік у беларускім нацыянальным руху]] (1924) *[[Зьезд беларускіх нацыянальных організацый]] (1925) *[[Рабочы рух у Беларусі ў 1905 г. і яго разьвіццё з 1890 г.]] (1925) *[[Будаваньне БССР і роля ў гэтым т. Ў.М. Ігнатоўскага]] (1925) *[[Беларуская інтэлігенцыя ў гістарычным аспэкце]] (1926) *[[Па чатырох краінах]] (1927 — 1928) *[[Пытаньні даволі сур’ёзныя]] (1927) *[[Ад калёніі да незалежнай дзяржавы]] (1927) *[[Са Случчыны]] (1928) *[[Безнадзейныя надзеі]] (1928) *[[Беларускія сэкцыі РКП і стварэньне Беларускай Савецкай Рэспублікі]] (1928) *[[Беларуская самабытнасць i бязухiльны iнтэрнацыяналiзм, цi старая пагудка на новы лад]] (1928) *[[Дваццаць гадоў назад]] (1929) === Крытыка === *{{Скан|[[Беларуская літэратура]]|Zhylunovich Belaruskaja literatura.pdf}} (1918) *[[Тэатр на Беларусі]] (1921) *{{Скан|[[Этапы разьвіцьця беларускае літаратуры]]|Ba59271.pdf}} *{{Скан|[[Янка Купала — пясьняр вызваленьня]]|Ba59271.pdf}} *{{Скан|[[Рэволюцыйным шляхам]]|Ba59271.pdf}} *{{Скан|[[У надзеях над прасторамі]]|Ba59271.pdf}} *{{Скан|[[Купчастыя руні]]|Ba59271.pdf}} *{{Скан|[[Літаратурныя падзеі ў 1926 г.]]|Ba59271.pdf}} *{{Скан|[[Ці сапраўды «Узвышша» ёсьць узвышша?]]|Ba59271.pdf}} (1927) *{{Скан|[[Шкоднае ў беларускай літаратуры]]|Ba59271.pdf}} (1927) *{{Скан|[[Цьвёрдымі крокамі]]|Ba59271.pdf}} (1927) *[[Скуткі тэатральн. сэзону 1926—7 у БДТ1]] (1927) == Пра аўтара== *[[Цішку Гартнаму]] *[[К 15-гадоваму юбілею літаратурнай працы Цішкі Гартнага (1908—1923)]] *[[Цішка Гартны (Луцкевіч)]] *[[Цішку Гартнаму (Колас)]] *[[Пад знакам рэволюцыйнай грамадзкасьці і загартаванасьці]] == Заўвагі == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Беларускія палітыкі]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Празаікі]] [[Катэгорыя:Нацыянал-камуністы]] [[Катэгорыя:Полымя (літаратурнае аб’яднанне)]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] s6v7ghmqss9g49mnl4qmg07za47t5yq 104 5798 85518 29976 2022-08-10T09:11:21Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Maksim L." /></noinclude>Купала - адбівая настрой усіх бакоу і станау беларускаго жыцьця, дык гэта ведама, абмыліцца. Патрэбы работніка у многім рожняцца ад патрэбау селяніна, патрэбы інталігэнта ізноу іншыя. Псыхаліогія, светагляд так сама іх рожныя. Песьняр вескі, прыкаваны к зямлі з малку, жывучы ею, думаючы аб ей на яву і у сне—большую вагу сваіх думак пасьвячая ідэялу жаданьня зямлі, свабоднае працы на ей. Работнік ікрас мала успаміная аб гэтай рэчы: праца паднявольная у хвабрыца ці майстэрні — родзіць жаданьня палепшыць яе варункі, скінуць гвалтбуясць яе характару, аслабаніць. Праца—муся быць творчагцю. вольнай і незалежнай, аздарауляючай I душу I цела. Праца павінна длвянь радасць, навеваць ралы наа й. Праца — а пліон яе — улада усяго народу. Яна муся аслабакіць свет чалавецтва I прынясці на замлю пліон яго аслабаджэньня—панства сацыя-лізму. Вось ідэаль творчасці паэты пралятарыя. У беларускуй літэратуры прадстаунікам гэтаго настрою з'яуляяцца Цішка Гартны—паэта пралятары. <poem> , Я рабочы—гарбар, Рыцар працы цяшкой. Я з жалезнай душой, 3 сэрцам зыркім, як жар! У вачах Іскры маіх, А жалеза у руках, — Шкура гнецца ад іх У адзін міх, у адзін мах! Я здружыуся с трудом, Я у ім рос, я у ім крэп; Запрацованы хлеб Люблю мець за сталом. Ня хачу, ня прывык Склаушы рукі хадзіць: Я гарбар—працаунік, Я жыву, каб рабіць! </poem> Фундаментны мэтыу яго песьні—гэта пачуцьціо свае сілы—сілы усяго рабочаго клясу, які творшць скарбы сьвету. Вось чаму усе мукі яго жыцьця— нічога перад яго сілаю і ня надрыааюць у ем веры І напзей. Зварот чыс-тых ідэй у дзела—упорнаю працаю—захапляя у Цішыі Гартнаго сваею ве-раю і ня перадатнасцью. Шчасця I воля наролу, любасць да яго I гатоу-наспь легчы ахвяраю на аутар за яго аслабаджэньня—ня даюць яму спа-кою. Яго няспакоіць вечная пакора, нявольнасць і нядбайнасць эа свае налажэньня — якоя паэта лічыць самым страшным варагом зацяглаго пана-ваньня нядолі. Вось чаму ен пражэ буры, у якой бачыць элементы вызваленьня ад рабства і светач свабоды:<noinclude><references/></noinclude> nyrr6veox9t3hktzxnl0p269fm0hmnc 85519 85518 2022-08-10T09:17:48Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>Купала - адбівая настрой усіх бакоу і станау беларускаго жыцьця, дык гэта ведама, абмыліцца. Патрэбы работніка у многім рожняцца ад патрэбау селяніна, патрэбы інталігэнта ізноу іншыя. Псыхаліогія, светагляд так сама іх рожныя. Песьняр вескі, прыкаваны к зямлі з малку, жывучы ею, думаючы аб ей на яву і у сне—большую вагу сваіх думак пасьвячая ідэялу жаданьня зямлі, свабоднае працы на ей. Работнік ікрас мала успаміная аб гэтай рэчы: праца паднявольная у хвабрыца ці майстэрні — родзіць жаданьня палепшыць яе варункі, скінуць гвалтбуясць яе характару, аслабаніць. Праца—муся быць творчасцю, вольнай і незалежнай, аздарауляючай і душу і цела. Праца павінна даваць радасць, навеваць рады над й. Праца — а пліон яе — улада усяго народу. Яна муся аслабаніць свет чалавецтва і прынясці на зямлю пліон яго аслабаджэньня—панства сацыялізму. Вось ідэаль творчасці паэты пралятарыя. У беларускуй літэратуры прадстаунікам гэтаго настрою з'яуляяцца Цішка Гартны—паэта пралятары. <poem> Я рабочы—гарбар, Рыцар працы цяшкой. Я з жалезнай душой, 3 сэрцам зыркім, як жар! У вачах іскры маіх, А жалеза у руках, — Шкура гнецца ад іх У адзін міх, у адзін мах! Я здружыуся с трудом, Я у ім рос, я у ім крэп; Запрацованы хлеб Люблю мець за сталом. Ня хачу, ня прывык Склаушы рукі хадзіць: Я гарбар—працаунік, Я жыву, каб рабіць! </poem> Фундаментны мотыу яго песьні—гэта пачуцьціо свае сілы—сілы усяго рабочаго клясу, які творыць скарбы сьвету. Вось чаму усе мукі яго жыцьця— нічога перад яго сілаю і ня надрыааюць у ем веры і надзей. Зварот чыстых ідэй у дзела—упорнаю працаю—захапляя у Цішкі Гартнаго сваею вераю і ня перадатнасцью. Шчасця і воля наролу, любасць да яго і гатоунасць легчы ахвяраю на аутар за яго аслабаджэньня—ня даюць яму спакою. Яго няспакоіць вечная пакора, нявольнасць і нядбайнасць за свае налажэньня — якоя паэта лічыць самым страшным варагом зацяглаго панаваньня нядолі. Вось чаму ен пражэ буры, у якой бачыць элементы вызваленьня ад рабства і светач свабоды:<noinclude><references/></noinclude> kwqn1f9oqpepcf1uv6sbm5pm4ss6glz 104 5799 85520 29977 2022-08-10T09:22:14Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem> "Ня прашу спакою, ня прашу забыцьця, Бо жыцьціо заусюды у цышы замірая, — А прашу я буры, бо із буры жыцця З сілаю магучай біцца пачыная". </poem> X Але калі Колас, Купала, Ціотка, Гартны і шмат іншых імяу у сучаснай беларускай літэратуры з'яуляюцца прадстаунікамі самавітасці, вышаушымі з гушчы народу, з сям'і селян і работнікау, Божаю міласцю надараных з нараджаньня талентамі ля выявы душы самога народу, яго перажываньняу, пачуцьця і жаданьняу—та Максім Багдановіч—паэта з усім іншаго тыпу—ен паэта дасканалы інталігэнт, усебакова свядомы, з вялікімі задаткамі нязвычайнаго дару, падмацаванаго шырокім пазнаньням — ен зразу ж ідзе сьвядомай дарогаю сваей, асабісцай—індывідуальна—раунуючы да усей грамадкі народных паэтау. Максім Багдановіч радзіуся у 1892 годзя у сям'і вучыцяля з Гродзяншчыны і доля яму з маладых гадоу папрыяла, бо дала можнасць вучыцца, багаціць укладзяны з роду талент, шырыць і глыбіць яго. Яму удалося скончыць ніжэйшую школу і перабрацца у вышэйшую у Яраслаускі Ліцэй. 3 двух гадоу ен быу разлучан з бацькаушынай—Беларусяй і жыу на чужыня, але ужо с часу свайго сьвядомаго жыцьця затужыу аб ей. Цяга да роднай краіны абуяла ім, і ен рвауся да яе. Няведаньня ж роднай мовы — многа прашкодзіла яму. Дзякуючы сваей здольнасці, ен саматугам, з кніжак і газэт, тэаратычна адвучвая родную мову і начыная пісаць беларускія вершы. Гэта яму удаецца і творы зразу выходзяць чыстымі ды здатнымі. Артыста у душы, іон пачуцьціо красы, багатая і буйная, мастацня выліу у свае творы. I творы яго па арыгінальнасці і па дзіунум сплету рожных хворм—цудоуны і асабісты у беларускуй літэратуры. Янка Купала узбагаціу беларускі слоунік многімі пекнымі словамі у сваіх творах—Максім жа Багдановіч—хвормамі верша. У выпушчаным зборніку яго вершау пераважваюць сонэты, за імі у прыгожум знізку ідуць мала ужываныя пэнтраменты, зграбныя трыолеты, музычныя рондо, октавы, тэрцыны. Усе гэта ен старауся рабіць, каб дасягнуць найбольшай гібкасці роднай мовы, найрожняйшаго выхілу. і нельга сказаць, каб ен гэтаго ня зрабіу. Ля прыкладу колькі яго вершау: <poem> '''Т р ы о л е т:''' Калісь глядзеу на сонца я, Мне сонца асляпіла вочы. Ды што мне цемень вечнай ночы: Калісь глядзеу на сонца я! Няхай усе з мяне рагочуць, Адповець вось ля іх мая: Калісь глядзеу на сонца я, Мне сонца аслипіла вочы! </poem><noinclude><references/></noinclude> 9z98sap6k5ozr36o4gyw1x2gqthdwb1 104 5800 85521 29978 2022-08-10T09:23:18Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Maksim L." /></noinclude><poem> '''Рондо:''' Узор прыгожы пекных зор Гарыць у цемні небасхіла. Ваза стаукоу, балот, вазіор Яго у глыбі сваей адбіла. I гімн спявая жабау хор Красе, каторую з'явіла Гразь луж; напоуніць мгла прастор I у станя з іх, гарачы міла, '''Узор:''' I сонца дальш клянуць, што скрыла Луж зоры дніом. I чуя бор, I чуя поле крэхат хілы, — Ды жаб няучуць вышэй ад гор Там, дзе ж чыя рука зрабіла узор. '''Актава:''' Як мосны рэактыу, каторы выклікая Між строк ліста, мауляу нябошчыка з землі, Рад раньш няаідных слоу - так цемень залівая Зелены, быц ам лед, халодны нябасхіля, I пряз Імглу яго патроху выступая Маленькіх, мілых зор дрыжашчы срэбны пыль. Здароу, радзімыя! Масней, ясней, гарэця I сэацу аб красе прыроды гаварэця! '''Пэнтамэтр:''' З нізкаго берагу дно акіяна вачам нядаступна, — Глуха укрыла яго сіняя цемянь вады. Але узбярыся у гору на вяршину прыбрэжная страмціны, — Кожны каменчык на дне пэуна пабачыш ты стуль. </poem> А вось адзін з яго санэтау: <poem> На ціомнай гладзі сонных луж балота, За снег нябеснай вышыны бялей Кругом паусталі чашачкі лілей Між начарнеушных кораньняу чарота. Укруг плесьня, бруд,—разводцзіць гніль спякота, А краскі у сіож ня робяцца гразней Хоць там плыве парою слізкі зьмей I ржаучына ляжыць, як пазалота. Цяпер даволі топкая багно Гніль сотні год збіраючы, яно Смуроднай жыжкаю узгадавала Цьвятоу расістых чыстую красу Маліся ж, каб злітоунасці стрымала Тут смерць сваю ня звонкую касу. </poem><noinclude><references/></noinclude> gdkv8jmygi1g27keirjnnsc7yq7l0vj 104 5801 85522 29979 2022-08-10T09:29:30Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude> Ці ж ня жывая пекната паэзі! Здаецца Максім Багдановіч і радзіуся толькі ля яе, бо нішто яго ня цікавіла гэтак у жыцьці: ні змаганьня за жыцьціо, ні доля нядоля адных і багацьця другіх, ні жаданьня і барацьба за вялікі ідэалі у жыцьці - нічога. Яго было усе—краса, прыгожасць. і штоб ня апісвау ен павядальная—усяроуна элямэнт прыгожаго глушыу усе. Бадай ен усю здольнасць атдау бы сваю ей адной, усе песьні ей выспявау бы, каб ня дзьве прычыны, якія і да сябе вымушалі звярнуць увагу і датыркнуцца песьнямі; гэта разлука з роднай краійнай і глыбокая любошч да яе і, друдгая, хвароба, якая з маладых год тачыла яго (сухоты). і дзьве гэтыя прычыны, кожная да сябе цягнучы, атрывали паэту ад любаго яго ачуваньня і упою, і ен пеяу аб адным і другім. Краіня сваіой, яе мінуушчыня слануй, яе долі-нядолі-Максім Богдановіч пасвяціу троха сваіх творау, якія вышлі шэдэурамі с пад яго перак, да таго моснымі, да таго сільнымі, Хаароба ж сваім чарадом выцягла са струнау яго леры гэткія ж сільныя рэчы па суму. <poem> Ня кукуй ты, шэрая зязюля. Сумным гукам у бары! Мо і скажаш, што я жыці буду, Але лепш ня гавары: Бо ня тоя сведчыць мае сэрца. Грудзі хворыя мае; Боль у іх мне душу агартая, Думцы голас падае. Кажа, што ня доуга пражыву я. Што загіну без пары... Прыляці ж тады ты на магілу Закукуй, як у бары! </poem> Азнаньня ня доугавечнасці свае, прагляд у блізкі канец, і безмерна катавалі Максіма Багдановіча; сваю творчасць ен вельмі шанавау ды ставіу вышэй усяго, бу лічыу яе службаю таму краю, таму народу, якія былі яго роднымі. Трэба скаэаць, што Максім Богдановіч адзін ад першых зачапіу сваім пэндлям і места, у яком знашоу асобную прыгожасць, датыркнучую яго пачуцьця і вызваушую песьні тоны. Аглядаючы творчасць Максім Багдановіча, нельга ня спыніцца ля аднаго верша, каб ня прачытаць яго. Гэта — «Слуцкія ткачыхы» з цыкллю «Старая Беларусь». Вось ен: <poem> Ад родных ніу, ад роднай хаты У панскі двор дзеля красы Яны, бездольныя, узяты Ткаць залатыя паясы. I цягам доугія часіны, Дзявочыя забыушы сны, </poem><noinclude><references/></noinclude> d1wf3ki9eui9au30999oem54t327c3c 104 5802 85523 29980 2022-08-10T09:31:40Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Maksim L." /></noinclude><poem> Свае шырокія ты іны На лад персіцкі ткуць яны. А за сцяной смяеца поля, Зіяя неба з за вакна,— I думкі мкнуцца мімаволі Туды, дзе разцвіла вясна, Дзе блішча збожа у яснай далі Синеюць міла васількі, Холодным срэбрам з'яюць хвалі Між гор ліючайся ракі. Цямнея край зубчаты бору... I тчэ, забыушыся, рука Замест персіцкаго узору Цвяток радзімы васілька. </poem> Багаты талент М. Богдановіча суліу многая даць у скарбніцу беларускай літературы, але вораг-сухоты, весь час перапынялі яго творчую працу, пакуль ня звялі у 1917 гаду у магілу. Наследя ад яго засталося — гэта упомянуты, зборнічак яго вершау «Вянок», які служыць эмблемай вянка на яго маглу. XI. Маладая, але багатая, беларусская літэратура, ня адну «Ціотку» як жаноцкую прадстауніцу-паэтку мая у зніску імяу мужчынскіх паэтау. Дужа здольная і выдатная маладая паэтка, яе паслядоука—Канстанція Буйла. 3 гарачым сэрцам, с прагнай душой - яна поуна жыцыця і ахвоты да яго. I вось, творы яе дыхаюць пачуцьціом любасці, жарам хатеньня шчасця, трывогаю разлукі і ачуваньням спатканьня. Канстан. Буйла — паэтка лю-басці—малалнх гадоу, іх пазывау. Лірычныя прыгожыя вершн яе—як у люстры адбіваюць сабою усе гэта. <poem> О, ня кажы ты мне, што жыцьціо надаела I што на свеця жыць ня хочашь боляй ты: Бо ужо ад мук жыцьця душа твая збалела А у свеця столькі есць гразі і цямнаты... </poem> Быць здаліок ад усіх, жыць уласным жыцьціом, і гата жыцьціо дзяліць толькі э блізкім другам-вось—аснова ня жыцьця... Укруг гэтаго уся зямля верціцца, укруг яго яна жыве. Ціж есць што даражэй гэтаго? Не, покуль яна маладая і жыцярадая—німа другога вялікшаго і значнейшаго яго. Ей ня ідзе думка у голау, каб хто змог асмучаць радасць гэтых дніоу, і сграх ахашіяя, калі з'яу прабіваяцца да азнаньня І кажа, што упартая жюцьціо ня лічыцца нішчым: эазлуе на кггосьі адбірая ад яго навіт ВОЛЮ. 0! як с-рашна гэта! Паэтка ня можа з гэтым згадзіцца: яна б усе зра-біла б, гэтаго ня было. Але сілау у яе ня стае І калі пераняць магчы-масці дык хоць што небуць яка рвецца зрабіць, каб павясяліць такіх няшчасных, скрасіць іх жыцьціо у няволі, папоуніць нядастачаю пекнасцю-Але І гата ня па яе сілам—астаюцца адны ціоплыя пажаданьня, якія да-лучаюцца у других:<noinclude><references/></noinclude> s4o1vv2nkpna3wt9eos2c5yb46vxtoc 85525 85523 2022-08-10T09:35:56Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem> Свае шырокія ты іны На лад персіцкі ткуць яны. А за сцяной смяеца поля, Зіяя неба з за вакна,— I думкі мкнуцца мімаволі Туды, дзе разцвіла вясна, Дзе блішча збожа у яснай далі Синеюць міла васількі, Холодным срэбрам з'яюць хвалі Між гор ліючайся ракі. Цямнея край зубчаты бору... I тчэ, забыушыся, рука Замест персіцкаго узору Цвяток радзімы васілька. </poem> Багаты талент М. Богдановіча суліу многая даць у скарбніцу беларускай літературы, але вораг-сухоты, весь час перапынялі яго творчую працу, пакуль ня звялі у 1917 гаду у магілу. Наследя ад яго засталося — гэта упомянуты, зборнічак яго вершау «Вянок», які служыць эмблемай вянка на яго маглу. XI. Маладая, але багатая, беларусская літэратура, ня адну «Ціотку» як жаноцкую прадстауніцу-паэтку мая у зніску імяу мужчынскіх паэтау. Дужа здольная і выдатная маладая паэтка, яе паслядоука—Канстанція Буйла. 3 гарачым сэрцам, с прагнай душой - яна поуна жыцыця і ахвоты да яго. I вось, творы яе дыхаюць пачуцьціом любасці, жарам хатеньня шчасця, трывогаю разлукі і ачуваньням спатканьня. Канстан. Буйла — паэтка любасці—маладых гадоу, іх пазывау. Лірычныя прыгожыя вершф яе—як у люстры адбіваюць сабою усе гэта. <poem> О, ня кажы ты мне, што жыцьціо надаела I што на свеця жыць ня хочашь боляй ты: Бо ужо ад мук жыцьця душа твая збалела А у свеця столькі есць гразі і цямнаты... </poem> Быць здаліок ад усіх, жыць уласным жыцьціом, і гата жыцьціо дзяліць толькі з блізкім другам - вось—аснова ня жыцьця... Укруг гэтаго уся зямля верціцца, укруг яго яна жыве. Ціж есць што даражэй гэтаго? Не, покуль яна маладая і жыцярадая—німа другога вялікшаго і значнейшаго яго. Ей ня ідзе думка у голау, каб хто змог асмучаць радасць гэтых дніоу, і страх ахапляя, калі з'яу прабіваяцца да азнаньня і кажа, што упартая жыцьціо ня лічыцца нішчым: зазлуе на кагось і адбірая ад яго навіт волю. О! як страшна гэта! Паэтка ня можа з гэтым згадзіцца: яна б усе зрабіла б, гэтаго ня было. Але сілау у яе ня стае і калі пераняць магчымасці дык хоць што небуць яна рвецца зрабіць, каб павясяліць такіх няшчасных, скрасіць іх жыцьціо у няволі, папоуніць нядастачаю пекнасцю. Але і гэта ня па яе сілам—астаюцца адны ціоплыя пажаданьня, якія далучаюцца у других:<noinclude><references/></noinclude> m6fijzw0deovolyae5j2q909lmco2hk 104 5804 85526 29982 2022-08-10T09:43:20Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>людзей. Многія ніколькі ня уступаюць па таленту абгавораных намі — можа толькі крыху, таму, што яшче ня паспелі яны у іх у канец развярнуцца. Гэтак, я упамяну аб. Ф. Чарнушэвічу, А. Гаруну, Галубку, 3. Бядулю, А. Зязюлю. Кожны з іх сваімі творамі паказалі якая сіла і талентнасць захована у іх; трэба толькі папрацаваць над ашліфоукаю яе ды папоуніць крыху пазнаньнямі. Але і бяз гэтаго яны пасьпелі ужо адмеціць сябе у беларускуй літэратуры і заваяваць асобная мейсца. Кожны з іх мая гардасць пахваліцца выданнымі зборнікамі сваіх творау, дзе можна шмат найці удалых і сільных рачэй. Так, надоячы вышау зборнік вершау А. Гаруна „Матчын Дар". Раней выпушчаны пекныя „абразкі" 3. Бядулі, некулькі апаведаньняу Галубка, вершы Зязюлі. Нельга ня упомніць паміж ходам, што Галубок у апошні час напісау некулькі сцэнічных творау, якія маюць пацеху бачыць са сцэны у Мінску і другіх гарадох Беларусі. Ф. Чарнушэвіч пералажыу на беларускую мову шмат рачэй Т. Шэучэнкі, між іншымі яго паэму „Кацярына". За імі трэба паставіць яшчэ двух ня слабых пісьменнікау — гэта А. Пауловіча і Ядвігіна Ш. Творчасць іх зусім асабістая: А. Пауловіч—гэта талентны гумарыста і жартаунік. Яго пекныя плаукія аершы усюды вядомы на Беларусі і рэдка хто ня пукауся со смяху, чытаючы іх. Ядвігін Ш. здольны лірыст і сымволік хаця і бытаванныя рэчы яго талентныя. Ня чуж Ядвігін Ш. здароваго бадзіоручаго гумору. Той і другі маюць ужо выпушчаныя кніжкі сваіх творау. Першы. А. Пауловіч, „Снапок", другі Ядвігін Ш. "Васількі" і "Казкі".<ref>*) Спіс сучасных белорускіх пісыменнікау: 1. Янка Купала (вершы, драмыт. рэчы) - селянін, служачы; 2. Якуб Колас (вершы, проза, драма)—селянін, народны вучьшсль; 3. Максім Багдановіч (вершы, проза, крытыка)-сын вучыцеля з селян, служачы; 4. Алесь Гарун (вершы, проза, публіцыстыка) - рабочы з селян (сталяр); 5. Цішка Гартны (вершы, проза, драма, публіцыстыка)-рабочы з селян (грабар); 6. Кароль Каганец (вершы, проза, драма) -ляснік з селян; 7. Максім Гарэцкі (проза, крытыка, публіцыстыка)—селянін, каморнік; 8. Мацей Крапіука (іначэй Цётка) (вершы, проза, публіцыстыка) - селянка, вучыцелька; 9. Альбэрт Пауловіч (вершы сатырычныя і гумарыстычныя) мещанін, служачы; 10. Змітрок Бядуля (вершы, проза, публіцыстыка)—мещанін, гандлевы служачы; 11. Канстанція Буйло (вершы, драма)—мещанка, вучыцелька; 12. Галубок (вершы, проза, драма)—селянін, жалезнадарожны служачы; 13. Алехновіч—Чэркас К. (вершы, проза, драма)—артыста; 14. Антон Новіна (крытыка, публіцыстыка)-літаратар; 15. Власт (в. Ластоускі) (проза, публіцыстыка)- -літаратар; 16. Шантыр Фабіян (вершы, проза, публіцыстыка)-рабочы з селян (муляр); 17. Лёсік Язэп (проза, крытыка, публіцыстыка)—нар. вучыцель з селян, літэратар; 18. Ядвігін Ш. (проза, публіцыстыка)— з дробнай шляхты, служачы; 19. Чарнушэвіч Тодар (вершы) - рабочы з мещан (кравец); 20. Леучык Гальяш (вершы)- служачы; 21. Бульба А. (ён жа Стары Піліп) (крытыка, публіцыстыка) з служачай інтэлігенцыі, гандлёвы служачы; 22. Земкевіч Р. (крытыка і бібліаграфіка) — з дробнай шляхты, інжанер; </ref><noinclude><references/></noinclude> nt0c1pwtswzko9d2mr9u0ojd9aq84b2 85527 85526 2022-08-10T09:43:37Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>людзей. Многія ніколькі ня уступаюць па таленту абгавораных намі — можа толькі крыху, таму, што яшче ня паспелі яны у іх у канец развярнуцца. Гэтак, я упамяну аб. Ф. Чарнушэвічу, А. Гаруну, Галубку, 3. Бядулю, А. Зязюлю. Кожны з іх сваімі творамі паказалі якая сіла і талентнасць захована у іх; трэба толькі папрацаваць над ашліфоукаю яе ды папоуніць крыху пазнаньнямі. Але і бяз гэтаго яны пасьпелі ужо адмеціць сябе у беларускуй літэратуры і заваяваць асобная мейсца. Кожны з іх мая гардасць пахваліцца выданнымі зборнікамі сваіх творау, дзе можна шмат найці удалых і сільных рачэй. Так, надоячы вышау зборнік вершау А. Гаруна „Матчын Дар". Раней выпушчаны пекныя „абразкі" 3. Бядулі, некулькі апаведаньняу Галубка, вершы Зязюлі. Нельга ня упомніць паміж ходам, што Галубок у апошні час напісау некулькі сцэнічных творау, якія маюць пацеху бачыць са сцэны у Мінску і другіх гарадох Беларусі. Ф. Чарнушэвіч пералажыу на беларускую мову шмат рачэй Т. Шэучэнкі, між іншымі яго паэму „Кацярына". За імі трэба паставіць яшчэ двух ня слабых пісьменнікау — гэта А. Пауловіча і Ядвігіна Ш. Творчасць іх зусім асабістая: А. Пауловіч—гэта талентны гумарыста і жартаунік. Яго пекныя плаукія аершы усюды вядомы на Беларусі і рэдка хто ня пукауся со смяху, чытаючы іх. Ядвігін Ш. здольны лірыст і сымволік хаця і бытаванныя рэчы яго талентныя. Ня чуж Ядвігін Ш. здароваго бадзіоручаго гумору. Той і другі маюць ужо выпушчаныя кніжкі сваіх творау. Першы. А. Пауловіч, „Снапок", другі Ядвігін Ш. "Васількі" і "Казкі".<ref><poem>*) Спіс сучасных белорускіх пісыменнікау: 1. Янка Купала (вершы, драмыт. рэчы) - селянін, служачы; 2. Якуб Колас (вершы, проза, драма)—селянін, народны вучьшсль; 3. Максім Багдановіч (вершы, проза, крытыка)-сын вучыцеля з селян, служачы; 4. Алесь Гарун (вершы, проза, публіцыстыка) - рабочы з селян (сталяр); 5. Цішка Гартны (вершы, проза, драма, публіцыстыка)-рабочы з селян (грабар); 6. Кароль Каганец (вершы, проза, драма) -ляснік з селян; 7. Максім Гарэцкі (проза, крытыка, публіцыстыка)—селянін, каморнік; 8. Мацей Крапіука (іначэй Цётка) (вершы, проза, публіцыстыка) - селянка, вучыцелька; 9. Альбэрт Пауловіч (вершы сатырычныя і гумарыстычныя) мещанін, служачы; 10. Змітрок Бядуля (вершы, проза, публіцыстыка)—мещанін, гандлевы служачы; 11. Канстанція Буйло (вершы, драма)—мещанка, вучыцелька; 12. Галубок (вершы, проза, драма)—селянін, жалезнадарожны служачы; 13. Алехновіч—Чэркас К. (вершы, проза, драма)—артыста; 14. Антон Новіна (крытыка, публіцыстыка)-літаратар; 15. Власт (в. Ластоускі) (проза, публіцыстыка)- -літаратар; 16. Шантыр Фабіян (вершы, проза, публіцыстыка)-рабочы з селян (муляр); 17. Лёсік Язэп (проза, крытыка, публіцыстыка)—нар. вучыцель з селян, літэратар; 18. Ядвігін Ш. (проза, публіцыстыка)— з дробнай шляхты, служачы; 19. Чарнушэвіч Тодар (вершы) - рабочы з мещан (кравец); 20. Леучык Гальяш (вершы)- служачы; 21. Бульба А. (ён жа Стары Піліп) (крытыка, публіцыстыка) з служачай інтэлігенцыі, гандлёвы служачы; 22. Земкевіч Р. (крытыка і бібліаграфіка) — з дробнай шляхты, інжанер;</poem> </ref><noinclude><references/></noinclude> r4shf02234pwj88genri0w5up6hlg6p 85549 85527 2022-08-10T11:19:43Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>людзей. Многія ніколькі ня уступаюць па таленту абгавораных намі — можа толькі крыху, таму, што яшче ня паспелі яны у іх у канец развярнуцца. Гэтак, я упамяну аб. Ф. Чарнушэвічу, А. Гаруну, Галубку, 3. Бядулю, А. Зязюлю. Кожны з іх сваімі творамі паказалі якая сіла і талентнасць захована у іх; трэба толькі папрацаваць над ашліфоукаю яе ды папоуніць крыху пазнаньнямі. Але і бяз гэтаго яны пасьпелі ужо адмеціць сябе у беларускуй літэратуры і заваяваць асобная мейсца. Кожны з іх мая гардасць пахваліцца выданнымі зборнікамі сваіх творау, дзе можна шмат найці удалых і сільных рачэй. Так, надоячы вышау зборнік вершау А. Гаруна „Матчын Дар". Раней выпушчаны пекныя „абразкі" 3. Бядулі, некулькі апаведаньняу Галубка, вершы Зязюлі. Нельга ня упомніць паміж ходам, што Галубок у апошні час напісау некулькі сцэнічных творау, якія маюць пацеху бачыць са сцэны у Мінску і другіх гарадох Беларусі. Ф. Чарнушэвіч пералажыу на беларускую мову шмат рачэй Т. Шэучэнкі, між іншымі яго паэму „Кацярына". За імі трэба паставіць яшчэ двух ня слабых пісьменнікау — гэта А. Пауловіча і Ядвігіна Ш. Творчасць іх зусім асабістая: А. Пауловіч—гэта талентны гумарыста і жартаунік. Яго пекныя плаукія аершы усюды вядомы на Беларусі і рэдка хто ня пукауся со смяху, чытаючы іх. Ядвігін Ш. здольны лірыст і сымволік хаця і бытаванныя рэчы яго талентныя. Ня чуж Ядвігін Ш. здароваго бадзіоручаго гумору. Той і другі маюць ужо выпушчаныя кніжкі сваіх творау. Першы. А. Пауловіч, „Снапок", другі Ядвігін Ш. "Васількі" і "Казкі".<ref><poem>*) Спіс сучасных белорускіх пісыменнікау: 1. Янка Купала (вершы, драмыт. рэчы) - селянін, служачы; 2. Якуб Колас (вершы, проза, драма)—селянін, народны вучьшсль; 3. Максім Багдановіч (вершы, проза, крытыка)-сын вучыцеля з селян, служачы; 4. Алесь Гарун (вершы, проза, публіцыстыка) - рабочы з селян (сталяр); 5. Цішка Гартны (вершы, проза, драма, публіцыстыка)-рабочы з селян (грабар); 6. Кароль Каганец (вершы, проза, драма) -ляснік з селян; 7. Максім Гарэцкі (проза, крытыка, публіцыстыка)—селянін, каморнік; 8. Мацей Крапіука (іначэй Цётка) (вершы, проза, публіцыстыка) - селянка, вучыцелька; 9. Альбэрт Пауловіч (вершы сатырычныя і гумарыстычныя) мещанін, служачы; 10. Змітрок Бядуля (вершы, проза, публіцыстыка)—мещанін, гандлевы служачы; 11. Канстанція Буйло (вершы, драма)—мещанка, вучыцелька; 12. Галубок (вершы, проза, драма)—селянін, жалезнадарожны служачы; 13. Алехновіч—Чэркас К. (вершы, проза, драма)—артыста; 14. Антон Новіна (крытыка, публіцыстыка)-літаратар; 15. Власт (в. Ластоускі) (проза, публіцыстыка)- -літаратар; 16. Шантыр Фабіян (вершы, проза, публіцыстыка)-рабочы з селян (муляр); 17. Лёсік Язэп (проза, крытыка, публіцыстыка)—нар. вучыцель з селян, літэратар; 18. Ядвігін Ш. (проза, публіцыстыка)— з дробнай шляхты, служачы; 19. Чарнушэвіч Тодар (вершы) - рабочы з мещан (кравец); 20. Леучык Гальяш (вершы)- служачы; 21. Бульба А. (ён жа Стары Піліп) (крытыка, публіцыстыка) з служачай інтэлігенцыі, гандлёвы служачы; 22. Земкевіч Р. (крытыка і бібліаграфіка) — з дробнай шляхты, інжанер; 23. Зазюля А. (вершы, перэклады) ксёндз з селян; 24. Гурло А. (вершы)—селянін, служачы; 25. Арол М. (вершы, проза)—селянін, нар. вучыцель; 26. Лобік Лявон (вершы)—рабочы з селян; 27. Лаўрын Жорсткі (ён жа Наз. Бываеускі (періклады і публіцыстыка)—мещанін, гандлёвы служачы; 28. Лявон Гмырак (крытыка, публіцыстыка) служачы (тэхнік); 29. Нёманскі (Пятровіч) (публіцыстыка)-селянін, служачы; 30. Янук Журба (вершы)-селянін, нар. вучыцель; 31. Стары Улас (вершы, проза)-ляснік; 32. Піліпау (вершы, проза) -селянін, служачы; 33. Фарботко Ю. (вершы, крытыка, публіцыстыка) літэратар; 34. Петрашкевіч А. Ф. Калінка (вершы, проза, публіцыстыка -селянін, земляроб; 35. Леўшчэнка Е. (публіцыстыка)-вучыцель; 36. Леуко Кандрат (вершы, драма)-селянін, служачы; 37. Галка Міхалка (вершы)—селянін, вучыцель і шмат другіх. (рэд.)</poem> </ref><noinclude><references/></noinclude> dcz7d2qyx0j9bty3be4q3ik6ele3hf5 85550 85549 2022-08-10T11:20:32Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>людзей. Многія ніколькі ня уступаюць па таленту абгавораных намі — можа толькі крыху, таму, што яшче ня паспелі яны у іх у канец развярнуцца. Гэтак, я упамяну аб. Ф. Чарнушэвічу, А. Гаруну, Галубку, 3. Бядулю, А. Зязюлю. Кожны з іх сваімі творамі паказалі якая сіла і талентнасць захована у іх; трэба толькі папрацаваць над ашліфоукаю яе ды папоуніць крыху пазнаньнямі. Але і бяз гэтаго яны пасьпелі ужо адмеціць сябе у беларускуй літэратуры і заваяваць асобная мейсца. Кожны з іх мая гардасць пахваліцца выданнымі зборнікамі сваіх творау, дзе можна шмат найці удалых і сільных рачэй. Так, надоячы вышау зборнік вершау А. Гаруна „Матчын Дар". Раней выпушчаны пекныя „абразкі" 3. Бядулі, некулькі апаведаньняу Галубка, вершы Зязюлі. Нельга ня упомніць паміж ходам, што Галубок у апошні час напісау некулькі сцэнічных творау, якія маюць пацеху бачыць са сцэны у Мінску і другіх гарадох Беларусі. Ф. Чарнушэвіч пералажыу на беларускую мову шмат рачэй Т. Шэучэнкі, між іншымі яго паэму „Кацярына". За імі трэба паставіць яшчэ двух ня слабых пісьменнікау — гэта А. Пауловіча і Ядвігіна Ш. Творчасць іх зусім асабістая: А. Пауловіч—гэта талентны гумарыста і жартаунік. Яго пекныя плаукія аершы усюды вядомы на Беларусі і рэдка хто ня пукауся со смяху, чытаючы іх. Ядвігін Ш. здольны лірыст і сымволік хаця і бытаванныя рэчы яго талентныя. Ня чуж Ядвігін Ш. здароваго бадзіоручаго гумору. Той і другі маюць ужо выпушчаныя кніжкі сваіх творау. Першы. А. Пауловіч, „Снапок", другі Ядвігін Ш. "Васількі" і "Казкі".<ref><poem>*) Спіс сучасных белорускіх пісыменнікау: 1. Янка Купала (вершы, драмыт. рэчы) - селянін, служачы; 2. Якуб Колас (вершы, проза, драма)—селянін, народны вучьшсль; 3. Максім Багдановіч (вершы, проза, крытыка)-сын вучыцеля з селян, служачы; 4. Алесь Гарун (вершы, проза, публіцыстыка) - рабочы з селян (сталяр); 5. Цішка Гартны (вершы, проза, драма, публіцыстыка)-рабочы з селян (грабар); 6. Кароль Каганец (вершы, проза, драма) -ляснік з селян; 7. Максім Гарэцкі (проза, крытыка, публіцыстыка)—селянін, каморнік; 8. Мацей Крапіука (іначэй Цётка) (вершы, проза, публіцыстыка) - селянка, вучыцелька; 9. Альбэрт Пауловіч (вершы сатырычныя і гумарыстычныя) мещанін, служачы; 10. Змітрок Бядуля (вершы, проза, публіцыстыка)—мещанін, гандлевы служачы; 11. Канстанція Буйло (вершы, драма)—мещанка, вучыцелька; 12. Галубок (вершы, проза, драма)—селянін, жалезнадарожны служачы; 13. Алехновіч—Чэркас К. (вершы, проза, драма)—артыста; 14. Антон Новіна (крытыка, публіцыстыка)-літаратар; 15. Власт (в. Ластоускі) (проза, публіцыстыка)- -літаратар; 16. Шантыр Фабіян (вершы, проза, публіцыстыка)-рабочы з селян (муляр); 17. Лёсік Язэп (проза, крытыка, публіцыстыка)—нар. вучыцель з селян, літэратар; 18. Ядвігін Ш. (проза, публіцыстыка)— з дробнай шляхты, служачы; 19. Чарнушэвіч Тодар (вершы) - рабочы з мещан (кравец); 20. Леучык Гальяш (вершы)- служачы; 21. Бульба А. (ён жа Стары Піліп) (крытыка, публіцыстыка) з служачай інтэлігенцыі, гандлёвы служачы; 22. Земкевіч Р. (крытыка і бібліаграфіка) — з дробнай шляхты, інжанер; 23. Зазюля А. (вершы, перэклады) ксёндз з селян; 24. Гурло А. (вершы)—селянін, служачы; 25. Арол М. (вершы, проза)—селянін, нар. вучыцель; 26. Лобік Лявон (вершы)—рабочы з селян; 27. Лаўрын Жорсткі (ён жа Наз. Бываеускі (періклады і публіцыстыка)—мещанін, гандлёвы служачы; 28. Лявон Гмырак (крытыка, публіцыстыка) служачы (тэхнік); 29. Нёманскі (Пятровіч) (публіцыстыка)-селянін, служачы; 30. Янук Журба (вершы)-селянін, нар. вучыцель; 31. Стары Улас (вершы, проза)-ляснік; 32. Піліпау (вершы, проза) -селянін, служачы; 33. Фарботко Ю. (вершы, крытыка, публіцыстыка) літэратар; 34. Петрашкевіч А. (Ф. Калінка) (вершы, проза, публіцыстыка) -селянін, земляроб; 35. Леўшчэнка Е. (публіцыстыка)-вучыцель; 36. Леуко Кандрат (вершы, драма)-селянін, служачы; 37. Галка Міхалка (вершы)—селянін, вучыцель і шмат другіх. (рэд.)</poem> </ref><noinclude><references/></noinclude> h7v1di4rixz7311vxkjn41kodkc3y3q 104 5805 85528 29984 2022-08-10T09:46:16Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Maksim L." /></noinclude>XIII. Вось тыя кропкі вядамосцяу, якія у варунках свае працы і залежна карыстаньню, удзеляным у распараджэньня часам, удалося накідаць і вылажыць перед вамі, шаноуныя слухачы. Пэуна, гэтым можа і ня удаслася дасягнуць тае мэты, якоя б жадалася, зацікавіць вас значнасцью і гістарычнай важнасцю таго хватку, якім маяцца маладая беларуская літэратура. Калі гэта так, та зусім ня таму, што ня вагкі знак, што і ціку да себе ня вызывая, а таму, трэба думаць, што дару нарысу яе абразоу і значнасці я ня маю. Каб ахапіць яе усебакова і вылажыць перад вамі, раунуючы з другімі, яе уплыу на агульны прагрэс і развіцьціо ды нацыянальная атраджэньня трэба здольнасць мастака-маляра. Німа, аднак суменьня, ды чужды яго і вы, што беларуская література не уздутая рэч, а багаты уклад у люцкую культуру. Тыя варункі, у якіх яна жыла і тыя прыпоны, якія стаялі і стаяць на дарозя яе развіцця— цяшка адазваліся на ей. Трэба мець у воку, што пры забітасці і цямнаце ня толькі у сэнся нацыянальнаго самапазнаньня, а і з боку агульнай граматнасці, няймючасць можнасці мець сваіх чассопнсоу і нужнаго апарату—многа гіня І таіентау і Іх творау у ня веданьня ня дастатны патураньня сабе. Усе тоя, што мы маям, гэта праца апошніх 33 годоу, лічучы з першым перыядам—В. Дуніна і Багушевіча, эаслуга „Наша Нівы", якая вывуд?Іла з ямы завяданьня усе гэтыя цэннасці. Так.'цэннасці! Цчннасці гэты, можа і ня па вартасш яшчэ усімі ацэньваючыя па насвядо-масці закінутыя — але с часам маючыя заняць ня апошняя мейста у гісторыі народных літэратур. Прачуткія і прабачныя людзі, з нашых суседзяу, ужо эварочвалі увагу на яе ня раз I давалі саае думкі аб ей. Маям шчасця ка-ааць аб ім і мы самі. Цаперашні час. які прыніос пачатак новай эры жыцьця—эры асла-баджэньня працоунаго народу аа прыгону сацыяльнаго і нацыанальнаго— дасць чулы шгырх свабоднуй праяве творчасці шырокіх народных грамад. ---- 23. Зазюля А. (вершы, перэклады) нсЕнЯЗ з селян; 24. Гурло А. (вершы)—селянін, служачы; 25. Арол М. 'вершы, прозаі—селянін, нар. вучыцель; 26. Лобік Лявон вершыі—рабочы з селян; 27. Лаўрын Жорсткі іён жа Наз. Бывасускі іперіклады і публіцыстыка)—неіцанін, гандлёвы служачы; 28. Лявон Гмырак (крытыка,- публі ыстыка) служачы ,тэхнік>; 29. Неманскі (Пятровічі (публі ыстыка'-селянін, служачы; 30. Янук Журба (вершыі-селянін, кар. вучыцель; 31. Г.тары Улас (вершы, ороэаі-мкнік; 32. Піліпау (вершы, проза -селянін, служачы; 33. Фарботко Ю. [вершы, крытыка, публі ыстыкаі літэратар: 34. Петрашкевіч А. ,Ф. Калінка івершы, проза, публі.ыстыка -селянін, земляроб; 35. Леўшчзнка Е. (публі.іыстыка)-вучы ель; 36. Леуко Кандр'ат івершы, драма)-селянін, служачы; 37. Галка Міхалка (вершы)—селянін. вучыцель I шмат другіх. (рэд.)<noinclude><references/></noinclude> pu41l7fmizy97s2uz65vfia2d1zyxto 85529 85528 2022-08-10T09:54:16Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Maksim L." /></noinclude>XIII. Вось тыя кропкі вядамосцяу, якія у варунках свае працы і залежна карыстаньню, удзеляным у распараджэньня часам, удалося накідаць і вылажыць перед вамі, шаноуныя слухачы. Пэуна, гэтым можа і ня удаслася дасягнуць тае мэты, якоя б жадалася, зацікавіць вас значнасцью і гістарычнай важнасцю таго хватку, якім маяцца маладая беларуская літэратура. Калі гэта так, та зусім ня таму, што ня вагкі знак, што і ціку да себе ня вызывая, а таму, трэба думаць, што дару нарысу яе абразоу і значнасці я ня маю. Каб ахапіць яе усебакова і вылажыць перад вамі, раунуючы з другімі, яе уплыу на агульны прагрэс і развіцьціо ды нацыянальная атраджэньня трэба здольнасць мастака-маляра. Німа, аднак суменьня, ды чужды яго і вы, што беларуская література не уздутая рэч, а багаты уклад у люцкую культуру. Тыя варункі, у якіх яна жыла і тыя прыпоны, якія стаялі і стаяць на дарозя яе развіцця — цяшка адазваліся на ей. Трэба мець у воку, што пры забітасці і цямнаце ня толькі у сэнся нацыянальнаго самапазнаньня, а і з боку агульнай граматнасці, няймючасць можнасці мець сваіх чассописоу і нужнаго апарату—многа гіня і талентау і іх творау у ня веданьня ня дастатны патураньня сабе. Усе тоя, што мы маям, гэта праца апошніх 33 годоу, лічучы з першым перыядам—В. Дуніна і Багушевіча, заслуга „Наша Нівы", якая вывудзіла з ямы завяданьня усе гэтыя цэннасці. Так, цэннасці! Цэннасці гэты, можа і ня па вартасці яшчэ усімі ацэньваючыя па насвядомасці закінутыя — але с часам маючыя заняць ня апошняя мейста у гісторыі народных літэратур. Прачуткія і прабачныя людзі, з нашых суседзяу, ужо зварочвалі увагу на яе ня раз і давалі свае думкі аб ей. Маям шчасця казаць аб ім і мы самі. Цаперашні час, які прыніос пачатак новай эры жыцьця—эры аслабаджэньня працоунаго народу ад прыгону сацыяльнаго і нацыанальнаго — дасць чулы штырх свабоднуй праяве творчасці шырокіх народных грамад. ---- 23. Зазюля А. (вершы, перэклады) ксёндз з селян; 24. Гурло А. (вершы)—селянін, служачы; 25. Арол М. (вершы, проза)—селянін, нар. вучыцель; 26. Лобік Лявон (вершы)—рабочы з селян; 27. Лаўрын Жорсткі (ён жа Наз. Бываеускі (періклады і публіцыстыка)—мещанін, гандлёвы служачы; 28. Лявон Гмырак (крытыка, публіцыстыка) служачы (тэхнік); 29. Нёманскі (Пятровіч) (публіцыстыка)-селянін, служачы; 30. Янук Журба (вершы)-селянін, нар. вучыцель; 31. Стары Улас (вершы, проза)-ляснік; 32. Піліпау (вершы, проза) -селянін, служачы; 33. Фарботко Ю. (вершы, крытыка, публіцыстыка) літэратар; 34. Петрашкевіч А. ,Ф. Калінка івершы, проза, публі.ыстыка -селянін, земляроб; 35. Леўшчзнка Е. (публі.іыстыка)-вучы ель; 36. Леуко Кандр'ат івершы, драма)-селянін, служачы; 37. Галка Міхалка (вершы)—селянін. вучыцель I шмат другіх. (рэд.)<noinclude><references/></noinclude> auiajz31mmvnzdpnmoe5jnrknvi7kex 85547 85529 2022-08-10T11:16:49Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>XIII. Вось тыя кропкі вядамосцяу, якія у варунках свае працы і залежна карыстаньню, удзеляным у распараджэньня часам, удалося накідаць і вылажыць перед вамі, шаноуныя слухачы. Пэуна, гэтым можа і ня удаслася дасягнуць тае мэты, якоя б жадалася, зацікавіць вас значнасцью і гістарычнай важнасцю таго хватку, якім маяцца маладая беларуская літэратура. Калі гэта так, та зусім ня таму, што ня вагкі знак, што і ціку да себе ня вызывая, а таму, трэба думаць, што дару нарысу яе абразоу і значнасці я ня маю. Каб ахапіць яе усебакова і вылажыць перад вамі, раунуючы з другімі, яе уплыу на агульны прагрэс і развіцьціо ды нацыянальная атраджэньня трэба здольнасць мастака-маляра. Німа, аднак суменьня, ды чужды яго і вы, што беларуская література не уздутая рэч, а багаты уклад у люцкую культуру. Тыя варункі, у якіх яна жыла і тыя прыпоны, якія стаялі і стаяць на дарозя яе развіцця — цяшка адазваліся на ей. Трэба мець у воку, што пры забітасці і цямнаце ня толькі у сэнся нацыянальнаго самапазнаньня, а і з боку агульнай граматнасці, няймючасць можнасці мець сваіх чассописоу і нужнаго апарату—многа гіня і талентау і іх творау у ня веданьня ня дастатны патураньня сабе. Усе тоя, што мы маям, гэта праца апошніх 33 годоу, лічучы з першым перыядам—В. Дуніна і Багушевіча, заслуга „Наша Нівы", якая вывудзіла з ямы завяданьня усе гэтыя цэннасці. Так, цэннасці! Цэннасці гэты, можа і ня па вартасці яшчэ усімі ацэньваючыя па насвядомасці закінутыя — але с часам маючыя заняць ня апошняя мейста у гісторыі народных літэратур. Прачуткія і прабачныя людзі, з нашых суседзяу, ужо зварочвалі увагу на яе ня раз і давалі свае думкі аб ей. Маям шчасця казаць аб ім і мы самі. Цаперашні час, які прыніос пачатак новай эры жыцьця—эры аслабаджэньня працоунаго народу ад прыгону сацыяльнаго і нацыанальнаго — дасць чулы штырх свабоднуй праяве творчасці шырокіх народных грамад.<noinclude><references/></noinclude> 0koi1wfhu951mhait37ocq1a60ppsz8 104 5806 85556 24955 2022-08-10T11:23:22Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>Справе падмогі прыходу гэтаго часу ва многум паслужыла беларуская народная літэратура, стаужапапярэдніцай новай літэратуры працоунаго народу. Мы сведкуем шырокаго абудяжэньня і нашаго беларусскаго народу ад сну вякавого нябыцьця, за чым ідзе зоу да творчасці гасударскае і грамадзянскае цяшкая і трудная гэта задача — але пры тых здольнасцях, якія залягаюць у душы беларусскаго народу усе можна зрабіць. Прыкладам—маладая бадзіорая і сільная беларуская літэратура! Змітро Жылуновіч.<noinclude><references/></noinclude> ndjbrz2cc0p7v8z8bzjo8s8nib3ok9y 104 5828 85432 30800 2022-08-09T16:06:08Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Chwała Bohu praudziwemu, W Trójcy Światoj jadynemu, Chwała Ojcu i Synowy I Światomu Jch Duchowi.</poem> ==II== <poem>Bože, Ty Polszczy praz douhija wieki Dawau' cześć, chwału, ściaroh ad niawoli, Nie paskupiu Ty ajcouskaj apiéki, Suliu' paciéhu w nieszczaśliwoj doli. Piered Autary madlitwu prynosim! Wolność, Ajczyznu waraci nam, prosim!</poem><noinclude><references/></noinclude> nfu4jjlp09unidy1ia6z0tljtl2c2cd 102 12492 85440 75192 2022-08-09T16:33:02Z VasyaRogov 1510 /* Творы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Вярыга-Дарэўскі | Імёны =Арцём | Першая літара прозвішча =В | Варыянты імёнаў =Арцём | Апісанне =беларускі паэт, драматург, публіцыст і даследчык фальклору | Іншае = | ДН =4 (23) лістапада 1816 | Месца нараджэння =в. Кублічы, Лепельскі павет, Віцебская губерня, Расійская Імперыя | ДС =1884 | Месца смерці =Сібір | Выява =Arciom Viaryha-Dareŭski.jpg | Вікіпедыя =:be:Арцём Ігнацьевіч Вярыга-Дарэўскі | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Арцём Вярыга-Дарэўскі | Вікіцытатнік = | Вікісховішча =Category:Arciom Viaryha-Dareŭski | Катэгорыя = Арцём Вярыга-Дарэўскі }} == Творы == {{All works‎}} *[[Думка (Вярыга-Дарэўскі)|Думка]] *[[Літвінам, што запісаліся у мой «альбом», на развітанне]] '''Dubia''' *[[Адвячорак (Аказія ў карчме пад Фальковічамі)]] == Пра аўтара == *[[У Альбом Арцёму Вярыгу-Дарэўскаму|Далібог-то, Арцім…]] ([[Аўтар:Вінцэсь Каратынскі|Вінцэсь Каратынскі]], 1858) *[[К дудару Арцёму ад наддзвінскага мужыка]] ([[Аўтар:Ялегі Пранціш Вуль|Ялегі Пранціш Вуль]], 1859) *[[Арцём Дарэўскі-Вярыга (Карскі)|Арцём Дарэўскі-Вярыга]] ([[Аўтар:Яўхім Карскі|Яўхім Карскі]], 1920) *[[Ліст Максіма Гарэцкага ў рэдакцыю газэты «Савецкая Беларусь» (1928)|Ліст у рэдакцыю газэты «Савецкая Беларусь»]] ([[Аўтар:Максім Гарэцкі|Максім Гарэцкі]], 1920) [[Катэгорыя:Беларускія аўтары‎]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] kimupkaa8d1p2vk0ct0a26g0ruycs5p 102 14035 85497 85390 2022-08-10T08:01:29Z VasyaRogov 1510 /* Артыкулы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Клімковіч | Імёны = Міхась | Першая літара прозвішча = К | Варыянты імёнаў = | Апісанне = беларускі паэт, драматург, празаік, крытык | Іншае = | ДН = 8 (20) лістапада 1899 | Месца нараджэння = в. Сялітранка, цяпер Барысаўскі раён, Мінская вобласць, Беларусь | ДС = 5 лістапада 1954 | Месца смерці = Мінск | Выява = Klimkovich.jpg | Вікіпедыя = Міхась Клімковіч | Вікіпедыя2 = Міхась Клімковіч | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Міхась Клімковіч | Google = }} == Творы == {{Усе творы}} === Вершы === * [[Мы, беларусы (Клімковіч)]] * [[Лірычнае]] * [[«Не папракай мяне ў няшчырасці…»]] === Драматургія === * [[Георгій Скарына]] *[[Кастусь Каліноўскі (Клімковіч)]] === Пераклады === *[[На перавозе]] *[[Дзе ты, песенька, дзе ты…]] *[[Альпурга (Міцкевіч/Клімковіч)]] *[[Песня пра цара Івана Васільевіча, маладога апрычніка і ўдалага купца Калашнікава]] *[[Князёўна (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Хусціна (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Чарнец (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Сонца заходзіць, горы чарнеюць (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Трынаццаць мне тады мінала (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Не грэе сонца на чужыне (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Сон (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Іржавец (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[N.N. (О мае думы!) (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Як мы былі йшчэ казакамі (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Адзін другога мы пытаем (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Самому дзіўна (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Ой строчачку за строчачкай (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[А.