Stadoù-Unanet Amerika

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="br">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>brwiki</dbname>
    <base>https://br.wikipedia.org/wiki/Degemer</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Dibar</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Kaozeal</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Implijer</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Kaozeadenn Implijer</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedia</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Kaozeadenn Wikipedia</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Restr</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Kaozeadenn Restr</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Kaozeadenn MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Patrom</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Kaozeadenn Patrom</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Skoazell</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Kaozeadenn Skoazell</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Rummad</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Kaozeadenn Rummad</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Modulenn</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Kaozeadenn modulenn</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Stadoù-Unanet Amerika</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1891</id>
    <revision>
      <id>2007446</id>
      <parentid>1972783</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:18:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Liammoù diavaez */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24073" xml:space="preserve">:[[Restr:Confusion colour.svg|20px]]''Evit sterioù all, gwelet [[USA (disheñvelout)]], [[Stadoù Unanet|Stadoù-Unanet (disheñvelout)]]''
----
{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size:90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|''United States of America''&lt;br&gt;Stadoù-Unanet Amerika|b31d31|talbenn map|fff}}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |
{|
|-
| align=&quot;center&quot; width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Flag of the United States.svg|125px|Banniel SUA]]
| align=&quot;center&quot; width=&quot;50%&quot; | [[Restr:US-GreatSeal-Obverse.svg|85px|Siell SUA]]
|-
| align=&quot;center&quot; width=&quot;50%&quot; | [[Banniel Stadoù-Unanet Amerika|Banniel]]
| align=&quot;center&quot; width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Siell]]
|}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | [[Restr:LocationUSA.png|280px]]
|- bgcolor=&quot;#efefef&quot;
| colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; | '''[[Kan broadel]]'''
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | ''The Star-Spangled Banner''&lt;br&gt;&lt;small&gt;&quot;Ar banniel steredek&quot;&lt;/small&gt;&lt;br&gt;[[Restr:Star Spangled Banner instrumental.ogg]]
|- bgcolor=&quot;#efefef&quot;
| colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; | '''[[Sturienn]]'''
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | Ofisiel : ''&quot;In God We Trust&quot;''&lt;br&gt;&lt;small&gt;&quot;E Doue e fiziomp&quot;&lt;/small&gt;&lt;br&gt;Hengounel : ''&quot;E Pluribus Unum&quot;''&lt;br&gt;&lt;small&gt;&quot;Diwar lies, unan&quot;&lt;/small&gt;
|- bgcolor=&quot;#b31d31&quot;
| colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;color:#fff;&quot; | '''Melestradur'''
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Washington D.C.]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;[https://www.google.com/maps/place/38%C2%B053'42.0%22N+77%C2%B002'12.0%22W/@38.8950041,-77.0388554,13z/data=!4m5!3m4!1s0x0:0x0!8m2!3d38.895!4d-77.0366667 38° 53' 42&quot; N 77° 02' 12&quot; W]&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
|-
| '''Kêr vrasañ'''|| [[New York City]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;[https://www.google.com/maps/place/40%C2%B039'51.0%22N+73%C2%B056'19.0%22W/@40.6641707,-73.9407998,11z/data=!4m5!3m4!1s0x0:0x0!8m2!3d40.6641667!4d-73.9386111 40° 39' 51&quot; N 73° 56' 19&quot; W]&lt;/small&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || Hini ebet&lt;ref&gt;Ar saozneg eo yezh ofisiel 28 Stad da nebeutañ, hervez ar ster a roer d'ar ger &quot;ofisiel&quot;. Saozneg ha [[hawaieg]] zo ofisiel e Stad [[Hawaii]].&lt;/ref&gt;.
|-
| '''Yezh vroadel''' || Saozneg (''[[de facto]]'')&lt;ref&gt;Ar saozneg eo ''de facto'' yezh gouarnamant SUA hag ar yezh nemeti a vez komzet er gêr gant 80% eus an Amerikaned koshoc'h eget 5 bloaz. Ar [[spagnoleg]] eo an eil yezh komzet ar muiañ.&lt;/ref&gt;
|-
| '''[[Gouarnamant]]''' || [[Republik]] kevreadel
|-
| '''Prezidant :''' || [[Joe Biden]]&lt;br&gt;([[Strollad Demokratel (Stadoù-Unanet)|Strollad Demokratel]])
|-
| '''Korf-lezenniñ'''&lt;br&gt; Kambre izelañ&lt;br&gt;• Kambr uhelañ || [[Kongres ar Stadoù-Unanet]]&lt;br&gt;[[Kambr an Dilennidi (SUA)|Kambr an Dilennidi]]&lt;br&gt;[[Sened (SUA)|Sened]]
|-
| '''Dizalc'hiezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet&lt;br&gt;• Bonreizh e pleustr || {{Rouantelezh-Unanet}}&lt;br&gt;[[4 a viz Gouere]] [[1776]]&lt;br&gt;[[3 a viz Gwengolo]] [[1783]]&lt;br&gt;[[21 a viz Even]] [[1788]]
|- bgcolor=&quot;#b31d31&quot;
| colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;color:#fff;&quot; | '''Douaroniezh'''
|-
| '''Gorread''' (renk)&lt;br&gt;• Hollek&lt;br&gt;• Dour (%) || 9 833 517&amp;nbsp;km² (4&lt;sup&gt;re&lt;/sup&gt;)&lt;ref&gt;Goude [[Rusia]], [[Antarktika]] ha [[Kanada]]. Gorread jedet diwar an 50 Stad + [[Washington D.C.|District of Columbia]], hep an tiriegezhioù diavaez.&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;6,76
|-
| '''[[Poblañs]]''' (renk)&lt;br&gt;([[2019]], brasjedet) || 328 239 523 (3&lt;sup&gt;de&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Stankted ar boblañs|Stankter]]''' || 33,48 ann. /km²
|- bgcolor=&quot;#b31d31&quot;
| colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;color:#fff;&quot; | '''Armerzh'''
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[dollar SUA]] (US$)
|-
| '''[[Produadur diabarzh gros|PDG]]''' &lt;small&gt;([[2017]])&lt;/small&gt;&lt;br&gt;• Hollek (renk)&lt;br&gt;• Dre zen (renk) || &lt;br&gt;US$ 19,49 x 10&lt;sup&gt;12&lt;/sup&gt; (2)&lt;br&gt;US$ 59 800 (19)
|-
| '''Feur kreskiñ gwirion''' || 2,2 % &lt;small&gt;([[2017]])&lt;/small&gt; (145&lt;sup&gt;vet&lt;/sup&gt;)
|- bgcolor=&quot;#b31d31&quot;
| colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; colspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:#fff;&quot; | '''Titouroù all'''
|-
| '''[[Gwerzhid-eur]]''' || [[UTC]] -5 da -10&lt;br&gt;• Hañv : [[UTC]] -4 da -10
|-
| '''[[Kod ISO 3166]]'''|| US
|-
| '''[[Pellgomz]]''' || +1
|-
| '''[[Internet|Kod Internet]]''' || .us .gov .mil .edu
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''[[Internet]]''' || [https://www.usa.gov/ www.usa.gov]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;small&gt;Andon : {{en}} [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html ''CIA - The World Factbook'' (07 KZU 2018)]&lt;/small&gt;
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; | [[Restr:Map of USA DC.svg|Map of USA DC|280px]]
|}
Ur vro etre ar [[Meurvor Atlantel]] hag ar [[Meurvor Habask]] en [[Amerika an Norzh]] eo '''Stadoù-Unanet Amerika''' ([[saozneg]]: ''United States of America'', [[teskanv]]: '''SUA''', saozneg: ''USA'', stumm berr: '''(ar) Stadoù-Unanet''', (''the'') ''United States''). Aliezik e vez graet ''[[Amerika]]'' pe ''Bro-Amerika'' ivez dre verrdro. Amerikaned pe Stadunaniz a vez graet eus o annezidi. Abaoe deroù an {{XXvet kantved}} eo ar [[riez]] c'halloudusañ er bed. 331 milion a annezidi a oa e 2020, trede poblañs vrasañ ar bed.

Roet eo bet an anv Amerika diwar hini an [[ergerzhour]] [[italia]]n, [[Amerigo Vespucci]]. Ur rann hag un [[trevadenn|drevadenn]] eus ar [[Rouantelezh-Unanet]] e oa a-raok ma voe graet an [[Brezel dieubidigezh ar Stadoù Unanet|Dispac'h amerikan]] a-enep d'ar Saozon. Ur republik kevreadel gant 50 stad eo ar vro bremañ. [[Washington D.C.]] eo he c'hêr-benn, war an aod Reter.

Un ezel diazezer eus [[Aozadur ar Broadoù Unanet]] (ABU) eo hag emañ ar sez anezhañ e [[New York City|New York]], kêr vrasañ ar vro. Un ezel padus eus Kuzul Surentez ABU eo. Broudet en deus ar gouarnamant stadunanat ar broioù a felle dezho lakaat un harz d'an [[Unaniezh Soviedel]] da sinañ e 1945 [[Aozadur Feur-emglev Norzh-Atlantel|Aozadur Feur-emglev Norzhatlantel]]. Hiziv e vez graet 37% eus dispignoù milourel ar bed gant an SUA, ha chom a ra [[US Army|al lu stadunanat]] an hini galloudusañ er bed.

Ekonomiezh kentañ ar bed o deus ar Stadoù-Unanet, a-drugarez da gennadoù al labour-douar, ar greanterezh hag ar servijoù. An [[US dollar]], ar moneiz stadunanat, eo arouez o galloud ekonomikel. E-touez ar re wellañ int ivez war dachenn an imbourc'h skiantel hag an neveziñ teknologel.

[[Saozneg]] ha [[spagnoleg]] eo ar yezhoù komzet ar muiañ, met ouzhpenn yezhoù an Amerindianed e vez komzet meur a yezh all gant familhoù an embroidi, en o zouez ar [[brezhoneg]] (war-dro 20 000 yezher hervez un enklask e dibenn an {{XXvet}} kantved). Ar sevenadur ar muiañ skignet er bed eo an hini amerikan.

== Stadoù ar Stadoù-Unanet ==
Evel ma tiskouez splann an anv ez eo Stadoù-Unanet Amerika un unaniezh stadoù disheñvel. Abaoe [[1960]] ez eus 50 anezho.
* ''Gwelout ar pennad [[Stadoù ar Stadoù-Unanet]]''.

Ur republik bonreizhel hag ur stad kevreadel eo.

== Douaroniezh ==
Trede brasañ bro ar bed eo ar Stadoù-Unanet war-lerc’h [[Rusia]] ha [[Kanada]] hag a-raok [[Republik Poblek Sina]]. An tiriad amerikan, en em led war 7 % eus douaroù divoret ar blanedenn, zo ken bras ha kevandir Europa. Gorread ar Stadoù-Unanet zo 17 gwech kement ha hini Frañs ar c’hevandir. Brasoc’h eget Frañs eo stad [[Alaska]] pe hini [[Texas]]. Ar bloc’had 48 stad, da lavaret eo an holl stadoù war-bouez [[Alaska]] ha [[Hawaii]], a vez anvet « ''Mainland'' » a-wechoù, zo dezhañ ur stumm hag a denn d'ur pempkorneg, hag en em led war 4 gwerzhid-eur. 4 500&amp;nbsp;km hed zo etre ar Meurvor Atlantel (reter) hag ar Meurvor Habask (kornôg)&lt;ref&gt;J.-Y. Cleach [...], “La puissance américaine” p.104&lt;/ref&gt;. 2 500&amp;nbsp;km, a-hend-all, zo etre harzoù Kanada hag harzoù Mec’hiko. Ar stêr [[Missouri (stêr)|Missouri]] hag ar stêr [[Mississippi (stêr)|Mississippi]] a zo 6 000&amp;nbsp;km a hed ganto o-div ha redek a reont dre greiz ar ''mainland''. Ken hir int o-div hag ar stêr [[Amazon]] a zo o redek e [[Suamerika]].

=== Harzoù gant broioù all ===
12 034&amp;nbsp;km harzoù
&lt;ref name = cia&gt;Andon : [https://cia.gov/cia//publications/factbook/geos/us.html CIA - The World Factbook]&lt;/ref&gt;:
* 8 893&amp;nbsp;km gant [[Kanada]] (en o mesk 2 477&amp;nbsp;km gant [[Alaska]]),
* 3 141&amp;nbsp;km gant [[Mec’hiko]].

=== Douaroniezh fizik ===
[[Restr:Mesquite Sand Dunes in Death Valley.jpg|thumb|[[Traoñienn ar Marv]], al lec’h izelañ ha tommañ eus ar Stadoù-Unanet]]
Un nebeud lec'hioù dibar: 
* '''Ar beg uhelañ''' : [[Menez Denali|Denali]] en Alaska (6 168 metr)
* '''Al lec’h izelañ''' : [[Badwater]] e [[Traoñienn ar Marv]] e Kalifornia (- 86 metr)
* '''Ar stêr bennañ''' : ar [[Missouri (stêr)|Missouri]]-[[Mississippi (stêr)|Mississippi]] zo ouzhpenn 6 000&amp;nbsp;km hed dezhi.
* '''Gorread''' : 9 826 676&amp;nbsp;km² (en trede plas war-lerc'h Rusia ha Kanada)
* '''Aod''': 19 924&amp;nbsp;km
* '''An uhelderioù pellañ''': - 86 m &gt; + 6 194 m

==== Torosennadur ====
[[Restr:Snakeriver.jpg|thumb|[[Snake River]] ha [[Grand Teton]], [[Wyoming]]]]
Liesseurt eo torosennadur ar Stadoù-Unanet. En em led a ra a norzh da su dreist-holl. Er C'hornôg emañ ar [[Menezioù Roc'hellek]] (''Rocky Mountains''), al [[Lammoù-dour]] hag ar [[Sierra Nevada]], 4 500 metr well-wazh a uhelder dezho. En o zouez emañ plateizioù ha diazadoù [[Colorado]]. Plaenennoù ha plateizioù bras-ec’hon kreiz ar Stadoù-Unanet zo hollad ar stêrioù [[Mississippi (stêr)|Mississippi]] ha [[Missouri (stêr)|Missouri]] o redek enno. Eus an dibab eo an douaroù enno ivez. Er reter ez eus menezioù kozh, an [[Appalachoù]] o anv (''Appalaches''), dezho 2 300 metr a uhelder. Plaenennoù strizh zo e-touez ar menezioù-se hag ar Meurvor Atlantel.

==== Menezioù-tan ====
[[Restr:MtHood TrilliumLake.jpg|thumb|Menez Hood, Oregon]]
An darn vrasañ eus ar menezioù-tan bev zo er c’hornôg, en Alaska hag en enezeg Hawaii :
* [[Menez Rainier]] (4 392 m), Washington
* [[Menez Shasta]] (4 322 m), Kalifornia
* [[Mauna Loa]] (4 171 m), Hawaii
* [[Menez Adams]] (3 743 m), Washington
* [[Menez Hood]] (3 429 m), Oregon
* [[Glacier Peak]] (3 213 m), Washington
* [[Menez Redoubt]] (3 108 m), Alaska
* [[Menez Saint Helens]] (2 549 m), Washington

==== Hinoù ====
An holl zoareoù hinoù a ren war ar Stadoù-Unanet, eus ar yenañ ([[hinad pennahelel]] en Alaska) d'an tommañ ([[Traoñienn ar Marv]]), eus ar glepañ (Gwalarn, [[Washington (Stad)|Stad Washington]]) d’ar sec’hañ (hinad krin ha gouelec’hioù er Mervent). Gant an hinoù hag an torosennadurioù a bep seurt zo bet er Stadoù-Unanet ez eus bet stummet maezioù ha rannvroioù liesseurt enno.

==== Stêrioù ====
[[Restr:Grand Canyon from Moran Point.jpeg|thumb|[[Grand Canyon]]]]
* Missouri-Mississippi : 6 270&amp;nbsp;km
* [[Missouri (stêr)|Missouri]] : 4 370&amp;nbsp;km
* [[Mississippi (stêr)|Mississippi]] : 3 778&amp;nbsp;km
* [[Rio Grande (Norzhamerika)|Rio Grande]] : 3 060&amp;nbsp;km
* [[Arkansas (stêr)|Arkansas]] : 2 348&amp;nbsp;km
* [[Colorado (stêr)|Colorado]] : 2 317&amp;nbsp;km
* [[Ohio (stêr)|Ohio]] : 2 102&amp;nbsp;km
* [[Columbia (stêr)|Columbia]] : 2 044&amp;nbsp;km
* [[Snake River]] : 1 670&amp;nbsp;km
* [[Tennessee (stêr)|Tennessee]] : 1 049&amp;nbsp;km

==== Lennoù ====
[[Restr:Great Lakes from space.jpg|thumb|Skeudenn dre loarell eus al Lennoù Bras]]
Gorread hollek al [[Lennoù Meur Amerika|Lennoù Bras]] zo war-dro 250 000&amp;nbsp;km², bezet an hanter eus gorread Frañs ar c’hevandir.
* Roll al Lennoù meur, eus an hini vrasañ d'an hini vihanañ :
** [[Lenn Superior]]
** [[Lenn Huron]] 
** [[Lenn Michigan]] 
** [[Lenn Erie]] 
** [[Lenn Ontario]] 
[[Restr:Lake Powell Above Wahweap Marina.jpg|thumb|Lenn Powell, Utah]]
* Al lennoù pennañ all : 
** [[Lenn Pontchartrain]]
** [[Lenn Sall Veur]]
** [[Lenn Champlain]]
** [[Lenn Mead]]
** [[Lenn Powell]]
** [[Utah Lake|Lenn Utah]]
** [[Lenn Tahoe]]

=== Douaroniezh denel ===
[[Restr:Intrastate Interstate Highways.svg|thumb|Gourhentoù pennañ ar Stadoù-Unanet]]

=== Dasparzh an annezidi ===
An Amerikaned zo o chom dreist-holl war an aodoù ha tro-dro d’al Lennoù Bras. Eus ar c’hantved hedredenn, eus tu ar c'hornôg, betek ar Meurvor Habask hag en [[Alaska]] n'eo ket bras-tre an niver a annezidi, war-bouez en ur gêr zistro bennak hag ivez e [[Kalifornia]]. Kalifornia zo ar Stad stadunanat ma'z eus an niver brasañ a dud o chom enno ha kenderc'hel a ra ar Stad-se da zesachañ an dud eus diabarzh pe eus diavaez ar Stadoù-Unanet.

==== Kêrioù ha niver an dud enno ====
En tu all d’an tri c’hard eus an dud zo o chom e kêr er Stadoù-Unanet. [[megalopolenn]] [[BosWash]] zo e biz ar vro.
Roll an tolpad-kêrioù pennañ eus ar Stadoù-Unanet, o stad kevreat hag an niver a dud zo o chom enno&lt;ref&gt;Andon : [http://www.populationdata.net/palmaresvilles.php populationdata.net]&lt;/ref&gt; :
[[Restr:Hollywood boulevard from kodak theatre.jpg|thumb|Los Angeles, Kalifornia]]
[[Restr:DowntownChicagoILatNight.jpg|thumb|Chicago, Illinois]]
[[Restr:San Francisco DSC09797.JPG|thumb|San Francisco, Kalifornia]]
# [[New York]] pe Evrog Nevez (New York) : 24 112 176
# [[Los Angeles]] (Kalifornia) : 18 313 809
# [[Chicago]] (Illinois) : 11 318 384
# [[Washington DC|Washington]] (DC) - [[Baltimore]] (Maryland) : 8 026 607
# [[San Francisco (Kalifornia)|San Francisco]] (Kalifornia) : 7 159 693
# [[Philadelphia]] (Pennsylvania) : 5 951 797
# [[Dallas (Texas)|Dallas]] - [[Fort Worth (Texas)|Fort Worth]] (Texas) : 5 931 956
# [[Detroit]] (Michigan) : 5 905 754
# [[Miami (Florida)|Miami]] (Florida) : 5 726 495
# [[Houston (Texas)|Houston]] (Texas) : 5 280 752
# [[Atlanta]] (Georgia) : 5 034 362
# [[Boston]] (Massachusetts) : 4 411 000

== Istor berr SUA ==
An Indianed e oa bet an dud kentañ o chom er Stadoù-Unanet. Tri meuriad indian a oa ha meur a gant yezh ha sevenadurioù disheñvel o doa. N’ouzer ket kalz a draoù diwar o fenn, dreist-holl evit a sell ar pobloù kantreat.

Er {{XVIvet}} kantved hag er {{XVIIvet}} kantved e voe an Indianed o taremprediñ Europiz evit ar gwechoù kentañ. Diazezañ a reas dreist-holl ar Spagnoled er su, ar Saozon er reter hag ar Frañsizien en norzh hag en draoñienn ar Mississippi ha da-heul e voe enebet meur a sevenadur an eil ouzh egile.

E [[1607]] e tiazezas ar Saozon o c’hêriadenn gentañ, [[Jamestown]] hec’h anv. Da c’houde en em stalias trevadennoù niverus a-hed an aod er reter. En o zouez e oa [[Plymouth (Massachusetts)|Plymouth]], [[Boston]], [[Salem]], [[Williamburg]]. D'ar mare-se e voe krog da harluañ ha da werzhañ tud du eus Afrika da sklaved. Gant ar morianeta e voe diorroet ar plantadegoù kotoñs er su dreist-holl ha diorroet e voe an danframmoù.

C’hwennet e voe an Indianed gant ar c’hleñvedoù-red (brec’h, ruzell) a oa bet degaset gant an difraosterien. Miliadoù a Indianed all a voe lazhet en ur vrezeliañ gant Europiz ivez. E-pad ar brezel brasañ ez aloubas ar Vreizhveuridi tiriadoù ar C’hallaoued hag e-se e oant deuet a-benn da zaougementiñ gorread an douaroù a oa dalc'het ganto betek ar mare-se.

[[Restr:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|thumb|Disklêriadur Dizalc'hidigezh ar Stadoù-Unanet]]
Trizek trevadenn vreizhveuriat a c’hounezas o dizalc’hiezh diouzh Breizh-Veur d'ar [[4 Gouere|4 a viz Gouere]] [[1776]]. Degemeret e voe ganto [[Bonreizh Stadoù-Unanet Amerika]] e [[1787]]. Ar vonreizh kentañ bet degemeret e broioù ar c'hornôg. Diazezet eo bet an identelezh amerikan gant an daou skrid-se.

Disklêriet e voe ar [[Brezel diabarzh Stadoù-Unanet Amerika|Brezel Diabarzh]] e [[1861]] abalamour d'ar sklavelezh ha da blegoù fall an armerzh er Stadoù-Unanet. Ne viras ket ouzh a vro avat da vont war-raok. Evit gwir e oa bet miliadoù a dud o vont d'ober o annez ahont a-hed an {{XIXvet}} kantved. D'ar mare-se eo ivez e voe diorroet ar greantelerezh er vro hag e voe aloubet ar c’hornôg pa voe diorret an hentoù-houarn ahont.

En {{XXvet kantved}} eo deuet ar Stadoù-Unanet da vezañ galloudusañ bro ar bed a-fet armerzh, sevenadur ha politikerezh (dreist-holl war-lerc'h an [[Eil Brezel Bed]]), daoust m'o doa renerien ar vro c'hwitet war o zaol da vare ar [[brezel Vietnam|brezel]] er [[Vietnam|Viêt-nam]]. Gwall skoet e voe an Amerikaned gant se. Abaoe m'eo peurechu ar [[brezel yen]] hag abaoe ma n'eus ket mui eus an [[URSS]] (Unaniezh ar Republikoù Sokialour ha Soviedel) eo ar Stadoù-Unanet ar vro dreistgalloudekañ nemeti er bed, evit a sell ar galloud milourel peurgetket.

== Politikerezh ==
[[Restr:White house south.jpg|thumb|An [[Ti Gwenn]], [[Washington DC]]]]
Ar vro zo anezhi hanter-kant [[Stad]] kevreat a astenn o beli leun war meur a dachenn : ur c'hevread eo.

Ar Stadoù-Unanet zo anezho ur republik kevreadel prezidantel divgambr. Distag eo an tri galloud (galloud lezenniñ, galloud erounit ha galloud barn) an eil diouzh egile.

Dilennet e vez ar prezidant hag ar besprezidant asambles e-pad 4 bloaz, gant ar mouezhiañ hollek dieeun. Pep Stad a vez dileuriet gant ur skolaj dilennerien veur zo kenfeur well-wazh ouzh niver hec’h annezidi. Abaoe [[1951]] n’hall ket prezidant ar Stadoù-Unanet ren war ar vro ouzhpenn daou respet. Daou strollad politikel bras zo er vro dreist-holl : ar [[Strollad Republikan (Stadoù-Unanet)|Strollad Republikan]] hag ar [[Strollad Demokratel (Stadoù-Unanet)|Strollad Demokratel]].

[[Restr:Map of USA with state names.svg|lang=br|thumb|right|Kartenn Stadoù ar Stadoù-Unanet]]
Dilennet e oa bet [[George Walker Bush|George W. Bush]] da brezidant ar Stadoù-Unanet e miz Du [[2000]] (d'an [[20 Genver|20 a viz Genver]] [[2001]] e krogas e respet). E [[2004]] e oa bet dilennet en-dro. E [[2009]] e voe [[Barack Obama|Barack H. Obama]], eus ar strollad demokratel, dilennet da prezidant. Dilennet eo bet [[Donald Trump]] (Strollad Republikan) da brezidant d'an [[8 a viz Du]] [[2016]].

Al [[Lez-veur SUA|lez-veur]] eo ensavadur uhelañ ar reizhiad lezvarnel kevreadel.

== Ar feiz ==
[[Restr:Saint Patrick front1.jpg|thumb|An Iliz-veur katolik roman Sant Padrig e New York]]
Gouarnamant ar Stadoù-Unanet ne c'houlenn ket digant e geodediz petra eo o feiz. Dispartiet eo ar relijion diouzh ar Stad kevreadel en ur mod ofisiel. Asuret eo ar bennaenn-mañ gant ar vonreizh a ziogel ar frankiz krediñ. Ar stad kevreadel ne zegas skoazell ebet da skol relijiel ebet{{daveoù a vank}}. Ar bedenn renket gant ar skol zo difennet abaoe 1962 gant an diferadenn « Engel a-enep Vitale ».

Enklaskoù prevez a bep seurt a ziskouez ez eus etre 75 % ha 90 % eus an Amerikaned a gred e Doue. Koulskoude emaint 44 % o lavaret o deus cheñchet relijion ur wech da nebeutañ en o buhez. Ha lavaret a reont ne votont ket hervez o c'hredennoù.

Ar [[protestantiezh|brotestanted]] eo ar re niverusañ, met a-raok pell e vint dindan 50 %. Ur c'hard eus an Amerikaned zo [[Katoligiezh|katoliked roman]]. Bez' ez eus ivez [[dizoueidi|tud dizoue]] (16%), [[yuzevien]] (1,7%), [[boudisted]] (0.7%), [[muzulmaned]] (0.6%), [[hindouisted]] ha kement zo.

== Amerikaned brudet ==
=== Skiantourien ===
Lenn ar pennadoù er [[:Rummad:Skiantourien SUA]].

=== Milourien ===
* [[George Washington]] : brezel dizalc’hiezh
* [[George Armstrong Custer]] : Brezel disrannidigezh ha brezelioù indian
* [[Robert E. Lee]] : Brezel disrannidigezh
* [[Ulysses S. Grant]] : Brezel disrannidigezh
* [[William T. Sherman]] : Brezel disrannidigezh ha brezelioù indian
* [[George Patton|George S. Patton]] : Eil Brezel Bed
* [[Omar Bradley]] : Eil Brezel Bed
* [[Douglas McArthur]] : Eil Brezel Bed ha brezel Korea
* [[Dwight D. Eisenhower]] : Eil Brezel Bed
* [[William Westmoreland]] : Eil Brezel Bed ha brezel Viêt-Nam
* [[Colin Powell]] : Brezel Koweit (Brezel kentañ ar Pleg-mor)
* [[Tommy Franks]] : Brezel Irak (Eil Brezel ar Pleg-mor)

=== Livourien ===
Lenn pennadoù ar [[:Rummad:Livourien SUA]].
* [[Edward Hopper]] 1882-1967
* [[Jackson Pollock]] 1912-1956
* [[Andy Warhol]] 1928-1987
* [[Jean-Michel Basquiat]] 1960-1988

=== Luc’hskeudennerien ===
Lenn pennadoù ar [[:Rummad:Luc'hskeudennourien amerikan]].
* [[Jacob Riis]] 1849-1914
* [[Alfred Stieglitz]] 1864-1946
* [[Ansel Adams]] 1902-1984
* [[Robert Capa]] 1913-1954
* [[Diane Arbus]] 1923-1971
* [[Richard Avedon]] 1923-2004
* [[Irving Penn]] 1917

=== Istorourien ===
* [[Robert Caro]]
* [[Robert Paxton]]
* [[Robert Utley]]
* [[Howard Zinn]]

=== Politikourien ===
''Lenn ivez ar pennad [[Prezidant Stadoù-Unanet Amerika|Prezidanted Stadoù-Unanet Amerika]]''
* [[Alexander Hamilton]], soñjer politikel, politikour
* [[George Washington]], Prezidant kentañ ar Stadoù-Unanet, 1789-1797
* [[Thomas Jefferson]], trede prezidant, bet ijinet gantañ lezennoù war ar berc’henniezh kefredel
* [[Abraham Lincoln]]
* [[Theodore Roosevelt]]
* [[John Adams (politikour)|John Adams]]
* [[Woodrow Wilson]]
* [[John Fitzgerald Kennedy]]
* [[Franklin D. Roosevelt]]
* [[Bill Clinton]], Prezidant, 1993-2001
* [[Barack Obama]]

=== Sonerien ===
Gwelet [[Sonerezh Stadoù-Unanet Amerika]]

=== Filmaozerien ===
Lenn pennadoù ar [[:Rummad:Filmaozerien SUA]].

=== Lennegezh ===
''Lenn ar pennad [[Lennegezh amerikan]].''

=== [[Priz Nobel ar Peoc'h]] ===
[[Restr:Martin Luther King - March on Washington.jpg|thumb|King o komz e-pad ar gerzhadeg evit ar gwirioù keodedel]]
{|
|- valign=&quot;top&quot;
|
* 1906 : [[Theodore Roosevelt]]
* 1912 : [[Elihu Root]]
* 1919 : [[Woodrow Wilson]]
* 1925 : [[Charles Gates Dawes]]
* 1929 : [[Frank Billings Kellogg]]
* 1931 : [[Jane Addams Nicholas Murray Butler]]
* 1945 : [[Cordell Hull]]
* 1953 : [[George Marshall]]
* 1962 : [[Linus Pauling]]
|
* 1964 : [[Martin Luther King, Jr.]]
* 1970 : [[Norman Borlaug]]
* 1973 : [[Henry Kissinger]]
* 1985 : [[Kevredigezh etrebroadel ar vezeien evit diarbenn ar brezel nukleel]], Boston
* 1986 : [[Elie Wiesel]]
* 1997 : [[Jody Williams]]
* 2002 : [[Jimmy Carter]]
* 2007 : [[Al Gore]]
* 2009 : [[Barack Obama]]
|}

=== Gizourien ===
* [[Calvin Klein]]
* [[Nike]]
* [[Reebok]]
* [[Tommy Hilfiger]]

== C'hoarierion echedoù ==
{|
|- valign=&quot;top&quot;
|
* [[Oscar Chajes]]
* [[David H. Li]]
* [[Árpád Élő]]
* [[Reuben Fine]]
* [[Bobby Fischer]]
* [[Clarence Freeman]]
* [[George Koltanowski]]
* [[Edward Lasker]]
* [[Georges-Henri MacKenzie]]
|
* [[Frank Marshall]]
* [[Paul Charles Morphy]]
* [[Victor Palciauskas]]
* [[Harry Nelson Pillsbury]]
* [[Vasik Rajlich]]
* [[Samuel Reshevsky]]
* [[Nikolaz Rossolimo]]
* [[Eugène Rousseau]]
* [[Yasser Seirawan]]
|
* [[Elizabeth Shaughnessy]]
* [[Jackson Showalter]]
* [[Sonja Graf]]
* [[Charles Stanley]]
* [[Wilhelm Steinitz]]
* [[Povilas Tautvaišas]]
* [[Jonathan Tisdall]]
* [[Paul Truong]]
* [[Aleksandr Wojtkiewicz]]
|}

== Tud all ==
* [[Benjamin Franklin]], kefredour ha politikour e-pad ar brezel dizalc'hiezh
* [[Thomas Edison|Thomas Alva Edison]], krouer ha den afer
* [[Howard Hughes]], nijer, produer sinema hag un oristal a zen a afer
* [[Stan Lee]], senarioer comics, seurt bannoù-treset a bouez er Stadoù-Unanet
* [[Allan Pinkerton]], a grouas un ajañs bras a igounierien brevez
* [[Paul Revere]], dispac’her e-pad ar brezel dizalc’hiezh
* [[Harriet Tubman]], a roas skoazell da gantadoù a sklavourien da dec’hel kuit e norzh ar Stadoù-Unanet a-raok ar brezel disrannidigezh
* [[Wilbur Wright]], unan eus an nijerien vrudet kentañ.

== Un nebeud sifroù ==
* Dispignoù an armeoù : 400 miliard a USD (e 2004)
* Linennoù pellgomz : 268 milion a USD (e 2003) [2]
* Pellgomzerioù hezoug : 219 milion a USD (e 2005) [2]
* Skingomzerioù : 575 milion a euroioù (e 1997)
* Skinwelerioù : 219 milion a euroioù (e 1997)
* Pellgomzerioù : 659 evit 1000 annezad
* Implijerien Genrouedad : 205 milion a USD (e 2005) [2]
* Pourchaserien moned war ar Genrouedad : 7 800 (en 2000)
* Hentoù : 6 407 637&amp;nbsp;km (en o zouez 4 164 964&amp;nbsp;km hentoù terduet) (e 2004) [2]
* Hentoù-houarn : 226 605&amp;nbsp;km (en 2004) [2]
* Hentoù : 41 009&amp;nbsp;km (en 2004) [2]
* Niver a aerborzhioù : 14 858 (en o zouez 5 119 aerborzh gant roudennoù terduet) (e 2006) [2]

== Notennoù ==
{{daveoù}}

== Liammoù diavaez ==
Lec’hiennoù ofisiel:
* {{en}} [http://www.firstgov.gov Porched ofisiel Stadoù-Unanet Amerika]
* {{fr}} [http://usinfo.state.gov/fr/ Programmoù keleier etrebroadel skignet gant Servij kelaouiñ departamant-Stad ar Stadoù-Unanet]

{{Kuzul Surentez ABU}}
{{AFNA}}{{Amerika NKK}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù-Unanet Amerika]]</text>
      <sha1>7jhjtbtyimtiqb4dqbowfrb592m5nv3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sid Vicious</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2486</id>
    <revision>
      <id>2007387</id>
      <parentid>1925173</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T12:44:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>5.90.230.148</ip>
      </contributor>
      <comment>-</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4815" xml:space="preserve">[[Skeudenn:Sid Vicious.jpg|thumb|Sid Vicious]]

'''Sid Vicious''' a oa e anv gwirion '''John Simon Ritchie'''. Ganet e oa d'an 10 a viz Mae [[1957]], e [[Londrez]] ha mervel a reas d'an 2 a viz C'hwevrer [[1979]], e [[New York]]). Ur soner eus [[Breizh-Veur]] e oa. An eil soner [[gitar boud]] berrbad eus ar [[Sex Pistols]], deuet da vezañ ikon merzher an emsav [[punk]] a voe kavet marv en e leti e [[Greenwich Village]] e New York, drammet gant [[heroin]].

== Pladennoù ==

===Sid Vicious===
&lt;div style=&quot;float: right; margin: 1em 1em 0 0; padding: 0.5em; background: #fffff4; border: 1px solid #ddddbb; width: 250px;&quot;&gt;
{{Quotation|''Undermine their pompous authority, reject their moral standards, make Anarchy and disorder your trademarks, cause as much chaos and disruption as possible but don’t let them take you alive.''|Sid Vicious, [[1977]]'' }}
&lt;/div&gt;

* ''My Way/Something Else/C&amp;#8217;mon Everybody'' (1979, 12”, Barclay, Barclay 740 509)
* ''Sid Sings'' (1979, LP, Virgin, V2144)
* ''Live'' (1980, LP, Creative Industry Inc., JSR 21)
* ''Vicious Burger'' (1980, LP, UD-6535, VD 6336)
* ''Love Kills N.Y.C.'' (1985, LP, Konexion, KOMA 788020)
* ''The Sid Vicious Experience &amp;#8211; Jack Boots and Dirty Looks'' (1986, LP, Antler 37)
* ''The Idols With Sid Vicious'' (1993, CD, Last Call Records, LC22289)
* ''Never Mind the Reunion Here&amp;#8217;s Sid Vicious'' (1997, CD)
* ''Sid Dead Live'' (1997, CD, Anagram, PUNK 86)
* ''Sid Vicious Sings'' (1997, CD)
* ''Vicious &amp; Friends'' (1998, CD, Dressed To Kill Records, Dress 602)
* ''Better (to provoke a reaction than to react to a provocation)'' (1999, CD, Almafame, YEAAH6)
* ''Probably His Last Ever Interview'' (2000, CD, OZIT, OZITCD62)
* ''Better'' (2001, CD)
* ''Vive Le Rock'' (2003, 2CD)
* ''Too Fast To Live...'' (2004, CD)
* ''Naked &amp; Ashamed'' (7”, Wonderful Records, WO-73)
* ''Sid Live At Max&amp;#8217;s Kansas City'' (LP, JSR 21)
* ''Sid Vicious'' (LP, Innocent Records, JSR 21)
* ''Sid Vicious McDonald Bros. Box'' (3CD, Sound Solutions, 003)

===Sid ha Nancy===

* ''Love Kills'' (1986, LP, MCA, MCG 6011)

===Sid Vicious ha mignoned===

* ''(Don&amp;#8217;t You Gimme) No Lip/(I&amp;#8217;m Not Your) Steppin&amp;#8217; Stone'' (1989, 7”, SCRATCH 7)
* ''Sid Vicious &amp; Friends'' (1998, CD, Cleopatra, #251, ASIN: B0000061AS)

===Sid Vicious/[[Eddie Cochran]]===

* ''Sid Vicious v&amp;#8217;s Eddie Cochran &amp;#8211; The Battle Of The Rockers'' (LP, Jock, LP 6)

===Sid Vicious/[[Elvis Presley]]===

* ''Cult Heroes'' (1993, CD)

===[[Vicious White Kids]]===

* ''The Vicious White Kids'' (1987, LP, Ritchie 1)
* ''Vicious White Kids'' (2001, CD, Sanctuary, CMRCD372)

===[[Sex Pistols]]===

== Filmoù ==

* ''Sex Pistols Number One'' (1976, ohj. Derek Jarman)
* ''Jubilee'' (1978, ohj. Derek Jarman)
* ''Will Your Son Turn into Sid Vicious?'' (1978)
* ''The Great Rock&amp;#8216;n&amp;#8217;Roll Swindle'' (1979, ohj. Julien Temple, VHS, Virgin Films)
* ''The Punk Rock Movie'' (1979, ohj. Don Letts) 
* ''Dead On Arrival'' (1981, ohj. Lech Kowalski)
* ''The Filth And The Fury'' (2000, ohj. Julien Temple, VHS/NTSC)
* ''The Filth And The Fury'' (2000, ohj. Julien Temple, VHS/NTSC)
* ''Live at the Longhorn'' (2001, Sex Pistols)
* ''Live at Winterland'' (2001, Sex Pistols, DVD)
* ''Never Mind the Bollocks Here's the Sex Pistols'' (2002, Sex Pistols, VHS/DVD)
* ''Punk Rockers'' (2003, Sex Pistols, DVD)
* ''Blood on the Turntable: The Sex Pistols'' (2004, ohj. Steve Crabtree)
* ''Music Box Biographical Collection'' (2005, Sex Pistols, DVD)
* ''Punk Icons'' (2006, Sex Pistols, DVD)
* ''Chaos! Ex Pistols Secret History: The Dave Goodman Story'' (2007, Sex Pistols, DVD)
* ''Pirates of Destiny'' (2007, ohj. Tõnu Trubetsky, DVD)
* ''Rock Case Studies (''2007, Sex Pistols, DVD)
* ''In Search of Sid'' (2009, BBC Radio 4, Jah Wobble)&lt;ref&gt;[https://the-shortlisted.co.uk/jah-wobble-invaders-heart-interview/ Interview with post-punk legend Jah Wobble about music, Sid Vicious, star signs, Brexit and everything else you can think of - The Shortlisted Magazine]&lt;/ref&gt;

== Levrlennadur==
{{commonscat}}
* Anne Beverley, ''The Sid Vicious Family album'' (1980, Virgin Books)
* Gerald Cole, ''Sid And Nancy'' (1986, Methuen) 
* Alex Cox &amp; Abbe Wool, ''Sid And Nancy'' (1986, Faber and Faber) 
* Keith Bateson and Alan Parker, ''Sid&amp;#8217;s Way'' (1991, Omnibus Press)
* Tom Stockdale, ''Sid Vicious. They Died Too Young'' (1995, Parragon)
* Malcolm Butt, ''Sid Vicious. Rock&amp;#8216;n&amp;#8217;Roll Star'' (1997, Plexus)
* David Dalton, ''El Sid'' (1998, St. Martin’s Griffin)
* Sid Vicious, ''Too Fast To Live...Too Young to Die'' (1999, Retro Publishing)
* Alan Parker, ''Vicious. Too Fast To Live...'' (2004, Creation Books)

{{DEFAULTSORT:Vicious, Sid}}
[[Rummad:Ganedigezhioù 1957]]
[[Rummad:Marvioù 1979]]
[[Rummad:Punk]]
[[Rummad:Sonerien Breizh-Veur]]</text>
      <sha1>2z7b2hejrl96zw8g6eepxj7pm36l6tb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Pajennoù da nullañ</title>
    <ns>4</ns>
    <id>2564</id>
    <revision>
      <id>2007556</id>
      <parentid>2007210</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T10:32:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>/* Goulennoù d'ober war o zro */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54548" xml:space="preserve">{{Wikipedia:Goulennoù ouzh ar verourien/Taolenn}}

Amañ e c'heller kinnig ma vo diverket pajennoù a vo nullet gant ar verourien. Evit kaout '''roll ar verourien, klikit [[Wikipedia:Roll_ar_verourien|amañ]]'''.

Evit lakaat nullañ war ar prim pajennoù faziek-sklaer, da skouer evit titloù faziek, implijit an daolenn a-zehou ha klikit war '''[[Wikipedia:Goulenn diverkañ raktal|Diverkañ raktal]]'''. A-hend-all, enskrivit anv ar pennad a-is.

Gallout a rit goulenn ouzh ar [[Wikipedia:Merourien|verourien]] seveniñ obererezhioù all ivez. Sellit ouzh an daolenn a-zehou. 

Gallout a reer kavout an dielloù [[:Rummad:Pajennoù da nullañ/dielloù|eno]]

==Abegoù da nullañ==
Meur a abeg a c'hall bezañ da c'houlenn ma vo nullet ur pennad :
*pajennadoù ha n'emaint ket e  brezhoneg (ma ne vez  ket resisaet warno emeur o treiñ anezho)
*pajennoù goullo (ma n'eo ket resisaet warno emeur o sevel anezho)
*pajennoù didalvoud a-grenn (unan all resisoc'h pe glokoc'h a zo bet savet)
*pajennoù doubl (div bajenn dezho titloù disheñvel evit an hevelep tra)
*'''pajennoù a zo ur fazi anat en titl anezho''' (fazioù splann, fazi bizskrivañ, fazi e doare-skrivañ un anv divoutin, fazi yezhadur, ger ijinet ha savet fall, fazi a-enep reolennoù Wikipedia ...)

Evezhiadenn a-bouez: kalz eus ar pajennoù a vez goulennet diverkañ zo pennadoù hag a c'haller treiñ aes en un [[adkas]] e gwirionez, ha mat pell zo. Soñjit e kement-se a-raok goulenn ma vo diverket ur bajenn.


&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
{| align=&quot;center&quot; border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;4&quot; cellspacing=&quot;4&quot; style=&quot;border: 2px solid #3366BB; background:#FFF0FF;&quot;
| &lt;span style=&quot;font-size:2.5em;&quot;&gt; [{{SERVER}}{{localurl:Wikipedia:Pajennoù da nullañ|action=edit&amp;section=new}} Ouzhpennañ anv ur bajenn da ziverkañ] &lt;/span&gt;
|}
&lt;/div&gt;


__TOC__
= Goulennoù bet respontet dezho =
{{WP:SI/Notenn:Goulennoù bet respontet dezho}}

==[[:Rummad:Merc'hed Norge]]==
Goullo. Ur [[:Rummad:Merc'hed Norvegia]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 1 Du 2020 da 16:48 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== Rummadoù a denn da bolitikerezh SUA ==
3 rummad goullo da ziverkañ (rummadoù all zo dija) : [[:Rummad:First Lady of The United States]], [[:Rummad:Prezidanted SUA]], [[:Rummad:Poltikourezed SUA]]. --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 7 Du 2020 da 09:09 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[Stagadeonnn]]==
Vi-koukoug, e-lec'h [[Stagadenn (enez)|Stagadenn]]. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Du 2020 da 16:47 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[Aqmescit (kumun)]]==
Diezhomm. [[Aqmescit]], hepmuiken, a adkas an dud da [[Simferopol]].--[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 15 Kzu 2020 da 11:53 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Rummad:Reijmantoù gall]]==
Vi-koukoug. Ur [[:Rummad:Rejimantoù gall]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 14 Gen 2021 da 12:56 (UTC)
:Evel-just. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 Meu 2021 da 19:56 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Amir Yousef Safarnezhad]] ==
Da ziverkañ. Pennad faos savet gant ur vandal.--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 21 Gen 2021 da 12:18 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Gwer Strollad]] ==
Da ziverkañ, goullo eo, ur pennad [[Strollad Glas (Brazil)]] zo. --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 31 Gen 2021 da 17:59 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Rummad:Levrioù brezhonek 2017]]==
Goullo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 26 C'hwe 2021 da 12:08 (UTC)
:Ha diezhomm. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 Meu 2021 da 19:59 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[Ur Ganaouenn a Skorn ha Tan]]==
Un adkas diabeg; [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 Meu 2021 da 19:55 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[:Rummad:Kensonennoù gourlañchenn]] ==
Rummad goullo ha diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 7 Meu 2021 da 17:40 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[:Rummad:Kensonennoù troc'h-avel]] ==
Rummad goullo ha diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 7 Meu 2021 da 17:50 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Kensonenn kilbleg]] ==
Fazi kemmadur. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 7 Meu 2021 da 22:49 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[:Rummad:Kensonennoù staon-drekstaon]] ==
Rummad goullo ha diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 8 Meu 2021 da 00:28 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Ruzenn gilbleg kostez divouezh]] ==
Pajenn krouet dre fazi. Fall eo urzh ar gerioù. Ur bajenn adkas eo deuet da vezañ. Diezhomm eo. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 8 Meu 2021 da 01:11 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[:Rummad:Kensonennoù dre daravat]] ==
Rummad goullo ha diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 8 Meu 2021 da 17:30 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[:Rummad:Kensonennoù kevig-staon]] ==
Rummad goullo ha diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 8 Meu 2021 da 17:32 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Gensonenn diweuz]] ==
Fazi en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:04 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Gensonenn drekstaon]] ==
Fazioù en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:06 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Kensonennoù dre fri]] ==
Fazi : &quot;kensonennoù fri&quot; a vez lavaret, hag en unander e tlefe bezañ an titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:10 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Gensonenn linkus]] ==
Fazi en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:11 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Gensonenn dre fri]] ==
Fazioù en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:13 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Gensonenn]] ==
Fazi en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:33 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[C'hensonennoù dre daravat]] ==
Fazioù en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:35 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Vogalennoù a-dreñv]] ==
En unander e tlefe bezañ an titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 11 Meu 2021 da 00:18 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[:Rummad:Poligonoù]] ==
Rummad diezhomm krouet pa oa eus ar rummad Lieskornegoù dija. Rummad goullo : n'eus nemet un isrummad goullo ennañ. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 12 Meu 2021 da 15:22 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[:Rummad:Pevarc'hostezegoù]] ==
Rummad diezhomm krouet pa oa eus ar rummad Lieskornegoù dija. Rummad goullo. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 12 Meu 2021 da 15:24 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[Breizh (rannvro melestradurel)]]==
Fazi kemmadur en titl. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 14 Meu 2021 da 17:32 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[Tro-eñvel]]==
Vi-koukoug, e-lec'h [[Tro-envel]]. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 8 Ebr 2021 da 10:59 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Vogalenn zigor-etre]] ==
Anv savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 21:25 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Vogalenn digor-etre]] ==
Anv savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 21:27 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Vogalenn serr-etre]] ==
Anv savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 21:27 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Vogalenn a-greiz]] ==
Titl savet a-dreuz (un araogenn eo &quot;a-greiz&quot; ha neket un anv-gwan). Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 23:38 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Vogalenn serr-etre a-raok plaen]] ==
Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 23:47 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Vogalenn serr-etre a-raok ront]] ==
Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 23:50 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Vogalenn serr-etre a-dreñv plaen]] ==
Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 23:54 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Vogalenn serr-etre a-dreñv ront]] ==
Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 23:55 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Vogalenn zigor]] ==
N'eus kemmadur ebet en anv reizh. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 17 Meu 2021 da 22:20 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Vogalenn digor-etre a-raok ront]] ==
Anv savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 17 Meu 2021 da 22:23 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Vogalenn digor-etre greiz plaen]] ==
Anv savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 17 Meu 2021 da 22:26 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Vogalenn digor-etre a-dreñv plaen]] ==
Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 17 Meu 2021 da 22:29 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Vogalenn digor-etre a-dreñv ront]] ==
Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 17 Meu 2021 da 22:30 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Rummad:Marvioù an Meurzh 2021]]==
Fazi yezh. Goullo ouzhpenn. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Ebr 2021 da 17:15 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Amir Yousef Safarnezhad‎]] ==
An den n'eus ket anezhañ, ijinet eo bet gant ur vandal. --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 11 Ebr 2021 da 22:11 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[Mary Struart]]==
Vi-koukoug, e-lec'h [[Mary Stuart]]. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Ebr 2021 da 15:36 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[Stefan a Vlois (roue Bro-Saoz)]]==
* Liamm diezhomm.
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Rummad:Komunisted]]==
*Ur [[:Rummad: Komunourien Bro-C'hall]] zo. 
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Patrom:Ouzbekeg doareoù-skrivañ ha distagadur]] ha [[:Patrom:Doare-skrivañ ha distagadur an Ouzbekeg]]==
Diezhomm (implijet ur wech hepken). --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 23 Ebr 2021 da 10:51 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

== [[:Patrom:Veneteg–Brezhoneg]] ha [[:Patrom:Doare-skrivañ ha distagadur an Kirgizeg]]==
Dizimplij ha diezhomm. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 26 Ebr 2021 da 16:19 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Patrom:Doare-skrivañ tofaeg]] ha [[:Patrom:Doare-skrivañ yakouteg]]==
Dizimplij ha diezhomm. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 8 Mae 2021 da 20:24 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Rummad:Strolladoù komunour Gwadaloup]] ha [[:Rummad:Politikerezh Gwadaloup]]==
Goullo (aet eo &quot;Gwadaloup&quot; da &quot;Gwadloup&quot;). --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 22 Mae 2021 da 20:31 (UTC) 
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Rummad:Arondisamantoù Gwadaloup]] ha [[:Rummad:Kumunioù Gwadaloup]]==
Goullo ivez. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 22 Mae 2021 da 20:31 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Rummad:Dug]]==
Goullo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 25 Mae 2021 da 12:09 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Patrom:Doareoù-skrivañ an azeri]]==
Diezhomm. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 25 Mae 2021 da 15:44 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Rummad:Levrioù brezhonek 2017]]==
Rummad goullo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 23 Mez 2021 da 06:48 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Rummad:Strolladoù sonerezh Izelvroioù]]==
Fazi en titl. Ur [[:Rummad:Strolladoù sonerezh an Izelvroioù]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Gou 2021 da 15:37 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Penn (Buckingamshire)]]==
Fazi en titl. Ur pennad [[Penn (Buckinghamshire)]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Gou 2021 da 15:53 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[Marc'hegien an Daol Grenn]]==
Fazi en titl. Ur pennad [[Marc'heien an Daol Grenn]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 28 Gou 2021 da 15:31 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Rummad:Sport e Naoned, Breizh]]==
Goullo. Ur [[:Rummad:Sport e Naoned]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 5 Eos 2021 da 06:44 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Patrom:Gevelliñ (Qazan)]]==
Diezhomm. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 6 Eos 2021 da 10:17 (UTC)
:{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)

==[[:Rummad:Sport en Rusia]]==
Goullo. Ur [[:Rummad:Sport e Rusia]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 25 Eos 2021 da 07:03 (UTC)
:{{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 9 Ebr 2022 da 18:31 (UTC)

==[[:Rummad:Impalaerezed Roma]]==
Goullo. Ur [[:Rummad:Impalaerezed roman]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 4 Ebr 2022 da 16:29 (UTC)
:Mat din-me. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 Ebr 2022 da 17:10 (UTC)
:{{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 9 Ebr 2022 da 18:31 (UTC)

== Franck Bodenes ==
Krouet z'eus bet ur bajenn Franck Bodenes gant un implijer dizanv, d'ar 14 a viz Eost. N'eo ket neptu, lakaet z'eus bet mennozhioù personel enni. Kit da welet gant ho taoulagad, sellit ivez ar gaozadenn, diwar a lenner emañ Bianchi-Bihan o klask plantañ e bennadigoù soñj er cheu...

Setu a laka div bajenn evit an hevelep den. Pajenn Frank Bodenes bet gwarezet dek vloaz a ranko chom ha ret vo he digeriñ adarre d'ar c'hemmoù, ret mat vo sellet a dostig kaer er pezh a vo kemmet, hag er pezh a vo ouzhpennet. Hini Franck Bodenes a ranko bezañ nullet.
:Bodenes a ra al lezenn er wikipedia-mañ, hiziv evel dek vloaz zo! Ur vezh! Dre chañs ne lakae e fri nemet en ur pennad!
::{{graet}} Lakaet da adkas gant [[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ha gwarezet ganin. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 10 Ebr 2022 da 03:23 (UTC)

== [[Hent-houarn Santez-Pazhenn Pornizh]] ==
Fazi en titl. Ur pennad [[Hent-houarn Santez-Pezhenn Pornizh]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 22 Her 2021 da 12:00 (UTC)
:{{graet}} gant ur steward. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 11 Ebr 2022 da 12:14 (UTC)

==[[Driver's license]]==
Drocherezh. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 10 Gen 2022 da 19:19 (UTC)
:{{graet}} gant ur steward. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 11 Ebr 2022 da 12:14 (UTC)

== [[:Rummad:Stiradoù skinwel hag a c'hoarvezh e New York]] ==
Fazi en titl. --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 7 Her 2021 da 04:37 (UTC)
:{{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 10:05 (UTC)

==[[:Restr:BNG.jpg]]==
--[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Du 2021 da 13:55 (UTC)
:{{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 10:05 (UTC)

== [[:Rummad:Potr Treoure]] ==
Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 24 Du 2021 da 22:00 (UTC)
:kantadoù a adkasoù diezhomm zo! [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 17:18 (UTC)
::Peurliesañ e vez digudenn leuskel adkasoù davet '''pennadoù'''. N’eo ket ar memes tra en esaouennoù anv all. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 17:24 (UTC)

==[[Stad dieub Orañjez]]==
Fazi : n'haller ket lakaat an anv frouezh [[orañjez]], war un anv-lec'h  [[izelvroek]] hag a deu eus anv un tiegezh [[izelvroat]], an  [[Tiegezh Oranje-Nassau |Oranje]. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 22 C'hwe 2022 da 17:52 (UTC) 
: {{nann}} Goullonderet eo bet ar bajenn orin hag adkrouet dindan an anv nevez. '''Kendeuzet''' am eus an div bajenn. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 20:52 (UTC)

== [[Alexandre Scheuer]] ==
Alexandre Scheuer, politikour lec'hiel, anavezet e korn-bro An Oriant hepken. [[Implijer:Dakbzh|Dakbzh]] ([[Kaozeadenn Implijer:Dakbzh|kaozeal]]) 11 Ebr 2022 da 11:21 (UTC)
: {{ping|Bianchi-Bihan}} Krouet az peus ar pennad, gallout a rafes displegañ perak e soñj dit eo an den-mañ pouezus a-walc’h evit kaout ur bajenn er wiki? Ma n’eo nemet evit an tabut a-zivout ar skol, gallout a rafe an afer-mañ bezañ meneget en ur pennad [[Skol Diwan An Oriant]], da vezañ aozet. Alioù all a vo degemeret ivez, evel-just. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 11 Ebr 2022 da 19:58 (UTC)
:Ur wikipedia brezhonek zo amañ . Kement den a ra traoù ebit ar yezh pe evit ar yezh a verit ur pennad. Marteze e kemero perzh en dilennadeg ar gannaded, neuze e vo brasoc'h e vrud. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 09:43 (UTC)
::Ne vez ket doujet da reolennoù diazez zo amañ, [[:en:Wikipedia:Notability_(people)|WP:BIO]] en o zouesk (liammet am eus davet hini ar Wikipedia saoznek peogwir eo displeget mat, n’eo ket peogwir e rankfemp ober pep tra evel eno). N’on ket evit lavarout e rankfemp cheñch hiziv penn da benn, met gwelloc’h e vefe doujañ muioc’h d’ar reolennoù memestra. Klasket am eus titouroù diwar-benn an den-mañ ha skañv-tre eo an disoc’h. Ur c’hannad a vefe mat din, da skouer, met pell emañ diouzh ar gazeg-mañ. Hag ur wech ouzhpenn, gallout a rafe an «tabut» bezañ meneget er pennad [[Skol Diwan An Oriant]] hep koll danvez ebet. {{ping|VIGNERON|Lekemok|Fulup|Gwendal}} ho soñj, mar plij? [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 06:46 (UTC)
:::Gwir eo n'eo ket gwall vrudet an den... Met forzhig a bennadoù a c'hellje bezañ lamet ma heuliomp rik ar reolennoù kinniget uheloc'h. Goude-se e c'hellomp ober evel ma kinnig [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ha lakaat pep tra war pajenn ar skol, ha krouiñ ur pennad all ma kendalc'h an enebour ar brezhoneg-se d'ober reuz &lt;small&gt;peotramant ma ra traoù mat, piv 'oar ?&lt;/small&gt; [[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 13 Ebr 2022 da 13:07 (UTC)
::::39,22% en doa tapet en dilennadegoù kannad a-enep da Wendal Rouillard e 2017. [[Implijer:Dakbzh|Dakbzh]] ([[Kaozeadenn Implijer:Dakbzh|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 21:25 (UTC)
:Peogwir n'eus reolenn ebet, n'eus ket tu da gouzout aes ma ret eo diverkañ pe get ar pennad... Neuze gant ar gumuniezh emañ an diviz. Ma ali (non pas evel merour neuze) vefe da ziverkañ peogwir n'eus ket a-walc'h a daveoù (titouroù evel &quot;ganet d'ar 6 Mae 1991 e Montmorency (Val-d'Oise)&quot; gwarezet gant ar GDPR) evit sevel ur pennad da wir. A galon, [[Implijer:VIGNERON|VIGNERON]] ([[Kaozeadenn Implijer:VIGNERON|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 16:40 (UTC)
:Petra sinifi &quot;gwarezet gant ar GDPR&quot;? abaoe pegoulz eo gwarezet? perak? [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 17:13 (UTC)  
::{{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 17:14 (UTC)
::&lt;nowiki&gt;{{fr}}&lt;/nowiki&gt; [https://www.economie.gouv.fr/entreprises/reglement-general-sur-protection-des-donnees-rgpd  [[Dibar:Degasadennoù/2A01:CB08:890E:C600:392A:F31B:3D40:D88D|2A01:CB08:890E:C600:392A:F31B:3D40:D88D]] 13 Ebr 2022 da 17:41 (UTC)

== [[:Rummad:Tiegezh Mazzarini]]==
Goullo. Un [[:Rummad:Tiegezh Mazzarino]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Eos 2021 da 09:24 (UTC)
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 25 Ebr 2022 da 13:22 (UTC)

==[[:Rummad:Chubut]]==
Goullo. Ur [[:Rummad:Proviñs Chubut]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 14 Her 2021 da 19:32 (UTC)
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 25 Ebr 2022 da 13:22 (UTC)

== [[Proviñs Guenca]] ==
N'eus ket eus un hevelep proviñs e bro ebet. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] 26 Du 2021 da 21:12 (UTC)
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 27 Ebr 2022 da 20:04 (UTC)

== [[:Rummad:Kanaouennoù polonia]]==
Goullo. Ur [[:Rummad:Kanaouennoù Polonia]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 19 Her 2021 da 15:56 (UTC)
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 27 Ebr 2022 da 20:07 (UTC)

==[[Breizh-Vras]]==
Sellout ouzh [[Kaozeal:Breizh-Vras|ar gaozeadenn]]. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 15 Ebr 2022 da 13:14 (UTC)
{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 30 Ebr 2022 da 14:09 (UTC)

== [[:Rummad:Tebai|Rummad Tebai]] ==
Rummad goullo ha diezhomm--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 3 Mae 2022 da 17:35 (UTC)
:{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 3 Mae 2022 da 19:54 (UTC)
trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 4 Mae 2022 da 09:44 (UTC)

== [[:The Hobbit : The desolation of Smaug (albom)]] ==
Pajenn adkas da nullañ. adanvet em eus ar bajenn evit kaout ur pennad gant un tamm muioc'h a zanvez ennañ --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 4 Mae 2022 da 11:26 (UTC)
:{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 4 Mae 2022 da 20:00 (UTC)
::Trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 4 Mae 2022 da 20:06 (UTC)

== Rummad:Sonaozourien an XVIIvet kantved ==
Ur [[:Rummad:Sonaozourien an XVIIvet kantved]] zo da ziverkañ diouzhtu da'm soñj. Ur fazi zo en titl. Ur rummad [[:Rummad:Sonaozourien ar XVIIvet kantved]] zo--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 10 Mae 2022 da 10:58 (UTC)
:{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC)
trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:52 (UTC)
 
== [[:Rummad:Breizhad e Pariz (XXe kantved)]] ==
Goullo. Ur fazi zo en titl. Savet em eus ur [[:Rummad:Breizhiz e Pariz en XXvet kantved]] --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 10 Mae 2022 da 11:20 (UTC)
:{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC)
trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:52 (UTC)
 
== [[:Rummad:Inkizition]] ==
Fazi en titl. Goullo. Implijet ganin hepken --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 09:24 (UTC)
:{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC)
trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:52 (UTC)
 
==[[:Rummad:Norgeeg]]==
Goullo. Ur [[:Rummad:Norvegeg]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 11:54 (UTC)
:Ali on gant Llydawr--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 13:02 (UTC)
::{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC)

==[[:Albrecht Aostria]]==
adkas dizimplij da ziverkañ. Liamm ebet trema ar bajenn-mañ. Ur bern &quot;Albrechted&quot; eus Aostria zo e gwirionez. Emsavoc'h e vefe diverkañ ar bajenn-se evit gallout adenvel ar bajenn disheñvelout [[:Albrecht von Österreich]] e [[:Albrecht Aostria]], rak gerioù alamanek eo von Österreich. A-hend-all holl anvioù ar bajenn [[:Albrecht von Österreich]] zo skrivet Albrecht Aostria abaoe pell--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:09 (UTC)
:{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC)
trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:52 (UTC)
 
== [[:Auguste Ferdinande von Österreich]] ==
Adkas dizimplij etrezek [[:Auguste Ferdinande Aostria]]. Lezet e oa bet an titl en alamaneg--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 12:08 (UTC)
:{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC)
trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:52 (UTC)

==[[:Rummad:Skrivagnerezed saoz]]==
Goullo. Ur [[:Rummad:Skrivagnerezed Bro-Saoz]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Mae 2022 da 16:18 (UTC)
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 17 Mae 2022 da 19:57 (UTC)
 
== [[:Österreich]] ==
Pennad da ziverkañ. Osterreich zo un anv alamanek hag ur pennad Aostria zo dija. An anvioù tud meneget e-barzh zo adkaset holl trema anvioù pennadoù a implij Aostria e-lec'h Osterreich--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 15:01 (UTC)
:Ne gav ket din e vefe da ziverkañ : ar gazetenn ''Österreich'' pe an dud a zo ''Österreich'' o anv familh (evel Georg Österreich pe re all) a c'haller menegiñ war ur bajenn disheñvelout [[Österreich]], evel ma kaver er Wikipedia gallek pe en hini kroatek. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 15:42 (UTC)
::Ya, evit an traoù-se e talvez ar boan miret ar bajenn. Met &quot;von Osterreich&quot; n'eo ket un anv familh. --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 16:10 (UTC)
:::Kempennet em eus ar bajenn. Mat eo. --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 17 Mae 2022 da 22:40 (UTC)
:::: Merket evel graet. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 18 Mae 2022 da 07:13 (UTC)

== [[:Rummad:Rouaned ar Rouantelezh Unanet]] ==
Da ziverkañ. Fazi en titl. Goullo eo, savet ganin. ur [[:Rummad:Rouaned ar Rouantelezh-Unanet]] zo --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 18 Mae 2022 da 15:56 (UTC)
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 18 Mae 2022 da 17:44 (UTC)
::Trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 18 Mae 2022 da 19:58 (UTC)

== [[:Rummad:Doued al labour-douar]] ==
Fazi en titl. Netra ken er rummad. Ur [[:Rummad:Doueed al labour-douar]] zo--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 7 Mez 2022 da 14:46 (UTC)
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 7 Mez 2022 da 18:50 (UTC)

==[[:rummad:Moger an Atlantel]]==
Da ziverkañ. Goullo, fazi en titl, ur rummad [[:rummad:Moger ar Meurvor Atlantel]] zo--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 17 Mez 2022 da 23:17 (UTC)
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC)

==[[:Rummad:Patromoù Kerne-Veur]]==
Fazi en titl. Ur rummad [[:Rummad:Patromoù Kernev-Veur]] zo
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC)

==[[:Rummad:Franco]]==
Goullo. Ur [[:Rummad:Francisco Franco]] zo, gant un anv resisoc'h. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 27 Mez 2022 da 10:45 (UTC)
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC)

==Rummadoù maenadoù ==
Dleet e vefe diverkañ tri rummad a oa fall o zitl (troet ger-ha-ger diwar ar saozneg) hag em eus reizhet : 
[[:Rummad:Karbonat maenadoù]] goullo, adkaset da [[:Rummad:Maenadoù karbonat]] ;
[[:Rummad:Kouevr maenadoù]] goullo, adkaset da [[:Rummad:Maenadoù kouevr]] ;
[[:Rummad:Hydroxid maenadoù]] goullo, adkaset da [[:Rummad:Maenadoù hydroxid]]. 
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC)

==[[:Rummad:Goya]]==
Goullo. Ur [[:Rummad:Francisco de Goya]] zo, gant un anv hiroc'h, resisoc'h. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Gou 2022 da 10:57 (UTC)
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC)

==[[Geriadur Istor ha Douaroniezh]]==
Ur bajenn geriaoueg e oa gant anvioù lec'hioù ha tud. Lakaeet eo bet an danvez er pennad a zeree pa oa peadra. --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Gou 2022 da 16:18 (UTC)
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC)

==[[Patrom:Infobox/Piktogram/dourredenn]]==
Da ziverkañ. Fazi en titl. Trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 18 Gou 2022 da 12:45 (UTC)
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC)

==[[:Rummad:Impalaeriezhioù trevadenel]]==
Fazi en titl.--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 17:08 (UTC)
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC)

==[[:Rummad:Istor Roma er IVre kantved]] ha [[:Rummad:Istor Roma er IVe kantved]]==
Goullo. Ur [[:Rummad:Istor Roma er IVvet kantved]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 25 Gou 2022 da 15:55 (UTC)
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 26 Gou 2022 da 15:21 (UTC)

==[[:Rummad:Claudius Iañ]]==
fazi an aozer. Goullo. Ur [[:rummad:Glaoda Iañ]] zo--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 26 Gou 2022 da 10:31 (UTC)
: {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 26 Gou 2022 da 15:21 (UTC)

&lt;!--------------------------------------------------------------------------------------------------&gt;

= Goulennoù distaolet =
{{WP:RA/Notenn:Goulennoù distaolet}}

== Patromoù dizimpij ==
* [[Dibar:PatromoùDizimplij|713 patrom dizimplij]] da ziverkañ. — [[Implijer:Lagad Zoltec|Lagad Zoltec]] ([[Kaozeadenn Implijer:Lagad Zoltec|kaozeal]]) 7 Kzu 2018 da 10:52 (UTC)
: Arabat diverkañ ur patrom evit an abeg-mañ, ur patrom dizimplij n’eo ket ur patrom faziek. Dizimplij eo [[:Patrom:zu]] bremañ, met mat eo gallout menegiñ ur pennad skrivet e [[zouloueg]] memestra. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 10:02 (UTC)

==Da ziverkañ : [[Patrom:Daveenn ebet]]==
Patrom ijinet gant un den ''dianav '' hag implijet gantañevel gourdrouz: n'haller ket diverkañ ur pennad hep abeg na kendiviz, nag ober patromoù tagus ar seurt-se kennebeut. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 1 Mae 2021 da 21:28 (UTC)
*Gaou eo kement-se : d'an 20 a viz Even 2016 e oa bet krouet ar patrom-se, gant gwir abeg : ret eo e vefed gouest [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Verifiability da wiriañ pep pennad]. Kerkent e oa [https://br.wikipedia.org/wiki/Kaozeadenn_Patrom:Daveenn_ebet savet ar gaouier enep ar patrom-se]. --[[Dibar:Degasadennoù/109.218.129.58|109.218.129.58]] 2 Mae 2021 da 08:55 (UTC)
**Gwiriañ ur pennad a vez graet gant an izili. N'out ket ezel. 
**A bep seurt patromoù zo : pep hini en deus gwir da soñjal pezh a gar eus patrom pe batrom, ha n'eo ket te a ra ar reolennoù amañ. 
**A-enep patromoù dozvet  ha kemmet gant ar re n'int ket izili on a dra sur.