О. Казачкоўскаму (Шаўчэнка/Клімковіч)]] === Артыкулы === * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}} * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}} [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] ka92dkwmkmz8szpmjb19sbtnsz4fntg 85498 85497 2022-08-10T08:02:20Z VasyaRogov 1510 /* Артыкулы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Клімковіч | Імёны = Міхась | Першая літара прозвішча = К | Варыянты імёнаў = | Апісанне = беларускі паэт, драматург, празаік, крытык | Іншае = | ДН = 8 (20) лістапада 1899 | Месца нараджэння = в. Сялітранка, цяпер Барысаўскі раён, Мінская вобласць, Беларусь | ДС = 5 лістапада 1954 | Месца смерці = Мінск | Выява = Klimkovich.jpg | Вікіпедыя = Міхась Клімковіч | Вікіпедыя2 = Міхась Клімковіч | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Міхась Клімковіч | Google = }} == Творы == {{Усе творы}} === Вершы === * [[Мы, беларусы (Клімковіч)]] * [[Лірычнае]] * [[«Не папракай мяне ў няшчырасці…»]] === Драматургія === * [[Георгій Скарына]] *[[Кастусь Каліноўскі (Клімковіч)]] === Пераклады === *[[На перавозе]] *[[Дзе ты, песенька, дзе ты…]] *[[Альпурга (Міцкевіч/Клімковіч)]] *[[Песня пра цара Івана Васільевіча, маладога апрычніка і ўдалага купца Калашнікава]] *[[Князёўна (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Хусціна (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Чарнец (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Сонца заходзіць, горы чарнеюць (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Трынаццаць мне тады мінала (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Не грэе сонца на чужыне (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Сон (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Іржавец (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[N.N. (О мае думы!) (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Як мы былі йшчэ казакамі (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Адзін другога мы пытаем (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Самому дзіўна (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[Ой строчачку за строчачкай (Шаўчэнка/Клімковіч)]] *[[А.О. Казачкоўскаму (Шаўчэнка/Клімковіч)]] === Артыкулы === * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч (Клімковіч)]]|Клімковіч Дунін2.pdf}} * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}} [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] 1m2ewaxlml7ndy74jvjartaghcyd390 0 14724 85468 85399 2022-08-10T07:17:26Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Забытая кніжка | аўтар = Антон Луцкевіч | год = 1924 | крыніца = | сэкцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = }} Калі пецярбурская выдавецкая суполка «Загляне сонца і ў наша ваконца» распачынала сваю працу пятнаццаць гадоў назад, яна вельмі правільна паставіла на першым месцы выданьне твораў тых нашых аўтараў, на якіх вырасьлі першыя пакаленьні барацьбітаў за беларускую справу. Да лічбы такіх аўтараў належыць бясспрэчна і Вінцук Дунін-Марцінкевіч, хаця з боку ідэалягічнага ён нам нічога ня даў, але захаваная ў яго мастацкіх творах краса сама прамаўляла ў роднай мове нашай да нашага сэрца і будзіла ў ім гарачую любоў да Бацькаўшчыны, любоў, гатовую на вялікія ахвяры. Але пецярбурская суполка выдала толькі эпічныя творы Марцінкевіча, моўчкі прайшоўшы міма яго драматычных твораў. Тым часам іменна драматычная творчасьць Марцінкевіча мае гістарычнае значэньне: ён — тварэц, бацька сучаснага беларускага тэатру — і як аўтар раду п’ес, і як сцэнічны дзеяч. З трох вядомых нам п’ес Марцінкевіча: «Залёты», «Пінская шляхта» і «Сялянка» — зьявiліся ў друку за апошнія гады толькі дзьве першыя. «Сялянка» ж<ref>Поўны тытул яе: Sielanka, opera we dwuch aktach, napisana przez Wincentego Dunina-Marcinkiewicza. Druk Józefa Zawadzkiego. Wilno, 1846.</ref>, якая была надрукавана ў Вільні, у друкарні Завадзкага ў 1846 годзе (напісана не пазьней пачатку 1844 году), — прадстаўляе цяпер вялікую бібліяграфічную рэдкасьць і зусім недаступна дасьледчыкам. А тым часам гэта дужа характэрны дзеля марцінкевічаўскае эпохі твор, які адзiн толькі — у пяцьдзясятых гадох — і быў пастаўлены на сцэне пры жыцьці аўтара, іграўшага роль войта Навума. «Сялянка» была пастаўлена як апэрэтка, і музыку да яе напісаў зямляк і прыяцель Марцінкевіча, найвялікшы музыка нашага краю Станіслаў Манюшка. Ноты арыяў Манюшкі ці прапалі, ці мо пайшлі ў сьвет часткамі як асобныя песьні. Друкаваны ж экзэмпляр «Сялянкі» Марцінкевіча перахоўваецца ў кніжным аддзеле Беларускага музэю ім. Івана Луцкевіча ў Вільні. Гэта — невялічкая кніжачка, фармату малой шаснасткі, 109 страніц, аддрукаваная лацінікай. Характэрна ў ёй тое, што, як у тыя часы і было на дзеле, па-беларуску гавораць толькі сяляне і жыды, а паны ўжываюць польскае мовы. Сёлета 30 (а па стараму стылю 17) сьнежня мінае 40 гадоў ад дня сьмерці «бацькі» новага беларускага тэатру. Гожа было б памянуць яго з гэтае нагоды, узнавіўшы пастаноўку на сцэне яго твораў (да «Залётаў» напісала музыку нядаўна памершая ў Вільні Марыя Кімантовая). А йшчэ лепш было б перадрукаваць першы напісаны Марцінкевічам, але няведама чаму прызабыты твор яго — «Сялянку». [[Катэгорыя:Антон Луцкевіч]] [[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]] [[Катэгорыя:Творы 1924 года]] mowwzsrjt54bi8n3mite40gn24hhmz5 0 14726 85409 85400 2022-08-09T12:00:22Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго | аўтар = Антон Луцкевіч | год = 1925 | крыніца = | сэкцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = }} 30-га сьнежня — на межах 1884 і 1885 гадоў — памёр адзін з найстарэйшых начальнікаў адраджэньня беларускае літаратуры, бацька беларускага тэатру Вінцук Дунін-Марцінкевіч. У Ўсходняй Беларусі — у Менску — адбылося ўжо ўрачыстае памінаньне гэтага нашага пісьменьніка ў 40-ыя ўгодкі сьмерці яго. У нас толькі цяпер пастанавіла ўшанаваць ягоную памяць беларуская школьная моладзь, ставючы на сцэне ў мінулую суботу п’есу Марцінкевіча «Пінская шляхта». Запраўды, варт успаміну гэты «пан, што мужыкоў не цураўся», што прамаўляў ім да сэрца ў іх роднай «простай» мове, — што справядліва лічыў сваей найвялікшай заслугай свае беларускія пісаньні, даступныя і па мове і па зьместу разуменьню беларускае сялянскае масы. Сам жа ён гавора аб сабе ў «Шчароўскіх дажынках»: Ён і кніжкі піша, песенькі сьпявае Так вумны, што ўсякі мужык панімае! Марцінкевіч, родам зь Меншчыны (з Бабруйскага пав.), радзіўся ў 1807 годзе і ўсё сваё жыцьцё правёў у роднай Беларусі. Пісаць па-беларуску пачаў не пазьней як у пачатку [18]40-х гадоў, — значыцца, у той час, калі пачалі друкавацца беларускія зборнічкі песень Яна Чачота — у краю, калі ўжо выйшла за граніцай — у Парыжу — «Biaіoruњ» Рыпінскага, калі дэмакратычны рух буйна расьцьвітаў на Захадзе, падгатаўляючы рэвалюцыйны 1848 год, так горача вітаны ў беларускім вершу Сыракомлі. І вось, нягледзячы на пагардліва-варожыя адносіны да «мужыцкае» літаратуры з боку вялізарнае большасьці тагочаснае польскае шляхоцкае інтэлігенцыі, нягледзячы на няласку і нават перасьледаваньні (арышт) з боку расейскае ўлады, нягледзячы, урэшце, на ідэйную спадчыну свайго шляхоцкага стану, — Марцінкевіч працуе ў працягу 30 гадоў на беларускай літаратурнай ніве, пішучы і выпускаючы ў сьвет беларускія паэтычныя творы. «Гапон», «Вечарніцы», «Купальле», «Шчароўскія дажынкі», а такжа драматычныч творы: «Сялянка», «Пінская шляхта», «Залёты» — усё гэта лішне добра ўсім вядомыя рэчы. Але мала таго, што Марцінкевіч пісаў па-беларуску: ён-жа паклаў фундамэнт і для сучаснага беларускага нацыянальнага тэатру, ставючы на менскай сцэне сваю «камэдыя-опэру» «Сялянку»2 (музыка Ст. Манюшкі), у якой сам іграў ролю войта Навума Прыгаворкі. І гэты першы крок у будаваньні новага беларускага тэатру — новага, раўнуючы да старадаўных інтэрмэдыяў і п’есаў XVII і XVIII сталецьцяў, — мо шмат важнейшы, чым усе ягоныя вершы, хаця і вельмі ныя ў масах (— асабліва «Гапон»). Дый сваім прыкладам, сваей асабістай прапагандай беларускае ідэі Марцінкевіч заваёўвае цэлы рад працаўнікоў дзеля гэтае ідэі. Ён — цэнтар усяго беларускага руху ў сярэдзіне XIX сталецьця, калі можна тагочасныя спробы адраджэньня беларускае літаратуры назваць рухам. У яго бываюць сучасныя беларускія паэты, як Каратынскі, Вярыга-Дарэўскі і др.; зь ім у блізкіх зносінах знаходзіцца Сыракомля (Кандратовіч) — паэт па мове польскі, але з душой чыста беларускай, гарачы абаронца ў польскай прэсе беларускіх літаратурных пачынаньняў Марцінкевіча. Урэшце, для яго піша музыку да «Сялянскі» найвялікшы кампазытар зямлі нашае, Станіслаў Манюшка, які, хоць сын Беларусі, залічаў сябе, аднак, да палякаў і сваей творчасьцяй, узгадаванай на ўлоньні беларускае прыроды, вялікую славу прыдбаў Польшчы... Бо ж для тагочаснае дэмакратыі справа прабуджэньня беларускае сялянскае масы была таксама блізкай і роднай, як і сяньня яна блізка і родна ўсім тым, што найвялікшы ідэал бачаць у вызваленьні чалавека ад матэрыяльнага і духовага рабства. Нішто ў гісторыі не праходзе бязь сьледу. Не прайшла без уплыву на патомныя пакаленьні і праца Вінцука Дунін-Марцінкевіча. На яго кніжачках цэлыя масы беларусаў вучыліся чытаць па-беларуску. Яго «Гапон» не аднаго падбіў пробаваць насьледаваць Марцінкевіча, а адзін з выдатнейшых паэтаў нашых дзён, Алесь Гарун, сам прызнаваўся, што пачаў пісаць вершы па-беларуску, захапіўшыся прыпадкова напатканай абдзертай, упэцканай кніжачкай, якая аказалася старым выданьнем «Гапона». Многа даў Марцінкевіч для сваей сучаснасьці, шмат разьвіў і ўзбагаціў літаратурную мову беларускую і гэты свой багаты скарб пераказаў нам. І мы, патомныя, не закапалі гэты скарб у зямлю, а пабудавалі зь яго ўсю веліч нашае новае літаратуры Адраджэньня. Хай жа нашае грамадзянства добрым словам памяне памяць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча, бо ж ён запраўды добра заслужыўся свайму народу. [[Катэгорыя:Антон Луцкевіч]] [[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]] l33zni8grajswnv7a02tnf580spmu0w 85410 85409 2022-08-09T12:00:34Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго | аўтар = Антон Луцкевіч | год = 1925 | крыніца = "Беларуская доля" № 15 1925 г. | сэкцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = }} 30-га сьнежня — на межах 1884 і 1885 гадоў — памёр адзін з найстарэйшых начальнікаў адраджэньня беларускае літаратуры, бацька беларускага тэатру Вінцук Дунін-Марцінкевіч. У Ўсходняй Беларусі — у Менску — адбылося ўжо ўрачыстае памінаньне гэтага нашага пісьменьніка ў 40-ыя ўгодкі сьмерці яго. У нас толькі цяпер пастанавіла ўшанаваць ягоную памяць беларуская школьная моладзь, ставючы на сцэне ў мінулую суботу п’есу Марцінкевіча «Пінская шляхта». Запраўды, варт успаміну гэты «пан, што мужыкоў не цураўся», што прамаўляў ім да сэрца ў іх роднай «простай» мове, — што справядліва лічыў сваей найвялікшай заслугай свае беларускія пісаньні, даступныя і па мове і па зьместу разуменьню беларускае сялянскае масы. Сам жа ён гавора аб сабе ў «Шчароўскіх дажынках»: Ён і кніжкі піша, песенькі сьпявае Так вумны, што ўсякі мужык панімае! Марцінкевіч, родам зь Меншчыны (з Бабруйскага пав.), радзіўся ў 1807 годзе і ўсё сваё жыцьцё правёў у роднай Беларусі. Пісаць па-беларуску пачаў не пазьней як у пачатку [18]40-х гадоў, — значыцца, у той час, калі пачалі друкавацца беларускія зборнічкі песень Яна Чачота — у краю, калі ўжо выйшла за граніцай — у Парыжу — «Biaіoruњ» Рыпінскага, калі дэмакратычны рух буйна расьцьвітаў на Захадзе, падгатаўляючы рэвалюцыйны 1848 год, так горача вітаны ў беларускім вершу Сыракомлі. І вось, нягледзячы на пагардліва-варожыя адносіны да «мужыцкае» літаратуры з боку вялізарнае большасьці тагочаснае польскае шляхоцкае інтэлігенцыі, нягледзячы на няласку і нават перасьледаваньні (арышт) з боку расейскае ўлады, нягледзячы, урэшце, на ідэйную спадчыну свайго шляхоцкага стану, — Марцінкевіч працуе ў працягу 30 гадоў на беларускай літаратурнай ніве, пішучы і выпускаючы ў сьвет беларускія паэтычныя творы. «Гапон», «Вечарніцы», «Купальле», «Шчароўскія дажынкі», а такжа драматычныч творы: «Сялянка», «Пінская шляхта», «Залёты» — усё гэта лішне добра ўсім вядомыя рэчы. Але мала таго, што Марцінкевіч пісаў па-беларуску: ён-жа паклаў фундамэнт і для сучаснага беларускага нацыянальнага тэатру, ставючы на менскай сцэне сваю «камэдыя-опэру» «Сялянку»2 (музыка Ст. Манюшкі), у якой сам іграў ролю войта Навума Прыгаворкі. І гэты першы крок у будаваньні новага беларускага тэатру — новага, раўнуючы да старадаўных інтэрмэдыяў і п’есаў XVII і XVIII сталецьцяў, — мо шмат важнейшы, чым усе ягоныя вершы, хаця і вельмі ныя ў масах (— асабліва «Гапон»). Дый сваім прыкладам, сваей асабістай прапагандай беларускае ідэі Марцінкевіч заваёўвае цэлы рад працаўнікоў дзеля гэтае ідэі. Ён — цэнтар усяго беларускага руху ў сярэдзіне XIX сталецьця, калі можна тагочасныя спробы адраджэньня беларускае літаратуры назваць рухам. У яго бываюць сучасныя беларускія паэты, як Каратынскі, Вярыга-Дарэўскі і др.; зь ім у блізкіх зносінах знаходзіцца Сыракомля (Кандратовіч) — паэт па мове польскі, але з душой чыста беларускай, гарачы абаронца ў польскай прэсе беларускіх літаратурных пачынаньняў Марцінкевіча. Урэшце, для яго піша музыку да «Сялянскі» найвялікшы кампазытар зямлі нашае, Станіслаў Манюшка, які, хоць сын Беларусі, залічаў сябе, аднак, да палякаў і сваей творчасьцяй, узгадаванай на ўлоньні беларускае прыроды, вялікую славу прыдбаў Польшчы... Бо ж для тагочаснае дэмакратыі справа прабуджэньня беларускае сялянскае масы была таксама блізкай і роднай, як і сяньня яна блізка і родна ўсім тым, што найвялікшы ідэал бачаць у вызваленьні чалавека ад матэрыяльнага і духовага рабства. Нішто ў гісторыі не праходзе бязь сьледу. Не прайшла без уплыву на патомныя пакаленьні і праца Вінцука Дунін-Марцінкевіча. На яго кніжачках цэлыя масы беларусаў вучыліся чытаць па-беларуску. Яго «Гапон» не аднаго падбіў пробаваць насьледаваць Марцінкевіча, а адзін з выдатнейшых паэтаў нашых дзён, Алесь Гарун, сам прызнаваўся, што пачаў пісаць вершы па-беларуску, захапіўшыся прыпадкова напатканай абдзертай, упэцканай кніжачкай, якая аказалася старым выданьнем «Гапона». Многа даў Марцінкевіч для сваей сучаснасьці, шмат разьвіў і ўзбагаціў літаратурную мову беларускую і гэты свой багаты скарб пераказаў нам. І мы, патомныя, не закапалі гэты скарб у зямлю, а пабудавалі зь яго ўсю веліч нашае новае літаратуры Адраджэньня. Хай жа нашае грамадзянства добрым словам памяне памяць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча, бо ж ён запраўды добра заслужыўся свайму народу. [[Катэгорыя:Антон Луцкевіч]] [[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]] d5qvdzg57fk2vqow7babrv2sc6kieti 85467 85410 2022-08-10T07:17:07Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго | аўтар = Антон Луцкевіч | год = 1925 | крыніца = "Беларуская доля" № 15 1925 г. | сэкцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = }} 30-га сьнежня — на межах 1884 і 1885 гадоў — памёр адзін з найстарэйшых начальнікаў адраджэньня беларускае літаратуры, бацька беларускага тэатру Вінцук Дунін-Марцінкевіч. У Ўсходняй Беларусі — у Менску — адбылося ўжо ўрачыстае памінаньне гэтага нашага пісьменьніка ў 40-ыя ўгодкі сьмерці яго. У нас толькі цяпер пастанавіла ўшанаваць ягоную памяць беларуская школьная моладзь, ставючы на сцэне ў мінулую суботу п’есу Марцінкевіча «Пінская шляхта». Запраўды, варт успаміну гэты «пан, што мужыкоў не цураўся», што прамаўляў ім да сэрца ў іх роднай «простай» мове, — што справядліва лічыў сваей найвялікшай заслугай свае беларускія пісаньні, даступныя і па мове і па зьместу разуменьню беларускае сялянскае масы. Сам жа ён гавора аб сабе ў «Шчароўскіх дажынках»: Ён і кніжкі піша, песенькі сьпявае Так вумны, што ўсякі мужык панімае! Марцінкевіч, родам зь Меншчыны (з Бабруйскага пав.), радзіўся ў 1807 годзе і ўсё сваё жыцьцё правёў у роднай Беларусі. Пісаць па-беларуску пачаў не пазьней як у пачатку [18]40-х гадоў, — значыцца, у той час, калі пачалі друкавацца беларускія зборнічкі песень Яна Чачота — у краю, калі ўжо выйшла за граніцай — у Парыжу — «Biaіoruњ» Рыпінскага, калі дэмакратычны рух буйна расьцьвітаў на Захадзе, падгатаўляючы рэвалюцыйны 1848 год, так горача вітаны ў беларускім вершу Сыракомлі. І вось, нягледзячы на пагардліва-варожыя адносіны да «мужыцкае» літаратуры з боку вялізарнае большасьці тагочаснае польскае шляхоцкае інтэлігенцыі, нягледзячы на няласку і нават перасьледаваньні (арышт) з боку расейскае ўлады, нягледзячы, урэшце, на ідэйную спадчыну свайго шляхоцкага стану, — Марцінкевіч працуе ў працягу 30 гадоў на беларускай літаратурнай ніве, пішучы і выпускаючы ў сьвет беларускія паэтычныя творы. «Гапон», «Вечарніцы», «Купальле», «Шчароўскія дажынкі», а такжа драматычныч творы: «Сялянка», «Пінская шляхта», «Залёты» — усё гэта лішне добра ўсім вядомыя рэчы. Але мала таго, што Марцінкевіч пісаў па-беларуску: ён-жа паклаў фундамэнт і для сучаснага беларускага нацыянальнага тэатру, ставючы на менскай сцэне сваю «камэдыя-опэру» «Сялянку»2 (музыка Ст. Манюшкі), у якой сам іграў ролю войта Навума Прыгаворкі. І гэты першы крок у будаваньні новага беларускага тэатру — новага, раўнуючы да старадаўных інтэрмэдыяў і п’есаў XVII і XVIII сталецьцяў, — мо шмат важнейшы, чым усе ягоныя вершы, хаця і вельмі ныя ў масах (— асабліва «Гапон»). Дый сваім прыкладам, сваей асабістай прапагандай беларускае ідэі Марцінкевіч заваёўвае цэлы рад працаўнікоў дзеля гэтае ідэі. Ён — цэнтар усяго беларускага руху ў сярэдзіне XIX сталецьця, калі можна тагочасныя спробы адраджэньня беларускае літаратуры назваць рухам. У яго бываюць сучасныя беларускія паэты, як Каратынскі, Вярыга-Дарэўскі і др.; зь ім у блізкіх зносінах знаходзіцца Сыракомля (Кандратовіч) — паэт па мове польскі, але з душой чыста беларускай, гарачы абаронца ў польскай прэсе беларускіх літаратурных пачынаньняў Марцінкевіча. Урэшце, для яго піша музыку да «Сялянскі» найвялікшы кампазытар зямлі нашае, Станіслаў Манюшка, які, хоць сын Беларусі, залічаў сябе, аднак, да палякаў і сваей творчасьцяй, узгадаванай на ўлоньні беларускае прыроды, вялікую славу прыдбаў Польшчы... Бо ж для тагочаснае дэмакратыі справа прабуджэньня беларускае сялянскае масы была таксама блізкай і роднай, як і сяньня яна блізка і родна ўсім тым, што найвялікшы ідэал бачаць у вызваленьні чалавека ад матэрыяльнага і духовага рабства. Нішто ў гісторыі не праходзе бязь сьледу. Не прайшла без уплыву на патомныя пакаленьні і праца Вінцука Дунін-Марцінкевіча. На яго кніжачках цэлыя масы беларусаў вучыліся чытаць па-беларуску. Яго «Гапон» не аднаго падбіў пробаваць насьледаваць Марцінкевіча, а адзін з выдатнейшых паэтаў нашых дзён, Алесь Гарун, сам прызнаваўся, што пачаў пісаць вершы па-беларуску, захапіўшыся прыпадкова напатканай абдзертай, упэцканай кніжачкай, якая аказалася старым выданьнем «Гапона». Многа даў Марцінкевіч для сваей сучаснасьці, шмат разьвіў і ўзбагаціў літаратурную мову беларускую і гэты свой багаты скарб пераказаў нам. І мы, патомныя, не закапалі гэты скарб у зямлю, а пабудавалі зь яго ўсю веліч нашае новае літаратуры Адраджэньня. Хай жа нашае грамадзянства добрым словам памяне памяць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча, бо ж ён запраўды добра заслужыўся свайму народу. [[Катэгорыя:Антон Луцкевіч]] [[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]] [[Катэгорыя:Творы 1925 года]] 2jlcacasu44ij3in5lts0mey107wn6u 4 23917 85540 85203 2022-08-10T10:41:03Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{#lst:Вікікрыніцы:Каляндар}} ---- : [[Вікікрыніцы:Паэзія сёння/жнівень]] : [[Вікікрыніцы:Проза сёння/жнівень]] ---- <section begin="1"/>'''1 жніўня''' * 1520 — нарадзіўся [[Аўтар:Жыгімонт II Аўгуст|Жыгімонт III Аўгуст]], вялікі князь літоўскі (1529—1572), кароль польскі (1548—1572) * 1938 — загінуў [[Аўтар:Іван Цьвікевіч|Іван Цьвікевіч]], беларускі навуковец, кіраўнік мэдычнай сэкцыі Інстытуту беларускай культуры <section end="1"/> <section begin="2"/>'''2 жніўня''' * 1884 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Коўш|Аляксандар Коўш]], беларускі грамадзка-палітычны і царкоўны дзеяч * 1919 — у Вільні створаная [[:Катэгорыя:Беларуская вайсковая камісія|Беларуская вайсковая камісія]] <section end="2"/> <section begin="3"/>'''3 жніўня''' * 1971 — памёр [[Аўтар:Янка Маўр|Янка Маўр]], беларускі пісьменьнік <section end="3"/> <section begin="4"/>'''4 жніўня''' * 1875 — памёр [[Аўтар:Ганс Крысціян Андэрсен|Ганс Крыстыян Андэрсэн]], дацкі пісьменьнік і паэт <section end="4"/> <section begin="5"/>'''5 жніўня''' * 1461 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Ягелончык|Аляксандар Ягелончык]], вялікі князь літоўскі і кароль польскі * 1772 — Расея, Прусія і Аўстрыя падпісалі канвэнцыю, паводле якой адбыўся Першы падзел Рэчы Паспалітай * 1908 — памёр [[Аўтар:Валерый Урублеўскі|Валеры Ўрублеўскі]], паўстанец 1863 году, рэвалюцыянэр <section end="5"/> <section begin="6"/>'''6 жніўня''' * 1840 — нарадзіўся [[Аўтар:Альгерд Абуховіч|Альгерд Абуховіч]], беларускі паэт, байкапісец * 1877 — памёр [[Аўтар:Іван Насовіч|Іван Насовіч]], беларускі мовазнавец-лексыкограф, фальклярыст, этнограф <section end="6"/> <section begin="7"/>'''7 жніўня''' * 1879 — нарадзіўся [[Аўтар:Пётра Крачэўскі|Пётра Крачэўскі]], беларускі палітычны дзяяч, гісторык, пісьменьнік * 1921 — памёр [[Аўтар:Аляксандр Блок|Аляксандар Блок]], расейскі паэт * 1941 — памёр [[Аўтар:Рабіндранат Тагор|Рабіндранат Тагор]], бэнгальскі паэт, пісьменьнік, кампазытар, мастак, грамадзкі і рэлігійны дзяяч <section end="7"/> <section begin="8"/>'''8 жніўня''' * 1910 — [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]] закончыў паэму «[[Сон на кургане]]» * 1912 — нарадзіўся [[Аўтар:Аркадзь Чарнышэвіч|Аркадзь Чарнышэвіч]], беларускі пісьменьнік <section end="8"/> <section begin="9"/>'''9 жніўня''' * 1864 — нарадзіўся [[Аўтар:Раман Дмоўскі|Раман Дмоўскі]], польскі палітычны дзяяч, публіцыст * 1890 — нарадзіўся [[Аўтар:Максім Бурсевіч|Максім Бурсевіч]], беларускі нацыянальны дзеяч, пэдагог, публіцыст * 1915 — памёр [[Аўтар:Ежы Жулаўскі|Ежы Жулаўскі]], польскі пісьменьнік-фантаст, паэт і драматург * 1927 — зьезд Беларускай праваслаўнай царквы абвясьціў аўтакефалію <section end="9"/> <section begin="10"/>'''10 жніўня''' * 1874 — нарадзіўся [[Аўтар:Антанас Смятона|Антанас Смятона]], летувіскі палітык, прэзыдэнт Летувы (1919—1920, 1926—1940) * 1878 — нарадзіўся [[Аўтар:Еўсцігней Міровіч|Еўсьцігней Міровіч]], беларускі драматург * 1898 — нарадзіўся [[Аўтар:Тадэвуш Далэнга-Мастовіч|Тадэвуш Далэнга-Мастовіч]], беларуска-польскі пісьменьнік * 1919 — у Менску створаны Часовы беларускі нацыянальны камітэт, арганізацыйны цэнтар беларускага нацыянальнага руху. <section end="10"/> <section begin="11"/>'''11 жніўня''' * 1856 — нарадзіўся [[Аўтар:Уладзімір Дабравольскі|Ўладзімер Дабравольскі]], беларуска-расейскі этнограф, фальклярыст <section end="11"/> <section begin="12"/>'''12 жніўня''' * 1938 — загінуў [[Аўтар:Пётр Мятла|Пётар Мятла]], беларускі грамадзка-палітычны дзяяч <section end="12"/> <section begin="13"/>'''13 жніўня''' * 1860 — нарадзіўся [[Аўтар:Мацвей Любаўскі|Мацей Любаўскі]], беларуска-расейскі гісторык * 1946 — памёр [[Аўтар:Герберт Уэлс|Гэрбэрт Ўэлз]], брытанскі пісьменьнік і публіцыст * 1956 — памёр [[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]], клясык беларускае літаратуры, празаік, паэт <section end="13"/> <section begin="14"/>'''14 жніўня''' * 1958 — памёр [[Аўтар:Эдвард Будзька|Эдвард Будзька]], беларускі публіцыст, палітык, грамадскі дзеяч, паэт і выдавец <section end="14"/> <section begin="15"/>'''15 жніўня''' * 1831 — нарадзіўся [[Аўтар:Вінцэсь Каратынскі|Вінцэсь Каратынскі]], беларуска-польскі паэт і журналіст <section end="15"/> <section begin="16"/>'''16 жніўня''' * 1920 — памёр [[Аўтар:Аляксей Шахматаў|Аляксей Шахматаў]], расейскі філёляг, мовазнавец, гісторык <section end="16"/> <section begin="18"/>'''18 жніўня''' * 1891 — нарадзіўся [[Аўтар:Макар Краўцоў|Макар Краўцоў]], беларускі паэт, публіцыст, перакладчык * 1942 — загінуў [[Аўтар:Лявон Більдзюкевіч|Лявон Більдзюкевіч]], беларускі пэдагог, матэматык, грамадзкі дзяяч <section end="18"/> <section begin="19"/>'''19 жніўня''' * 1506 — памёр [[Аўтар:Аляксандр Ягелончык|Аляксандар Ягелончык]], вялікі князь літоўскі і кароль польскі * 1912 — нарадзіўся [[Аўтар:Барыс Мікуліч|Аляксандар Ягелончык]], беларускі пісьменьнік, крытык * 1943 — загінуў [[Аўтар:Язэп Воўк-Левановіч|Язэп Воўк-Левановіч]], беларускі мовазнавец <section end="19"/> <section begin="20"/>'''20 жніўня''' * 1881 — нарадзіўся [[Аўтар:Іван Луцкевіч|Іван Луцкевіч]], беларускі палітычны і грамадзкі дзяяч, публіцыст, археоляг * 1938 — загінуў [[Аўтар:Уладзімір Пракулевіч|Уладзімер Пракулевіч]], беларускі грамадзкі і палітычны дзяяч, публіцыст, журналіст, юрыст <section end="20"/> <section begin="22"/>'''22 жніўня''' * 1621 — [[Аўтар:Ян Казімір Пашкевіч|Ян Казімер Пашкевіч]] напісаў верш «[[Полска квитнет лациною…]]» * 1898 — нарадзіўся [[Аўтар:Альгерд Абуховіч|Альгерд Абуховіч]], беларускі паэт, байкапісец <section end="22"/> <section begin="23"/>'''23 жніўня''' * 1847 — памёр [[Аўтар:Ян Чачот|Ян Чачот]], беларуска-польскі паэт, драматург, фальклярыст, этнограф * 1955 — памёр [[Аўтар:Іван Краскоўскі|Іван Краскоўскі]], беларускі і ўкраінскі грамадзка-палітычны дзяяч, публіцыст <section end="23"/> <section begin="25"/>'''25 жніўня''' * 1900 — памёр [[Аўтар:Павел Шэйн|Павал Шэйн]], беларускі этнограф, фальклярыст, мовазнавец * 1947 — памерла [[Аўтар:Алеся Александровіч|Алеся Александровіч]], беларускі літаратуразнаўца, пэдагог <section end="25"/> <section begin="27"/>'''27 жніўня''' * 1884 — нарадзіўся [[Аўтар:Людас Гіра|Людаслаў Гіра]], летувіскі паэт, драматург, літаратурны крытык, публіцыст <section end="27"/> <section begin="28"/>'''28 жніўня''' * 1874 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Уласаў|Аляксандар Уласаў]], беларускі грамадзка-палітычны дзяяч, публіцыст, палітык <section end="28"/> <section begin="31"/>'''31 жніўня''' * 1922 — [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]] закончыў трагікамэдыю «[[Тутэйшыя]]», якая ў СССР замоўчвалася <section end="31"/> qtm6ay6504crmps3bta2rd4niqf1lgr 85541 85540 2022-08-10T10:41:26Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{#lst:Вікікрыніцы:Каляндар}} ---- : [[Вікікрыніцы:Паэзія сёння/жнівень]] : [[Вікікрыніцы:Проза сёння/жнівень]] ---- <section begin="1"/>'''1 жніўня''' * 1520 — нарадзіўся [[Аўтар:Жыгімонт II Аўгуст|Жыгімонт III Аўгуст]], вялікі князь літоўскі (1529—1572), кароль польскі (1548—1572) * 1938 — загінуў [[Аўтар:Іван Цьвікевіч|Іван Цьвікевіч]], беларускі навуковец, кіраўнік мэдычнай сэкцыі Інстытуту беларускай культуры <section end="1"/> <section begin="2"/>'''2 жніўня''' * 1884 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Коўш|Аляксандар Коўш]], беларускі грамадзка-палітычны і царкоўны дзеяч * 1919 — у Вільні створаная [[:Катэгорыя:Беларуская вайсковая камісія|Беларуская вайсковая камісія]] <section end="2"/> <section begin="3"/>'''3 жніўня''' * 1971 — памёр [[Аўтар:Янка Маўр|Янка Маўр]], беларускі пісьменьнік <section end="3"/> <section begin="4"/>'''4 жніўня''' * 1875 — памёр [[Аўтар:Ганс Крысціян Андэрсен|Ганс Крыстыян Андэрсэн]], дацкі пісьменьнік і паэт <section end="4"/> <section begin="5"/>'''5 жніўня''' * 1461 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Ягелончык|Аляксандар Ягелончык]], вялікі князь літоўскі і кароль польскі * 1772 — Расея, Прусія і Аўстрыя падпісалі канвэнцыю, паводле якой адбыўся Першы падзел Рэчы Паспалітай * 1908 — памёр [[Аўтар:Валерый Урублеўскі|Валеры Ўрублеўскі]], паўстанец 1863 году, рэвалюцыянэр <section end="5"/> <section begin="6"/>'''6 жніўня''' * 1840 — нарадзіўся [[Аўтар:Альгерд Абуховіч|Альгерд Абуховіч]], беларускі паэт, байкапісец * 1877 — памёр [[Аўтар:Іван Насовіч|Іван Насовіч]], беларускі мовазнавец-лексыкограф, фальклярыст, этнограф <section end="6"/> <section begin="7"/>'''7 жніўня''' * 1879 — нарадзіўся [[Аўтар:Пётра Крачэўскі|Пётра Крачэўскі]], беларускі палітычны дзяяч, гісторык, пісьменьнік * 1921 — памёр [[Аўтар:Аляксандр Блок|Аляксандар Блок]], расейскі паэт * 1941 — памёр [[Аўтар:Рабіндранат Тагор|Рабіндранат Тагор]], бэнгальскі паэт, пісьменьнік, кампазытар, мастак, грамадзкі і рэлігійны дзяяч <section end="7"/> <section begin="8"/>'''8 жніўня''' * 1910 — [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]] закончыў паэму «[[Сон на кургане]]» * 1912 — нарадзіўся [[Аўтар:Аркадзь Чарнышэвіч|Аркадзь Чарнышэвіч]], беларускі пісьменьнік <section end="8"/> <section begin="9"/>'''9 жніўня''' * 1864 — нарадзіўся [[Аўтар:Раман Дмоўскі|Раман Дмоўскі]], польскі палітычны дзяяч, публіцыст * 1890 — нарадзіўся [[Аўтар:Максім Бурсевіч|Максім Бурсевіч]], беларускі нацыянальны дзеяч, пэдагог, публіцыст * 1915 — памёр [[Аўтар:Ежы Жулаўскі|Ежы Жулаўскі]], польскі пісьменьнік-фантаст, паэт і драматург * 1927 — зьезд Беларускай праваслаўнай царквы абвясьціў аўтакефалію <section end="9"/> <section begin="10"/>'''10 жніўня''' * 1874 — нарадзіўся [[Аўтар:Антанас Смятона|Антанас Смятона]], летувіскі палітык, прэзыдэнт (1919—1920, 1926—1940) * 1878 — нарадзіўся [[Аўтар:Еўсцігней Міровіч|Еўсьцігней Міровіч]], беларускі драматург * 1898 — нарадзіўся [[Аўтар:Тадэвуш Далэнга-Мастовіч|Тадэвуш Далэнга-Мастовіч]], беларуска-польскі пісьменьнік * 1919 — у Менску створаны Часовы беларускі нацыянальны камітэт, арганізацыйны цэнтар беларускага нацыянальнага руху. <section end="10"/> <section begin="11"/>'''11 жніўня''' * 1856 — нарадзіўся [[Аўтар:Уладзімір Дабравольскі|Ўладзімер Дабравольскі]], беларуска-расейскі этнограф, фальклярыст <section end="11"/> <section begin="12"/>'''12 жніўня''' * 1938 — загінуў [[Аўтар:Пётр Мятла|Пётар Мятла]], беларускі грамадзка-палітычны дзяяч <section end="12"/> <section begin="13"/>'''13 жніўня''' * 1860 — нарадзіўся [[Аўтар:Мацвей Любаўскі|Мацей Любаўскі]], беларуска-расейскі гісторык * 1946 — памёр [[Аўтар:Герберт Уэлс|Гэрбэрт Ўэлз]], брытанскі пісьменьнік і публіцыст * 1956 — памёр [[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]], клясык беларускае літаратуры, празаік, паэт <section end="13"/> <section begin="14"/>'''14 жніўня''' * 1958 — памёр [[Аўтар:Эдвард Будзька|Эдвард Будзька]], беларускі публіцыст, палітык, грамадскі дзеяч, паэт і выдавец <section end="14"/> <section begin="15"/>'''15 жніўня''' * 1831 — нарадзіўся [[Аўтар:Вінцэсь Каратынскі|Вінцэсь Каратынскі]], беларуска-польскі паэт і журналіст <section end="15"/> <section begin="16"/>'''16 жніўня''' * 1920 — памёр [[Аўтар:Аляксей Шахматаў|Аляксей Шахматаў]], расейскі філёляг, мовазнавец, гісторык <section end="16"/> <section begin="18"/>'''18 жніўня''' * 1891 — нарадзіўся [[Аўтар:Макар Краўцоў|Макар Краўцоў]], беларускі паэт, публіцыст, перакладчык * 1942 — загінуў [[Аўтар:Лявон Більдзюкевіч|Лявон Більдзюкевіч]], беларускі пэдагог, матэматык, грамадзкі дзяяч <section end="18"/> <section begin="19"/>'''19 жніўня''' * 1506 — памёр [[Аўтар:Аляксандр Ягелончык|Аляксандар Ягелончык]], вялікі князь літоўскі і кароль польскі * 1912 — нарадзіўся [[Аўтар:Барыс Мікуліч|Аляксандар Ягелончык]], беларускі пісьменьнік, крытык * 1943 — загінуў [[Аўтар:Язэп Воўк-Левановіч|Язэп Воўк-Левановіч]], беларускі мовазнавец <section end="19"/> <section begin="20"/>'''20 жніўня''' * 1881 — нарадзіўся [[Аўтар:Іван Луцкевіч|Іван Луцкевіч]], беларускі палітычны і грамадзкі дзяяч, публіцыст, археоляг * 1938 — загінуў [[Аўтар:Уладзімір Пракулевіч|Уладзімер Пракулевіч]], беларускі грамадзкі і палітычны дзяяч, публіцыст, журналіст, юрыст <section end="20"/> <section begin="22"/>'''22 жніўня''' * 1621 — [[Аўтар:Ян Казімір Пашкевіч|Ян Казімер Пашкевіч]] напісаў верш «[[Полска квитнет лациною…]]» * 1898 — нарадзіўся [[Аўтар:Альгерд Абуховіч|Альгерд Абуховіч]], беларускі паэт, байкапісец <section end="22"/> <section begin="23"/>'''23 жніўня''' * 1847 — памёр [[Аўтар:Ян Чачот|Ян Чачот]], беларуска-польскі паэт, драматург, фальклярыст, этнограф * 1955 — памёр [[Аўтар:Іван Краскоўскі|Іван Краскоўскі]], беларускі і ўкраінскі грамадзка-палітычны дзяяч, публіцыст <section end="23"/> <section begin="25"/>'''25 жніўня''' * 1900 — памёр [[Аўтар:Павел Шэйн|Павал Шэйн]], беларускі этнограф, фальклярыст, мовазнавец * 1947 — памерла [[Аўтар:Алеся Александровіч|Алеся Александровіч]], беларускі літаратуразнаўца, пэдагог <section end="25"/> <section begin="27"/>'''27 жніўня''' * 1884 — нарадзіўся [[Аўтар:Людас Гіра|Людаслаў Гіра]], летувіскі паэт, драматург, літаратурны крытык, публіцыст <section end="27"/> <section begin="28"/>'''28 жніўня''' * 1874 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Уласаў|Аляксандар Уласаў]], беларускі грамадзка-палітычны дзяяч, публіцыст, палітык <section end="28"/> <section begin="31"/>'''31 жніўня''' * 1922 — [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]] закончыў трагікамэдыю «[[Тутэйшыя]]», якая ў СССР замоўчвалася <section end="31"/> cms3vs6qgjt95a4t1xng8hvc8val9ar 85542 85541 2022-08-10T10:41:56Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{#lst:Вікікрыніцы:Каляндар}} ---- : [[Вікікрыніцы:Паэзія сёння/жнівень]] : [[Вікікрыніцы:Проза сёння/жнівень]] ---- <section begin="1"/>'''1 жніўня''' * 1520 — нарадзіўся [[Аўтар:Жыгімонт II Аўгуст|Жыгімонт III Аўгуст]], вялікі князь літоўскі (1529—1572), кароль польскі (1548—1572) * 1938 — загінуў [[Аўтар:Іван Цьвікевіч|Іван Цьвікевіч]], беларускі навуковец, кіраўнік мэдычнай сэкцыі Інстытуту беларускай культуры <section end="1"/> <section begin="2"/>'''2 жніўня''' * 1884 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Коўш|Аляксандар Коўш]], беларускі грамадзка-палітычны і царкоўны дзеяч * 1919 — у Вільні створаная [[:Катэгорыя:Беларуская вайсковая камісія|Беларуская вайсковая камісія]] <section end="2"/> <section begin="3"/>'''3 жніўня''' * 1971 — памёр [[Аўтар:Янка Маўр|Янка Маўр]], беларускі пісьменьнік <section end="3"/> <section begin="4"/>'''4 жніўня''' * 1875 — памёр [[Аўтар:Ганс Крысціян Андэрсен|Ганс Крыстыян Андэрсэн]], дацкі пісьменьнік і паэт <section end="4"/> <section begin="5"/>'''5 жніўня''' * 1461 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Ягелончык|Аляксандар Ягелончык]], вялікі князь літоўскі і кароль польскі * 1772 — Расея, Прусія і Аўстрыя падпісалі канвэнцыю, паводле якой адбыўся Першы падзел Рэчы Паспалітай * 1908 — памёр [[Аўтар:Валерый Урублеўскі|Валеры Ўрублеўскі]], паўстанец 1863 году, рэвалюцыянэр <section end="5"/> <section begin="6"/>'''6 жніўня''' * 1840 — нарадзіўся [[Аўтар:Альгерд Абуховіч|Альгерд Абуховіч]], беларускі паэт, байкапісец * 1877 — памёр [[Аўтар:Іван Насовіч|Іван Насовіч]], беларускі мовазнавец-лексыкограф, фальклярыст, этнограф <section end="6"/> <section begin="7"/>'''7 жніўня''' * 1879 — нарадзіўся [[Аўтар:Пётра Крачэўскі|Пётра Крачэўскі]], беларускі палітычны дзяяч, гісторык, пісьменьнік * 1921 — памёр [[Аўтар:Аляксандр Блок|Аляксандар Блок]], расейскі паэт * 1941 — памёр [[Аўтар:Рабіндранат Тагор|Рабіндранат Тагор]], бэнгальскі паэт, пісьменьнік, кампазытар, мастак, грамадзкі і рэлігійны дзяяч <section end="7"/> <section begin="8"/>'''8 жніўня''' * 1910 — [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]] закончыў паэму «[[Сон на кургане]]» * 1912 — нарадзіўся [[Аўтар:Аркадзь Чарнышэвіч|Аркадзь Чарнышэвіч]], беларускі пісьменьнік <section end="8"/> <section begin="9"/>'''9 жніўня''' * 1864 — нарадзіўся [[Аўтар:Раман Дмоўскі|Раман Дмоўскі]], польскі палітычны дзяяч, публіцыст * 1890 — нарадзіўся [[Аўтар:Максім Бурсевіч|Максім Бурсевіч]], беларускі нацыянальны дзеяч, пэдагог, публіцыст * 1915 — памёр [[Аўтар:Ежы Жулаўскі|Ежы Жулаўскі]], польскі пісьменьнік-фантаст, паэт і драматург * 1927 — зьезд Беларускай праваслаўнай царквы абвясьціў аўтакефалію <section end="9"/> <section begin="10"/>'''10 жніўня''' * 1874 — нарадзіўся [[Аўтар:Антанас Смятона|Антанас Смятона]], летувіскі палітык, прэзыдэнт Летувы * 1878 — нарадзіўся [[Аўтар:Еўсцігней Міровіч|Еўсьцігней Міровіч]], беларускі драматург * 1898 — нарадзіўся [[Аўтар:Тадэвуш Далэнга-Мастовіч|Тадэвуш Далэнга-Мастовіч]], беларуска-польскі пісьменьнік * 1919 — у Менску створаны Часовы беларускі нацыянальны камітэт, арганізацыйны цэнтар беларускага нацыянальнага руху. <section end="10"/> <section begin="11"/>'''11 жніўня''' * 1856 — нарадзіўся [[Аўтар:Уладзімір Дабравольскі|Ўладзімер Дабравольскі]], беларуска-расейскі этнограф, фальклярыст <section end="11"/> <section begin="12"/>'''12 жніўня''' * 1938 — загінуў [[Аўтар:Пётр Мятла|Пётар Мятла]], беларускі грамадзка-палітычны дзяяч <section end="12"/> <section begin="13"/>'''13 жніўня''' * 1860 — нарадзіўся [[Аўтар:Мацвей Любаўскі|Мацей Любаўскі]], беларуска-расейскі гісторык * 1946 — памёр [[Аўтар:Герберт Уэлс|Гэрбэрт Ўэлз]], брытанскі пісьменьнік і публіцыст * 1956 — памёр [[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]], клясык беларускае літаратуры, празаік, паэт <section end="13"/> <section begin="14"/>'''14 жніўня''' * 1958 — памёр [[Аўтар:Эдвард Будзька|Эдвард Будзька]], беларускі публіцыст, палітык, грамадскі дзеяч, паэт і выдавец <section end="14"/> <section begin="15"/>'''15 жніўня''' * 1831 — нарадзіўся [[Аўтар:Вінцэсь Каратынскі|Вінцэсь Каратынскі]], беларуска-польскі паэт і журналіст <section end="15"/> <section begin="16"/>'''16 жніўня''' * 1920 — памёр [[Аўтар:Аляксей Шахматаў|Аляксей Шахматаў]], расейскі філёляг, мовазнавец, гісторык <section end="16"/> <section begin="18"/>'''18 жніўня''' * 1891 — нарадзіўся [[Аўтар:Макар Краўцоў|Макар Краўцоў]], беларускі паэт, публіцыст, перакладчык * 1942 — загінуў [[Аўтар:Лявон Більдзюкевіч|Лявон Більдзюкевіч]], беларускі пэдагог, матэматык, грамадзкі дзяяч <section end="18"/> <section begin="19"/>'''19 жніўня''' * 1506 — памёр [[Аўтар:Аляксандр Ягелончык|Аляксандар Ягелончык]], вялікі князь літоўскі і кароль польскі * 1912 — нарадзіўся [[Аўтар:Барыс Мікуліч|Аляксандар Ягелончык]], беларускі пісьменьнік, крытык * 1943 — загінуў [[Аўтар:Язэп Воўк-Левановіч|Язэп Воўк-Левановіч]], беларускі мовазнавец <section end="19"/> <section begin="20"/>'''20 жніўня''' * 1881 — нарадзіўся [[Аўтар:Іван Луцкевіч|Іван Луцкевіч]], беларускі палітычны і грамадзкі дзяяч, публіцыст, археоляг * 1938 — загінуў [[Аўтар:Уладзімір Пракулевіч|Уладзімер Пракулевіч]], беларускі грамадзкі і палітычны дзяяч, публіцыст, журналіст, юрыст <section end="20"/> <section begin="22"/>'''22 жніўня''' * 1621 — [[Аўтар:Ян Казімір Пашкевіч|Ян Казімер Пашкевіч]] напісаў верш «[[Полска квитнет лациною…]]» * 1898 — нарадзіўся [[Аўтар:Альгерд Абуховіч|Альгерд Абуховіч]], беларускі паэт, байкапісец <section end="22"/> <section begin="23"/>'''23 жніўня''' * 1847 — памёр [[Аўтар:Ян Чачот|Ян Чачот]], беларуска-польскі паэт, драматург, фальклярыст, этнограф * 1955 — памёр [[Аўтар:Іван Краскоўскі|Іван Краскоўскі]], беларускі і ўкраінскі грамадзка-палітычны дзяяч, публіцыст <section end="23"/> <section begin="25"/>'''25 жніўня''' * 1900 — памёр [[Аўтар:Павел Шэйн|Павал Шэйн]], беларускі этнограф, фальклярыст, мовазнавец * 1947 — памерла [[Аўтар:Алеся Александровіч|Алеся Александровіч]], беларускі літаратуразнаўца, пэдагог <section end="25"/> <section begin="27"/>'''27 жніўня''' * 1884 — нарадзіўся [[Аўтар:Людас Гіра|Людаслаў Гіра]], летувіскі паэт, драматург, літаратурны крытык, публіцыст <section end="27"/> <section begin="28"/>'''28 жніўня''' * 1874 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Уласаў|Аляксандар Уласаў]], беларускі грамадзка-палітычны дзяяч, публіцыст, палітык <section end="28"/> <section begin="31"/>'''31 жніўня''' * 1922 — [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]] закончыў трагікамэдыю «[[Тутэйшыя]]», якая ў СССР замоўчвалася <section end="31"/> lx9l3oxxhhaj96igiw4u1vog3dsf62l 102 24670 85434 70060 2022-08-09T16:07:03Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Якуб |Прозвішча = Мартусевіч |Варыянты імёнаў = |Выява = Jakub Martusievič. Якуб Мартусевіч (XIX).jpg |ДН = невядома |Месца нараджэння = |ДС = 1833 |Месца смерці = |Апісанне = полацкі ўніяцкі арцыбіскуп |Іншае = |Вікіпедыя = |Вікіпедыя2 = |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = |Першая літара прозвішча = М }} == Творы == {{Усе творы‎‎}} * [[«О мой Божа! Веру табе»]] (1829) [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] e5b9gbh6yxbw8nsr6ceoicmz295hnmn 85463 85434 2022-08-10T07:13:10Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Якуб |Прозвішча = Мартусевіч |Варыянты імёнаў = |Выява = Jakub Martusievič. Якуб Мартусевіч (XIX).jpg |ДН = невядома |Месца нараджэння = |ДС = 1833 |Месца смерці = |Апісанне = полацкі ўніяцкі арцыбіскуп |Іншае = |Вікіпедыя = |Вікіпедыя2 = |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = |Першая літара прозвішча = М }} == Творы == {{Усе творы‎‎}} * [[«О мой Божа! Веру табе»]] (1829) [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія рэлігійныя дзеячы]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Уніяты]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] cifqc8rmmsw3w7z4evv9m6ct143dtct 85474 85463 2022-08-10T07:21:16Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Якуб |Прозвішча = Мартусевіч |Варыянты імёнаў = |Выява = Jakub Martusievič. Якуб Мартусевіч (XIX).jpg |ДН = невядома |Месца нараджэння = |ДС = 1833 |Месца смерці = |Апісанне = полацкі ўніяцкі арцыбіскуп |Іншае = |Вікіпедыя = Якуб Мартусевіч |Вікіпедыя2 = Якуб Мартусевіч |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = Якуб Мартусевіч |Першая літара прозвішча = М }} == Творы == {{Усе творы‎‎}} * [[«О мой Божа! Веру табе»]] (1829) [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія рэлігійныя дзеячы]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Уніяты]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] 490hplhaiu90avedbn4q1420ds7a27v 102 26262 85439 74883 2022-08-09T16:32:35Z VasyaRogov 1510 /* Творы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Марцінкевіч | Імёны =Геранім | Першая літара прозвішча =М | Варыянты імёнаў = | Апісанне =беларускі паэт, празаік, драматург | Іншае = | ДН =14 ліпеня 1816 | Месца нараджэння =в. Тулава, Віцебскі павет, Віцебская губерня, Расійская імперыя | ДС = пасьля 1864 | Месца смерці =імаверна Віцебск, Расійская імперыя | Выява = Herb Łabędź 1.svg | Вікіпедыя =:be:Геранім Марцінкевіч | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Геранім Марцінкевіч | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Геранім Марцінкевіч | Google = }} == Творы == {{All works‎}} * [[Адвячорак (Аказія ў карчме пад Фальковічамі)]] (1858) [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Празаікі]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] lr29duibwjf0geb2rwvc3kzhimm29ho 0 28763 85487 85276 2022-08-10T07:41:38Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча | аўтар = Міхаіл Піятуховіч | секцыя = Манаграфія | папярэдні = [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Асноўныя перадумовы беларускай літаратуры|Асноўныя соц.