{| style=&quot;border:1px solid #f00; margin-top:20px;&quot;
|-
|align=&quot;center&quot;|[[Restr:Achtung.svg|48px]]&lt;br&gt;'''Gaou&lt;br&gt;c'hoazh'''
|
*Daveennoù zo ret evit ma c'hellfe kement den a lenn ur pennad gwiriañ an ditouroù a zo ennañ – setu perak e vez roet daveennoù e Wikipedia.&lt;br&gt;
*N'eus reolenn ebet a-zivout ar patromoù, met reolennoù zo a-zivout [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Verifiability gwiriañ pep pennad].&lt;br&gt;
*Enep ''ar patrom-se'' e savez, peogwir e troez pennadoù hep reiñ an daveoù a zo er pennad orin ; enep ''an dud'' e savez e gwirionez, pa'z eo bet kemmet ar patrom-se gant [https://br.wikipedia.org/w/index.php?title=Patrom:Daveenn_ebet&amp;action=history daou zen enrollet] dija.
*Diaes-se eo dit bezañ onest, anzav ec'h out faziet, ha doujañ da reolennoù kempoell a zo bet termenet gant kumuniezh Wikipedia. --[[Dibar:Degasadennoù/109.218.129.58|109.218.129.58]] 2 Mae 2021 da 13:40 (UTC)
|}
: N'out ket ezel, neuze ne ran foeltr-forzh ebet gant da ali.  [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 2 Mae 2021 da 14:21 (UTC)
::...Evel ne rez foeltr-forzh ebet gant alioù an dud enrollet, na gant reolennoù Wikipedia. Da borzh c'hoari eo ar raktres-mañ, ma kredez kaout ar gwir da ober forzh petra ha da wallgas tud kalz ampartoc'h egedout betek o rukuniñ, evel ac'h eus diskouezet a-hed an amzer abaoe krouidigezh brwiki. --[[Dibar:Degasadennoù/109.218.129.58|109.218.129.58]] 2 Mae 2021 da 14:41 (UTC)
{{Studi}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)
: {{nann}} Implijet e vez ar patrom-mañ e meur a wiki (&gt; 125 anezho!). N’eus abeg ebet da ziverkañ anezhañ amañ. Penaos ober gantañ zo un afer all. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 16:44 (UTC)

==[[Wengamp]]==
*N'hall ket bout anv ur pennad. [[Gwengamp]] zo. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 26 Du 2021 da 21:18 (UTC)
:[[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]]: evel just met perak lemel an adkas? A galon, [[Implijer:VIGNERON|VIGNERON]] ([[Kaozeadenn Implijer:VIGNERON|kaozeal]]) 16 C'hwe 2022 da 07:45 (UTC)
:: {{nann}} Ur c’henasant ez eus etre ar verourien evit derc’hel an adkasoù davet '''pennadoù''' pa c’hellont bezañ talvoudus, da skouer evit lakaat aesoc’h ober ul liamm. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 27 Ebr 2022 da 20:04 (UTC)

==[[Giovanni di Verrazzano]]==
Fazi en titl. Ur pennad [[Giovanni da Verrazzano]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 10 Gen 2022 da 18:03 (UTC)
: {{nann}} Ur c’henasant ez eus etre ar verourien evit derc’hel an adkasoù pa ne reont ket poan. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 27 Ebr 2022 da 20:07 (UTC)

== Matematik ha jedoniezh ==
Daou bennad zo, daou rummad zo... hag e-barzh am eus kavet ur pennad doubl all : [[aritmetik]] ha [[niveroniezh]]. Ul labour kempenn zo d'ober. Peseurt hini dibab avat ? [[matematik]] hervez Termofis pe [[jedoniezh]] hervez geriadur Ménard ? --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 1 Ebr 2020 da 08:51 (UTC)
::Da 'm soñj e c'hallfed ober gant an anvioù savet diwar gwriziennoù brezhonek en titloù, ha menegiñ an doareoù all da lavaret e korf ar pennadoù. Testeniekaet mat eo ar gerioù &quot;jedoniezh&quot;, &quot;douaroniezh&quot;, &quot;mentoniezh&quot;, &quot;niveroniezh&quot; ha kement zo. Evel-just ned eo nemet un ali a roan aze. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 24 C'hwe 2021 da 22:55 (UTC)
:::Boulc'het e oa gant ar pennad 'Jedoniezh' pa oa eus ur pennad 'Matematikoù' dija. Lakaet em eus ar pezh a oa e-barzh ar pennad 'Jedoniezh' e-barzh ar pennad 'Matematik' neuze. Ur bajenn adkas eo deuet 'Jedoniezh' da vezañ, hag arabat diverkañ ar bajenn adkas-se. Un tamm urzh am eus graet er mod-se, ha neket un dibab etre an daou ditl. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 14 Meu 2021 da 17:07 (UTC)
::::Klozet an afer bremañ neuze. [[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 28 Ebr 2022 da 08:27 (UTC)

=== [[:Rummad:Matematik]] ===
Rummad diezhomm krouet pa oa eus ar rummad Jedoniezh dija. Rummad goullo. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 12 Meu 2021 da 15:40 (UTC)
:Ur pennad [[matematik]] zo, hag ur pennad [[Jedoniezh]] ivez, ma lenner ''Mont da welet ar pennad '''matematik'''''. Ma reer gant ar ger matematik (hag ar ger-se eo an hini a vez implijet er skolioù, din da c'houzout) e vefe reizh kaout ur rummad:Matematik ivez. Hag ar rummad:Matematikourien a c'hallo bezañ adlakaet er rummad:Matematik ivez. ;-) --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Meu 2021 da 15:52 (UTC)
::Ne vo ket savet rummad nevez bewezh ma vo diskoachet ur ger heñvelster ouzhpenn. Bodañ ar pennadoù hervez o danvez eo pal ar rummadoù, ha netra ken. A-hend-all ne gaver ket ar pezh a glasker. M'ho peus aon e vefe kollet ar skolidi, menegit an heñvelsterioù e-barzh ar rummad kentoc'h. Ar pennadoù ''matematik'' ha ''jedoniezh'' a vefe da gendeuziñ, ha ne vern ket kalz peseurt anv a vo dibabet : n'eo ket hervez an termen dibabet e vez rummataet ar pennadoù, met hervez o danvez. N'eus ket ezhomm da gaout meur a rummad na meur a bennad evit ober plijadur d'ar skol-mañ-skol (Diwan, an Ofis, Preder, TES pe me oar-me). Unvaniñ titloù ar pennadoù hag ar rummadoù a c'haller ober avat. Grit ma fell deoc'h. Ha m'ho peus c'hoant da gaout ur skouer, sellit ouzh ar bajenn Pevarzueg en alamaneg : lavaret e vez Viereck pe Tetragon, daou anv disheñvel, met ur pennad hag ur rummad hepken a zo. Ma ne blij ket d'un implijer titl ur bajenn pe ur rummad ez eus moaien da gaozeal pe da votiñ atav. Krouiñ pennadoù pe rummadoù gant titloù henvelster n'eo ket un diskoulm dereat. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 12 Meu 2021 da 23:16 (UTC)
:::A-dra-sur n'eus ket ezhomm eus daou bennad na daou rummad. Soñjal a ran eveldout : &quot;Krouiñ pennadoù pe rummadoù gant titloù heñvelster n'eo ket un diskoulm dereat&quot;. Met ne gomprenan ket perak e c'houlennez diverkañ ar [[:Rummad:Matematik]], ha mirout ar [[:Rummad:Jedoniezh]], pa'z ez a-hend-all da grouiñ un adkas eus [[Jedoniezh]] d'ar pennad [[Matematik]]. &quot;Ma ne blij ket d'un implijer titl ur bajenn pe ur rummad ez eus moaien da gaozeal&quot; emezout ? Perak neuze goullonderiñ ar rummad:Matematik, ha goulenn e vije diverket an anv-se ? N'eo ket peogwir e oa bet krouet an anv Rummad:Jedoniezh abretoc'h eget an anv Rummad:Matematik ez eo un anv gwelloc'h. Gwelloc'h e kavan-me &quot;Rummad:Matematik&quot;. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 14 Meu 2021 da 17:32 (UTC)
::::Pa vez ur rummad e vez lakaet traoù e-barzh. Ober un adkas ne harzo ket an dud da implijout ar rummad. Evit ar pennadoù ez eo gwelloc'h bezañ gouest da dizhout anezhe gant ne vern pe anv. Hag ar rummad n'eo ket diaes da gavout ur wezh kavet ar pennad. Evit kendelc'her gant ar skouer am boa roet : ur bajenn adkas 'Tetragon' a zo en alamaneg, ha n'eus rummad 'Tetragon' ebet er yezh-se koulskoude. Ne'm eus ket lavaret e oa gwelloc'h an eil anv pe egile, hag hoc'h ali n'eo nemet un ali. Diverkañ ur rummad pe krouiñ un adkas evit ur pennad ne dalvez ket e vo difennet cheñch titl ar bajenn war-lerc'h. Un tamm kempenn a zo da ober. Sed aze ar pep mallusañ, a gav din. Ha n'eo ket war ar bajenn-mañ e lavarin ar pezh a soñjan diwar-benn an titloù. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 14 Meu 2021 da 21:19 (UTC)
{{Studi}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC)
:'Meus aon ne vo diskoulm ebet aze keit ha ma ne vo ket lakaet da reolenn ez eo ret diverkañ ar rummadoù krouet war-lerc'h ur rummad heñvelster a zo anezhañ dija. N'eus nemet ar reolenn-se a c'hallo mirout an implijerion da sevel rummadoù diezhomm. Evit cheñch anv ur rummad e vefe poellekoc'h en em lakaat a-du pe votiñ. A-hend-all e teu ar renkadur da vezañ digempenn, evel a weler aze. Klasket em eus lakaat urzh, ha dispartiet eo bet ar pennadoù etre an daou rummad en-dro. Ne c'hello ket mont war-raok er mod-se. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 11 Her 2021 da 17:38 (UTC)
::Gwelet a ran ez eus bet savet un adkas war-zu ar Rummad:Matematik diwar ar Rummad:Jedoniezh. Lakaat a ran eo bet klozet ar goulenn-se neuze (nemet ma kavje unan abeg en diviz-se). [[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 28 Ebr 2022 da 10:32 (UTC)

== [[Kimberley (Northern Cape)]] ==
Titl e saozneg, pennad goullo, ur pennad [[Kimberley (Suafrika)]] zo.--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 25 Gwe 2021 da 07:11 (UTC)
:Faos, ar pennad zo, hag a vo kendalc'het. Brezel embann kroget gant Arko. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 25 Gwe 2021 da 07:16 (UTC)
::Ne vern, ar pennad-se zo da ziverkañ. N'eus brezel ebet :-). --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 25 Gwe 2021 da 07:26 (UTC)
:::Un adkas zo. N'eus ket ezhomm diverkañ pennad ebet. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 19 Ebr 2022 da 10:37 (UTC)
::::{{Graet}} neuze. --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 28 Ebr 2022 da 10:34 (UTC)

== [[Dictionnaire breton-français du dialecte de Vannes de Pierre de Chalons]]==
Fazi en anv : ur pennad [[Dictionnaire breton-français du dialecte de Vannes de Pierre de Châlons]] zo bet savet gant an anv skrivet reizh. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 9 Her 2021 da 08:57 (UTC)
:{{Graet}} Savet un adkas gant unan bennak kentoc'h. --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 28 Ebr 2022 da 10:36 (UTC)

==[[:Rummad:Proviñs Bolzano]]==
Goullo. Ur [[:Rummad:Südtirol]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 C'hwe 2022 da 15:06 (UTC)
* [[Implijer:Llydawr|Llydawr]] : adkaset. Ne vefe ket gwelloc'h [[:Rummad:Sutirol]] evel [[Sutirol]] ? A galon, [[Implijer:VIGNERON|VIGNERON]] ([[Kaozeadenn Implijer:VIGNERON|kaozeal]]) 16 C'hwe 2022 da 07:41 (UTC)
::Meur a anv zo posupl : Rummad:Proviñs Bolzano, evel er Wikipediaoù gallek ha kembraek; Rummad:Südtirol, evel er Wikipedia alamanek,;Rummad:Sutirol, evel er Wikipediaoù spagnolek pe saoznek. Ne'm eus ket ur soñj krenn war an anv gwellañ. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 19 Ebr 2022 da 10:45 (UTC)
:::{{Graet}} Lakaat a ran eo bet respontet d'ar goulenn-se abalamour d'an adkas. Afer an anv a vije da respont e pajenn-gaozeal ar rummad kentoc'h. [[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 28 Ebr 2022 da 10:37 (UTC)

&lt;!--------------------------------------------------------------------------------------------------&gt;


&lt;!--------------------------------------------------------------------------------------------------&gt;

= Goulennoù war studi =
{{WP:RA/Notenn:Goulennoù war studi}}

== Rummad:Arme ==
Goullo. Ur Rummad:Luioù zo.--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 27 C'hwe 2020 da 20:59 (UTC)
:Plas zo evit an daou : [[:en:Category:Military]] ha [[:en:Category:Armies]]. Ret e vo choaz anv avat, etre [[:Rummad:Luioù]] ha [[:Rummad:Armeoù]]. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 28 C'hwe 2020 da 07:45 (UTC)
::Petra eo an diforc'h etre an daou rummad e saozneg ?--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 7 Meu 2020 da 09:23 (UTC)
::: ?--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 29 Meu 2020 da 16:24 (UTC)
::::Sellit ouzh ar rummadoù saoznek evit kompren an diforc'h etrezo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 30 Meu 2020 da 10:44 (UTC)
:::::{{Studi}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 25 Ebr 2020 da 06:34 (UTC)
::::::Ne seblant ket gwall splann an diferañs e saozneg din. Din-me e rankor choaz etre Arme ha Lu e brezhoneg dre m'eo heñvelster. Tuet e vijen da vont war-zu &quot;Arme&quot;, met ne gavan ket unan kalz gwelloc'h eget egile. Petra  a soñjit ? [[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] &lt;small&gt;([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])&lt;/small&gt; 28 Ebr 2022 da 08:26 (UTC)
Ali on ivez da skrivañ armeoù--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 17 Mae 2022 da 22:42 (UTC)

== Rummad:Mezegiezh ha Rummad:Medisinerezh ==
Ha neuze Rummad:Mezeien ha Rummad:Medisinered, hag all.--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 29 Meu 2020 da 16:24 (UTC)
:An daou a zo ? Dav 'vo choaz neuhe, ha sevel un adkas matrehe ? [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] ([[Kaozeadenn Implijer:Lekemok|kaozeal]]) 29 Meu 2020 da 20:43 (UTC)
::Ya, peseurt hini choaz d'az meno ?--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 29 Meu 2020 da 20:58 (UTC)
:::Tued 'vezan da implijed &quot;medisin&quot; kentoc'h eged &quot;mezeg&quot; (ha neuze &quot;medisinerezh&quot;). An Ofis a laka an daou war-wel ([http://www.brezhoneg.bzh/87-termofis.htm Médecine - Termofis]). Ar sañtimant 'm eus bed memestra e reer kentoc'h gant &quot;mezegiezh&quot; e metoù an emsav (met gant &quot;medisin&quot; ewid kaozeal diwar-benn an den :) ), an dra-he zo kaoz 'm boa rummataed ar pennadoù-nevez 'm boa graed dindan &quot;mezegiezh&quot;. [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] ([[Kaozeadenn Implijer:Lekemok|kaozeal]]) 30 Meu 2020 da 11:44 (UTC)
::::En degouezh-se e tiverker ar rummad diezhomm da gustum, goude bezañ cheñchet ar rummad er pennadoù. Votiñ a rafen evit mezeien ha mezegiezh. --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 30 Ebr 2022 da 16:03 (UTC)

= Goulennoù d'ober war o zro =
{{WP:RA/Notenn:Goulennoù d'ober war o zro}}
==[[Gwrac'h]]==
Savet ez eus bet hiziv ur bajenn gant Undenbennak ([[gwrac'h]]) gant danvez tennet rik eus ur bajenn all a oa en anv-se dija (dindan an titl [[gwrac'h (hud)]]). Ne gomprenan ket  perak. Ar pennad [[gwrac'h]] an hini a vefe da ziverkañ rak arabat eo sevel pennadoù doubl.+[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 8 Eost 2022 da 17:41 (UTC)

==[[:Rummad:Proviñs Maserata]]==
Vi-koukoug en titl. Ur [[:Rummad:Proviñs Macerata]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 10:31 (UTC)

&lt;!--arabat skrivañ izeloc'h-arabat skrivañ a-is-arabat skrivañ a-is-arabat skrivañ a-is-arabat skrivañ a-is-arabat skrivañ a-is--&gt;
[[Rummad:Wikipedia]]
[[Rummad:Pajennoù da nullañ]]</text>
      <sha1>bv7tkc14vfacm3tasz822jcvx26nx9a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Brazil</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2690</id>
    <revision>
      <id>2007424</id>
      <parentid>1980884</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:11:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11871" xml:space="preserve">{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = República Federativa do Brasil
|anv klok bzg             = Republik Kevreel Brazil
|anv boutin bzg           =
|skeudenn banniel         = Flag of Brazil.svg
|skeudenn skoed-ardamez   = Coat of arms of Brazil.svg
|doare arouez             = ardamezioù
|skeudenn_kartenn         = BRA_orthographic.svg
|enskrivadur_kartenn      = 
|ger-stur broadel         = {{pt}} ''Ordem e Progresso''{{spaces|2}}&lt;small&gt;&lt;br /&gt;&quot;Urzh hag araokaat&quot;&lt;/small&gt;
|kan broadel              = ''[[Hino Nacional Brasileiro]]''
|yezhoù ofisiel           = [[Portugaleg]]
|strolladoù etnek         = 
|kêr-benn                 = [[Brasília]]
|kêr vrasañ               = [[São Paulo]]
|doare gouarnamant        = [[Republik kevreadel]]
|titl penn ar vro1        = [[Prezidanted Brazil|Prezidant]]
|anv penn ar vro1         = [[Jair Bolsonaro]]
|gorread                  = 8 515 770
|renk_gorread             = 6{{vet}}
|dregantad doureier       = 1,85
|istimadur_poblañs        = 207 353 391
|istimadur_poblañs_renk   = 5{{vet}}
|istimadur_poblañs_bloaz  = 2017
|niveradeg_poblañs        = 189 799 170
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 2000
|stankter_ar_boblañs      = 24,35
|renk_stankter_ar_boblañs = 182{{añ}}
|PDK_PGP                  = $3,23 trilion
|PDK_PGP_renk             = 9{{vet}}
|PDK_PGP_bloaz            = 2017
|PDK_PGP_keidenn          = $15,577
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 110{{vet}}
|doare_riegezh            = Dizalc'hded
|elfenn_war_ar_riegezh    = diouzh [[Portugal]]
|darvoud_heverk1          = Disklêriet
|deiziad_heverk1          = [[7 Gwengolo]] [[1822]]
|darvoud_heverk2          = Anavezet
|deiziad_heverk2          = [[29 Eost]] [[1825]]
|darvoud_heverk3          = 
|deiziad_heverk3          = 
|darvoud_heverk4          = 
|deiziad_heverk4          = 
|FDD                      = {{increase}} 0.754
|FDD_renk                 = 79{{vet}}
|FDD_bloaz                = 2015
|FDD_rummad               = &lt;span style=&quot;color:#009900;&quot;&gt;uhel&lt;/span&gt;
|moneiz                   = [[Real Brazilian|Real]]
|kod moneiz               = BRL
|gwerzhid-eur             = 
|utc_offset               = -2 da -5
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = 
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 55
|Kod kenrouedad           = [[.br]]
|notennoù                 = 
}}
[[Restr:Bresil carte.png|thumb|upright=1.3|Kartenn Brazil]]
&lt;!-- Kemmouigoù amañ dindan --&gt;'''Republik Kevreel Brazil''' (''República Federativa do Brasil'' e [[portugaleg]]) zo ur [[bro dizalc'h|vro dizalc'h]], ar stad vrasañ ha pobletañ a zo en [[Amerika Latin]], ha [[Brasília]] eo he c'hêr-benn. En em astenn a ra adalek arvor biz [[Amerika ar Su]] betek ar c'hreiz anezhi. Bevennoù he deus en norzh gant [[Venezuela]], [[Guyana]], [[Surinam]] ha gant [[Gwiana]], a zo un [[departamant gall|departamant]] e dalc'h [[Bro-C'hall]]; an [[Meurvor Atlantel|Arvor Atlantel]] a zo er reter. Er su he deus bevennoù gant [[Uruguay]], [[Arc'hantina]] ha [[Paraguay]] ; er c'hornôg gant [[Bolivia]], [[Perou]], hag er gwalarn gant [[Kolombia]]. Setu emañ stok ouzh holl vroioù [[Suamerika]] war-bouez [[Chile]] hag [[Ecuador]]. Ouzhpenn an tiriadoù kevandirel-se eo lodek ivez eus Brazil [[enez]]ennoù tost d'an aod, ha tammoù enezegoù hag inizigoù e kreiz ar [[Meurvor Atlantel]].

== Istor ==
Araok ma oa deuet an Europeaned, dibaoe penn-kentañ ar pempvet milved a-raok J.-K., e oa [[Amerindian]]ed o chom war diriad Brazil, meuriadoù hanter-gantread an darn vrasañ anezho.

[[Pedro Álvares Cabral]], ur merdeer eus [[Portugal]], a vije bet an European kentañ deuet betek aodoù ar vro, d'an [[22 a viz Ebrel]] [[1500]]. An tiriad a zeuas diwar neuze da vout un [[trevadenn|drevadenn]] [[portugalat]]. Hepdale, a-benn korvoiñ danvezioù naturel an drevadenn, dreist-holl ar c'hoad &quot;brazil&quot;, ha reiñ tud da labourad evit an drevadennourien nevez-staliet, e oa bet degaset gant ar Bortugaliz sklaved bet paket war aodoù [[Afrika]]. E-pad ouzhpenn tri c'hantved e oa bed paket ha divroet milionoù à Afrikaned a-benn poblañ ar c'hevandir nevez. Ar [[sklavelezh]]-se zo bet torret d'an 13 a viz Mae 1888.

Brazil zo dizalc'h, ez-ofisiel, dibaoe ar 7 a viz Gwengolo 1822. Goude an drevadenn ez eus bet un [[Impalaeriezh]], betek ar bloaz [[1889]], ha neuze e oa bet embannet Republik Brazil. Ur republik gant [[putsch]]où ha renadoù kreñv ingal a-walc'h, e-giz er broioù all en Amerika Latin d'an ampoent.

D'ar 27 a viz Here 2002 eo bet dilennet [[Luís Inácio da Silva]] (lesanvet Lula) da brezidant, kentañ prezidant [[sokialour]] Brazil, gant 61,4 % eus ar mouezhioù. Dilennet eo bet adarre d'an 29 a viz Here 2006 (a-enep da Geraldo Alckmin) gant ouzhpenn 60 % eus ar mouezhioù. War e lerc'h eo bet tro [[Dilma Rousseff]], eus ar memes strollad, dilennet div wech ivez.
== Douaroniezh ==
[[Restr:Brazil_topo.jpg|thumb|left|upright=1.2|Kartenn hollek Brazil]]
Ar [[Amazonia|goadeg amazonian]] a c'holo an darn vrasañ eus ar vro. Graet e vez anezhañ « o mar interior » (ar mor diabarzh). An [[Amazon]], an eil stêr hirañ a zo er bed hag an hini kentañ evit he [[fonnder]], a dreuz ar goadeg a-bezh kent mont d'en em daoler e-barzh ar [[Meurvor Atlantel]] e norzh ar vro.

Memestra e vez kavet [[ardremez]]ioù a bep seurt e Brazil : hanter krin, meneziek, trovanel, istrovanel, gant hinoù à beb seurt ivez, sec'h e-barzh ar Sertão (biz), glavek (tomm ha dourek-kenañ) e kreiz ar vro, un tammig yenoc'h er Su.
==Politikerezh==
Hervez Bonreizh [[1988]] eo Brazil ur Republik Kevredel Prezidantelour, ag awen [[Stadoù Unanet Amerika|stadunanat]] evit a sell stumm ar Riez. Memestra e heuilh ar reizhiad lezennel brasilian an hengoun roman-ha-german. Ar [[Galloud Seveniñ]] a zo embreget gant ar prezidant, dilennet bep pevare bloaz. Er memes mare hag an dilennadeg-prezidant e vez mouezhiet evit ar C'hendalc'h Broadel, sez ar [[Galloud Lezennel]], dasparzhet etre div gambr : hini ar Gannaded, dezho ur leuriadur a bevar bloaz, hag ar Sened, a vez renevezet un trederenn ha div drederenn eus e izili a beb eil.

P'emañ heñvel pouez pep mouezh en dilennadegoù-seveniñ, n'eo ket an degouezh evit a sell ar re lezennel. Eus un tu, bez' ez eus tri Senedour evit dileuriañ pep '''UF''' (unvez eus ar c'hevread — 27 a zo anezho hiziv an deiz). Eus an tu all, ma seller ouzh ar patrom kevreadel klasel, e rank dileuriadur ar Gannaded bezañ diouzh poblañs peb UF; an niver-se a zo, evelato, bevenet etre 8 da nebeutañ ha 70 d'ar muiañ. A hend all, lakaet eo e pleustr ar reizhad muianiverek evit dilennadeg ar Senedourien hag hini kenfeurel evit ar Gannaded.

Evit echuiñ, bez' ez eus ar [[Galloud Barnerezhel]], a zo e ensav uhelañ al Lez-Veur Kevreadel, ouzh e ober unnek barner anvet gant ar Prezidant goude ali ar Sened. N'eo ket renevezet penn-da-benn barnerien al LVK gant peb prezidant ; envel a ra ar prezidant ur barner nevez pa en em denn pe pa varv unan anezho.
:*''Gwelet [[roll prezidanted Brazil]]''
== Rannadurioù ==
:[[Restr:Loupe.svg|20px]]''Pennad pennañ: [[Stadoù Brazil]]
[[Restr:Divisão Política do Brasil.png|thumb|200px|kleiz|Rannadurioù Brazil a-vremañ]]
Ar 27 unvezh eus ar c'hevread a zo strollet, evit abegoù stadegel hag ivez evit a bep seurt traoù all, da heñchañ an obererezh kevreadel, e [[rannvroioù Brazil|pemp rannvro vras]]: [[Rannvro Centro-Oeste (Brazil)|Centro-Oeste]], [[Rannvro Nordeste (Brazil)|Nordeste]], [[Rannvro Norte (Brazil)|Norte]], [[Rannvro Sudeste (Brazil)|Sudeste]] ha [[Rannvro Sul (Brazil)|Sul]]. Pep stad, ar [[Distrig Kevredadel (Brazil)|Distrig Kevreadel]] hag all, he deus he frammoù seveniñ dezhi hec'h-unan (pennadurezh ar Gouarnour), lezennel (Bodadenn Lezennel ur gambr hepken) ha barnerezhel (lez-varn stadel). 

D'o zro e vez rannet ar stadoù e [[Kumun]]ioù, hag a gemm o niver etre 15 ([[Roraima]]) ha 853 ([[Minas Gerais]]). An unvezhioù emzalc'h bihanañ eus ar [[Kevread|C'hevread]] o deus hepken ur galloud seveniñ, embreget gant ur Prefed, ha lezennel, a zo e sez er [[Kuzul-Kêr|c'huzul-kêr]]. An ensavadur diwezhañ-mañ en deus kantvloazioù a istor el [[Ledenez Iberia|Ledenez Iberek]] hag en takadoù trevadennet ganti.
{{clr|left}}
== Armerzh ==
Liesaet a-walc'h eo armerzh ar vro ha ennañ e kaver a bep seurtoù obererezh armerzhel ha greantel, a gaver e-touez ar re bennañ anezho :
* [[Labour-douar]] ha [[Gounezvouederezh]]
* [[Koataerezh]]
* [[Mengleuzerezh]]
* [[Gwiaderezh]]
* [[Tangarrerezh]]
* [[Aerlestrsaverezh]]
* [[Tireoulgimiezh]]
* [[Ijinerezh pleuskañ]]
* [[Greanterezh Elektronek]]
* [[Touristerezh]]
* [[Gennad ar servijoù]]
* [[Rannadur Douararmerzhel]]
== Poblañsouriezh ==
Poblañs Brazil a gaver enni meur a ouenn hag a sevenadur : an [[Amerindian]]ed, kentañ pobl ar vro ; an Europeaned, alouberien pe divroerien ; Afrikaned degaset da sklaved. Deuet 'z eus ivez un nebeudig tud eus [[Azia]] : ar brasañ diaspora Japaniz er bed holl, ouzhpenn 900&amp;nbsp;000 a dud, zo o chom e São Paulo.

Hiziv an deiz e tisklêr ar Vrazilianed o orin evel-henn : 53,7% gwenn ; 38,5% hironed, 6,2% du, 0,5% melen, 0,4% henvroidi ha 0,7% anspisaet. Ar meskañ gouennoù zo diazezet e sevenadur ar vro, sañset - mes an arc'hant a chom c'hoazh e-barzh daouarn ar re wenn, ha n'eo ket un tammig.
=== Meurgêrioù Pennañ ===
# [[São Paulo]] - 19,7 million a annezidi
# [[Rio de Janeiro (kêr)|Rio de Janeiro]] - 11,6 million a annezidi
# [[Belo Horizonte]] - 4,6 million a annezidi
# [[Porto Alegre]] - 3,6 million a annezidi
# [[Recife]] - 3,5 million a annezidi
# [[Curitiba]] - 3,1 million a annezidi
=== Enbroañ-Divroañ ===
* [[Enbroañ etrebroadel a-nevez war-zu Brazil]]
* [[Enbroañ diabarzh e Brazil]]
== Sevenadur ==
;Deizioù-gouel
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Deiziad
!Anv
!Evezhiadenn
|-
| [[1añ Genver|1&lt;sup&gt;añ&lt;/sup&gt; a viz Genver]]
| Kenvreudeuriezh hollvedel
|
|-
| [[21 Ebrel|21 a viz Ebrel]]
| [[Joaquim José da Silva Xavier|Tiradentes]]
| Bri da verzherien an [[Inconfidência Mineira]]
|-
| [[1añ Mae|1&lt;sup&gt;añ&lt;/sup&gt; a viz Mae]]
| Devezh al labour
| Bri d'ar renkad micherour
|-
| [[7 Gwengolo|7 a viz Gwengolo]]
| [[Dizalc'hidigezh Brazil|Dizalc'hidigezh]] 
| Diskêriadur an [[Dizalc'hidigezh]] diwar [[Portugal|Bortugal]]
|-
| [[12 Here|12 a viz Here]]
| [[Nossa Senhora da Conceição Aparecida|Nossa Senhora Aparecida]]
| Paeron Brazil
|-
| [[2 Du|2 a viz Du]]
| [[Finados]]
| Devezh koun ar ar varv
|-
| [[15 Du|15 a viz Du]]
| [[Diskêriadur ar Republik]]
| Treuzfurmadur eus [[Impalaerezh brazilian|Impalaerezh]] e [[Republik]]
|-
| [[25 Kerzu|25 a viz Kerzu]]
| [[Nedeleg]]
| Lid ganedigezh [[Jezuz-Krist|ar C'hrist]]
|-
| Kemmus
| [[Meurlarjez]]
| Fest pobl hag a zeu a-raok ar [[Koraiz|C'horaiz]] katolik ; daoust ma n'eo ket ur gouel broadel eo merket meurlarjez Brazil gant an deizioù-gouel betek ar Meurzh derc'hent [[Merc'her al Ludu]], evelato ne vez ket labouret dre hengoun al Lun a-raok kennebeut, pezh a ra evel-se pevar devezh evit Meurlarjez.
|-
| Kemmus
| [[Pask]]
| Deiziad ma lider dasorc'hidigezh [[Jezuz-Krist|ar C'hrist]].
|-
| Kemmus
| [[Corpus Christi]]
| Deiziad ma lid an [[Iliz katolik]] [[Sakramant an aoter]].
|-
| Kemmus
| [[Dilennadegoù]]
| Bepred e vez an dro gentañ d'ar Sul kentañ a viz Here (lezenn niv. 9.504/97).
|-
|}
== Liammoù diavaez ofisiel ==
* [http://www.brasil.gov.br/ ''Governo Federal'']
* [http://www.senado.gov.br/ ''Senado Federal'']
* [http://www.camara.gov.br/ ''Câmara dos Deputados'']
* [http://www.mre.gov.br/ ''Ministério das Relações Exteriores'']
* [http://www.stf.gov.br/ ''Supremo Tribunal Federal'']
* [http://www.bcb.gov.br ''Banco Central do Brasil'']
* [http://www.riodejaneiro-turismo.com.br/pt/ ''Riotur - orgão da Secretaria Especial de Turismo da cidade do Rio de Janeiro'']

{{Su-Amerika}}
{{Kumuniezh ar Broioù Portugalek}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Brazil]]</text>
      <sha1>9mrta5p7rqwgqrul77dzv56vo2t6w7x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>41</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14320</id>
    <revision>
      <id>2007412</id>
      <parentid>1999419</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T15:46:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ganedigezhioù 41 */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4565" xml:space="preserve">{| align=right cellpadding=3 id=toc style=&quot;margin-left: 15px;&quot;
|- 
| align=&quot;center&quot; colspan=2 | &lt;small&gt;'''Bloavezhioù:'''&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;  [[38]] [[39]] [[40]] - '''41''' - [[42]] [[43]] [[44]]
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=2 | &lt;small&gt;'''Dekvedoù:'''&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Bloavezhioù 20|20]] - [[Bloavezhioù 30|30]] - '''[[Bloavezhioù 40]]''' - [[Bloavezhioù 50|50]] [[Bloavezhioù 60|60]]
|- 
| align=&quot;center&quot; | &lt;small&gt;'''Kantvedoù:'''&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; {{Iañ kantved kt JK}} - '''{{Iañ kantved}}''' - {{Eil kantved}}
|- 
| align=&quot;center&quot; | &lt;small&gt;'''Milvedoù:'''&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; {{Iañ milved kt JK}} - '''{{Iañ milved}}''' - {{Eil milved}}
|}
{{Disheñvelout-niver|niver=41}}
794 AUC (''Ab Urbe Condita'' = goude diazez Kêr Roma) / 0041 PC (goude ganedigezh J.-K.)
----

== Darvoudoù ==
=== [[Afrika]] ===

=== [[Europa]] ===
[[Restr:Claudius Pio-Clementino Inv243 cropped.jpg|thumb|Klaod (Tiberius Claudius Nero Drusus)]]

==== Impalaeriezh roman ====
* Impalaer : [[Caligula|Kaligula]] (Caius Julius Caesar Germanicus), adalek ar 16 Meurzh 37. Drouklazhet eo da heul e wreg Caesonia hag e verc'h ar 24 Genver gant gward ar Bretoridi kaset gant Cassius Chaerea. Embannet eo [[Glaoda Iañ|Klaod]] (Tiberius Claudius Nero Drusus), ar 25 Genver (&gt; 13 Here 54)
* Koñsuled : C(aius) Caesar IV &amp; Cn(eus) Sentius Saturnius. 
** Irienn a-enep da [[Kaligula|Galigula]] ma kemer perzh Senedourien zo, ar [[frankizad|frankizidi]], [[prefed roman|prefeded]] ar pretordi ha daou [[tribun|dribun]] eus ar [[kohortenn|c'hohortennoù]] pretorian, Cassius Chaerea ha Cornelius Sabinus. Divizet eo e vo taget an impalaer da greisteiz pa zeuio er-maez eus arvest ar c'hoarioù palatin.
** Muntr [[Kaligula]] (25 bloaz) en e balez gant Charea hag an iriennerien all (24/01). Marv dishêr e klask ul lodenn eus ar [[Sened roman|Sened]] profitañ eus an degouezh evit addiazezañ ar renad republikan. Met disoñjet o doa pouez an arme. Anavezet da impalaer eo [[Klaoda Iañ|Klaoda]], mab da [[Drusus (jeneral roman)|Drusus]] eontr kozh Kaligula, gant ar bretorianed. 51 bloaz eo. Rediet eo ar Sened da asantiñ goude un nozvezhiad marc'hata. 
** Evitañ da vezañ un den onest, desket ha sirius, chom a ra [[Klaoda Iañ|Klaoda]] un den gwan ha dizampart koulskoude. A-hed e ren e vo paket gant iriennoù e wragez, [[Mesalina]] hag [[Agrippina ar Yaouankañ|Agrippina]], pe e chomo dindan levezon e frankizidi, anezho tud speredek, c'hoantek ha ganto ur spered kas war-raok. Int-i eo a vo gwir mistri ar gouarnamant.
* Aotreet eo ar frankiz relijiel en-dro gant Klaoda evit [[Yuzevien]] an [[impalaeriezh roman|impalaeriezh]] met difennet eo an abostolerezh evit Yuzevien [[Roma]].
* War ar [[Roen]] e c'hwit un argas [[Germaned|german]] a-enep ar [[Henroma|Romaned]].
* Tamallet dezhañ e avoultriezh gant Livilla, c'hoar [[Agrippina ar Yaouankañ|Agrippina]], eo harluet [[Seneka ar Yaouankañ|Seneka]] e [[Korsika]].
* ''De situ orbis'', gant [[Pomponius Mela]].