-экон. і культурна-гістарычныя перадумовы беларускай літаратуры эпохі распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі]] | наступны = [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Францішак Багушэвіч|Францішак Багушэвіч]] | крыніца = | год = 1928 }} <pages index="Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf" from=84 to=89 fromsection=dunin tosection=dunin /> [[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]] ruyj8x6u7c4zg3t4e0axfp2v4pmio17 85500 85487 2022-08-10T08:12:02Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча | аўтар = Міхаіл Піятуховіч | секцыя = Манаграфія | папярэдні = [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Асноўныя перадумовы беларускай літаратуры|Асноўныя соц.-экон. і культурна-гістарычныя перадумовы беларускай літаратуры эпохі распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі]] | наступны = [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Францішак Багушэвіч|Францішак Багушэвіч]] | крыніца = | год = 1928 }} <pages index="Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf" from=84 to=89 fromsection=dunin tosection=dunin /> ----------- {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]] j8vtymkc1ixf9hfjzjm4y2vpjatq0ms 85506 85500 2022-08-10T08:28:15Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча | аўтар = Міхаіл Піятуховіч | секцыя = Манаграфія | папярэдні = [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Асноўныя перадумовы беларускай літаратуры|Асноўныя соц.-экон. і культурна-гістарычныя перадумовы беларускай літаратуры эпохі распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі]] | наступны = [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Францішак Багушэвіч|Францішак Багушэвіч]] | крыніца = | год = 1928 год }} <pages index="Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf" from=84 to=89 fromsection=dunin tosection=dunin /> ----------- {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]] pzlbbmquuob4ay14ovb9fewkdswlrcx 106 28770 85412 85081 2022-08-09T12:02:46Z VasyaRogov 1510 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=journal |Title=[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк)]] |Language=be |Volume= |Author=Мікола Ільяшэвіч |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher= |Address= |Year=1927 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source= |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} jix2xlzm2sbrmmj55vs2qvqttlva3zn 106 28811 85460 85266 2022-08-10T07:09:35Z VasyaRogov 1510 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]] |Language=be |Volume= |Author=Міхась Клімковіч |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher= |Address= |Year=1945 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source= |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} j6lbwbvnebnt2cxxd9qfeg7sb4vr51v 104 28812 85490 85267 2022-08-10T07:43:42Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|{{Разьбіўка|ЗЬМЕСТ}}.|памер=160%}} {{block center/s|style=width:100%; max-width:42em}} {{справа|Стар.}} {{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Прадмова|{{Разьбіўка|Прадмова}}]]|3{{gap|1em}}|9|col3-width=4em}} {{Dotted TOC||{{gap|6em}}{{Larger|ЭПОХА ПРЫГОННАЙ ГАСПАДАРКІ}}|9—57|9|col3-width=5em}} {{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха прыгоннай гаспадаркі/Асноўныя перадумовы беларускай літаратуры|Асноўныя соц.-экон., культурна-гістарычныя і формальна-мастацкія перадумовы беларускай літаратуры эпохі прыгоннай гаспадаркі ]]|9{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}} {{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха прыгоннай гаспадаркі/Пародыйны клясыцызм у беларускай літаратуры|Пародыйны клясыцызм у беларускай літаратуры]]|22{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}} {{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха прыгоннай гаспадаркі/Романтычнае народніцтва|Романтычнае народніцтва]]|39{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}} {{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха прыгоннай гаспадаркі/Сэнтымэнтальна-утопічнае народніцтва|Сэнтымэнтальна-утопічнае народніцтва]]|57{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}} {{Dotted TOC||{{Larger|ЭПОХА РАСПАДУ І ЛІКВІДАЦЫІ ПРЫГОННАЙ ГАСПАДАРКІ}}|74—109|9|col3-width=5em}} {{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Асноўныя перадумовы беларускай літаратуры|Асноўныя соц.-экон. і культурна-гістарычныя перадумовы беларускай літаратуры эпохі распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі]]|74{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}} {{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча|Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]]|74{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}} {{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Францішак Багушэвіч|Францішак Багушэвіч]]|80{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}} {{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Янка Лучына (Іван Неслухоўскі)|Янка Лучына (Іван Неслухоўскі)]]|109{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}} {{Dotted TOC||{{gap|7em}}{{Larger|РЭВОЛЮЦЫЯ 1905-1906 г. НА БЕЛАРУСІ}}|119—181|9|col3-width=5em}} {{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Рэвалюцыя 1905-1906 г. на Беларусі/Цётка (Алоіза Пашкевіч-Кейрыс)|Цётка (Алоіза Пашкевіч-Кейрыс)]]|123{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}} {{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Рэвалюцыя 1905-1906 г. на Беларусі/Ядвігін Ш. (Антон Лявіцкі)|Ядвігін Ш. (Антон Лявіцкі)]]|138{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}} {{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Рэвалюцыя 1905-1906 г. на Беларусі/Алесь Гарун|Алесь Гарун]]|169{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}} {{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Рэвалюцыя 1905-1906 г. на Беларусі/Максім Багдановіч|Максім Багдановіч]]|181{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}} {{block center/e}} {{лінія|6em|прагал=0}}<noinclude></noinclude> 6vw79ohak4ljy4298sp0qbynxsh6j2j 106 28813 85496 85269 2022-08-10T08:00:14Z VasyaRogov 1510 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]] |Language=be |Volume= |Author=Міхась Клімковіч |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher= |Address= |Year=1945 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source= |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} nk0znd2jfbsxwvid72eafitwv7vu0yb 106 28814 85455 85270 2022-08-10T06:50:33Z VasyaRogov 1510 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=[[Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча]] |Language=be |Volume= |Author=Лукаш Бэндэ |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher= |Address= |Year=1945 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source= |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} 556ajti21f1r25gtoq36ra8w4p3hw8y 0 28821 85534 85374 2022-08-10T10:30:37Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Домбі і сын | аўтар = Чарльз Дыкенс | пераклад = | секцыя = Раман | арыгінал = [[:en:Dombey and Son (1848)|Dombey and Son]] | папярэдні = | наступны = | дата = 1848 (пераклад 1938) | анатацыі = }} *[[Домбі і сын/1|Раздзел I. Домбі і сын]] *[[Домбі і сын/2|Раздзел II, у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнікаюць часам у самых упарадкаваных сем'ях]] *[[Домбі і сын/3|Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента]] *[[Домбі і сын/4|Раздзел IV, у якiм на нашай сцэне ўпершыню выступаюць новыя асобы]] *[[Домбі і сын/5|Раздзел V. Рост і хрысціны Поля]] *[[Домбі і сын/6|Раздзел VI. Другая страта Поля]] *[[Домбі і сын/7|Раздзел VII. Позірк з птушынага палёту на месца пражывання міс Токс, а таксама на сардэчную прывязанасць міс Токс]] *[[Домбі і сын/8|Раздзел VIII. Далейшае развіццё, рост і характар Поля]] *[[Домбі і сын/9|Раздзел IХ, у якім Драўляны Мічман трапляе ў бяду]] *[[Домбі і сын/10|Раздзел Х, у якім расказваецца аб выніках, да якіх прывялі няшчасці Мічмана]] *[[Домбі і сын/11|Раздзел ХI. Выступленне Поля на новай сцэне]] *[[Домбі і сын/12|Раздзел XII. Выхаванне Поля]] *[[Домбі і сын/13|Раздзел ХІІІ. Весткі аб гандлёвым флоце і справы ў канторы]] *[[Домбі і сын/14|Раздзел ХІV. Поль робіцца ўсё больш дзівакаваты і едзе дадому на канікулы]] *[[Домбі і сын/15|Раздзел XV. Надзвычайная вынаходлівасць капітана Катля і новыя клопаты Уолтэра Гэя]] *[[Домбі і сын/16|Раздзел ХVІ. Аб чым заўсёды гаварылі хвалі]] *[[Домбі і сын/17|Раздзел ХVII. Капітану Катлю ўдасцца сёе-тое зладзіць для маладых людзей]] *[[Домбі і сын/18|Раздзел ХVIII. Бацька і дачка]] *[[Домбі і сын/19|Раздзел ХІХ. Уолтэр ад'язджае]] *[[Домбі і сын/20|Раздзел ХХ. Містэр Домбі прадпрыймае паездку]] *[[Домбі і сын/21|Раздзел ХХІ. Новыя асобы]] *[[Домбі і сын/22|Раздзел ХХII. Што-колечы аб кіраўніцтве містэра Каркера-загадчыка]] *[[Домбі і сын/23|Раздзел XXIII. Фларэнс адзінокая, а Мічман загадкавы]] *[[Домбі і сын/24|Раздзел XXIV. Клопаты сэрца, якое любіць]] *[[Домбі і сын/25|Раздзел XXV. Дзіўныя весткі пра дзядзьку Соля]] *[[Домбі і сын/26|Раздзел ХХVІ. Цені мінулага і будучага]] *[[Домбі і сын/27|Раздзел XXVII. Цені згушчаюцца]] *[[Домбі і сын/28|Раздзел ХХVІІI. Перамены]] *[[Домбі і сын/29|Раздзел ХХІХ. Місіс Чык зрабілася відушчай]] *[[Домбі і сын/30|Раздзел ХХХ. Перад вяселлем]] *[[Домбі і сын/31|Раздзел ХХХІ. Вяселле]] *[[Домбі і сын/32|Раздзел ХХХІІ. Драўляны Мічман разбіваецца ўшчэнт]] *[[Домбі і сын/33|Раздзел ХХХIII. Кантрасты]] *[[Домбі і сын/34|Раздзел ХХХІV. Другая маці з дачкой]] *[[Домбі і сын/35|Раздзел ХХХV. Шчаслівая пара]] *[[Домбі і сын/36|Раздзел XXXVI. Святкаванне наваселля]] *[[Домбі і сын/37|Раздзел ХХХVII. Некалькі перасцярог]] *[[Домбі і сын/38]] *[[Домбі і сын/39]] *[[Домбі і сын/40]] *[[Домбі і сын/41]] *[[Домбі і сын/42]] *[[Домбі і сын/43]] *[[Домбі і сын/44]] *[[Домбі і сын/45]] *[[Домбі і сын/46]] *[[Домбі і сын/47]] *[[Домбі і сын/48]] *[[Домбі і сын/49]] *[[Домбі і сын/50]] *[[Домбі і сын/51]] *[[Домбі і сын/52]] *[[Домбі і сын/53]] *[[Домбі і сын/54]] *[[Домбі і сын/55]] *[[Домбі і сын/56]] *[[Домбі і сын/57]] *[[Домбі і сын/58]] *[[Домбі і сын/59]] *[[Домбі і сын/60]] *[[Домбі і сын/61]] *[[Домбі і сын/62]] [[Катэгорыя:Пераклады з рускай мовы]] [[Катэгорыя:Пераклады з англійскай мовы]] [[Катэгорыя:Раманы]] [[Катэгорыя:Кнігі]] [[Катэгорыя:Творы 1848 года]] [[Катэгорыя:Творы 1938 года]] [[en:Dombey and Son (1848)]] nswcvbb92xm4ggjvsk5bohvwi0w4h1m 85544 85534 2022-08-10T11:14:05Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Домбі і сын | аўтар = Чарльз Дыкенс | пераклад = | секцыя = Раман | арыгінал = [[:en:Dombey and Son (1848)|Dombey and Son]] | папярэдні = | наступны = | дата = 1848 (пераклад 1938) | анатацыі = }} *[[Домбі і сын/1|Раздзел I. Домбі і сын]] *[[Домбі і сын/2|Раздзел II, у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнікаюць часам у самых упарадкаваных сем'ях]] *[[Домбі і сын/3|Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента]] *[[Домбі і сын/4|Раздзел IV, у якiм на нашай сцэне ўпершыню выступаюць новыя асобы]] *[[Домбі і сын/5|Раздзел V. Рост і хрысціны Поля]] *[[Домбі і сын/6|Раздзел VI. Другая страта Поля]] *[[Домбі і сын/7|Раздзел VII. Позірк з птушынага палёту на месца пражывання міс Токс, а таксама на сардэчную прывязанасць міс Токс]] *[[Домбі і сын/8|Раздзел VIII. Далейшае развіццё, рост і характар Поля]] *[[Домбі і сын/9|Раздзел IХ, у якім Драўляны Мічман трапляе ў бяду]] *[[Домбі і сын/10|Раздзел Х, у якім расказваецца аб выніках, да якіх прывялі няшчасці Мічмана]] *[[Домбі і сын/11|Раздзел ХI. Выступленне Поля на новай сцэне]] *[[Домбі і сын/12|Раздзел XII. Выхаванне Поля]] *[[Домбі і сын/13|Раздзел ХІІІ. Весткі аб гандлёвым флоце і справы ў канторы]] *[[Домбі і сын/14|Раздзел ХІV. Поль робіцца ўсё больш дзівакаваты і едзе дадому на канікулы]] *[[Домбі і сын/15|Раздзел XV. Надзвычайная вынаходлівасць капітана Катля і новыя клопаты Уолтэра Гэя]] *[[Домбі і сын/16|Раздзел ХVІ. Аб чым заўсёды гаварылі хвалі]] *[[Домбі і сын/17|Раздзел ХVII. Капітану Катлю ўдасцца сёе-тое зладзіць для маладых людзей]] *[[Домбі і сын/18|Раздзел ХVIII. Бацька і дачка]] *[[Домбі і сын/19|Раздзел ХІХ. Уолтэр ад'язджае]] *[[Домбі і сын/20|Раздзел ХХ. Містэр Домбі прадпрыймае паездку]] *[[Домбі і сын/21|Раздзел ХХІ. Новыя асобы]] *[[Домбі і сын/22|Раздзел ХХII. Што-колечы аб кіраўніцтве містэра Каркера-загадчыка]] *[[Домбі і сын/23|Раздзел XXIII. Фларэнс адзінокая, а Мічман загадкавы]] *[[Домбі і сын/24|Раздзел XXIV. Клопаты сэрца, якое любіць]] *[[Домбі і сын/25|Раздзел XXV. Дзіўныя весткі пра дзядзьку Соля]] *[[Домбі і сын/26|Раздзел ХХVІ. Цені мінулага і будучага]] *[[Домбі і сын/27|Раздзел XXVII. Цені згушчаюцца]] *[[Домбі і сын/28|Раздзел ХХVІІI. Перамены]] *[[Домбі і сын/29|Раздзел ХХІХ. Місіс Чык зрабілася відушчай]] *[[Домбі і сын/30|Раздзел ХХХ. Перад вяселлем]] *[[Домбі і сын/31|Раздзел ХХХІ. Вяселле]] *[[Домбі і сын/32|Раздзел ХХХІІ. Драўляны Мічман разбіваецца ўшчэнт]] *[[Домбі і сын/33|Раздзел ХХХIII. Кантрасты]] *[[Домбі і сын/34|Раздзел ХХХІV. Другая маці з дачкой]] *[[Домбі і сын/35|Раздзел ХХХV. Шчаслівая пара]] *[[Домбі і сын/36|Раздзел XXXVI. Святкаванне наваселля]] *[[Домбі і сын/37|Раздзел ХХХVII. Некалькі перасцярог]] *[[Домбі і сын/38|Раздзел ХХХVIII. Міс Токс аднаўляе старое знаёмства]] *[[Домбі і сын/39]] *[[Домбі і сын/40]] *[[Домбі і сын/41]] *[[Домбі і сын/42]] *[[Домбі і сын/43]] *[[Домбі і сын/44]] *[[Домбі і сын/45]] *[[Домбі і сын/46]] *[[Домбі і сын/47]] *[[Домбі і сын/48]] *[[Домбі і сын/49]] *[[Домбі і сын/50]] *[[Домбі і сын/51]] *[[Домбі і сын/52]] *[[Домбі і сын/53]] *[[Домбі і сын/54]] *[[Домбі і сын/55]] *[[Домбі і сын/56]] *[[Домбі і сын/57]] *[[Домбі і сын/58]] *[[Домбі і сын/59]] *[[Домбі і сын/60]] *[[Домбі і сын/61]] *[[Домбі і сын/62]] [[Катэгорыя:Пераклады з рускай мовы]] [[Катэгорыя:Пераклады з англійскай мовы]] [[Катэгорыя:Раманы]] [[Катэгорыя:Кнігі]] [[Катэгорыя:Творы 1848 года]] [[Катэгорыя:Творы 1938 года]] [[en:Dombey and Son (1848)]] tmiffxls2c3brifrfg3oaj9d1jnkcdz 104 28857 85414 85375 2022-08-09T12:04:06Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>МІК. ІЛЬЛЯШЭВІЧ. Вінцэнты Дунін-Марцінкевіч.<ref>Рэфэрат чытаны 30. XІІ. 1924 г. на абыходжаньні 40-ых угодкаў сьмерці пісьменьніка праскай беларускай колёніяй.</ref> ''(Агульна-крытычны начырк).'' Каб уцяміць значэньне Вінцэнтага Дуніна-Марцінкевіча ў беларускім адраджэньні, наўперад трэба добра зразумець тую эпоху, у якую жыў і працаваў пісьменьнік. Мусім адзначыць, што нябыцьцё, а галоўнае раскіданасьць матарялаў аб працы Марцінкевічавай, не даюць магчымасьці правільна комэнтаваць ягоную дзейнасьць. Асабліва гэга прыкмячалася ў часы грамадзкае сумятлівасьці, у якую гэтак пільна пачынаецца вывучэньне беларускае літаратуры. Разгляданы пісьменьнік, балей за іншых папярэднікаў і сучасьнікаў тае эпохі, пакрыўджаны беларускімі крытыкамі. І толькі ў вапошнія часы па выяўленьні некаторых матар'ялаў. праліваючых косы сьвятла на Марцінкевіча як асобу, зусім зьмяняюцца пагляды крытыкаў: ён гэткім парадкам усё вышэй і вышэй падыймаецца ў сваім значэньні сярод беларускага грамадзянства. Калішняя "беларуская слава й воля адыйшла, адцьвіла закацілась"... - вось як пяе адзін з выдатнейшых нашых пісьменьнікаў, Алесь Гарун, характарызуючы слаўную беларускую мінуўшчыню. Прайшлі часы незалежнага палітычнага й культурнага жыцьця Беларусі і насталі часы стагодзьдзяў заняпаду, цемры й прыгону спачатку ад Палякоў, а пасьля Маскалёў- Расейцаў. Беларуская мова, культура, права сілком была аддалена з гаспадарсьцьвенага ўжываньня і загнана толькі пад стрэхі сялянскіх хатаў, дзе, здавалася-б, павінна была-б зусім шчэзнуць з прычыны палячэньня й маскаленьня. Праўда, калі мы прыгледзімся бліжэй да агульнага палажэньня іншых народаў у канцы XVІІІ і пачатку XІX стагодзьдзяў, як напр: Чэхаў, Украінцаў, Баўгараў, Ліцьвівоў і інш., дык пабачым амаль што аналёгічнае зьявішча да нас. Час даўгога занядбаньня ўсіх паняволеных вонкавай сілам народаў памалу прыпыняецца толькі пасьля вялікага патросу Францускае Раволюцыі і сьцягу ёй паўторных. Лёзунгі свабоды, роўнасьці і братаньня данесьліся на хвалях рэволюцыяў і на нашую Бацькаўшчыну, узбудзіўшы ад даўгога сну беларускі народ. Пачынаецца адраджэнскі рух ня толькі сярод простага беларускага сялянства, але таксама і сярод беларускае<noinclude></noinclude> qgdizwjd75w614sjpuohla7xs9j2byy 85415 85414 2022-08-09T12:04:26Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>МІК. ІЛЬЛЯШЭВІЧ. Вінцэнты Дунін-Марцінкевіч.<ref>Рэфэрат чытаны 30. XІІ. 1924 г. на абыходжаньні 40-ых угодкаў сьмерці пісьменьніка праскай беларускай колёніяй.</ref> ''(Агульна-крытычны начырк).'' Каб уцяміць значэньне Вінцэнтага Дуніна-Марцінкевіча ў беларускім адраджэньні, наўперад трэба добра зразумець тую эпоху, у якую жыў і працаваў пісьменьнік. Мусім адзначыць, што нябыцьцё, а галоўнае раскіданасьць матарялаў аб працы Марцінкевічавай, не даюць магчымасьці правільна комэнтаваць ягоную дзейнасьць. Асабліва гэга прыкмячалася ў часы грамадзкае сумятлівасьці, у якую гэтак пільна пачынаецца вывучэньне беларускае літаратуры. Разгляданы пісьменьнік, балей за іншых папярэднікаў і сучасьнікаў тае эпохі, пакрыўджаны беларускімі крытыкамі. І толькі ў вапошнія часы па выяўленьні некаторых матар'ялаў. праліваючых косы сьвятла на Марцінкевіча як асобу, зусім зьмяняюцца пагляды крытыкаў: ён гэткім парадкам усё вышэй і вышэй падыймаецца ў сваім значэньні сярод беларускага грамадзянства. Калішняя "беларуская слава й воля адыйшла, адцьвіла закацілась"... - вось як пяе адзін з выдатнейшых нашых пісьменьнікаў, Алесь Гарун, характарызуючы слаўную беларускую мінуўшчыню. Прайшлі часы незалежнага палітычнага й культурнага жыцьця Беларусі і насталі часы стагодзьдзяў заняпаду, цемры й прыгону спачатку ад Палякоў, а пасьля Маскалёў- Расейцаў. Беларуская мова, культура, права сілком была аддалена з гаспадарсьцьвенага ўжываньня і загнана толькі пад стрэхі сялянскіх хатаў, дзе, здавалася-б, павінна была-б зусім шчэзнуць з прычыны палячэньня й маскаленьня. Праўда, калі мы прыгледзімся бліжэй да агульнага палажэньня іншых народаў у канцы XVІІІ і пачатку XІX стагодзьдзяў, як напр: Чэхаў, Украінцаў, Баўгараў, Ліцьвіноў і інш., дык пабачым амаль што аналёгічнае зьявішча да нас. Час даўгога занядбаньня ўсіх паняволеных вонкавай сілам народаў памалу прыпыняецца толькі пасьля вялікага патросу Францускае Раволюцыі і сьцягу ёй паўторных. Лёзунгі свабоды, роўнасьці і братаньня данесьліся на хвалях рэволюцыяў і на нашую Бацькаўшчыну, узбудзіўшы ад даўгога сну беларускі народ. Пачынаецца адраджэнскі рух ня толькі сярод простага беларускага сялянства, але таксама і сярод беларускае<noinclude></noinclude> mxxh7sbyk4z6hhw2xi73w35b8d8phqn 0 28865 85469 85388 2022-08-10T07:19:32Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Не заб’юць Пагоню і ня спыняць… | аўтар = Кіпрыян Кандратовіч | год = | крыніца = [https://www.radabnr.org/kipryjan-kandratovic/] | арыгінал = | пераклад = | сэкцыя = Верш | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} {{Block center/s}} Не заб’юць Пагоню і ня спыняць. І Беларусь не запалоняць, Ня зьнішчаць нас, не забароняць, Жаўнеры ёсьць. Ёсьць ваяры. Ёсьць абаронцы. {{Block center/e}} [[Катэгорыя:Вершы Кіпрыяна Кандратовіча]] [[Катэгорыя:Пагоня]] [[Катэгорыя:Вайна ў паэзіі]] akk3sz6o01i7er5cwfx9hsrkpbm6vek 85470 85469 2022-08-10T07:19:53Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Не заб’юць Пагоню і ня спыняць… | аўтар = Кіпрыян Кандратовіч | год = | крыніца = [https://www.radabnr.org/kipryjan-kandratovic/] | арыгінал = | пераклад = | сэкцыя = Верш | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} {{Block center/s}} Не заб’юць Пагоню і ня спыняць.<br /> І Беларусь не запалоняць,<br /> Ня зьнішчаць нас, не забароняць,<br /> Жаўнеры ёсьць. Ёсьць ваяры.<br /> Ёсьць абаронцы. {{Block center/e}} [[Катэгорыя:Вершы Кіпрыяна Кандратовіча]] [[Катэгорыя:Пагоня]] [[Катэгорыя:Вайна ў паэзіі]] [[Катэгорыя:Беларусь у паэзіі]] e0u85u50pa0xaxz9alhnqbrp6aqj8fq 85471 85470 2022-08-10T07:20:05Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Не заб’юць Пагоню і ня спыняць… | аўтар = Кіпрыян Кандратовіч | год = | крыніца = [https://www.radabnr.org/kipryjan-kandratovic/] | арыгінал = | пераклад = | сэкцыя = Верш | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} {{Block center/s}} Не заб’юць Пагоню і ня спыняць.<br /> І Беларусь не запалоняць,<br /> Ня зьнішчаць нас, не забароняць,<br /> Жаўнеры ёсьць. Ёсьць ваяры.<br /> Ёсьць абаронцы. {{Block center/e}} [[Катэгорыя:Вершы Кіпрыяна Кандратовіча]] [[Катэгорыя:Пагоня (герб)]] [[Катэгорыя:Вайна ў паэзіі]] [[Катэгорыя:Беларусь у паэзіі]] 456ayjibqkhr4mulk52y8l6lsg4hvw6 85481 85471 2022-08-10T07:24:24Z Gleb Leo 2440 Gleb Leo перанёс старонку [[Не заб’юць Пагоню і ня спыняць]] у [[Не заб’юць Пагоню і ня спыняць…]] wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Не заб’юць Пагоню і ня спыняць… | аўтар = Кіпрыян Кандратовіч | год = | крыніца = [https://www.radabnr.org/kipryjan-kandratovic/] | арыгінал = | пераклад = | сэкцыя = Верш | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} {{Block center/s}} Не заб’юць Пагоню і ня спыняць.<br /> І Беларусь не запалоняць,<br /> Ня зьнішчаць нас, не забароняць,<br /> Жаўнеры ёсьць. Ёсьць ваяры.<br /> Ёсьць абаронцы. {{Block center/e}} [[Катэгорыя:Вершы Кіпрыяна Кандратовіча]] [[Катэгорыя:Пагоня (герб)]] [[Катэгорыя:Вайна ў паэзіі]] [[Катэгорыя:Беларусь у паэзіі]] 456ayjibqkhr4mulk52y8l6lsg4hvw6 104 28873 85445 85408 2022-08-10T06:19:26Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>ўпадку, ня думаючы зусім аб духовай і моральнай адукацыі, хаця-б дзеля памяці на тое, што гэта дзеткі аднае маткі (славянскае-М. І.), што гэта пакрыўджаныя браты й хрысьцяне, каторыя маюць права да навукі ў роднай мове так, як да нябеснага хлеба... Пастанавіў я творамі ў роднай мове, адпаведнымі яго разуменьням, што знаходзяцца яшчэ ў калысцы, і палягчаючымі яму спосабам асьвячэньня з граматай, заахвоціць яго да роднага слова, да асьветы і маральна паправіць. Які вызваляючы збаўчы ўплыў аказалі гэтыя мае кніжкі на яго, трэба вывесьці з таго, што кніжкі ў народнай мове ўжо зусім разышліся, а новыя ня друкуюцца“. Ясным і зразумелым стане пасьля гэтага несправядлівасьць абвінавачаваньня Марцінкевіча ў нацыянальнай маласьвядомасьці. З прадмовы да "Пана Тадэуша", а таксама із зазначанага вышэй ліста, хоць ёсьць у іх, што праўда, шмат недаказанага ў думках, яскрава відаць беларускае аблічча; відаць імкненьне да падняцьця дабрабыту нашага народу нацыянальным усьведамленьнем. Гэткім парадкам узіраючыся наагул на дзейнасьць Марцінкевічаву, мы, быццам, у ягоных гэроях, не спакмячаем тых цёмных бачынак тагачаснага жыцьця беларускага сялянства. Навет увесь ціжар прыгону, які бярэмем клаўся на сялянства, не выглядае страшным. 3 творства Марцінкевічавага астаецца ўражаньне малюнкаў бясклопатнага вясельля, скокаў і сьпеваў. Прарываючыяся калі-некалі пачуцьці сацыяльнае несправядлівасьці ў гэтым агульным жыцьцярадасным тоне як-бы сьціраюцца. Праўда, Марцінкевіч, ідучы, як народнік-шляхціч, на сустрэчу сярмяжнаму люду, спушчаецца пры помачы беларускае кніжкі ў сялянскую хату; бае песьні, казкі, цікавячы й разьвіваючы любоў у цёмных масаў да ўсяго роднага беларускага. Ен рабіў гэткім парадкам будзённую працу нацыянальнага сьведамленьня - абуджэньня, якую рабіць вымагаў час. Марцінкевіч сваёй працай стрымаў значна той шалёны бег асыміляцыі нашага народу непрыяцельмі, што вялася ўсялякімі мэтодамі: наўперад праз каталіцтва да полёнізаваньня і праз праваслаўе да маскаленьня. А гэтая праца асыміляцыі вялася, як сам аўтар зазначае, шпаркім тэмпам. Палякі закладалі патайныя прыпынкі дзеля вышменававых мэтаў, а дзеля таго Марцінкевіч заклікаў адчыняць аналёгічныя прыпынкі беларускія і інш. Вось-жа за ўсе свае шчырыя жаданьні ня раз Марцінкевіч у сваім хатнім жыцьці цярпеў крыўды і ад польскага грамадзянства і ад paceйскага ўраду. Толькі нязначная група беларускіх інтэлігентаў як Вярыга-Дарэўскі, Каратынскі ды інш. падзялялі ягоныя думкі. Слова "Мураўёўшчына" найляпей характарызуе час расейскае рэакцыі, каторы перажываў пісьменьнік. Тым трудней было працаваць на грунце беларускім, калі ў 1864 годзе быў офіцыяльна забаронены друк у нашай мове.<noinclude></noinclude> 96r71230bw8k2lynvnompn9tass3qjw 104 28874 85411 2022-08-09T12:02:33Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude> Тэхніка вершу Марцінкевічавага (сылябічны) слабая, сустракаецца ня мала шурпатасьці, але ўся загана сьціраецца, калі прадставім сабе Марцінкевіча першым, у запраўдным значэньні гэтага слова, беларускім літаратурна-адраджэнскім пісьменьнікам. Мо' творства ягонае цяпер ужо крыху й асталае, але для многіх ня згубіла зусім цікавасьці.<ref>прыр. Ант. Навіна у газэце "Беларуская доля" № 15 1925 г. ст. "В. Дунін-Марцінкевіч".</ref> Яно ня ёсьць скарбніцай духовай істравы, гэта баржджэй гістарычны матар'ял літаратурнага архіву. Аўтар „Гапона“, „Вечарніцаў" і інш. не абмыліўся, калі пісаў: „Калі ахвота й любоў да духовае стравы разбуджана, знойдуцца з часам багатшыя матар'ялы ў роднай мове"... Прадчуцьце збылося. Мы ўжо матар'ялы гэтыя маем. Праўда, не ў такой меры, якую патрабавалі-б, але з гонарам заяуляем - маем! Нашыя сучасныя павадыры-ідэелěгі выйшлі з тае беларускае нівы, якую яшчэ зусім ня так даўно засяваў Марцінкевіч. Вось чаму ён, як першы запраўдны беларускі пісьменьнік, пачаўшы выяўленьне праяваў беларускага жыцьця, народных думак і жаданьняў у прыгожай беларускай пісьменнасьці; як Бацька беларускае комэдыі, будзе доўга жыць сярод шчырых беларускіх душаў і вечна на старонках нашае гісторыі культурна-нацыянальнага адраджэньня.<noinclude></noinclude> 7s0juq27gsgr3yz7b929tvs6aiikh28 0 28875 85413 2022-08-09T12:03:38Z VasyaRogov 1510 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк) | аўтар = Мікола Ільяшэвіч | секцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = | крыніца = | год = 1927 }} <pages index="Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf" from="1" />» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк) | аўтар = Мікола Ільяшэвіч | секцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = | крыніца = | год = 1927 }} <pages index="Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf" from="1" /> nom9rqcgtxcb2zagx5r8ga4js07i3iq 85466 85413 2022-08-10T07:15:50Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк) | аўтар = Мікола Ільяшэвіч | секцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = | крыніца = | год = 1927 }} <pages index="Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf" from="1" /> [[Катэгорыя:Мікола Ільяшэвіч]] [[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]] [[Катэгорыя:Творы 1927 года]] g7wiljrhbl3onmv39i0rz594zdb5fd0 104 28876 85416 2022-08-09T12:08:02Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>ЛІТАРАТУРНАЯ СПАДЧЫНА Міхась КЛІМКОВІЧ ВІНЦЭНТ ДУНІН-МАРЦЫНКЕВІЧ Вінцэнт Іванавіч Дунін-Марцынкевіч, творчасць якога прыпадае на сярэдзіну мінулага стагоддзя, з'яўляецца адным з тых пісьменнікаў, якім належыць гонар быць заснавальнікамі сучаснай беларускай літаратуры. Гісторыя не захавала нам імён аўтараў славутых паэм «Тарас на Парнасе» і «Энеіда навыварат», паэм, якія разам з творамі Дуніна-Марцынкевіча ляглі ў фундамант нашай літаратуры. З'явіўшыся на дзесятак-другі год раней першага твору Дуніна-Марцынкевіча, яны, як і творы Рыпінскага і Чачота, былі у той час яшчэ мала вядомы чытацкім колам. Адны з гэтых твораў, як вышэйназваныя паэмы, хадзілі ў асобных спісах, другія, як творы Чачота, друкаваліся пад выглядам этнаграфічных запісаў і не маглі да пары да часу пасведчыць аб нараджэнні новай літаратуры, літаратуры беларускага народа. Толькі творы Дуніна-Марцынкевіча, пасля доўгага перарыву паміж літаратурай старажытнага перыяда і ствараемай яго працай навейшай літаратурай, зноў ставілі беларускую літаратуру ў адзін рад з яе старэйшымі сёстрамі рускай і украінскай літаратурай. У гэтым вялікая заслуга нашага пісьменніка. Мінск у той час, калі пачыналася дзейнасць Дуніна-Марцынкевіча, быў досыць буйным культурным цэнтрам. У ім стала працавала руская драматычная трупа, прыязджалі вядомыя ўсёй Расіі артысты. Быў і сталы польскі тэатр, развіццю якога шчыра дапамагалі мецэнаты з мясцовай знаці, часта ўкладваўшыя ў тэатральную справу значныя ўласныя сродкі. У Мінску ставіліся лепшыя драматычныя творы рускай, польскай і сусветнай класікі, шмат тэатральных навінак. Ставіліся оперы, прычым пры тэатры быў аркестр у складзе звыш 30-ці музыкантаў. Пастаноўка першага беларускага спектакля, а тым больш вялікай оперы, музыку для якой напісаў Станіслаў Манюшка, не магла прайсці незаўважанай. Былі<noinclude></noinclude> 8q2mz8ys2imvouqzeci4e6zxmgb5prg 104 28877 85417 2022-08-09T12:28:41Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>яшчэ дзве прычыны, якія здавалася-б, павінны былі прымусіць вышэйшыя колы тагочаснай Беларусі загаварыць аб гэтай незвычайнай з'яве: сюжэт лібрэта «Сялянкі» пераклікаўся з сюжэтам Пушкінскай «барышни-крестьянки». Аўтар гэтым знарок падкрэсліваў той факт, што маладая нараджаючаяся беларуская літаратура і беларускі тэатр павінны абапірацца на поспехі рускага мастацтва, ісці яго шляхамі. З другога боку ён не хацеў адштурхваць ад гэтай справы мясцовую культурную грамадскасць, якая знаходзілася ў арбіце польскай культуры. «Сялянка» вытрымала традыцыйную форму спектакляў маёнткавых тэатраў магнатаў: у ёй ролі паноў выконваліся на польскай мове, на беларускай мове гаварылі і пелі сяляне і паненка Юля, якая адчувае сябе больш сялянкай, чым паненкай. Любоў да свайго народа, жаданне - чаго-б гэта ні каштавала - пакласці пачатак беларускаму тэатру, у яго найвышэйшых формах, натхнілі Дуніна-Марцынкевіча зрабіць усё, каб забяспечыць высокі ўзровень першай пастаноўкі. Ён скарыстаў для гэтай мэты сяброўскія адносіны свайго друга Манюшкі, які нарадзіўся і ўзрос на Беларусі, выхаваўся на беларускай народнай музыцы, любіў і добра ведаў беларускую народную песню. Дунін-Марцынкевіч пазнаёміў Манюшка з лібрэта «Сялянкі», і вялікі кампазітар захапіўся яго мастацкімі якасцямі і магчымасцю паказаць музычныя багацці парадзіўшага яго беларускага народа магчымасцю стварыць на іх аснове вялікі музычны твор. Сам аўтар прымаў найшчырэйшы ўдзел у рэпетыцыях і нават сам іграў ролю войта Навумава Прыгаворкі.<ref>Дунін-Марцынкевіч, па сведчанню тагочаснікаў, быў наогул таленавітым артыстам і часта выступаў на сцэне з народнымі танцамі часамі з сынам і 3-мя дочкамі.</ref> і ўсё-ж, не гледзячы на поспех (опера ставілася 3 разы - у 1852, 1853 і 1855 г.), опера «Сялянка» не набыла таго рэзананса, якога яна заслугоўвала, таксама як не набыла паэма «Тарас на Парнасе», не гледзячы на ўсе свае мастацкія якасці, якія ставілі яе на ўзровень паэзіі пушкінскага часу, водгуку ў літаратуры. Справа ў палітычных абставінах, праз якія ім давялося прабівацца, здабываючы і сцвярджаючы права беларускага народа на сваю літаратуру і свой тэатр. У вышэйшых колах рускага і польскага дваранства, якія задавалі тон у культурным жыцці тагочаснай Беларусі, палічылі за лепшае прайсці міма прыкрай для іх з'явы, бо яна ішла ў разрэз з іхнімі меркаваннямі. Аднак замоўчванне «Сялянкі» не збянтэжыла пісьменніка. Відаць, ён знайшоў падтрымку у той частцы грамадства, якая не мела дотыку да газет і журналаў: у сялянскіх хлопцаў і дзяўчат, якія прымалі ўдзел у хорах і танцах першай беларускай оперы, у той частцы беларускай інтэлігенцыі, якая была зусім нешматлікай, але якая здолела даць народу Кастуся Каліноўскага. Пісьменнік убачыў, што акружаючае яго асяроддзе, у руках якога<noinclude></noinclude> djem1uvket5qc54s3qylvxl2f9zlrl3 104 28878 85418 2022-08-09T12:36:13Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>быў тэатр, не дасць яму, дробнаму служачаму без уласных сродкаў, гаспадару маленькага маёнтка, купленага на жончын пасаг<ref>Першая жонка Марцынкевіча Юзэфа была дачкой уласніка нейкага бюро ў Вільні Бараноўскага, у якога ён служыў сакратаром. Маладыя людзі злюбіліся і пажаніліся, не гледзячы на забарону бацькі ў 1831 годзе. Памерла яна ў 1857 годзе. Другая жонка - Алеся Грушэўская была з двара Хацюхова, Халопеніцкай воласці, Барысаўскага павету. Пазнаёміўся ён з ёю, будучы ў гасцях у свайго прыяцеля ў двары Шчаўры (адсюль «Шчаўроўскія дажынкі»).</ref>, давесці праз тэатр свае творчыя замыслы, свае грамадска-палітычныя ідэі да таго, для каго ён іх вынашваў у душы, для каго ён іх пісаў - да шырокіх народных мас. Пасля пастаноўкі «Сялянкі» (напісанай у 1846-м годзе) Дунін-Марцынкевіч піша і выдае рад паэм і вершаваных апавяданняў, таму што кніга, па яго думцы, хутчэй дойдзе да масы, абхопіць большае кола яе, чым тэатр. Само сабой зразумела, што арыентыравацца ён хацеў на пісьменнага чалавека, на беларуса, які валодае граматай. Ён думаў, што такі чалавек, калі ён селянін ці вясковы інтэлігент, сабраўшы «ў святочны дзень» сваіх аднавяскоўцаў, прачытае ім яго творы, данясе да іх не толькі змест, даступны ім дзякуючы простай, мужыцкай мове, але і затоеныя думы аўтара, а калі ён пан, схільны чытаць на гэтай-жа сялянскай мове, дык ён зразумее тыя высокія матывы, якія кіравалі аўтарам, калі ён пісаў свае творы і стане выканаўцам яго планаў, яго ідэй. Ідэя-ж у Дуніна-Марцынкевіча была адна - сілаю мастацкага слова садзейнічаць пераўтварэнню існуючага грамадскага ладу на карысць селяніна, дабіцца палепшання яго цяжкай долі, якую ён добра вывучыў і ў свае дзіцячыя гады, жывучы ў фальварку Панюшкавічы, дзе бацька яго быў арандатарам, і ў гады студэнцтва, калі ён на канікулы прыязджаў з Пецербургскага універсітэта да бацькі, і жывучы ў сваім фальварку Люцынка, недалёка ад Мінска. Вульгарныя соцыёлагі ў свой час залічылі Дуніна-Марцынкевіча ў дваранскія пісьменнікі і абвінавацілі яго ў тым, што ён «у перыяд распаду прыгоннай гаспадаркі стаяў за захаванне прыгоннага ладу» і звялі яго ролю да ролі ўгодлівага паслугача прыгонніцтва, які сваімі творамі хацеў усыпіць селяніна, каб ён пакорна нëс панскае ярмо. Так, падтасоўваючы карты, вульгарныя соцыёлагі праходзілі міма і біяграфіі пісьменніка, і таго, які водгук у прыгоннікаў, і ў найбольшага з іх, іх уладара і арганізатара, у царскага ўрада Расіі, выклікала яго творчасць. Яны ніяк не маглі звязаць канцы з канцамі, не маглі адказаць, чаму Дунін-Марцынкевіч, гэты па іхняму прыхільнік «прыгонніцтва», асноўнымі героямі ўсіх сваіх твораў браў селяніна, сялянскую дзяўчыну, паказваў іх маральную чыстату і ўзвышанасць, будзіў да іх павагу і пашану, упарта даводзіў, што яны - людзі і што іх пачуцці глыбей і вышэй, чым пачуцці і ўчынкі тых, якія<noinclude></noinclude> j20gnvfv6ddt6xyqe8r1gq1luptwx6j 104 28879 85420 2022-08-09T12:45:11Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>практычна праводзілі волю прыгонніка-пана: эканома, nіcapa, шляхціча, доктара воінскага «прысутствия», а пазней - у «Пінскай шляхце»-«найяснейшай кароны» станавога прыстава Кручкова. Вульгарныя соцыёлагі не маглі адказаць, чаму ў Дуніна-Марцынкевіча так востра паказаны прыгонны лад. Прывядзем хоць такія радкі з паэмы Гапон (1855 год): <poem>«Рыжы вусы эканома Шчэццю уверх паднялісь. Зірнуў скоса на Гапона, Вочы кроўю залілісь. Губы страшна пакрывіў, Кнут у жмені аж трашчыць, Як к Гапону падступіў, Так і узяў яго сушыць».</poem> Крытыкаў гэтага тыпу збівала з тропу тое, што паны ў творах Дуніна-Марцынкевіча паказаны, як добрыя бацькі сваіх сялян, што пісьменнік у сваіх прадмовах націскае на неабходнасць «у імя агульнай карысці» арыентаваць паноў на чалавечыя адносіны да сваіх прыгонных. Яны не заўважалі, у імя чаго робіць гэта пісьменнік, чыю карысць ён мае на мэце. Дунін-Марцынкевіч добра ведаў, што паны і без яго пропаведзі жывуць добра, што ў іх руках сіла і ўлада над селянінам. Не аб панскім дабрабыце клапоціцца пісьменнік, калі паказвае пакуты сялянкі Кацярыны, жаніха якой Гапона здаў у салдаты эканом, дамагаючыся, каб яна аддала яму сваю дзявочую чэсць. Не аб панскім дабрабыце клапоціцца пісьменнік, расказваючы аб перамозе сіраты-бяднячкі над гаспадарскай дачкой у «Шчаўроўскіх дажынках», і добрай Касі над злой дачкой бабы ў «Купалле». Не аб панскім дабрабыце клапоціцца ён, паказваючы ліха, якое твораць падпанкі. Трэба зусім мала здагадкі, каб любы яго чытач зразумеў, што крыўды, якія чыняць падпанкі, ідуць не ад аднаго іх злога сэрца. Шчырае жаданне дапамагчы народу ў яго цяжкай долі гуманнае сэрца пісьменніка падсказвала яму думку прапагандаваць літасць да меншага «брата», будзіць пашану да яго чалавечай годнасці. Не віна, а бяда пісьменніка, што ён лічыў гэты шлях самым зручным, самым кароткім для дасягнення сваёй благароднай мэты. Пісьменнік апяваў чыстую душу народа, яго чэснасць, прамату, любоў да працы, яго жыццёрадаснасць, узнімаў пачуццё ўласнай чалавечай годнасці, з вялікай прыхільнасцю апісваў яго барацьбу супроць несправядлівасцей, якія меў у сваёй аснове прыгонны лад. Гапон - асноўны герой аповесці пад гэтай назвай - на аплявуху эканома хапаецца за таўкач: <poem>«Сцеражыся ты, сабака! Помні, што і мы з зубамі!»</poem> І нездарма эканом дакладвае пану: <poem>«Ён усіх хлапцоў сазваў Ды й так вось ім расказаў:</poem><noinclude></noinclude> 6psxjv00jey6tp39zegq5mlnt5qm371 104 28880 85421 2022-08-09T12:51:24Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>...Трэба ў лес уцякаць, А не - усе сабяромся, Хто з калом, хто з абухом І ні за нішто не дадзёмся...»</poem> здачы у салдаты. І Гапон не толькі кажа так, але і на справе адбіваецца калом, калі эканом прыходзіць у карчму, каб забраць яго ў рэкруты: <poem>«А Гапон хваціў за кол. Дый спіною стаўшы ў куце, Як мятлой усіх мяце. Вот калі пакурцяў туча Гурмам мядзьведзя асадзіць, А ён са злосці мармоча, Як каторага пагладзіць, Той з болю яўкне, той брэша, Так Гапон наш колам чэша».</poem> Прайсці міма такой «прапаганды пакорлівасці прыгону» можна толькі ў тым выпадку, калі падыходзіць да творчасці пісьменніка з наперад узятым меркаваннем, як гэта і рабілі вульгарызатары, зачараваныя, нібы позіркам удава трусік, дваранскім тытулам Дуніна-Марцынкевіча ў падручніку літаратуры. Ім і ў галаву не прыходзіла, што такіх беззямельных дваран, як Дунін-Марцынкевіч, у Беларусі было хоць гаць гаці і што іх інтарэсы ніколі не супадалі з інтарэсамі магнатаў-прыгоннікаў. Яны не маглі зразумець і таго, што падаючы вобраз паноў такімі, якімі «у ідэале» хацеў-бы бачыць іх пісьменнік, раючы панам шлях самаўдасканалення ў бок гуманных адносін да селяніна - Дунін-Марцынкевіч меў на мэце толькі адно - дабіцца лепшай долі для народа, на мове якога, вобразамі з жыцця якога і для якога ён з такімі цяжкасцямі ствараў беларускую літаратуру і культуру. І зусім не выпадкова кіраўнік сялянскага паўстання на Беларусі ў 1863 годзе - Кастусь Каліноўскі, арганізатарскімі здольнасцямі і ўзвышанымі ідэаламі якога захапляліся ў сваіх мемуарах нават саратнікі Мураўёва, - пайшоў па таму-ж шляху, па якому ішоў «мірны» Дунін-Марцынкевіч: ён стаў выдаваць першую беларускую газету «Мужыцкая праўда» (з улікам вопыта Герцэна - першую непадцэнзурную газету, скажам дарэчы). Мы не выпадкова ўпамінаем Кастуся Каліноўскага. Паўстанне 1863 года адбілася на лёсе Дуніна-Марцынкевіча. Ён быў арыштаваны ў гэтым годзе і яму было прад'яўлена абвінавачанне, што ён, як адзіны вядомы ўраду беларускі пісьменнік, з'яўляецца аўтарам беларускіх анты-царскіх пракламацый і выдаўцом газеты «Мужыцкая праўда». Следства вялося 9 месяцаў, але даказаць віноўнасць Дуніна-Марцынкевіча не змаглі і ён быў выпушчан з турмы. Аднак у сувязі з гэтым арыштам ён падпаў пад такое падазрэнне паліцыі, што яму былі закрыты ўсе<noinclude></noinclude> 7de3myevf8ftm8mt2k5zym66yvmcur2 104 28881 85422 2022-08-09T13:24:36Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>шляхі, каб давесці да чытача і гледача свае творы. Мураўёў вешацель, у якасці рэпрэсіі на паўстанне Кастуся Каліноўскага, забараніў усякія выданні на беларускай мове, забараніў пастаноўкі беларускіх п'ес. Пераклад «Пана Тадэуша», які зрабіў Дунін-Марцынкевіч, быў захоплен у Віленскай друкарні і канфінскован. Цэнзару Кукальніку, які даў дазвол на друкаванне, быў зроблен наганяй. Мінскія тэатральныя трупы былі разагнаны. К чэсці Дуніна-Марцынкевіча ён і пасля гэтага не апусціў рук. Ён напісаў і паставіў у сябе ў фальварку - артыстамі і гледачамі былі яго добрыя знаёмыя і акаляючыя сяляне - дзве п'есы: «Пінская шляхта» (1866 г.) і «Залёты (1870 г.), якія і стварылі славу пісьменніка. Звычайна нашы крытыкі кваліфіцыруюць Дуніна-Марцынкевіча як прадстаўніка беларускага сантыменталізма, пералічваючы прызнакі гэтага напрамку: культ пачуцця, культ прыроды, ідэалізацыя блізкага да прыроды патрыярхальнага быту, пропаведзь гуманных адносін да чалавека, паэтызацыя працы і маральнай чыстаты. Само сабой зразумела, што ўсё гэта і ёсць у ранняй творчасці Дуніна-Марцынкевіча, у яго «Сялянцы», у «Гапоне», у «Вечарніцах», у «Шчароўскіх дажынках», у «Купаллі». Аднак, калі не заўважыць той рэалістычнай плыні, якая прабіваецца ў кожным гэтым творы, - рэалізм, з якім напісана «Пінская шляхта» і «Залëты», стане зусім немагчымым для высвятлення і растлумачэння. Справа відавочна ў тым, што сантыменталізм у беларускай літаратуры развіваўся значна пазней, чым рускай літаратуры, і не мог захаваць у ёй сваю маналітнасць: ён адступаў пад напорам іншых літаратурных напрамкаў. Гэты ўплыў адбіваўся і ў творчасці Дуніна-Марцынкевіча, даючы яму магчымасць зусім рэальна адлюстроўваць асобныя бакі сучаснай яму рэчаіснасці, а пад канец сваёй творчасці і зусім перайсці на яго пазіцыі. «Пінская шляхта» - рэалістычны твор, які па значэнню для Беларусі можна паставіць на адзін узровень з «Рэвізорам» Гогаля, перш-на-перш таму, што як немагчыма без вывучэння гэтага класічнага твора рускай літаратуры ўявіць сабе данікалаеўскую і нікалаеўскую эпоху ў рускім грамадстве, так нельга ўявіць сабе парадкі на Беларусі перад паўстаннем 1863 года без «Пінскай шляхты». Тут з гранічнай акрэсленасцю і выпукленасцю паказаны тыповыя для глухога кутка людзі ў тыповых абставінах таго часу. І так, як Гогаль, узяўшы горад, ад якога не толькі да мяжы. але і да губернскага цэнтра за сем год не даскачаш, здолеў паказаць у ім, як у люстэрку, усю нікалаеўскую Расію, так і Дунін-Марцынкевіч у пінскім засценку змог паказаць: і нравы беларускай шляхты, дваран па назве, мужыкоў - па сутнасці,<noinclude></noinclude> p5dftt3ops1b4gc6bs4d2yqxqzx5ol0 104 28882 85423 2022-08-09T13:29:38Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>так яна - шляхта склалася гістарычна, і спрэчкі паміж новым і старым пакаленнем гэтай шляхты і, самае галоўнае, тыпізаванага прадстаўніка царскай улады, які безраздзельна гаспадарыў ад імені «найяснейшай кароны» у краіне праставатай, чудакаватай нават, шляхты. Пратасавіцкі і Цюхцяй-Ліпскі (заўважце, падвойнае, «чыста» дваранскае прозвішча), для якіх нават Куторга з'яўляецца панам не толькі па агульнапрынятых правілах ветлівасці, але па тым, што ён на некалькі крокаў бліжэй да чыстакроунай польскай шляхты, пасварыліся (і як пасварыліся!) толькі за тое, што адзін другога абазваў мужыком. Камізм гэтага становішча ў тым, што яны сапраўдныя мужыкі, якія і гонар свой абараняюць па-мужыцку - кулакамі, - пасварыліся за дваранства. А колькі гістарычнага падтэксту ў гэтым дробязным факце! Колькі жывых людзей на Беларусі ў глухіх яе засценках і хутарах парашыліся гаспадарак, каб давесці, што яны дваране, і атрымаць паперку, якая адрознівала-б іх прававое становішча ад селяніна, хаця-б тым, што яго, шляхціца, не мелі права секчы лозамі, папярэдне не падаслаўшы «дывана». Які прастор быў для хабара, крутні і валакіты для Кручковых і Пісулькіных! Як мала трэба юрыдычных ведаў, каб судзіць і абіраць гэтых праставатых людзей і з якім «вучоным» выглядам сапраўднага юрыста, як лоўка і беззлобна робіць гэта прайдзісвет Кручкоў, захоўваючы самыя сяброўскія адносіны з шляхтай, якую ён грабіць і нават больш таго, пакідаючы ўражанне іх дабрадзея і прыяцеля! Падставіць гэтай шляхце люстэрка, каб яна зразумела Гогалеўскую фразу: «3 каго смеяцеся? - з сябе саміх смеяцеся!» - вось гэта ставіў сабе задачай Дунін-Марцынкевіч, ствараючы сваю вясёлую камедыю. І не толькі падставіць люстэрка «пінскай» шляхце, а паказаць усім, хто здолен быў крытычна аднесціся да той вернай карціны, якую намаляваў пісьменнік, недарэчнасць і такога парадку, і такой улады. Пісьменнік паставіў «Пінскую шляхту» у Лютынцы, але яму хацелася давесці яе да шырокіх колаў. У гэтым яму перашкодзіла цэнзура. «На маю думку, - піcaў Віленскі генерал-губернатар начальніку ўпраўлення па справах друку, - падобны твор, у коім у непрыглядным выглядзе выстаўляецца асоба станавога прыстава, які да гэтага усюды называецца «найяснейшая карона», наўрад ці зручна змяшчаць у якім-небудзь выданні, а ў асаблівасці ў такім, як календар, які прызначаецца для распаўсюджвання сярод мясцовага насельніцтва». Як бачыце, генерал-губернатар па-свойму правільна ацаніў палітычнае значэнне, здавалася-б, такой бяскрыўднай, вясёлай камедыі, таксама, як правільна па сваему разумеў яе значэнне і Дунін-Марцынкевіч, мяркуючы змясціць яе у календары.<noinclude></noinclude> a8ao20vb0blfn6t3qzlpf5zb0prksh4 104 28883 85424 2022-08-09T13:34:37Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude> Камедыя «Залëты» менш дасканалая, чым «Пінская шляхта». Не кожнай асобе надаў пісьменнік тую характэрную, жывую і яркую мову, якой валодаюць персанажы «Пінскай шляхты», не так моцна знітована інтрыга, як гэта зроблена у «Пінскай шляхце». Але ў «Залётах» пададзен вобраз, які сведчыць аб вялікай назіральнасці пісьменніка, аб здольнасці вылучыць галоўнае ў акаляючым яго грамадстве, улавіць самае тыповае ў ходзе падзей. Гэта вобраз Сабковіча, своеасаблівая помесь мальераўскага «мешчаніна ў дваранстве» са з'явіўшыміся пазней у рускай літаратуры Калупаевымі і Разуваевымі. Цынічна-наглы эксплуататар, які сабраў сваё багацце з ашуканства акаляючых сялян і рамеснікаў - Сабковіч верыць ва ўсемагутнасць рубля. Грошы яму - замена розуму, адукацыі, паходжання. Яны - залаты ключ, які адчыніць дзверы ў лепшыя дамы самай тытулаванай шляхты. Шляхта гіне ад няўмення гаспадарыць, і на яе месца прыдзе ён - Сабковіч, які ўмее рабаваць і красці, не грэбуючы капейкамі і не прапускаючы міма рук вялікага куша. Праўда, яго пасцігае няўдача: мужыцкая неацëсанасць і выпадак не даў яму магчымасці парадніцца з суддзём, а ключ-войт патрабуе яго на расправу да станавога прыстава за ўкрадзеную кабылу і садраныя з сялян кажухі. Але ён - сіла, аднолькава грозная і для феадалаў і для феадальнай вёскі. Ён-прадстаўнік драпежніцкага капіталізма, які прышоў разбурыць і з'есці дакапіталістычны лад. Стварыць такі вобраз у часы, калі жыў Дунін-Марцынкевіч, прызнак вялікага таленту, назіральнасці і здольнасці разумець і абагульняць з'явы жыцця. Нездарма драматургія Дуніна-Марцынкевіча на працягу ста год мела плённы ўплыў на творчасць у беларускіх драматургаў. Водгукі яе мы знойдзем у Каруся Каганца, у «модным шляхцюку», у купалаўскай «Паўлінцы» і «Прымаках», у больш позніх творах маладых беларускіх пісьменнікаў. А класічны твор яго «Пінская шляхта» і да гэтага часу не сыходзіць са сцэны беларускіх тэатраў. Літаратурны партрэт Дуніна-Марцынкевіча быў-бы няпоўным, каб мы не сказалі аб яго адносінах да народнай творчасці. Ён паклаў пачатак добрай традыцыі сучаснай беларускай літаратуры - поўнай жменяй чэрпаць нессякаючыя перлы народнае творчасці. Ён добра ведаў і любіў народныя сказы, народныя песні, ён скарыстоўваў іх сюжэты, часта прыводзіў іх у сваіх паэмах і апавяданнях, прапануючы чытачу палюбавацца іх прыгожай мілагучнасцю, іх глыбокім зместам, іх задушэўнай лірыкай. Ён добра ведаў і любіў мову народа, яго пагаворкі і прыказкі. Ён імкнуўся, захоўваючы прастату, мілагучнасць і глыбокую вобразнасць гэтай мовы, зрабіць яе літаратурнай. Гэтым ён і церабіў шлях для наступных пакаленняў пісьменнікаў, і ў гэтым яго вялікая заслуга.<noinclude></noinclude> l2p9lwfhmlzqdy8ypry6wdrvb7n5cyj 104 28884 85425 2022-08-09T13:37:43Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude> Дунін-Марцынкевіч належыць да ліку тых пісьменнікаў, усё значэнне якіх патомства здольна было ацаніць толькі пасля іх смерці. Чым далей мы адыходзімся ад часу жыцця пісьменніка, тым ясней робіцца, якую вялікую справу тварыў ён для свайго народа, колькі трэба было любві да народа і колькі грамадзянскай мужнасці, каб у змрочныя часы царызма не скласці сваёй зброі, тварыць і распаўсюджваць, не гледзячы на ўсе забароны, тое, што вынасіла благароднае сэрца пісьменніка-грамадзяніна. Скромнасць і працавітасць - характэрныя рысы нацыянальнага характару беларуса. Гэта заўважаюць усе, хто знаёміцца ўпершыню з нашым народам. Можа гэтая скромнасць перашкодзіла аўтару «Тараса на Парнасе» пакінуць сваё імя ў гісторыі, хаця паэма зрабіла-б чэсць любому тагочаснаму паэту. Можа гэта скромнасць перашкаджае і нам ацаніць усю веліч культурных каштоўнасцей, якія стварыў наш народ і яго лепшыя прадстаўнікі, цесна звязаныя вытокамі сваёй творчасці з глыбінямі творчасці народнай. Але ў гэтым выпадку скромнасць губляе сваю станоўчую якасць і робіцца адмоўнай. Трэба ўлічваць гэта, калі мы ацэньваем творчасць нашых дарэволюцыйных пісьменнікаў.<noinclude></noinclude> li3xng8psg7nsu7efn3q0hkxsdp3pud 0 28885 85426 2022-08-09T13:38:18Z VasyaRogov 1510 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч | аўтар = Міхась Клімковіч | секцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = | крыніца = | год = 1945 }} <pages index="Клімковіч Дунін2.pdf" from="1" />» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч | аўтар = Міхась Клімковіч | секцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = | крыніца = | год = 1945 }} <pages index="Клімковіч Дунін2.pdf" from="1" /> 4c6p4m9bp7surto4rzb7bl7ywywl6s7 85464 85426 2022-08-10T07:14:17Z Gleb Leo 2440 Gleb Leo перанёс старонку [[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]] у [[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч (Клімковіч)]], не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч | аўтар = Міхась Клімковіч | секцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = | крыніца = | год = 1945 }} <pages index="Клімковіч Дунін2.pdf" from="1" /> 4c6p4m9bp7surto4rzb7bl7ywywl6s7 85465 85464 2022-08-10T07:15:18Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч | аўтар = Міхась Клімковіч | секцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = | крыніца = | год = 1945 }} <pages index="Клімковіч Дунін2.pdf" from="1" /> [[Катэгорыя:Міхась Клімковіч]] [[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]] [[Катэгорыя:Творы 1945 года]] rntcois3hynn4fghx7dydp73q6fn8q6 106 28886 85427 2022-08-09T15:54:14Z VasyaRogov 1510 Новая старонка: «» proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=Нацыянальнасьць у Вінцука Дуніна-Марцінкевіча |Language=be |Volume= |Author=Рамуальд Зямкевіч |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher= |Address= |Year=1924 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source= |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} 761amc5vh62l0nfo9jnubscb00cfcfm 85452 85427 2022-08-10T06:42:11Z VasyaRogov 1510 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=[[Нацыянальнасьць у Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] |Language=be |Volume= |Author=Рамуальд Зямкевіч |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher= |Address= |Year=1924 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source= |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} bwkh6czgnw1cn5ng08mp858ay6rb3u9 0 28887 85435 2022-08-09T16:09:57Z VasyaRogov 1510 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = «О мой Божа! Веру табе» | аўтар = Якуб Мартусевіч | арыгінал = | пераклад = | секцыя = Уніяцкі рэлігійны гімн | папярэдні = | наступны = | анатацыі = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікры...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = «О мой Божа! Веру табе» | аўтар = Якуб Мартусевіч | арыгінал = | пераклад = | секцыя = Уніяцкі рэлігійны гімн | папярэдні = | наступны = | анатацыі = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах. Іншыя пераклады гэтага твора: [[Конрад Валенрод]]. | дата = 1829 }} * [[Кароткі_збор_хрысціянскае_навукі#PIEŚŃ|O moy Boże! wieru Tabie]] - з Катэхізісу 1835 года * [[Песні_набожныя#I|O nasz Bože, wierym Tobie]] - з выдання 1861 года [[Катэгорыя:Творы 1829 года]] [[Катэгорыя:Спісы рэдакцый]] lkon1zjmf5mwz5jqbrtrj2d7rnku7uz 85436 85435 2022-08-09T16:13:55Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = «О мой Божа! Веру табе» | аўтар = Якуб Мартусевіч | арыгінал = | пераклад = | секцыя = Уніяцкі рэлігійны гімн | папярэдні = | наступны = | анатацыі = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах. | дата = 1829 }} * [[Кароткі_збор_хрысціянскае_навукі#PIEŚŃ|O moy Boże! wieru Tabie]] - з Катэхізісу 1835 года * [[Песні_набожныя#I|O nasz Bože, wierym Tobie]] - з выдання 1861 года [[Катэгорыя:Творы 1829 года]] [[Катэгорыя:Спісы рэдакцый]] 9gjz6ds6chov1sercnn05b34oyvy6yr 85475 85436 2022-08-10T07:21:57Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = «О мой Божа! Веру табе» | аўтар = Якуб Мартусевіч | арыгінал = | пераклад = | секцыя = Уніяцкі рэлігійны гімн | папярэдні = | наступны = | анатацыі = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах. | дата = 1829 }} * [[Кароткі_збор_хрысціянскае_навукі#PIEŚŃ|O moy Boże! wieru Tabie]] — з Катэхізісу 1835 года * [[Песні_набожныя#I|O nasz Bože, wierym Tobie]] — з выдання 1861 года [[Катэгорыя:Вершы Якуба Мартусевіча]] [[Катэгорыя:Творы 1829 года]] [[Катэгорыя:Спісы рэдакцый]] nhb4w7wmvrka8j1eoi1qhefl2j4sjw7 85477 85475 2022-08-10T07:22:57Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = О мой Божа! Веру табе… | аўтар = Якуб Мартусевіч | арыгінал = | пераклад = | секцыя = Уніяцкі рэлігійны гімн | папярэдні = | наступны = | анатацыі = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах. | дата = 1829 }} * [[Кароткі_збор_хрысціянскае_навукі#PIEŚŃ|O moy Boże! wieru Tabie]] — з Катэхізісу 1835 года * [[Песні_набожныя#I|O nasz Bože, wierym Tobie]] — з выдання 1861 года [[Катэгорыя:Вершы Якуба Мартусевіча]] [[Катэгорыя:Уніяцтва]] [[Катэгорыя:Гімны]] [[Катэгорыя:Творы 1829 года]] [[Катэгорыя:Спісы рэдакцый]] lz5f6lj27riewar0wmtjae55rgqgbt7 85478 85477 2022-08-10T07:23:03Z Gleb Leo 2440 Gleb Leo перанёс старонку [[«О мой Божа! Веру табе»]] у [[О мой Божа! Веру табе…]] wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = О мой Божа! Веру табе… | аўтар = Якуб Мартусевіч | арыгінал = | пераклад = | секцыя = Уніяцкі рэлігійны гімн | папярэдні = | наступны = | анатацыі = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах. | дата = 1829 }} * [[Кароткі_збор_хрысціянскае_навукі#PIEŚŃ|O moy Boże! wieru Tabie]] — з Катэхізісу 1835 года * [[Песні_набожныя#I|O nasz Bože, wierym Tobie]] — з выдання 1861 года [[Катэгорыя:Вершы Якуба Мартусевіча]] [[Катэгорыя:Уніяцтва]] [[Катэгорыя:Гімны]] [[Катэгорыя:Творы 1829 года]] [[Катэгорыя:Спісы рэдакцый]] lz5f6lj27riewar0wmtjae55rgqgbt7 104 28888 85441 2022-08-10T05:41:40Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>'''Нацыянальнасьць у Вінчука Дунін-Марцінкевіча.''' ''(Матэрыялы да характарыстыкі творчасьці).'' Разглядаючыся ў літаратурнай спадчыне Вінцука Дунін-Марцінкевіча, ня вельмі многа знаходзім даказаў яркага й моцнага выяўленьня ў яго бязспорнай і яснай беларускай нацыянальнасьці. І дагэтуль яшчэ нашыя крытыкі і пісьменьнікі адносяца з нейкай рэзэрвай, нават часта і з поўнаю няверай што да яго працы й нацыянальнага беларускага напрамку, робяць усялякія закіды з боку дыдактыкі аўтара, ці з боку сацыяльных перакананьняў, а часта нават і з боку структуры (будовы) беларускага вершу, які, будучы ў аўтара сыльлябічным, быццам і ня мае чыста беларускага народнага характару. На ўсе гэтыя закіды вельмі лёгка адказаць таму, хто бліжэй знаёмы з літаратурнай эпохай і сацыяльнай працай дзеячоў і пісьменьнікаў 1840-1880 гадоў. Дыдактыка была ў модзе, як неабходны варунак гэтага літэратурнага кірунку, асабліва ў адносінах да народу і дзяцей, якім трэба было нясьці пачатковую пральвету й культуру духа; дыдактыка пратрывала бадай цэлае 19 сталецьце. Так пісалі Ян Баршчэўскі, Ян Чэчот і Аляксандар Рыпінскі, і вініць іх за тое, што яны пісалі ня гэтак, як бы нам цяпер хацелася, ніяк ня можна, бо гэта і абмылка і спроба навязаньня да ацэнкі іх творчасьці новых сучасных крытэрыяў, якія ў тыя часы нават і не істнавалі. Асабліва ярка кідаецца гэта ў вочы, калі спатыкаемся мы з ацэнкай іх творчасьці з боку сацыяльнага. Некаторыя нашыя літэрат. крытыкі, якія бачаць у творах Марцінкевіча адно "шляхоцкія ідэі", ня могуць ані як дабачыцца ў ім дэмакратызму, які - што бы ні гаварылі - ёсьць; забываюцца яны аб законе эвалюцыі дэмакратызму, і дзеля таго іх ацэнка выходзіць, як у крывым люстры. Такая сучасная крытычная мера, якая апіраецца толькі на об'екце сучасных думак і паглядаў, а ня ўмее ці ня здольна ацаніць творчасьць з боку гістарычнае эвалюцыі, заглыбіцца і зразумець дэмакратычныя імкненьні людзей данае эпохі, зьвязаных і скаваных часта варункамі жыцыя і непамернага палітычна-паліцэйскага ўціску, - мусіць быць і вузкай, і аднабокай і... страшэньне несправядлівай. Для зразуменьня Марцінкевіча неабходна прастудыяваць яго эпоху. Сацыяльныя пагляды дзеячоў гэтага часу трэба выкапаць з тагачасных твораў, гадавікоў газет, пісаных успамінаў (мэмуараў) ды лістовай перапіскі. Багацьце матэрыялу, як друкаванага, так і рука-<noinclude></noinclude> cyb0ju0onlhao3tm9ilrzfb0bvdnkcs 85442 85441 2022-08-10T05:41:54Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>'''Нацыянальнасьць у Вінцука Дунін-Марцінкевіча.''' ''(Матэрыялы да характарыстыкі творчасьці).'' Разглядаючыся ў літаратурнай спадчыне Вінцука Дунін-Марцінкевіча, ня вельмі многа знаходзім даказаў яркага й моцнага выяўленьня ў яго бязспорнай і яснай беларускай нацыянальнасьці. І дагэтуль яшчэ нашыя крытыкі і пісьменьнікі адносяца з нейкай рэзэрвай, нават часта і з поўнаю няверай што да яго працы й нацыянальнага беларускага напрамку, робяць усялякія закіды з боку дыдактыкі аўтара, ці з боку сацыяльных перакананьняў, а часта нават і з боку структуры (будовы) беларускага вершу, які, будучы ў аўтара сыльлябічным, быццам і ня мае чыста беларускага народнага характару. На ўсе гэтыя закіды вельмі лёгка адказаць таму, хто бліжэй знаёмы з літаратурнай эпохай і сацыяльнай працай дзеячоў і пісьменьнікаў 1840-1880 гадоў. Дыдактыка была ў модзе, як неабходны варунак гэтага літэратурнага кірунку, асабліва ў адносінах да народу і дзяцей, якім трэба было нясьці пачатковую пральвету й культуру духа; дыдактыка пратрывала бадай цэлае 19 сталецьце. Так пісалі Ян Баршчэўскі, Ян Чэчот і Аляксандар Рыпінскі, і вініць іх за тое, што яны пісалі ня гэтак, як бы нам цяпер хацелася, ніяк ня можна, бо гэта і абмылка і спроба навязаньня да ацэнкі іх творчасьці новых сучасных крытэрыяў, якія ў тыя часы нават і не істнавалі. Асабліва ярка кідаецца гэта ў вочы, калі спатыкаемся мы з ацэнкай іх творчасьці з боку сацыяльнага. Некаторыя нашыя літэрат. крытыкі, якія бачаць у творах Марцінкевіча адно "шляхоцкія ідэі", ня могуць ані як дабачыцца ў ім дэмакратызму, які - што бы ні гаварылі - ёсьць; забываюцца яны аб законе эвалюцыі дэмакратызму, і дзеля таго іх ацэнка выходзіць, як у крывым люстры. Такая сучасная крытычная мера, якая апіраецца толькі на об'екце сучасных думак і паглядаў, а ня ўмее ці ня здольна ацаніць творчасьць з боку гістарычнае эвалюцыі, заглыбіцца і зразумець дэмакратычныя імкненьні людзей данае эпохі, зьвязаных і скаваных часта варункамі жыцыя і непамернага палітычна-паліцэйскага ўціску, - мусіць быць і вузкай, і аднабокай і... страшэньне несправядлівай. Для зразуменьня Марцінкевіча неабходна прастудыяваць яго эпоху. Сацыяльныя пагляды дзеячоў гэтага часу трэба выкапаць з тагачасных твораў, гадавікоў газет, пісаных успамінаў (мэмуараў) ды лістовай перапіскі. Багацьце матэрыялу, як друкаванага, так і рука-<noinclude></noinclude> hitl6vaojf3nti181m6fruogkozcme3 104 28889 85443 2022-08-10T05:46:13Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>піснага, аграмаднае. І вось, пазнаёміўшыся з усім гэтым, адразу ярка і выразна паўстае нам перад вачамі асоба дзеяча і пісьменьніка, пачынае захопліваць нашу ўвагу, сымпатыю, і мы пранікаемся тады пашанай і любоўю да чалавека, каторага мы зразумелі, пазнаўшы ўсе абставіны яго жыцьця й працы. З гэтага пункту гледзячы, мусім адзначыць, што ніхто з нашых старых пісьменьнікаў так не пакрыўджаны нашымі крытыкамі, як Вінцук Дунін-Марцінкевіч. Друкаваныя творы Марцінкевіча, калі добра да іх прыглядзецца, усе падыходзяць да наглядаў, псыхікі і эстэтыкі народнае масы; сьведчыць аб тым (што ужо раней заўважыў прафэсар Доўнар-Запольскі) іх пашырэньне сярод сялянства, прычым некаторыя з сялян ня толькі ўмеюць вершы Марцінкевіча на памяць, але і ведаюць імя іх аўтара. Заўважыць тут трэба, што, калі гэтыя сыльлябічныя вершы і спадабаліся народу, так што нават увайшлі, так сказаць, і ў этнаграфію, дык мелі яны даўны й моцна прыгатаваны грунт. Бо жыцьцё выплывае толькі з жыцьця, праца новых пакаленьняў асновываецца на працы старых пакаленьняў, дык і праца Вінцука Дунін-Марцінкевіча апіралася на працы ранейшых за яго будзіцеляў народу. Калі возьмем пад увагу нацыянальную працу бязыменных, нават нязнаных нам бліжэй па іх працы, скромных беларускіх працаўнікоў-будзіцеляў народнага беларускага духа з-пасярод беларусаў-езуітаў і беларусаў-базыліян, якія ў працягу XVІІІ і пачатку XІX сталецьцяў пакінулі пасьля сябе шмат літаратурных беларускіх памятак у кантах, калядках, рэлігійных песьнях, бэтлейках, інтэрмэдыях і школьных драмах і камэдыях, - мы мусім прыйсьці да перакананьня, што {{Разбіўка|сыльлябічнасьць вершаў павінна была быць прынята народам}}, бо ўплыў гэты ярка відаць і цяпер у чыста народных творах. Даказы гэтага "абыватэльства" сыльлябічнасьці верша кожны можа пабачыць і ў сучасных нашых дамарослых сялянскіх вершапісаў. Кожная беларуская рэдакцыя атрымлівае шмат такіх вершаў ад вясковых пісакаў, а калі іх ня друкуе, дык толькі з гэтае прычыны, што вымагае цяпер ад вершу шмат больш артызму, чымсь гэта было раней, у даўнейшыя часы. Беларуская літэратура XVІІІ і амаль што ня цэлага XІX сталецьця можа быць сьмела названа {{Разбіўка|рукапіснай}}, бо, з прычыны гаротнасьці жыцьця, забароны друкаваньня пабеларуску, іначай разьвівацца не магла. І дзіва тут у тым, што, ня гледзячы на гэткія, здавалася бы, забойчыя перашкоды, яна разьвівалася, расла, пакуль не дачакалася магчымасьці свабоднага друку. Відаць, жыцьцёвая яе сілa лішне вялікая, каб якія-колечы дрэнныя абставіны, перашкоды і забароны маглі яе спыніць у жыцьці ці зьніштожыць... Памятак сыльлябічнае вешраванае творчасьці ў беларускай літэратуры так многа, што настаў ужо час, каб усё гэта навучна пра-<noinclude></noinclude> aey5eab7bp150y9enhg147mvlfsxt4g 104 28890 85444 2022-08-10T05:52:23Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>студыяваць. Тыповымі зьяўляюцца тут гэтак называныя "гутаркі“, лік каторых надта вялікі. Падходзяць да іх „рацэі" або арацыі, прамовы паважныя або жартаблівыя, ужываныя ў важных здарэньнях жыцьця, як напрыклад: на вясельлях, на імянінах і г. д. Марцінкевіч, добра ведаючы народ, стараўся так пісаць, каб якнайбліжэй дайсьці да народнага смаку й упадабаньня. Рукапісная беларуская літаратура добра была яму вядома, у творах сваіх ён прыводзіць шмат народных прыказак, песьняў, каб як мага найбліжэй падыйсьці да народнага смаку й упадабаньня. І вось гэтае імкненьне Марцінкевіча да народнасьці, да перакананьня селяніна, што яго мова такая добрая, як і кожная другая, пры ўжываньні літэратурнае формы згодна з традыцыяй і смакам сялян - усё гэта не падабалася нашым крытыкам. Пасыпаліся закіды: мала нацыянальны, дыдактычны маралізатар, з сацыяльнага боку адна толькі шляхоцкасьць паглядаў на мужыка, як раба ў пана, форма верша сыльлябічная, а значыцца польская, - ну, адным словам, шляхоцкі пісьменьнік, які пісаў дзеля забавы, каб пасьмяяцца над мужычком. Ці ж гэта па праўдзі так? Non ridere, non lugere, neque detestari, sed intelligere - кажа Сьпіноза, і гэтыя залатыя словы надзвычайна падыходзяць да данага выпадку. "Не сьмяяцца, не бедаваць, не пратэставаць, адно старацца зразумець" - вось мэтад, каторы павінен быць дэвізам кожнага крытыка. Надта цікавае сьвятло кідае на Марцінкевіча і на яго нацыянальнае пачуцьце ліст, пісаны ім да знамянітага польскага пісьменьніка Крашэўскага. Ліст гэты знаходзіцца ў архіве бібліатэкі Кракоўскае Акадэміі навук і быў друкаваны з маленькімі пропускамі (з цэнзурных прычын) у часоnісі: GAZETA POLSKA 1861 году № 111 стран. 2. Прыводзім яго ў перакладзе цалком: "Жывучы сярод народу, які гаворыць беларускаю гутаркай, зьвязаны целам і душою з яго спосабам думак, думаючы аб лепшай долі гэтага братняга народу, што застыў у дзяцінстве і цямноце, пастанавіў я, каб заахвоціць яго да асьветы, у духу яго звычаяў, паданьняў-легенд і здольнасьці душэўнай, пісаць у яго роднай мове, і вось з радасьцяй я хутка ўгледзіў, што выданыя мною „Сялянку“, „Гапона“, „Дудара“, „Купалу" народ прыняў з вялізарным упадабаньнем, а моладзь з запалам пачала вучыцца чытаць, з памяці паўтараць мае, гэтак для яе мілыя, творы. З гэтае прычыны пашыраецца ўжо цяпер у часьці над Вяльлей і Нёмнам, над Сьвіслачай, Бярэзінай, Дзьвіной, Дняпром і г. д. чытаньне беларускага друку, а калі ўжо ахвота й любоў да духовае стравы разбуджаны, знойдуцца з часам багатшыя матар'ялы ў роднай мове. „Гэтую маю думку і імкненьне зразумелі й ацанілі людзі ў Польшчы, не зразумелі ў Літве і на Беларусі, і вось на літэ-<noinclude></noinclude> j4dxag3b4iuktfzbv4yq94icj7wjfrg 85447 85444 2022-08-10T06:26:29Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>студыяваць. Тыповымі зьяўляюцца тут гэтак называныя "гутаркі“, лік каторых надта вялікі. Падходзяць да іх „рацэі" або арацыі, прамовы паважныя або жартаблівыя, ужываныя ў важных здарэньнях жыцьця, як напрыклад: на вясельлях, на імянінах і г. д. Марцінкевіч, добра ведаючы народ, стараўся так пісаць, каб якнайбліжэй дайсьці да народнага смаку й упадабаньня. Рукапісная беларуская літаратура добра была яму вядома, у творах сваіх ён прыводзіць шмат народных прыказак, песьняў, каб як мага найбліжэй падыйсьці да народнага смаку й упадабаньня. І вось гэтае імкненьне Марцінкевіча да народнасьці, да перакананьня селяніна, што яго мова такая добрая, як і кожная другая, пры ўжываньні літэратурнае формы згодна з традыцыяй і смакам сялян - усё гэта не падабалася нашым крытыкам. Пасыпаліся закіды: мала нацыянальны, дыдактычны маралізатар, з сацыяльнага боку адна толькі шляхоцкасьць паглядаў на мужыка, як раба ў пана, форма верша сыльлябічная, а значыцца польская, - ну, адным словам, шляхоцкі пісьменьнік, які пісаў дзеля забавы, каб пасьмяяцца над мужычком. Ці ж гэта па праўдзі так? Non ridere, non lugere, neque detestari, sed intelligere - кажа Сьпіноза, і гэтыя залатыя словы надзвычайна падыходзяць да данага выпадку. "Не сьмяяцца, не бедаваць, не пратэставаць, адно старацца зразумець" - вось мэтад, каторы павінен быць дэвізам кожнага крытыка. Надта цікавае сьвятло кідае на Марцінкевіча і на яго нацыянальнае пачуцьце ліст, пісаны ім да знамянітага польскага пісьменьніка Крашэўскага. Ліст гэты знаходзіцца ў архіве бібліатэкі Кракоўскае Акадэміі навук і быў друкаваны з маленькімі пропускамі (з цэнзурных прычын) у часоnісі: GAZETA POLSKA 1861 году № 111 стран. 2. Прыводзім яго ў перакладзе цалком: "Жывучы сярод народу, які гаворыць беларускай гутаркай, зьвязаны целам і душою з яго спосабам думак, думаючы аб лепшай долі гэтага братняга народу, які застыў у дзяцінстве й цямноце, пастанавіў я, каб заахвоціць яго да прасьветы, у духу яго звычаяў, паданьняў-легенд і здольнасьці душэўнай, пісаць у яго роднай мове, і вось з радасьцю я хутка ўгледзіў, што выданыя мною „Сялянку“, „Гапона“, „Вечарніцы“, „Дудара“, „Купалу" народ прыняў з аграмадным упадабаньнем, а моладзь з запалам пачала вучыцца чытаць, з памяці паўтараць мае, гэтак для яе мілыя, творы. З гэтае прычыны распаўсюджываецца ўжо сягоньня ў часьці над Вяльлей і Нёмнам, над Сьвіслаччу, Бярэзінай, Дзьвіной, Дняпром і г. д. чытаньне беларускага друку, а калі ўжо ахвота й любоў да духовае стравы разбуджаны, знойдуцца з часам багатыя матэрыялы ў роднай мове. „Гэтую маю думку і імкненьне зразумелі й ацанілі людзі ў Польшчы, не зразумелі ў Літве і на Беларусі, і вось на літэ-<noinclude></noinclude> t76a41acjxa8s8i1fq2spb9qh6jk54z 104 28891 85446 2022-08-10T06:23:55Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>ратурным сходзе ў пана К... пачуў я словы: "што, пішучы ў беларускай мове, сярод сялянскага народу зашчэпліваю провінцыяналізмы"; на што я прымушаны адказаць: "Няшчасная прошласьць давяла сялянскі народ да ўпадку, ня думаючы саўсім аб духовай і маральнай адукацыі, хаця бы праз памяць на тое, што гэта дзеткі аднэй маткі, што гэта пакрыўджаныя браты і хрысьціяне, каторыя маюць права да навукі ў роднай мове так, як да нябеснага хлеба. "Калі ніводзін польскі ані расейскі орган друку не патрапіў, паміма намаганьняў у працягу амаль ня цэлага сталецьця, падняць наш народ, дык ці можна-ж гэтаму дзівіцца?... Ці мог якіколечы орган трапіць да вуха, да перакананьня селяніна, катораму спосабы навучаньня граматы ў роднай мове так былі утруднены, каторы, абліваючы крывавым потам гоні сваіх паноў, ня меў часу для духоўнага навучаньня? Калі часам голас матчынае мовы абіўся аб зацікаўленае вуха бедака, гэта была паводка пагроз ды лаянак, высказаных да пагарджанага сіраты. "Вось, дагледзіўшы благія намаганьні адарваць і зьняверыць да нас народ, пастанавіў я праз творы ў яго роднай мове, адпаведныя яго паняцьцям, што знаходзяцца яшчэ ў калысцы, і аблягчаючыя яму спосабы асваеньня з граматай, заахвоціць яго да роднага слова, да прасьветы і маральна паправіць. Які вызваляючы, збаўчы ўплыў аказалі гэтыя мае кніжкі на яго, трэба вывясьці і з гэтага, што кніжкі ў народнай мове ўжо саўсім разыйшліся, а новыя ня друкуюцца. "Вялікі час на тое, каб "абыватэлі" нашыя агледзіліся ўрэшце і праз аткрываньне школак, дамоў-ахронак, праз увядзеньне ў навучаньне народнай сялянскай мовы і праз другія магчымыя ахвяры стараліся гэтых маладых братоў сваіх, умеючых быць удзячнымі, прыгорнуць да сэрца і дзеля агульнага дабра цесна з імі злучыцца. ''Наум Прыгаворка''". 3 ліста гэтага моцна б'ець любоў Марцінкевіча да беларускага народу, яго шчыры дэмакратызм, высказаны досіць сьмела, чаго ў кніжках, друкаваных і праходзячых праз цэнзуру, рабіць было нельга. Думкі аб скасаваньні прыгону, крытыка варункаў жыцьця сялян у часе паншчыны былі расейскім урадам Мікалая I-га і яго цэнзурай забаронены. Аб гэтым нашы крытыкі ня маюць права ня ведаць і на старыя літэратурныя творы павінны зірнуць праз прызму тагачасных забарон цэнзуры. Тады толькі шмат што пабачаць і зразумеюць многае, што недасказана, што закрыта, што нават можа й незразумела спачатку. Як адносілася цэнзура да друкаванай крытыкі сялянскага жыцьця пад панскім прыгонам, можа сьведчыць вершык Ігната Легатовіча<noinclude></noinclude> 8ybo7atcjtgoe7ndkgdb3ew9wnat88o 0 28892 85448 2022-08-10T06:28:52Z VasyaRogov 1510 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Ліст да Юзафа Ігнацыя Крашэўскага | аўтар =Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | пераклад =Рамуальд Зямкевіч | год = 1861 | секцыя = Ліст | анатацыі = }} Жывучы сярод народу, які гаворыць беларускай гутаркай, зьвязаны целам і душою з яго споса...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Ліст да Юзафа Ігнацыя Крашэўскага | аўтар =Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | пераклад =Рамуальд Зямкевіч | год = 1861 | секцыя = Ліст | анатацыі = }} Жывучы сярод народу, які гаворыць беларускай гутаркай, зьвязаны целам і душою з яго спосабам думак, думаючы аб лепшай долі гэтага братняга народу, які застыў у дзяцінстве й цямноце, пастанавіў я, каб заахвоціць яго да прасьветы, у духу яго звычаяў, паданьняў-легенд і здольнасьці душэўнай, пісаць у яго роднай мове, і вось з радасьцю я хутка ўгледзіў, што выданыя мною „Сялянку“, „Гапона“, „Вечарніцы“, „Дудара“, „Купалу" народ прыняў з аграмадным упадабаньнем, а моладзь з запалам пачала вучыцца чытаць, з памяці паўтараць мае, гэтак для яе мілыя, творы. З гэтае прычыны распаўсюджываецца ўжо сягоньня ў часьці над Вяльлей і Нёмнам, над Сьвіслаччу, Бярэзінай, Дзьвіной, Дняпром і г. д. чытаньне беларускага друку, а калі ўжо ахвота й любоў да духовае стравы разбуджаны, знойдуцца з часам багатыя матэрыялы ў роднай мове. Гэтую маю думку і імкненьне зразумелі й ацанілі людзі ў Польшчы, не зразумелі ў Літве і на Беларусі, і вось на літэратурным сходзе ў пана К... пачуў я словы: "што, пішучы ў беларускай мове, сярод сялянскага народу зашчэпліваю провінцыяналізмы"; на што я прымушаны адказаць: Няшчасная прошласьць давяла сялянскі народ да ўпадку, ня думаючы саўсім аб духовай і маральнай адукацыі, хаця бы праз памяць на тое, што гэта дзеткі аднэй маткі, што гэта пакрыўджаныя браты і хрысьціяне, каторыя маюць права да навукі ў роднай мове так, як да нябеснага хлеба. Калі ніводзін польскі ані расейскі орган друку не патрапіў, паміма намаганьняў у працягу амаль ня цэлага сталецьця, падняць наш народ, дык ці можна-ж гэтаму дзівіцца?... Ці мог якіколечы орган трапіць да вуха, да перакананьня селяніна, катораму спосабы навучаньня граматы ў роднай мове так былі утруднены, каторы, абліваючы крывавым потам гоні сваіх паноў, ня меў часу для духоўнага навучаньня? Калі часам голас матчынае мовы абіўся аб зацікаўленае вуха бедака, гэта была паводка пагроз ды лаянак, высказаных да пагарджанага сіраты. Вось, дагледзіўшы благія намаганьні адарваць і зьняверыць да нас народ, пастанавіў я праз творы ў яго роднай мове, адпаведныя яго паняцьцям, што знаходзяцца яшчэ ў калысцы, і аблягчаючыя яму спосабы асваеньня з граматай, заахвоціць яго да роднага слова, да прасьветы і маральна паправіць. Які вызваляючы, збаўчы ўплыў аказалі гэтыя мае кніжкі на яго, трэба вывясьці і з гэтага, што кніжкі ў народнай мове ўжо саўсім разыйшліся, а новыя ня друкуюцца. Вялікі час на тое, каб "абыватэлі" нашыя агледзіліся ўрэшце і праз аткрываньне школак, дамоў-ахронак, праз увядзеньне ў навучаньне народнай сялянскай мовы і праз другія магчымыя ахвяры стараліся гэтых маладых братоў сваіх, умеючых быць удзячнымі, прыгорнуць да сэрца і дзеля агульнага дабра цесна з імі злучыцца. ''Наум Прыгаворка''. [[Катэгорыя:Лісты]] j5o1dr185iatajdavs396wxh1dmr9mk 85462 85448 2022-08-10T07:11:45Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Ліст да Юзафа Ігнацыя Крашэўскага | аўтар =Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | пераклад =Рамуальд Зямкевіч | год = 1861 | секцыя = Ліст | анатацыі = }} Жывучы сярод народу, які гаворыць беларускай гутаркай, зьвязаны целам і душою з яго спосабам думак, думаючы аб лепшай долі гэтага братняга народу, які застыў у дзяцінстве й цямноце, пастанавіў я, каб заахвоціць яго да прасьветы, у духу яго звычаяў, паданьняў-легенд і здольнасьці душэўнай, пісаць у яго роднай мове, і вось з радасьцю я хутка ўгледзіў, што выданыя мною „Сялянку“, „Гапона“, „Вечарніцы“, „Дудара“, „Купалу" народ прыняў з аграмадным упадабаньнем, а моладзь з запалам пачала вучыцца чытаць, з памяці паўтараць мае, гэтак для яе мілыя, творы. З гэтае прычыны распаўсюджываецца ўжо сягоньня ў часьці над Вяльлей і Нёмнам, над Сьвіслаччу, Бярэзінай, Дзьвіной, Дняпром і г. д. чытаньне беларускага друку, а калі ўжо ахвота й любоў да духовае стравы разбуджаны, знойдуцца з часам багатыя матэрыялы ў роднай мове. Гэтую маю думку і імкненьне зразумелі й ацанілі людзі ў Польшчы, не зразумелі ў Літве і на Беларусі, і вось на літэратурным сходзе ў пана К... пачуў я словы: "што, пішучы ў беларускай мове, сярод сялянскага народу зашчэпліваю провінцыяналізмы"; на што я прымушаны адказаць: Няшчасная прошласьць давяла сялянскі народ да ўпадку, ня думаючы саўсім аб духовай і маральнай адукацыі, хаця бы праз памяць на тое, што гэта дзеткі аднэй маткі, што гэта пакрыўджаныя браты і хрысьціяне, каторыя маюць права да навукі ў роднай мове так, як да нябеснага хлеба. Калі ніводзін польскі ані расейскі орган друку не патрапіў, паміма намаганьняў у працягу амаль ня цэлага сталецьця, падняць наш народ, дык ці можна-ж гэтаму дзівіцца?... Ці мог якіколечы орган трапіць да вуха, да перакананьня селяніна, катораму спосабы навучаньня граматы ў роднай мове так былі утруднены, каторы, абліваючы крывавым потам гоні сваіх паноў, ня меў часу для духоўнага навучаньня? Калі часам голас матчынае мовы абіўся аб зацікаўленае вуха бедака, гэта была паводка пагроз ды лаянак, высказаных да пагарджанага сіраты. Вось, дагледзіўшы благія намаганьні адарваць і зьняверыць да нас народ, пастанавіў я праз творы ў яго роднай мове, адпаведныя яго паняцьцям, што знаходзяцца яшчэ ў калысцы, і аблягчаючыя яму спосабы асваеньня з граматай, заахвоціць яго да роднага слова, да прасьветы і маральна паправіць. Які вызваляючы, збаўчы ўплыў аказалі гэтыя мае кніжкі на яго, трэба вывясьці і з гэтага, што кніжкі ў народнай мове ўжо саўсім разыйшліся, а новыя ня друкуюцца. Вялікі час на тое, каб "абыватэлі" нашыя агледзіліся ўрэшце і праз аткрываньне школак, дамоў-ахронак, праз увядзеньне ў навучаньне народнай сялянскай мовы і праз другія магчымыя ахвяры стараліся гэтых маладых братоў сваіх, умеючых быць удзячнымі, прыгорнуць да сэрца і дзеля агульнага дабра цесна з імі злучыцца. ''Наум Прыгаворка''. [[Катэгорыя:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]] [[Катэгорыя:Пераклады Рамуальда Зямкевіча]] [[Катэгорыя:Пераклады з польскай мовы]] [[Катэгорыя:Лісты 1861 года]] dzyhmehmqh48qz3zvyrqv6xiw2ihtf9 104 28893 85449 2022-08-10T06:34:44Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>(1796 .. +1867 г. у Менску) у кніжцы-альманаху: BOJAN. Wilno, 1838, пад загалоўкам: Spiewek z Biało-ruskiego narzecza (стрaніцa 224): <poem><i>Скажы, Вяльможны Пане, Што у нашым будзе стане? Бо мне нешта казалі, Шмо вы няслушна давалі У марцу podymnego? - A tobіe chlopіe co do tego? - Прауда, што Вы панамі, Пакуль жывеце над намі!.. Але што з таго будзе, Калі станем на судзе? Ня скажаш: Panіe tego, Co tobіe chlopіe do tego.</i></poem> Гэтага было досіць, каб кніжку, каторую ужо адзін цэнзар у Вільні прапусьціў, другія цэнзары (ад губэрнатара) забаранілі і прыказалі канфіскаваць. Пасьля скасаваньня уніі ў 1839 годзе пастаноўлена была абсалютная русыфікацыя беларусаў. Кніжкі беларускія, як [[Кароткі збор хрысціянскае навукі|Беларускі Катэхізм 1835 г.]] (аўтар ксёндз уніят, прафэсар славістыкі на Віленскім унівэрсытэці, Міхал Баброўскі), "Селянка“ Марцінкевіча, "Песьні" Чэчота прынаны былі шкоднымі, і ўжо цераз колькі гадоў пасьля таго, як іх надрукавалі, пачалі іх адбіраць і ніштожыць. Ініцыятарам быў вядомы мітрапаліт Семашка, злы дух тагачаснай культуры і вораг беларушчыны. Дэмакратызм Марцінкевіча, яго шчырыя імкненьні да нацыянальнага падняцьця беларусаў не далі яму ў жыцьці нічога добрага. Прыйшлося нашаму паэту цярпець напасьці, як і кепкаваньні, як ад некаторых заядлых польскіх патрыётаў, паноў-шляхты й абыватэляў-памешчыкаў, так і чыноўнікаў маскалёў і абмаскалеўшых беларусаў. Ёсць на ўсё гэта шмат даказаў у недрукаваных матэрыялах. З асаблівай няпрыхільнасьцю глядзелі на Марцінкевіча тыя, што хацелі сваіх тайных і яўных школках і ахронках перарабляць беларускіх дзетак на палякоў. Ім ня ў смак былі беларускія народныя творы Марцінкевіча, яны бачылі, што гэтыя творы падабаюцца народу, што народ гэта прыймае з запалам і радасьцяй, і што ўсё гэта псуе і можа папсаваць іх палітыку ды зашкодзіць у будучыні валаданьню іх на Беларусі. Апрача невялічкага ліку прыяцеляў, людзей паступовых, ня меў Марцінкевіч прыхільных сабе людзей. У 1836 годзе Марцінкевіча былі арыштавалі: вінавацілі яго ў тым, што ён, як беларускі пісьменьнік, і зьяўляецца аўтарам варожых да расейскага ўраду беларускіх праклямацый, адозв, брашур ды рэвалюцыйнай газэткі „Му-<noinclude></noinclude> 1k9p2ga7c909bi3d81p4ed6cdfgyusk 104 28894 85450 2022-08-10T06:41:06Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>жыцкая Праўда". Пратрымаўшы яго каля 10 месяцаў у вастрозе, расейская адміністрацыя мусіла нашага паэта выпусьціць на свабоду, калі з палітычных працэсаў выявілася, што гэтыя друкі-фабрыкацыі віленскіх і беластоцкіх загадчыкаў паўстаньня, і што пападалі яны ў Менск з Заходняе Беларусі. 3 ліста Марцінкевіча да Крашэўскага відаць ясна, хоць і шмат у ім недасказанага, куды ён ішоў, чаго хацеў лля беларусаў і як гля дзеў на паноў і на беларускую справу. Выданьне першай беларускай папулярнай народнай кніжкі „Гапон“ у 1855 годзе ды яшчэ з ільлюстрацыямі ёсьць незабытая, аграмадная нацыянальная заслуга Марцінкевіча перад беларускім грамадзянствам. На гэта неяк ніхто не зьвярнуў дагэтуль увагі. Выдадзеная у 1859 годзе кніжка: пераклад паэмы Адама Міцкевіча "Пан Тадэуш" - была канфіскавана. А мала каму вядома, што яна выдадзена была за складковыя, цяжка запрацаваныя, сялянскія грошы. На цікавую прадмову да кніжкі ніхто не зьвярнуў увагі, і нават не стараліся яе перадрукаваць у новым выданьні. А шкала, бо ўсё гэта дае ясны і справядлівы пагляд беларускага грамадзянства на свайго вялікага „Дудара“. Хоць Марцінкевіча і выпусьцілі на свабоду, але чыноўнікі не пераставалі сачыць за ім, уважаючы яго небясьпечным чалавекам у Расейскай Імпэрыі, які хоча будзіць беларускі народ і гэтак разьдзяліць гаспадарсцьвенае адзінства Расеі. Дзеля гэтакіх прычын і няма дзіва, што Марцінкевіч, хаця пасьля 1864 году не перастаў пісаць па беларуску, мусіў аднак дзеля спакою і бясьпечнасьці сваей асобы скрывацца неяк са сваімі працамі й упадабаньнямі. Камедыя „Залëты“ напісана у 1870 годзе, "Пінская шляхта" ў мове пінчукоў у 1866 годзе, вершык "Заўтра Спаса, кажуць людзі" у 1866 годзе - вось усе вядомыя нам творы Марцінкевіча пасьля 1864 году. Беларускі пісьменьнік Ядвігін Ш., каторы вучыўся ў дачкі Марцінкевіча, панны Мальвіны, піша ў сваіх успамінах аб паэце, што ў яго быў поўны кубел беларускіх твораў, каторы згарэў у часе пажару дому. Вядома, што Марцінкевіч шмат сваіх вершаў даваў знаёмым; пераклад паэмы Міцкевіча „Пан Тадэуш" быў зроблены поўнасьцю і пераходзіў з рук у рукі, пакуль у 1890 годзе не прапаў недзе ў Варшаве. Яшчэ і цяпер удаецца знайсьці тое сëе з твораў Марцінкевіча, як напрыклад верш "Заўтра Спаса, кажуць людзі". Старыя людзі кажуць, што усё лепшае, што напісаў Марцінкевіч, было ў рукапісах, а друкаванае было толькі тое, што мела чыста народны этнаграфічны характар. Пасьля паўстаньня од 1864 г. беларускі дух спыніўся на нейкі час. Забарона друку па беларуску выклікала рукапісную літэратуру, якая пачала далей разьвівацца так, як яна разьвівалася пасьля скасаваньня уніі. Беларускае нацыянальнае адраджэньне перажывае крызіс,<noinclude></noinclude> fn31254qvqppxqzbu9tz7quxdebj021 104 28895 85451 2022-08-10T06:42:01Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>старыя грамадзянскія паняцьці і вартасьці замяняюцца памалу новымі, і каля 1881 году першыя беларускія сацыялістычныя дзеячы бяруць у свае рукі спадчыну беларускае нацыянальнае ідэі і разам з тым паднімаюць новы сьцяг змаганьня за народ на новай сацыяльна-грамадзянскай падставе. ''Раман Суніца.''<noinclude></noinclude> tln8ms9lh9w90l170z9cs4eg6sfgz4h 0 28896 85453 2022-08-10T06:43:01Z VasyaRogov 1510 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Нацыянальнасьць у Вінцука Дуніна-Марцінкевіча | аўтар = Рамуальд Зямкевіч | секцыя = Артыкул | крыніца = | год = 1924 }} <pages index="Зямкевіч Дунін.pdf" from="1" /> [[Катэгорыя:Публіцыстыка Рамуальда Зямкевіча]] Катэгорыя:Творы пра Вінцэ...