==== [[Breizh-Veur|Breizh (-Veur)]] ====
* Adminios, Togodumnos, Caratacos, mibien Kunobelinos

=== [[Reter-nesañ]] ===
* [[Herod Agrippa Iañ|Herod Agrippa I{{añ}}]], gouarnour [[Jude]], a zeu a-benn da vezañ anvet roue gant Klaoda.
* Kregiñ a ra diskibled [[Jezuz Nazareth]] da stummañ kumuniezhioù e-touez an [[Diaspora]], dreist-holl e [[Damask]], war aod ar [[mor Kreizdouar]] hag e [[Antiokia]]. Evit ar wech kentañ e vez graet &quot;kristenien&quot; anezho (eus ar [[gresianeg]] Christos, Eouliet, [[Mesiaz]]). Degemeret e vez ar [[Paganed|Baganed]] en o mesk ar pezh a laka enebiezh ar [[Farizianed]] da sevel. Gwasket gant a re-mañ e laka [[Herod Agrippa Iañ|Herod Agrippa I{{añ}}]] herzel Pêr ha Jakez, breur Yann, a zo lazhet.

=== [[Azia]] ===
== [[:Rummad:Ganedigezhioù 41|Ganedigezhioù 41]] ==
* [[30 Kerzu]] 41 (pe [[40]]) : [[Titus (impalaer|Titus]], [[Roll an impalaerien roman|impalaer roman]].
* [[Tiberius Claudius Caesar Germanicus]], anavezet gwelloc'h dindan an anv ''Britannicus'', mab da [[Klaoda Iañ|Glaoda]] ha da [[Mesalina]].
* [[Marcus Valerius Martialis|Martial]] (bloaz ganedigezh gwirheñvel), barzh latin eus [[Hispania]]

== [[:Rummad:Marvioù 41|Marvioù 41]] ==
* [[24 Genver]] : [[Caligula]], [[impalaer roman]], drouklazhet gant ar [[gward pretorian|warded pretorian]].
* [[24 Genver]] - [[Julia Drusilla]], merc'h Caligula, drouklazhet.
* Dibenn ar bloaz - [[Julia Livilla]], merc'h [[Germanicus]], nizez [[Klaoda]], lakaet da vervel gant an naon en he harlu.

== Gwelet ivez ==
* [[Roll ar Pennoù Stad e 41]]

[[Rummad:41]]
[[Rummad:Bloavezhioù|0041]]

[[als:40er#41]]</text>
      <sha1>mbwkzmtqsx1e79b8l9b2ja9nfrjpcoi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007413</id>
      <parentid>2007412</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T15:49:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4487" xml:space="preserve">{| align=right cellpadding=3 id=toc style=&quot;margin-left: 15px;&quot;
|- 
| align=&quot;center&quot; colspan=2 | &lt;small&gt;'''Bloavezhioù:'''&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;  [[38]] [[39]] [[40]] - '''41''' - [[42]] [[43]] [[44]]
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=2 | &lt;small&gt;'''Dekvedoù:'''&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Bloavezhioù 20|20]] - [[Bloavezhioù 30|30]] - '''[[Bloavezhioù 40]]''' - [[Bloavezhioù 50|50]] [[Bloavezhioù 60|60]]
|- 
| align=&quot;center&quot; | &lt;small&gt;'''Kantvedoù:'''&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; {{Iañ kantved kt JK}} - '''{{Iañ kantved}}''' - {{Eil kantved}}
|- 
| align=&quot;center&quot; | &lt;small&gt;'''Milvedoù:'''&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; {{Iañ milved kt JK}} - '''{{Iañ milved}}''' - {{Eil milved}}
|}
{{Disheñvelout-niver|niver=41}}
794 AUC (''Ab Urbe Condita'' = goude diazez Kêr Roma) / 0041 PC (goude ganedigezh J.-K.)
----

== Darvoudoù ==
=== [[Afrika]] ===

=== [[Europa]] ===
[[Restr:Claudius Pio-Clementino Inv243 cropped.jpg|thumb|Klaod (Tiberius Claudius Nero Drusus)]]

==== Impalaeriezh roman ====
* Impalaer : [[Caligula|Kaligula]] (Caius Julius Caesar Germanicus), adalek ar 16 Meurzh 37. Drouklazhet eo da heul e wreg Caesonia hag e verc'h ar 24 Genver gant gward ar Bretoridi kaset gant Cassius Chaerea. Embannet eo [[Glaoda Iañ|Klaod]] (Tiberius Claudius Nero Drusus), ar 25 Genver (&gt; 13 Here 54)
* Koñsuled : C(aius) Caesar IV &amp; Cn(eus) Sentius Saturnius. 
** Irienn a-enep da [[Kaligula|Galigula]] ma kemer perzh Senedourien zo, ar [[frankizad|frankizidi]], [[prefed roman|prefeded]] ar pretordi ha daou [[tribun|dribun]] eus ar [[kohortenn|c'hohortennoù]] pretorian, Cassius Chaerea ha Cornelius Sabinus. Divizet eo e vo taget an impalaer da greisteiz pa zeuio er-maez eus arvest ar c'hoarioù palatin.
** Muntr [[Kaligula]] (25 bloaz) en e balez gant Charea hag an iriennerien all (24/01). Marv dishêr e klask ul lodenn eus ar [[Sened roman|Sened]] profitañ eus an degouezh evit addiazezañ ar renad republikan. Met disoñjet o doa pouez an arme. Anavezet da impalaer eo [[Klaoda Iañ|Klaoda]], mab da [[Drusus (jeneral roman)|Drusus]] eontr kozh Kaligula, gant ar bretorianed. 51 bloaz eo. Rediet eo ar Sened da asantiñ goude un nozvezhiad marc'hata. 
** Evitañ da vezañ un den onest, desket ha sirius, chom a ra [[Klaoda Iañ|Klaoda]] un den gwan ha dizampart koulskoude. A-hed e ren e vo paket gant iriennoù e wragez, [[Mesalina]] hag [[Agrippina ar Yaouankañ|Agrippina]], pe e chomo dindan levezon e frankizidi, anezho tud speredek, c'hoantek ha ganto ur spered kas war-raok. Int-i eo a vo gwir mistri ar gouarnamant.
* Aotreet eo ar frankiz relijiel en-dro gant Klaoda evit [[Yuzevien]] an [[impalaeriezh roman|impalaeriezh]] met difennet eo an abostolerezh evit Yuzevien [[Roma]].
* War ar [[Roen]] e c'hwit un argas [[Germaned|german]] a-enep ar [[Henroma|Romaned]].
* Tamallet dezhañ e avoultriezh gant Livilla, c'hoar [[Agrippina ar Yaouankañ|Agrippina]], eo harluet [[Seneka ar Yaouankañ|Seneka]] e [[Korsika]].
* ''De situ orbis'', gant [[Pomponius Mela]].

==== [[Enez Vreizh]] ====
* Adminios, Togodumnos, Caratacos, mibien [[Cunobelinos]]

=== [[Reter-nesañ]] ===
* [[Herod Agrippa Iañ|Herod Agrippa I{{añ}}]], gouarnour [[Jude]], a zeu a-benn da vezañ anvet roue gant Klaoda.
* Kregiñ a ra diskibled [[Jezuz Nazareth]] da stummañ kumuniezhioù e-touez an [[Diaspora]], dreist-holl e [[Damask]], war aod ar [[mor Kreizdouar]] hag e [[Antiokia]]. Evit ar wech kentañ e vez graet &quot;kristenien&quot; anezho (eus ar [[gresianeg]] Christos, Eouliet, [[Mesiaz]]). Degemeret e vez ar [[Paganed|Baganed]] en o mesk ar pezh a laka enebiezh ar [[Farizianed]] da sevel. Gwasket gant ar re-mañ e laka [[Herod Agrippa Iañ|Herod Agrippa I{{añ}}]] herzel Pêr ha Jakez, breur Yann, a zo lazhet.

=== [[Azia]] ===
== [[:Rummad:Ganedigezhioù 41|Ganedigezhioù 41]] ==
* [[30 Kerzu]] 41 (pe [[40]]) : [[Titus (impalaer|Titus]], [[Roll an impalaerien roman|impalaer roman]].
* [[Tiberius Claudius Caesar Germanicus]], anavezet gwelloc'h dindan an anv ''Britannicus'', mab da [[Klaoda Iañ|Glaoda]] ha da [[Mesalina]].
* [[Marcus Valerius Martialis|Martial]] (bloaz ganedigezh gwirheñvel), barzh latin eus [[Hispania]]

== [[:Rummad:Marvioù 41|Marvioù 41]] ==
* [[24 Genver]] : [[Caligula]], [[impalaer roman]], drouklazhet gant ar [[gward pretorian|warded pretorian]].
* [[24 Genver]] : [[Julia Drusilla]], merc'h Caligula, drouklazhet.
* Dibenn ar bloaz - [[Julia Livilla]], merc'h [[Germanicus]], nizez [[Klaoda]], lakaet da vervel gant an naon en he harlu.

[[Rummad:41]]
[[Rummad:Bloavezhioù|0041]]</text>
      <sha1>pqwzqulv28l6ck6fnkn4iyu4undtr40</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Republik Dominikan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15818</id>
    <revision>
      <id>2007441</id>
      <parentid>1963325</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:16:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2023" xml:space="preserve">{{LabourAChom}}
{| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=250 style=&quot;margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
|+&lt;big&gt;'''República Dominicana'''&lt;/big&gt;&lt;br /&gt;'''''Republik Dominikan'''''&lt;br/&gt;
|-
| style=&quot;background:#efefef;&quot; align=&quot;center&quot; colspan=2 |
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;padding-top: 0.5em;&quot;
|-
| align=&quot;center&quot; width=&quot;125px&quot; | [[Skeudenn:Flag_of_the_Dominican_Republic.svg|125px|Banniel]]
| align=&quot;center&quot; width=&quot;110px&quot; | [[Skeudenn:Coat of arms of the Dominican Republic.svg|100px|Ardamezioù]]
|-
| align=&quot;center&quot; width=&quot;125px&quot; | &lt;small&gt;(Banniel ar Republik Dominikan)&lt;/small&gt;
| align=&quot;center&quot; width=&quot;110px&quot; | &lt;small&gt;(Ardamezioù ar Republik Dominikan)&lt;/small&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=2 | [[Skeudenn:LocationDominicanRepublic.png|250px]]
|}
|-
|'''[[Kan broadel]]'''
| ''Quisqueyanos valientes''
|-
| '''[[Yezh ofisiel]]'''
| [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]'''
| [[Santo Domingo]]
|-
| '''Gorread'''&lt;br /&gt;-En holl &lt;br /&gt;-% dour
| &lt;br /&gt;	48 730&amp;nbsp;km² &lt;br /&gt;1.6%
|- 
|'''Poblañs '''&lt;br /&gt; -Hollad&lt;br /&gt;-Stankter ar boblañs
|&lt;br /&gt;	8 895 000 (2005)&lt;br /&gt;183/km²
|-
| '''Prezidant'''||Danilo Medina
|-
|'''[[Gouel broadel]]'''
|[[27 C'hwevrer|27 a viz C'hwevrer]]
|-
| '''Moneiz'''||Peso (DOP)
|-
| '''Kod pellgomz'''||809, 829
|-
| '''Kod war ar Genrouedad'''||.do
|}
* ''Taolit evezh! Ur pennad all zo diwar-benn Republik [[Dominika]].''
Ur [[republik]] e reter enez [[Hispaniola]] ([[tainoeg]]: ''Quisqueya'') en [[Amerika]], en [[Antilhez Bras]], eo ar '''Republik Dominikan''' ([[Spagnoleg]]: ''República Dominicana'', distaget [[IPA]]: [{{IPA|re'puβlika ðomini'kana}}]), [[Santo Domingo]] he c'hêr-benn hag ar gêr vrasañ. Ar spagnoleg eo ar yezh ofisiel. [[Republik Haiti]] eo a zo er c'hornôg dezhi en enezenn.

{{Amerika NKK}}
{{Stadoù ha Tiriadoù an Antilhez}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù ar Bed]]
[[Rummad:Republik Dominikan]]</text>
      <sha1>esmtzga8ztzw8lwzfjfgfdilqc3wd14</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Republik Haiti</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15933</id>
    <revision>
      <id>2007431</id>
      <parentid>1981897</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:13:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3967" xml:space="preserve">{{adkas|Haiti}}
{{LabourAChom}}

{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 95%;&quot;
|-
! {{Infobox/Titl|Repiblik d'Ayiti&lt;br&gt;République d'Haïti|006a0e|talbenn map|f1b610}}
|- bgcolor=&quot;#efefef&quot;
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;2&quot; |
{|
|-
| align=&quot;center&quot; width=&quot;125px&quot; | [[Restr:Flag_of_Haiti.svg|125px|Banniel Haiti]]
| align=&quot;center&quot; width=&quot;110px&quot; | [[Restr:Coat of arms of Haiti.svg|100px|Ardamezioù Haiti]]
|-
| align=&quot;center&quot; width=&quot;125px&quot; | [[Banniel]]
| align=&quot;center&quot; width=&quot;110px&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;[[Restr:LocationHaiti.png|280px]]{{Legend|#2d5f2c|Lec'hiadur e [[Kreizamerika]]}}&lt;hr&gt;
|}
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''La Dessalinienne''
|-
| '''[[Yezh ofisiel]]''' || [[Galleg]]&lt;br&gt;[[Kreoleg Haiti]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Port-au-Prince|Pòtoprens]]
|-
| '''Gorread'''&lt;br&gt;• hollad&lt;br&gt;• % dour || &lt;br&gt;27 750 km²&lt;br&gt;0,7
|- 
| '''Poblañs'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Stankter
| &lt;br&gt;7 527 817 (2003), 11,1 milion (brasjedet e 2019)&lt;br&gt;271/km²
|-
| '''Prezidant''' || [[Claude Joseph]] (eilprezidant)
|-
| '''Kentañ ministr''' || [[Ariel Henry]]
|-
| '''[[Gouel broadel]]''' || [[1 Genver|1añ a viz Genver]]
|-
| '''Moneiz''' || [[Gourde]] (HTG)
|-
| '''Kod pellgomz''' || 509
|-
| '''Kenrouedad''' || .ht
|}
Ur stad e kornôg enez [[Hispaniola]] er [[Karib|C'harib]] eo '''Republik Haiti''' (''Repiblik d'Ayiti'' e [[kreoleg Haiti|kreoleg]], ''République d'Haïti'' e [[galleg]], div yezh ofisiel ar vro). [[Pòtoprens]] (Port-au-Prince) eo he c'hêr-benn.

Ar bobl [[taino]] a oa o vevañ en enezenn pa erruas [[Kristol Goulm]] e [[1492]]. Un drevadenn spagnol a zeuas da vezañ, ha gall diwezatoc'h. Krouet e voe Republik Haiti e [[1804]] goude trec'h sklaved ha [[tud a liv dieub]] war lu [[Napoleone Buonaparte]] e [[emgann Vertières]] e [[1803]]. Paour ha feuls e vezas ar vro a-hed an {{XIXvet kantved}} ha {{XXvet kantved}}, e dalc'h ar re [[Duvalier]] ha [[Jean-Bertrand Aristide]] da skouer. Goude [[krenndouar 2010 e Haiti|ar c'hrenndouar e 2010]] e klask ar vro gwrizienniñ an demokratelezh.

Ezel ar [[Broadoù Unanet]], [[Aozadur Stadoù Amerika]], [[Kevredigezh Stadoù ar C'harib]], [[Aozadur Etrebroadel ar Frankofoniezh]], ar [[Font Moneizel Etrebroadel]], [[Aozadur Bedel ar C'henwerzh]] ha [[Kumuniezh Amerika Latin ha Stadoù ar C'harib]] eo.

== Douaroniezh ==
War unan eus peder enezenn a ya d'ober an [[Antilhez Brasañ]] emañ Haiti, er [[Mor Karib]]. Ar vro zo 27 750 km2 enni, da lavaret eo an teir eizhvedenn eus enez Hispaniola, ar [[Republik Dominikan]] emañ el lodenn reter. E kôrnog Haiti emañ [[Kuba]] ha [[Jamaika]], en norzh emañ ar [[Bahamas]] hag [[Inizi Turks ha Caicos]].
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;300px&quot;&gt;
Haiti map.png
&lt;/gallery&gt;
== Istor ==
Enez [[Hispaniola]] ([[tainoeg]]: ''Quisqueya'') a oa un drevadenn eus [[Impalaeriezh trevadennel Spagn]], ha goude un drevadenn c'hall pinvidik abalamour da [[greantelezh ar sukr]] hag an [[indigo]]. Kalz sklaved a oa bet digaset eus Afrika. E-pad [[Dispac'h Haiti]], trech e voe [[Jean-Jacques Dessalines]] e [[Emgann Vertières]] e [[1803]]. Disklêriet e voe dizalc'hidigezh ar vro d'ar {{1añ}} a viz Genver [[1804]]. Gouzalc'het e voe ar vro gant [[Stadoù-Unanet Amerika]] eus [[1915]] betek [[1934]].

== Politikerezh adalek 1954 ==
Ar Duvalier tad ha mab ([[François Duvalier]] ha [[Jean-Claude Duvalier]]) a stalias un diktatouriezh etre [[1954]] ha [[1986]]. Goude-se e voe prezidant [[Jean-Bertrand Aristide]] ha [[René Préval]].

[[Michel Martelly]] a voe prezidant etre [[2011]] ha [[2016]]. [[Jovenel Moïse]] emañ e penn ar stad etre [[2016]] ha [[2021]] pa eo drouklazhet.

== Gwelet ivez ==
* [[Toussaint Louverture]]
* [[Dispac'h Haiti]]
* [[Dany Laferrière]]

{{Commons|Category:Haiti}}
{{Amerika NKK}}
{{Stadoù ha Tiriadoù an Antilhez}}
{{Frankofoniezh}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù ar Bed]]
[[Rummad:Haiti]]
[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Inizi ar Mor Karib]]</text>
      <sha1>edt20syx3liiruizb7gf7po23jxzhqo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Paraguay</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16056</id>
    <revision>
      <id>2007439</id>
      <parentid>1943871</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:16:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sevenadur */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4875" xml:space="preserve">{{adkas|Paraguay}}
{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = '''República del Paraguay'''
'''Tetã Paraguái'''
|anv klok bzg             = Republik Paraguay
|anv boutin bzg           = Paraguay
|skeudenn banniel         = Flag_of_Paraguay.svg
|skeudenn skoed-ardamez   =Coat of arms of Paraguay.svg
|doare arouez             = ardamezioù
|skeudenn_kartenn         = LocationParaguay.svg
|enskrivadur_kartenn      = 
|ger-stur broadel         = ''Paz y justicia''
|kan broadel              = [[Paraguayos, República o muerte]]
|yezhoù ofisiel           = [[Spagnoleg]], [[Gwaranieg]]
|strolladoù etnek         = 
|kêr-benn                 = [[Asunción]]
|Led-d=25 |Led-m=16 |Led-NS=S |Hed-d= 57|Hed-m= 40|Hed-RK=W
|kêr vrasañ               = [[Asunción]]
|doare gouarnamant        = [[Republik]]
|titl penn ar vro1        = [[Prezidant]]
|anv penn ar vro1         = [[Horacio Cartés]]
|titl penn ar vro2        = 
|anv penn ar vro2         =
|titl penn ar vro3        = 
|anv penn ar vro3         = 
|titl penn ar vro4        = 
|anv penn ar vro4         = 
|titl penn ar vro5        = 
|anv penn ar vro5         = 
|gorread                  = 406 750
|renk_gorread             = 59
|dregantad doureier       = 2.3
|istimadur_poblañs        = 3,323,906
|istimadur_poblañs_renk   = 100
|istimadur_poblañs_bloaz  = 2006
|niveradeg_poblañs        = 6 347 884
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 2005
|stankter_ar_boblañs      = 14
|renk_stankter_ar_boblañs = 
|PDK_PGP                  = 
|PDK_PGP_renk             = 
|PDK_PGP_bloaz            = 
|PDK_PGP_keidenn          = 
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 
|doare_riegezh            = 
|elfenn_war_ar_riegezh    = 
|darvoud_heverk1          = 
|deiziad_heverk1          = 
|darvoud_heverk2          = 
|deiziad_heverk2          = 
|darvoud_heverk3          = 
|deiziad_heverk3          = 
|darvoud_heverk4          = 
|deiziad_heverk4          = 
|FDD                      = 
|FDD_renk                 = 
|FDD_bloaz                = 
|FDD_rummad               = 
|moneiz                   = [[guarani (moneiz)|guarani]]
|kod moneiz               = PYG
|gwerzhid-eur             = -4
|utc_offset               = 
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = 
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 595
|Kod kenrouedad           = [[.py]]
|notennoù                 = 
}}

Ur vro lec'hiet e Suamerika eo '''Paraguay''', [[Arc'hantina]], [[Brazil]] ha [[Bolivia]] en he zro. E kastilhaneg e vez lâret : ''República del Paraguay'', distaget ([[LFE]]) [reˈpuβlika ðel paɾaˈɣwai]; e [[gwaranieg]]: ''Tetã Paraguái''.

406 750 km² eo e c'horread. 6 347 884 annezad e oa e [[2005]]. [[Asunción]] eo e gêr-benn.

== Istor ==

== Politikerezh ==
Dilennet eo bet [[Fernando Lugo]] da brezidant ar republik e [[2008]], gant 41% eus ar mouezhioù. Ar [[partido colorado]] (tu-dehoù) en doa bet ar galloud e-pad 61 bloaz. E 2013 eo bet dilennet [[Horacio Cartés]] eus ar partido colorado.

== Departamantoù ==

Rannet eo Paraguay e [[Departamantoù Paraguay|17 departamant]], gant ur statud dibar d'ar gêr-benn.

== Douaroniezh ==
[[Restr:Satellite image of Paraguay in January 2003.jpg|thumb|230px|Skeudenn loarell Paraguay.]]

Ar [[Cerro San Rafael]] eo beg uhelañ ar vro, gant 850 metr uhelder.

An [[hin]] a ya eus [[istrovanel]] da [[kerreizh|gerreizh]].

=== Danvezioù naturel ===
* [[Houarn]]
* [[Manganez]]
* [[Prenn]]
* [[Mein-raz]]
* [[Nerzh dre zour]]

== Armerzh ==

== Demografiezh ==

== Sevenadur ==

=== Yezhoù ofisiel ===
Daou [[yezh ofisiel]] zo hervez ar [[bonreizh|vonreizh]]: ar [[gwaranieg]] hag ar [[kastilhaneg|c'hastilhaneg]]. Paraguay zo unan eus ar broioù ral ma vez anavezet ur yezh indian abaoe pell. 

94 % eus ar [[poblañs|boblañs]] a gomz guarani. 39,2% zo [[unyezhek]] guarani, 48,9% zo [[divyezhek]] guarani-kastilhaneg ha 2,7% a gomz ur yezh indian all gant ar guarani evel eil yezh a-wechoù.

Bez' zo 21 yezh vev en holl : an [[aché]], an [[alamaneg]] standard (tud enbroet), an [[ayoreo]], [[boliveg ar reter]], ar [[chamacoco]], ar [[chiripá]], ar [[chorote iyo'wujwa]], ar c'hastilhaneg, ar [[guana]], ar guaraní, ar [[guaraní mbyá]], [[guaraní Paraguay]], al [[lengua]], ar [[maca]], ar [[maskoy pidgin]], ar [[nivaclé]], ar [[pai tavytera]], ar [[plautdietsch]] (alamaneg ar vennonited), ar [[portugaleg]], ar [[sanapaná]], an [[tapieté]], an [[toba]] hag an [[toba-maskoy]]. Hag ur yezh varv, an [[emok]].

=== Liammoù diavaez ===

* {{es}} [http://www.presidencia.gov.py/ Lec'hienn ofisiel Prezidantelezh Paraguay]
* {{es}} [http://www.senatur.gov.py/ Lec'hienn ofisiel touristel Paraguay]
* {{fr}} Radio-Canada.ca - Après 61 ans, le changement: http://www.radio-canada.ca/nouvelles/International/2008/04/20/007-paraguay-dimanche.shtml

{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Paraguay]]</text>
      <sha1>e2atzvf9g5luma683kuwz15qydmf6n6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Venezuela</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17294</id>
    <revision>
      <id>2007450</id>
      <parentid>1891452</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:19:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3881" xml:space="preserve">{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = Bolivarian Republic of Venezuela
|anv klok bzg             = Republik Volivarian Venezuela
|anv boutin bzg           = Venezuela
|skeudenn banniel         = Flag of Venezuela.svg
|skeudenn skoed-ardamez   =
|doare arouez             = skoed-ardamez
|skeudenn_kartenn         = LocationVenezuela.svg 
|enskrivadur_kartenn      = 
|ger-stur broadel         = ''Dios y Federación''{{spaces|2}}&lt;small&gt;{{es icon}}&lt;br /&gt;&quot;Doue ha Kevread&quot;&lt;/small&gt;
|kan broadel              = ''[[Gloria al Bravo Pueblo]]''
|yezhoù ofisiel           = [[Spagnoleg]]
|strolladoù etnek         = 
|kêr-benn                 = [[Caracas]]
|
|kêr vrasañ               = [[Caracas]]
|doare gouarnamant        = [[Republik kevreadel]]
|titl penn ar vro1        = [[Prezidanted Venezuela|Prezidant]]
|anv penn ar vro1         = [[Juan Guaidó]]
|gorread                  = 916,445
|renk_gorread             = 33{{vet}}
|dregantad doureier       = 0.32
|istimadur_poblañs        = 28,199,822
|istimadur_poblañs_renk   = 40{{vet}}
|istimadur_poblañs_bloaz  = 2008
|niveradeg_poblañs        = 169,799,170
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 2000
|stankter_ar_boblañs      = 30.2
|renk_stankter_ar_boblañs = 173{{añ}}
|PDK_PGP                  = $362.772 miliar&lt;ref name=imf2&gt;{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2008/02/weodata/weorept.aspx?sy=2004&amp;ey=2008&amp;scsm=1&amp;ssd=1&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1&amp;c=299&amp;s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&amp;grp=0&amp;a=&amp;pr.x=62&amp;pr.y=4 |title=Venezuela|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2008-10-09}}&lt;/ref&gt;
|PDK_PGP_renk             = 32{{vet}}
|PDK_PGP_bloaz            = 2008
|PDK_PGP_keidenn          = $12,933&lt;ref name=imf2/&gt;
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 62
|doare_riegezh            = Dizalc'hded
|elfenn_war_ar_riegezh    = diouzh [[Spagn]]
|darvoud_heverk1          = Diskleriet
|deiziad_heverk1          = 7 a viz Gouere [[1811]]
|darvoud_heverk2          = Anavezet
|deiziad_heverk2          = 30 a viz Meurzh [[1845]]
|darvoud_heverk3          = 
|deiziad_heverk3          = 
|darvoud_heverk4          = 
|deiziad_heverk4          = 
|FDD                      = {{increase}} 0.826 
|FDD_renk                 = 61{{vet}}
|FDD_bloaz                = 2007
|FDD_rummad               = &lt;font color=&quot;##009900&quot;&gt;uhel&lt;/font&gt;
|moneiz                   = [[Bolivar souveren]]
|kod moneiz               = VEF 
|gwerzhid-eur             = 
|utc_offset               = [[UTC-4]]
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = 
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 58
|Kod kenrouedad           = [[.ve]]
|notennoù                 = 
}}

'''Venezuela''' zo ur vro e norzh [[Suamerika]], etre [[Kolombia]] er c'hornôg, ha [[Guyana]] er reter; er su emañ [[Brazil]] har er norzh ar [[Mor Karib]]. [[Caracas]] eo ar gêr-benn. Tireoul ha gas a zo stank er vro. Ezel eo eus an [[ABU]], an [[ABEP]] hag an [[ALBA]]. Astalet eo eus ar [[Mercosur]].

== Istor ==
Trevadennet e voe gant Bro-Spagn adalek [[1522]]. Dont a reas da vezañ ur vro souveren e [[1830]], da vare [[Simón Bolívar]]. Abaoe marv ar prezidant [[Hugo Chávez]] e 2013 emañ ar vro o vevañ un enkadenn politikel grevus.

== Armezh ==
E 2002 e oa Venezuela pevare ezporzhier tireoul ar bed. Ar [[Stadoù-Unanet]] a oa unan eus he fratikoù brasañ.

== Sport ==
Ar [[baseball]] eo ar sport broadel, araok ar [[melldroad]] hag ar [[basketball]].

Trec'h e oa ar blenier [[formulenn 1]] [[ Pastor Maldonado]] e [[Priz Bras kirri Spagn 2012]].

== Stadoù Venezuela ==
Gwelout ar pennad : [[Stadoù Venezuela]]. 

== Liammoù diavaez ==
* [http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/country_profiles/1229345.stm Venezuela taolennet gant BBC News.] 

== Notennoù ==
{{daveoù}}

{{Su-Amerika}}
{{OPEC}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Kevre Arab}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Venezuela]]</text>
      <sha1>ixmef3qyydx9kmh8udxlk1eyaithql4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kuba</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18459</id>
    <revision>
      <id>2007437</id>
      <parentid>1907023</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:15:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Pennadoù kar */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2315" xml:space="preserve">{{Labour zo}}
[[Restr:Flag of Cuba.svg |200px|thumb|Banniel Kuba]]
'''Kuba''' (''Cuba'' e yezh ar vro, distaget /kouba/) zo ur republik dizalc'h er [[Mor Karib]], en [[Amerika]]. Enez Kuba a ya ouzh hec'h ober, hag un nebeud inizi nes, an hini vrasañ eo [[Isla de la Juventud]]. En hanternoz dezhi emañ [[Stadoù-Unanet Amerika]] ha [[Bahamas]]. Er c'hornôg emañ [[Mec'hiko]], er c'hreisteiz an [[Inizi Cayman]] ha [[Jamaika]], er gevred emañ enez [[Hispaniola]], div stad enni: [[Haiti]] hag ar [[Republik Dominikan]]. [[La Habana]] eo ar gêr-benn. Ul lodennig vihan, [[Bon ar morlu Bae Guantánamo|Guantánamo]], a zo dalc'het gant ar Stadoù-Unanet o deus ur bon arme eno.

== Kêrioù ==
* [[La Habana]], ar gêr-benn, porzh-mor en hanternoz
* [[Santiago de Cuba]], e reter an enez
* [[Cienfuegos]], e kreisteiz an enez

== Proviñsoù Kuba ==
*''Gwelout [[Proviñsoù Kuba]].''

== Istor ==
Dizoloet e voe an enez gant [[Kristof Kolomb]], ha kemeret an enez en anv rouaned [[Spagn]]. Distrujet e voe an Indianed war zigarez deskiñ dezho pediñ ha labourat. Degaset e voe [[sklaved]] eus [[Afrika]] da [[difraostañ|zifraostañ]] ha da c'hounit [[sukr]] ha [[kafe]].

E 1898 en em savas an enez a-enep yev mistri [[Madrid]], ha brezel kriz a voe. Dont a reas an Amerikaned, en anv ar [[Frankiz]], da sikour reiñ lamm d'ar Spagnoled, gant ar soñj da lakaat o c'hrabanoù war ar vro (kemend-all a raent ahont er [[Filipinez]]).

(da echuiñ)

== Sevenadur ==
Kan broadel Kuba eo [[la Bayamesa]]

== Tud dibar ==
=== C'hoarierion [[echedoù]] ===
** [[Lázaro Bruzón]]
** [[José Raúl Capablanca]]
** [[Juan Corzo]]
** [[Lenier Dominguez-Perez]]

=== Politikerien ===
* [[José Martí]]
* [[Fidel Castro]]
* [[Huber Matos]]

=== Sonerien ===
* [[Benny Moré]]
* [[Compay Segundo]]
* [[Tito Puente]]
* [[Eliades Ochoa]]

== Bevoniezh ==
=== Evned ===
E Kuba eo e kaver bihanañ evn ar bed : [[Kolibri Elena]] a vez graet anezhañ (''Mellisuga helenae''). 5 pe 6 santimetr hed eo ha pouezañ a ra eus 1,6 da 1,9 gramm.