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Нацыянальнасьць у Вінцука Дуніна-Марцінкевіча | аўтар = Рамуальд Зямкевіч | секцыя = Артыкул | крыніца = | год = 1924 }} <pages index="Зямкевіч Дунін.pdf" from="1" /> [[Катэгорыя:Публіцыстыка Рамуальда Зямкевіча]] [[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]] [[Катэгорыя:Творы 1924 года]] mxw3grju2w7b8cat9vdnw0au5t9g694 104 28897 85454 2022-08-10T06:50:17Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>У гэтым годзе спаўняецца 100 год з часу выступлення В. Дуніна-Марцінкевіча ў друку. Першая мастацкая рэч В. Дуніна-Марцінкевіча опера «Сялянка», напісаная на беларускай і польскай мовах, вышла з друку ў 1846 годзе. Опера напісана, вядома, раней 1846 года, у 1844 ці ў самым пачатку 1845 года (дазволена к прадстаўленню 27 студзеня 1845 года). Опера В. Дуніна-Марцінкевіча была першым драматычным творам на беларускай мове, які распачаў новы этап у гісторыі беларускай драматургіі і беларускага тэатра. гэтага В. Дунін-Марцінкевіч быў досыць пладавітым пісьменнікам, пісаўшым у розных жанрах. Яго драматычныя творы «Сялянка», «Пінская шляхта» і «Залёты», паэмы «Гапон», «Шчароўскія дажынкі», «Купалле», «Вечарніцы» і інш. увайшлі у фонд беларускай класічнай літаратуры. Аднак не ўce творы яго апублікаваны да часу. Умовы яго часу не дазволілі пісьменніку рэалізаваць у друку ўсё, што ім было напісана. Некаторыя рэчы («Пінская шляхта», «Залёты») былі апублікаваны толькі пасля Вялікай Кастрычніцкай рэволюцыі, а некаторыя і дагэтуль асталіся невядомымі чытачу. У № 11-12 часопісу «Беларусь» за 1945 г. намі упершыню апублікавана паэма В. Дуніна-Марцінкевіча «Травіца брат-сястрыца», напісаная ў 1857 годзе. Цяпер мы даем на ўвагу чытача яшчэ дзве рэчы В. Дуніна-Марцінкевіча «Быліцы, расказы Наума» і працяг іх «Халімон на каранацыі». Абедзве гэтыя рэчы маюць першараднае значэнне для характарыстыкі творчай эвалюцыі пісьменніка. І «Быліцы» і «Халімон на каранацыі» праліваюць новы прамень святла на творчасць В. Дуніна-Марцінкевіча. Улюбёны пісьменнікам герой, беларускі селянін, паказан у «Расказах Наума» і ў паэме «Халімон на каранацыі» з новага боку, у новай абстаноўцы, чымся у вядомых творах В. Дуніна-Марцінкевіча. Увага пісьменніка сканцэнтравана ў гэтых творах на паказе маральных якасцей простага чалавека, на паказе яго любві да роднай зямлі. У паэме «Халімон на каранацыі» пісьменнік апавядае аб наведванні героем Масквы. Масква і для тагачаснага беларускага селяніна ў паказе В. Дуніна-Марцінкевіча не чужы які-небудзь горад, а «сэрца рускай зямелькі». У пяшчотна-лірычных тонах апавядае пра Маскву герой<noinclude></noinclude> hh55tkir8zbxuewu7rgomhw3cwa0lhh 104 28898 85456 2022-08-10T06:56:37Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>паэмы Халімон. Надаць свайму герою такую шчырую любоў да Масквы мог толькі такі пісьменнік, які сам любіў яе, як «сэрца рускай зямелькі». Недрукаваныя паэмы В. Дуніна-Марцінкевіча цікавы і апісаннем быта беларускага селяніна сярэдзіны XІX стаг. Малюнкі асобных эпізодаў сялянскага быту настолькі поўныя і дакладныя, што не губляюць пазнавальнага значэння для нашага часу. Публікуемыя творы дапаўняюць існуючае ўяўленне і аб паэтычным майстэрстве В. Дуніна-Марцінкевіча. У гэтых творах ён паўстае як спелы і сталы паэт, які досыць свабодна валодае дасканалымі для свайго часу паэтычнымі прыёмамі. Гэтыя творы В. Дуніна-Марцінкевіча значна павялічваюць яго літаратурную спадчыну, даюць новы дадатковы матар'ял для вывучэння яго творчасці цалкам, яе стылю і мовы. У прадмове да нашай публікацыі паэмы В. Дуніна-Марцінкевіча «Травіца брат-сястрыца» (гл. часопіс «Беларусь» № 11-12, 1945 г. стар. 20) нам ужо даводзілася гаварыць пра гісторыю неапублікаваных рукапісаў В. Дуніна-Марцінкевіча. 17-18 год таму назад у архіў кафедры беларускай літаратуры Акадэміі навук БССР паступіла два сшыткі вершаваных твораў В. Дуніна-Марцінкевіча. Першы сшытак, у якім 128 старонак, змяшчаў у сабе напісаныя на беларускай мове, але лацінкай "Bylicy, Razkazy Nauma , а другі паэму "Trawica Brat-Siastryca". Чатыры старонкі першага сшытку заняты загалоўкам, дзесяць - тэкстам прысвячэнне і фанетычнымі заўвагамі да мовы твораў і чатыры - тлумачэннямі некаторых слоў, якія здаваліся аўтару не зусім зразумелымі. Самы тэкст займае сто дзесяць старонак (адна старонка чыстая). На першай старонцы сшытку напісана: "Na ofiarowane, mnie dedykacje, utwory, zgadzam sіę і z wdzęcznoscіa pzryimuję Tadeusz Czudowskі". Тэкст прысвячэння змешчачы на пятай старонцы і фармуліраваны наступным чынам: "Wielmoznemu Tadeuszowi Czudowskiemu, w dowòd glębokіego szacunku, ten blahy utwor ofiaruje autor". На першай старонцы сшытку, ніжэй подпісу Чудоўскага, стаіць звычайны цэнзарскі дазвол: «Печатать позволяется с тем, чтобы по напечатании представлено было в Цензурный Комитет узаконенное число экземпляров. Вильно. 30 июня 1858 года. Цензор П. Кукольник». На трэцяй старонцы змешчана назва твору: "Bylіcy, Razkazy Nauma" Przez Wіncentego Dunin-Marcinkіewіcza.<noinclude></noinclude> ljklg0vzgygflr3u7hznzi3kdrojj6a 104 28899 85457 2022-08-10T06:58:58Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>На версе гэтай-жа старонкі подпіс на рускай мове: «От сочинителя Марцинкевича. Г. Кукольнику, 23 июня 1858 г.» На старонках 7 - 14 змешчана прадмова аўтара, у якой ён гаворыць аб ранейшай сваёй літаратурнай дзейнасці. Гаворачы аб прычынах, у сілу якіх ён пачаў пісаць мастацкія творы, Дунін-Марцінкевіч кажа, што імі з'яўляецца любоў да народа, жаданне асветы народу і добрае знаёмства з бытам народа. У гэтай-жа прадмове аўтар гаворыць і аб кампазіцыі вобразу Халімона. Трыццаць шэсць старонак сшытку, на якіх змешчаны «Быліцы», маюць подпіс цэнзара: «Цензор Павел Кукольник». На трыццаць сёмай старонцы такога подпісу няма. На старонках 66-124 змешчана паэма „Chalіmon na karanacyі. Яе загаловак перакрэслены, і закрэслены першыя дзве старонкі. На старонцы, дзе знаходзіцца перакрэслены загаловак, зроблен надліс: «Эта вся статья не может быть пропущена, а потому её должно исключить. Цензор П. Кукольник». Такім чынам паэма «Халімон на каранацыі» была забаронена цэнзарам, але прычыны забароны нам невядомы. Вось так выглядаў сшытак, у якім былі змешчаны публікуемыя ніжэй творы В. Дуніна-Марцінкевіча. У 1929 г. з лацінскага пісьма гэтых твораў Дуніна-Марцінкевіча была зроблена копія кірыліцай, якая знаходзіцца ў нас. Некалькі аркушаў рукапіснай копіі «Быліц» згублена намі ў часы блакады Ленінграда. Рэшту друкуем na сучаснай арфаграфіі. Арыгіналы В. Дуніна-Марцінкевіча да Айчыннай вайны захоўваліся ў архіве Акадэміі навук БССР і, мабыць, загінулі, як загінула шмат велізарнейшай каштоўнасці рукапісных дакументаў. ''Л. Бэндэ.''<noinclude></noinclude> 22gd53idkzxzr51hhd7gxcno4y5rok5 0 28900 85458 2022-08-10T06:59:47Z VasyaRogov 1510 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча | аўтар = Лукаш Бэндэ | секцыя = Артыкул | крыніца = | год = 1945 }} <pages index="Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf" from="1" /> [[Катэгорыя:Творы 1945 года]]» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча | аўтар = Лукаш Бэндэ | секцыя = Артыкул | крыніца = | год = 1945 }} <pages index="Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf" from="1" /> [[Катэгорыя:Творы 1945 года]] 1ffht4xci7lnq0nqt9niyuw50lxl6mb 85461 85458 2022-08-10T07:10:11Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча | аўтар = Лукаш Бэндэ | секцыя = Артыкул | крыніца = | год = 1945 }} <pages index="Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf" from="1" to="3" /> [[Катэгорыя:Лукаш Бэндэ]] [[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]] [[Катэгорыя:Творы 1945 года]] d2dx7cdz7dy5lduwl12pii60wpy27ql 104 28901 85459 2022-08-10T07:09:13Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>Амаль сто год таму назад упершыню ў гісторыі Беларусі пачалі з'яўляцца у свет літаратурныя творы беларускага пісьменніка Вінцэнта Іванавіча Дуніна-Марцынкевіча. Першым выданнем была «Сялянка» (опера ў двух актах), якая выйшла ў 1846 годзе ў Вільні. Потым выходзілі кніга за кнігай. А ў 1859 годзе гэты трынаццацігадовы перыяд актыўнай творчай і выдавецкай дзейнасці пісьменніка скончыўся канфіскацыяй перакладзенага на беларускую мову «Пана Тадэуша». Пераклад канфіскаваўся ў Вільні па загаду міністра асветы Кавалеўскага. Акрамя названых твораў за гэты час паспелі выйсці такія кнігі Дуніна-Марцынкевіча: «Гапон» - беларуская аповесць з праўдзівага здарэння, Мінск, 1855 г.; «Вечарніцы» і «Заварожаны» - меладрама ў 5 абразках; «Цікавішся?-прачытай» - тры апавяданні і верш, Мінск, 1855 г.; «Дудар беларускі» , Мінск, 1857 г. (у яго ўвайшлі «Шчароўскія дажынкі», «Верш Навума Прыгаворкі», яшчэ некалькі вершаў і апавяданняў). Пасля гэтага неяк праскочыла праз цэнзурную забарону толькі адна кніжачка Дуніна-Марцынкевіча «Люцынка, або шведы ў Літве» - гістарычнае апавяданне на польскай мове ў 1861 г. Як бачыце, сюды трапіла далёка не ўсё, што склала славу нашага пісьменніка. Не трапілі нават такія творы, як «Пінская шляхта» - класіка беларускай літаратуры (напісана у 1866 годзе), «Залёты» (камедыя, напісаная годам пазней), некалькі вершаў, у тым ліку «Заўтра Спаса, кажуць людзі...», - напісаны у 1868 годзе. Не трапілі яны у друк таму, што паэт і яго творчасць трапілі ў няміласць царскай цэнзуры. Цэнзар - паміж іншым, прозвішча яго было - Мухін, - убачыў у іх небяспеку «стварэння, апроч украінскай яшчэ і беларускай літаратуры» і «распальванне мясцовага патрыятызма» і не пашкадаваў 176 руб. 60 кап. з царскай казны на пакрыццё страт выдаўца Сыркіна і аўтара, каб толькі не пусціць у свет на беларускай мове «Пана Тадэуша». З гэтых грошай на долю Дуніна-Марцынкевіча прыпала, здаецца, 49 руб. 40 кап. і наўрад ці сам ён мог імі разлічыцца з сялянамі і сваімі знаёмымі, якія стварылі папярэднюю падпіску-складчыну на выданне «Пана Тадэуша». Той-жа цэнзар, які дазваляў папярэднія выданні Дуніна-Марцынкевіча, і даў папярэдні дазвол на набор «Пана Тадэуша» прозвішча яго было Кукальнік, - атрымаў добрую нагонку ад упраўлення па справах друку, вымушаны быў пісаць тлумачэнні і шукаць высокага заступніцтва, каб пазбегчы яшчэ большай кары. Сам пісьменнік папаў пад нягласны нагляд паліцыі і калі пачалося паўстанне Кастуся Каліноўскага, быў арыштаваны і прасядзеў 9 месяцаў пад следствам, абвінавачаны ў тым, што ён нібыта быў аўтарам і выдаўцом газеты Каліноўскага «Мужыцкая праўда». Царская паліцыя і жандармерыя «перасалілі» сітуацыю надта груба і просталінейна: беларуская падпольная газета ў іх уяўленні зразу звязвалася з творамі першага беларускага пісьменніка і яны паспяшаліся пасадзіць яго за краты. Аднак газета выходзіла самастойна, нават калі пісьменнік сядзеў у клапоўніку. Прышлося выпусціць Дуніна-Марцынкевіча і сарваць сваю злосць на тым, што ўсе астатнія творы яго не ўбачылі свету, аж да рэволюцыі 1905 года, якая крыху расхістала путы цэнзурнага ўціску. Тады быў перадрукованы «Гапон» (у Пецербургу у 1907 годзе), «Вечарніцы» (там-жа, у 1910 годзе), «Шчароўскія дажынкі» (там-жа, у 1910 годзе), а найлепшыя драматычныя творы пабачылі свет у друку толькі пасля Кастрычніцкай рэволюцыі («Залëты» у 1918 г., а «Пінская шляхта» у 1923 г. у Мінску). Падрыхтаваная ім самім да друку кніга «Быліцы і расказы Навума Прыгаворкі» - наогул дзесьці знікла. Цэнзура аказалася разумней жандармерыі, хаця і такой-жа упартай. Калі Дунін-Марцынкевіч паспрабаваў надрукаваць «Пінскую шляхту» у «Календары» - Віленскі генерал-губернатар пісаў начальніку ўпраўлення па справах друку ў Пецербург: «На маю думку, падобны твор, у якім у непрыглядным выглядзе выстаўляецца асоба станавога прыстава, які ў дадатак да гэтага ўсюды называецца «найяснейшая карона», наўрад ці зручна змяшчаць у якім-небудзь выданні, а ў асаблівасці ў такім, як календар, які прызначаецца для распаўсюджвання сярод мясцовага насельніцтва». Калі ўзяць творчую і жыццёвую біяграфію Дуніна-Марцынкевіча, дык мы адразу ўбачым тую-ж рысу, што і у біяграфіі любога дэмакратычнага пісьменніка тагочаснай Расіі; яна ўся складаецца з сутычак з царскай уладай і існуючым у той час грамадскім укладам. Нашы сучаснікі не заўсёды разумеюць усю складанасць ўмоў, у якіх даводзілася працаваць іх папярэднікам-літаратарам, a<noinclude></noinclude> g6xmi06r37v1wspfr41cw0wgocuucgt 14 28902 85472 2022-08-10T07:20:29Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{Вікіпэдыя}} {{DEFAULTSORT:Мартусевіч, Якуб}} [[Катэгорыя:Катэгорыі аўтараў]]» wikitext text/x-wiki {{Вікіпэдыя}} {{DEFAULTSORT:Мартусевіч, Якуб}} [[Катэгорыя:Катэгорыі аўтараў]] 9snab90opfcg2lhrkv4ibxeoplmnht9 14 28903 85473 2022-08-10T07:20:50Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Лісты паводле часу]] [[Катэгорыя:Творы 1861 года]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Лісты паводле часу]] [[Катэгорыя:Творы 1861 года]] i2obhxuo9ugt4klqhr1nud4yj37dwld 14 28904 85476 2022-08-10T07:22:19Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Вершы паводле аўтараў|Мартусевіч, Якуб]] [[Катэгорыя:Якуб Мартусевіч]] [[Катэгорыя:Беларуская паэзія|Мартусевіч, Якуб]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Вершы паводле аўтараў|Мартусевіч, Якуб]] [[Катэгорыя:Якуб Мартусевіч]] [[Катэгорыя:Беларуская паэзія|Мартусевіч, Якуб]] dlmxt0pa469lo3x5ut3xslc71t3ra3k 0 28905 85479 2022-08-10T07:23:03Z Gleb Leo 2440 Gleb Leo перанёс старонку [[«О мой Божа! Веру табе»]] у [[О мой Божа! Веру табе…]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[О мой Божа! Веру табе…]] f6kr8cm2z6623b529sm4c9a4ffbyvkj 14 28906 85480 2022-08-10T07:24:11Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Вершы паводле аўтараў|Кандратовіч, Кіпрыян]] [[Катэгорыя:Кіпрыян Кандратовіч]] [[Катэгорыя:Беларуская паэзія|Кандратовіч, Кіпрыян]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Вершы паводле аўтараў|Кандратовіч, Кіпрыян]] [[Катэгорыя:Кіпрыян Кандратовіч]] [[Катэгорыя:Беларуская паэзія|Кандратовіч, Кіпрыян]] rr3gljm0hpfn5uxbhc0vv12q7ui0ipb 0 28907 85482 2022-08-10T07:24:24Z Gleb Leo 2440 Gleb Leo перанёс старонку [[Не заб’юць Пагоню і ня спыняць]] у [[Не заб’юць Пагоню і ня спыняць…]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Не заб’юць Пагоню і ня спыняць…]] e5zi3bz1x7s4lxvu40p1p779o29hv7w 14 28908 85483 2022-08-10T07:25:27Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Пераклады паводле перакладчыкаў|Зямкевіч, Рамуальд]] [[Катэгорыя:Рамуальд Зямкевіч]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Пераклады паводле перакладчыкаў|Зямкевіч, Рамуальд]] [[Катэгорыя:Рамуальд Зямкевіч]] ii4omv41624803h9x0isb6puq89zd0t 14 28909 85484 2022-08-10T07:27:02Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{Вікіпэдыя}} {{DEFAULTSORT:Мурашка, Рыгор}} [[Катэгорыя:Катэгорыі аўтараў]]» wikitext text/x-wiki {{Вікіпэдыя}} {{DEFAULTSORT:Мурашка, Рыгор}} [[Катэгорыя:Катэгорыі аўтараў]] 16fqv4l2ncquycta1zifodzroru74a7 104 28910 85485 2022-08-10T07:33:42Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>тым больш беларускім літаратарам на зары сучаснай літаратуры. Таму некаторыя нашы крытыкі яшчэ нядаўна здольны былі глядзець на Дуніна-Марцынкевіча выключна з пункту погляду яго прадмоў і прысвячэнняў да яго твораў. Замест таго, каб знайсці асноўную ідэю, дамінанту яго жыцця і творчасці і ад яе разблытваць ніці, якія ідуць да кожнага паасобнага твора, яны хапалі першую папаўшую ім у рукі нітку, якая найбольш кідалася у вочы (к прыкладу тое, што ён быў дваранінам і нават шляхецкім дэпутатам, або тое, што ён пісаў і на беларускай і на польскай мове, або, нарэшце тое, што ў радзе твораў яго відавочны ўплыў сантыменталізма) і так заблытвалі клубок сваіх доследаў, што вымушаны былі кідаць сваю працу з гвалтуючымі супярэчнасцямі. Дунін-Марцынкевіч у іх абмалёўцы з'яўляўся прадстаўніком беларускага дваранскага сантыменталізма, у якога - невядома як - пад канец жыцця вырываліся такія спелыя рэалістычныя творы, як «Пінская шляхта» і «Залëты», па рэалізму вобразаў не саступаючыя гогалеўскім персанажам («Пінская шляхта») і Калупаевым і Разуваевым Остроўскага («Залёты»). Альбо даказвалі яшчэ, нібыта Дунін-Марцынкевіч з'яўляўся абаронцам прыгонніцтва, «у перыяд распаду прыгоннай гаспадаркі стаяў за захаванне прыгоннага ладу», хаця гэтая фармуліроўка распаўзалася па ўсіх швах ад аднаго вобраза Гапона і ад усіх іншых вобразаў, сімпатыі аўтара да якіх нельга было не заўважыць. Трэцяя група крытыкай схільна была залічыць яго ў польска-беларускія пісьменнікі безумоўна з мэтай зусім адарваць ад беларускай літаратуры, якая, відавочна, развівалася пад уплывам рускай літаратуры (такі прыём «крадзежа з узломам» - быў улюбёным метадам беларускіх нацыяналістаў), хаця пушкінскі сюжэт «Сялянкі» - першага твора Дуніна-Марцынкевіча і пераклічка «Пінскай шляхты» і «Залётаў» з рускай драматургіяй ясна казалі супроць падобнай фальсіфікацыі. Такая шчодрая машэнніцкая раздача літаратурнай спадчыны - толькі зваротны бок мядалю нацыяналістаў - адмаўляць усякі ўплыў суседніх брацкіх літаратур на развіццё беларускай літаратуры і «аддаваць» суседнім народам усё тое, што створана пад іх уплывам. Былі і такія, якія наадварот казалі, што творчасць Дуніна-Марцынкевіча складаецца з адных запазычанняў і цытат з фальклора, адначасова спрабуючы зняславіць усё тое, што ім напісана. Усе гэтыя метады падыходу да творчасці пісьменніка разбіваюцца ў пыл і прах пры бліжэйшым знаёмстве з той асноўнай мэтай, у імя якой ён тварыў, з-за якой уваходзіў у супярэчнасці з тагочасным грамадскім ладам. Пісьменнік хацеў не толькі адлюстраваць сваю рэчаіснасць. Ён быў пісьменнікам-грамадзянінам, які ведаў патрэбы і задачы свайго часу. Ён мог памыляцца ў пытанні вызначэння сродкаў, якімі можна перарабіць існуючы лад, але яго сэрца не памылялася ў той высокай мэце, якой павінна было служыць яго слова. Мэта-ж у Дуніна-Марцынкевіча была адна: садзейнічаць перабудове існуючага ладу ў карысць селяніна. Ён, спяшаючыся, але натхнённа, ад сэрца, маляваў вобраз пакутуючай сялянскай дзяўчыны ў «Гапоне». у «Шчароўскіх дажынках», імкнучыся выклікаць пашану і павагу да яе чыстай душы, да яе глыбокіх пачуццяў, да яе пакут і слёз. Ён спалучаў светлы мальераўскі смех і вастрыню гогалеўскай сатыры ў «Пінскай шляхце», каб не толькі пасвяціць у цёмнае царства забабонаў пінскага засценка, але і знайсці ў ім і паказаць крывяжэрнага павука - прадстаўніка «найяснейшай кароны», які так спрытна грабе рублі нават з тых, якія лічылі сябе вярхушкай сялянства. А якое-ж тады раздолле панам Кручковым было у звычайнай вёсцы. Ён асвятліў пражэктарам свайго паэтычнага прадбачання дарогу, па якой пойдзе Сабковіч - гэты гібрыд мальераўскага «Мяшчаніна у шляхецтве» з Разуваевым, хаця ён зарадзіўся і на беларускай глебе. Чытач бачыць у вобразе Сабковіча, як яго намаляваў Дунін-Марцынкевіч, такога ідучага ў будучыню капіталіста-абіралу, які ўмее здзіраць не толькі кажухі з сялян, але і скуру разам з кажухамі. Дунін-Марцынкевіч зусім не двухсэнсова грозіць панам вобразам Гапона, які нібы мядзведзь адбіваецца ад насядаючых сабак прыгонніцтва. <poem>А ён са злосці мармоча, Як каторага пагладзіць, Той з болю яўкне, той брэша. Так Гапон наш колам чэша.</poem> І зусім не так ужо спакойна і ў светлых, здавалася-б, празрыстых радках вершаваных апавяданняў Дуніна-Марцынкевіча. Само сабой разумеецца, што ён далёкі ад палітычных лозунгаў нават сялянскага бунта, што у дачыненні да памешчыкаў ён памылкова лічыць яшчэ магчымым дзейнічаць на іх шляхам пераканання, шляхам абуджэння ў іх пачуцця гуманізма, але-ж не трэба забывацца на час, у якім жыў і тварыў Дунін-Марцынкевіч. Нашага чытача больш за ўсё цікавіць Дунін-Марцынкевіч, як драматург і заснавальнік беларускага тэатра ў яго вышэйшых формах, хаця заслуга яго ў стварэнні сучас-<noinclude></noinclude> 3yn1jvu7vhva6pocj1g427xnv115y05 104 28911 85486 2022-08-10T07:38:13Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « У данай першай частцы нашых нарысаў будзе разгледжана творчасьць пісьменьнікаў, якія ўжо адыйшлі ў нябыт,—гэта значыць, творчасьць першага, другога і часткаю трэцяга з вызначаных намі пэрыодаў; наступны разьдзел нашых эцюдаў будзе прысьвечаны творч...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> У данай першай частцы нашых нарысаў будзе разгледжана творчасьць пісьменьнікаў, якія ўжо адыйшлі ў нябыт,—гэта значыць, творчасьць першага, другога і часткаю трэцяга з вызначаных намі пэрыодаў; наступны разьдзел нашых эцюдаў будзе прысьвечаны творчасьці пісьменьнікаў, якія зараз зьяўляюцца нашымі сучасьнікамі. Такі падзел выклікаецца самым характарам матэрыялу: творчасьць пісьменьнікаў, адыйшоўшых у нябыт, уяўляе сабой закончанае цэлае, да гэтай творчасьці можна аднесьціся больш об‘ектыўна, можна зрабіць тое ці іншае абагульненьне адносна яе; наадварот, творчасьць сучасьнікаў знаходзіцца яшчэ im Werden, у вадносінах да яе можа быць падыход ня столькі навукова-дасьледчы, колькі суб‘ектыўна-крытычны: Такія меркаваньні мэтодолёгічнага характару прымусілі нас разьбіць нашу працу на дзьве часьці. {{лінія|4em|прагал=0}}<noinclude></noinclude> 1rpaowg9xki6ltgrqqs025doo8djjj4 104 28912 85488 2022-08-10T07:42:46Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude> Калі-б яго прыгожая жонка напоўнілася дакорамі, змянілася ў твары або хоць-бы адным словам парушыла сваё ўпартае маўчанне цяпер, калі яны асталіся ўдваіх (бо Клеапатра пайшла як магла паспешна), містэр Домбі мог-бы выступіць у абарону сваіх правоў. Але перад гэтай напружанай, знішчаючай пагардай, з якой яна, паглядзеўшы на яго, апусціла вочы, нібы лічыла яго вельмі нявартым і нікчэмным, каб яму супярэчыць, перад бязмежнай пагардай і ганарлівасцю, з якой яна сядзела вось цяпер, перад халоднай, няўмольнай рашучасцю, з якою яна нібы душыла яго і адкідала, — ён быў бездапаможны. І ён пакінуў яе ва ўсёй велічнасці яе прыгажосці, якая дыхала пагардай да яго. {{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХХVII'''''}} {{Цэнтар|'''''Некалькі перасцярог.'''''}} У наступны дзень Фларэнс, Эдзіт і місіс Ск'ютон сядзелі разам, а ля пад'езда чакала карэта, каб везці іх на прагулку. Бо цяпер у Клеапатры зноў была свая галера, а ў часе абеду Уітэрс, ужо не змучаны, у куртцы з птушынымі грудзьмі і ў штанах ваеннага ўзору, стаяў за яе крэслам, якое было не на калёсах, і больш не калоўся. У гэтыя дні валасы Уітэрса блішчэлі ад памады, ён насіў лайкавыя пальчаткі, і ад яго пахла адэкалонам. Яны сабраліся ў пакоі Клеапатры. Змяя старога Ніла<ref>''Змяя старога Ніла'' — г. зн. Клеапатра, егіпецкая нарыца.</ref> (няхай не будзе гэта знявагай) спачывала на софе, маленькімі глыткамі папіваючы свой ранішні шакалад у тры гадзіны дня, а Флауэрс, пакаёўка, прышпільвала ёй рукаўчыкі і аборачкі і ўтварала над ёй цырамонію хатняга каранавання, ускладаючы на галаву аксамітны капялюшык персікавага колеру; штучныя ружы на ёй ківаліся надзвычай эфектна, калі паралічнае дрыжэнне іх закранала, накшталт лёгкага ветрыку. — Здаецца, я крыху ўзнервавана сёння раніцою, Флауэрс, — сказала місіс Ск'ютон. — У мяне рука дрыжыць. — Учора вы былі душою грамады, пані, — адазвалася Флауэрс, — а сёння вам даводзіцца за гэта расплачвацца. Эдзіт, якая падазвала Фларэнс да акна і пазірала на вуліцу, стоячы спіной да сваёй паважанай маці, якая займалася туалетам, раптам адскочыла ад акна, нібы бліснула маланка. — Дарагое маё дзіця, — млява ўсклікнула Клеапатра, — няўжо і вы нервовая? Не кажыце мне, любая Эдзіт, што вы, такая стрыманая, робіцеся такою-ж пакутніцай, як ваша маці з яе няшчаснай натурай! Уітэрс, нехта стукае.<noinclude></noinclude> hr3h8pmcsawf5t6o1xb4mdmvtqqlpzs 85537 85488 2022-08-10T10:32:42Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude><section begin="ch36"/>Калі-б яго прыгожая жонка напоўнілася дакорамі, змянілася ў твары або хоць-бы адным словам парушыла сваё ўпартае маўчанне цяпер, калі яны асталіся ўдваіх (бо Клеапатра пайшла як магла паспешна), містэр Домбі мог-бы выступіць у абарону сваіх правоў. Але перад гэтай напружанай, знішчаючай пагардай, з якой яна, паглядзеўшы на яго, апусціла вочы, нібы лічыла яго вельмі нявартым і нікчэмным, каб яму супярэчыць, перад бязмежнай пагардай і ганарлівасцю, з якой яна сядзела вось цяпер, перад халоднай, няўмольнай рашучасцю, з якою яна нібы душыла яго і адкідала, — ён быў бездапаможны. І ён пакінуў яе ва ўсёй велічнасці яе прыгажосці, якая дыхала пагардай да яго. <section end="ch36"/> <section begin="ch37"/>{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХХVII'''''}} {{Цэнтар|'''''Некалькі перасцярог.'''''}} У наступны дзень Фларэнс, Эдзіт і місіс Ск'ютон сядзелі разам, а ля пад'езда чакала карэта, каб везці іх на прагулку. Бо цяпер у Клеапатры зноў была свая галера, а ў часе абеду Уітэрс, ужо не змучаны, у куртцы з птушынымі грудзьмі і ў штанах ваеннага ўзору, стаяў за яе крэслам, якое было не на калёсах, і больш не калоўся. У гэтыя дні валасы Уітэрса блішчэлі ад памады, ён насіў лайкавыя пальчаткі, і ад яго пахла адэкалонам. Яны сабраліся ў пакоі Клеапатры. Змяя старога Ніла<ref>''Змяя старога Ніла'' — г. зн. Клеапатра, егіпецкая нарыца.</ref> (няхай не будзе гэта знявагай) спачывала на софе, маленькімі глыткамі папіваючы свой ранішні шакалад у тры гадзіны дня, а Флауэрс, пакаёўка, прышпільвала ёй рукаўчыкі і аборачкі і ўтварала над ёй цырамонію хатняга каранавання, ускладаючы на галаву аксамітны капялюшык персікавага колеру; штучныя ружы на ёй ківаліся надзвычай эфектна, калі паралічнае дрыжэнне іх закранала, накшталт лёгкага ветрыку. — Здаецца, я крыху ўзнервавана сёння раніцою, Флауэрс, — сказала місіс Ск'ютон. — У мяне рука дрыжыць. — Учора вы былі душою грамады, пані, — адазвалася Флауэрс, — а сёння вам даводзіцца за гэта расплачвацца. Эдзіт, якая падазвала Фларэнс да акна і пазірала на вуліцу, стоячы спіной да сваёй паважанай маці, якая займалася туалетам, раптам адскочыла ад акна, нібы бліснула маланка. — Дарагое маё дзіця, — млява ўсклікнула Клеапатра, — няўжо і вы нервовая? Не кажыце мне, любая Эдзіт, што вы, такая стрыманая, робіцеся такою-ж пакутніцай, як ваша маці з яе няшчаснай натурай! Уітэрс, нехта стукае. <section end="ch37"/><noinclude></noinclude> f1ahvt1oqi8scgxxah0zigzvustfrf2 104 28913 85489 2022-08-10T07:43:03Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>най беларускай літаратуры не меншая. Можа гэта таму, што беларуская літаратура пасля Дуніна-Марцынкевіча мела такіх выдатных прадстаўнікоў, як Фр. Багушэвіч, Максім Багдановіч, Змітрок Бядуля, Янка Купала, Якуб Колас і яны ўзнялі беларускую літаратуру на вялікую вышыню яшчэ да падыходу маладога і энергічнага, узброенага самымі перадавымі ідэямі, атрада беларускіх совецкіх пісьменнікаў. У такіх варунках - гіганцкая работа зачынальніка, яго подзвіг зусім натуральна некалькі змяншаецца ў маштабе сучаснасці. У тэатральнай справе і ў справе драматургіі Дунін-Марцынкевіч стаіць амаль адзінока аж да Кастрычніцкай рэволюцыі, але яго творы вызначылі сабой шлях далейшага развіцця беларускай драматургіі, стварылі ўплыў на вобразы нашых драматургічных твораў аж да нашага часу. А гіганцкая задача, якую паставіў сабе гэты дробны служачы без уласных сродкаў, гаспадар маленькага маёнтка Люцынкі, купленага на пасаг жонкі, і не толькі паставіў, але і развязаў яе - выклікае наша справядлівае здзіўленне. У 1946-м годзе споўніцца сто год з дня напісання першай беларускай оперы, а праз шэсць год - сто год з дня яе пастаноўкі. Гэта вялікая дата у культурным жыцці народа і мы павінны быць удзячны не толькі Дуніну-Марцынкевічу, але і яго сям'і, якая разам з ім аддала ўсе сродкі і сілы, каб вырваць у гісторыі гэту дату. І тут, мне здаецца, варта спыніцца на некаторых біяграфічных звестках пра Дуніна-Марцынкевіча, каб паўней зразумець, як здолеў ён вырашыць гэтую задачу. Нарадзіўся Марцынкевіч у 1807 годзе ў фальварку Панюшкевічы, каля Бабруйска, над Бярозай. Бацька яго арандаваў гэты фальварак, значыцца, ён не належаў ні да дробнай, «шарачковай», засцянковай шляхты, ні да шляхетнага магнацтва. Такое няпэўнае становішча, паміж іншым, часта стварала энергічныя характары людзей, развівала іх здольнасці, прымушала задумвацца над соцыяльнымі з'явамі, адчуваць іх несправядлівасць і штурхала шукаць выйсця. І зусім відавочна, што яно-ж раскрывала перад удумлівым чалавекам - сялянства, як сілу, якая можа дапамагчы ў гэтых пошуках. Паэтычнай натуры Дуніна-Марцынкевіча імпанавала прырода над Бярозай-ракой, а таксама глыбокая, лірычная народная творчасць. Абедзве гэтыя акалічнасці і заклалі асноўныя дзве рысы яго характара-паэта і грамадзяніна, сына свайго народа. Маці яго - Марыя з фаміліі Вольчацкіх сама навучыла Вінцэся чытаць і пісаць, а пасля ён быў аддадзены у павятовае вучылішча ў Бабруйску, гімназіі тады ў Бабруйску не было. Вучоба ў вучылішчы не адрывала Вінцэся ад Панюшкевіч, ад вёскі, ад яго дзіцячага сялянскага акружэння, ад прыгажосці сенажаці, жніва, вясковых песень і вечарынак. Усё гэта глыбока западала ў яго душу, ствараючы грунт для будучай творчасці. Па сканчэнні вучылішча, Вінцэся, па парадзе сваяка бацькоў (ксяндза мітрапаліта Станіслава Богуш-Сестрэнцэвіча) і, напэўна, з яго дапамогай адпраўляюць у Вільню, заканчваць сярэднюю асвету ў школе пры базыліянскім кляштары. Віленскае студэнцтва жыло тады ідэямі філаматаў і філарэтаў, жыло імем Міцкевіча, які, да рэчы некаторы час знаходзіўся «ў затачэнні» у гэтым-жа базіліянскім кляштары. Гэта падштурхнула першую творчую думку Марцынкевіча. Далей біографы Дуніна-Марцынкевіча разыходзяцца: частка, у тым ліку Ромуальд Земкевіч, якому блізкі друг Дуніна-Марцынкевіча - Аляксандр Ельскі, даў свой рукапіс «Успаміны аб Вінцэнту Дуніну-Марцынкевічу, беларускім пісьменніку і аўтару», кажа, што Дунін-Марцынкевіч паступіў на юрыдычны факультэт Віленскага ўніверсітэта; другія кажуць, што ён для гэтай мэты ездзіў у Пецербург. Як-бы там не было, але Дунін-Марцынкевіч не скончыў універсітэта, яго не захапіла перспектыва стаць доктарам і ён спачатку вярнуўся да бацькі, а пасля паехаў у Вільню на ўласны хлеб. Тут ён паступіў служачым у бюро нейкага Бараноўскага. Дачка апошняга - Юзэфа - спадабала маладога, прыгожага і вясёлага клерка свайго бацькі. Маладыя людзі пакахаліся, але бацькі Юзэфы і слухаць не хацелі, каб аддаць сваю дачку за няроўню. Тады Дунін-Марцынкевіч выкрадае сваю нявесту, таемна ад яе бацькоў вянчаецца з ёй у 1831 годзе і выязджае ў Мінск. Тут ён служыць перакладчыкам касцельных актаў на рускую мову, пасля ў гранічным і крымінальным судзе. Відавочна, тут ён назірае тыпы, якія пасля дапамаглі стварыць Кручкова і Пісулькіна у «Пінскай шляхце». У 1834 годзе ён зноў вяртаецца на пасаду перакладчыка у каталіцкую кансісторыю, а пасля становіцца яе архіварыусам. Прымірэнне з бацькамі жонкі дае яму магчымасць купіць невялічкі фальварак пад Мінскам - Люцынку ў 1840 годзе і ён селіцца там. Аднак, годнасць шляхецкага дэпутата прымушае яго часта бываць у Мінску і нават раз'язджаць па губерні. За гэтай работай ён знаёміцца яшчэ бліжэй з засцян-<noinclude></noinclude> pysn0zo05t3nqm99ywfnmbnixc4keer 0 28914 85491 2022-08-10T07:43:55Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Прадмова | аўтар = Міхаіл Піятуховіч | секцыя = Манаграфія | папярэдні = | наступны = Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха прыгоннай гаспадаркі/Асноўныя перадумовы беларускай літаратуры|Асноўныя соц.-экон., культу...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Прадмова | аўтар = Міхаіл Піятуховіч | секцыя = Манаграфія | папярэдні = | наступны = [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха прыгоннай гаспадаркі/Асноўныя перадумовы беларускай літаратуры|Асноўныя соц.-экон., культурна-гістарычныя і формальна-мастацкія перадумовы беларускай літаратуры эпохі прыгоннай гаспадаркі]] | крыніца = | год = 1928 }} <pages index="Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf" from=7 to=11 /> lncxueazpd06yh6h1wr1riecymb6rf6 85492 85491 2022-08-10T07:44:26Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Прадмова | аўтар = Міхаіл Піятуховіч | секцыя = Манаграфія | папярэдні = | наступны = [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха прыгоннай гаспадаркі/Асноўныя перадумовы беларускай літаратуры|Асноўныя соц.-экон., культурна-гістарычныя і формальна-мастацкія перадумовы беларускай літаратуры эпохі прыгоннай гаспадаркі]] | крыніца = | год = 1928 }} <pages index="Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf" from=7 to=11 /> ----------- {{Крыніцы}} 2oql9sd7rankv9d5p40hne0btyi5w1j 85505 85492 2022-08-10T08:27:56Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Прадмова | аўтар = Міхаіл Піятуховіч | секцыя = Манаграфія | папярэдні = | наступны = [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха прыгоннай гаспадаркі/Асноўныя перадумовы беларускай літаратуры|Асноўныя соц.-экон., культурна-гістарычныя і формальна-мастацкія перадумовы беларускай літаратуры эпохі прыгоннай гаспадаркі]] | крыніца = | год = 1928 год }} <pages index="Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf" from=7 to=11 /> ----------- {{Крыніцы}} 4pnu5mazxs28f5ok59nwgqcbfhsj9y4 104 28915 85493 2022-08-10T07:54:47Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>ковай шляхтай, са становішчам сялян і пaмешчыкаў. У Мінску і ў Люцынцы ў яго ствараецца сваё асяроддзе. Біографы называюць сярод яго сяброў - Адама Шэмеша - мастака, Адама Пенькевіча - паэта, Ігната Легатовіча - педагога, бібліографа і паэта-аўтара беларускага верша, які дайшоў да нас (надрукаваны ў альманаху «Баян», Вільня, 1838 г.). <poem>Скажы, вяльможны пане, Што ў нашым будзе стане? Бо мне нешта-ж казал:, Што вы няслушна давалі У марцу «падымнэга»... - А табе, хлопе, цо до тэго? - Праўда, што вы пакамі Пакуль жывеце над намі, Але што з таго будзе, Калі станем на судзе? Не скажаш, пане, тэго: - Цо табе, хлопе, до тэго?</poem> Мы прыводзім гэты верш для таго, каб ясней былі настроі гэтага імправізаванага культурнага гуртка. Сваімі ў гэтым гуртку былі і Кандратовіч-Сыракомля і Станіслаў Манюшка і вядомы музыкант Антон Контскі. Гурток быў у курсе спраў той, этнаграфічнай і творчай работы, якую праводзілі ўгэты час Баршчэўскі і Ян Чачот. Гурток Дуніна-Марцынкевіча быў знаёмы з перыядычнымі і неперыядычнымі выданнямі Пецербурга і Вільні, у якіх закраналіся пытанні гісторыі, мовы, творчасці беларускага народа. Біографы запэўняюць, што Дунін-Марцынкевіч меу pyкaпіc «Тараса на Парнасе». Усё гэта спрыяла таму, што ëн сам пачаў пісаць і па-польску і па-беларуску. Мінск у той час быў досыць ажыўленым культурным цэнтрам. Тут стала працавала руская трупа, прыязджалі вядомыя рускія артысты, у тым ліку Каратынскі. Працавала і польская трупа, якую падтрымлівалі мецэнаты з мясцовай польскай знаці, укладаўшыя ў тэатр значныя ўласныя сродкі. Мясцовая газета рэцэнзавала спектаклі. Мяркуючы па гэтых рэцэнзіях, у Мінску былі досыць здольныя артысты і артысткі. Для адной з іх была нават напісана мясцовым аўтарам цэлая п'еса. Ставіліся навінкі рускай і польскай сцэны, руская і сусветная класіка, нават оперы (прычым, першая опера ішла з «працягам», два ці тры вечары). Бый досыць сыграны аркестр з 30 музыкантаў. Дунін-Марцынкевіч аказаўся здольным аматарам-артыстам. З сваім сынам і маленькімі Дачкамі - Камілай, Цэзарынай Элядыяй - ён нярэдка выступаў у канцэртах са спевамі, танцамі, з вершаванымі гутаркамі на беларускай мове, прычым і сам, і дзеці, звычайна, былі апрануты ў беларускія сялянскія касцюмы. Асабліва карысным для Дуніна-Марцынкевіча было знаёмства і дружба з Сыракомлем і Станіславам Манюшкам. Вялікі кампазітар, для якога Беларусь была не толькі месцам нараджэння, але і выхавання яго густаў, матчынай глебай для яго таленту, захапіўся лібрэта оперы «Сялянка», якое напісаў Дунін-Марцынкевіч, і напісаў на яго музыку. Гэта творчае супрацоўніцтва прадаўжалася і далей. А. Валіцкі ў кнізе «Станіслаў Манюшка» (Варшава, 1873 г.) піша пра тое, што Maнюшка напісаў быў музыку яшчэ да двух лібрэтак Дуніна-Марцынкевіча «Набор рэкрутаў» і «Валька мужыкоў». На жаль, гісторыя захавала нам толькі сведчанне пра ўсе гэтыя тры творы: яны недзе загінулі пры вандроўках Манюшкі. Дунін-Марцынкевіч захапіўся ідэяй паставіць беларускую оперу. Ён не мог мець падтрымання ні ў рускіх, ні у польскіх колах, якія задавалі тон культурнаму жыццю Мінска. Выхад на шырокую арэну беларускай літаратуры і беларускага мастацтва ўразаўся ў іх спрэчкі аб тым, што такое Беларусь, і даваў свой, зусім не пажаданы, ім адказ. Дунін-Марцынкевіч зрабіў усё, каб правесці сваё дзецішча паміж Сцылай і Харыбдай: пушкінскі сюжет «Сялянкі» - традыцыйная форма так-званых дваровых спектакляў, дзе паны гавораць па-польску, а сяляне па-беларуску - гарантавалі яго ад папярэдняй забароны твора. Сялянскія хоры ëн арганізаваў з сялян сваёй Люцынкі, сам прыняў непасрэдны удзел не толькі ў якасці рэжысэра, але і артыста - ён іграў роль войта-Навума Прыгаворкі. Опера пайшла з вялікім поспехам: яна ставілася тры разы - у 1852, 1853 і 1855 годах. Аднак, яна не знайшла водгуку ў тагочасным друку, бо беларускаму мастацтву трэба было яшчэ заваёўваць свае прызнанне. І сваімі творамі Дунін-Марцынкевіч амаль у адзіноце павёў бой за гэтае прызнанне: у 1855-1857 г. выходзяць 4 з 7-мі выдадзеных ім кніжак. Пяцігоддзе 1852-1857, такім чынам, стала фундаментам, на якім пабудавалася сучасная беларуская літаратура, драматургія і тэатр. Можна ўявіць сабе, якую кіпучую дзейнасць развіў Дунін-Марцынкевіч у гэтае пяцігоддзе і колькі трэба было любві да свайго народа, да сваёй справы, каб у тагочасных умовах вытрымаць маўклівае асуджэнне: малады з боку навакольнага «культурнага грамадства. Ствараць з самага пачатку літаратурную мову, яе граматыку, усталёўваць узаемаадносіны ўласнай творчасці і фальклора, вынаходзіць<noinclude></noinclude> c9x9sb5qhowliroehv642iq516vlfro 104 28916 85494 2022-08-10T07:58:41Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>формы літаратурных твораў, не паддавацца спакусе скарыстоўваць гатовыя штампы, а ствараць сапраўдныя нацыянальныя творы, дзе кожнае слова, кожны выраз, кожны вобраз і сітуацыя «пахне Беларуссю». З гэтай задачай Дунін-Марцынкевіч справіўся, пры гарачай падтрымцы сваіх сyceдзяў-сялян і той часткі беларускай інтэлігенцыі, якая дала народу Кастуся Каліноўскага. Пасля пачаліся няўдачы. У 1857 годзе памерла яго жонка. Сябры параілі яму развеяцца і ён на некаторы час выязджае з Мінска і з Люцынкі. У часе прабывання у двары сваіх добрых знаёмых у Шчаўрах - ён пазнаёміўся з удавой Алесяй Грушэўскай і шчыра закахаўся ў яе. У 1858 годзе яна стала яго жонкай і ён зусім кідае службу і свае дэпутацтва і асядае на сталае жыццё ў Люцынцы. Тут, пэўна ён стварае тыя свае творы, якія або згублены, або не пабачылі свету. Забарона пераклада «Пана Тадэуша», арышт і пасля нагляд паліцыі - прымусілі яго замкнуцца ў сабе, але не скласці зброі. Ён пераглядае свой творчы шлях, больш працуе над новымі творамі. Скарыстаўшы свае ўражанні ад паездак у Піншчыну (сведкамі гэтага вершы: «Прыпяць» 1849 г. і «Вандровец», Мазыр 1854 г.) ён піша і ставіць сіламі свай сям'і і сялян «Залёты» і «Пінскую шляхту». Са сваімі дачкамі ён арганізуе школу для сялянскіх дзяцей у Люцынцы, і для мясцовай беднаты ў Мінску. Час ад часу спрабуе надрукаваць свае творы, але спатыкае сцяну з боку цэнзуры. Тым часам па загаду Мураўёва разганяюцца і руская і польская трупа ў Мінску, забараняецца любая літаратурная дзейнасць і тэатральныя відовішчы, апроч манархічных. Тэатральная справа заняпадае. І ўсё-ж да канца дзён сваіх працуе ў Люцынцы стары першы беларускі класік дабіваецца таго, што ужо ні час, ні людзі не могуць закрэсліць праробленай ім работы. Памёр ён 17 студзеня 1884 года і пахаваны у Тупальшчыне.<noinclude></noinclude> tv3k1q1djlokhp4gz5tgbjc870ehboa 0 28917 85495 2022-08-10T07:59:12Z VasyaRogov 1510 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры | аўтар = Міхась Клімковіч | секцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = | крыніца = | год = 1945 }} <pages index="Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальн...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры | аўтар = Міхась Клімковіч | секцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = | крыніца = | год = 1945 }} <pages index="Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf" from="1" /> [[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]] [[Катэгорыя:Творы 1945 года]] fim5fvjq86zuubx3aimn0rzoegsopc1 104 28918 85499 2022-08-10T08:06:50Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude> — Візітная картка, пані, — сказаў Уітэрс, падаючы яе місіс Домбі. — Я паеду, — сказала тая, не глянуўшы на картку. — Дарагая мая, — праказала місіс Ск'ютон, расцягваючы словы, — як дзіўна даваць такі адказ, нават не пазнаўшы, хто прышоў. Падайце сюды, Уітэрс. Ах, божа мой, любачка, ды гэта-ж містэр Каркер! Такі разважлівы чалавек! — Я паеду, — паўтарыла Эдзіт такім загадным тонам, што Уітэрс, падышоўшы да дзвярэй, загадна сказаў чакаўшаму слузе: «Місіс Домбі едзе. Ідзіце!» і зачыніў перад ім дзверы. Але праз некалькі хвілін слуга вярнуўся і шапнуў нешта Уітэрсу, які зноў, і не вельмі ахвотна, з'явіўся перад місіс Домбі. — Прашу прабачэння, пані, містэр Каркер сведчыць сваё шанаванне і просіць, калі можна, удзяліць яму адну хвіліну — для размовы па справе, пані. — Дапраўды, дарагая мая, — сказала місіс Ск'ютон самым пяшчотным голасам, бо выраз твара дачкі не абяцаў дабра, — калі вы дазволіце мне выказаць маю думку, я параіла-б… — Прасіце яго сюды, — сказала Эдзіт. Калі Уітэрс пайшоў выконваць загад, яна дадала, кінуўшы хмурны позірк на матку: — Калі ён прыходзіць па вашу параду, няхай зойдзе ў ваш пакой. — Магу я… ці не пайсці мне? — хутка запыталася Фларэнс. Эдзіт сцвярджальна кіўнула ёй галавой але, накіроўваючыся да дзвярэй, Фларэнс сустрэла ўваходзячага госця. З тою-ж непрыемнай фамільярнасцю і спагадлівасцю, з якой ён заўсёды звяртаўся да яе, загаварыўшы самым ліслівым тонам, ён выказаў надзею, што яна здарова… аб гэтым няварта было пытацца, досыць паглядзець на яе твар, каб атрымаць адказ… ён ледзьве меў гонар пазнаць яе ўчора вечарам, так яна змянілася… Ён прытрымліваў дзверы адчыненымі, калі яна выходзіла, і ўпотайку ўсведамляў уладу над ёю, якая спалохана адхіснулася ад яго, і гэта ўсведамленне ён не мог да канца захаваць, не гледзячы на ўсю сваю пачцівасць і ветлівасць. Пасля ён схіліўся на секунду над прыязна працягненай рукой місіс Ск'ютон і, нарэшце, пакланіўся Эдзіт. Холадна, не пазіраючы на яго, яна адказала на яго прывітанне і, не садзячыся сама і не запрашаючы яго сесці, чакала, каб ён загаварыў. — Я дазволіў сабе дамагацца гонару ўбачыць вас, — пачаў, містэр Каркер, — і я адважыўся сказаць, што прышоў па справе, таму што… — Магчыма, містэр Домбі даручыў вам перадаць мне якое-небудзь ганьбаванне? — запыталася Эдзіт. — Містэр Домбі аказвае вам такое незвычайнае давер'е, сэр, што бадай ці здзівіце вы мяне, калі іменна ў гэтым і заключаецца ваша справа.<noinclude></noinclude> rz3eynrofm3hrt98r7mqbtw3fky5vgq 104 28919 85501 2022-08-10T08:12:50Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{лінія|4em|прагал=0}}» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{лінія|4em|прагал=0}}<noinclude></noinclude> 4xxh107f47sv2xsb5j7cya2lkmhci4v 104 28920 85502 2022-08-10T08:21:04Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{{Цэнтар|{{Разьбіўка|ЭПОХА ПРЫГОННАЙ ГАСПАДАРКІ}}|памер=160%}} АСНОЎНЫЯ СОЦЫЯЛЬНА-ЭКОНОМІЧНЫЯ, КУЛЬТУРНА-ГІСТАРЫЧНЫЯ і ФОРМАЛЬНА-МАСТАЦКІЯ ПЕРАДУМОВЫ БЕЛАРУСКАЙ ЛІТАРАТУРЫ ЭПОХІ ПРЫГОННАЙ ГАСПАДАРКІ. У канцы XVII в. Беларусь, пасьля разьдзелаў Рэчы Поспо...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{{Цэнтар|{{Разьбіўка|ЭПОХА ПРЫГОННАЙ ГАСПАДАРКІ}}|памер=160%}} АСНОЎНЫЯ СОЦЫЯЛЬНА-ЭКОНОМІЧНЫЯ, КУЛЬТУРНА-ГІСТАРЫЧНЫЯ і ФОРМАЛЬНА-МАСТАЦКІЯ ПЕРАДУМОВЫ БЕЛАРУСКАЙ ЛІТАРАТУРЫ ЭПОХІ ПРЫГОННАЙ ГАСПАДАРКІ. У канцы XVII в. Беларусь, пасьля разьдзелаў Рэчы Посполітай, увайшла ў склад Расійскай імпэрыі; з аднаго хворага організму яна трапіла ў склад другога, ня больш здаровага. Жыцьцё Польшчы перад стратай ёю політычнай самастойнасьці характарызуецца паступовым гаспадарчым заняпадам. Невялічкая група магнатаў фактычна ўладала дзяржавай. Пад гэтаю групаю стаяла шматлікая кляса радавой, дробнай шляхты, якая ганарылася сваімі правамі і прывілеямі, сваёй констытуцыйнай роўнасьцю з магнатамі, але фактычна знаходзілася ў поўнай залежнасьці ад іх. Ненормальныя соцыяльныя адносіны ўсім сваім цяжарам клаліся на плечы сялянства і гарадзкіх рамесьнікаў. „Аб‘ядненьне сялянства, якое выражалася ў зьмяншэньні надзелаў ворнае зямлі, павялічэньні бясконных і бескароўных двароў, у зьяўленьні досыць шматлікай клясы сельскіх батракоў,—вось такі досыць смутны малюнак, які ўвогуле назіраецца на Беларусі к канцу політычнай свабоды Рэчы Посполітай“.<ref>Проф. [[Аўтар:Мітрафан Доўнар-Запольскі|М. Довнар-Запольский]]—„Народное хозяйство Белоруссии 1861—1914“. Минск, 1926, {{Абмылка|стар,|стар.}} 1.</ref> Расія ў гэты момант таксама ўяўляла з сябе хворы організм. Сельская гаспадарка, складаўшая сабою грунт экономікі імпэрыі, трымалася выключна на паднявольнай працы прыгоннага „нявольніка“; прыбытковасьць такой гаспадаркі ўсё больш і больш падала, наладзіць яе на капіталістычны спосаб ня было магчымасьці. Пры панаваньні натуральнай<noinclude></noinclude> gzk6bbsc07y170zmrmwiqq2ik9f3yk5 85503 85502 2022-08-10T08:22:07Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Цэнтар|{{Разьбіўка|ЭПОХА ПРЫГОННАЙ ГАСПАДАРКІ}}|памер=160%}} {{Larger|АСНОЎНЫЯ СОЦЫЯЛЬНА-ЭКОНОМІЧНЫЯ, КУЛЬТУРНА-ГІСТАРЫЧНЫЯ і ФОРМАЛЬНА-МАСТАЦКІЯ ПЕРАДУМОВЫ БЕЛАРУСКАЙ ЛІТАРАТУРЫ ЭПОХІ ПРЫГОННАЙ ГАСПАДАРКІ.}} У канцы XVII в. Беларусь, пасьля разьдзелаў Рэчы Посполітай, увайшла ў склад Расійскай імпэрыі; з аднаго хворага організму яна трапіла ў склад другога, ня больш здаровага. Жыцьцё Польшчы перад стратай ёю політычнай самастойнасьці характарызуецца паступовым гаспадарчым заняпадам. Невялічкая група магнатаў фактычна ўладала дзяржавай. Пад гэтаю групаю стаяла шматлікая кляса радавой, дробнай шляхты, якая ганарылася сваімі правамі і прывілеямі, сваёй констытуцыйнай роўнасьцю з магнатамі, але фактычна знаходзілася ў поўнай залежнасьці ад іх. Ненормальныя соцыяльныя адносіны ўсім сваім цяжарам клаліся на плечы сялянства і гарадзкіх рамесьнікаў. „Аб‘ядненьне сялянства, якое выражалася ў зьмяншэньні надзелаў ворнае зямлі, павялічэньні бясконных і бескароўных двароў, у зьяўленьні досыць шматлікай клясы сельскіх батракоў,—вось такі досыць смутны малюнак, які ўвогуле назіраецца на Беларусі к канцу політычнай свабоды Рэчы Посполітай“.<ref>Проф. [[Аўтар:Мітрафан Доўнар-Запольскі|М. Довнар-Запольский]]—„Народное хозяйство Белоруссии 1861—1914“. Минск, 1926, {{Абмылка|стар,|стар.}} 1.</ref> Расія ў гэты момант таксама ўяўляла з сябе хворы організм. Сельская гаспадарка, складаўшая сабою грунт экономікі імпэрыі, трымалася выключна на паднявольнай працы прыгоннага „нявольніка“; прыбытковасьць такой гаспадаркі ўсё больш і больш падала, наладзіць яе на капіталістычны спосаб ня было магчымасьці. Пры панаваньні натуральнай<noinclude></noinclude> fafirqy2ii2oqieqpnv8rxeal1vuxzw 104 28921 85504 2022-08-10T08:24:28Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude> — У мяне няма ніякага даручэння к лэдзі, якая надае свой бляск яго імю, — сказаў містэр Каркер. — Але я, у сваіх уласных інтарэсах, прашу гэту лэдзі быць справядлівай да пакорнага слугі, які просіць яе аб справядлівасці… да простага падначаленага містэра Домбі… да чалавека, які займае скромнае становішча… і падумаць аб тым, што ўчара ўвечары я быў зусім бездапаможным і не мог ухіліцца, калі мяне прымусілі быць сведкам вельмі пакутлівых тлумачэнняў. — Дарагая мая Эдзіт, — ціхім голасам сказала Клеапатра, апускаючы ларнет, — дапраўды-ж, гэта вельмі чароўна з боку містэра… як яго там завуць. І ў гэтым столькі шчырасці! — Бо я адважваюся, — прадаўжаў містэр Каркер, з пачцівай удзячнасцю звяртаючыся да місіс Ск'ютон, — я адважваюся назваць гэта пакутлівымі тлумачэннямі, хоць такімі яны былі толькі для мяне, які меў няшчасце пры гэтым прысутнічаць. Такое нязначнае разыходжанне паміж апекунамі — паміж тымі, хто бескарысліва любіць адзін аднаго і хто заўсёды гатоў прынесці сябе ў афяру, — гэта нішто. Як сказала ўчора вечарам вельмі правільна і з такім пачуццем сама місіс Ск'ютон, — гэта нішто! Эдзіт не магла пазіраць на яго, але праз некалькі секунд яна зыпаталася: — А ваша справа, сэр… — Эдзіт, дарагая мая, — сказала місіс Ск'ютон, — містэр Каркер увесь час стаіць. Дарагі містэр Каркер, прашу вас, прысядзьце. Ён нічога не адказаў матцы, але не спускаў вачэй з ганарыстай дачкі, нібы ад яе адной чакаў запрашэння і рашыў яго дамагчыся. Эдзіт, насуперакі свайму жаданню, села і лёгкім рухам рукі прапанавала яму сесці. Гэтага было дастаткова. Містэр Каркер сеў. — Ці дазволіце вы мне, пані, — пачаў Каркер, асляпляючы місіс Ск'ютон сваімі белымі зубамі, — ці дазволіце вы, якая ўладае такім глыбокім разуменнем і такою чуллівасцю, паведаміць сёе-тое місіс Домбі і даць ёй права перадаць гэта вам, яе лепшаму і самому шчыраму сябру… пасля містэра Домбі. Місіс Ск'ютон хацела пайсці, але Эдзіт спыніла яе. Эдзіт спыніла-б і яго і з абурэннем загадала-б яму гаварыць адкрыта або змоўкнуць, калі-б ён не сказаў, прыцішыўшы голас: «Міс Фларэнс… маладая лэдзі, якая толькі што вышла з пакоя…» Эдзіт дазволіла яму прадаўжаць. Цяпер яна пазірала на яго. Калі ён нахіляўся з найвялікшай далікатнасцю і пашанай, набліжаючыся да яе, і з ціхамірнай усмешкай паказваў свае зубы, якія выстраіліся ў баявым парадку, ёй хацелася забіць яго на месцы. — Становішча міс Фларэнс, — зноў пачаў ён, — было сумным. Мне цяжка гаварыць аб гэтым з вамі, бо ваша прывязанасць<noinclude></noinclude> t3pej7slj5y7inehqmm354lf6gm48g1 104 28922 85507 2022-08-10T08:37:44Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «гаспадаркі прамысловасьць і гандаль тармазіліся ў сваім разьвіцьці. Царызм бараніў выключна інтарэсы шляхты. І мы бачым, як вялікая тэрыторыяльна і багатая на прыродныя багацьці дзяржава задыхаецца экономічна, а разам з тым і політычна. Вось у гэтую з...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>гаспадаркі прамысловасьць і гандаль тармазіліся ў сваім разьвіцьці. Царызм бараніў выключна інтарэсы шляхты. І мы бачым, як вялікая тэрыторыяльна і багатая на прыродныя багацьці дзяржава задыхаецца экономічна, а разам з тым і політычна. Вось у гэтую затхлую атмосфэру гнілога вялікага організму трапляе і Беларусь<ref>Проф. [[Аўтар:Уевалад Ігнатоўскі|У. Ігнатоўскі]]—„[[Гісторыя Беларусі ў XIX і пачатку XX сталецьця|Гісторыя Беларусі ў XIX і ў пачатку XX ст.]]“ Менск, 1925 г., стар. 7.</ref>. Беларускае магнацтва і шляхецтва, хоць і пазбаўлена было „залатой вольнасьці“, але засталося, зразумела і ў новых політычных умовах у стане паноў і карысталася як і даўней, соцыяльна-экономічнымі выгодамі. З гэтай прычыны і ў новай дзяржаве паны адчувалі сябе, як і ў Польшчы, нават лепш: пры агульнай адсталасьці Расіі іх тут менш палохала пэрспэктыва рэформ, якія, пад уплывам францускай рэволюцыі, у канцы XVIII в. знаходзілі сабе прыхільнікаў у Рэчы Посполітай. Ураду Кацярыны II шляхта далучаных беларускіх зямель паднесла нават адрас, у якім, між іншым, гаварылася: „Жывучы ня ў Польшчы, адчуваем сябе як-бы ў Польшчы і нават лепш, як у Польшчы“. Толькі невялічкая частка шляхты, прасякнутай польскім патрыотызмам, не змагла прымірыцца са зьменай політычных умоў і, адмовіўшыся ад прысягі на вернасьць новаму ўраду, прымушана была расстацца з сваімі маёнткамі і пакінуць межы Расіі. Зусім іншае было становішча сялянства. Яно пры інкорпорацыі Беларусі ў склад Расійскай імпэрыі ня толькі не зьмянілася к лепшаму, але нават з часам і пагоршылася. Сяляне, к канцу XVII в. страціўшыя вольнасьці, якімі яны карысталіся ў Літоўска-Беларускай дзяржаве, к гэтаму часу падзяляліся на дзьве групы: вялікую групу прыватна-ўласьніцкіх сялян і меншую—скарбовых. Скарбовым жылося крыху лепш, чым прыватнаўласьніцкім; у іх былі крыху большыя правы і меншыя абавязкі ды павіннасьці; паншчына ў іх адбірала 3—4 дні на тыдзень, тымчасам як у прыватных панскіх маёнтках яна даходзіла з 3 да 7 дзён у тыдзень. Экономічнае становішча беларускага прыгоннага сялянства было значна горш, чым, напр., у Маскоўшчыне. Зразумела, і там паншчына мела свае жудасныя бакі, але там<noinclude></noinclude> fmppk8ujl7pbshrcc9fn5baw0ewwfr2 104 28923 85508 2022-08-10T08:48:24Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>да яе бацькі натуральна прымушае вас чула і рэўніва прыслухоўвацца да кожнага слова, якое мае да яго адносіны. — Яго гаворка заўсёды была ліслівай, але немагчыма апісаць тую ліслівасць, з якой ён праказаў гэтыя словы і гаварыў іншыя, падобныя да іх па сэнсу. — Але ці магу я, як чалавек, які таксама, хоць і па-іншаму адданы містэру Домбі і заўсёды зачароўваўся характарам містэра Домбі, ці магу я сказаць, не зневажаючы вашай далікатнасці, як жонкі, што на міс Фларэнс, на няшчасце, не звяртаў увагі… яе бацька? Ці магу я сказаць — яе бацька. Эдзіт адказала: — Мне гэта вядома. — Вам гэта вядома, — паўтарыў містэр Каркер, як відаць, з глыбокай палёгкай. — Гэта здымае ў мяне цяжар з сэрца. Ці магу я спадзявацца, што вам вядома крыніца гэтай няўвагі, якая тлумачыцца гордасцю містэра Домбі, больш правільна — яго характарам? — Вы можаце не спыняцца на гэтым, сэр, — заўважыла яна. — І хутчэй перайсці да таго, што вы маеце сказаць. — Вядома, пані, я разумею, — адказаў містэр Каркер, — верце мне, я вельмі добра разумею, што містэру Домбі не патрэбны ў вашых вачах ніякія апраўданні. Але прашу вас меркаваць аб маім сэрцы па вашаму сэрцу, і вы мне прабачце маю цікавасць да яго, нават калі гэтая празмерная цікавасць часамі заводзіць мяне занадта далёка. Якой пакутай для яе гордага сэрца было сядзець тут з ім, тварам у твар, калі ён зноў і зноў падаваў ёй фальшывую яе клятву перад алтаром і навязваў яе, нібы чашу з недапітым рвотным напіткам, а яна не магла прызнацца, што гэты напітак унушае ёй агіду, і не магла адмовіцца ад яго! Як мучылі яе сорам, раскаянне і гнеў, калі, будучы перад ім ва ўсёй сваёй прыгажосці, яна ведала, што па сутнасці ляжыць ля яго ног! — Міс Фларэнс, — прадаўжаў Каркер, — пакінутая на апеку — калі можна гэта назваць апекай — слуг і наёмных людзей, якія ва ўсіх адносінах стаяць ніжэй яе, натуральна, мела патрэбу з дзіцячых год у навучаннях і ўказаннях і, не маючы гэтага, у сваіх учынках была неасцярожнай і да вядомай ступені забылася пра сваё становішча. Захапілася яна была нейкім Уолтэрам, простым хлапцом, які, на шчасце, цяпер памёр. І шкадуючы павінен сказаць, што яна падтрымлівала вельмі непажаданыя зносіны з нейкімі маракамі кабатажнага плавання, якія зусім не карыстаюцца добрай рэпутацыяй, і са старым уцёкшым банкротам. — Я пра ўсё гэта чула, сэр, — сказала Эдзіт, кінуўшы на яго пагардлівы позірк, — і мне вядома, што вы гэтыя факты скажаеце. Вы можаце гэтага не ведаць. Спадзяюся, што так. — Прабачце, — сказаў містэр Каркер, — думаю, што ніхто не ведае іх лепш, чым я. Вашу велікадушную і палкую натуру пані, — тую натуру, якая так благародна і настойліва апраўдвае вашага любімага і паважанага мужа і якая яго ашчаслівіла, як<noinclude></noinclude> ku5564sla3zfjhhv291fd0wt9kmbqtc 104 28924 85511 2022-08-10T09:01:50Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>'''ЭТАПЫ РАЗЬВІЦЬЦЯ БЕЛАРУСКАЕ ЛІТАРАТУРЫ''' ''(Нарыс)'' Беларусь пераважна краіна сялянская. Гарадзкога жыхарства ў ёй налічваецца прыблізна 15 проц. агульнага ліку насельніцтва. Беларусы, якіх у сярэднім 85 проц., галоўным чынам, расьселены па вёсках і складаюць сабою пераважна бядняцка-серадняцкі сялянскі стан. Таксама значная колькасьць іх жыве ў мястэчках і гарадох, дзе ізноў-жа зямляробства займае галоўную частку ў іх занятках. Асноўную гушчу гарадзкога і местачковага жыхарства падае на яўрэяў, і зусім у малым ліку ў гарадох жывуць расійцы ды палякі. У некаторых гарадох і мястэчках пападаюцца яшча і татары. Прамысловасьць у беларускіх гарадох разьвіта зусім слаба; цяжкае індустрыі ў Беларусі амаль што няма. Маюцца невялікія заводы і фабрыкі па апрацоўцы жывёлавых рэчаў і лясных матэрыялаў, піваварныя заводы, дражджавыя, крухмальныя і інш. Але ўсе гэтыя заводы і фабрыкі не адышлі далёка ад тыпу майстэрняў павышанага тыпу. Вялікая колькасьць гарадзкога жыхарства займалася (і займаецца) рамяством: гарбарскім, шчацінным, сапожным, ста-<noinclude></noinclude> ib03xwxp61yqc6undv0rlujen9r1jbo 104 28925 85517 2022-08-10T09:08:58Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>ён таго заслугоўвае, — я павінен шанаваць, павінен паважаць яе і скарацца перад ёю. Але што датычыць фактаў, — а дзеля іх та я і адважыўся дамагацца вашай увагі, — то ў мяне не можа быць ніякіх сумненняў, бо, выконваючы свой абавязак у якасці даверанага містэра Домбі — маю права сказаць, як яго сябра, — я безумоўна ўстанавіў іх. У выкананне гэтага абавязку, вельмі заклапочаны, як вы можаце гэта зразумець, усім, што мае да яго адносіны, узахвочаны, калі хочаце (бо баюся, што я ў вас у няласцы), больш нізкімі матывамі — жаданнем даказаць сваю стараннасць і заслужыць большую ласку, я доўга расследваў гэтыя факты і сам і з дапамогай асоб, якія заслугоўваюць давер'я, маю шматлікія і бясспрэчныя доказы. Яна зірнула толькі на яго рот, але ў кожным зубе ўбачыла прыладу зла. — Прабачце, пані, — прадаўжаў ён, — калі ў сваім замяшанні я адважваюся прасіць у вас парады і прыняць пад увагу ваша жаданне. Калі не памыляюся, я заўважыў, што вы вельмі цікавіцеся міс Фларэнс? Ці было ў ёй хоць што-небудзь чаго-б ён не заўважыў і не ведаў? Зняважаная і ў той-жа час абураная гэтай думкай, яна прыкусіла дрыжачую губу, каб стрымацца, і холадна кіўнула галавой. — Гэта цікавасць, пані, якая так чулліва даводзіць, што вам дорага ўсё, што датычыць містэра Домбі, прымушае мяне вагацца, перш чым я пазнаёмлю яго з гэтымі фактамі, якіх ён яшчэ не ведае. Калі дазволіце мне зрабіць прызнанне, мая вернасць яму настолькі пахіснулася, што вам дастаткова толькі зрабіць намёк аб сваім жаданні, каб я замоўкнуў аб іх. Эдзіт шпарка падняла галаву і, адхіснуўшыся, накіравала на яго пануры позірк. Ён адказаў самай нясмелай і пачцівай усмешкай і прадаўжаў: — Вы кажаце, што я падаю іх у скажоным выглядзе. Думаю, што не! Думаю, што не. Але скажам, што гэта так. Непакой, які я ў апошні час перажываю, выклікан наступным: нават тая акалічнасць, што міс Фларэнс з усёю нявіннасцю і даверлівасцю бывала ў падобным грамадстве, будзе мець рашаючае значэнне для містэра Домбі, ужо настроенага супроць яе, і прымусіць яго прыняць захады (ведаю, што ён ужо думаў аб гэтым) да таго, каб расстацца з ёю і выгнаць яе са свайго дома. Пані, будзьце да мяне ласкавы і ўспомніце, што я ледзь не з дзяцінства меў справу з містэрам Домбі, ведаў яго і паважаў, будзьце да мяне ласкавы, калі я гавару, што калі ёсць у яго які-небудзь недахоп, то гэты недахоп — ганарыстая ўпартасць, якая ўкаранілася ў той благароднай гордасці і ўсведамленні ўласнай улады, якія яму ўласцівы і перад якімі мы ўсе павінны скарацца. Упартасць непакорлівая, у адрозненне ад упартасці іншых людзей, і ўзрастаючая з дня на дзень і з года ў год!<noinclude></noinclude> bj1juwzfkhhw4pwqydsayv446j8mfwi 104 28926 85524 2022-08-10T09:35:55Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude> Яна ўсё яшчэ не спускала з яго вачэй; але якім-бы ні быў рашучым яе позірк, ноздры яе раздзімаліся, дыханне зрабілася глыбейшым і губы злёгку скрывіліся, калі ён абрысоўваў тыя якасці свайго апекуна, перад якім, як ён казаў, яны ўсе павінны схіліцца. Ён гэта бачыў, і хоць выраз яго твара не змяніўся, яна ведала, што ён гэта бачыў. — Нават такое нязначнае разыходжанне, якое адбылося ўчора ўвечары, — сказаў ён, — калі мне будзе дазволена вярнуцца да яго, растлумачыць сэнс маіх слоў лепш, чым разыходжанне больш сур'ёзнае. Домбі і Сын не прызнаюць ні часу, ні месца, ні пары года, але падначальваюць іх сабе. Але я радуюся гэтай падзеі, бо яна дае мне магчымасць закрануць сёння з місіс Домбі гэту тэму, нават калі я часова наклічу на сябе яе нездавальненне. Пані, у самы разгар майго неспакою і апасак з гэтай прычыны я быў выкліканы містэрам Домбі ў Лімінгтон. Там я ўбачыў вас. Там я не мог не зразумець, якое становішча вы зоймеце ў бліжэйшы час — становішча, якое абяцае шчасце на доўгі час як яму, так і вам. Там я вырашыў чакаць, пакуль вы перабярэцеся да сябе, у свой дом, а пасля дзейнічаць так, як дзейнічаю я цяпер. У глыбіні душы я не баюся здрадзіць свайму абавязку ў адносінах да містэра Домбі, калі даверу вашаму сэрцу тое, што мне вядома, бо калі ў дваіх адно сэрца і адна душа, як у гэтым саюзе, то адзін з двух можа замяніць сабою другога. Такім чынам, ці даверу я такое пытанне вам ці яму, сумленне маё будзе амаль што аднолькава спакойна. Па прычынах, мною спамянутых, я хацеў-бы выбраць вас. Ці магу я спадзявацца на такі гонар, што давяральнае маё паведамленне прынята і што я вольны ад усякай адказнасці? Ён доўга памятаў той позірк, які яна кінула на яго — хто мог-бы бачыць яго і не запамятаць? — і барацьбу яе душы. Нарэшце, яна сказала: — Я прымаю гэта, сэр. Лічыце пытанне вычарпаным, і няхай з гэтым будзе скончана. Ён нізка пакланіўся і ўстаў. Яна таксама ўстала, і ён з найвялікшай пакорлівасцю развітаўся з ёю. Але Уітэрс, сустрэўшы яго на лесвіцы, спыніўся, здзіўлены надзвычайнымі яго зубамі і асляпляючай яго ўсмешкай, а калі ён ехаў на сваім беланогім кані, прахожыя лічылі яго дантыстам — так блішчэлі яго зубы. І прахожыя лічылі яе, калі яна неўзабаве накіравалася на прагулку ў сваім экіпажы, знатнай лэдзі, не менш шчаслівай, чым багатай і прыгожай. Але яны яе не бачылі, калі некалькі хвілін назад яна была адна ў сваім пакоі, і не чулі, як яна сказала тры словы: «О, Фларэнс, Фларэнс!» Місіс Ск'ютон, спачываючы на софе і маленькімі глыточкамі п'ючы шакалад, не чула нічога, апрача праказанага шэптам слова «справы», да якога яна ставілася з вялікай агідай, так што даўно ўжо выкінула яго са свайго слоўніка і ў выніку самым чароўным чынам і ад усяго сэрца (не будзем казаць —<noinclude></noinclude> rh15qh3tzw60ufp6vk04yq7dsgaad1j 104 28927 85530 2022-08-10T10:14:59Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>ад душы) амаль давяла да жабрацтва мадыстак і іншых асоб. Таму місіс Ск'ютон не задавала ніякіх пытанняў і не праяўляла ні малейшай цікавасці. Па праўдзе сказаць, аксамітны персікавага колеру капялюшык у дастатковай меры займаў яе ўвагу па-за домам, бо дзень быў ветраны, а капялюшык, пасаджаны на патыліцу, рабіў шалёныя намаганні, каб шмыгануць ад місіс Ск'ютон, і, не гледзячы на ўпрашанні, не згаджаўся ні на якія ўступкі. Калі дзверцы карэты зачыніліся і доступ ветру быў перагароджан, паралічнае дрыжэнне зноў пачало забаўляцца са штучнымі ружамі, нібы гулялі ў багадзельні састарэлыя зефіры, і наогул у місіс Ск'ютон досыць было клопатаў і спраўлялася яна з імі няважна. Пад вечар ёй не стала лепш, бо, калі місіс Домбі апранулася і поўгадзіны чакала яе ў сваім пакоі, а містэр Домбі, прагульваючыся па гасцінай, апынуўся ў стане ганарыстага раздражненяя (яны ўтраіх павінны былі ехаць на запрошаны абед) Флауэрс, пакаёўка, з'явілася з бледным тварам перад місіс Домбі і сказала: — Пані, прашу прабачэння, але я нічога не магу зрабіць з місіс! — Што гэта азначае? — запыталася Эдзіт. — Пані, — адказала спалоханая пакаёўка, — я нічога не разумею. У яе твар як быццам скрывіўся. Эдзіт разам з ёю пабегла ў пакой маці. Клеапатра была ў поўным убёры — брыльянты, кароткія рукавы, румяны, завіткі, зубы і іншыя дзявоцкія чароўнасці былі ў наяўнасці, але параліч нельга было ўвесці ў заблуджэнне, — ён пазнаў у ёй тую, за кім быў пасланы, і паразіў яе перад люстрам, дзе яна і ляжала, як агідная лялька, скінутая на падлогу. Без сораму яе разабралі на часткі, і тое нямногае, што было ў ёй сапраўдным, паклалі ў пасцель. Паслалі па дактароў, і тыя хутка з'явіліся. Ужылі моцна дзеючыя сродкі, вынеслі прыгавор, што ад гэтага ўдару яна паправіцца, але другога не перажыве; і на працягу многіх дзён яна ляжала нямая, пазіраючы ў столь, часамі нечленараздзельна мармытала ў адказ на пытанні, ці пазнае яна тых, хто тут знаходзіцца; часамі не давала адказу ні знакам, ні жэстам, ні выразам немігаючых вачэй. Нарэшце, яна пачала патроху ачуньваць і ў нейкай ступені набыла здольнасць варушыцца, але гаварыць яшчэ не магла. Аднойчы яна адчула, што зноў уладае правай рукой, і, паказаўшы на гэта пакаёўцы, якая яе даглядала, і выяўляючы вялікае хваляванне, яна рабіла знакі, каб ёй далі аловак і паперу. Пакаёўка адразу-ж гэта падала, думаючы, што яна хоча напісаць завяшчанне або выказаць апошняе сваё жаданне; місіс Домбі не было дома, і пакаёўка з пачцівасцю чакала вынікаў. Пасля цяжкіх намаганняў, якія выявіліся ў пісанні, сціранні, напісанні няўмесных літар, якія, здавалася, зрываліся самі з алоўка, старая працягнула такі дакумент:<noinclude></noinclude> npruy2n2vwm0nr71l0z1xq5b2eg4nuv 0 28928 85532 2022-08-10T10:27:23Z VasyaRogov 1510 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Прыгранічны манастыр | аўтар =Рыгор Мурашка | секцыя =Аповесць | папярэдні = | наступны = | крыніца = https://knihi.com/Ryhor_Muraska/Pryhranicny_manastyr.html }} == I == Скалон - начальнік асобнага поста Дзяржаўнай Палітычнай Управы - задуменна сядзеў за...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Прыгранічны манастыр | аўтар =Рыгор Мурашка | секцыя =Аповесць | папярэдні = | наступны = | крыніца = https://knihi.com/Ryhor_Muraska/Pryhranicny_manastyr.html }} == I == Скалон - начальнік асобнага поста Дзяржаўнай Палітычнай Управы - задуменна сядзеў за пісьмовым сталом. У парозе ж пасланец фельд'егер маўкліва чакаў, калі начальнік аддасць яму назад канверт з распіскаю ў атрыманні сакрэтнага пакета. Хвілін дзесяць прайшло ўжо, як Скалон паспешна разадраў пакет. З кожнаю поштай, з кожным прыязджаючым фельд'егерам ён чакаў чагось асабліва важнага. Халодны бляск воч надаваў тады ўсяму яго твару выгляд рашучасці і разам таемнасці, загадкавасці. Сёння ён асабліва чакаў важных вестак - пазаўчора, пры выключна загадкавых абставінах, за дзве вярсты адгэтуль, ад гэтага вось дома, кантралёр мытнага пункта Зыркі забіты з агнястрэльнай зброі. Стрэл не быў адразу смяротным, але ад параненага не давялося пачуць ні слова: трапная ў карак куля разбурыла галасавыя звязкі, як канстатаваў тутэйшы доктар, і ад гэтага адняло ў Зыркага мову. Зыркі быў не толькі супрацоўнік мытніцы: Скалон ды яшчэ хто-колечы ведалі, каго страцілі ў асобе малапрыкметнага кантралёра мытнага пункта. І гэтага мала. Зыркі быў самым блізкім задушэўным сябрам Скалону, з якім ён прайшоў упоруч значную частку свайго жыцця. Пра гэтае ніхто не здагадваўся тут на граніцы. Ніводзін з сяброў з свайго боку не паказваў выгляду братняй сардэчнасці паміж сабою. На тое былі прычыны службовага характару, характару работы. Па-восенняму плакала летняе неба, і голас у Скалона жалобна-ўрачыстым быў на пахаванні Зыркага. Пахавалі, як пахавалі б і ўсякага другога супрацоўніка мытнага нагляда. Толькі самы голас у Скалона сваёй задушэўнай кволасцю да нябожчыка казаў, што гэта незвычайнае, асаблівае пахаванне. Гаварыў Скалон, і гукі голасу з чужаземным акцэнтам нібы запэўнівалі, што вінавайца знойдзецца і што для гэтага ён - Скалон - прыкладзе ўсю сваю бурлівую энергію. У сённяшнім чаканні асаблівых вестак ён не памыліўся. Зусім сакрэтны пакет яскрава аднавіў у памяці ўсе дробязі нядаўніх дзён, і ён жа з'явіўся выходным пунктам для многіх разважанняў. Цяклі хвіліны... Фельд'егер пачаў выказваць нецярплівасць - пакет тэрміновы (алюр++) і на ім павінна быць уласная распіска начальніка поста з паметкай гадзін, хвілін, секунд. Фельд'егеру здавалася, што ён стаіць тут цэлыя гадзіны. Бачыў - начальнік даўно прачытаў пакет, і ім авалодаў прыступ вялікай нецярплівасці. Скалон думаў, глядзеў і думаў. За акном слалася зялёная шырыня палеткаў. З сіняватага блакіту шчэрылася-смяялася сонца. А на краявідзе, наўскасяк да граніцы, пахмура рэжа вока былы каталіцкі манастыр. За манастыром - мытны пункт. Скалон адрываецца ад гэтых прадметаў. Смяецца сонца. Зяленіць вакол. Мітусяцца ўваччу чымсь неазначаным пералівы цяплеючага паветра. - Таварыш начальнік!.. Таварыш начальнік!.. Гэта фельд'егер не вытрымаў і рашыўся звярнуць увагу Скалона на пакет. - Таварыш начальнік! - за трэцім разам пачуў Скалон і здрыгануўся. Пакет вярнуў яго да кабінетных абставін. - Ах, выбачайце... Канверт?.. Зараз... - Вы атрымалі ў пятнаццаць дваццаць. - Правільна. У пятнаццаць дваццаць... Вазьміце. Ён аддаў фельд'егеру канверт пакета, і той шпарка выйшаў. Заціхлі крокі, і Скалонаў погляд зноў пацягло за акно, да манастыра, да мытнага пункта. У цёплай мітусні разам з сонцам радасцю смяяліся зялёныя далі. Скалону здавалася, што ён разумее гэтую радасць. Калі яшчэ не згладзілася хаўтурная жалоба, калі не схавалася яшчэ пад плёнам будучыні, а ўжо радасць ахінае застыглы з трывогі светлы вобраз Зыркага, дык, значыцца, няма загадкавасці ў забойстве, і памяць лепшага сябра будзе адпомшчана. На фоне звонкай святлыні пацьмянеў раптам брудны манастыр, а за ім і мытны пункт. == II == Крывава-чырвонае сонца нафарбавала ўжо ў фіялетавы колер зеляніну клёнаў і вязаў на двары. Ціхія, ласкавыя праменні нясмела прыбралі ў мярэжу з чырванавата-цьмяных кропак сцены з шпалерамі невыразнага малюнка, стол з пісьмовымі прыладамі і паперамі і за сталом сагнутага Скалона. Ён скончыў свой працоўны дзень - сёння даўжэйшы за звычайны. На стале ляжалі да адпраўлення два пакеты. Ён ужо сабраўся прыбраць іх са стала, калі ўвайшоў супрацоўнік і даклаў, што начальніка абавязкова хоча бачыць якісь чалавек. - Давайце. Не паспеў супрацоўнік перадаць прыйшоўшаму запрашэнне, як той, не чакаючы яго, увайшоў сам. Ён быў нізкі, шырокі ў плячах, апрануты па-гарадскому ў суконную пару. Шэрыя штаны аднаго колеру з тужуркаю паўзакрывалі начышчаныя, але трохі запыленыя штыблеты. Шэры капялюш з выпуклым верхам быў увагнуты з правага боку, як робяць гэта амерыканскія каўбоі. Уся фігура яго была элегантнаю і разам сціплаю. Цяжка было б сказаць, чаго ў ім больш: элегантнасці і прыгажосці ці простай сціпласці. Для адказу трэба было б зазірнуць у твар. І твар, бязвусы і безбароды, таксама быў мешанінай той самай элегантнасці з усё той жа сціпласцю. Толькі вочы рашуча чарнелі з-пад ценю капелюша, але і яны не парушалі суладдзя ў фігуры, а паказвалі энергічную рашучасць і гэтым толькі дапаўнялі суцэльнасць тыпу. Скалон запрасіў яго сесці, а супрацоўніку даў тэрмінова скончыць зараз жа работу; супрацоўнік выйшаў. У кабінеце загаманілі. Словы гаворкі ясна чуваць былі кожнага разу, але цяпер, схіліўшыся над сталом, супрацоўнік не зразумеў нічога. Чым больш гаварылі ў кабінеце, тым больш хацелася супрацоўніку растлумачыць сабе сэнс слоў і ўсяе гаворкі. Ён па інерцыі пакінуў ужо работу і таксама па інерцыі прыслухаўся. Дарэмна. Не трэба было і прыслухоўвацца. Размова вялася досыць голасна, але з такім асаблівым вымаўленнем слоў і думак, што ўсё злівалася ў струмень гукаў, пад якім можна было толькі заснуць без жаднай надзеі ўлавіць хоць кроплю сэнсу. Гаманілі на незразумелай мове. Супрацоўнік прыйшоў нарэшце да гэтага вываду і ўзяўся зноў за сваю работу, нездаволена зірнуўшы ў бок кабанета. Увагу супрацоўніка раптоўна прыцяг скрадзены шум. Востры слых асабісцкага працаўніка не мог ашукаць яго ўладара. Ён азірнуўся. Нібы нікога не было. У кабінеце гаварылі цішэй, бы надыходзячы змрок убіраў у сябе зычнасць галасоў, і гукі тады рабіліся такімі сухенькімі і ціхімі, санлівымі. Тады супрацоўнік зноў схіліўся над папераю, канчаючы сваю справу. Другім разам пачуўся шум ззаду, на гэты раз больш наяўны. Рыпнулі дзверы падазроным рыпам, і да супрацоўніка падышоў загадчык мытнага пункта Талалай. - Скалон дома? - Ш-ш-ш-ш-ш... Там... - упаўшэпта пачаў супрацоўнік і не дагаварыў. Расчыніліся дзверы, і Скалон з паперай у руцэ выйшаў у пакой. - А, здароў, сябар! Ну, як справы? - Як сказаць... - Пачакай... Таварыш Крушынскі, ужо цемнавата пісаць. Запалі лямпу і выдай гэтаму грамадзяніну візу тэрмінам на сем дзён. - А цяпер зойдзем да мяне. Скалон прапусціў загадчыка мытніцы ў кабінет. - Археолагі шляюцца, - з бачнай злосцю, зачыніўшы дзверы, сказаў Скалон і запаліў лямпу. Талалай запытальна глядзеў на яго. - Ды з дзяржаўнага музея для вывучэння рэчаў старасветчыны і для збірання некаторых з іх. - М-мы-гу-у, - неазначана працяг Талалай. - Самы час ім тут лазіць. У нас людзей забіваюць, а яны са сваёй старасветчынай лезуць. - Сапраўды, час знайшлі... - Кокнуць, чаго добрага, а ты, высалапіўшы язык, пніся, бегай, будзь ласкаў знайсці забойцу яго. Увайшоў супрацоўнік і падаў для подпісу накладзеную візу. == III == - Мне здаецца падазроным гэты шыкарны дзяцюк. - Ты думаеш, Талалай? - Я сёння бачу яго прыгожую фігуру другі раз. - Вось як? - Яшчэ да прыходу свайго сюды ён непрыкметна выглядаў граніцу і як бы вывучаў мясцовасць, асцярожна маршыруючы туды і сюды. - Спадзяюся, што ты не памыліўся. - Яшчэ адна заўвага... Некаторы час ён цягаўся ля манастыра, падыходзіў размераным крокам у бок граніцы і да мытнага пункта. Быццам лічыў нават крокі. Цяжка сказаць, што б ён з археалагічнай мэтай курсіраваў тут. - Бадай, тут ёсць што. - Але я не пра гэтае хацеў сказаць. Тое так сабе, а вось... - Новае што ў дазнанні? - Па боку я шарахнуў усё дазнанне. - Не разумею нешта. - Каб не быць галаслоўным, лепш падмацавацца дакументамі. - Што ты хочаш гэтым сказаць? - На. Загадчык мытніцы падаў яму складзеную ўчацвёра паперку. Скалону пачуўся нейкі невымоўны пах ад яе, але ён не ўзяў увагі на гэта і прачытаў: «Прыйдзіце ў паказанае ніжэй месца адзін ці ўдвух - за ўзнагароду (толькі не грашовага характару) раскрыю загадкавасць забойства Зыркага. Папярэджваю: не прыходзьце з такім «добрым» намерам, каб узяць весткі і не выканаць умоў, - не ўдасца. Чакаю роўна а 12 ночы сёння на паўдарозе ад мытнага пункта да асобнага поста. Месца перамоў - ля манастыра. Сведка забойства Р. С. Можаце ісці ўзброенымі, але толькі не больш 2 чалавек... Прапанова шчырая. Ён жа». Талалай падазрона сачыў за выразам твару ў Скалона і па прачытанні сказаў: - Тлумачэнні, бадай, лішнія будуць і зараз даць хоць кроплю святла ў гэтай справе не могуць. Замест адказу Скалон спытаўся: - Дзе ты знайшоў яе? - У фортцы ў акне... Была прыцята адшчэмленай шыбаю. Больш нічога не ведаю. - Так, - задуменна праказаў Скалон і з хвіліну сядзеў, быццам разважаючы ці нешта мяркуючы пра сябе. - А больш ніхто не ведае пра яе? Талалай страпянуўся і паспешна адказаў: - Не, ніхто. - Я пайду з табою. Задуменнае меркаванне пакінула Скалона, і ён зірнуў на загадчыка пункта і не прыкмеціў: агеньчык узбег на вочы ў Талалая і схаваўся. - Прызнацца, я даволі баюся. - Пайсці трэба, неабходна, - з палкасцю, якая ўласціва толькі працаўнікам яго галіны, сказаў Скалон. - Перад тым мне хочацца выказаць маленькую ў замысле і вялікую ў сваёй прастаце думку. Гэты сведка сам штурхае нас на тое, каб не выканаць умоў і атрымаць весткі. - Гэта як ты думаеш? - А проста - узяць ды скруціць яму рукі. Тады птушка будзе сапраўды сведкаю. Я, праўда, плана не прыдумаў... - Не, Талалай, гэтага не варта рабіць. Табе кажа асабіст, які з'еў зубы і загартаваўся на гэтай рабоце. Так зрабіць - несумленна будзе. Талалай неазначана паглядзеў на яго і скоса ўсміхнуўся. - Са злачынцам несумленна?.. - Так, са злачынцам, асабліва калі ён кажа аб шчырасці і першы прапануе яе, у дадатак добраахвотна. - Не ведаю, - не пакідаў спрачацца загадчык. - Трэба ведаць злачынцаў, і асабліва ў нас на граніцы. Вялікі і цвёрды злачынец, можа нават з палітычнай душой, не будзе пісаць на вецер. Тут трэба гаварыць як роўны з роўным, іначай нельга. Бачна, пераканаў Скалон сваімі словамі мытніка, бо той, як бы крыху нездаволена, усё ж згадзіўся. == IV == На гадзінніку паказвала без дваццаці дванаццаць. Скалон аддаў загад на посце, паклаў у адну кішэню абодва пакеты, а ў другую стары аблезлы «кольт» і патушыў лямпу. - Я не ўзяў свайго рэвальвера, - сказаў з ледзь прыкметным дрыжаннем у голасе Талалай. - Не трэба - абыдзецца. Ноч касматымі ручышчамі падхапіла абодвух, прыціснула да камлатых грудзей і панесла шпарка-шпарка наперад, не даўшы ні маленькай магчымасці азірнуцца і ўбачыць, як ад чорнай гушчы поста адплыў чалавек і ўкрадкі пасунуўся за імі. Ён ішоў паволі, асцярожна, але не ўсе перасцярогі, відаць, былі ўжыты ім, бо на якім пятнаццатым кроку ад месца нядаўняга прыпынку ўслед яму выладзілася - сціснутая ўжо сапраўднай асцярожнасцю - невялічкая скурчаная фігурка. Двум пярэднім здавалася, што ўсё заснула з ноччу. Ціха. Маўчаць начныя птушкі. Кволы ветрык заблытаўся ў нерухомай плойме ледзь асвятляючых зорак. Маўчыць і граніца. Не пераклікаюцца паміж сабою вартавыя, не чуваць лязгацення зброі. Дзесьці далёка, па тым баку яшчэ, кантрабандысты - праедуць надасветкам, калі вартаўнікоў, як і ўсё жывое, схіліць пад дзень на сон, калі трохі развадзіць упартую зрочнасць воч, - тады лепш праслізнуць бяскарна. Так на зямлі ціха, невымоўна - бязгучна. Ніводзін з чатырох не агукаецца - нельга, бяды можна нарабіць. Пярэднія не гамоняць. Задні ціха сочыць за імі. А за трэцім сочыць яшчэ больш ціха чацвёрты. Ціха ў дарозе. Кожны падзяляецца думкамі толькі з начою: зручна ў цямноце. Але... Маўчок! Скалон з Талалаем падышлі да манастыра. На ўмоўленым месцы - нікога. Па інерцыі, не бачачы мэты вандравання, наблізіліся да пярэдніх і адзін да аднаго і заднія. Паслупянелі. Наперадзе рэдка загаманілі - заднім зусім слаба чутно. Як зайцы, навастрылі вушы - гатовыя на ўсё - тыграмі. - Што ж - няма... - Ранавата... Лёганькі, як птушынка, подых ветру прынёс абрыўкі. Яшчэ больш насцярожана пачалі слухаць тыя, што сачылі. Ледзь-ледзь вызначаюцца ў кісялёвай цемры фігуры, што чагось чакаюць. Скупая гаворка заціхла. Кожны аддаўся свайму чаканню. Слухаўшыя праглынулі сказаныя словы і яшчэ не пакідалі ўслухоўвацца ў блізкую цішыню, калі ў чулы слых абодвух рэзка забіла неспакойная трывога. Цяжкі шум без слоў пачуўся ад манастыра. Ззаду быццам яшчэ не зусім разумелі яго, быццам не чакалі, але парыванне ўжо было ў мускульных камячках усяго цела. Вось шум перарваўся хрыпам, і малюсенькі ветрык на сваім уздыху прынёс рэзкі ненатуральны пах. Прырода не магла вылучыць з сябе раптам, як бы на заказ, такога моцнага хімічнага паху. Першы сачыўшы скочыў уперад. Выпрасталася і фігура задняга і шырокім непамерна скокам ірванулася за першым... Не падбег той да месца здарэння к заціхаючаму шуму, як яго схапілі моцна за плячо і адкінулі набок. Але першы прамахнуў у сваім руху і замест нападу пачаў бараніцца: ён не здолеў напад працягнуць да перамогі і гэтым аддаў ініцыятыву ў рукі ворагу. Вораг, скарыстаўшы ў момант хвілевае замяшанне яго, утрымаўшыся ад рыўка, спружынячым рухам кінуўся на супраціўніка. У вочы аднаму мільгом кінуўся ўвагнуты з правага боку капялюш сённяшняга археолага, а другому - занадта дапытлівае аблічча супрацоўніка асобнага поста, які накладваў візу. Сціплы археолаг імгненна паказаў, што валодае не толькі «старасвецкім шыкам», а і кулакамі: трыма прыёмамі японскай барацьбы «джыу-джыцу», пачаўшы з выкручвання рукі, ён скончыў усю карпатню і паклаў асабіста спартсменскім ударам кулака ў карак. З хуткасцю механізма ён выцяг з кішэні (у археолага заўсёды знойдзецца ў кішэні падобнае што на выпадак) вяровачку і зусім не па-археолагаўску ў паўхвіліны скруціў непрытомнаму рукі. Са сканчэннем барацьбы і небяспекі ўздыхнулася. Зноў новая хваля вострага паху задурманіла галаву... Шум паволі заціхаў у блізкім далёку, калі археолаг пусціўся наўздагон. Другая хваля вострага паху атуліла дакучліва, і аматар старасветчыны пераканаўся, што гэта - пах хлараформу. Аддальванне шуму і кірунак паху вялі да сцяны манастыра. Праследавалынік пачуў пстрыканне як бы ад замыкання дзвярэй, рып, і потым усе гукі паволі аціхлі, нібы ў зямлі. Археолаг стаяў перад сцяною манастыра, ад якой ён не мог атрымаць ніякага адказу, і думаў над высмешкамі лёсу. Шум заціх канчаткова, і слых перастаў напружвацца, але рашучасць, якая прывяла сюды, выклікала неабходнасць рухаў, рухаў зараз жа, у гэтую ж хвіліну. Тоненькі струменьчык хлараформу задражніў у носе. Пах плыў з сцяны. Археолаг ступіў паўз манастыр. Відаць, прывыклыя да гэтай работы, пальцы працаўніка пачалі шныпарыць па сцяне. У чорнай шчыліне рука напаткала цвёрдасць жалеза. Бы спадзеючыся тут знайсці адгадку таемнасці, ён пацяг яго і адчуў, што ловіць рукамі смярдзючае гнілое паветра і правальваецца кудысь уніз. == V == Скалона дзівіла адсутнасць «сведкі забойства», і, каб упэўніць сябе, што яшчэ рана, як сказаў Талалай, ён узяўся за гадзіннік, калі яго рукі моцным абхопам прыціснулі да постаці, а нос і рот заткнулі востра-смярдзючай мокрай анучай. Ён ірвануўся. Не, - трымалі моцна. Займала дыханне. Тады ён напружыў рэштку адчайнасці - усімі членамі свайго цела пацягнуўся і ўпаў. Мокрая хустачка з прыкрым пахам уціскалася, здаецца, далёка ў нос, у горла. Ён не вырываўся, як раней, бо было добра ляжаць. Рэзкі пах губіў сваю смярдзючасць і атуляў мяккім араматам эфірных духоў. Удыхаў прагна выабражаную прыемнасць, і рабілася туманна ў галаве і цяжка ў руках і ў нагах. Ціхі стан мілагучнага супакою з кожнаю секундай абкружаў, набліжаўся і нарэшце завалодаў усім Скалонам. Ён адчуў цьмяна, што яго цела прыйшло да сувязі з рухам. Яго цяглі, а хацелася б ляжаць на месцы без турботаў. Хутка лёгкі вялікі ўладар ночы скаваў рэшткі бадзёрасці. Скалон моцна спаў... Праз некаторы час у прытомнасці звязанага Крушынскага пасвятлела, і ён зварухнуўся. Было свежавата. Раннюю песню пелі жаўранкі. Ветрык нездаволена калыхаў высокую росную траву. Развідневала. Ва ўсёй велічыні небяспекі прыпамянулася ўраз барацьба, потым уваччу іскры-зоркі і ружовы туман у галаве. На скронях цяжка пульсавала кроў. Паспрабаваў вырваць рукі. Гладкая вяровачка сціскала да болю, і так проста выслабаніцца было нельга. Тады ён устаў. У галаве стукала. Шумела ўвушшу. Слабасць вялікая адчувалася ва ўсім целе. Але невыгоднасць становішча прымусіла сціснуць зубы. Хістаючыся, як пасля цяжкай хваробы, падышоў к манастыру. Востры рог сцяны ў адным месцы здаўся яму добрым сродкам для вызвалення. Перацерці вяровачку было не так і лёгка, бо рукі былі звязаны па-мастацку адна на адну ззаду. Ён згінаўся, выкручваўся, цярпеў пры гэтым боль у суставах, тручы тоненькую вяровачку аб шурпаты выступ рога. Колькі разоў зняможана перапыняў работу. Блізкае світанне падганяла, а няўдача пагражала небяспекаю - і ў сваім непрыемным абавязку рукі здзіралі скуру на кроў, да шчымення. Мацнейшым павевам дыхнуў ветрык, асвяжыў зусім змораны твар. Крушынскі без сілы прыхінуўся да сцяны. Хвіліны работы здаліся цэлай вечнасцю. Вяровачка мацней была за скуру на руках. У апошняй напружанасці рвануў нечаканым для самога расцягам рукі. О радасць! Вяроўка паслабілася, і бадзёрасць чалавека, які нанава жыве, змяніла ранейшую роспач. Зноў адчуў сябе вольнаю птушкаю. Жаданне жыць разгарнула крылы, пакінула далёка ззаду брудны манастыр у чыстым світанні раніцы. == VI == Небяспечнае паданне спынілася, і археолаг спружыніста, як кот, стаў на ногі. Пад падэшвамі чулася цвёрдая зямля. - Гэтага я быццам не прадугледжваў, - прашаптаў ён. Абставіны ў атрамантавай цемры, у дадатак чортведама дзе, не соладка ўплывалі на самапачуццё. Было б гэта ў святле, удзень - справа іншая. Нешта скрабучае прабегла па нагах. Археолаг успамянуў, што ў яго з сабою ў кішэні штаноў электрычны ліхтарык. Засвяціў. Пацук, на велічыню з ката, цікава і смела паглядзеў на незвычайлага госця. Той тупнуў нагой. Пацук, ані не спалохаўшыся воража папярэдлівага руху, з грэблівым выглядам сморгнуў у нару. Археолаг стаяў у яме на ўзор калодзежа. Угары сінеў нешырокі кавалак зорнага неба. Падняўшы ліхтарык, ён убачыў, што гэта даволі высока і вылезці назад той самай дарогай, па якой прыйшоў, нельга было і думаць. Гладкія замшэлыя сцены но мелі ні маленькага выступу, не кажучы ўжо аб тым, што яны былі выкладзены каменем. Маленькія шчыліны чарнелі две-нідзе, але яны ні ў якім разе не маглі адыграць ролі сходкаў. З адной такой шчыліны патрывожана выбавіла тлустас тулава пудлівая яшч'арка. Не, гэта зусім не цікавіла археолага, і з надзеяй ён павярнуўся ў другі бок. Вакол абступалі чатыры сцяны гнілой пратухлай дзіры, у якой ён быў адзінай жывой душою. Не, не адзін! Той самы пацук ці мо другі - не меншы ў памеры за першага - прабег даверліва паўз нагу чалавека ў процілеглы ад нары бок і схаваўся ў правым кутку калодзежа. Уважліва прыгледзеўшыся, археолаг не ўбачыў там ніякай нары. І тут зусім дарэчы перад ім выплыла такая простая і разам радасная здагадка, што ён ляпнуў сябе па лбу і праказаў уголас: - Варта было трапіць у гэтую дзірку, каб і рукі апусціліся. Для археолага гэта занадта... Раз вядуцца пацукі, - значыцца, паблізу павінен быць і чалавек са сваім мяшканнем. Да такой простай рэчы адразу не дадумацца... Сорам! - бадзёра падкрэсліў ён і падумаў: «А што ж за чалавек ці людзі маюць суседства з гэтымі прыгожымі закуткамі?» Ён ступіў туды, дзе знік пацук. Святло адбілася на абнадзееным голеным твары. Тое, што ён прыняў спачатку за правы кут, было кутам толькі ўгары, а ўнізе ў паўроста сярэдняга чалавека чарнела глыбокая адтуліна. Доўга не думаючы, бо святла ў ліхтары магло хапіць не больш як на паўгадзіны, папоўз. Шанаваць вопратку не даводзілася цяпер, калі пытанне аб самазахаванні займала мазгі. І дзіўна: ён быў мала падобны на дзённага ў асобным посце, шыкарна-прыгожага дзецюка; зараз яму бліжэй і больш да твару падышла б прашумленая на локцях і каленях рабочая вопратка, а ў руках замест ліхтарыка паўпудовы молат ці гэбель. Невялічкі залом хутка вывеў на калідор у пэўным сэнсе гэтага слова. Управа і ўлева разыходзіўся ён цаглянай дарожкай. Куды ісці? І справа і злева чарнелі канцы. «Цікавае месца для археолага, - зусім недарэчы падумаў ён. - Але куды ісці?» Ледзь чутны пах хлараформу насцярожыў яго, як ганчака. Палец слізнуў па гузічку ліхтара. Да мёртвай сцішы далучылася глухая цемра. Памеркаваўшы, што манастыр застанецца злева, не даючы больш святла, вобмацкам падаўся ўправа. Па дарозе трапляліся папярочныя ходы. На адну часіну слізгала святло, і ходы аказваліся нязначнымі паглыбленнямі ў сценах. Паскудны пах прэліны ў пустцы часам перабіваў пуцяводны слабы пах хлараформу. Хвілін праз пятнаццаць на дарозе вырасла сцяна. «Няўжо глухая? - боязна падумаў ён. - Не, штось не так». Паціснуў на гузік ліхтарыка - батарэя не вылучала больш энергіі. Вачавідная небяспека апынуцца ў не лепшым становішчы, чым за гадзіну да гэтага, сцяла сэрца. І ўсё ж не паверыў. Рукі абмацвалі слізгаватыя сцены. У іншы час, пры іншых абставінах ён грэбліва, можа, зморшчыўся б ад падобнага адчування, але цяпер некалі было задумвацца. Надзеі не ашукалі: у абодва бакі разыходзіўся калідор. Зноў патрабавалася рашэнне, у які бок накіравацца. І зноў выбраў правы. Цемра дражніла сваёй пустатою і быццам смяялася з натугаў чалавека. Кожная нечаканасць, самая маленькая, магла з'явіцца ворагам у нязнаным лабірынце падземных калідораў. Археолаг пасоўваўся наперад. Страцілася