== Skeudennoù ==
* Amañ:[http://www.cubanet.org/fotoindex.html]


== Pennadoù kar ==
{{Amerika NKK}}
{{Stadoù ha Tiriadoù an Antilhez}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Kuba]]
[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Inizi ar Mor Karib]]
[[Rummad:Kuba]]</text>
      <sha1>pr243r15792y55ckgs0nr9jmn3iw34t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kanada</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18649</id>
    <revision>
      <id>2007433</id>
      <parentid>1979158</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:14:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6047" xml:space="preserve">{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = Canada
|anv klok bzg             = Kanada
|anv boutin bzg           = Kanada
|skeudenn banniel         = Flag of Canada.svg
|skeudenn skoed-ardamez   = Coat of Arms of Canada.svg
|doare arouez             = skoed-ardamez
|skeudenn_kartenn         = Canada (orthographic projection).svg 
|enskrivadur_kartenn      = 
|ger-stur broadel         = ''&quot;A Mari Usque Ad Mare&quot;''{{spaces|2}}&lt;small&gt;([[Latin]])&lt;br /&gt;&lt;/small&gt;
|kan broadel              = ''[[O Canada]]''
|yezhoù ofisiel           = [[Saozneg]], [[Galleg]]
|strolladoù etnek         = 
|kêr-benn                 = [[Ottawa]]
|Led-d=45 |Led-m=24 |Led-NS=N |Hed-d=75 |Hed-m=40 |Hed-RK=W
|kêr vrasañ               = [[Toronto]]
|doare gouarnamant        = [[rouantelezh vonreizhel]] ha [[demokratelezh parlamantel]]
|titl penn ar vro1        = [[Kentañ ministr Kanada|Kentañ ministr]]
|anv penn ar vro1         = [[Justin Trudeau]]
|gorread                  = 9.984.670
|renk_gorread             = 2{{vet}}
|dregantad doureier       = 8,92
|istimadur_poblañs        = 37 589 262
|istimadur_poblañs_renk   = 38{{vet}}
|istimadur_poblañs_bloaz  = 2019
|niveradeg_poblañs        = 
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 
|stankter_ar_boblañs      = 4
|renk_stankter_ar_boblañs = 228{{añ}}
|PDK PGP                  = $1.330 trilion
|PDK_PGP_renk             = 
|PDK_PGP_bloaz            = 2010
|PDK PGP keidenn          = $39.057
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 
|doare_riegezh            = 
|elfenn_war_ar_riegezh    = 
|darvoud_heverk1          = 
|deiziad_heverk1          = [[1 Gouere]] [[1867]]
|darvoud_heverk2          = 
|deiziad_heverk2          = 
|darvoud_heverk3          = 
|deiziad_heverk3          = 
|darvoud_heverk4          = 
|deiziad_heverk4          = 
|FDD                      = {{increase}} 0,888
|FDD_renk                 = 8{{vet}}
|FDD_bloaz                = 2010
|FDD_rummad               = &lt;font color=&quot;#ffcc00&quot;&gt;uhel&lt;/font&gt;
|moneiz                   = [[Dollar Kanada]]
|kod moneiz               = CAD
|gwerzhid-eur             = 
|utc_offset               = -3.5 da -7
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = 
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 1
|Kod kenrouedad           = [[.ca]]
|notennoù                 = 
}}
'''Kanada''' (''Canada'' e saozneg ha galleg) a zo ur vro eus [[Amerika an Norzh]], en hanternoz d'ar Stadoù-Unanet (hag ivez a-reter dezho gant stad [[Alaska]]). Bevennet eo gant ar [[Meurvor Habask]] er c'hôrnog, [[Meurvor Arktika]] er [[gwalarn-sterenn]] hag er [[biz]] hag ar [[Meurvor Atlantel]] er [[biz-reter]]. [[Ottawa]], e proviñs [[Ontario]], eo ar gêr-benn, hogen [[Toronto]] eo ar gêr vrasañ. An eil bro vrasañ eus ar bed eo, goude [[Rusia]]. [[Saozneg]] ha [[galleg]] eo ar yezhoù ofisiel.

Ur [[monarkiezh vonreizhel]] ha [[Stad kevreadel|kevreadel]] eo hag un demokratelezh parlamantel. [[Dollar Kanada]] eo he moneiz. Ezel eo eus [[Emglev frankeskemm Norzh Amerika]] (EFENA), an [[Aozadur Feur-emglev Norzh-Atlantel]], an [[Aozadur evit ar C'henober hag an Diorren Ekonomikel]], eus [[Aozadur ar Broadoù Unanet]] (ABU) hag eus [[Kenglad ar Broadoù]].

== Poblañsː ==
Daoust d'ar vro bezañ bras-tre n'eo ket ken poblet se. 37 589 262 a dud zo o chom eno e [[2019]]. E [[1867]] ne oa ket nemet 3,4 milion. 

Er c'hêrioù bras e vev an darn vrasañ eus an dud evel e [[Montréal]], [[Vancouver]], [[Toronto]] ha [[Calgary]]. 

== An istorː ==
Meuriadoù Indianed a zo bet o chom eno abaoe pell. Kavet eo bet roudoù ragistorel kozh a 26500 bloaz e norzh [[Yukon]] ha kozh a 9500 bloaz e su [[Ontario]]. Er {{XVIvet kantved}} e oa kaset [[Jakez Karter]], ur breizhad e servij Roue Frañs da zizoleiñ douaroù ur bed dianav. E [[1534]] e erruas e [[Gaspezia]]. Goude distreiñ da Vreizh e teuas en-dro ar bloaz war-lec'h da zizoleiñ muioc'h c'hoazh ar vro.

Tamm-ha-tamm e teuas ur bern tud eus Bro-C'hall da chom ha da ober kenwerzh. 

Diwezhatoc'h e teuas ar Saozon ivez ha brezel oa etreze. Tapout a rejont muioc'h-muiañ a c'halloud. Setu perak e vez komzet saozneg ha galleg du-hont.

== Geografiezh ha hinː ==
Ur bern koadeier zo ha dreist-holl lennoù. Ar vro he deus ar muiañ a lennoù er bed eo ha reoù bras zo evel al [[Lenn Superior|Lenn Uhelañ]], [[Lenn Ontario]], [[Lenn Huron]] ha [[Lenn Meur an Arzh]]. [[Lammoù-dour an Niagara]] zo un arvest a sach kantadoù a viliadoù a dud bep bloaz. Menezioù zo ivez anvet [[Menezioù Roc'hellek|ar Roc'helloù]]. Hanternoz ar vro n'emañ ket pell diouzh ar [[Pol Norzh]]. Setu perak e c'hell ar goañvoù bezañ kriz-tre (betek -45°) ha kouezhañ stank a ra an erc'h (ur geidenn a 3 m 37sm e [[Kebek]]). E-pad an hañv eo ar c'hontrol, gellout a ra an gwrezverk pignat betek 35° pe c'hoazh 40°.

== Sportoùː ==
An [[hoke war ar skorn]] ha [[Hoke war ar geot|war ar geot]] eo sportoù broadel ar C'hanada. [[Basket-ball]], [[baseball]], [[curling]], [[soccer]] a vez graet kalz ivez. Ar [[Marc'h-houarn Treuz Bro (MTB)|VTT]] a zo diwanet eno.

== Loened ar C'hanadaː ==
Ur bern arzhed a vez kavet eno : an [[arzh Kermode]], ar [[grizzli]], an [[arzh gwenn]] hag an [[Arzh du Amerika|arzh du]]. Bleizi, koyoted, [[orignal]]ed, [[karibou]]ed, [[kougar]]ed, [[avank]]ed ha [[gedon]] a gaver kalz ivez.

== Proviñsoù ha tiriadoù Kanada ==
* Gwelet [[Proviñsoù ha tiriadoù Kanada]]

Dek proviñs ha tri ziriad a zo :[[Restr:Kanada brezhoneg.PNG|454x454px|thumbnail|kleiz|Kartenn bolitikel Kanada]]
{{clr|left}}Ar stadoù kevreet-mañ a ya d'ober stad kevreadel Kanada.

== Tud vrudet ==
Skrivagnerien : [[Timothy Findley]], [[Louis Hémon]]

Kanerien : [[Céline Dion]], [[Bryan Adams]], [[Alanis Morissette]], [[Leonard Cohen]]

Aktourien : [[Keanu Reeves]], [[Christopher Plummer]], [[Donald Sutherland]], [[Evangeline Lilly]]

Politikourien : [[Justin Trudeau]], [[Stephen Harper]]

{{Amerika NKK}}
{{Monarkiezhoù}}
{{AFNA}}
{{Kenglad ar Broadoù}}
{{Frankofoniezh}}
{{LabourAChom}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Kanada]]</text>
      <sha1>in4vczjio9jsgh0e7qlayl2hwlx0l8l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007434</id>
      <parentid>2007433</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:14:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tud vrudet */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6031" xml:space="preserve">{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = Canada
|anv klok bzg             = Kanada
|anv boutin bzg           = Kanada
|skeudenn banniel         = Flag of Canada.svg
|skeudenn skoed-ardamez   = Coat of Arms of Canada.svg
|doare arouez             = skoed-ardamez
|skeudenn_kartenn         = Canada (orthographic projection).svg 
|enskrivadur_kartenn      = 
|ger-stur broadel         = ''&quot;A Mari Usque Ad Mare&quot;''{{spaces|2}}&lt;small&gt;([[Latin]])&lt;br /&gt;&lt;/small&gt;
|kan broadel              = ''[[O Canada]]''
|yezhoù ofisiel           = [[Saozneg]], [[Galleg]]
|strolladoù etnek         = 
|kêr-benn                 = [[Ottawa]]
|Led-d=45 |Led-m=24 |Led-NS=N |Hed-d=75 |Hed-m=40 |Hed-RK=W
|kêr vrasañ               = [[Toronto]]
|doare gouarnamant        = [[rouantelezh vonreizhel]] ha [[demokratelezh parlamantel]]
|titl penn ar vro1        = [[Kentañ ministr Kanada|Kentañ ministr]]
|anv penn ar vro1         = [[Justin Trudeau]]
|gorread                  = 9.984.670
|renk_gorread             = 2{{vet}}
|dregantad doureier       = 8,92
|istimadur_poblañs        = 37 589 262
|istimadur_poblañs_renk   = 38{{vet}}
|istimadur_poblañs_bloaz  = 2019
|niveradeg_poblañs        = 
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 
|stankter_ar_boblañs      = 4
|renk_stankter_ar_boblañs = 228{{añ}}
|PDK PGP                  = $1.330 trilion
|PDK_PGP_renk             = 
|PDK_PGP_bloaz            = 2010
|PDK PGP keidenn          = $39.057
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 
|doare_riegezh            = 
|elfenn_war_ar_riegezh    = 
|darvoud_heverk1          = 
|deiziad_heverk1          = [[1 Gouere]] [[1867]]
|darvoud_heverk2          = 
|deiziad_heverk2          = 
|darvoud_heverk3          = 
|deiziad_heverk3          = 
|darvoud_heverk4          = 
|deiziad_heverk4          = 
|FDD                      = {{increase}} 0,888
|FDD_renk                 = 8{{vet}}
|FDD_bloaz                = 2010
|FDD_rummad               = &lt;font color=&quot;#ffcc00&quot;&gt;uhel&lt;/font&gt;
|moneiz                   = [[Dollar Kanada]]
|kod moneiz               = CAD
|gwerzhid-eur             = 
|utc_offset               = -3.5 da -7
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = 
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 1
|Kod kenrouedad           = [[.ca]]
|notennoù                 = 
}}
'''Kanada''' (''Canada'' e saozneg ha galleg) a zo ur vro eus [[Amerika an Norzh]], en hanternoz d'ar Stadoù-Unanet (hag ivez a-reter dezho gant stad [[Alaska]]). Bevennet eo gant ar [[Meurvor Habask]] er c'hôrnog, [[Meurvor Arktika]] er [[gwalarn-sterenn]] hag er [[biz]] hag ar [[Meurvor Atlantel]] er [[biz-reter]]. [[Ottawa]], e proviñs [[Ontario]], eo ar gêr-benn, hogen [[Toronto]] eo ar gêr vrasañ. An eil bro vrasañ eus ar bed eo, goude [[Rusia]]. [[Saozneg]] ha [[galleg]] eo ar yezhoù ofisiel.

Ur [[monarkiezh vonreizhel]] ha [[Stad kevreadel|kevreadel]] eo hag un demokratelezh parlamantel. [[Dollar Kanada]] eo he moneiz. Ezel eo eus [[Emglev frankeskemm Norzh Amerika]] (EFENA), an [[Aozadur Feur-emglev Norzh-Atlantel]], an [[Aozadur evit ar C'henober hag an Diorren Ekonomikel]], eus [[Aozadur ar Broadoù Unanet]] (ABU) hag eus [[Kenglad ar Broadoù]].

== Poblañsː ==
Daoust d'ar vro bezañ bras-tre n'eo ket ken poblet se. 37 589 262 a dud zo o chom eno e [[2019]]. E [[1867]] ne oa ket nemet 3,4 milion. 

Er c'hêrioù bras e vev an darn vrasañ eus an dud evel e [[Montréal]], [[Vancouver]], [[Toronto]] ha [[Calgary]]. 

== An istorː ==
Meuriadoù Indianed a zo bet o chom eno abaoe pell. Kavet eo bet roudoù ragistorel kozh a 26500 bloaz e norzh [[Yukon]] ha kozh a 9500 bloaz e su [[Ontario]]. Er {{XVIvet kantved}} e oa kaset [[Jakez Karter]], ur breizhad e servij Roue Frañs da zizoleiñ douaroù ur bed dianav. E [[1534]] e erruas e [[Gaspezia]]. Goude distreiñ da Vreizh e teuas en-dro ar bloaz war-lec'h da zizoleiñ muioc'h c'hoazh ar vro.

Tamm-ha-tamm e teuas ur bern tud eus Bro-C'hall da chom ha da ober kenwerzh. 

Diwezhatoc'h e teuas ar Saozon ivez ha brezel oa etreze. Tapout a rejont muioc'h-muiañ a c'halloud. Setu perak e vez komzet saozneg ha galleg du-hont.

== Geografiezh ha hinː ==
Ur bern koadeier zo ha dreist-holl lennoù. Ar vro he deus ar muiañ a lennoù er bed eo ha reoù bras zo evel al [[Lenn Superior|Lenn Uhelañ]], [[Lenn Ontario]], [[Lenn Huron]] ha [[Lenn Meur an Arzh]]. [[Lammoù-dour an Niagara]] zo un arvest a sach kantadoù a viliadoù a dud bep bloaz. Menezioù zo ivez anvet [[Menezioù Roc'hellek|ar Roc'helloù]]. Hanternoz ar vro n'emañ ket pell diouzh ar [[Pol Norzh]]. Setu perak e c'hell ar goañvoù bezañ kriz-tre (betek -45°) ha kouezhañ stank a ra an erc'h (ur geidenn a 3 m 37sm e [[Kebek]]). E-pad an hañv eo ar c'hontrol, gellout a ra an gwrezverk pignat betek 35° pe c'hoazh 40°.

== Sportoùː ==
An [[hoke war ar skorn]] ha [[Hoke war ar geot|war ar geot]] eo sportoù broadel ar C'hanada. [[Basket-ball]], [[baseball]], [[curling]], [[soccer]] a vez graet kalz ivez. Ar [[Marc'h-houarn Treuz Bro (MTB)|VTT]] a zo diwanet eno.

== Loened ar C'hanadaː ==
Ur bern arzhed a vez kavet eno : an [[arzh Kermode]], ar [[grizzli]], an [[arzh gwenn]] hag an [[Arzh du Amerika|arzh du]]. Bleizi, koyoted, [[orignal]]ed, [[karibou]]ed, [[kougar]]ed, [[avank]]ed ha [[gedon]] a gaver kalz ivez.

== Proviñsoù ha tiriadoù Kanada ==
* Gwelet [[Proviñsoù ha tiriadoù Kanada]]

Dek proviñs ha tri ziriad a zo :[[Restr:Kanada brezhoneg.PNG|454x454px|thumbnail|kleiz|Kartenn bolitikel Kanada]]
{{clr|left}}Ar stadoù kevreet-mañ a ya d'ober stad kevreadel Kanada.

== Tud vrudet ==
Skrivagnerien : [[Timothy Findley]], [[Louis Hémon]]

Kanerien : [[Céline Dion]], [[Bryan Adams]], [[Alanis Morissette]], [[Leonard Cohen]]

Aktourien : [[Keanu Reeves]], [[Christopher Plummer]], [[Donald Sutherland]], [[Evangeline Lilly]]

Politikourien : [[Justin Trudeau]], [[Stephen Harper]]

{{Amerika NKK}}
{{Monarkiezhoù}}
{{AFNA}}
{{Kenglad ar Broadoù}}
{{Frankofoniezh}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Kanada]]</text>
      <sha1>mfpnmisnljyy0dnq5azbr4mdq95wsiz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Arc'hantina</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18676</id>
    <revision>
      <id>2007419</id>
      <parentid>1944383</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:09:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Liammoù diavaez */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5206" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size:95%;&quot;
|-
! {{Infobox/Titl|'''República Argentina'''|abcdef|talbenn map|000}}
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Restr:Flag of Argentina.svg|120px]]
| align=&quot;center&quot; | [[Restr:Coat of arms of Argentina.svg|80px]]
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Banniel]]
| align=&quot;center&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:Argentina orthographic.svg|180px]] 
|-
| '''[[Yezhoù ofisiel]]'''
| [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]'''
| [[Buenos Aires]] 
|-
| '''Prezidant'''
| [[Alberto Fernández]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br /&gt; - Etre tout &lt;br /&gt; - % a zour
| &lt;br /&gt; 2 766 890 km² &lt;br /&gt; 1,1%
|-
| '''[[Poblañs]]'''
- Etre tout (2010)
&lt;br /&gt; - [[Stankter]]
|
&lt;br /&gt;40 260 130 &lt;br /&gt; 15/km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''
- Disklêriet
&lt;br /&gt; - Anzavet
| Diouzh [[Spagn]]
25 a viz Mae [[1810]]
&lt;br /&gt;9 a viz Gouere [[1816]]
|-
| '''[[Moneiz]]'''
| [[Peso]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]'''
| [[UTC]] -3 
|-
| '''[[Kan broadel]]'''
| ''[[Himno Nacional Argentino]]''
|-
| '''[[Kod war ar genrouedad]]'''
| .ar
|-
| '''[[Kod pellgomz]]'''
| 54
|}

'''Arc'hantina''' pe '''Republik Arc'hantina''' zo ur vro eus [[Amerika ar Su]]. Emañ etre aradennad an [[Andoù]] ha su ar [[Meurvor Atlantel]]. En-dro da Arc'hantina emañ [[Uruguay]], [[Brazil]], [[Paraguay]], [[Bolivia]] ha [[Chile]]. Gounezet eo an dizalc'hiezh diouzh Spagn e [[1816]]. Ar [[spagnoleg]] eo ar yezh ofisiel. [[Buenos Aires]] eo ar gêr-benn. Savet eo anv ar vro, e spagnoleg evel e brezhoneg, diwar an elfenn ''[[arc'hant]]'', ur metal rouez a greded e oa kalz anezhañ er vro.

2,780,400 km2 eo he gorread, ar pezh a ra Arc'hantina eizhvet brasañ stad ar bed. Eil ekonomiezh c'halloudusañ Amerika ar Su eo. Ezel diazezer eo eus an [[ABU]], ar [[Bank bedel]], an [[ABK]], ar [[Mercosur]], an [[UNASUR]], [[Kumuniezh Stadoù Latinamerika hag ar C'harib]] ha [[Aozadur ar Stadoù Iberoamerikan]].

[[Restr:ViñedoCafayate.jpg|thumb|left|250px|[[Salta (proviñs)]].]]

== Istor ==
Ar roudoù kentañ eus annezidi en douaroù a zo aet d'ober stad Arc'hantina a gaver e su [[Patagonia Arc'hantina|Patagonia]], war-dro 13 000 bloaz zo. Gwalarn ar vro a zeuas da vezañ un darn eus an implaeriezh [[Inka]] en eil hanteren ar {{XVvet kantved}}.

Istor skrivet ar vro ne grogas nemet goude donedigezh Europiz, abred er {{XVIvet kantved}}. Ar re gentañ o tilestrañ er vro e voe ar Spagnad [[Juan Díaz de Solís]] hag e vartoloded e [[1516]].

E [[1776]] e voe savet gant ar Spagnoled [[Besrouantelezh Río de la Plata]] gant an douaroù bet aloubet ganto en-dro d'ar [[Río de la Plata]]. Goude [[Emsavadeg miz Mae]] e [[1810]], e voe savet galloudoù dizalc'h diouzh Spagn hag a-benn ar fin e voe embannet an dizalc'hiezh d'an [[9 a viz Gouere]] [[1816]]. Trec'het e voe ar Spagnoled da vat, e meur a emgann, gant ar jeneraled [[José de San Martín]], [[Manuel Belgrano]] ha [[Martín Miguel de Güemes]], ha re all c'hoazh. Embannet e voe ar [[bonreizh|vonreizh]] e [[1853]], goude diktatouriezh [[Juan Manuel de Rosas]]. 

En [[XIXvet kantved|{{XIXvet}}]] hag en {{XXvet kantved}} e voe meur a grogad start etre mirourien ha frankizourien, hag etre kostezennoù politikel hag an arme. Etre [[1870]] ha [[1930]] e teuas 6 milion a dud eus Europa, Spagnoled hag Italianed dreist-holl, d'en em staliañ er vras a vro-se. E 1930 e voe tapet ar galloud gant an arme. D'ar mare-se e oa o kreskiñ ar renkad vicherour abalamour d'an industrieladur. E-pad an [[Eil Brezel-bed]] e chomas neptu Arc'hantina betek 1944 pa'z eas davet [[Kevredidi an Eil Brezel-bed|ar Gevredidi]] dre bouezh ar Stadoù-Unanet. Goude an Eil Brezel Bed e voe gwelet [[Juan Perón]] o kemer ar galloud. Pinvidik e oa ar vro hag ur politikerezh sokial a voe diorret gantañ. War an dachenn etrebroadel e oa enebimpalaerour ar vro. Degemeret e voe kantadoù a nazied alaman er vro ivez, 7000 faskour kroat hag ivez gallaoued, belgiz, italianed ha slovaked. 

Meur a daol-stad a voe gant an arme en dekvloavezhiadoù da heul. Un diktatouriezh vilourel a voe etre [[1966]] ha [[1973]] hag etre [[1976]] ha [[1983]]. Goude diaesterioù armerzhel bras ha goude [[Brezel an Inizi Maloù]], e 1983, e teuas gouarnamantoù demokratel en-dro e penn ar vro. Meur a vouezhiadeg zo bet abaoe, ha daoust d'an diaesterioù armerzhel bras ha d'ar [[monc'hwez]] er [[bloavezhioù 2000]] e talc'h ar vro da vezañ renet evel ur republik demokratel. 

==Gweledva==
&lt;gallery&gt;
Pampas.jpg|&lt;center&gt;[[La Pampa]]
Quebrada_de_Cafayate.JPG|&lt;center&gt;Kaniennoù ar gwalarn
Tierracolorada.jpg|&lt;center&gt;[[Mesopotamia]]
Cuchi_Corral_camino_bosque_Quebracho_colorado.jpg|&lt;center&gt;[[Proviñs Córdoba (Arc'hantina)|Córdoba]]
Landschaft_von_Patagonien.jpg|&lt;center&gt;[[Patagonia]]
&lt;/gallery&gt;

== Pennadoù kar ==
* [[Proviñsoù Arc'hantina]]

== Liammoù diavaez ==
{{Commons|Argentina}}
* [http://www.en.argentina.ar/ Lec'hienn ofisiel Arc'hantina] (spagnoleg, portugaleg, saozneg)
* [http://www.casarosada.gov.ar/ Casa Rosada, prezidantelezh Arc'hantina] (spagnoleg, saozneg)
* [http://albumdeestampillas.blogspot.com Timbroù Arc'hantina]

{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Broioù]]
[[Rummad:Arc'hantina]]</text>
      <sha1>q8iu8xx024610o3q0w6pauxlgtybk1m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Chile</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18677</id>
    <revision>
      <id>2007425</id>
      <parentid>1985591</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:11:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Skeudennoù */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3483" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size:90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|'''República Chile'''|abcdef|talbenn map|000}}
|-
| align=&quot;center&quot; width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Flag of Chile.svg|110px]]
| align=&quot;center&quot; width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat_of_arms_of_Chile.svg|100px]]
|-
| align=&quot;center&quot; width=&quot;50%&quot; | [[Banniel Chile|Banniel]]
| align=&quot;center&quot; width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Canción Nacional]]''
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | [[Restr:United States Navy Band - National Anthem of Chile.ogg|240px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#fff;&quot; | [[Restr:Chile_(orthographic_projection).svg|240px]] 
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet
| {{Spagn}}&lt;br&gt;[[18 a viz Gwengolo]] [[1810]]&lt;br&gt;[[12 a viz C'hwevrer]] [[1818]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''[[Yezh ofisiel]]'''
| [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]'''
| [[Santiago de Chile|Santiago]] 
|-
| '''Prezidant'''
| [[:es:Gabriel Boric|Gabriel Boric]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour
| &lt;br&gt;756 950 km²&lt;br&gt;1,07%
|-
| '''[[Poblañs]]'''&lt;br&gt;• Hollad)&lt;br&gt;• [[Stankted ar boblañs|Stankter]]
| &lt;br&gt; 19 678 310 &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt;&lt;br&gt; 26 ann./km²
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''[[Moneiz]]'''
| [[Peso]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]'''
| [[UTC]] -3 
|-
| '''[[Internet|Kod Internet]]'''
| .cl
|-
| '''[[Pellgomz|Kod pellgomz]]'''
| 56
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Lec'hienn ofisiel'''
|[http://www.thisischile.cl/ ThisisChile.cl]
|}

'''Chile''', pe '''Republik Chile''' (''{{lang|es|República de Chile}}'' e kastilhaneg) hervez hec'h anv ofisiel, zo ur vro e mervent [[Amerika ar Su]], ha [[Santiago de Chile|Santiago]] eo ar gêr-benn anezhi. Hir-kenañ eo ar vro, stardet ma'z eo etre an [[Andoù]] hag ar [[Meurvor Habask]]. Harzoù he deus gant [[Perou]] en norzh, [[Bolivia]] er biz ha [[Arc'hantina]] er reter. Chile a glemmarc'h 1 250 000 km² a diriad en [[Antarktika]].

{{lang|arn|''Chile''}} zo ur ger [[mapoudoungouneg]] hag a dalv « lec'h ma'c'h echu ar bed », ha n'en deus netra da welet gant ar ger [[kastilhaneg]] {{lang|es|''chile''}} hag a zo anv ar [[pimant]]. Komzet e vez kastilhaneg gant an dud, e doare Chile. Yezhoù henvroat, pe amerindian, a vez komzet ivez: [[ketchwaeg|runa Simi]], mapoudoungouneg hag [[aymareg]], hag ur yezh [[Polinezia|polinezianek]] anvet ar [[rapanui|vânaga rapanui]] (en [[Enez Pask]]). N'eus statud ofisiel ebet ganto.

Rannet eo Chile e [[Rannvroioù Chile|rannvroioù]] hag a zo rannet e proviñsoù.

Ar ''[[peso Chile|peso]]'' eo ar moneiz.

== Levrlennadur ==

* Olivier Bras ha Jorge González, ''Allende, an emgann diwezhañ'', [[Nadoz-Vor embannadurioù|Nadoz-Vor Embannadurio]]&lt;nowiki/&gt;[[Nadoz-Vor embannadurioù|ù]], 2019. {{ISBN|9791093241081}}
*[[Jeremi Kostiou]], ''Emsavadeg e Bro-Chile : testenni ur Vreizhadez bet e kreiz an enkadenn'', e-barzh [[Le Peuple breton|Le Peuple Breton/Pobl Vreizh]], miz C'hwevrer 2020, niv. 673.

== Skeudennoù ==
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;150px&quot;&gt;
Parinacota.jpg|[[Lenn Chungará]]
San Pedro de Atacama (street view).jpg|[[San Pedro de Atacama]]
Santiago_en_invierno.jpg|[[Santiago de Chile|Santiago]] er goañv
Cerro_Concepcion.jpg|Karter kozh [[Valparaiso]]
Dientes_de_Navarino_Chile.jpg|[[Dientes de Navarino]]
&lt;/gallery&gt;

{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Chile]]</text>
      <sha1>sn2smqwts5fcysj5p9p1safydfo7niq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Perou</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18813</id>
    <revision>
      <id>2007440</id>
      <parentid>1939804</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:16:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3068" xml:space="preserve">{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = República del Perú
|anv klok bzg             = Republik Perou
|anv boutin bzg           = Perou
|skeudenn banniel         = Flag of Peru.svg
|skeudenn skoed-ardamez   = Escudo nacional del Perú.svg
|doare arouez             = skoed-ardamez
|skeudenn_kartenn         = Peru (orthographic projection).svg 
|kan broadel              = ''[[Himno Nacional del Perú]]''
|yezhoù ofisiel           = [[Spagnoleg]], [[ketchwaeg]], [[aymareg]]
|kêr-benn                 = [[Lima]]
|Led-d=12 |Led-m=2.6 |Led-NS=N |Hed-d=77 |Hed-m=1.7 |Hed-RK=W
|kêr vrasañ               = [[Lima]]
|doare gouarnamant        = Republik
|titl penn ar vro1        = [[:es:Predidente del Perú|Prezidant]]
|anv penn ar vro1         = [[:es:Pedro Castillo|Pedro Castillo]]
|titl penn ar vro2        = [[:es:Vicepresidente dem Perú|Vice Prezidan]]
|anv penn ar vro2         = [[:es:Dina Boluarte|Dina Boluarte]]
|titl penn ar vro3        = [[:es: Presidenta del Consejo de Ministros der Perú|Kentañ ministr]]
|anv penn ar vro3         = [[:es:Aníbal Torres|Aníbal Torres]]
|gorread                  = 1.285.216
|renk_gorread             = 20{{vet}}
|dregantad doureier       = 8,92
|istimadur_poblañs        = 33.149.016
|istimadur_poblañs_renk   = 44{{vet}}
|istimadur_poblañs_bloaz  = Gouere 2021
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 2010
|stankter_ar_boblañs      = 23
|renk_stankter_ar_boblañs = 198{{añ}}
|PDK_PGP_bloaz            = 2010
|deiziad_heverk1          = [[28 Gouere]] [[1821]]
|moneiz                   = [[Sol]]
|kod moneiz               = PEN
|utc_offset               = -5
|Kod pellgomz             = 51
|Kod kenrouedad           = [[.pe]]
}}
{{Commons|Category:Peru}}
'''Perou''' a zo ur vro eus reter [[Amerika ar Su]] ha [[Lima]] eo he c'hêr-benn.

== Douaroniezh ==
Tro dro d'ar vro emañ [[Ecuador]], [[Kolombia]], [[Brazil]], [[Bolivia]], [[Chile]] hag ar [[Meurvor Habask]].

Daou [[menez-tan|venez]] zo e Perou : [[El Misti]] hag [[Ubinas]]

== Poblañs ==
[[Restr:Peru-demography.png|thumb|upright 2|center|Poblañs e miliadoù a dud etre 1961 ha 2003]]

== Sevenadur ==
=== Lennegezh ===
* [[Mario Vargas Llosa]]
* [[César Vallejo]]
* [[Alfredo Bryce Echenique]]
* [[Julio Ramón Ribeyro]]
* [[José María Arguedas]]
* [[Ciro Alegría]]
* [[José Carlos Mariategui]]
* [[Teodoro Fennadez]]
* [[Jaime Bayly]]
== Skeudenaoueg ==
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;220px&quot;&gt;
80 - Machu Picchu - Juin 2009 - edit.jpg|[[Machu Picchu]]
Nazca colibri.jpg|[[Trochilidae|Kolibri]] e [[Nazca]]
Titikaka_Uros.jpg|Inizi Uros, [[Lenn Titicaca]] 
&lt;/gallery&gt;
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;220px&quot;&gt;
Peru little girl.JPG|Plac'hig e giz hengounel ar vro
Urarina shaman B Dean.jpg|Chaman eus ar boblad [[Urarina]], 1988
Condor flying over the Colca canyon in Peru.jpg|[[Kondor]] dreist kanienn Colca
&lt;/gallery&gt;

==Liammoù diavaez==
* {{es}} [https://www.gob.pe/ Lec'heienn ofisiel Gouarnamant Perou]

{{Su-Amerika}}
{{Kuzul Surentez ABU}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Broioù]]
[[Rummad:Perou| ]]</text>
      <sha1>2dln1hj8y12f27trqgzj4vulhhpoi84</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bolivia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18815</id>
    <revision>
      <id>2007423</id>
      <parentid>1935614</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:11:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Melestradurezh */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3474" xml:space="preserve">{{LabourAChom}}
{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size:85%;&quot;&gt;
|- bgcolor=&quot;#f9e300&quot;
| colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; | &lt;big&gt;'''Stato Plurinacional Bolivia'''&lt;br&gt;&lt;small&gt;([[spagnoleg]])&lt;/small&gt;&lt;br&gt;'''Wuliwya Suyu'''&lt;br&gt;&lt;small&gt;([[aymareg]])&lt;/small&gt;&lt;br&gt;'''Bulibiya Achka Nasyun Mama Llaqta'''&lt;br&gt;&lt;small&gt;([[ketchwaeg]])&lt;/small&gt;&lt;br&gt;'''Tetã Blúrinasionál Volívia'''&lt;br&gt;&lt;small&gt;([[gwaranieg]])&lt;/small&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; width=&quot;140px&quot; | [[Restr:Flag of Bolivia.svg|140 px]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;([[Banniel Bolivia|Banniel]])&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
| align=&quot;center&quot; width=&quot;140px&quot; | [[Restr:Coat of arms of Bolivia.svg|120 px]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;([[Ardamezioù Bolivia|Ardamezioù]])&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
|-
|align=&quot;center&quot; colspan=&quot;2&quot; | [[Restr:Banner of the Qulla Suyu.svg|85x85px|Wiphala of [[Qulla Suyu]]]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;(arouez all: [[Wiphala]] [[Qulla Suyu]])&lt;/small&gt; &lt;br&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;2&quot; | [[Restr:Bolivia in its region.svg|200px]]
|-
| '''[[Yezhoù ofisiel]]'''
| [[Spagnoleg]], [[Aymareg]], [[Ketchwaeg]], [[Yezhoù toupiek-gwaraniek|Toupieg-Gwaranieg]], ha 34 yezh all (gwelet pennad)
|-
| '''[[Kêr-benn]]'''
| [[Sucre]] 
|-
| '''Prezidant'''
| [[Luis Arce]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt; - Etre tout &lt;br&gt; - % dour
| &lt;br&gt; 1 098 581 km² &lt;br&gt; 1.29%
|-
| '''[[Poblañs]]'''
- Etre tout (2005)
&lt;br&gt; - [[Stankter]]
|
&lt;br&gt;9 182 000 &lt;br&gt; 8.4/km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''
- Disklêriet
&lt;br&gt; - Anzavet
| Diouzh [[Spagn]]
[[1809]]
&lt;br&gt;6 a viz Eost [[1825]]
|-
| '''[[Moneiz]]'''
| [[Boliviano]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]'''
| [[UTC]] -4 
|-
| '''[[Kan broadel]]'''
| ''[[Bolivianos, el hado propicio]]''
|-
| '''[[Kod war ar genrouedad]]'''
| .bo
|-
| '''[[Kod pellgomz]]'''
| 591
|}
'''Bolivia''' ([[aymareg]]: '''Wuliwya''', [[ketchwaeg]]: '''Bulibiya'''), ent-hir '''Stad Liesvroadel Bolivia''', a zo ur vro eus [[Amerika ar Su]]; kêr-benn: [[Sucre]] (aymareg: ''Sukri'', ketchwaeg: ''Chuqichaka''), sez ar gouarnamant: [[La Paz]] (aymareg: ''Chukiyawu'', ketchwaeg: ''Chukiyapu'').

== Demografiezh ==
60% eus ar boblañs zo indian, pegementad brasañ ar broioù suamerikan.

60% eus ar boblañs a zo dindan [[treuzoù ar baourentez]].

== Yezhoù ofisiel ==
Hervez ar vonreizh, en he mellad 5, eo ofisiel ar yezhoù-mañ: [[Kastilhaneg|spagnoleg kastilhanek]], Aymara, Araona, Baure, Bésiro (Chiquitano), Canichana, Cavineño, Cayubaba, Chácobo, Chimán, [[Ese Ejja]], [[Gwaranieg|Guaraní]], Guarasu’we, Guarayu, Itonama, Leco, Machajuyaikallawaya ([[Kallawaya]]) , Machineri (Machiguenga), Maropa, Mojeño-Trinitario, Mojeño-Ignaciano, Moré, Mosetén (Tsimane'), Movima, Pacawara (Pacahuara), Puquina, Quechua, Sirionó, Tacana, Tapiete, Toromona, Uru-Chipaya, Weenhayek ([[Wichí Lhamtés Nocten]], [[Wichí Lhamtés Vejoz]]), Yaminawa, Yuki, Yuracaré ha Zamuco (Ayoreo). Rankout a ra gouarnamant Bolivia hag ar gouarnamantoù departamantel ober gant div yezh da vihanañ bep tro, ar gouarnamantoù emren, hag a bled gant tachennoù bihanoc'h, a rank-i ober gant div yezh ivez, ar c'hastilhaneg o vezañ unan anezho.

Tregont yezh indianek a zo bet degemeret en deskadurezh a-skoaz ar spagnoleg e 1994.

[[Restr:Llama_en_la_laguna_Colorada_Potos%C3%AD_Bolivia.jpg|thumb|kleiz|Al [[lama (bronneg)|lama]], an arouez eus uheldirioù ar vro.]]

==Melestradurezh==

* [[Departamantoù Bolivia]]
* [[Proviñsoù Bolivia]]
[[Restr:Bolivie_Provinces.png |thumb| [[Proviñsoù Bolivia]].]]


{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Bolivia]]</text>
      <sha1>t8rq838szv3f8ze3300yq95rsmycdls</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Guyana</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26576</id>
    <revision>
      <id>2007430</id>
      <parentid>1902724</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:13:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3853" xml:space="preserve">{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = Co-operative Republic of Guyana&lt;br /&gt;
|anv boutin bzg           = Guyana
|anv klok bzg             = Republik Kevelourel Gwiana
|skeudenn banniel         = Flag of Guyana.svg
|skeudenn skoed-ardamez   = Coat of Arms of Guyana.svg
|doare arouez             = Ardamezioù
|skeudenn_kartenn         = Guyana in its region.svg
|enskrivadur_kartenn      = 
|ger-stur broadel         = ''One People - One Nation - One Destiny'' 
|kan broadel              = ''[[Dear Land of Guyana, of Rivers and Plains]]''
|yezhoù ofisiel           = [[Saozneg]]
|strolladoù etnek         = 
|kêr-benn                 =  [[Georgetown (Guyana)|Georgetown]]
|Led-d=6 |Led-m=46 |Led-NS=N |Hed-d=58 |Hed-m=10 |Hed-RK=W
|kêr vrasañ               =  Georgetown
|doare gouarnamant        = [[Republik]]
|titl penn ar vro1        = [[Prezidant]]
|anv penn ar vro1         = [[Irfaan Ali]]
|titl penn ar vro2        = 
|anv penn ar vro2         = 
|titl penn ar vro3        = 
|anv penn ar vro3         = 
|titl penn ar vro4        = 
|anv penn ar vro4         = 
|titl penn ar vro5        = 
|anv penn ar vro5         = 
|gorread                  = 214,970
|renk_gorread             = 84
|dregantad doureier       = 8.4
|istimadur_poblañs        = 752,940
|istimadur_poblañs_renk   = 161
|istimadur_poblañs_bloaz  = 2010
|niveradeg_poblañs        = 751,223 
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 2002
|stankter_ar_boblañs      = 3.5
|renk_stankter_ar_boblañs = 225
|PDK_PGP                  = $5.379 a viliardoù
|PDK_PGP_renk             = 
|PDK_PGP_bloaz            = 
|PDK_PGP_keidenn          = 
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 
|doare_riegezh            = 
|elfenn_war_ar_riegezh    = 
|darvoud_heverk1          = 
|deiziad_heverk1          = 
|darvoud_heverk2          = 
|deiziad_heverk2          = 
|darvoud_heverk3          = 
|deiziad_heverk3          = 
|darvoud_heverk4          = 
|deiziad_heverk4          = 
|FDD                      = 
|FDD_renk                 = 
|FDD_bloaz                = 
|FDD_rummad               = 
|moneiz                   = [[Dollar Guyana]] 
|kod moneiz               = GYD
|gwerzhid-eur             = 
|utc_offset               = 
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = 
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 592
|Kod kenrouedad           = [[.gy]]
|notennoù                 = 
}}
'''Guyana''' (da vezañ distaget [gaɪˈaːnə] pe [gaɪˈæːnə] e saozneg hervez an [[IPA]]), pe '''Gwiana''', ent-ofisiel '''Republik Kevelourel Gwiana''' (e saozneg ''Co-operative Republic of Guyana''), a zo ur [[riez]] eus [[Amerika ar Su]], an hini nemeti a zo [[saozneg|saoznek]] a yezh. Sko emañ ouzh ar [[Meurvor Atlantel]] ha harzoù he deus gant [[Surinam]] er reter, gant [[Brazil]] er su hag er mervent, ha gant [[Venezuela]] er c'hornaoueg. En trovanoù emañ, e norzh ar [[Keheder|C'heheder]]. [[Georgetown (Guyana)|Georgetown]] eo ar gêr-benn.

== Douaroniezh ==
Gwiana a dalv kement ha &quot;bro dourus&quot; e yezh an [[Arawak]]ed. Kalz stêrioù, oufoù ha lammoù-dour zo. Stêrioù [[Essequibo]], [[Berbice]] ha [[Demerara]] a zo e-touez ar re vrasañ. War an aod emañ o chom ouzhpenn 90% eus ar boblañs. E diabarzh ar vro e kaver menezhioù pe uhelgompezennoù goloet gant koadeier pe savanenn.

==Istor ==
[[Amerindianed]] a reas o annez er vro marteze 35000 bloaz zo, en o zouez an Arawaked hag ar [[Kalina|Kalinaed]]. Adalek an XVIIvet kantved en em stalias teir zrevadenn izelvroat eno. Goude-se e voe mestroniet ar vro gant ar Vreizhveuriz. &quot;Gwiana Breizh-Veur&quot; (''British Guiana'') e teuas da vezañ he anv eta, betek he dizalc'hiezh e [[1966]]. Ezel eo eus ar [[Commonwealth|C'hommonwealth]] diwar neuze.

{{Commons}}

{{Su-Amerika}}
{{Kenglad ar Broadoù}}
{{AC'hI}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Guyana]]
[[Rummad:Stadoù Amerika]]</text>
      <sha1>g05t72b2iymvll69imygs11uci7gt6x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Francesco Hayez</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27090</id>
    <revision>
      <id>2007549</id>
      <parentid>1963514</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T09:28:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Acaalexaca</username>
        <id>57952</id>
      </contributor>
      <comment>#WPWP #WPWPSR</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1948" xml:space="preserve">[[Image:El Beso (Pinacoteca de Brera, Milán, 1859).jpg|thumb|300px|'''Francesco Hayez'''&lt;br&gt;'' [[Ar pok]]'' (1859)]]
[[Image:Francesco Hayez 057.jpg|thumb|Emboltred d'e 69 bloaz. [[Firenze]], [[Galleria degli Uffizi]].]]
[[File:Autoritratto a 88 anni by Francesco Hayez - Venice.jpg|thumb|Autoritratto a 88 anni by Francesco Hayez - Venice]]
'''Francesco Hayez''' a oa ul livour italian, ganet d'an [[10 a viz C'hwevrer]] [[1791]] e [[Venezia]] ha marvet d'an [[21 a viz Kerzu]] [[1882]] e [[Milano]].

Brudetañ arzour ar [[romantelezh]] e-kreiz an {{XIXvet kantved }} e oa e Milano, gant e bezhioù taolennoù istorel, e [[alegorienn]]où politikel hag e [[poltred|boltredoù]] kaer.

==E vuhez==
Paour e oa e dud, e dad Giovanni, a orin gall, evel e vamm, Chiara Torcella, eus Murano. Francesco a oa an diwezhañ eus pemp a vugale, hag advabet e voe gant ur voereb a-berzh he mamm a oa dimezet da Giovanni Binasco, paramantour ha marc'hadour taolennoù, perc'henn d'un dastumadeg livadurioù personel.

A vihanik e tiskouezas bezañ stummet da dresañ, ma voe lakaet gant e eontr da zeskiñ al labour, gant ur c'hempenner taolennoù da gentañ, gant al livour Francisco Magiotto e-pad tri bloaz da c'houde. War-lerc'h deskiñ livañ tud en o noazh e 1803 e heulias kentelioù en Akademiezh an Arzoù Kaer gant Theodore Matteini.

En 1809 e c'hounezas ur genstrivadeg aozet gant Akademiezh Venezia da vont da studiañ da Akademiezh San Luca, tost da [[Roma]]. Eno e voe diskib da [[Canova]] a voe e warezer e-pad meur a vloaz. 
En 1814 e kuitaas Roma goude bezañ bet arsailhet, un afer [[serc'h]] a greder. Ac'haleno ez eas da [[Naplez]] ma voe karget gant ar roue [[Murat]] da livañ &quot; ''Ulisse en la corte de Alcinoo'' &quot;.

Adalek 1850 e renas Akademiezh an Arzoù Kaer e Brera en Milano.

==Pennad kar==
*[[Mirdi brezhonek Francesco Hayez]]

{{Commons|Category:Francesco Hayez|Francesco Hayez}}

[[Rummad:Livourien italian an XIXvet kantved]]</text>
      <sha1>9q4ap4cg884u5cns7yqegq4cjtj825f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007550</id>
      <parentid>2007549</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T09:28:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Acaalexaca</username>
        <id>57952</id>
      </contributor>
      <comment>#WPWP #WPWPSR</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1949" xml:space="preserve">[[Image:El Beso (Pinacoteca de Brera, Milán, 1859).jpg|thumb|300px|'''Francesco Hayez'''&lt;br&gt;'' [[Ar pok]]'' (1859)]]
[[Image:Francesco Hayez 057.jpg|thumb|Emboltred d'e 69 bloaz. [[Firenze]], [[Galleria degli Uffizi]].]]
[[Image:Autoritratto a 88 anni by Francesco Hayez - Venice.jpg|thumb|Autoritratto a 88 anni by Francesco Hayez - Venice]]
'''Francesco Hayez''' a oa ul livour italian, ganet d'an [[10 a viz C'hwevrer]] [[1791]] e [[Venezia]] ha marvet d'an [[21 a viz Kerzu]] [[1882]] e [[Milano]].

Brudetañ arzour ar [[romantelezh]] e-kreiz an {{XIXvet kantved }} e oa e Milano, gant e bezhioù taolennoù istorel, e [[alegorienn]]où politikel hag e [[poltred|boltredoù]] kaer.

==E vuhez==
Paour e oa e dud, e dad Giovanni, a orin gall, evel e vamm, Chiara Torcella, eus Murano. Francesco a oa an diwezhañ eus pemp a vugale, hag advabet e voe gant ur voereb a-berzh he mamm a oa dimezet da Giovanni Binasco, paramantour ha marc'hadour taolennoù, perc'henn d'un dastumadeg livadurioù personel.

A vihanik e tiskouezas bezañ stummet da dresañ, ma voe lakaet gant e eontr da zeskiñ al labour, gant ur c'hempenner taolennoù da gentañ, gant al livour Francisco Magiotto e-pad tri bloaz da c'houde. War-lerc'h deskiñ livañ tud en o noazh e 1803 e heulias kentelioù en Akademiezh an Arzoù Kaer gant Theodore Matteini.

En 1809 e c'hounezas ur genstrivadeg aozet gant Akademiezh Venezia da vont da studiañ da Akademiezh San Luca, tost da [[Roma]]. Eno e voe diskib da [[Canova]] a voe e warezer e-pad meur a vloaz. 
En 1814 e kuitaas Roma goude bezañ bet arsailhet, un afer [[serc'h]] a greder. Ac'haleno ez eas da [[Naplez]] ma voe karget gant ar roue [[Murat]] da livañ &quot; ''Ulisse en la corte de Alcinoo'' &quot;.

Adalek 1850 e renas Akademiezh an Arzoù Kaer e Brera en Milano.

==Pennad kar==
*[[Mirdi brezhonek Francesco Hayez]]

{{Commons|Category:Francesco Hayez|Francesco Hayez}}

[[Rummad:Livourien italian an XIXvet kantved]]</text>
      <sha1>kwqry2c3c06l50eo3r1gh4zvwsyz4sr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Patrom:Stadoù ha Tiriadoù an Antilhez</title>
    <ns>10</ns>
    <id>27098</id>
    <revision>
      <id>2007454</id>
      <parentid>2005666</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:28:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2669" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;&gt;
{{Merdeerezh
|templateName = Stadoù ha Tiriadoù an Antilhez
|header = Stadoù ha Tiriadoù an [[Antilhez]]
|body =
&lt;table width=&quot;100%&quot;&gt;
&lt;tr bgcolor=&quot;#80ff9f&quot;&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot;&gt;&lt;big&gt;'''Stadoù dizalc'h'''&lt;/big&gt;&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td bgcolor=&quot;#b2ffc6&quot; align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:10px;&quot;&gt;[[Kenglad ar Broadoù|Kenglad ar Broadoù (rouantelezhioù)]]&lt;/td&gt;&lt;td align=&quot;left&quot; style=&quot;padding-left:10px;&quot;&gt;[[Antigua ha Barbuda]] • [[Bahamas]] • [[Barbados]] • [[Grenada]] • [[Jamaika]] • [[Saint Kitts ha Nevis|S.&amp;nbsp;Kitts ha Nevis]] • [[Santez-Lusia (stad)|Sz.&amp;nbsp;Lusia]] • [[Sant-Visant hag ar Grenadinez]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td bgcolor=&quot;#b2ffc6&quot; align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:10px;&quot;&gt;[[Kenglad ar Broadoù|Kenglad ar Broadoù (republikoù)]]&lt;/td&gt;&lt;td align=&quot;left&quot; style=&quot;padding-left:10px;&quot;&gt;[[Dominika]] • [[Trinidad ha Tobago]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td bgcolor=&quot;#b2ffc6&quot; align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:10px;&quot;&gt;[[Republik|Republikoù]] all&lt;/td&gt;&lt;td align=&quot;left&quot; style=&quot;padding-left:10px;&quot;&gt;[[Kuba]] • [[Republik Dominikan]] • [[Republik Haiti|Haiti]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr bgcolor=&quot;#80ff9f&quot;&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot;&gt;&lt;big&gt;'''Tiriadoù dalc'het'''&lt;/big&gt;&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td bgcolor=&quot;#b2ffc6&quot; align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:10px;&quot;&gt;{{Rouantelezh-Unanet}}&lt;/td&gt;&lt;td align=&quot;left&quot; style=&quot;padding-left:10px;&quot;&gt;[[Anguilla]] • [[Inizi Cayman]] • [[Inizi Gwerc'h Breizhveurat|Inizi Gwerc'h Breizh-Veur]] • [[Enez Montserrat|Montserrat]] • [[Inizi Turks ha Caicos]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td bgcolor=&quot;#b2ffc6&quot; align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:10px;&quot;&gt;{{Izelvroioù}}&lt;/td&gt;&lt;td align=&quot;left&quot; style=&quot;padding-left:10px;&quot;&gt;[[Aruba]] • [[Bonaire]] • [[Curaçao]] • [[Saba]] • [[Sint Eustatius]] • [[Sint Maarten (stad)|Sint Maarten]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td bgcolor=&quot;#b2ffc6&quot; align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:10px;&quot;&gt;{{Bro-C'hall}}&lt;/td&gt;&lt;td align=&quot;left&quot; style=&quot;padding-left:10px;&quot;&gt;[[Gwadaloup]] • [[Martinik]] • [[Saint-Barthélemy (Antilhez)]] • [[Saint-Martin (Antilhez)|Saint-Martin]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td bgcolor=&quot;#b2ffc6&quot; align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:10px;&quot;&gt;{{SUA}}&lt;/td&gt;&lt;td align=&quot;left&quot; style=&quot;padding-left:10px;&quot;&gt;[[Enez Navassa]] • [[Puerto Rico]] • [[Inizi Gwerc'h ar Stadoù-Unanet]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;/table&gt;
}}
&lt;/div&gt;
&lt;includeonly&gt;[[Rummad:Antilhez]]&lt;/includeonly&gt;
&lt;noinclude&gt;
&lt;!--Categories--&gt;
[[Rummad:Taolennoù merdeiñ douaroniezh]]
[[Rummad:Patromoù ar Rouantelezh-Unanet]]
[[Rummad:Patromoù an Izelvroioù]]
[[Rummad:Patromoù Bro-C'hall]]
[[Rummad:Patromoù SUA]]
[[Rummad:Patromoù Kuba]]
[[Rummad:Patromoù Haiti]]
[[Rummad:Patromoù ar Republik Dominikan]]

&lt;!--Other languages--&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4vdfvki04610wn0lck2yn0fswiexpnk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007455</id>
      <parentid>2007454</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:31:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2690" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;&gt;
{{Merdeerezh
|templateName = Stadoù ha Tiriadoù an Antilhez
|header = Stadoù ha Tiriadoù an [[Antilhez]]
|body =
&lt;table width=&quot;100%&quot;&gt;
&lt;tr bgcolor=&quot;#80ff9f&quot;&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot;&gt;&lt;big&gt;'''Stadoù dizalc'h'''&lt;/big&gt;&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td bgcolor=&quot;#b2ffc6&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;padding-right:10px;&quot;&gt;[[Kenglad ar Broadoù|Kenglad ar Broadoù (rouantelezhioù)]]&lt;/td&gt;&lt;td align=&quot;center&quot; style=&quot;padding-left:10px;&quot;&gt;[[Antigua ha Barbuda]] • [[Bahamas]] • [[Barbados]] • [[Grenada]] • [[Jamaika]] • [[Saint Kitts ha Nevis|S.&amp;nbsp;Kitts ha Nevis]] • [[Santez-Lusia (stad)|Sz.&amp;nbsp;Lusia]] • [[Sant-Visant hag ar Grenadinez]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td bgcolor=&quot;#b2ffc6&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;padding-right:10px;&quot;&gt;[[Kenglad ar Broadoù|Kenglad ar Broadoù (republikoù)]]&lt;/td&gt;&lt;td align=&quot;center&quot; style=&quot;padding-left:10px;&quot;&gt;[[Dominika]] • [[Trinidad ha Tobago]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td bgcolor=&quot;#b2ffc6&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;padding-right:10px;&quot;&gt;[[Republik|Republikoù]] all&lt;/td&gt;&lt;td align=&quot;center&quot; style=&quot;padding-left:10px;&quot;&gt;[[Kuba]] • [[Republik Dominikan]] • [[Republik Haiti|Haiti]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr bgcolor=&quot;#80ff9f&quot;&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot;&gt;&lt;big&gt;'''Tiriadoù dalc'het'''&lt;/big&gt;&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td bgcolor=&quot;#b2ffc6&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;padding-right:10px;&quot;&gt;{{Rouantelezh-Unanet}}&lt;/td&gt;&lt;td align=&quot;center&quot; style=&quot;padding-left:10px;&quot;&gt;[[Anguilla]] • [[Inizi Cayman]] • [[Inizi Gwerc'h Breizhveurat|Inizi Gwerc'h Breizh-Veur]] • [[Enez Montserrat|Montserrat]] • [[Inizi Turks ha Caicos]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td bgcolor=&quot;#b2ffc6&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;padding-right:10px;&quot;&gt;{{Izelvroioù}}&lt;/td&gt;&lt;td align=&quot;center&quot; style=&quot;padding-left:10px;&quot;&gt;[[Aruba]] • [[Bonaire]] • [[Curaçao]] • [[Saba]] • [[Sint Eustatius]] • [[Sint Maarten (stad)|Sint Maarten]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td bgcolor=&quot;#b2ffc6&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;padding-right:10px;&quot;&gt;{{Bro-C'hall}}&lt;/td&gt;&lt;td align=&quot;center&quot; style=&quot;padding-left:10px;&quot;&gt;[[Gwadaloup]] • [[Martinik]] • [[Saint-Barthélemy (Antilhez)]] • [[Saint-Martin (Antilhez)|Saint-Martin]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td bgcolor=&quot;#b2ffc6&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;padding-right:10px;&quot;&gt;{{SUA}}&lt;/td&gt;&lt;td align=&quot;center&quot; style=&quot;padding-left:10px;&quot;&gt;[[Enez Navassa]] • [[Puerto Rico]] • [[Inizi Gwerc'h ar Stadoù-Unanet]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;/table&gt;
}}
&lt;/div&gt;
&lt;includeonly&gt;[[Rummad:Antilhez]]&lt;/includeonly&gt;
&lt;noinclude&gt;
&lt;!--Categories--&gt;
[[Rummad:Taolennoù merdeiñ douaroniezh]]
[[Rummad:Patromoù ar Rouantelezh-Unanet]]
[[Rummad:Patromoù an Izelvroioù]]
[[Rummad:Patromoù Bro-C'hall]]
[[Rummad:Patromoù SUA]]
[[Rummad:Patromoù Kuba]]
[[Rummad:Patromoù Haiti]]
[[Rummad:Patromoù ar Republik Dominikan]]

&lt;!--Other languages--&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8h2zsixpxii7tqpmzaguhz7xke9iz6v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007458</id>
      <parentid>2007455</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:56:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2613" xml:space="preserve">{{navbox
| name   = Stadoù ha Tiriadoù an Antilhez
| title  = Stadoù ha Tiriadoù an [[Antilhez]]
| image  = [[skeudenn:LocationAntilles.svg|150px]]
| group1 = &lt;div class=&quot;center&quot;&gt;Stadoù dizalc'h&lt;/div&gt;
| list1  =  {{Navbox|subgroup

    | group1      =  &lt;center&gt;Republikoù&lt;/center&gt; 
    | group1style = border-right: 4px solid #FF8585
    | list1       = &lt;center&gt;[[Kuba]] • [[Republik Dominikan]] • [[Republik Haiti|Haiti]]&lt;/center&gt;
    
    | group2      =  &lt;center&gt;[[Kenglad ar Broadoù|Republikoù Kenglad ar broadoù]]&lt;/center&gt;
    | group2style = border-right: 4px solid #FFFB91
    | list2       = &lt;center&gt;[[Dominika]] • [[Trinidad ha Tobago]]&lt;/center&gt;
    
    | group3      =  &lt;center&gt;[[Kenglad ar Broadoù|Rouantelezhioù Kenglad ar broadoù]]&lt;/center&gt;
    | group3style = border-right: 4px solid #79FF76
    | list3       = &lt;center&gt;[[Antigua ha Barbuda]] • [[Bahamas]] • [[Barbados]] • [[Grenada]] • [[Jamaika]] • [[Saint Kitts ha Nevis|S.&amp;nbsp;Kitts ha Nevis]] • [[Santez-Lusia (stad)|Sz.&amp;nbsp;Lusia]] • [[Sant-Visant hag ar Grenadinez]]&lt;/center&gt;
    }}
| group2 = &lt;div class=&quot;center&quot;&gt;Tiriadoù all&lt;/div&gt;
| list2  = {{Navbox|subgroup

    | group1      =  &lt;center&gt;{{Rouantelezh-Unanet}}&lt;/center&gt;
    | group1style = border-right: 4px solid #8BFFE8
    | list1       = &lt;center&gt;[[Anguilla]] • [[Inizi Cayman]] • [[Inizi Gwerc'h Breizhveurat|Inizi Gwerc'h Breizh-Veur]] • [[Enez Montserrat|Montserrat]] • [[Inizi Turks ha Caicos]]&lt;/center&gt;

    | group2      =  &lt;center&gt;{{Izelvroioù}}&lt;/center&gt;
    | group2style = border-right: 4px solid #7272FF
    | list2       = &lt;center&gt;[[Aruba]] • [[Bonaire]] • [[Curaçao]] • [[Saba]] • [[Sint Eustatius]] • [[Sint Maarten (stad)|Sint Maarten]]&lt;/center&gt;

    | group3      =  &lt;center&gt;{{Bro-C'hall}}&lt;/center&gt;
    | group3style = border-right: 4px solid #FF9148
    | list3       = &lt;center&gt;[[Gwadaloup]] • [[Martinik]] • [[Saint-Barthélemy (Antilhez)]] • [[Saint-Martin (Antilhez)|Saint-Martin]]&lt;/center&gt;

    | group4      =  &lt;center&gt;{{SUA}}&lt;/center&gt;
    | group4style = border-right: 4px solid #D16EFF
    | list4       = &lt;center&gt;[[Enez Navassa]] • [[Puerto Rico]] • [[Inizi Gwerc'h ar Stadoù-Unanet]]&lt;/center&gt;
     }}
}}
&lt;includeonly&gt;[[Rummad:Antilhez]]&lt;/includeonly&gt;
&lt;noinclude&gt;
&lt;!--Categories--&gt;
[[Rummad:Taolennoù merdeiñ douaroniezh]]
[[Rummad:Patromoù ar Rouantelezh-Unanet]]
[[Rummad:Patromoù an Izelvroioù]]
[[Rummad:Patromoù Bro-C'hall]]
[[Rummad:Patromoù SUA]]
[[Rummad:Patromoù Kuba]]
[[Rummad:Patromoù Haiti]]
[[Rummad:Patromoù ar Republik Dominikan]]

&lt;!--Other languages--&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5br1vg3khxno5g4nmm12boymz57jkha</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kolombia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29672</id>
    <revision>
      <id>2007435</id>
      <parentid>1980883</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:14:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tud vrudet */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3720" xml:space="preserve">{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = República de Colombia
|anv klok bzg             = Republik Kolombia
|anv boutin bzg           = Kolombia
|skeudenn banniel         = Flag of Colombia.svg
|skeudenn skoed-ardamez   = Coat of arms of Colombia.svg
|doare arouez             = skoed-ardamez
|skeudenn_kartenn         = LocationColombia.svg
|enskrivadur_kartenn      = 
|ger-stur broadel         = ''&quot;Libertad y Orden&quot;''{{spaces|2}}&lt;small&gt;([[Spagnoleg]])&lt;br /&gt;&quot;Frankiz hag Urzh&quot;&lt;/small&gt;
|kan broadel              = ''[[Oh, Gloria Inmarcesible!]]''
|yezhoù ofisiel           = [[Kastilhaneg]]
|strolladoù etnek         = 
|kêr-benn                 = [[Bogotá]]
|Led-d=4 |Led-m=39 |Led-NS=N |Hed-d=72 |Hed-m=3 |Hed-RK=W
|kêr vrasañ               = [[Bogotá]]
|doare gouarnamant        = [[Republik]]
|titl penn ar vro1        = [[Prezidanted Kolombia|Prezidant]]
|anv penn ar vro1         = [[Juan Manuel Santos]]
|gorread                  = 1 138.910
|renk_gorread             = 26{{vet}}
|dregantad doureier       = 8,8
|istimadur_poblañs        = 47 220 856
|istimadur_poblañs_renk   = 30{{vet}}
|istimadur_poblañs_bloaz  = 2016
|niveradeg_poblañs        = 42 090502 
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 2005
|stankter_ar_boblañs      = 41
|renk_stankter_ar_boblañs = 161{{añ}}
|PDK_PGP                  = $688 miliard
|PDK_PGP_renk             = 32{{vet}}
|PDK_PGP_bloaz            = 2016
|PDK_PGP_keidenn          = $14 100 
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 117{{vet}}
|doare_riegezh            = Dizalc'hded
|elfenn_war_ar_riegezh    = diouzh [[Spagn]]
|darvoud_heverk1          = Disklêriet
|deiziad_heverk1          = [[20 Gouere]] [[1810]]
|darvoud_heverk2          = Anavezet
|deiziad_heverk2          = [[7 Eost]] [[1819]]
|darvoud_heverk3          = 
|deiziad_heverk3          = 
|darvoud_heverk4          = 
|deiziad_heverk4          = 
|FDD                      = {{increase}} 0,727
|FDD_renk                 = 95{{vet}}
|FDD_bloaz                = 2016
|FDD_rummad               = &lt;span style=&quot;color:#ffcc00;&quot;&gt;krenn&lt;/span&gt;
|moneiz                   = [[Peso kolombian|Peso]]
|kod moneiz               = COP
|gwerzhid-eur             = 
|utc_offset               = -5
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = 
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 57
|Kod kenrouedad           = [[.co]]
|notennoù                 = 
}}
'''Kolombia''' ([[spagnoleg]] : ''Colombia''), ent-ofisiel '''Republik Kolombia''' (''República de Colombia''), zo ur vro e gwalarn [[Suamerika]]. [[Bogotá]] eo ar [[kêr-benn|gêr-benn]] anezhi.&lt;br&gt;
Ur vro ec'hon eo, ar 26{{vet}} hini er bed, ha poblet gant 47 milion a dud eo, an 30{{vet}} hini er bed.

Lies eo orinoù hec'h annezidi : [[Amerindianed|amerindian]], [[Europa (kevandir)|europat]], [[Afrika|afrikan]]. Brudet eo ar vro evit gounit [[kafe]], [[bleuñv|bleunioù]], [[emrodez]], [[glaou]] ha [[tireoul]]. Kenderc'her [[kokain]] pennañ ar bed eo chomet e-pad pell, a-raok bezañ bet digresket ar produerezh abaoe un nebeud bloavezhioù.

E [[1819]] e oa bet disklêriet Kolombia dizalc'h diouzh [[Spagn]]. [[Kevre Kolombia Vras|Kolombia vraz]] a vez graet anezhi, rak enni edo '''Kolombia''' a-vremañ, [[Panamá]], [[Venezuela]] hag [[Ecuador]].&lt;br&gt; 
Ur [[Republik prezidantel]] eo bremañ. Goude bloavezhioù a feulster eo stabilaet an traoù adalek [[2010]] war tachenn ar [[politikerezh]].

== Tud vrudet ==
* [[Fernando Botero]], kizeller
* [[Gabriel García Márquez]], skrivagner, [[Priz Nobel al Lennegezh]]
* [[Juan Pablo Montoya]], bleiner kirri
* [[Shakira]], kanerez


{{Departamantoù Kolombia}}
{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Commons|Colombia}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Kolombia]]</text>
      <sha1>fv3s7f73zipokbnfs9aut1a74xwmnf7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007436</id>
      <parentid>2007435</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:15:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tud vrudet */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3720" xml:space="preserve">{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = República de Colombia
|anv klok bzg             = Republik Kolombia
|anv boutin bzg           = Kolombia
|skeudenn banniel         = Flag of Colombia.svg
|skeudenn skoed-ardamez   = Coat of arms of Colombia.svg
|doare arouez             = skoed-ardamez
|skeudenn_kartenn         = LocationColombia.svg
|enskrivadur_kartenn      = 
|ger-stur broadel         = ''&quot;Libertad y Orden&quot;''{{spaces|2}}&lt;small&gt;([[Spagnoleg]])&lt;br /&gt;&quot;Frankiz hag Urzh&quot;&lt;/small&gt;
|kan broadel              = ''[[Oh, Gloria Inmarcesible!]]''
|yezhoù ofisiel           = [[Kastilhaneg]]
|strolladoù etnek         = 
|kêr-benn                 = [[Bogotá]]
|Led-d=4 |Led-m=39 |Led-NS=N |Hed-d=72 |Hed-m=3 |Hed-RK=W
|kêr vrasañ               = [[Bogotá]]
|doare gouarnamant        = [[Republik]]
|titl penn ar vro1        = [[Prezidanted Kolombia|Prezidant]]
|anv penn ar vro1         = [[Juan Manuel Santos]]
|gorread                  = 1 138.910
|renk_gorread             = 26{{vet}}
|dregantad doureier       = 8,8
|istimadur_poblañs        = 47 220 856
|istimadur_poblañs_renk   = 30{{vet}}
|istimadur_poblañs_bloaz  = 2016
|niveradeg_poblañs        = 42 090502 
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 2005
|stankter_ar_boblañs      = 41
|renk_stankter_ar_boblañs = 161{{añ}}
|PDK_PGP                  = $688 miliard
|PDK_PGP_renk             = 32{{vet}}
|PDK_PGP_bloaz            = 2016
|PDK_PGP_keidenn          = $14 100 
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 117{{vet}}
|doare_riegezh            = Dizalc'hded
|elfenn_war_ar_riegezh    = diouzh [[Spagn]]
|darvoud_heverk1          = Disklêriet
|deiziad_heverk1          = [[20 Gouere]] [[1810]]
|darvoud_heverk2          = Anavezet
|deiziad_heverk2          = [[7 Eost]] [[1819]]
|darvoud_heverk3          = 
|deiziad_heverk3          = 
|darvoud_heverk4          = 
|deiziad_heverk4          = 
|FDD                      = {{increase}} 0,727
|FDD_renk                 = 95{{vet}}
|FDD_bloaz                = 2016
|FDD_rummad               = &lt;span style=&quot;color:#ffcc00;&quot;&gt;krenn&lt;/span&gt;
|moneiz                   = [[Peso kolombian|Peso]]
|kod moneiz               = COP
|gwerzhid-eur             = 
|utc_offset               = -5
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = 
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 57
|Kod kenrouedad           = [[.co]]
|notennoù                 = 
}}
'''Kolombia''' ([[spagnoleg]] : ''Colombia''), ent-ofisiel '''Republik Kolombia''' (''República de Colombia''), zo ur vro e gwalarn [[Suamerika]]. [[Bogotá]] eo ar [[kêr-benn|gêr-benn]] anezhi.&lt;br&gt;
Ur vro ec'hon eo, ar 26{{vet}} hini er bed, ha poblet gant 47 milion a dud eo, an 30{{vet}} hini er bed.

Lies eo orinoù hec'h annezidi : [[Amerindianed|amerindian]], [[Europa (kevandir)|europat]], [[Afrika|afrikan]]. Brudet eo ar vro evit gounit [[kafe]], [[bleuñv|bleunioù]], [[emrodez]], [[glaou]] ha [[tireoul]]. Kenderc'her [[kokain]] pennañ ar bed eo chomet e-pad pell, a-raok bezañ bet digresket ar produerezh abaoe un nebeud bloavezhioù.

E [[1819]] e oa bet disklêriet Kolombia dizalc'h diouzh [[Spagn]]. [[Kevre Kolombia Vras|Kolombia vraz]] a vez graet anezhi, rak enni edo '''Kolombia''' a-vremañ, [[Panamá]], [[Venezuela]] hag [[Ecuador]].&lt;br&gt; 
Ur [[Republik prezidantel]] eo bremañ. Goude bloavezhioù a feulster eo stabilaet an traoù adalek [[2010]] war tachenn ar [[politikerezh]].