ўжо прыблізнае ўяўленне часу, бо за адсутнасцю святла няможна было праверыць на гадзінніку. Пачала ўжо трывожыць даўжыня гэтых калідораў, калі ледзь-ледзь выразны водгалас як бы ад людское размовы прыплыў спераду. З-за новага залому злева, далёка ў цёмнай глыбіні, бліснула тоненькім шнурочкам палоска святла. Археолаг асцярожна кінуў непатрэбны ліхтарык і засунуў рукі ў кішэні штаноў. == VII == Як ні шпарка бег Крушынскі, але яму думалася пасля перацерпенага, што гэта надта паволі; і ён шырэй ставіў ногі і імчаўся ўсё ўперад і ўперад. З росна-блішчастае травы выляталі спалохана птушкі і праводзілі бегуна сонным ціліўканнем. Чым бліжэй станавілася адлегласць да канцовай мэты, тым праслізнуўшая спачатку трывога расла і шырылася, ахоплівала ўсю істоту Крушынскага, балюча паторгвала твар. - Паспець, паспець... Можа позна? Хутчэй, хутчэй! Толькі паспець, - не думаючы на небяспеку прынятага намеру, шаптаў ён разгарачана. - Толькі паспець!.. Палкае жаданне жыць штурхала ўсё з новай сілай наперад. Боль акрываўленых рук адсунуўся набок. Што мог мець агульнага з тым жаданнем якісь бязглузды боль, калі на карту ставілася ўсё жыццё! «Варта паслізнуцца - і прапаў назаўсёды. Як і не жыў. Раз вырабіўся... Ну, а гэты раз?» У смуглявым надыходзе летняй раніцы вымалёваўся наперадзе пуста і таемна мытны пункт. Крушынскі пайшоў шагам. Будучы блізка, азірнуўся прыцята на ўсе бакі і на пальчыках падышоў да дома. Паслухаў. Навокал - ні гуку. Таксама асцярожна Крушынскі абышоў пункт і стаў насупраць акна загадчыка. Зноў паслухаў. Нішто не перапыняла дрымотнай цішыні раніцы. Тады ён прыўзняўся і пацяг фортку. Яна лёгка адчынілася. Прасунуць прывыклую руку і адшчапіць акно - справа адной секунды. У пакоі таксама ні душы; на двары ціха па-ранейшаму. Падцягнуўся на балючых руках і лёгка перамахнуў у пакой. Прычыніўшы акно, падышоў да кута каля вялікай шафы і пачаў чагось шукаць на сцяне. Змрок цямнеўся яшчэ ў пакоі, і адразу знайсці патрэбнае было цяжкавата. Але вось пальцы напаткалі шырокую галоўку ледзь прыкметнага пад шпалерамі гвазда. Крушынскі націснуў, і частка падлогі ад сцяны апусцілася ўніз, адчыніла нешырокую адтуліну ў глыбіню. Ён знік у ёй, і адтуліна зноў зачынілася, і ніхто не мог бы ўгадаць, што тут толькі што прайшоў чалавек. == VIII == Радасна білася сэрца ў Крушынскага. Жаданне жыць толькі цяпер стала зразумела ва ўсёй сваёй паўнаце, ружовыя краявіды слаліся перад вачыма. Паспешна ўвабег ён у падземны пакой - нешта падобнае да прасторнай шахты. Гэта была пашыраная сярэдзіна бакавога калідора з дзвярыма з абодвух бакоў. Квадратная падлога плошчай метраў на сто застаўлена была пакамі і скрынкамі рознай велічыні і формаў. Пакой паказваў бліжэй на склад, чымся на жылое памяшканне пад зямлёю. Аднак пры незавідным святле насценнае лямпы два чалавекі седзячы вялі тут нараду. З радасцю ад таго, што выслабаніўся і ўцёк ад небяспекі, а тут знайшоў па-бывалешняму ўсё ў парадку, Крушынскі паціснуў руку Талалаю (адзін з двух быў ён) і незнаёмаму, што быў у вайсковай вопратцы чужаземнага афіцэра. Талалай палічыў патрэбным сказаць: - Крушынскі, пра якога я не раз гаварыў. - Вельмі прыемна, - адклікнуўся афіцэр. - Некалькі разоў я чуў пра вас і вашу работу. Дзякуючы гэтаму аб вас склаўся ў пэўным месцы надта добры, жаданы для вас погляд. Я толькі што вызваліўся з бяды. Працяглася б непрытомнасць яшчэ на які час, і я мог бы лічыць сябе прапашчым таксама, як і вы. - Што ты кажаш? - спалохана спытаўся Талалай. - А вось, як вы пайшлі са Скалонам... А ён дзе? - Тут!.. У кутку на паках ляжаў начальнік пагранічнага асобнага поста. Разам з гэтым Крушынскаму кінуўся ў вочы поўны непарадак у вопратцы ў Талалая, і ён зразумеў. - Я не думаю, што вы ўжо скончылі сваё паведамленне, - сказаў на гэты раз афіцэр. - Прытуліўшыся за рогам поста, - апавядаў Крушынскі, - я сачыў за гэтым малайцом у капелюшы. У гэты час выйшлі вы. Капялюш рашуча пасунуўся ўслед за вамі. Ён не быў бы такі смелы, каб ведаў, што яшчэ знайшоўся нехта, хто не выпушчае яго з поля свайго зроку. Да самага манастыра мы ў такім парадку вялі свой паход. Я добра бачыў яго замёрлую фігуру, калі вы спыніліся. Толькі не чуў слоў, але затое добра схапіў сэнс шуму і вазяніны ў вас. Гэта паслужыла сігналам для майго калегі і прычынай умяшацца там, дзе яго не прасілі. Я, вядома, не мог глядзець спакойна на такую рэч. Выгадная пазіцыя была на маім баку... Шум мацнеў, калі я схапіў за плячо бегшага ўперадзе і штурхнуў яго ўбок. І чорт мяне забраў бы за маю нядбалую хібу ў той момант!.. Завязалася барацьба... Гэты сцярвец валодаў кулакамі не горш за любога барца... У выніку я ўпаў на зямлю ад такога ўдару, ад якога і памерці не сорам быў бы. Але ж якое адчуванне ахапіла мяне, калі я прачнуўся: на сэрцы скраблі кошкі ўсяго свету - я думаў, што ўсё скончана. Толькі свежае паветра вярнула разважлівасць і, дзякуючы гэтаму і рогу манастырскай сцяны, за цану маіх патуг і вось такіх вынікаў на руках я маю шчасце быць цяпер сярод вас! - высокаўрачыста скончыў Крушынскі. - Дзе ён можа быць цяпер? - Каб я такога глупства не стварыў там, дык не толькі сказаў бы дзе, а мог бы паказаць вось у такім жа становішчы, - паказаў ён пальцам на Скалона. Машынальна ўсе глянулі туды (Скалон быццам заварушыўся) і за Талалаем падышлі да непрытомнага. Начальнік асобнага поста моцна спаў. - Ты, Крушынскі, зрабіў вялікую справу. Гэтыя пакеты, якія былі са Скалонам, даказваюць сказанае мною. Талалай коратка расказаў, што пакеты з данясеннямі ў асобны аддзел змяшчалі падазрэнні на работу ў мытным пункце і былі блізкія да праўды аб забойстве «шпіёна» Зыркага. - Добра... Мы не даём магчымасці разгарнуць следчую чыннасць і знішчаем тых, хто больш ці менш дагадваецца аб праўдзе. - Зараз, калі вернецца да яго прытомнасць, мы паставім на руб гэтае пытанне, - зларадна праказаў у прастор Талалай. - Мала таго... Не трэба забывацца... Той археолаг у некаторым родзе быў сведкаю знікнення Скалона. Я не супакоюся, пакуль ён не будзе тут у не больш выгадным становішчы. - Глупства... Калі мы перастанем мазоліць вочы на нейкі час сваёй прысутнасцю, пра нас забудуцца. - А што зроблена? Ці даведзена справа да канца? - уступіў у спрэчку афіцэр, які дагэтуль маўчаў. - Нельга не згадзіцца, - дадаў Крушынскі. - Я, напрыклад, не супакоюся датуль, пакуль мой вораг будзе на волі. - Не, вы ўжо занадта перасольваеце... Спрэчка набывала галосны характар і гэтым, мабыць, пасобіла Скалону прачнуцца. Ён прыўзняўся і мутным поглядам абвёў пакой і прысутных. У галаве шумела і звінела, а цяжкая слабасць хіліла да адпачынку. Але ўспамянуўся раптам ланцуг здарэнняў за апошні час, і ён устрымаўся - сеў. Талалай перапыніў на сярэдзіне сваю прамову. - Выспаўся?.. Добра... Мы ўжо чакалі вас, паважаны таварыш Скалон, - іранічна сказаў ён, павярнуўшыся падысці да Скалона. - Машэннік, не падыходзь, а то я знайду ў сябе даволі сілы, каб задушыць цябе. - Хааа-ха-ха-хааа! Вось гэта здорава! Моцна сказана. Чулі? - звярнуўся ён да сваіх супольнікаў. - Цяпер я, шаноўныя грамадзяне, зусім згодзен з вамі. Трэба злавіць і таго дзецюка, і мы канчаткова выйгралі справу, хе-хе-хе! У Скалона павесялела на сэрцы: значыцца, ён адзін толькі папаўся. Усе павярнуліся да яго, з цікавасцю наглядаючы за ўражаннем, якое адбілася на ім ад Талалаевае весткі. Нічога спалоханага, нічога, што ўбавіла б у ім сілы, энергіі, яны не заўважылі на адкрытым сталёвым твары ў Скалона. Ні на чым не абгрунтаваны спакой яго ўзарваў Талалая. Ён падышоў блізка і паўтарыў, пагражаючы, проста ў твар яму свае апошнія словы: - Чуеш, асабіст? Мы абдурылі цябе - і канчаткова выйграем справу, ха-ха-ха-ха! - Вы ўжо прайгралі яе, паважаныя паны! - громам прарэзала ад дзвярэй і электрычным токам прабегла па кожнаму з прысутных. == IX == У процілеглым кутку стаяў «дзяцюк у капелюшы» з наведзенымі на цёплую хеўру двума пісталетамі. - Без рухаў і шавяленняў! Гэтыя дасканалыя штучкі, што не спускаюць з вас свайго вока, завуцца аўтаматамі сістэмы «парабелум»: у кожным ёсць па восем невялічкіх куль. Пры жаданні таго, хто імі ўладае, можна даваць і адзіночныя стрэлы, але іх асноўная якасць якраз у тым, што яны могуць зрабіць на рэшата сваю мішэнь. Скалона прыўзняла напружанасць атмасферы. Бадзёрасць дала сілы - ён усхапіўся. - Добры вечар, таварыш Скалон! - як пры звычайнай сустрэчы, прывітаўся археолаг і далей казаў сваю прамову перад нядаўна саманадзейнымі, а цяпер паслупянелымі бандытамі: - Панове! Пакуль таварыш Скалон будзе вымаць з вашых кішэняў усё непатрэбнае вам, вы не рухаецеся. На нейкую часіну забудзьце, што былі пераможцамі, бо становішчу вашаму нават я цяпер не зайздрошчу. Спадзяюся, што будзеце паслухмянымі, як авечкі, і што за якасць названых «парабелумаў» больш агітаваць вас не трэба. А вы, таварыш Скалон, распачынайце прывычную для вас работу. Я - на варце! Археолаг дзівосна падобны быў на нябожчыка Зыркага ў гэтыя хвіліны. Так здалося Скалону, які прыняўся за вобыск, і так жа паказалася і забойцам бедака. Яны не маглі адвесці воч ад яго і ад настаўленых грозных пісталетаў. Толькі афіцэр, бачна, не падзяляў агульнага стану сваіх калегаў. Не скончыў Скалон вобыску Талалая, як ён сунуў руку ў кішэню. Прагрымеў стрэл. Афіцэр са стогнам пасунуўся на зямлю. - Паважаныя, я папярэджваў, што вы павінны слухацца, як малыя дзеці. Яшчэ раз, лішні, паўтараю - промаху не даецца. Ваш супольнік можа пацвердзіць. Пане афіцэр, збярыце ўсю сваю сумленнасць і хоць раз у жыцці скажыце праўду. Дзе вы паранены? - У правую нагу, - праз сціснутыя зубы прасіпеў той. У выніку вобыску Скалон адабраў чатыры рэвальверы розных сістэм, два партманеты, запісныя кніжкі і асобныя паперы. - Ваша місія прадаўжаецца, таварыш Скалон. Думаецца, што вы, будучы спецыялістам, добра павяжаце. А начальнік мытніцы мусіць ведаць, дзе ў яго складзе ляжаць вяроўкі. Талалай упарта маўчаў. - Я чакаю, - з невясёлай усмешкай цвёрда сказаў археолаг, пераводзячы мушку з грудзей на лоб упартца. Непрыемна засвярбела пад чэрапам, і, як засуджаны на смерць, збялелы Талалай нервова праказаў: - Ля левай сцяны... За скрыняю. Надзея прачнулася ў ім: ён наўмысна сказаў пра гнілыя вяроўкі. - Самая нязначная спроба ўцячы будзе пакарана. Выпадак пераканацца мелі. Скалон знайшоў у паказаным месцы вяроўкі. Паспрабаваў ірваць - вытрымалі. Калі ўся хеўра была павязана моцна, археолаг парыўчата апусціў пісталеты. - Яшчэ колькі хвілін, і я б не вытрымаў, - ціха сказаў сам сабе. - А зараз у паход к выйсцю, - павысіў ён голас. Пахмура пазіралі ваўкамі палонныя. Ці думалі яны выйграць час, чакаючы каго на дапамогу, ці проста хапаліся як за саломінку, каб адцягнуць час блізкага канца. - Я не прывык казаць па некалькі разоў свае словы. Таварыш Скалон, ідзіце з лямпай наперад. Нашы дарагія госці, вы пойдзеце на чатыры крокі ззаду, а я настолькі ж ззаду ў вас. - Я... не магу, - прастагнаў афіцэр. Тады археолаг узваліў на плечы яго грузнае цела, і дзіўны паход крануўся да выйсця. У канцы калідора была прыстаўлена да сцяны жалезная драбінка. Археолаг адправіў перш Скалона са сваім падначаленым, потым Талалая і, нарэшце, падняўся і сам з афіцэрам. У кабінеце загадчыка мытнага пункта быў дзень. == X == Па тэлефоне быў хутка выкліканы намеснік начальніка асобнага поста з вартаю. Узварушыліся ўсе супрацоўнікі мытніцы. Балючая трывога чыталася на некаторых тварах. Увабег загадчык склада і, убачыўшы агульнае замяшанне і Скалона з пакамечаным выглядам, дзіка паглядзеў вакол і выхапіў рэвальвер. Перш чымся паспеў хто падскочыць, загадчык выстраліў сабе ў рот і грукнуўся нежывы на падлогу. А ў кабінеце загадчыка з цягам часу, калі з хвіліны на хвіліну павінна была з'явіцца варта, Крушынскі пачаў выказваць неспакойную нервовасць. Афіцэр бяссэнсава сядзеў з акрываўленай нагою. Талалай згубіў усякую надзею на вызваленне. У дзверы пастукалі. Прыйшла варта. Заарыштаваных забралі і павялі на пост. Каля мытніцы па распараджэнню Скалона паставілі двух чырвонаармейцаў. Скончыўшы з цырымоніяй заключэння пад варту, Скалон з археолагам зайшоў у свой кабінет. Пры разборы матэрыялаў заарыштаваных выявілася арганізацыя, якая ставіла сабе мэтай збіранне сакрэтных вестак, дапамогу палітычным кантрабандыстам і, нарэшце, - і самае галоўнае - шырокую дапамогу ў перапраўцы з таго боку на савецкую тэрыторыю дыверсійных аддзелаў... Выкананню плана спрыяла асаблівасць мясцовасці. Манастыр, як асяродак яе, са старажытным пабудаваннем зрабіўся надта добрым на тое месцам. У паперах быў план падземнага лабірынта калідораў, пакояў, сцежак. Падпольнікі, як вядома, добра скарысталі яго. У патрэбных установах пры граніцы былі пасаджаны свае людзі. Толькі закруцілася работа, як на краявідзе мытнага пункта з'явіўся аднойчы Зыркі. Яго прыслалі з акругі кантралёрам. Акуратны ў рабоце, працавіты, ён заваяваў хутка ў Талалая добры на сябе погляд, пакуль той нешта падвечар не захапіў яго ў сваім кабінеце за шафай, дзе ён штосьці разглядаў. Другой акалічнасцю, якая канчаткова падарвала даверлівасць Талалая да яго, з'явілася сустрэча Зыркага са Скалонам позна ўвечары ў надзейным месцы, дзе яны гутарылі ўкрадкі аб яго - Талалаевых - справах. Пасля той жа ночы, у імглівенькую раніцу, кантралёра знайшлі небяспечна параненым. Праз тры гадзіны ён сканаў. Здарэнні апошняга часу цяжкай хадою прайшлі перад утомным зрокам пераможнікаў. - Кінем разбіраць, таварыш Скалон; тут шмат работы, а мне час ехаць. Дазнання весці на месцы не трэба. Усе матэрыялы заарыштаваных перашлеце пры аб'ясняльнай запісцы безадкладна ў асобны аддзел. Расстроеным віхрам уварваўся ў кабінет начальнік варты. - Што такое? - Таварыш начальнік! Арыштаваны Крушынскі павесіўся! - Туды яму і дарога, - заўважыў «археолаг». - Напішыце акт і падайце мне. Зрабіць у прысутнасці доктара - выклікаць з батальёна. Ды няхай агледзіць параненага заарыштаванага. Можаце быць свабодны. Карнач шумна выйшаў. - Мне адно не зусім зразумела, - запытаўся Скалон, - хто запрашаў вось гэтай пісулькаю Талалая да манастыра? - Ён папаўся на прынаду. Згадзіўшыся ісці з ім, вы давалі яму ў рукі магчымасць забіць і вас... Я сачыў за вамі ўначы. На дапамогу своечасова не паспеў, бо прыйшлося прыняць бой з вашым Крушынскім, які ў сваю чаргу сачыў за мною. Я сам папаў у пастку, ідучы па Талалаевых слядах. Але дзякуючы гэтаму не позна вызваліў вас. Пісульку напісаў сам Талалай, як я і спадзяваўся. Схіліў яго на гэта я, паведаміўшы ад імя невядомай асобы, якая спагадвае яму, што Скалон сочыць за ім, як за забойцам Зыркага. - Як добра ўсё зроблена! - Так, добра. Думаю, што памяць забітага Зыркага адпомшчана, - сумна сказаў «археолаг». - Дык мне, значыцца, час... - Дзе ж ваш конь ці фурманка? - Ды ў бліжэйшай вёсцы... Сустрэнемся на судзе сведкамі ці ў асобным аддзеле. А покуль - будзем знаёмы... Зыркі! - Зыркі?! - Брат родны забітага... - Вы - брат Зыркага!.. Нездарма вы былі надта падобны там пад зямлёй да майго добрага сябра і таварыша. - Яго брат спадзяецца быць вам такім жа добрым сябрам. Бывайце! Застаўшыся адзін, Скалон зірнуў у акно. На фоне вясёлага поўдня чарнеў непрыветна брудны манастыр. А вакол, дзе толькі азірала вока, зноў разам з сонцам радасцю смяяліся зялёныя далі! - Так, памяць Зыркага адпомшчана, - успамянуў Скалон. [[Катэгорыя:Творы 1925 года]] 6kiebfb4yme3p2qyi69w5n6dg3i4jch 85538 85532 2022-08-10T10:35:16Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Прыгранічны манастыр | аўтар =Рыгор Мурашка | секцыя =Аповесць | папярэдні = | наступны = | крыніца = https://knihi.com/Ryhor_Muraska/Pryhranicny_manastyr.html }} == I == Скалон - начальнік асобнага поста Дзяржаўнай Палітычнай Управы - задуменна сядзеў за пісьмовым сталом. У парозе ж пасланец фельд'егер маўкліва чакаў, калі начальнік аддасць яму назад канверт з распіскаю ў атрыманні сакрэтнага пакета. Хвілін дзесяць прайшло ўжо, як Скалон паспешна разадраў пакет. З кожнаю поштай, з кожным прыязджаючым фельд'егерам ён чакаў чагось асабліва важнага. Халодны бляск воч надаваў тады ўсяму яго твару выгляд рашучасці і разам таемнасці, загадкавасці. Сёння ён асабліва чакаў важных вестак - пазаўчора, пры выключна загадкавых абставінах, за дзве вярсты адгэтуль, ад гэтага вось дома, кантралёр мытнага пункта Зыркі забіты з агнястрэльнай зброі. Стрэл не быў адразу смяротным, але ад параненага не давялося пачуць ні слова: трапная ў карак куля разбурыла галасавыя звязкі, як канстатаваў тутэйшы доктар, і ад гэтага адняло ў Зыркага мову. Зыркі быў не толькі супрацоўнік мытніцы: Скалон ды яшчэ хто-колечы ведалі, каго страцілі ў асобе малапрыкметнага кантралёра мытнага пункта. І гэтага мала. Зыркі быў самым блізкім задушэўным сябрам Скалону, з якім ён прайшоў упоруч значную частку свайго жыцця. Пра гэтае ніхто не здагадваўся тут на граніцы. Ніводзін з сяброў з свайго боку не паказваў выгляду братняй сардэчнасці паміж сабою. На тое былі прычыны службовага характару, характару работы. Па-восенняму плакала летняе неба, і голас у Скалона жалобна-ўрачыстым быў на пахаванні Зыркага. Пахавалі, як пахавалі б і ўсякага другога супрацоўніка мытнага нагляда. Толькі самы голас у Скалона сваёй задушэўнай кволасцю да нябожчыка казаў, што гэта незвычайнае, асаблівае пахаванне. Гаварыў Скалон, і гукі голасу з чужаземным акцэнтам нібы запэўнівалі, што вінавайца знойдзецца і што для гэтага ён - Скалон - прыкладзе ўсю сваю бурлівую энергію. У сённяшнім чаканні асаблівых вестак ён не памыліўся. Зусім сакрэтны пакет яскрава аднавіў у памяці ўсе дробязі нядаўніх дзён, і ён жа з'явіўся выходным пунктам для многіх разважанняў. Цяклі хвіліны... Фельд'егер пачаў выказваць нецярплівасць - пакет тэрміновы (алюр++) і на ім павінна быць уласная распіска начальніка поста з паметкай гадзін, хвілін, секунд. Фельд'егеру здавалася, што ён стаіць тут цэлыя гадзіны. Бачыў - начальнік даўно прачытаў пакет, і ім авалодаў прыступ вялікай нецярплівасці. Скалон думаў, глядзеў і думаў. За акном слалася зялёная шырыня палеткаў. З сіняватага блакіту шчэрылася-смяялася сонца. А на краявідзе, наўскасяк да граніцы, пахмура рэжа вока былы каталіцкі манастыр. За манастыром - мытны пункт. Скалон адрываецца ад гэтых прадметаў. Смяецца сонца. Зяленіць вакол. Мітусяцца ўваччу чымсь неазначаным пералівы цяплеючага паветра. - Таварыш начальнік!.. Таварыш начальнік!.. Гэта фельд'егер не вытрымаў і рашыўся звярнуць увагу Скалона на пакет. - Таварыш начальнік! - за трэцім разам пачуў Скалон і здрыгануўся. Пакет вярнуў яго да кабінетных абставін. - Ах, выбачайце... Канверт?.. Зараз... - Вы атрымалі ў пятнаццаць дваццаць. - Правільна. У пятнаццаць дваццаць... Вазьміце. Ён аддаў фельд'егеру канверт пакета, і той шпарка выйшаў. Заціхлі крокі, і Скалонаў погляд зноў пацягло за акно, да манастыра, да мытнага пункта. У цёплай мітусні разам з сонцам радасцю смяяліся зялёныя далі. Скалону здавалася, што ён разумее гэтую радасць. Калі яшчэ не згладзілася хаўтурная жалоба, калі не схавалася яшчэ пад плёнам будучыні, а ўжо радасць ахінае застыглы з трывогі светлы вобраз Зыркага, дык, значыцца, няма загадкавасці ў забойстве, і памяць лепшага сябра будзе адпомшчана. На фоне звонкай святлыні пацьмянеў раптам брудны манастыр, а за ім і мытны пункт. == II == Крывава-чырвонае сонца нафарбавала ўжо ў фіялетавы колер зеляніну клёнаў і вязаў на двары. Ціхія, ласкавыя праменні нясмела прыбралі ў мярэжу з чырванавата-цьмяных кропак сцены з шпалерамі невыразнага малюнка, стол з пісьмовымі прыладамі і паперамі і за сталом сагнутага Скалона. Ён скончыў свой працоўны дзень - сёння даўжэйшы за звычайны. На стале ляжалі да адпраўлення два пакеты. Ён ужо сабраўся прыбраць іх са стала, калі ўвайшоў супрацоўнік і даклаў, што начальніка абавязкова хоча бачыць якісь чалавек. - Давайце. Не паспеў супрацоўнік перадаць прыйшоўшаму запрашэнне, як той, не чакаючы яго, увайшоў сам. Ён быў нізкі, шырокі ў плячах, апрануты па-гарадскому ў суконную пару. Шэрыя штаны аднаго колеру з тужуркаю паўзакрывалі начышчаныя, але трохі запыленыя штыблеты. Шэры капялюш з выпуклым верхам быў увагнуты з правага боку, як робяць гэта амерыканскія каўбоі. Уся фігура яго была элегантнаю і разам сціплаю. Цяжка было б сказаць, чаго ў ім больш: элегантнасці і прыгажосці ці простай сціпласці. Для адказу трэба было б зазірнуць у твар. І твар, бязвусы і безбароды, таксама быў мешанінай той самай элегантнасці з усё той жа сціпласцю. Толькі вочы рашуча чарнелі з-пад ценю капелюша, але і яны не парушалі суладдзя ў фігуры, а паказвалі энергічную рашучасць і гэтым толькі дапаўнялі суцэльнасць тыпу. Скалон запрасіў яго сесці, а супрацоўніку даў тэрмінова скончыць зараз жа работу; супрацоўнік выйшаў. У кабінеце загаманілі. Словы гаворкі ясна чуваць былі кожнага разу, але цяпер, схіліўшыся над сталом, супрацоўнік не зразумеў нічога. Чым больш гаварылі ў кабінеце, тым больш хацелася супрацоўніку растлумачыць сабе сэнс слоў і ўсяе гаворкі. Ён па інерцыі пакінуў ужо работу і таксама па інерцыі прыслухаўся. Дарэмна. Не трэба было і прыслухоўвацца. Размова вялася досыць голасна, але з такім асаблівым вымаўленнем слоў і думак, што ўсё злівалася ў струмень гукаў, пад якім можна было толькі заснуць без жаднай надзеі ўлавіць хоць кроплю сэнсу. Гаманілі на незразумелай мове. Супрацоўнік прыйшоў нарэшце да гэтага вываду і ўзяўся зноў за сваю работу, нездаволена зірнуўшы ў бок кабанета. Увагу супрацоўніка раптоўна прыцяг скрадзены шум. Востры слых асабісцкага працаўніка не мог ашукаць яго ўладара. Ён азірнуўся. Нібы нікога не было. У кабінеце гаварылі цішэй, бы надыходзячы змрок убіраў у сябе зычнасць галасоў, і гукі тады рабіліся такімі сухенькімі і ціхімі, санлівымі. Тады супрацоўнік зноў схіліўся над папераю, канчаючы сваю справу. Другім разам пачуўся шум ззаду, на гэты раз больш наяўны. Рыпнулі дзверы падазроным рыпам, і да супрацоўніка падышоў загадчык мытнага пункта Талалай. - Скалон дома? - Ш-ш-ш-ш-ш... Там... - упаўшэпта пачаў супрацоўнік і не дагаварыў. Расчыніліся дзверы, і Скалон з паперай у руцэ выйшаў у пакой. - А, здароў, сябар! Ну, як справы? - Як сказаць... - Пачакай... Таварыш Крушынскі, ужо цемнавата пісаць. Запалі лямпу і выдай гэтаму грамадзяніну візу тэрмінам на сем дзён. - А цяпер зойдзем да мяне. Скалон прапусціў загадчыка мытніцы ў кабінет. - Археолагі шляюцца, - з бачнай злосцю, зачыніўшы дзверы, сказаў Скалон і запаліў лямпу. Талалай запытальна глядзеў на яго. - Ды з дзяржаўнага музея для вывучэння рэчаў старасветчыны і для збірання некаторых з іх. - М-мы-гу-у, - неазначана працяг Талалай. - Самы час ім тут лазіць. У нас людзей забіваюць, а яны са сваёй старасветчынай лезуць. - Сапраўды, час знайшлі... - Кокнуць, чаго добрага, а ты, высалапіўшы язык, пніся, бегай, будзь ласкаў знайсці забойцу яго. Увайшоў супрацоўнік і падаў для подпісу накладзеную візу. == III == - Мне здаецца падазроным гэты шыкарны дзяцюк. - Ты думаеш, Талалай? - Я сёння бачу яго прыгожую фігуру другі раз. - Вось як? - Яшчэ да прыходу свайго сюды ён непрыкметна выглядаў граніцу і як бы вывучаў мясцовасць, асцярожна маршыруючы туды і сюды. - Спадзяюся, што ты не памыліўся. - Яшчэ адна заўвага... Некаторы час ён цягаўся ля манастыра, падыходзіў размераным крокам у бок граніцы і да мытнага пункта. Быццам лічыў нават крокі. Цяжка сказаць, што б ён з археалагічнай мэтай курсіраваў тут. - Бадай, тут ёсць што. - Але я не пра гэтае хацеў сказаць. Тое так сабе, а вось... - Новае што ў дазнанні? - Па боку я шарахнуў усё дазнанне. - Не разумею нешта. - Каб не быць галаслоўным, лепш падмацавацца дакументамі. - Што ты хочаш гэтым сказаць? - На. Загадчык мытніцы падаў яму складзеную ўчацвёра паперку. Скалону пачуўся нейкі невымоўны пах ад яе, але ён не ўзяў увагі на гэта і прачытаў: «Прыйдзіце ў паказанае ніжэй месца адзін ці ўдвух - за ўзнагароду (толькі не грашовага характару) раскрыю загадкавасць забойства Зыркага. Папярэджваю: не прыходзьце з такім «добрым» намерам, каб узяць весткі і не выканаць умоў, - не ўдасца. Чакаю роўна а 12 ночы сёння на паўдарозе ад мытнага пункта да асобнага поста. Месца перамоў - ля манастыра. Сведка забойства Р. С. Можаце ісці ўзброенымі, але толькі не больш 2 чалавек... Прапанова шчырая. Ён жа». Талалай падазрона сачыў за выразам твару ў Скалона і па прачытанні сказаў: - Тлумачэнні, бадай, лішнія будуць і зараз даць хоць кроплю святла ў гэтай справе не могуць. Замест адказу Скалон спытаўся: - Дзе ты знайшоў яе? - У фортцы ў акне... Была прыцята адшчэмленай шыбаю. Больш нічога не ведаю. - Так, - задуменна праказаў Скалон і з хвіліну сядзеў, быццам разважаючы ці нешта мяркуючы пра сябе. - А больш ніхто не ведае пра яе? Талалай страпянуўся і паспешна адказаў: - Не, ніхто. - Я пайду з табою. Задуменнае меркаванне пакінула Скалона, і ён зірнуў на загадчыка пункта і не прыкмеціў: агеньчык узбег на вочы ў Талалая і схаваўся. - Прызнацца, я даволі баюся. - Пайсці трэба, неабходна, - з палкасцю, якая ўласціва толькі працаўнікам яго галіны, сказаў Скалон. - Перад тым мне хочацца выказаць маленькую ў замысле і вялікую ў сваёй прастаце думку. Гэты сведка сам штурхае нас на тое, каб не выканаць умоў і атрымаць весткі. - Гэта як ты думаеш? - А проста - узяць ды скруціць яму рукі. Тады птушка будзе сапраўды сведкаю. Я, праўда, плана не прыдумаў... - Не, Талалай, гэтага не варта рабіць. Табе кажа асабіст, які з'еў зубы і загартаваўся на гэтай рабоце. Так зрабіць - несумленна будзе. Талалай неазначана паглядзеў на яго і скоса ўсміхнуўся. - Са злачынцам несумленна?.. - Так, са злачынцам, асабліва калі ён кажа аб шчырасці і першы прапануе яе, у дадатак добраахвотна. - Не ведаю, - не пакідаў спрачацца загадчык. - Трэба ведаць злачынцаў, і асабліва ў нас на граніцы. Вялікі і цвёрды злачынец, можа нават з палітычнай душой, не будзе пісаць на вецер. Тут трэба гаварыць як роўны з роўным, іначай нельга. Бачна, пераканаў Скалон сваімі словамі мытніка, бо той, як бы крыху нездаволена, усё ж згадзіўся. == IV == На гадзінніку паказвала без дваццаці дванаццаць. Скалон аддаў загад на посце, паклаў у адну кішэню абодва пакеты, а ў другую стары аблезлы «кольт» і патушыў лямпу. - Я не ўзяў свайго рэвальвера, - сказаў з ледзь прыкметным дрыжаннем у голасе Талалай. - Не трэба - абыдзецца. Ноч касматымі ручышчамі падхапіла абодвух, прыціснула да камлатых грудзей і панесла шпарка-шпарка наперад, не даўшы ні маленькай магчымасці азірнуцца і ўбачыць, як ад чорнай гушчы поста адплыў чалавек і ўкрадкі пасунуўся за імі. Ён ішоў паволі, асцярожна, але не ўсе перасцярогі, відаць, былі ўжыты ім, бо на якім пятнаццатым кроку ад месца нядаўняга прыпынку ўслед яму выладзілася - сціснутая ўжо сапраўднай асцярожнасцю - невялічкая скурчаная фігурка. Двум пярэднім здавалася, што ўсё заснула з ноччу. Ціха. Маўчаць начныя птушкі. Кволы ветрык заблытаўся ў нерухомай плойме ледзь асвятляючых зорак. Маўчыць і граніца. Не пераклікаюцца паміж сабою вартавыя, не чуваць лязгацення зброі. Дзесьці далёка, па тым баку яшчэ, кантрабандысты - праедуць надасветкам, калі вартаўнікоў, як і ўсё жывое, схіліць пад дзень на сон, калі трохі развадзіць упартую зрочнасць воч, - тады лепш праслізнуць бяскарна. Так на зямлі ціха, невымоўна - бязгучна. Ніводзін з чатырох не агукаецца - нельга, бяды можна нарабіць. Пярэднія не гамоняць. Задні ціха сочыць за імі. А за трэцім сочыць яшчэ больш ціха чацвёрты. Ціха ў дарозе. Кожны падзяляецца думкамі толькі з начою: зручна ў цямноце. Але... Маўчок! Скалон з Талалаем падышлі да манастыра. На ўмоўленым месцы - нікога. Па інерцыі, не бачачы мэты вандравання, наблізіліся да пярэдніх і адзін да аднаго і заднія. Паслупянелі. Наперадзе рэдка загаманілі - заднім зусім слаба чутно. Як зайцы, навастрылі вушы - гатовыя на ўсё - тыграмі. - Што ж - няма... - Ранавата... Лёганькі, як птушынка, подых ветру прынёс абрыўкі. Яшчэ больш насцярожана пачалі слухаць тыя, што сачылі. Ледзь-ледзь вызначаюцца ў кісялёвай цемры фігуры, што чагось чакаюць. Скупая гаворка заціхла. Кожны аддаўся свайму чаканню. Слухаўшыя праглынулі сказаныя словы і яшчэ не пакідалі ўслухоўвацца ў блізкую цішыню, калі ў чулы слых абодвух рэзка забіла неспакойная трывога. Цяжкі шум без слоў пачуўся ад манастыра. Ззаду быццам яшчэ не зусім разумелі яго, быццам не чакалі, але парыванне ўжо было ў мускульных камячках усяго цела. Вось шум перарваўся хрыпам, і малюсенькі ветрык на сваім уздыху прынёс рэзкі ненатуральны пах. Прырода не магла вылучыць з сябе раптам, як бы на заказ, такога моцнага хімічнага паху. Першы сачыўшы скочыў уперад. Выпрасталася і фігура задняга і шырокім непамерна скокам ірванулася за першым... Не падбег той да месца здарэння к заціхаючаму шуму, як яго схапілі моцна за плячо і адкінулі набок. Але першы прамахнуў у сваім руху і замест нападу пачаў бараніцца: ён не здолеў напад працягнуць да перамогі і гэтым аддаў ініцыятыву ў рукі ворагу. Вораг, скарыстаўшы ў момант хвілевае замяшанне яго, утрымаўшыся ад рыўка, спружынячым рухам кінуўся на супраціўніка. У вочы аднаму мільгом кінуўся ўвагнуты з правага боку капялюш сённяшняга археолага, а другому - занадта дапытлівае аблічча супрацоўніка асобнага поста, які накладваў візу. Сціплы археолаг імгненна паказаў, што валодае не толькі «старасвецкім шыкам», а і кулакамі: трыма прыёмамі японскай барацьбы «джыу-джыцу», пачаўшы з выкручвання рукі, ён скончыў усю карпатню і паклаў асабіста спартсменскім ударам кулака ў карак. З хуткасцю механізма ён выцяг з кішэні (у археолага заўсёды знойдзецца ў кішэні падобнае што на выпадак) вяровачку і зусім не па-археолагаўску ў паўхвіліны скруціў непрытомнаму рукі. Са сканчэннем барацьбы і небяспекі ўздыхнулася. Зноў новая хваля вострага паху задурманіла галаву... Шум паволі заціхаў у блізкім далёку, калі археолаг пусціўся наўздагон. Другая хваля вострага паху атуліла дакучліва, і аматар старасветчыны пераканаўся, што гэта - пах хлараформу. Аддальванне шуму і кірунак паху вялі да сцяны манастыра. Праследавалынік пачуў пстрыканне як бы ад замыкання дзвярэй, рып, і потым усе гукі паволі аціхлі, нібы ў зямлі. Археолаг стаяў перад сцяною манастыра, ад якой ён не мог атрымаць ніякага адказу, і думаў над высмешкамі лёсу. Шум заціх канчаткова, і слых перастаў напружвацца, але рашучасць, якая прывяла сюды, выклікала неабходнасць рухаў, рухаў зараз жа, у гэтую ж хвіліну. Тоненькі струменьчык хлараформу задражніў у носе. Пах плыў з сцяны. Археолаг ступіў паўз манастыр. Відаць, прывыклыя да гэтай работы, пальцы працаўніка пачалі шныпарыць па сцяне. У чорнай шчыліне рука напаткала цвёрдасць жалеза. Бы спадзеючыся тут знайсці адгадку таемнасці, ён пацяг яго і адчуў, што ловіць рукамі смярдзючае гнілое паветра і правальваецца кудысь уніз. == V == Скалона дзівіла адсутнасць «сведкі забойства», і, каб упэўніць сябе, што яшчэ рана, як сказаў Талалай, ён узяўся за гадзіннік, калі яго рукі моцным абхопам прыціснулі да постаці, а нос і рот заткнулі востра-смярдзючай мокрай анучай. Ён ірвануўся. Не, - трымалі моцна. Займала дыханне. Тады ён напружыў рэштку адчайнасці - усімі членамі свайго цела пацягнуўся і ўпаў. Мокрая хустачка з прыкрым пахам уціскалася, здаецца, далёка ў нос, у горла. Ён не вырываўся, як раней, бо было добра ляжаць. Рэзкі пах губіў сваю смярдзючасць і атуляў мяккім араматам эфірных духоў. Удыхаў прагна выабражаную прыемнасць, і рабілася туманна ў галаве і цяжка ў руках і ў нагах. Ціхі стан мілагучнага супакою з кожнаю секундай абкружаў, набліжаўся і нарэшце завалодаў усім Скалонам. Ён адчуў цьмяна, што яго цела прыйшло да сувязі з рухам. Яго цяглі, а хацелася б ляжаць на месцы без турботаў. Хутка лёгкі вялікі ўладар ночы скаваў рэшткі бадзёрасці. Скалон моцна спаў... Праз некаторы час у прытомнасці звязанага Крушынскага пасвятлела, і ён зварухнуўся. Было свежавата. Раннюю песню пелі жаўранкі. Ветрык нездаволена калыхаў высокую росную траву. Развідневала. Ва ўсёй велічыні небяспекі прыпамянулася ўраз барацьба, потым уваччу іскры-зоркі і ружовы туман у галаве. На скронях цяжка пульсавала кроў. Паспрабаваў вырваць рукі. Гладкая вяровачка сціскала да болю, і так проста выслабаніцца было нельга. Тады ён устаў. У галаве стукала. Шумела ўвушшу. Слабасць вялікая адчувалася ва ўсім целе. Але невыгоднасць становішча прымусіла сціснуць зубы. Хістаючыся, як пасля цяжкай хваробы, падышоў к манастыру. Востры рог сцяны ў адным месцы здаўся яму добрым сродкам для вызвалення. Перацерці вяровачку было не так і лёгка, бо рукі былі звязаны па-мастацку адна на адну ззаду. Ён згінаўся, выкручваўся, цярпеў пры гэтым боль у суставах, тручы тоненькую вяровачку аб шурпаты выступ рога. Колькі разоў зняможана перапыняў работу. Блізкае світанне падганяла, а няўдача пагражала небяспекаю - і ў сваім непрыемным абавязку рукі здзіралі скуру на кроў, да шчымення. Мацнейшым павевам дыхнуў ветрык, асвяжыў зусім змораны твар. Крушынскі без сілы прыхінуўся да сцяны. Хвіліны работы здаліся цэлай вечнасцю. Вяровачка мацней была за скуру на руках. У апошняй напружанасці рвануў нечаканым для самога расцягам рукі. О радасць! Вяроўка паслабілася, і бадзёрасць чалавека, які нанава жыве, змяніла ранейшую роспач. Зноў адчуў сябе вольнаю птушкаю. Жаданне жыць разгарнула крылы, пакінула далёка ззаду брудны манастыр у чыстым світанні раніцы. == VI == Небяспечнае паданне спынілася, і археолаг спружыніста, як кот, стаў на ногі. Пад падэшвамі чулася цвёрдая зямля. - Гэтага я быццам не прадугледжваў, - прашаптаў ён. Абставіны ў атрамантавай цемры, у дадатак чортведама дзе, не соладка ўплывалі на самапачуццё. Было б гэта ў святле, удзень - справа іншая. Нешта скрабучае прабегла па нагах. Археолаг успамянуў, што ў яго з сабою ў кішэні штаноў электрычны ліхтарык. Засвяціў. Пацук, на велічыню з ката, цікава і смела паглядзеў на незвычайлага госця. Той тупнуў нагой. Пацук, ані не спалохаўшыся воража папярэдлівага руху, з грэблівым выглядам сморгнуў у нару. Археолаг стаяў у яме на ўзор калодзежа. Угары сінеў нешырокі кавалак зорнага неба. Падняўшы ліхтарык, ён убачыў, што гэта даволі высока і вылезці назад той самай дарогай, па якой прыйшоў, нельга было і думаць. Гладкія замшэлыя сцены но мелі ні маленькага выступу, не кажучы ўжо аб тым, што яны былі выкладзены каменем. Маленькія шчыліны чарнелі две-нідзе, але яны ні ў якім разе не маглі адыграць ролі сходкаў. З адной такой шчыліны патрывожана выбавіла тлустас тулава пудлівая яшч'арка. Не, гэта зусім не цікавіла археолага, і з надзеяй ён павярнуўся ў другі бок. Вакол абступалі чатыры сцяны гнілой пратухлай дзіры, у якой ён быў адзінай жывой душою. Не, не адзін! Той самы пацук ці мо другі - не меншы ў памеры за першага - прабег даверліва паўз нагу чалавека ў процілеглы ад нары бок і схаваўся ў правым кутку калодзежа. Уважліва прыгледзеўшыся, археолаг не ўбачыў там ніякай нары. І тут зусім дарэчы перад ім выплыла такая простая і разам радасная здагадка, што ён ляпнуў сябе па лбу і праказаў уголас: - Варта было трапіць у гэтую дзірку, каб і рукі апусціліся. Для археолага гэта занадта... Раз вядуцца пацукі, - значыцца, паблізу павінен быць і чалавек са сваім мяшканнем. Да такой простай рэчы адразу не дадумацца... Сорам! - бадзёра падкрэсліў ён і падумаў: «А што ж за чалавек ці людзі маюць суседства з гэтымі прыгожымі закуткамі?» Ён ступіў туды, дзе знік пацук. Святло адбілася на абнадзееным голеным твары. Тое, што ён прыняў спачатку за правы кут, было кутам толькі ўгары, а ўнізе ў паўроста сярэдняга чалавека чарнела глыбокая адтуліна. Доўга не думаючы, бо святла ў ліхтары магло хапіць не больш як на паўгадзіны, папоўз. Шанаваць вопратку не даводзілася цяпер, калі пытанне аб самазахаванні займала мазгі. І дзіўна: ён быў мала падобны на дзённага ў асобным посце, шыкарна-прыгожага дзецюка; зараз яму бліжэй і больш да твару падышла б прашумленая на локцях і каленях рабочая вопратка, а ў руках замест ліхтарыка паўпудовы молат ці гэбель. Невялічкі залом хутка вывеў на калідор у пэўным сэнсе гэтага слова. Управа і ўлева разыходзіўся ён цаглянай дарожкай. Куды ісці? І справа і злева чарнелі канцы. «Цікавае месца для археолага, - зусім недарэчы падумаў ён. - Але куды ісці?» Ледзь чутны пах хлараформу насцярожыў яго, як ганчака. Палец слізнуў па гузічку ліхтара. Да мёртвай сцішы далучылася глухая цемра. Памеркаваўшы, што манастыр застанецца злева, не даючы больш святла, вобмацкам падаўся ўправа. Па дарозе трапляліся папярочныя ходы. На адну часіну слізгала святло, і ходы аказваліся нязначнымі паглыбленнямі ў сценах. Паскудны пах прэліны ў пустцы часам перабіваў пуцяводны слабы пах хлараформу. Хвілін праз пятнаццаць на дарозе вырасла сцяна. «Няўжо глухая? - боязна падумаў ён. - Не, штось не так». Паціснуў на гузік ліхтарыка - батарэя не вылучала больш энергіі. Вачавідная небяспека апынуцца ў не лепшым становішчы, чым за гадзіну да гэтага, сцяла сэрца. І ўсё ж не паверыў. Рукі абмацвалі слізгаватыя сцены. У іншы час, пры іншых абставінах ён грэбліва, можа, зморшчыўся б ад падобнага адчування, але цяпер некалі было задумвацца. Надзеі не ашукалі: у абодва бакі разыходзіўся калідор. Зноў патрабавалася рашэнне, у які бок накіравацца. І зноў выбраў правы. Цемра дражніла сваёй пустатою і быццам смяялася з натугаў чалавека. Кожная нечаканасць, самая маленькая, магла з'явіцца ворагам у нязнаным лабірынце падземных калідораў. Археолаг пасоўваўся наперад. Страцілася ўжо прыблізнае ўяўленне часу, бо за адсутнасцю святла няможна было праверыць на гадзінніку. Пачала ўжо трывожыць даўжыня гэтых калідораў, калі ледзь-ледзь выразны водгалас як бы ад людское размовы прыплыў спераду. З-за новага залому злева, далёка ў цёмнай глыбіні, бліснула тоненькім шнурочкам палоска святла. Археолаг асцярожна кінуў непатрэбны ліхтарык і засунуў рукі ў кішэні штаноў. == VII == Як ні шпарка бег Крушынскі, але яму думалася пасля перацерпенага, што гэта надта паволі; і ён шырэй ставіў ногі і імчаўся ўсё ўперад і ўперад. З росна-блішчастае травы выляталі спалохана птушкі і праводзілі бегуна сонным ціліўканнем. Чым бліжэй станавілася адлегласць да канцовай мэты, тым праслізнуўшая спачатку трывога расла і шырылася, ахоплівала ўсю істоту Крушынскага, балюча паторгвала твар. - Паспець, паспець... Можа позна? Хутчэй, хутчэй! Толькі паспець, - не думаючы на небяспеку прынятага намеру, шаптаў ён разгарачана. - Толькі паспець!.. Палкае жаданне жыць штурхала ўсё з новай сілай наперад. Боль акрываўленых рук адсунуўся набок. Што мог мець агульнага з тым жаданнем якісь бязглузды боль, калі на карту ставілася ўсё жыццё! «Варта паслізнуцца - і прапаў назаўсёды. Як і не жыў. Раз вырабіўся... Ну, а гэты раз?» У смуглявым надыходзе летняй раніцы вымалёваўся наперадзе пуста і таемна мытны пункт. Крушынскі пайшоў шагам. Будучы блізка, азірнуўся прыцята на ўсе бакі і на пальчыках падышоў да дома. Паслухаў. Навокал - ні гуку. Таксама асцярожна Крушынскі абышоў пункт і стаў насупраць акна загадчыка. Зноў паслухаў. Нішто не перапыняла дрымотнай цішыні раніцы. Тады ён прыўзняўся і пацяг фортку. Яна лёгка адчынілася. Прасунуць прывыклую руку і адшчапіць акно - справа адной секунды. У пакоі таксама ні душы; на двары ціха па-ранейшаму. Падцягнуўся на балючых руках і лёгка перамахнуў у пакой. Прычыніўшы акно, падышоў да кута каля вялікай шафы і пачаў чагось шукаць на сцяне. Змрок цямнеўся яшчэ ў пакоі, і адразу знайсці патрэбнае было цяжкавата. Але вось пальцы напаткалі шырокую галоўку ледзь прыкметнага пад шпалерамі гвазда. Крушынскі націснуў, і частка падлогі ад сцяны апусцілася ўніз, адчыніла нешырокую адтуліну ў глыбіню. Ён знік у ёй, і адтуліна зноў зачынілася, і ніхто не мог бы ўгадаць, што тут толькі што прайшоў чалавек. == VIII == Радасна білася сэрца ў Крушынскага. Жаданне жыць толькі цяпер стала зразумела ва ўсёй сваёй паўнаце, ружовыя краявіды слаліся перад вачыма. Паспешна ўвабег ён у падземны пакой - нешта падобнае да прасторнай шахты. Гэта была пашыраная сярэдзіна бакавога калідора з дзвярыма з абодвух бакоў. Квадратная падлога плошчай метраў на сто застаўлена была пакамі і скрынкамі рознай велічыні і формаў. Пакой паказваў бліжэй на склад, чымся на жылое памяшканне пад зямлёю. Аднак пры незавідным святле насценнае лямпы два чалавекі седзячы вялі тут нараду. З радасцю ад таго, што выслабаніўся і ўцёк ад небяспекі, а тут знайшоў па-бывалешняму ўсё ў парадку, Крушынскі паціснуў руку Талалаю (адзін з двух быў ён) і незнаёмаму, што быў у вайсковай вопратцы чужаземнага афіцэра. Талалай палічыў патрэбным сказаць: - Крушынскі, пра якога я не раз гаварыў. - Вельмі прыемна, - адклікнуўся афіцэр. - Некалькі разоў я чуў пра вас і вашу работу. Дзякуючы гэтаму аб вас склаўся ў пэўным месцы надта добры, жаданы для вас погляд. Я толькі што вызваліўся з бяды. Працяглася б непрытомнасць яшчэ на які час, і я мог бы лічыць сябе прапашчым таксама, як і вы. - Што ты кажаш? - спалохана спытаўся Талалай. - А вось, як вы пайшлі са Скалонам... А ён дзе? - Тут!.. У кутку на паках ляжаў начальнік пагранічнага асобнага поста. Разам з гэтым Крушынскаму кінуўся ў вочы поўны непарадак у вопратцы ў Талалая, і ён зразумеў. - Я не думаю, што вы ўжо скончылі сваё паведамленне, - сказаў на гэты раз афіцэр. - Прытуліўшыся за рогам поста, - апавядаў Крушынскі, - я сачыў за гэтым малайцом у капелюшы. У гэты час выйшлі вы. Капялюш рашуча пасунуўся ўслед за вамі. Ён не быў бы такі смелы, каб ведаў, што яшчэ знайшоўся нехта, хто не выпушчае яго з поля свайго зроку. Да самага манастыра мы ў такім парадку вялі свой паход. Я добра бачыў яго замёрлую фігуру, калі вы спыніліся. Толькі не чуў слоў, але затое добра схапіў сэнс шуму і вазяніны ў вас. Гэта паслужыла сігналам для майго калегі і прычынай умяшацца там, дзе яго не прасілі. Я, вядома, не мог глядзець спакойна на такую рэч. Выгадная пазіцыя была на маім баку... Шум мацнеў, калі я схапіў за плячо бегшага ўперадзе і штурхнуў яго ўбок. І чорт мяне забраў бы за маю нядбалую хібу ў той момант!.. Завязалася барацьба... Гэты сцярвец валодаў кулакамі не горш за любога барца... У выніку я ўпаў на зямлю ад такога ўдару, ад якога і памерці не сорам быў бы. Але ж якое адчуванне ахапіла мяне, калі я прачнуўся: на сэрцы скраблі кошкі ўсяго свету - я думаў, што ўсё скончана. Толькі свежае паветра вярнула разважлівасць і, дзякуючы гэтаму і рогу манастырскай сцяны, за цану маіх патуг і вось такіх вынікаў на руках я маю шчасце быць цяпер сярод вас! - высокаўрачыста скончыў Крушынскі. - Дзе ён можа быць цяпер? - Каб я такога глупства не стварыў там, дык не толькі сказаў бы дзе, а мог бы паказаць вось у такім жа становішчы, - паказаў ён пальцам на Скалона. Машынальна ўсе глянулі туды (Скалон быццам заварушыўся) і за Талалаем падышлі да непрытомнага. Начальнік асобнага поста моцна спаў. - Ты, Крушынскі, зрабіў вялікую справу. Гэтыя пакеты, якія былі са Скалонам, даказваюць сказанае мною. Талалай коратка расказаў, што пакеты з данясеннямі ў асобны аддзел змяшчалі падазрэнні на работу ў мытным пункце і былі блізкія да праўды аб забойстве «шпіёна» Зыркага. - Добра... Мы не даём магчымасці разгарнуць следчую чыннасць і знішчаем тых, хто больш ці менш дагадваецца аб праўдзе. - Зараз, калі вернецца да яго прытомнасць, мы паставім на руб гэтае пытанне, - зларадна праказаў у прастор Талалай. - Мала таго... Не трэба забывацца... Той археолаг у некаторым родзе быў сведкаю знікнення Скалона. Я не супакоюся, пакуль ён не