== Tud vrudet ==
{{Commons|Colombia}}
* [[Fernando Botero]], kizeller
* [[Gabriel García Márquez]], skrivagner, [[Priz Nobel al Lennegezh]]
* [[Juan Pablo Montoya]], bleiner kirri
* [[Shakira]], kanerez


{{Departamantoù Kolombia}}
{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Kolombia]]</text>
      <sha1>1ox0gather4u2xsxtycn7cit0amzvra</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Perseüs</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30463</id>
    <revision>
      <id>2007452</id>
      <parentid>1920046</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:21:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>87.8.184.31</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5452" xml:space="preserve">[[Restr:Corinthian Vase depicting Perseus, Andromeda and Ketos.jpg|thumb|right|300px|Lestr en doare korintiat a ziskouez Perseüs, [[Andromeda]] ha Ketos, [[Altes Museum]] ([[Berlin]]).]]

[[Restr:Museo Nazionale Napoli Perseus And Andromeda.jpg|thumb|right|300px|Perseüs hag Andromeda, hervez ul livadur roman eus Pompei.]]

[[Restr:Perseo y Andrómeda, por Tiziano.jpg|thumb|right|300px|Perseüs hag Andromeda, livet gant [[Tizian]].]]

[[Restr:Rubens - Perseo y Andrómeda.jpg|thumb|right|300px|Perseüs hag Andromeda, livet gant [[Rubens]].]]

[[Restr:Mignard-Andromeda and Perseus.jpg|thumb|right|300px|Perseüs hag Andromeda, livet gant Mignard]]

'''Perseüs''' (Περσεύς / ''Perseús'', « ar preizher»), a oa anv un haroz hellazat. Mab e oa da [[Zeus]] ha [[Danae]]. Eñ eo an hini a lazhas [[Medousa]] hag a zimezas da [[Andromeda]]. 

Hervez [[Apollonios Rodos]] e oa '''[[Eurymedon]]''' e wir anv.

== Ganedigezh an haroz ==
E kêr [[Argos (kêr)|Argos]] e oa un [[tour]] arem uhel, ha warnañ prenester hag a oa barrinier houarn tev outo. En tour-se e oa ur briñsez o ouelañ dourek rak lakaet e oa bet aze da viken gant ar roue he zad. 

Ar roue [[Akrisios]] a oa bet diouganet dezhañ gant ur [[beleg]] e vije lazhet gant e vab-bihan. Petra reas neuze, nemet kraouiañ e verc'h [[Danae]] da virout outi a gaout bugel ebet, rak n'en doa ket bet kalon d'he lazhañ. Evel-se e kave dezhañ e oa bet madelezhus ha fur war un dro.&lt;br /&gt;

Koulskoude, un noz, a-dre ar barrinier e kouezhas ur barrad glav [[aour]]. Zeus an hini e oa, rak an tu-se en doa kavet an doue da zont d'ober e lez d'ar [[plac'h]] yaouank, a voe brazezet gantañ.

[[Gwilioud]]iñ a reas ar verc'h en tour, ur [[mab]] e oa, Perseüs e oa e anv, hag Akrisios a savas kounnar ennañ ken a reas. Met peogwir e oa ur galon vat a zen ne lazhas nag ar mab nag ar vamm, nemet o lakaat a reas en un [[arc'h]], ha teurel anezho er mor.

== En harlu ==
Kaset ha digaset war ar mor e tegouezhas an arc'h en enez [[Serifos]]. Eno e voent skoazellet gant ur pesketaer, [[Diktys]] e anv, a oa [[breur]] da roue an enez, [[Polydektes]]. 

En enez Serifos e kreskas Perseüs, kenteliet gant [[Diktys]]. Ar roue Polidektes avat a gare [[Danae]], ha kement-se ne blije ket d'ar Perseüs yaouank a ziwalle [[vertuz]] e vamm. Neuze e klaskas ar roue Polidektes penaos e c'hallfe pellaat ar c'hrennard diwar dro e vamm. Dont a reas en e soñj lakaat tud an enezenn da reiñ dezhañ kezeg, ha hervez doareoù zo eus ar vojenn e felle dezhañ kinnig al loened da [[Hippodamia]] en devoa c'hoant da gemer da bried. Perseüs paour n'en doa ket a gezeg met kinnig a reas degas dezhañ pezh a garje, ne vern petra e vije. Hag a roue neuze da c'houlenn digantañ mont da gerc'hat penn ar [[Gorgon]] [[Medousa]], euzhvil a droe an dud e maen netra nemet gant e sell. 

=== Kefridi Polydektes ===
[[Restr:Perseus Medusa Louvre CA795.jpg|left|thumb]] 
[[Restr:03 2015 Perseo con la testa di Medusa-Benvenuto Cellini-Piazza della Signoria-Loggia dei Lanzi-volta a crociera-ordine corinzio (Firenze) Photo Paolo Villa FOTO9260.JPG|thumb|right|180px|''Perseüs o stourm ouzh Medusa'', gant [[Benvenuto Cellini|Cellini]]]]
[[Athena]] a oa kaz enni ouzh Medousa rak embaret e oa ouzh [[Poseidon]] en un templ a oa bet savet dezhi. Ha setu hi d'en em ziskouez dirak Perseüs ha d'e genteliañ diwar-benn pezh a rankje ober. &lt;br /&gt;

== Andromeda ==
[[Restr:Piero di Cosimo 042.jpg|220px|left|thumb|''Perseüs o tieubiñ Andromeda'' (munudig), livet gant [[Piero di Cosimo]] (war-dro&amp;nbsp;[[1513]])]]

[[Kassiopeia]], mamm [[Andromeda]] ha rouanez [[Aitiopia]], he devoa poufet e oa ken koant hag an [[Nereidezed]], ma savas droug e [[Poseidon]], doue ar mor, a c'holoas ar vro gant an dour-beuz, hag a gasas un [[euzhvil]] a rene war ar mor, ma ne c'halle den mont war vag ken.

Diouganañ a reas [[beleg]] an doue [[Amon]] ne vije peoc'h ebet digantañ ken na vije roet merc'h ar rouaned, Andromeda, d'an euzhvil. Neuze e voe staget ar plac'h kaezh ouzh ur garreg war an aod. Dres d'ar poent-se edo Perseüs o tistreiñ eus lazhañ [[Gorgon]], hag o tremen damdost, pa glevas hirvoudoù ar briñsez. Goude lazhañ an [[amprevan]] e tieubas Andromeda hag e timezas ganti, petra bennak ma oa bet prometet d'ur paotr yaouank all, [[Fineüs]] e anv. 

En eured e savas kann etre an daou baotr, ha troet e voe Fineüs e maen tra ken 'met o welout penn Gorgon&lt;ref&gt;hervez [[Metamorfozoù]] [[Ovidius]]&lt;/ref&gt;. War-lerc'h an eured ez eas Andromeda gant he fried da [[Tiryns|Diryns]], en [[Argolis]].

== Oberennoù awenet gant ar mojennoù ==
=== Livadurioù ===
Livadurioù niverus zo bet, ar re anavezetañ 
* gant [[Tizian]]
* gant [[Rubens]]
* gant [[Rembrandt]]
* gant [[Mignard]]

=== Delwennoù ===
* [[Benvenuto Cellini]] en deus graet un delwenn [[arem]], ''Perseüs o terc'hel penn Medousa'' ([[1545]] ), [[Firenze]], Loggia del Lanzi ;
* [[Antonio Canova]] a reas ivez un delwenn anvet ''Perseüs o terc'hel penn Medousa'' a zo er Mirdi [[Pio-Clementino]] er [[Vatikan]].

== C'hoarigan ==

** Ur c'hoarigan ''Perseüs'' zo bet savet e [[1682]] gant ar sonaozour gall [[Jean-Baptiste Lully]] .

=== Liammoù diavaez ===
{{Commonscat|Perseus|Perseüs}}
* Guy Massat, « [http://www.psychanalyse-paris.com/846-Persee-et-la-Meduse.html Persée et la Méduse] », kendiviz ''Psychanalyse et Mythologie'', [[Pariz]], 2006.

== Notennoù ==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Bugale Zeus]]
[[Rummad:Harozed Hellaz]]</text>
      <sha1>l8cpjmv9lw368bvm9gs6adz7fa0f4rb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007464</id>
      <parentid>2007452</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T17:25:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Johannnes89</username>
        <id>60073</id>
      </contributor>
      <comment>Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/87.8.184.31|87.8.184.31]] ([[User talk:87.8.184.31|talk]]): Crosswiki image spam (TwinkleGlobal)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5303" xml:space="preserve">[[Restr:Corinthian Vase depicting Perseus, Andromeda and Ketos.jpg|thumb|right|300px|Lestr en doare korintiat a ziskouez Perseüs, [[Andromeda]] ha Ketos, [[Altes Museum]] ([[Berlin]]).]]

[[Restr:Museo Nazionale Napoli Perseus And Andromeda.jpg|thumb|right|300px|Perseüs hag Andromeda, hervez ul livadur roman eus Pompei.]]

[[Restr:Perseo y Andrómeda, por Tiziano.jpg|thumb|right|300px|Perseüs hag Andromeda, livet gant [[Tizian]].]]

[[Restr:Rubens - Perseo y Andrómeda.jpg|thumb|right|300px|Perseüs hag Andromeda, livet gant [[Rubens]].]]

[[Restr:Mignard-Andromeda and Perseus.jpg|thumb|right|300px|Perseüs hag Andromeda, livet gant Mignard]]

'''Perseüs''' (Περσεύς / ''Perseús'', « ar preizher»), a oa anv un haroz hellazat. Mab e oa da [[Zeus]] ha [[Danae]]. Eñ eo an hini a lazhas [[Medousa]] hag a zimezas da [[Andromeda]]. 

Hervez [[Apollonios Rodos]] e oa '''[[Eurymedon]]''' e wir anv.

== Ganedigezh an haroz ==
E kêr [[Argos (kêr)|Argos]] e oa un [[tour]] arem uhel, ha warnañ prenester hag a oa barrinier houarn tev outo. En tour-se e oa ur briñsez o ouelañ dourek rak lakaet e oa bet aze da viken gant ar roue he zad. 

Ar roue [[Akrisios]] a oa bet diouganet dezhañ gant ur [[beleg]] e vije lazhet gant e vab-bihan. Petra reas neuze, nemet kraouiañ e verc'h [[Danae]] da virout outi a gaout bugel ebet, rak n'en doa ket bet kalon d'he lazhañ. Evel-se e kave dezhañ e oa bet madelezhus ha fur war un dro.&lt;br /&gt;

Koulskoude, un noz, a-dre ar barrinier e kouezhas ur barrad glav [[aour]]. Zeus an hini e oa, rak an tu-se en doa kavet an doue da zont d'ober e lez d'ar [[plac'h]] yaouank, a voe brazezet gantañ.

[[Gwilioud]]iñ a reas ar verc'h en tour, ur [[mab]] e oa, Perseüs e oa e anv, hag Akrisios a savas kounnar ennañ ken a reas. Met peogwir e oa ur galon vat a zen ne lazhas nag ar mab nag ar vamm, nemet o lakaat a reas en un [[arc'h]], ha teurel anezho er mor.

== En harlu ==
Kaset ha digaset war ar mor e tegouezhas an arc'h en enez [[Serifos]]. Eno e voent skoazellet gant ur pesketaer, [[Diktys]] e anv, a oa [[breur]] da roue an enez, [[Polydektes]]. 

En enez Serifos e kreskas Perseüs, kenteliet gant [[Diktys]]. Ar roue Polidektes avat a gare [[Danae]], ha kement-se ne blije ket d'ar Perseüs yaouank a ziwalle [[vertuz]] e vamm. Neuze e klaskas ar roue Polidektes penaos e c'hallfe pellaat ar c'hrennard diwar dro e vamm. Dont a reas en e soñj lakaat tud an enezenn da reiñ dezhañ kezeg, ha hervez doareoù zo eus ar vojenn e felle dezhañ kinnig al loened da [[Hippodamia]] en devoa c'hoant da gemer da bried. Perseüs paour n'en doa ket a gezeg met kinnig a reas degas dezhañ pezh a garje, ne vern petra e vije. Hag a roue neuze da c'houlenn digantañ mont da gerc'hat penn ar [[Gorgon]] [[Medousa]], euzhvil a droe an dud e maen netra nemet gant e sell. 

=== Kefridi Polydektes ===
[[Restr:Perseus Medusa Louvre CA795.jpg|left|thumb]] 
[[Restr:Persee-florence.jpg|thumb|right|180px|''Perseüs o stourm ouzh Medusa'', gant [[Benvenuto Cellini|Cellini]]]]
[[Athena]] a oa kaz enni ouzh Medousa rak embaret e oa ouzh [[Poseidon]] en un templ a oa bet savet dezhi. Ha setu hi d'en em ziskouez dirak Perseüs ha d'e genteliañ diwar-benn pezh a rankje ober. &lt;br /&gt;

== Andromeda ==
[[Restr:Piero di Cosimo 042.jpg|220px|left|thumb|''Perseüs o tieubiñ Andromeda'' (munudig), livet gant [[Piero di Cosimo]] (war-dro&amp;nbsp;[[1513]])]]

[[Kassiopeia]], mamm [[Andromeda]] ha rouanez [[Aitiopia]], he devoa poufet e oa ken koant hag an [[Nereidezed]], ma savas droug e [[Poseidon]], doue ar mor, a c'holoas ar vro gant an dour-beuz, hag a gasas un [[euzhvil]] a rene war ar mor, ma ne c'halle den mont war vag ken.

Diouganañ a reas [[beleg]] an doue [[Amon]] ne vije peoc'h ebet digantañ ken na vije roet merc'h ar rouaned, Andromeda, d'an euzhvil. Neuze e voe staget ar plac'h kaezh ouzh ur garreg war an aod. Dres d'ar poent-se edo Perseüs o tistreiñ eus lazhañ [[Gorgon]], hag o tremen damdost, pa glevas hirvoudoù ar briñsez. Goude lazhañ an [[amprevan]] e tieubas Andromeda hag e timezas ganti, petra bennak ma oa bet prometet d'ur paotr yaouank all, [[Fineüs]] e anv. 

En eured e savas kann etre an daou baotr, ha troet e voe Fineüs e maen tra ken 'met o welout penn Gorgon&lt;ref&gt;hervez [[Metamorfozoù]] [[Ovidius]]&lt;/ref&gt;. War-lerc'h an eured ez eas Andromeda gant he fried da [[Tiryns|Diryns]], en [[Argolis]].

== Oberennoù awenet gant ar mojennoù ==
=== Livadurioù ===
Livadurioù niverus zo bet, ar re anavezetañ 
* gant [[Tizian]]
* gant [[Rubens]]
* gant [[Rembrandt]]
* gant [[Mignard]]

=== Delwennoù ===
* [[Benvenuto Cellini]] en deus graet un delwenn [[arem]], ''Perseüs o terc'hel penn Medousa'' ([[1545]] ), [[Firenze]], Loggia del Lanzi ;
* [[Antonio Canova]] a reas ivez un delwenn anvet ''Perseüs o terc'hel penn Medousa'' a zo er Mirdi [[Pio-Clementino]] er [[Vatikan]].

== C'hoarigan ==

** Ur c'hoarigan ''Perseüs'' zo bet savet e [[1682]] gant ar sonaozour gall [[Jean-Baptiste Lully]] .

=== Liammoù diavaez ===
{{Commonscat|Perseus|Perseüs}}
* Guy Massat, « [http://www.psychanalyse-paris.com/846-Persee-et-la-Meduse.html Persée et la Méduse] », kendiviz ''Psychanalyse et Mythologie'', [[Pariz]], 2006.

== Notennoù ==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Bugale Zeus]]
[[Rummad:Harozed Hellaz]]</text>
      <sha1>4a22q5m16ocr4p3xv8x5f3bjz3ae9d8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Surinam</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31230</id>
    <revision>
      <id>2007447</id>
      <parentid>1902414</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:19:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Politkerezh */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4348" xml:space="preserve">{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = Republiek Suriname
|anv boutin bzg           = Surinam
|anv klok bzg             = Republik Surinam
|skeudenn banniel         = Flag of Suriname.svg
|skeudenn skoed-ardamez   = Coat of arms of Suriname.svg
|doare arouez             = Skoed-ardamez
|skeudenn_kartenn         = Suriname in its region.svg
|enskrivadur_kartenn      = 
|ger-stur broadel         = ''Justitia - Pietas - Fides'' 
|kan broadel              = ''[[ustitia - Pietas - Fides]]''
|yezhoù ofisiel           = [[Nederlandeg]]
|strolladoù etnek         = 
|kêr-benn                 =  [[Paramaribo]]
|Led-d=5 |Led-m=50 |Led-NS=N |Hed-d=55 |Hed-m=10 |Hed-RK=W
|kêr vrasañ               =  [[Paramaribo]]
|doare gouarnamant        = [[Republik]]
|titl penn ar vro1        = [[Prezidant]]
|anv penn ar vro1         = [[Chan Santokhi]]
|titl penn ar vro2        = 
|anv penn ar vro2         = 
|titl penn ar vro3        = 
|anv penn ar vro3         = 
|titl penn ar vro4        = 
|anv penn ar vro4         = 
|titl penn ar vro5        = 
|anv penn ar vro5         = 
|gorread                  = 163,821
|renk_gorread             = 91
|dregantad doureier       = 1.1
|istimadur_poblañs        =  470,784
|istimadur_poblañs_renk   = 170
|istimadur_poblañs_bloaz  = 2005
|niveradeg_poblañs        = 487,024 
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 2004
|stankter_ar_boblañs      = 2.7
|renk_stankter_ar_boblañs = 223
|PDK_PGP                  = $2.898 milliard
|PDK_PGP_renk             = 160
|PDK_PGP_bloaz            = 2007
|PDK_PGP_keidenn          = $5,683
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 96
|doare_riegezh            = 
|elfenn_war_ar_riegezh    = 
|darvoud_heverk1          = 
|deiziad_heverk1          = 
|darvoud_heverk2          = 
|deiziad_heverk2          = 
|darvoud_heverk3          = 
|deiziad_heverk3          = 
|darvoud_heverk4          = 
|deiziad_heverk4          = 
|FDD                      = {{increase}} 0.774
|FDD_renk                 = 85
|FDD_bloaz                = 
|FDD_rummad               = &lt;font color=&quot;#ffcc00&quot;&gt;kreiz&lt;/font&gt;
|moneiz                   = [[Dollar Surinam]] 
|kod moneiz               = SRD
|gwerzhid-eur             = ART
|utc_offset               = -3
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = -3
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 597
|Kod kenrouedad           = [[.sr]]
|notennoù                 = 
}}

Ur riez e norzh [[Suamerika]] eo '''Surinam''', pe '''Suriname''' hervez anv ofisiel ar vro, lec'hiet etre [[Gwiana Frañs]] er c'hornôg ha [[Guyana]] er reter. Un harz he deus gant [[Brazil]] , er su dezhi. Riez vihanañ Suamerika eo, ha [[Paramaribo]] eo he c'hêr-benn.

== Douaroniezh ==
Dont a ra anv ar vro eus hini ar [[stêr Suriname]]. Goloet eo ar vro gant koadeier.

== Istor ==
Un darn eus [[Impalaeriezh trevadennel an Izelvroioù]] e voe adalek an XVIIvet kantved. Freuzet e oa ar sklavouriezh e 1863. Dont a reas da vezañ ur rannvro emrenn izelvroat e 1954, met he dizalc'hidigezh a voe disklêriet e [[1975]]. Goude ur poutch e 1980 e oa ur brezel diabarzh etre 1986 ha 1992. Bremañ eo [[Desi Bouterse]] ar prezidant, an hini a oa kiriek da taol-stad 1980.

== Melestradur ==

Disrannet eo Surinam e 10 bann
# [[Bann Brokopondo|Brokopondo]]
# [[Bann Commewijne|Commewijne]]
# [[Bann Coronie|Coronie]]
# [[Bann Marowijne|Marowijne]]
# [[Bann Nickerie|Nickerie]]
# [[Bann Para|Para]]
# [[Bann Paramaribo|Paramaribo]]
# [[Bann Saramacca|Saramacca]]
# [[Bann Sipaliwini|Sipaliwini]]
# [[Bann Wanica|Wanica]]
| [[Restr:Suriname districts numbered.png|230px|Map of the districts of Suriname in alphabetical order]]
|}


== Politkerezh ==
Un demokratelezh vonreizhel eo Surinam, diazezet war bonreizh [[1987]].

Ar galloud lezennel a zo gant ar Vodadeg Vroadel, 51 ezel dilennet evit pemp bloaz enni. Penn ar stad eo ar prezidant. Dilennet eo evit pemp bloaz gant mouezhioù an div drederenn eus ar Vodadeg Vroadel da vihanañ. Ma ne c'hounez ket danvez prezidant ebet an div drederenn eus ar mouezhioù e voder ur ''Vodadeg ar Bobl'' aozet eus ar gannaded hag eus ar guzulierien-kêr pe rannvro. Ganto e vez dilennet ar prezidant neuze. Envel a ra ar prezidant 16 ministr. Ne c'hell ket bezañ kaset kuit ar prezidant kent fin e amzeriad.


{{Su-Amerika}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Surinam]]</text>
      <sha1>epdstoo27wxfgoj9vmr5v42u6z1zbgv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ecuador</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31644</id>
    <revision>
      <id>2007386</id>
      <parentid>1963577</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T12:43:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adriendelucca</username>
        <id>53023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3566" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekwador''', ent-ofisiel '''República del Ecuador''', distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot;, zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]: Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg, er [[Meurvor Habask]]. Quito eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ.

== An anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]

{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>qcstwatiqnllr7jef1odikw0874tafo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007394</id>
      <parentid>2007386</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T14:20:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>stummoù impiljet ha daveoù</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4122" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekouador'''&lt;ref&gt;Erwan Troal, &quot;Betek dent-heskenn an Andoù&quot;, Al Liamm, Nnn 109, 1965, p. 98 et passim&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Katell Chantreau, Oberour, ha Jean Bossard, skeudennaouer, ''Caminante : Danevelloù eus an Andoù'', Oeil électrique, 2006&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jorj Abherve-Gwegen, ''A-hed ar Panamericana'', Aber, 2007&lt;/ref&gt; (Skrivet Ekwador a-wezhioù ivez&lt;ref&gt;''Imbourc'h'', 30 a viz Ebrel 1974, Nnn 51-52, p. 113 ; Gouel ar filmoù, Douarnenez, [http://www.festival-douarnenez.com/wp-content/uploads/2014/06/formulaire-inscrire-un-film-bzh.pdf follenn enskrivañ], 2015&lt;/ref&gt;), ent-ofisiel '''República del Ecuador''', distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot;, zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]: Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg, er [[Meurvor Habask]]. Quito eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ.

== An anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]

{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>69w2op8zcyyq2k3fu89vmc36kzvr70d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007395</id>
      <parentid>2007394</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T14:20:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Liammoù diavaez */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4152" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekouador'''&lt;ref&gt;Erwan Troal, &quot;Betek dent-heskenn an Andoù&quot;, Al Liamm, Nnn 109, 1965, p. 98 et passim&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Katell Chantreau, Oberour, ha Jean Bossard, skeudennaouer, ''Caminante : Danevelloù eus an Andoù'', Oeil électrique, 2006&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jorj Abherve-Gwegen, ''A-hed ar Panamericana'', Aber, 2007&lt;/ref&gt; (Skrivet Ekwador a-wezhioù ivez&lt;ref&gt;''Imbourc'h'', 30 a viz Ebrel 1974, Nnn 51-52, p. 113 ; Gouel ar filmoù, Douarnenez, [http://www.festival-douarnenez.com/wp-content/uploads/2014/06/formulaire-inscrire-un-film-bzh.pdf follenn enskrivañ], 2015&lt;/ref&gt;), ent-ofisiel '''República del Ecuador''', distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot;, zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]: Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg, er [[Meurvor Habask]]. Quito eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ.

== An anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>5qfsjcdfk0t8a5gax2p5rsu9pga5d8t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007397</id>
      <parentid>2007395</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T14:28:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4251" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekuador'''&lt;ref&gt;[[Roparz Hemon]], ''Nouveau dictionnaire breton français'', 1978&lt;ref&gt; (Skrivet '''Ekouador'''&lt;ref&gt;Erwan Troal, &quot;Betek dent-heskenn an Andoù&quot;, Al Liamm, Nnn 109, 1965, p. 98 et passim&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Katell Chantreau, Oberour, ha Jean Bossard, skeudennaouer, ''Caminante : Danevelloù eus an Andoù'', Oeil électrique, 2006&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jorj Abherve-Gwegen, ''A-hed ar Panamericana'', Aber, 2007&lt;/ref&gt; ha memes  Ekwador a-wezhioù ivez&lt;ref&gt;''Imbourc'h'', 30 a viz Ebrel 1974, Nnn 51-52, p. 113 ; Gouel ar filmoù, Douarnenez, [http://www.festival-douarnenez.com/wp-content/uploads/2014/06/formulaire-inscrire-un-film-bzh.pdf follenn enskrivañ], 2015&lt;/ref&gt;), ent-ofisiel '''República del Ecuador''', distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot;, zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]: Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg, er [[Meurvor Habask]]. Quito eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ.

== An anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>jb221qitb7hm1tnznn5kefd5ztj0c5f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007398</id>
      <parentid>2007397</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T14:29:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4252" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekuador'''&lt;ref&gt;[[Roparz Hemon]], ''Nouveau dictionnaire breton français'', 1978&lt;/ref&gt; (Skrivet '''Ekouador'''&lt;ref&gt;Erwan Troal, &quot;Betek dent-heskenn an Andoù&quot;, Al Liamm, Nnn 109, 1965, p. 98 et passim&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Katell Chantreau, Oberour, ha Jean Bossard, skeudennaouer, ''Caminante : Danevelloù eus an Andoù'', Oeil électrique, 2006&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jorj Abherve-Gwegen, ''A-hed ar Panamericana'', Aber, 2007&lt;/ref&gt; ha memes  Ekwador a-wezhioù ivez&lt;ref&gt;''Imbourc'h'', 30 a viz Ebrel 1974, Nnn 51-52, p. 113 ; Gouel ar filmoù, Douarnenez, [http://www.festival-douarnenez.com/wp-content/uploads/2014/06/formulaire-inscrire-un-film-bzh.pdf follenn enskrivañ], 2015&lt;/ref&gt;), ent-ofisiel '''República del Ecuador''', distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot;, zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]: Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg, er [[Meurvor Habask]]. Quito eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ.

== An anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>154mycnxmnxvlpw8suvossj0avt9r4p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007399</id>
      <parentid>2007398</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T14:30:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4276" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekuador'''&lt;ref&gt;[[Roparz Hemon]], ''Nouveau dictionnaire breton français'', 1978&lt;/ref&gt; (Skrivet '''Ekouador'''&lt;ref&gt;Erwan Troal, &quot;Betek dent-heskenn an Andoù&quot;, Al Liamm, Nnn 109, 1965, p. 98 et passim&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Katell Chantreau, Oberour, ha Jean Bossard, skeudennaouer, ''Caminante : Danevelloù eus an Andoù'', Oeil électrique, 2006&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jorj Abherve-Gwegen, ''A-hed ar Panamericana'', Aber, 2007&lt;/ref&gt; ha memes  Ekwador a-wezhioù ivez&lt;ref&gt;''Imbourc'h'', 30 a viz Ebrel 1974, Nnn 51-52, p. 113 ; Gouel ar filmoù, Douarnenez, [http://www.festival-douarnenez.com/wp-content/uploads/2014/06/formulaire-inscrire-un-film-bzh.pdf follenn enskrivañ], 2015&lt;/ref&gt;), ent-ofisiel '''República del Ecuador''' (&quot;Republik an Ekuador&quot;), distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot;, zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]: Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg, er [[Meurvor Habask]]. Quito eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ.

== An anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>2vev3q28p8q8xfy6u2wphd6tw6ejgzr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007400</id>
      <parentid>2007399</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T14:31:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Dizober kemmoù 2007399 a-berzh [[Special:Contributions/Kadwalan|Kadwalan]] ([[User talk:Kadwalan|kaozeal]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4252" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekuador'''&lt;ref&gt;[[Roparz Hemon]], ''Nouveau dictionnaire breton français'', 1978&lt;/ref&gt; (Skrivet '''Ekouador'''&lt;ref&gt;Erwan Troal, &quot;Betek dent-heskenn an Andoù&quot;, Al Liamm, Nnn 109, 1965, p. 98 et passim&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Katell Chantreau, Oberour, ha Jean Bossard, skeudennaouer, ''Caminante : Danevelloù eus an Andoù'', Oeil électrique, 2006&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jorj Abherve-Gwegen, ''A-hed ar Panamericana'', Aber, 2007&lt;/ref&gt; ha memes  Ekwador a-wezhioù ivez&lt;ref&gt;''Imbourc'h'', 30 a viz Ebrel 1974, Nnn 51-52, p. 113 ; Gouel ar filmoù, Douarnenez, [http://www.festival-douarnenez.com/wp-content/uploads/2014/06/formulaire-inscrire-un-film-bzh.pdf follenn enskrivañ], 2015&lt;/ref&gt;), ent-ofisiel '''República del Ecuador''', distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot;, zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]: Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg, er [[Meurvor Habask]]. Quito eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ.

== An anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>154mycnxmnxvlpw8suvossj0avt9r4p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007403</id>
      <parentid>2007400</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T14:44:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5101" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekuador'''&lt;ref&gt;[[Roparz Hemon]], ''Nouveau dictionnaire breton français'', 1978&lt;/ref&gt; (Skrivet '''Ekouador'''&lt;ref&gt;Erwan Troal, &quot;Betek dent-heskenn an Andoù&quot;, Al Liamm, Nnn 109, 1965, p. 98 et passim&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Katell Chantreau, Oberour, ha Jean Bossard, skeudennaouer, ''Caminante : Danevelloù eus an Andoù'', Oeil électrique, 2006&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jorj Abherve-Gwegen, ''A-hed ar Panamericana'', Aber, 2007&lt;/ref&gt; ha memes  Ekwador a-wezhioù ivez&lt;ref&gt;''Imbourc'h'', 30 a viz Ebrel 1974, Nnn 51-52, p. 113 ; Gouel ar filmoù, Douarnenez, [http://www.festival-douarnenez.com/wp-content/uploads/2014/06/formulaire-inscrire-un-film-bzh.pdf follenn enskrivañ], 2015&lt;/ref&gt;), ent-ofisiel '''República del Ecuador''', distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot; ( [[Kechuaeg]]: ''Ikwadur Ripuwlika''; [[Shouareg]]: ''Ekuatur Nunka''),&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195301/https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|url-status=dead|archive-date=20 December 2019|title=Chicham atiakur metek atin turakur, pénke takakainiachu tuke enentaimtusartiniaitji|publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo|date=2014|version=(in [[Shuar language|Shuar]])}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Pellizzaro|first1=Siro M.|first2=Fàusto Oswaldo|last2=Nàwech|title=Chicham: Dictionario Enciclopédico Shuar-Castellano|date=2003|publisher=Wea Nekaptai}}&lt;/ref&gt;), zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]. Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg d'an douar-bras, er [[Meurvor Habask]]. [[Quito]] eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ. 

== An anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>roazbrwqm1i5an9ruuh2upkh7b717hd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007404</id>
      <parentid>2007403</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T14:44:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5099" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekuador'''&lt;ref&gt;[[Roparz Hemon]], ''Nouveau dictionnaire breton français'', 1978&lt;/ref&gt; (Skrivet '''Ekouador'''&lt;ref&gt;Erwan Troal, &quot;Betek dent-heskenn an Andoù&quot;, Al Liamm, Nnn 109, 1965, p. 98 et passim&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Katell Chantreau, Oberour, ha Jean Bossard, skeudennaouer, ''Caminante : Danevelloù eus an Andoù'', Oeil électrique, 2006&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jorj Abherve-Gwegen, ''A-hed ar Panamericana'', Aber, 2007&lt;/ref&gt; ha memes  Ekwador a-wezhioù ivez&lt;ref&gt;''Imbourc'h'', 30 a viz Ebrel 1974, Nnn 51-52, p. 113 ; Gouel ar filmoù, Douarnenez, [http://www.festival-douarnenez.com/wp-content/uploads/2014/06/formulaire-inscrire-un-film-bzh.pdf follenn enskrivañ], 2015&lt;/ref&gt;), ent-ofisiel '''República del Ecuador''', distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot; ( [[Kechuaeg]]: ''Ikwadur Ripuwlika''; [[Shouareg]]: ''Ekuatur Nunka''&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195301/https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|url-status=dead|archive-date=20 December 2019|title=Chicham atiakur metek atin turakur, pénke takakainiachu tuke enentaimtusartiniaitji|publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo|date=2014|version=(in [[Shuar language|Shuar]])}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Pellizzaro|first1=Siro M.|first2=Fàusto Oswaldo|last2=Nàwech|title=Chicham: Dictionario Enciclopédico Shuar-Castellano|date=2003|publisher=Wea Nekaptai}}&lt;/ref&gt;), zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]. Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg d'an douar-bras, er [[Meurvor Habask]]. [[Quito]] eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ. 

== An anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>kwaupe7v87swz1439b0k1eylquh4e1b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007405</id>
      <parentid>2007404</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T15:06:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6000" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekuador'''&lt;ref&gt;[[Roparz Hemon]], ''Nouveau dictionnaire breton français'', 1978&lt;/ref&gt; (Skrivet '''Ekouador'''&lt;ref&gt;Erwan Troal, &quot;Betek dent-heskenn an Andoù&quot;, Al Liamm, Nnn 109, 1965, p. 98 et passim&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Katell Chantreau, Oberour, ha Jean Bossard, skeudennaouer, ''Caminante : Danevelloù eus an Andoù'', Oeil électrique, 2006&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jorj Abherve-Gwegen, ''A-hed ar Panamericana'', Aber, 2007&lt;/ref&gt; ha memes  Ekwador a-wezhioù ivez&lt;ref&gt;''Imbourc'h'', 30 a viz Ebrel 1974, Nnn 51-52, p. 113 ; Gouel ar filmoù, Douarnenez, [http://www.festival-douarnenez.com/wp-content/uploads/2014/06/formulaire-inscrire-un-film-bzh.pdf follenn enskrivañ], 2015&lt;/ref&gt;), ent-ofisiel '''República del Ecuador''', distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot; ( [[Kechuaeg]]: ''Ikwadur Ripuwlika''; [[Shouareg]]: ''Ekuatur Nunka''&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195301/https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|url-status=dead|archive-date=20 December 2019|title=Chicham atiakur metek atin turakur, pénke takakainiachu tuke enentaimtusartiniaitji|publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo|date=2014|version=(in [[Shuar language|Shuar]])}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Pellizzaro|first1=Siro M.|first2=Fàusto Oswaldo|last2=Nàwech|title=Chicham: Dictionario Enciclopédico Shuar-Castellano|date=2003|publisher=Wea Nekaptai}}&lt;/ref&gt;), zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]. Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg d'an douar-bras, er [[Meurvor Habask]]. [[Quito]] eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ. 