будзе тут у не больш выгадным становішчы. - Глупства... Калі мы перастанем мазоліць вочы на нейкі час сваёй прысутнасцю, пра нас забудуцца. - А што зроблена? Ці даведзена справа да канца? - уступіў у спрэчку афіцэр, які дагэтуль маўчаў. - Нельга не згадзіцца, - дадаў Крушынскі. - Я, напрыклад, не супакоюся датуль, пакуль мой вораг будзе на волі. - Не, вы ўжо занадта перасольваеце... Спрэчка набывала галосны характар і гэтым, мабыць, пасобіла Скалону прачнуцца. Ён прыўзняўся і мутным поглядам абвёў пакой і прысутных. У галаве шумела і звінела, а цяжкая слабасць хіліла да адпачынку. Але ўспамянуўся раптам ланцуг здарэнняў за апошні час, і ён устрымаўся - сеў. Талалай перапыніў на сярэдзіне сваю прамову. - Выспаўся?.. Добра... Мы ўжо чакалі вас, паважаны таварыш Скалон, - іранічна сказаў ён, павярнуўшыся падысці да Скалона. - Машэннік, не падыходзь, а то я знайду ў сябе даволі сілы, каб задушыць цябе. - Хааа-ха-ха-хааа! Вось гэта здорава! Моцна сказана. Чулі? - звярнуўся ён да сваіх супольнікаў. - Цяпер я, шаноўныя грамадзяне, зусім згодзен з вамі. Трэба злавіць і таго дзецюка, і мы канчаткова выйгралі справу, хе-хе-хе! У Скалона павесялела на сэрцы: значыцца, ён адзін толькі папаўся. Усе павярнуліся да яго, з цікавасцю наглядаючы за ўражаннем, якое адбілася на ім ад Талалаевае весткі. Нічога спалоханага, нічога, што ўбавіла б у ім сілы, энергіі, яны не заўважылі на адкрытым сталёвым твары ў Скалона. Ні на чым не абгрунтаваны спакой яго ўзарваў Талалая. Ён падышоў блізка і паўтарыў, пагражаючы, проста ў твар яму свае апошнія словы: - Чуеш, асабіст? Мы абдурылі цябе - і канчаткова выйграем справу, ха-ха-ха-ха! - Вы ўжо прайгралі яе, паважаныя паны! - громам прарэзала ад дзвярэй і электрычным токам прабегла па кожнаму з прысутных. == IX == У процілеглым кутку стаяў «дзяцюк у капелюшы» з наведзенымі на цёплую хеўру двума пісталетамі. - Без рухаў і шавяленняў! Гэтыя дасканалыя штучкі, што не спускаюць з вас свайго вока, завуцца аўтаматамі сістэмы «парабелум»: у кожным ёсць па восем невялічкіх куль. Пры жаданні таго, хто імі ўладае, можна даваць і адзіночныя стрэлы, але іх асноўная якасць якраз у тым, што яны могуць зрабіць на рэшата сваю мішэнь. Скалона прыўзняла напружанасць атмасферы. Бадзёрасць дала сілы - ён усхапіўся. - Добры вечар, таварыш Скалон! - як пры звычайнай сустрэчы, прывітаўся археолаг і далей казаў сваю прамову перад нядаўна саманадзейнымі, а цяпер паслупянелымі бандытамі: - Панове! Пакуль таварыш Скалон будзе вымаць з вашых кішэняў усё непатрэбнае вам, вы не рухаецеся. На нейкую часіну забудзьце, што былі пераможцамі, бо становішчу вашаму нават я цяпер не зайздрошчу. Спадзяюся, што будзеце паслухмянымі, як авечкі, і што за якасць названых «парабелумаў» больш агітаваць вас не трэба. А вы, таварыш Скалон, распачынайце прывычную для вас работу. Я - на варце! Археолаг дзівосна падобны быў на нябожчыка Зыркага ў гэтыя хвіліны. Так здалося Скалону, які прыняўся за вобыск, і так жа паказалася і забойцам бедака. Яны не маглі адвесці воч ад яго і ад настаўленых грозных пісталетаў. Толькі афіцэр, бачна, не падзяляў агульнага стану сваіх калегаў. Не скончыў Скалон вобыску Талалая, як ён сунуў руку ў кішэню. Прагрымеў стрэл. Афіцэр са стогнам пасунуўся на зямлю. - Паважаныя, я папярэджваў, што вы павінны слухацца, як малыя дзеці. Яшчэ раз, лішні, паўтараю - промаху не даецца. Ваш супольнік можа пацвердзіць. Пане афіцэр, збярыце ўсю сваю сумленнасць і хоць раз у жыцці скажыце праўду. Дзе вы паранены? - У правую нагу, - праз сціснутыя зубы прасіпеў той. У выніку вобыску Скалон адабраў чатыры рэвальверы розных сістэм, два партманеты, запісныя кніжкі і асобныя паперы. - Ваша місія прадаўжаецца, таварыш Скалон. Думаецца, што вы, будучы спецыялістам, добра павяжаце. А начальнік мытніцы мусіць ведаць, дзе ў яго складзе ляжаць вяроўкі. Талалай упарта маўчаў. - Я чакаю, - з невясёлай усмешкай цвёрда сказаў археолаг, пераводзячы мушку з грудзей на лоб упартца. Непрыемна засвярбела пад чэрапам, і, як засуджаны на смерць, збялелы Талалай нервова праказаў: - Ля левай сцяны... За скрыняю. Надзея прачнулася ў ім: ён наўмысна сказаў пра гнілыя вяроўкі. - Самая нязначная спроба ўцячы будзе пакарана. Выпадак пераканацца мелі. Скалон знайшоў у паказаным месцы вяроўкі. Паспрабаваў ірваць - вытрымалі. Калі ўся хеўра была павязана моцна, археолаг парыўчата апусціў пісталеты. - Яшчэ колькі хвілін, і я б не вытрымаў, - ціха сказаў сам сабе. - А зараз у паход к выйсцю, - павысіў ён голас. Пахмура пазіралі ваўкамі палонныя. Ці думалі яны выйграць час, чакаючы каго на дапамогу, ці проста хапаліся як за саломінку, каб адцягнуць час блізкага канца. - Я не прывык казаць па некалькі разоў свае словы. Таварыш Скалон, ідзіце з лямпай наперад. Нашы дарагія госці, вы пойдзеце на чатыры крокі ззаду, а я настолькі ж ззаду ў вас. - Я... не магу, - прастагнаў афіцэр. Тады археолаг узваліў на плечы яго грузнае цела, і дзіўны паход крануўся да выйсця. У канцы калідора была прыстаўлена да сцяны жалезная драбінка. Археолаг адправіў перш Скалона са сваім падначаленым, потым Талалая і, нарэшце, падняўся і сам з афіцэрам. У кабінеце загадчыка мытнага пункта быў дзень. == X == Па тэлефоне быў хутка выкліканы намеснік начальніка асобнага поста з вартаю. Узварушыліся ўсе супрацоўнікі мытніцы. Балючая трывога чыталася на некаторых тварах. Увабег загадчык склада і, убачыўшы агульнае замяшанне і Скалона з пакамечаным выглядам, дзіка паглядзеў вакол і выхапіў рэвальвер. Перш чымся паспеў хто падскочыць, загадчык выстраліў сабе ў рот і грукнуўся нежывы на падлогу. А ў кабінеце загадчыка з цягам часу, калі з хвіліны на хвіліну павінна была з'явіцца варта, Крушынскі пачаў выказваць неспакойную нервовасць. Афіцэр бяссэнсава сядзеў з акрываўленай нагою. Талалай згубіў усякую надзею на вызваленне. У дзверы пастукалі. Прыйшла варта. Заарыштаваных забралі і павялі на пост. Каля мытніцы па распараджэнню Скалона паставілі двух чырвонаармейцаў. Скончыўшы з цырымоніяй заключэння пад варту, Скалон з археолагам зайшоў у свой кабінет. Пры разборы матэрыялаў заарыштаваных выявілася арганізацыя, якая ставіла сабе мэтай збіранне сакрэтных вестак, дапамогу палітычным кантрабандыстам і, нарэшце, - і самае галоўнае - шырокую дапамогу ў перапраўцы з таго боку на савецкую тэрыторыю дыверсійных аддзелаў... Выкананню плана спрыяла асаблівасць мясцовасці. Манастыр, як асяродак яе, са старажытным пабудаваннем зрабіўся надта добрым на тое месцам. У паперах быў план падземнага лабірынта калідораў, пакояў, сцежак. Падпольнікі, як вядома, добра скарысталі яго. У патрэбных установах пры граніцы былі пасаджаны свае людзі. Толькі закруцілася работа, як на краявідзе мытнага пункта з'явіўся аднойчы Зыркі. Яго прыслалі з акругі кантралёрам. Акуратны ў рабоце, працавіты, ён заваяваў хутка ў Талалая добры на сябе погляд, пакуль той нешта падвечар не захапіў яго ў сваім кабінеце за шафай, дзе ён штосьці разглядаў. Другой акалічнасцю, якая канчаткова падарвала даверлівасць Талалая да яго, з'явілася сустрэча Зыркага са Скалонам позна ўвечары ў надзейным месцы, дзе яны гутарылі ўкрадкі аб яго - Талалаевых - справах. Пасля той жа ночы, у імглівенькую раніцу, кантралёра знайшлі небяспечна параненым. Праз тры гадзіны ён сканаў. Здарэнні апошняга часу цяжкай хадою прайшлі перад утомным зрокам пераможнікаў. - Кінем разбіраць, таварыш Скалон; тут шмат работы, а мне час ехаць. Дазнання весці на месцы не трэба. Усе матэрыялы заарыштаваных перашлеце пры аб'ясняльнай запісцы безадкладна ў асобны аддзел. Расстроеным віхрам уварваўся ў кабінет начальнік варты. - Што такое? - Таварыш начальнік! Арыштаваны Крушынскі павесіўся! - Туды яму і дарога, - заўважыў «археолаг». - Напішыце акт і падайце мне. Зрабіць у прысутнасці доктара - выклікаць з батальёна. Ды няхай агледзіць параненага заарыштаванага. Можаце быць свабодны. Карнач шумна выйшаў. - Мне адно не зусім зразумела, - запытаўся Скалон, - хто запрашаў вось гэтай пісулькаю Талалая да манастыра? - Ён папаўся на прынаду. Згадзіўшыся ісці з ім, вы давалі яму ў рукі магчымасць забіць і вас... Я сачыў за вамі ўначы. На дапамогу своечасова не паспеў, бо прыйшлося прыняць бой з вашым Крушынскім, які ў сваю чаргу сачыў за мною. Я сам папаў у пастку, ідучы па Талалаевых слядах. Але дзякуючы гэтаму не позна вызваліў вас. Пісульку напісаў сам Талалай, як я і спадзяваўся. Схіліў яго на гэта я, паведаміўшы ад імя невядомай асобы, якая спагадвае яму, што Скалон сочыць за ім, як за забойцам Зыркага. - Як добра ўсё зроблена! - Так, добра. Думаю, што памяць забітага Зыркага адпомшчана, - сумна сказаў «археолаг». - Дык мне, значыцца, час... - Дзе ж ваш конь ці фурманка? - Ды ў бліжэйшай вёсцы... Сустрэнемся на судзе сведкамі ці ў асобным аддзеле. А покуль - будзем знаёмы... Зыркі! - Зыркі?! - Брат родны забітага... - Вы - брат Зыркага!.. Нездарма вы былі надта падобны там пад зямлёй да майго добрага сябра і таварыша. - Яго брат спадзяецца быць вам такім жа добрым сябрам. Бывайце! Застаўшыся адзін, Скалон зірнуў у акно. На фоне вясёлага поўдня чарнеў непрыветна брудны манастыр. А вакол, дзе толькі азірала вока, зноў разам з сонцам радасцю смяяліся зялёныя далі! - Так, памяць Зыркага адпомшчана, - успамянуў Скалон. [[Катэгорыя:Проза Рыгора Мурашкі]] [[Катэгорыя:Аповесці]] [[Катэгорыя:Творы 1925 года]] stc5o1f9nrmhco6zfeyj276suzrwwfj 104 28929 85533 2022-08-10T10:30:08Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude> «Ружовыя фіранкі». З тае прычыны, што пакаёўка была зусім збянтэжана — і не без падстаў, Клеапатра прыпісала яшчэ два словы, і цяпер на паперы было: «Ружовыя фіранкі для дактароў». Цяпер пакаёўка пачала смутна здагадвацца, што фіранкі ёй патрэбны для таго, каб у прысутнасці дактароў колер твара ў яе быў лепшы; а з прычыны таго, што тыя з дамачадцаў, хто добра яе ведаў, не сумняваліся ў правільнасці гэтага заключэння, якое яна неўзабаве і сама магла пацвердзіць, да яе ложка былі прывешаны ружовыя фіранкі, і з гэтай гадзіны яна пачала папраўляцца з надзвычайнай хуткасцю. Неўзабаве яна магла ўжо сядзець у завітках, карункавым чапцы і капоце і ўпрыгожыць глыбокія ўпадзіны на шчоках лёгкім штучным румянцам. — Дзе місіс Домбі? — пыталася яна ў сваёй пакаёўкі. — Яе няма дома, пані. — Няма дома! Яна выходзіць з дому, каб шмыгануць ад сваёй мамы, Флауэрс? — Бог з вамі, пані! Місіс Домбі паехала з міс Фларэнс пракатацца. — Міс Фларэнс! Хто такая міс Фларэнс? Не гаварыце мне пра міс Фларэнс. Што для яе міс Фларэнс у параўнанні са мной? У час вынятыя брыльянты, аксамітны персікавага колеру капялюшык (бо для прыёму наведвальнікаў яна надзявала капялюшык, хоць выязджаць з дому пачала толькі праз некалькі тыадняў) або якія-небудзь святочныя анучы звычайна спынялі паток слёз, ужо гатовых хлынуць, і яна была ў добрадушчым настроі аж да прыходу Эдзіт; а тады, зірнуўшы на горды твар, яе зноў ахапляў смутак. — Ну, ведаеце, Эдзіт! — усклікала яна, трасучы галавой. — Што здарылася, матуля? — Што здарылася! Дапраўды, я не ведаю, што здарылася. Свет робіцца такім штучным і няўдзячным, што мне пачынае здавацца, нібы зусім няма на свеце Сэрца або чаго-небудзь падобнага да гэтага. Хутчэй Уітэрс роднае маё дзіця, чым вы! Ён даглядае мяне значна больш, чым дачка. Дапраўды-ж, мне хочацца, каб я не была такой маладжавай. Магчыма, мне аказвалі-б тады больш пашаны. — Чаго-б вы хацелі, мама? — О, шмат чаго, Эдзіт! — Яна адказвала надзвычай нецярпліва. — Хіба ў вас няма таго, чаго-б вам хацелася? Вы самі вінаваты, калі гэта так. — Сама вінавата! — Яна пачала хныкаць. — Якой маткай я была для вас, Эдзіт! Я не расставалася з вамі з самай вашай калыскі! А вы не толькі пагарджаеце мяне і прывязанасць ваша да мяне не большая, чым да чужога чалавека, — вы не ўдзяляеце мне і дваццатай долі той любві, якую маеце да Фларэнс! Калі ласка,<noinclude></noinclude> 2dabqrecey6kie1w03v3w759ml0sblo 85535 85533 2022-08-10T10:32:11Z RAleh12 3563 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude> «Ружовыя фіранкі». З тае прычыны, што пакаёўка была зусім збянтэжана — і не без падстаў, — Клеапатра прыпісала яшчэ два словы, і цяпер на паперы было: «Ружовыя фіранкі для дактароў». Цяпер пакаёўка пачала смутна здагадвацца, што фіранкі ёй патрэбны для таго, каб у прысутнасці дактароў колер твара ў яе быў лепшы; а з прычыны таго, што тыя з дамачадцаў, хто добра яе ведаў, не сумняваліся ў правільнасці гэтага заключэння, якое яна неўзабаве і сама магла пацвердзіць, да яе ложка былі прывешаны ружовыя фіранкі, і з гэтай гадзіны яна пачала папраўляцца з надзвычайнай хуткасцю. Неўзабаве яна магла ўжо сядзець у завітках, карункавым чапцы і капоце і ўпрыгожыць глыбокія ўпадзіны на шчоках лёгкім штучным румянцам. — Дзе місіс Домбі? — пыталася яна ў сваёй пакаёўкі. — Яе няма дома, пані. — Няма дома! Яна выходзіць з дому, каб шмыгануць ад сваёй мамы, Флауэрс? — Бог з вамі, пані! Місіс Домбі паехала з міс Фларэнс пракатацца. — Міс Фларэнс! Хто такая міс Фларэнс? Не гаварыце мне пра міс Фларэнс. Што для яе міс Фларэнс у параўнанні са мной? У час вынятыя брыльянты, аксамітны персікавага колеру капялюшык (бо для прыёму наведвальнікаў яна надзявала капялюшык, хоць выязджаць з дому пачала толькі праз некалькі тыадняў) або якія-небудзь святочныя анучы звычайна спынялі паток слёз, ужо гатовых хлынуць, і яна была ў добрадушчым настроі аж да прыходу Эдзіт; а тады, зірнуўшы на горды твар, яе зноў ахапляў смутак. — Ну, ведаеце, Эдзіт! — усклікала яна, трасучы галавой. — Што здарылася, матуля? — Што здарылася! Дапраўды, я не ведаю, што здарылася. Свет робіцца такім штучным і няўдзячным, што мне пачынае здавацца, нібы зусім няма на свеце Сэрца або чаго-небудзь падобнага да гэтага. Хутчэй Уітэрс роднае маё дзіця, чым вы! Ён даглядае мяне значна больш, чым дачка. Дапраўды-ж, мне хочацца, каб я не была такой маладжавай. Магчыма, мне аказвалі-б тады больш пашаны. — Чаго-б вы хацелі, мама? — О, шмат чаго, Эдзіт! — Яна адказвала надзвычай нецярпліва. — Хіба ў вас няма таго, чаго-б вам хацелася? Вы самі вінаваты, калі гэта так. — Сама вінавата! — Яна пачала хныкаць. — Якой маткай я была для вас, Эдзіт! Я не расставалася з вамі з самай вашай калыскі! А вы не толькі пагарджаеце мяне і прывязанасць ваша да мяне не большая, чым да чужога чалавека, — вы не ўдзяляеце мне і дваццатай долі той любві, якую маеце да Фларэнс! Калі ласка,<noinclude></noinclude> 1benhraogogmy4yd7970ftkzsxdjw0p 0 28930 85536 2022-08-10T10:32:11Z VasyaRogov 1510 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Раздзел XXXVI. Святкаванне наваселля | аўтар = Чарльз Дыкенс | пераклад = | секцыя = Раман | арыгінал = | папярэдні = [[Домбі і сын/35|Раздзел ХХХV. Шчаслівая пара]] | наступны = [[Домбі і сын/37|Раздзел ХХХVII. Некалькі перасцярог]] | дата...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Раздзел XXXVI. Святкаванне наваселля | аўтар = Чарльз Дыкенс | пераклад = | секцыя = Раман | арыгінал = | папярэдні = [[Домбі і сын/35|Раздзел ХХХV. Шчаслівая пара]] | наступны = [[Домбі і сын/37|Раздзел ХХХVII. Некалькі перасцярог]] | дата = 1848 (пераклад 1938) | анатацыі = }} <pages index="Домбі і сын.pdf" from="363" to="372" fromsection=ch36 tosection=ch36 /> 4t5dsjzm8giuk2dqj3bf8o9tlmelmrg 14 28931 85539 2022-08-10T10:36:02Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Проза паводле аўтараў|Мурашка, Рыгор]] [[Катэгорыя:Рыгор Мурашка]] [[Катэгорыя:Беларуская проза|Мурашка, Рыгор]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Проза паводле аўтараў|Мурашка, Рыгор]] [[Катэгорыя:Рыгор Мурашка]] [[Катэгорыя:Беларуская проза|Мурашка, Рыгор]] s455scx51xnixswzt1hzn1d3k71yx33 104 28932 85543 2022-08-10T10:59:19Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>я ваша маці і магу ''яе'' сапсаваць! І вы яшчэ дакараеце мяне ў тым, што я сама вінавата! — Матуля! Я вас ні ў чым не дакараю. Чаму вы заўсёды гаворыце пра гэта? — Хіба не натуральна, што я пра гэтае спамінаю, калі я — увасобленая любоў і адчувальнасць, а кожны ваш позірк жорстка мяне раніць? — Я не хачу вас раніць, матуля. Хіба вы забыліся, аб чым мы з вамі гаварылі? Пакінем мінулае ў спакоі. — У спакоі! І ўдзячнасць да мяне пакінем у спакоі, і любоў да мяне пакінем у спакоі, і ''мяне'' пакінем у спакоі, пакуль я ляжу адна ў пакоі, пазбаўленая грамады і догляду, у той час як вы знаходзіце новых сваякоў, якіх даглядаеце, хоць яны зусім ніякіх правоў на вас не маюць! Ах, божа мой, Эдзіт, ці вядома вам, у якім надзвычайным доме вы — гаспадыня? — Вядома. Ціха! А гэты благародны чалавек, Домбі… ці ведаеце вы, што ён — ваш муж, Эдзіт, і што ў вас ёсць маёмасць, становішча, карэта і ці мала яшчэ чаго? — Вядома, я гэта ведаю, матуля. Вельмі добра ведаю. — А вы-б мелі ўсё гэта з добрым хлапцом… як яго звалі?.. з Грэйнджэрам, калі-б ён не памёр? Каму вы павінны дзякаваць за ўсё, Эдзіт? — Вам, матуля, вам. — У такім выпадку абдыміце мяне і пацалуйце. І давядзіце мне, Эдзіт, што вы добра ведаеце: не было на свеце лепшай маці, чым я. І паклапаціцеся аб тым, каб я, пакутваючы і мучаючыся з-за вашай няўдзячнасці, не ператварылася ў сапраўдную пачвару, інакш мяне ніхто не пазнае, калі я зноў з'яўлюся ў грамадстве, — не пазнае нават гэта ненавісная жывёліна, маёр! Але іншы раз, калі Эдзіт падыходзіла да яе і, нахіліўшы сваю ганарлівую галаву, прыціскалася халоднай шчакой да яе шчакі, маці адкідалася назад, нібы баялася яе, і пачынала дрыжаць у прыпадку і крычаць, што ў яе думкі блытаюцца. А іншы раз яна спакойна прасіла яе пасядзець на крэсле, на ложку і пазірала на яе (калі тая сядзела ў глыбокай задуменнасці), і нават ружовыя фіранкі не маглі змяніць бяссэнснага і страшнага твара. {{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХХVIII'''''}} {{Цэнтар|'''''Міс Токс аднаўляе старое знаёмства.'''''}} Засмучоную міс Токс, пакінутую сваім сябрам Луізай Чык і пазбаўленую шчасця пазіраць у твар містэру Домбі, — бо дзве прыгожыя вясельныя карткі, злучаныя срэбнай ніткай, не ўпрыгожвалі ні люстра над камінам на пляцы Прынцэсы, ні клавікорд, ні тых палічак з бяздзеліцамі, якімі Лукрэцыя займалася<noinclude></noinclude> 52v3pcj6r7qvp0fg1j5pgge46jj4kri 85545 85543 2022-08-10T11:14:32Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude><section begin="ch37"/>я ваша маці і магу ''яе'' сапсаваць! І вы яшчэ дакараеце мяне ў тым, што я сама вінавата! — Матуля! Я вас ні ў чым не дакараю. Чаму вы заўсёды гаворыце пра гэта? — Хіба не натуральна, што я пра гэтае спамінаю, калі я — увасобленая любоў і адчувальнасць, а кожны ваш позірк жорстка мяне раніць? — Я не хачу вас раніць, матуля. Хіба вы забыліся, аб чым мы з вамі гаварылі? Пакінем мінулае ў спакоі. — У спакоі! І ўдзячнасць да мяне пакінем у спакоі, і любоў да мяне пакінем у спакоі, і ''мяне'' пакінем у спакоі, пакуль я ляжу адна ў пакоі, пазбаўленая грамады і догляду, у той час як вы знаходзіце новых сваякоў, якіх даглядаеце, хоць яны зусім ніякіх правоў на вас не маюць! Ах, божа мой, Эдзіт, ці вядома вам, у якім надзвычайным доме вы — гаспадыня? — Вядома. Ціха! А гэты благародны чалавек, Домбі… ці ведаеце вы, што ён — ваш муж, Эдзіт, і што ў вас ёсць маёмасць, становішча, карэта і ці мала яшчэ чаго? — Вядома, я гэта ведаю, матуля. Вельмі добра ведаю. — А вы-б мелі ўсё гэта з добрым хлапцом… як яго звалі?.. з Грэйнджэрам, калі-б ён не памёр? Каму вы павінны дзякаваць за ўсё, Эдзіт? — Вам, матуля, вам. — У такім выпадку абдыміце мяне і пацалуйце. І давядзіце мне, Эдзіт, што вы добра ведаеце: не было на свеце лепшай маці, чым я. І паклапаціцеся аб тым, каб я, пакутваючы і мучаючыся з-за вашай няўдзячнасці, не ператварылася ў сапраўдную пачвару, інакш мяне ніхто не пазнае, калі я зноў з'яўлюся ў грамадстве, — не пазнае нават гэта ненавісная жывёліна, маёр! Але іншы раз, калі Эдзіт падыходзіла да яе і, нахіліўшы сваю ганарлівую галаву, прыціскалася халоднай шчакой да яе шчакі, маці адкідалася назад, нібы баялася яе, і пачынала дрыжаць у прыпадку і крычаць, што ў яе думкі блытаюцца. А іншы раз яна спакойна прасіла яе пасядзець на крэсле, на ложку і пазірала на яе (калі тая сядзела ў глыбокай задуменнасці), і нават ружовыя фіранкі не маглі змяніць бяссэнснага і страшнага твара. <section end="ch37"/> <section begin="ch38"/>{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХХVIII'''''}} {{Цэнтар|'''''Міс Токс аднаўляе старое знаёмства.'''''}} Засмучоную міс Токс, пакінутую сваім сябрам Луізай Чык і пазбаўленую шчасця пазіраць у твар містэру Домбі, — бо дзве прыгожыя вясельныя карткі, злучаныя срэбнай ніткай, не ўпрыгожвалі ні люстра над камінам на пляцы Прынцэсы, ні клавікорд, ні тых палічак з бяздзеліцамі, якімі Лукрэцыя займалася <section end="ch38"/><noinclude></noinclude> s36veadeh1ai0xaygpn4hh88a963gz0 0 28933 85546 2022-08-10T11:15:14Z VasyaRogov 1510 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Раздзел ХХХVII. Некалькі перасцярог | аўтар = Чарльз Дыкенс | пераклад = | секцыя = Раман | арыгінал = | папярэдні = [[Домбі і сын/36|Раздзел XXXVI. Святкаванне наваселля]] | наступны = Домбі і сын/38|Раздзел ХХХVIII. Міс Токс аднаўляе ста...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Раздзел ХХХVII. Некалькі перасцярог | аўтар = Чарльз Дыкенс | пераклад = | секцыя = Раман | арыгінал = | папярэдні = [[Домбі і сын/36|Раздзел XXXVI. Святкаванне наваселля]] | наступны = [[Домбі і сын/38|Раздзел ХХХVIII. Міс Токс аднаўляе старое знаёмства]] | дата = 1848 (пераклад 1938) | анатацыі = }} <pages index="Домбі і сын.pdf" from="372" to="380" fromsection=ch37 tosection=ch37 /> ba9ztx0ktiz07b3yfqqxu6izvr1ode0 106 28934 85548 2022-08-10T11:18:12Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «» proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=[[Гісторыя беларускае літэратуры (1920)|Гісторыя беларускае літэратуры]] |Language=be |Volume= |Author=[[Аўтар:Максім Гарэцкі|Максім Гарэцкі]] |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=Кошт [[Аўтар:Уладзіслаў Знамяроўскі|Ў. Знамяроўскага]] і [[Аўтар:Эдвард Будзька|Э. Будзькі]]; Друкарня Кооп. Таварыства „Друк“ |Address=Вільня |Year=1920 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=OCR |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} acyt0ecen518r5wi0fqte0my3vldyhc 106 28935 85551 2022-08-10T11:20:43Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «» proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)|Гісторыя беларускае літэратуры]] |Language=be |Volume= |Author=[[Аўтар:Максім Гарэцкі|Максім Гарэцкі]] |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=Выданьне „Віленскага Выдавецтва“ Б. Клецкіна |Address=Вільня |Year=1921 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=5 |Progress=OCR |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} l4i8c24qba5i5f9zh05bug42rp179f7 104 28936 85552 2022-08-10T11:21:09Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28937 85553 2022-08-10T11:21:18Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28938 85554 2022-08-10T11:21:25Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28939 85555 2022-08-10T11:21:32Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28940 85558 2022-08-10T11:23:51Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>ў святы, — ахапіў смутак і яна вельмі пакутвала ад меланхоліі. На працягу некаторага часу на пляцы Прынцэсы не чуваць было Птушынага вальса, кветкі аставаліся без догляду, і пыл збіраўся на мініятурным партрэце продка міс Токс з напудранай галавой і касічкай. Аднак, міс Токс і па ўзросту яе і па характару не ўласціва было доўга дарэмна шкадаваць. Толькі два клавішы на клавікордах анямелі ад доўгага маўчання, калі ў гасцінай зноў пачулася шчабятанне і трэль Птушынага вальса; толькі адна галінка герані пала афярай дрэннага догляду, перш чым міс Токс зноў пачала акуратна кожную раніцу займацца сваімі кветкамі ў зялёных кошычках; продак з напудранай галавой аставаўся пад пластом пылу не больш шасці тыдняў, пасля чаго міс Токс падыхала на яго добрадушны твар і працерла яго кавалкам замшы. Тым не менш, міс Токс адчувала сябе адзінокай і збянтэжанай. Яе адданасць, як-бы смешна яна не праяўлялася, была шчырай і глыбокай; і міс Токс, як яна сама казала, была «вельмі ўражана незаслужанай знявагай, нанесенай Луізай». Але натуры міс Токс пачуццё гневу было неўласціва. Калі яна праходзіла жыццёвы шлях, гаворачы салодкія словы і не маючы ўласнай думкі, то да гэтага часу яна прынамсі не спазнала жорсткіх парыванняў. Аднойчы на вуліцы, убачыўшы толькі Луізу Чык, якая паказалася на значнай адлегласці, кволы яе арганізм перажыў такое патрасенне, што ёй давялося зараз-жа шукаць прытулку ў кафейні, і там, у смуродным маленькім заднім пакоі, дзе звычайна елі суп і дзе патыхала бычынымі хвастамі, яна аблягчыла сваю душу горкімі слязмі. На містэра Домбі, як думала міс Токс, у яе бадай ці былі якія-небудзь падставы наракаць. Яе ўяўленне аб надзвычайнасці гэтага джэнтльмена было такое, што цяпер, калі яе аддалілі ад яго, яна адчувала, нібы адлегласць паміж імі заўсёды была бясконца вялікай і нібы ён рабіў вялікую ласку, церпячы яе прысутнасць. Па шчыраму пераконанню міс Токс, ніякая жонка не магла быць надта прыгожай або надта велічнай для яго. Здавалася натуральным, што, маючы намер жаніцца, ён шукаў сабе жонку ў вышэйшых колах. Міс Токс са слязмі прышла да такога заключэння і па дваццаць разоў на дзень прызнавала яго справядлівасць. Але, адвергнутая няўмольнай Луізай і ўнікаючы маёра (якому яна цяпер не вельмі што давярала), міс Токс пачала сумаваць, не ведаючы абсалютна нічога аб тым, што адбывалася ў доме містэра Домбі. А з тае прычыны, што яна ўсур'ёз прывыкла лічыць Домбі і Сына той воссю, вокол якой круціўся ўвесь свет, то і вырашыла, для атрымання вестак, якія так моцна яе цікавілі, аднавіць старое знаёмства з місіс Рычардс, ведаючы, што тая, з часу свайго апошняга памятнага з'яўлення перад асобай містэра Домбі, падтрымлівала зносіны з яго слугамі.<noinclude></noinclude> 2tvlzw2d39gjsb6ew4csszndr8bfihh 0 28941 85559 2022-08-10T11:24:46Z VasyaRogov 1510 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Беларуская літэратура | аўтар = Цішка Гартны | секцыя = Артыкул | год = 1918 | наступны = | крыніца = | анатацыі = }} <pages index="Zhylunovich Belaruskaja literatura.pdf" from="1" to="31" /> ==Зноскі== {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Публіцыстыка Цішкі Гартнага]] Катэгорыя:Тв...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Беларуская літэратура | аўтар = Цішка Гартны | секцыя = Артыкул | год = 1918 | наступны = | крыніца = | анатацыі = }} <pages index="Zhylunovich Belaruskaja literatura.pdf" from="1" to="31" /> ==Зноскі== {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Публіцыстыка Цішкі Гартнага]] [[Катэгорыя:Творы 1918 года]] stv4437ssouyk1katcuuczr0a6ankc3 0 28942 85560 2022-08-10T11:26:25Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Гісторыя беларускае літэратуры | аўтар = Максім Гарэцкі | секцыя = Падручнік | папярэдні = | наступны = | анатацыі = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах. | дата = 1920 год }} * Гіс...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Гісторыя беларускае літэратуры | аўтар = Максім Гарэцкі | секцыя = Падручнік | папярэдні = | наступны = | анатацыі = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах. | дата = 1920 год }} * [[Гісторыя беларускае літэратуры (1920)|Гісторыя беларускае літэратуры]]. Вільня: [[Аўтар:Уладзіслаў Знамяроўскі|Ў. Знамяроўскі]] і [[Аўтар:Эдвард Будзька|Э. Будзька]], 1920 * [[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)|Гісторыя беларускае літэратуры]]. Вільня: „Віленскае Выдавецтва“ Б. Клецкіна, 1921 == Крытыка == * [[«Гісторыя беларускае літаратуры»]] ([[Аўтар:Антон Луцкевіч|Антон Луцкевіч]]) [[Катэгорыя:Максім Гарэцкі]] [[Катэгорыя:Падручнікі гісторыі Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя беларускай літаратуры]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Кнігі]] [[Катэгорыя:Спісы рэдакцый]] es9wcnbgrbp3pczfmn65umz556hi129 85575 85560 2022-08-10T11:46:43Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Гісторыя беларускае літэратуры | аўтар = Максім Гарэцкі | секцыя = Падручнік | папярэдні = | наступны = | анатацыі = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах. | дата = 1920 год }} * {{Скан|[[Гісторыя беларускае літэратуры (1920)|Гісторыя беларускае літэратуры]]}Гісторыя беларускае літэратуры (1920).pdf}}. Вільня: [[Аўтар:Уладзіслаў Знамяроўскі|Ў. Знамяроўскі]] і [[Аўтар:Эдвард Будзька|Э. Будзька]], 1920 * [[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)|Гісторыя беларускае літэратуры]]. Вільня: „Віленскае Выдавецтва“ Б. Клецкіна, 1921 == Крытыка == * [[«Гісторыя беларускае літаратуры»]] ([[Аўтар:Антон Луцкевіч|Антон Луцкевіч]]) [[Катэгорыя:Максім Гарэцкі]] [[Катэгорыя:Падручнікі гісторыі Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя беларускай літаратуры]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Кнігі]] [[Катэгорыя:Спісы рэдакцый]] ehpbpu4ik8rcye167lg45ejhd9ddhia 85576 85575 2022-08-10T11:46:53Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Гісторыя беларускае літэратуры | аўтар = Максім Гарэцкі | секцыя = Падручнік | папярэдні = | наступны = | анатацыі = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах. | дата = 1920 год }} * {{Скан|[[Гісторыя беларускае літэратуры (1920)|Гісторыя беларускае літэратуры]]|Гісторыя беларускае літэратуры (1920).pdf}}. Вільня: [[Аўтар:Уладзіслаў Знамяроўскі|Ў. Знамяроўскі]] і [[Аўтар:Эдвард Будзька|Э. Будзька]], 1920 * [[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)|Гісторыя беларускае літэратуры]]. Вільня: „Віленскае Выдавецтва“ Б. Клецкіна, 1921 == Крытыка == * [[«Гісторыя беларускае літаратуры»]] ([[Аўтар:Антон Луцкевіч|Антон Луцкевіч]]) [[Катэгорыя:Максім Гарэцкі]] [[Катэгорыя:Падручнікі гісторыі Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя беларускай літаратуры]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Кнігі]] [[Катэгорыя:Спісы рэдакцый]] 76lo5iync50j0ldyjzwzanv1xqhn6o5 85577 85576 2022-08-10T11:48:30Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Гісторыя беларускае літэратуры | аўтар = Максім Гарэцкі | секцыя = Падручнік | папярэдні = | наступны = | анатацыі = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах. | дата = 1920 год }} * {{Скан|[[Гісторыя беларускае літэратуры (1920)|Гісторыя беларускае літэратуры]]|Гісторыя беларускае літэратуры (1920).pdf}}. Вільня: [[Аўтар:Уладзіслаў Знамяроўскі|Ў. Знамяроўскі]] і [[Аўтар:Эдвард Будзька|Э. Будзька]], 1920 * {{Скан|[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)|Гісторыя беларускае літэратуры]]|Гісторыя беларускае літэратуры (1921).pdf}}. Вільня: „Віленскае Выдавецтва“ Б. Клецкіна, 1921 == Крытыка == * [[«Гісторыя беларускае літаратуры»]] ([[Аўтар:Антон Луцкевіч|Антон Луцкевіч]]) [[Катэгорыя:Максім Гарэцкі]] [[Катэгорыя:Падручнікі гісторыі Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя беларускай літаратуры]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Кнігі]] [[Катэгорыя:Спісы рэдакцый]] aybv6frku4zof4j9c7z5k4ry920zd82 104 28943 85561 2022-08-10T11:27:32Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>лярным, шапачным і інш. Вялікі процант падае на гандаль і на службу. Гэткім чынам мы бачым, што горад беларускі ў яго дарэволюцыйным складзе разьвіваўся ў бок концэнтрацыі ў сабе яўрэйскага рамесьніцка-гандлярскага і расійскага служылага насельніцтва. і дзякуючы гэтаму ён усё далей адыходзіў ад вёскі, пераймаючы праз яўрэйскую буржуазную інтэлігенцыю і расійскіх чыноўнікаў рускую культуру і карыстаючыся ёю ў баку ад асноўнай сялянскай беларускай гушчы. Адначасова польская панства - аграрыі, меўшыя ў сваім уладаньні да 60 проц. пахатнае зямлі, абыходзіліся культураю польскаю, падносячы яе беларускаму сялянству ў пераломе ксяндзоўскіх тлумачэньняў. З гэтае прычыны беларускае сялянства ўвесь час знаходзілася ў стане няпісьменнасьці, цемнаты. Агульная граматнасьць яго даходзіла ўсяго да 15 проц. І толькі ў апошнім перад рэволюцыяй дзесяцігодзьдзі знашлася крыху большая мажлівасьць пралезьці селяніну ў школу, дзякуючы адчыненьню шэрагу настаўніцкіх сэмінарый, прыходзкіх і двухклясовых сельскіх школ. Аднак у гэтых школах болей зварачалася ўвагі на выхаваньне на расійскіх чыноўнікаў, ніж на адукацыйную справу. Адначасова, побач з гэтым, расійскія чыноўнікі з польскімі панамі і праз цэркаў ды касьцёл і праз школу старанна зьнішчалі натуральна-гістарычныя асаблівасьці Беларусі і ўзмацоўвалі клясавы прыгнёт беларускага сялянства. Гэта было настолькі відочна, што бес-<noinclude></noinclude> 388t2bw6xuwbarq9lu4gnfc2l6n1c16 104 28944 85562 2022-08-10T11:29:40Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>саромнасьць жорсткага культуртрэгерства адначасова абудзіла ў беларускіх працоўных гушчах і протэст супроць соцыяльнае няволі і протэст супроць нацыянальнага прыгону. Адчуваньне гэтага выразнага нездаваленьня захапіла перш перадавыя колы беларускае дробна-шляхецкае інтэлігенцыі. Ужо ў канцы XVІІІ стагодзьдзя дробна-шляхецкая інтэлігенцыя абярнулася вухам да жыцьця, настрою, вывучэньня вуснае творчасьці і соцыяльнага стану беларускае вёскі. Надыходзіўшыя да яе з Захаду водгукі падзей францускае рэволюцыі, а таксама блізкасьць гэтай інтэлігенцыі да опозыцыйных настрояў сярод польскага грамадзтва яшчэ болей падвострылі яе цікавасьць да выясьненьня соцыяльнага стану беларускага селяніна. Час-ад-часу прадстаўнікі дробна-шляхецкае інтэлігенцыі: пісьменьнікі, грамадзкія дзеячы, этнографы і інш., выхаваныя ў польскай культуры, патрошку пачынаюць удзяляць увагу беларускай мове, беларускай песьні, беларускай гісторыі; гэтак, піша вершы пабеларуску Ян Баршчэўскі (1790-1851 г.) ("Шляхціц Завальня, ці Беларусь у фантастычных апавяданьнях", вершаваная поэма "Рабункі мужыкоў" і інш.); Ян Чачот (1797-1847) захапляецца беларускай народнай творчасьцю і зьбірае яе ды выдае зборнікам пад назваю "Сялянскія песенькі з-пад Нёмна і Дзьвіны"; Аляксандар Рыпінскі, родам з Дзісьненшчыны, у 1839 г. чытае ў эмігранцкім гуртку польскіх літаратараў у Парыжы лекцыі па беларусазнаў-<noinclude></noinclude> m07e72jhnz54avyzozky5mznlaqdwen 104 28945 85563 2022-08-10T11:32:28Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>ству, а пасьля іх друкуе асобнай кніжкаю пад назвай "Беларусь". У пару творчасьці памянёных пісьменьнікаў (канец XVІІІ і першая палавіна XІX стагодзьдзяў) зьяўляюцца на беларускай мове дзьве вершаваных поэмы невядомых аўтараў "Энэіда навыварат" і "Тарас на Парнасе". Аўтар "Энэіды" пераняў сюжэт з гэткага-ж твору украінскага пісьменьніка Катлярэўскага і прыстасаваў яго да беларускіх умоў. У поэме "Тарас на Парнасе" адбіваецца гісторыя аб палясоўшчыку Тарасе, які папаў на Парнас і там сустрэўся з парнаскімі багамі. Быт багоў быў падобен да быту беларускіх сялян: <poem>Глядзіць ён, аж на лаўцы шыюць Шаўцы багіням хадакі, Багіні-ж у начоўках мыюць Багом кашулі і парткі. Сатурн там лыкі размачыўшы, Падвіркай лапці падплятаў, Па сьвеце добра пахадзіўшы, Лапцей ён многа патаптаў. Няптун на лаўцы чыніць сеці і восьці садзіць на шасты, Пры ім-жа, мусіць, яго дзеці, Дзіравы ладзяць нераты.</poem> Пад уплывам "Тараса па Парнасе" формавалася беларуская літаратурная творчасьць шэрагу беларуска-польскіх пісьменьнікаў, папярэднікаў Вінцуся Марцінкевіча. Разам з іхняю працаю яна паслужыла моцнаю падвалінаю для разьвіцьця адносін гэтага<noinclude></noinclude> 7jr1c7h5y81gambyjnfjd4l9o027bd0 104 28946 85564 2022-08-10T11:36:39Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>пісьменьніка да беларускага пытаньня, да ўсебаковага прысьвячэньня яго літаратурнае працы Беларусі. З часу творчасьці В. Дунін-Марцінкевіча беларуская літаратура становіцца на цьвёрды грунт. Гэты пісьменьнік, ня гледзячы на сваё шляхецкае пахаджэньне і на выхаваньне ў польскай культуры, аддае апошняй меншую за сваіх папярэднікаў увагу. Яго захапляе жыцьцё беларускага селяніна, і гэтаму жыцьцю В. Дунін-Марцінкевіч прысьвячае сваю літаратурную працу. Гэту цікавасьць пісьменьніка падвострывае ў значнай меры ўдзел беларускага сялянства ў польскім паўстаньні 1863 году пад кіраўніцтвам Кастуся Каліноўскага<ref>Кастусь Каліноўскі-сын дробнага ўрадавага служкі, беларус-рэволюцыянэр, стаўшы ў часы польскага паўстаньня на чале "Чырвонага Жонду" (рэволюцыйнага ўраду). Ён выкінуў лёзунг незалежнай Беларусі.</ref>. Аднак соцыяльныя моманты, унесеныя апошнім у змаганьне сялян супроць расійскага самаўладзтва і польскага панства, мала кратаюць В. Дунін-Марцінкевіча. У яго багатай літаратурнай спадчыне (поэмы: "Гапон"-выданьне 1855 г., "Вечарніцы"-выданьне 1855 г., "Купальле" выданьне 1856 г., "Шчароўскія дажынкі" -выдан. 1857 і п'есы: "Сялянка"-выдан. 1846 г., "Пінская шляхта"-выдан. 1866 г., "Залëты" выдан. 1870 г. і інш.) можна мала знайсьці падкрэсьліваньня клясавых суадносін між сялянствам і панамі і, тым болей, між рамесьнікамі і іх гаспадарамі. В. Дунін-Марцінкевіч аддаваў галоўную ўвагу ў сваіх творах бела-<noinclude></noinclude> e22jrvq0bhq3w35cfhvkmbnrnuv1gih 104 28947 85565 2022-08-10T11:38:31Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>рускаму фольклёру і клясавай пагоджанасьці між дробнай шляхтай і мужыкамі. Апошніх пісьменьнік вучыў, як шчыгульна прыстойна вясьці сямейнае жыцьцё, як выхоўваць дзяцей і інш. Толькі ў адным вершы, пакуль няпэўным у сэнсе яго належнасьці да пяра В. Дунін-Марцінкевіча, аўтар спаткнуўся з соцыяльнымі момантамі, абмаляваўшы іх гэткімі фарбамі: <poem>Вясна, голад, перапала, Ані солі, ані круп; І скаціне корму мала, І самому − ані ў зуб. На палацях пухнуць дзеці, Жонка тры дні здуру п’ець, І даўно парожна ў клеці, І парожняя асець. Каліта ляжыць пад лаўкай, А пры ёй − парожні гляк: Ад Каляд мы з кумам Саўкай Пацяралі ў губе смак. Але гора − ўжо спаўгора − Цыц, нябога, трошкі цыц! Вось нам вольнасць дадуць скора, І, як птушкі, будзем жыць. К чорту жонка, ласа баба! Бяры, чорт, і каліту, А папусці вожкі слаба І дай волю хамуту. Будзем роўныя з панамі, Самі будзем мы паны − І гарэлку піць збанамі І гуляць так, як яны. Перастануць нашым братам, Як скацінай таргаваць, − Напускацца ліхім матам, Скуру з ног да карку драць. Хоць халодна, хоць галодна, Холад, голад ніпачом! Эх, каб толькі нам свабодна! На свабодзе аджывём. Вось панам не дужа лоўка: Самім трэба працаваць! Пабаліць не раз галоўка, Калі прыйдзецца араць. Не адзін то папацее І заскача драпака… Бо сам толькі есць умее Ды драць скуру з мужыка. </poem><noinclude></noinclude> 0wiwgn9l9asbkpn7v4xj2g7lbo43poq 104 28948 85566 2022-08-10T11:38:59Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28949 85567 2022-08-10T11:39:08Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28950 85568 2022-08-10T11:39:17Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28951 85569 2022-08-10T11:39:24Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28952 85570 2022-08-10T11:40:35Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28953 85571 2022-08-10T11:40:43Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Як бы быў якой скацінай Або горшы ад яго: Білі пугай ды дубінай, А цяпер, брат, ого-го! Мужык будзе не скацінай − Не раз скажа пан з паноў: “Пане Грышка, пане Міна! Як жа васпан, ці здароў?”</poem> Гэтым вершам В. Дунін-Марцінкевіч у шляхецкім праломе паказвае нам соцыяльныя бакі беларускага сялянскага жыцьця. Гэта выключнасьць В. Дунін-Марцінкевіча ў зацікаўленасьці соцыяльнымі мотывамі тлумачыцца яшчэ і тым клерыкальным уплывам, які справодзіў усё яго жыцьцё. Тым ня меней, значнасьць В. Дунін-Марцінкевіча ў беларускай літаратуры далёка перавышае значнасьць у ёй усіх яго папярэднікаў. Адначасна яго творчасьць дала моцны штырхач да нараджэньня новых шырокіх колаў беларускай і спачуваючай беларускаму адраджэньню інтэлігенцыі. У яго часы гэтым пытаньнем захапляюцца: і польскі пісьменьнік Кандратовіч (Сыракомля), пішучы вершы на беларускай мове, і композытар Монюшка, укладаючы на музыку яго п'есу "Сялянка", і іншыя вядомыя польскія дзеячы. Творы В. Дунін-Марцінкевіча вытрымалі шэраг выданьняў і яшчэ зараз маюць запытаньне з боку беларускага чытача. Непасрэдна пад уплывам В. Дунін-Марцінкевіча пачаў сваю працу і яго пасьлядовец, здольны пісьменьнік-народнік Ф. Багушэвіч (нарадзіўся ў 1840 г.). Пахаджэньнем з тае ж дробнае ашмянскае (Вілен. губ.) шляхты, Ф. Багушэвіч правёў свае маладыя гады ў крыху іншых, ніж В. Дунін-Марцінкевіч,<noinclude></noinclude> gooo72powntjbkz3i5wigfw95ew3mu7 104 28954 85572 2022-08-10T11:42:25Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>умовах. Ды часы падасьпелі іншыя. Вучачыся ў Пецярбурскім унівэрсытэце, Ф. Багушэвіч стыкаўся з перадавым студэнцтвам, захапляўся тагачаснай расійскай літаратурай, на чале якое стаялі часопісі "Современник“, "Отечественные записки", з гэткімі крытыкамі і пісьменьнікамі, як В. Бялінскі, Дабралюбаў, Н. Чарнышэўскі, Салтыкаў-Шчадрын, А. Някрасаў і інш. Цікавячыся політычнымі плынямі, Ф. Багушэвіч прыстае да польскіх паўстанцаў і змагаецца супроць царскае ўлады. У паўстаньні яго ранілі. Пасьля сканчэньня унівэрсытэту, ён выбірае месца народным настаўнікам, пасьля сьледчым судзьдзëю, далей адвокатам усё пасады, на якіх у той час заставалася перадавая інтэлігенцыя. На гэтых пасадах Ф. Багушэвіч меў мажлівасьць блізка азнаёміцца з беларускім сялянствам, улавіць яго думкі і настрой, убачыць яго соцыяльнае становішча. Няпрыглядная карціна сялянскага жыцьця захапляе пісьменьніка цалкам, і надае яму настрою прысьвяціць сваю музу апяваньню гора і нядолі беларускага селяніна. Далей мы бачым, што Ф. Багушэвіч усёю істотаю аддаецца падбору грамадзкіх мотываў для свае творчасьці і ад пачатку да канца не расстаецца з імі. Прыгнечанасьць беларускага селяніна, яго цемната, нацыянальная несьвядомасьць і жорсткі соцыяльны прыгон да таго катуюць поэтаву думку, што ён з усёй сілай творчае здольнасьці вытыкае наперад соцыяльную няпраўду, концэнтруе на ёй увагу чытача, застаўляючы апошняга абурацца,<noinclude></noinclude> lmufetjsj2h74whr8a5tzia08udffpu 104 28955 85573 2022-08-10T11:44:56Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{Цэнтар|МАКСІМ ГАРЭЦКІ.|}} {{Цэнтар|ГІСТОРЫЯ}}<br /> з ВЕЛАРУСКАЕ ЛІТЭРАТУРЫ ВЫДАНЬНЕ ДРУГОЕ (ПАПРАЎЛЕНАЕ). ВЫДАНЬНЕ «ВІЛЕНСКАГА ВЫДАВЕЦТВА» Б. КЛЕЦКІНА., Друкарня «Віленскага Выдавецтва» Б. Клецкіна. ) ВІЛЬНЯ ране» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Цэнтар|МАКСІМ ГАРЭЦКІ.|}} {{Цэнтар|ГІСТОРЫЯ}}<br /> з ВЕЛАРУСКАЕ ЛІТЭРАТУРЫ ВЫДАНЬНЕ ДРУГОЕ (ПАПРАЎЛЕНАЕ). ВЫДАНЬНЕ «ВІЛЕНСКАГА ВЫДАВЕЦТВА» Б. КЛЕЦКІНА., Друкарня «Віленскага Выдавецтва» Б. Клецкіна. ) ВІЛЬНЯ ране<noinclude></noinclude> s4iqaarkry1beu307khtceu2big5zkk 85578 85573 2022-08-10T11:49:51Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Цэнтар|МАКСІМ ГАРЭЦКІ.|}} {{Накіравальная рыса|10em}} {{Цэнтар|'''{{Разьбіўка|{{Larger|ГІСТОРЫЯ}}}}'''<br />'''БЕЛАРУСКАЕ ЛІТЭРАТУРЫ'''|памер=250%}} {{Цэнтар|ВЫДАНЬНЕ ДРУГОЕ (ПАПРАЎЛЕНАЕ).}} {{Цэнтар|ВЫДАНЬНЕ «ВІЛЕНСКАГА ВЫДАВЕЦТВА» Б. КЛЕЦКІНА.}} {{Цэнтар|<small>Друкарня «{{Разьбіўка|Віленскага Выдавецтва}}» Б. Клецкіна.</small>}} {{Цэнтар|{{Разьбіўка|ВІЛЬНЯ}} 1921.}}<noinclude></noinclude> n7tqfhcyku23mwppw8djyen9b9j1w4h