War zouaroù Ekuador a hiziv e veve gwezhall meur a [[pobloù henvroat Ekuador|strollad amerindian]] a voe lonket tamm-ha-tamm gant an [[impalaeriezh Inka]] e-pad ar {{XVvet kantved}}. [[Spanish colonization of the Americas|Trevadennet e voe ar vro gant Bro-Spagn]] e-pad ar {{XVIvet kantved}}, hag e teuas da vezañ dizalc'h e [[1820]] evel ul lodenn eus [[Gran Colombia]]. Dont a reas da vezañ ur Stad e 1830. Melezouret eo hêrezh an div impalaeriezh gant liesseurted ar boblañs. Ar pep brasañ eus e  {{#expr:{{replace|{{UN_Population|Ecuador}}|,||}}/1e6 round 1}} milion a annezidi zo [[hiron]]ed, ouzhpenn-se ez eus ur vinorelezh vras a Europeaned, Amerikened henvroat, ha diskennidi eus Afrikaned. Ar spagnoleg eo ar yezh ofisiel ha komzet eo gant al lodenn vrasañ eus ar boblañs, daoust ma'z eo anavezet 13 yezh henvroat ivez, en o mesk ar [[Kechueg|c'hechueg]] hag ar [[Shouareg]].

== Orin an anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>iohfdzke6s32woy9yxdqmprfi1k0srf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007406</id>
      <parentid>2007405</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T15:12:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5949" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekuador'''&lt;ref&gt;[[Roparz Hemon]], ''Nouveau dictionnaire breton français'', 1978&lt;/ref&gt; (Skrivet '''Ekouador'''&lt;ref&gt;Erwan Troal, &quot;Betek dent-heskenn an Andoù&quot;, Al Liamm, Nnn 109, 1965, p. 98 et passim&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Katell Chantreau, Oberour, ha Jean Bossard, skeudennaouer, ''Caminante : Danevelloù eus an Andoù'', Oeil électrique, 2006&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jorj Abherve-Gwegen, ''A-hed ar Panamericana'', Aber, 2007&lt;/ref&gt; ha memes  Ekwador a-wezhioù ivez&lt;ref&gt;''Imbourc'h'', 30 a viz Ebrel 1974, Nnn 51-52, p. 113 ; Gouel ar filmoù, Douarnenez, [http://www.festival-douarnenez.com/wp-content/uploads/2014/06/formulaire-inscrire-un-film-bzh.pdf follenn enskrivañ], 2015&lt;/ref&gt;), ent-ofisiel '''República del Ecuador''', distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot; ( [[Kechuaeg]]: ''Ikwadur Ripuwlika''; [[Shouareg]]: ''Ekuatur Nunka''&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195301/https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|url-status=dead|archive-date=20 December 2019|title=Chicham atiakur metek atin turakur, pénke takakainiachu tuke enentaimtusartiniaitji|publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo|date=2014|version=(in [[Shuar language|Shuar]])}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Pellizzaro|first1=Siro M.|first2=Fàusto Oswaldo|last2=Nàwech|title=Chicham: Dictionario Enciclopédico Shuar-Castellano|date=2003|publisher=Wea Nekaptai}}&lt;/ref&gt;), zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]. Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg d'an douar-bras, er [[Meurvor Habask]]. [[Quito]] eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ. 

War zouaroù Ekuador a hiziv e veve gwezhall meur a [[pobloù henvroat Ekuador|strollad amerindian]] a voe lonket tamm-ha-tamm gant an [[impalaeriezh Inka]] e-pad ar {{XVvet kantved}}. [[Spanish colonization of the Americas|Trevadennet e voe ar vro gant Bro-Spagn]] e-pad ar {{XVIvet kantved}}, hag e teuas da vezañ dizalc'h e [[1820]] evel ul lodenn eus [[Gran Colombia]]. Dont a reas da vezañ ur Stad e 1830. Melezouret eo hêrezh an div impalaeriezh gant liesseurted ar boblañs. Ar pep brasañ eus e {{#property:P1082}} a annezidi zo [[hiron]]ed, ouzhpenn-se ez eus ur vinorelezh vras a Europeaned, Amerikened henvroat, ha diskennidi eus Afrikaned. Ar spagnoleg eo ar yezh ofisiel ha komzet eo gant al lodenn vrasañ eus ar boblañs, daoust ma'z eo anavezet 13 yezh henvroat ivez, en o mesk ar [[Kechueg|c'hechueg]] hag ar [[Shouareg]].


== Orin an anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>7p8ua4ylb5crzzp4hu0yo99wace4m72</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007407</id>
      <parentid>2007406</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T15:13:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5951" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekuador'''&lt;ref&gt;[[Roparz Hemon]], ''Nouveau dictionnaire breton français'', 1978&lt;/ref&gt; (Skrivet '''Ekouador'''&lt;ref&gt;Erwan Troal, &quot;Betek dent-heskenn an Andoù&quot;, Al Liamm, Nnn 109, 1965, p. 98 et passim&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Katell Chantreau, Oberour, ha Jean Bossard, skeudennaouer, ''Caminante : Danevelloù eus an Andoù'', Oeil électrique, 2006&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jorj Abherve-Gwegen, ''A-hed ar Panamericana'', Aber, 2007&lt;/ref&gt; ha memes  Ekwador a-wezhioù ivez&lt;ref&gt;''Imbourc'h'', 30 a viz Ebrel 1974, Nnn 51-52, p. 113 ; Gouel ar filmoù, Douarnenez, [http://www.festival-douarnenez.com/wp-content/uploads/2014/06/formulaire-inscrire-un-film-bzh.pdf follenn enskrivañ], 2015&lt;/ref&gt;), ent-ofisiel '''República del Ecuador''', distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot; ( [[Kechuaeg]]: ''Ikwadur Ripuwlika''; [[Shouareg]]: ''Ekuatur Nunka''&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195301/https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|url-status=dead|archive-date=20 December 2019|title=Chicham atiakur metek atin turakur, pénke takakainiachu tuke enentaimtusartiniaitji|publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo|date=2014|version=(in [[Shuar language|Shuar]])}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Pellizzaro|first1=Siro M.|first2=Fàusto Oswaldo|last2=Nàwech|title=Chicham: Dictionario Enciclopédico Shuar-Castellano|date=2003|publisher=Wea Nekaptai}}&lt;/ref&gt;), zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]. Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg d'an douar-bras, er [[Meurvor Habask]]. [[Quito]] eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ. 

War zouaroù Ekuador a hiziv e veve gwezhall meur a [[pobloù henvroat Ekuador|strollad amerindian]] a voe lonket tamm-ha-tamm gant an [[impalaeriezh Inka]] e-pad ar {{XVvet kantved}}. [[Spanish colonization of the Americas|Trevadennet e voe ar vro gant Bro-Spagn]] e-pad ar {{XVIvet kantved}}, hag e teuas da vezañ dizalc'h e [[1820]] evel ul lodenn eus [[Gran Colombia]]. Dont a reas da vezañ ur Stad e 1830. Melezouret eo hêrezh an div impalaeriezh gant liesseurted ar boblañs. Ar pep brasañ eus e {{#property:P1082}} a annezidi zo [[hiron]]ed, ouzhpenn-se ez eus ur vinorelezh vras a Europeaned, Amerikened henvroat, ha diskennidi eus Afrikaned. Ar spagnoleg eo ar yezh ofisiel ha komzet eo gant al lodenn vrasañ eus ar boblañs, daoust ma'z eo anavezet 13 yezh henvroat ivez, en o mesk ar [[Kechuaeg|c'hechuaeg]] hag ar [[Shouareg]].


== Orin an anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>8yyrjpmqi05neqgobf8g3omq117obzh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007414</id>
      <parentid>2007407</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T15:58:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>kreskig</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9249" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekuador'''&lt;ref&gt;[[Roparz Hemon]], ''Nouveau dictionnaire breton français'', 1978&lt;/ref&gt; (Skrivet '''Ekouador'''&lt;ref&gt;Erwan Troal, &quot;Betek dent-heskenn an Andoù&quot;, Al Liamm, Nnn 109, 1965, p. 98 et passim&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Katell Chantreau, Oberour, ha Jean Bossard, skeudennaouer, ''Caminante : Danevelloù eus an Andoù'', Oeil électrique, 2006&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jorj Abherve-Gwegen, ''A-hed ar Panamericana'', Aber, 2007&lt;/ref&gt; ha memes  Ekwador a-wezhioù ivez&lt;ref&gt;''Imbourc'h'', 30 a viz Ebrel 1974, Nnn 51-52, p. 113 ; Gouel ar filmoù, Douarnenez, [http://www.festival-douarnenez.com/wp-content/uploads/2014/06/formulaire-inscrire-un-film-bzh.pdf follenn enskrivañ], 2015&lt;/ref&gt;), ent-ofisiel '''República del Ecuador''', distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot; ( [[Kechuaeg]]: ''Ikwadur Ripuwlika''; [[Shouareg]]: ''Ekuatur Nunka''&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195301/https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|url-status=dead|archive-date=20 December 2019|title=Chicham atiakur metek atin turakur, pénke takakainiachu tuke enentaimtusartiniaitji|publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo|date=2014|version=(in [[Shuar language|Shuar]])}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Pellizzaro|first1=Siro M.|first2=Fàusto Oswaldo|last2=Nàwech|title=Chicham: Dictionario Enciclopédico Shuar-Castellano|date=2003|publisher=Wea Nekaptai}}&lt;/ref&gt;), zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]. Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg d'an douar-bras, er [[Meurvor Habask]]. [[Quito]] eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ. 

War zouaroù Ekuador a hiziv e veve gwezhall meur a [[pobloù henvroat Ekuador|strollad amerindian]] a voe lonket tamm-ha-tamm gant an [[impalaeriezh Inka]] e-pad ar {{XVvet kantved}}. [[Spanish colonization of the Americas|Trevadennet e voe ar vro gant Bro-Spagn]] e-pad ar {{XVIvet kantved}}, hag e teuas da vezañ dizalc'h e [[1820]] evel ul lodenn eus ''[[Gran Colombia]]''. Dont a reas da vezañ ur Stad e 1830. Melezouret eo hêrezh an div impalaeriezh gant liesseurted ar boblañs. Ar pep brasañ eus he {{#property:P1082}} a annezidi zo [[hiron]]ed, ouzhpenn-se ez eus ur vinorelezh vras a Europeaned, Amerikaned henvroat, ha diskennidi eus Afrikaned. Ar spagnoleg eo ar yezh ofisiel ha komzet eo gant al lodenn vrasañ eus ar boblañs, daoust ma'z eus anavezet 13 yezh henvroat ivez, en o mesk ar [[Kechuaeg|c'hechuaeg]] hag ar [[Shouareg]].

Stad Ekuador zo ur [[Demokratiezh dre zileuriañ|republik demokratek dre zileuriañ]] hag ur [[Bro o tiorren|vro o tiorren]]&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&amp;sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |access-date=29 September 2019}}&lt;/ref&gt; a zepant kalz eus gwerzh marc'hadourezhioù evel an tireoul ha produioù al labour-douar ([[bananez]] ha favennoù [[Kakao|kakao]]) hag ar beskerezh ([[kresteneg]]ed ha pesked). Gouarnet eo evel ur republik demokratel prezidantel. Emañ ar vro e-touez diazezerien  [[Aozadur ar Broadoù Unanet]], [[Aozadur ar stadoù amerikan]], [[Mercosur]], [[Forom evit araokadur ha diorroadur Suamerika|PROSUR]] ha [[luskad ar stadoù distag eus ar bloc'hoù]].

Unan eus ar 17 [[broioù megalieseurt|bro vegalieseurt]] er bed anezhi&lt;ref name=&quot;Conservation International Site&quot;&gt;{{cite web|url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |access-date=26 July 2012 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007  }}, Conservation.org (16 September 2003).&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/|title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca|access-date=13 September 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/|archive-date=29 November 2014|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;, Ekuador a ro bod da galz plant ha loened [[Endemegezh|endemek]], e-giz re an [[Inizi Galápagos]]. Oc'h anavezout he hêrezh ekologel hep e bar, bonreizh nevez 2008 eo ar c'hentañ er bed a anavez [[gwirioù eus an Natur]] gwarezet gant al lezenn, pe gwirioù eus an [[Ekoreizhiad]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF RIGHTS of NATURE Language |access-date=30 September 2008 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008  }}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.&lt;/ref&gt;.

Hervez ar [[Kreizenn evit an enklask diwar-benn an ekonomiezh hag ar politikerezh|Greizenn enklaskoù diwar-benn an ekonomiezh hag ar politikerezh]], etre 2006 ha 2016, ez eo digresket ar baourentez eus 36.7% da 22.5% hag ar [[PDG]] bloaziek dre benn zo kresket eus 1,5 dregant (Da geñveriañ gant ar 0,6 dregant en daou zekvloaziad kent). D'ar memes mare, [[kenefeder Gini]] ar vro diwar-benn an dizingalded ekonomikel zo diskennet eus 0,55 da 0,47&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf|title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results|access-date=17 January 2020}}&lt;/ref&gt;. 


== Orin an anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>gkxho1dg0alyt7vj8byynr19ikp5h5z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007418</id>
      <parentid>2007414</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:09:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9281" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekuador'''&lt;ref&gt;[[Roparz Hemon]], ''Nouveau dictionnaire breton français'', 1978&lt;/ref&gt; (Skrivet '''Ekouador'''&lt;ref&gt;Erwan Troal, &quot;Betek dent-heskenn an Andoù&quot;, Al Liamm, Nnn 109, 1965, p. 98 et passim&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Katell Chantreau, Oberour, ha Jean Bossard, skeudennaouer, ''Caminante : Danevelloù eus an Andoù'', Oeil électrique, 2006&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jorj Abherve-Gwegen, ''A-hed ar Panamericana'', Aber, 2007&lt;/ref&gt; ha memes  Ekwador a-wezhioù ivez&lt;ref&gt;''Imbourc'h'', 30 a viz Ebrel 1974, Nnn 51-52, p. 113 ; Gouel ar filmoù, Douarnenez, [http://www.festival-douarnenez.com/wp-content/uploads/2014/06/formulaire-inscrire-un-film-bzh.pdf follenn enskrivañ], 2015&lt;/ref&gt;), ent-ofisiel '''República del Ecuador''', distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot; ( [[Kechuaeg]]: ''Ikwadur Ripuwlika''; [[Shouareg]]: ''Ekuatur Nunka''&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195301/https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|url-status=dead|archive-date=20 December 2019|title=Chicham atiakur metek atin turakur, pénke takakainiachu tuke enentaimtusartiniaitji|publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo|date=2014|version=(in [[Shuar language|Shuar]])}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Pellizzaro|first1=Siro M.|first2=Fàusto Oswaldo|last2=Nàwech|title=Chicham: Dictionario Enciclopédico Shuar-Castellano|date=2003|publisher=Wea Nekaptai}}&lt;/ref&gt;), zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]. Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg d'an douar-bras, er [[Meurvor Habask]]. [[Quito]] eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ. 

War zouaroù Ekuador a hiziv e veve gwezhall meur a [[pobloù henvroat Ekuador|strollad amerindian]] a voe lonket tamm-ha-tamm gant an [[impalaeriezh Inka]] e-pad ar {{XVvet kantved}}. [[Spanish colonization of the Americas|Trevadennet e voe ar vro gant Bro-Spagn]] e-pad ar {{XVIvet kantved}}, hag e teuas da vezañ dizalc'h e [[1820]] evel ul lodenn eus ''[[Gran Colombia]]''. Dont a reas da vezañ ur Stad e 1830. Melezouret eo hêrezh an div impalaeriezh gant liesseurted ar boblañs. Ar pep brasañ eus he {{#property:P1082}} a annezidi zo [[hiron]]ed, ouzhpenn-se ez eus ur vinorelezh vras a Europeaned, Amerikaned henvroat, ha diskennidi eus Afrikaned. Ar spagnoleg eo ar yezh ofisiel ha komzet eo gant al lodenn vrasañ eus ar boblañs, daoust ma'z eus anavezet 13 yezh henvroat ivez, en o mesk ar [[Kechuaeg|c'hechuaeg]] hag ar [[Shouareg]].

Stad Ekuador zo ur [[Demokratiezh dre zileuriañ|republik demokratek dre zileuriañ]] hag ur [[Bro o tiorren|vro o tiorren]]&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&amp;sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |access-date=29 September 2019}}&lt;/ref&gt; a zepant kalz eus gwerzh marc'hadourezhioù evel an tireoul ha produioù al labour-douar ([[bananez]] ha favennoù [[Kakao|kakao]]) hag ar beskerezh ([[kresteneg]]ed ha pesked). Gouarnet eo evel ur republik demokratel prezidantel. Emañ ar vro e-touez diazezerien  [[Aozadur ar Broadoù Unanet]], [[Aozadur ar stadoù amerikan]], [[Mercosur]], [[Forom evit araokadur ha diorroadur Suamerika|PROSUR]] ha [[luskad ar stadoù distag eus ar bloc'hoù]].

Unan eus ar 17 [[broioù megalieseurt|bro vegalieseurt]] er bed anezhi&lt;ref name=&quot;Conservation International Site&quot;&gt;{{cite web|url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |access-date=26 July 2012 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007  }}, Conservation.org (16 September 2003).&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/|title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca|access-date=13 September 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/|archive-date=29 November 2014|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;, Ekuador a ro bod da galz plant ha loened [[Endemegezh|endemek]], e-giz re an [[Inizi Galápagos]]. Oc'h anavezout he hêrezh ekologel hep e bar, bonreizh nevez 2008 eo ar c'hentañ er bed a anavez [[gwirioù eus an Natur]] gwarezet gant al lezenn, pe gwirioù eus an [[Ekoreizhiad]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF RIGHTS of NATURE Language |access-date=30 September 2008 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008  }}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.&lt;/ref&gt;.

Hervez ar [[Kreizenn evit an enklask diwar-benn an ekonomiezh hag ar politikerezh|Greizenn enklaskoù diwar-benn an ekonomiezh hag ar politikerezh]], etre 2006 ha 2016, ez eo digresket ar baourentez eus 36.7% da 22.5% hag ar [[PDG]] bloaziek dre benn zo kresket eus 1,5 dregant (Da geñveriañ gant ar 0,6 dregant en daou zekvloaziad kent). D'ar memes mare, [[kenefeder Gini]] ar vro diwar-benn an dizingalded ekonomikel zo diskennet eus 0,55 da 0,47&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf|title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results|access-date=17 January 2020}}&lt;/ref&gt;. 


== Orin an anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>dhlz8wv7jo8ze0gbfcchqs5isjhk0s8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007466</id>
      <parentid>2007418</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T17:30:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9309" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekuador'''&lt;ref&gt;[[Roparz Hemon]], ''Nouveau dictionnaire breton français'', 1978&lt;/ref&gt; (Skrivet '''Ekouador'''&lt;ref&gt;Erwan Troal, &quot;Betek dent-heskenn an Andoù&quot;, Al Liamm, Nnn 109, 1965, p. 98 et passim&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Katell Chantreau, Oberour, ha Jean Bossard, skeudennaouer, ''Caminante : Danevelloù eus an Andoù'', Oeil électrique, 2006&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jorj Abherve-Gwegen, ''A-hed ar Panamericana'', Aber, 2007&lt;/ref&gt; ha memes  Ekwador a-wezhioù ivez&lt;ref&gt;''Imbourc'h'', 30 a viz Ebrel 1974, Nnn 51-52, p. 113 ; Gouel ar filmoù, Douarnenez, [http://www.festival-douarnenez.com/wp-content/uploads/2014/06/formulaire-inscrire-un-film-bzh.pdf follenn enskrivañ], 2015&lt;/ref&gt;), ent-ofisiel '''República del Ecuador''', distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot; ( [[Kechuaeg]]: ''Ikwadur Ripuwlika''; [[Shouareg]]: ''Ekuatur Nunka''&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195301/https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|url-status=dead|archive-date=20 December 2019|title=Chicham atiakur metek atin turakur, pénke takakainiachu tuke enentaimtusartiniaitji|publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo|date=2014|version=(in [[Shuar language|Shuar]])}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Pellizzaro|first1=Siro M.|first2=Fàusto Oswaldo|last2=Nàwech|title=Chicham: Dictionario Enciclopédico Shuar-Castellano|date=2003|publisher=Wea Nekaptai}}&lt;/ref&gt;), zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]. Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg d'an douar-bras, er [[Meurvor Habask]]. [[Quito]] eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ. 

War zouaroù Ekuador a hiziv e veve gwezhall meur a [[pobloù henvroat Ekuador|strollad amerindian]] a voe lonket tamm-ha-tamm gant an [[impalaeriezh Inka]] e-pad ar {{XVvet kantved}}. [[Spanish colonization of the Americas|Trevadennet e voe ar vro gant Bro-Spagn]] e-pad ar {{XVIvet kantved}}, hag e teuas da vezañ dizalc'h e [[1820]] evel ul lodenn eus ''[[Gran Colombia]]''. Dont a reas da vezañ ur Stad e 1830. Melezouret eo hêrezh an div impalaeriezh gant liesseurted ar boblañs. Ar pep brasañ eus he {{#property:P1082}} a annezidi zo [[hiron]]ed, ouzhpenn-se ez eus ur vinorelezh vras a Europeaned, Amerikaned henvroat, ha diskennidi eus Afrikaned. Ar spagnoleg eo ar yezh ofisiel ha komzet eo gant al lodenn vrasañ eus ar boblañs, daoust ma'z eus anavezet 13 yezh henvroat ivez, en o mesk ar [[Kechuaeg|c'hechuaeg]] hag ar [[Shouareg]].

Stad Ekuador zo ur [[Demokratiezh dre zileuriañ|republik demokratek dre zileuriañ]] hag ur [[Bro o tiorren|vro o tiorren]]&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&amp;sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |access-date=29 September 2019}}&lt;/ref&gt; a zepant kalz eus gwerzh marc'hadourezhioù evel an tireoul ha produioù al labour-douar ([[bananez]] ha favennoù [[Kakao|kakao]]) hag ar beskerezh ([[kresteneg]]ed ha pesked). Gouarnet eo evel ur republik demokratel prezidantel. Emañ ar vro e-touez diazezerien  [[Aozadur ar Broadoù Unanet]], [[Aozadur ar Stadoù Amerikan|Aozadur ar stadoù amerikan]], [[Mercosur]], [[Forom evit araokadur ha diorroadur Suamerika|PROSUR]] ha [[luskad ar stadoù distag eus ar bloc'hoù]].

Unan eus ar 17 [[broioù megalieseurt|bro vegalieseurt]] er bed anezhi&lt;ref name=&quot;Conservation International Site&quot;&gt;{{cite web|url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |access-date=26 July 2012 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007  }}, Conservation.org (16 September 2003).&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/|title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca|access-date=13 September 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/|archive-date=29 November 2014|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;, Ekuador a ro bod da galz plant ha loened [[Endemegezh|endemek]], e-giz re an [[Inizi Galápagos]]. Oc'h anavezout he hêrezh ekologel hep e bar, bonreizh nevez 2008 eo ar c'hentañ er bed a anavez [[gwirioù eus an Natur]] gwarezet gant al lezenn, pe gwirioù eus an [[Ekoreizhiad]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF RIGHTS of NATURE Language |access-date=30 September 2008 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008  }}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.&lt;/ref&gt;.

Hervez ar [[Kreizenn evit an enklask diwar-benn an ekonomiezh hag ar politikerezh|Greizenn enklaskoù diwar-benn an ekonomiezh hag ar politikerezh]], etre 2006 ha 2016, ez eo digresket ar baourentez eus 36.7% da 22.5% hag ar [[PDG]] bloaziek dre benn zo kresket eus 1,5 dregant (Da geñveriañ gant ar 0,6 dregant en daou zekvloaziad kent). D'ar memes mare, [[kenefeder Gini]] ar vro diwar-benn an dizingalded ekonomikel zo diskennet eus 0,55 da 0,47&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf|title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results|access-date=17 January 2020}}&lt;/ref&gt;. 


== Orin an anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>8aksyr7lh8gud973v1dns3gazm0437d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007468</id>
      <parentid>2007466</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T17:55:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9312" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|República del Ecuador|ffde00|talbenn map|004da3}}
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; style=&quot;padding-top:15px;&quot; | [[Restr:Flag of Ecuador.svg|110 px]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Restr:Coat of arms of Ecuador.svg|80 px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot; | [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot; | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align=center colspan=2 style=&quot;background:#ffffff;&quot; | [[Restr:LocationEcuador.svg|250px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; | &lt;hr&gt;
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || [[Spagnoleg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Quito]]
|-
| '''[[Prezidant]]''' || [[Guillermo Lasso]]
|-
| '''[[Gorread]]'''&lt;br&gt;• Hollad&lt;br&gt;• Dour (%) || &lt;br&gt;283 561 [[Metr|km²]]&lt;br&gt;5
|-
| '''[[Poblañs]]''' || 16 815 320 ([[2018]])
|-
| '''Stankter''' || 59,3 ann./km²
|-
| '''Dizalc'hidigezh'''&lt;br&gt;• Disklêriet&lt;br&gt;• Anzavet || [[Restr:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px|border]]&amp;nbsp;[[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]]&lt;br&gt;[[1830]]&lt;br&gt;[[13 a viz Mae]] [[1830]]
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[Dollar ar Stadoù-Unanet]]
|-
| '''[[Gwerzhid eur]]''' || [[UTC]]-5 (-6&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;)
|-
| '''[[Kan broadel]]''' || ''[[Salve, Oh Patria]]''
|-
| '''Kod Internet''' || .ec
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || 593
|}
'''Ecuador''' pe '''Ekuador'''&lt;ref&gt;[[Roparz Hemon]], ''Nouveau dictionnaire breton français'', 1978&lt;/ref&gt; (Skrivet '''Ekouador'''&lt;ref&gt;Erwan Troal, &quot;Betek dent-heskenn an Andoù&quot;, Al Liamm, Nnn 109, 1965, p. 98 et passim&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Katell Chantreau, Oberour, ha Jean Bossard, skeudennaouer, ''Caminante : Danevelloù eus an Andoù'', Oeil électrique, 2006&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jorj Abherve-Gwegen, ''A-hed ar Panamericana'', Aber, 2007&lt;/ref&gt; ha memes  Ekwador a-wezhioù ivez&lt;ref&gt;''Imbourc'h'', 30 a viz Ebrel 1974, Nnn 51-52, p. 113 ; Gouel ar filmoù, Douarnenez, [http://www.festival-douarnenez.com/wp-content/uploads/2014/06/formulaire-inscrire-un-film-bzh.pdf follenn enskrivañ], 2015&lt;/ref&gt;), ent-ofisiel '''República del Ecuador''', distagadur [[LFE]]: [reˈpuβlika ðel ekwaˈðor], ar pezh a dalvez “republik ar [[Keheder|c'heheder]]&quot; ( [[Kechuaeg]]: ''Ikwadur Ripuwlika''; [[Shouareg]]: ''Ekuatur Nunka''&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195301/https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2014/12/ENIEP-Sutamak-Ch%C3%ADcham-%C3%89tserma-Shuar.pdf|url-status=dead|archive-date=20 December 2019|title=Chicham atiakur metek atin turakur, pénke takakainiachu tuke enentaimtusartiniaitji|publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo|date=2014|version=(in [[Shuar language|Shuar]])}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Pellizzaro|first1=Siro M.|first2=Fàusto Oswaldo|last2=Nàwech|title=Chicham: Dictionario Enciclopédico Shuar-Castellano|date=2003|publisher=Wea Nekaptai}}&lt;/ref&gt;), zo ur riez e gwalarn [[Suamerika]]. Harzoù en deus gant [[Perou]] war-du ar reter hag ar su ha gant [[Kolombia]] war-du an norzh. Emañ an [[Inizi Galápagos]] dindani, ur 1 000&amp;nbsp;km er c'hornaoueg d'an douar-bras, er [[Meurvor Habask]]. [[Quito]] eo e gêr-benn met [[Guayaquil]] eo ar gêr vrasañ. 

War zouaroù Ekuador a hiziv e veve gwezhall meur a [[pobloù henvroat Ekuador|strollad amerindian]] a voe lonket tamm-ha-tamm gant an [[impalaeriezh Inka]] e-pad ar {{XVvet kantved}}. [[Spanish colonization of the Americas|Trevadennet e voe ar vro gant Bro-Spagn]] e-pad ar {{XVIvet kantved}}, hag e teuas da vezañ dizalc'h e [[1820]] evel ul lodenn eus ''[[Gran Colombia]]''. Dont a reas da vezañ ur Stad e 1830. Melezouret eo hêrezh an div impalaeriezh gant liesseurted ar boblañs. Ar pep brasañ eus he {{#property:P1082}} a annezidi zo [[hiron]]ed, ouzhpenn-se ez eus ur vinorelezh vras a Europeaned, Amerikaned henvroat, ha diskennidi eus Afrikaned. Ar spagnoleg eo ar yezh ofisiel ha komzet eo gant al lodenn vrasañ eus ar boblañs, daoust ma'z eus anavezet 13 yezh henvroat ivez, en o mesk ar [[Kechuaeg|c'hechuaeg]] hag ar [[Shouareg]].

Stad Ekuador zo ur [[Demokratiezh dre zileuriañ|republik demokratek dre zileuriañ]] hag ur [[Bro o tiorren|vro o tiorren]]&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&amp;sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |access-date=29 September 2019}}&lt;/ref&gt; a zepant kalz eus gwerzh marc'hadourezhioù evel an tireoul ha produioù al labour-douar ([[bananez]] ha favennoù [[Kakao|kakao]]) hag ar beskerezh ([[kresteneg]]ed ha pesked). Gouarnet eo evel ur republik demokratel prezidantel. Emañ ar vro e-touez diazezerien  [[Aozadur ar Broadoù Unanet]], [[Aozadur ar Stadoù Amerikan|Aozadur ar stadoù amerikan]], [[Mercosur]], [[Forom evit araokadur ha diorroadur Suamerika|PROSUR]] ha [[luskad ar stadoù distag diouzh ar bloc'hoù]].

Unan eus ar 17 [[broioù megalieseurt|bro vegalieseurt]] er bed anezhi&lt;ref name=&quot;Conservation International Site&quot;&gt;{{cite web|url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |access-date=26 July 2012 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007  }}, Conservation.org (16 September 2003).&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/|title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca|access-date=13 September 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/|archive-date=29 November 2014|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;, Ekuador a ro bod da galz plant ha loened [[Endemegezh|endemek]], e-giz re an [[Inizi Galápagos]]. Oc'h anavezout he hêrezh ekologel hep e bar, bonreizh nevez 2008 eo ar c'hentañ er bed a anavez [[gwirioù eus an Natur]] gwarezet gant al lezenn, pe gwirioù eus an [[Ekoreizhiad]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF RIGHTS of NATURE Language |access-date=30 September 2008 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008  }}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.&lt;/ref&gt;.

Hervez ar [[Kreizenn evit an enklask diwar-benn an ekonomiezh hag ar politikerezh|Greizenn enklaskoù diwar-benn an ekonomiezh hag ar politikerezh]], etre 2006 ha 2016, ez eo digresket ar baourentez eus 36.7% da 22.5% hag ar [[PDG]] bloaziek dre benn zo kresket eus 1,5 dregant (Da geñveriañ gant ar 0,6 dregant en daou zekvloaziad kent). D'ar memes mare, [[kenefeder Gini]] ar vro diwar-benn an dizingalded ekonomikel zo diskennet eus 0,55 da 0,47&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf|title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results|access-date=17 January 2020}}&lt;/ref&gt;. 


== Orin an anv ==
Tennañ a ra ar vro hec'h anv eus ar [[keheder|c'heheder]] a dreuz ar vro penn-da-benn hag a dremen nepell diouzh [[Quito]], ar gêr-benn.

== Melestradur ==
Rannet eo Ecuador e 22 broviñs.
{|
|- valign=&quot;top&quot;
| style=&quot;padding-right:15px;&quot; | [[Restr:Ecuador, administrative divisions - es - colored.svg|350px|Kartenn Ecuador]]
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Azuay|Azuay]] || [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]
|-
| [[Proviñs Bolívar(Ecuador)|Bolívar]] || [[Guaranda]]
|-
| [[Proviñs Cañar|Cañar]] || [[Azogues]]
|-
| [[Proviñs Carchi|Carchi]] || [[Tulcán]]
|-
| [[Proviñs Chimborazo|Chimborazo]]|| [[Riobamba]]
|-
| [[Proviñs Cotopaxi|Cotopaxi]] || [[Latacunga]]
|-
| [[Proviñs El Oro|El Oro]] || [[Machala]]
|-
| [[Proviñs Esmeraldas|Esmeraldas]]|| [[Esmeraldas (kêr)|Esmeraldas]]
|-
| [[Proviñs Galápagos|Galápagos]] || [[Puerto Baquerizo Moreno]]
|-
| [[Proviñs Guayas|Guayas]] || [[Guayaquil]]
|-
| [[Proviñs Imbabura|Imbabura]] || [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Proviñs !! Kêr-benn
|-
| [[Proviñs Loja|Loja]] || [[Loja (Ecuador)|Loja]]
|-
| [[Proviñs Los Ríos|Los Ríos]] || [[Babahoyo]]
|-
| [[Proviñs Manabí|Manabí]] || [[Portoviejo]]
|-
| [[Proviñs Morona-Santiago|Morona-Santiago]] || [[Macas]]
|-
| [[Proviñs Napo|Napo]] || [[Tena (Ecuador)|Tena]]
|-
| [[Proviñs Orellana|Orellana]] || [[Puerto Francisco de Orellana]]
|-
| [[Proviñs Pastaza|Pastaza]] || [[Puyo]]
|-
| [[Proviñs Pichincha|Pichincha]] || [[Quito]]  &lt;/tr&gt;
| [[Sucumbíos]] || [[Nueva Loja]]
|-
| [[Proviñs Tungurahua|Tungurahua]] || [[San Juan de Ambato|Ambato]]
|-
| [[Zamora-Chinchipe]] || [[Zamora (Ecuador)|Zamora]]
|}
|}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ecuarunari.org/ ECUARUNARI Kengevread Ketchwaed Ecuador]


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Su-Amerika}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Ecuador]]</text>
      <sha1>4yg0577rqlqg6nxf2gqqi2yj4ibr86u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Guatemala</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32513</id>
    <revision>
      <id>2007429</id>
      <parentid>1996060</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:12:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Liammoù diavaez */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3272" xml:space="preserve">{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = ''República de Guatemala''
|anv klok bzg             = Republik Guatemala
|anv boutin bzg           = Guatemala
|skeudenn banniel         = Flag of Guatemala.svg
|skeudenn skoed-ardamez   =Coat_of_arms_of_Guatemala.svg
|doare arouez             = Ardamezioù
|skeudenn_kartenn         = LocationGuatemala.svg
|enskrivadur_kartenn      = 
|ger-stur broadel         = ''El País de la Eterna Primavera''
|kan broadel              = 
|yezhoù ofisiel           = [[Spagnoleg]] ha 23 yezh vroadel kenofisiel
|strolladoù etnek         = 
|kêr-benn                 = [[Ciudad de Guatemala]]
|Led-d=14 |Led-m=38 |Led-NS= N|Hed-=90 |Hed-m= 30|Hed-RK=K
|kêr vrasañ               = [[Ciudad de Guatemala]]
|doare gouarnamant        = [[Republik]]
|titl penn ar vro1        = [[Prezidant]]
|anv penn ar vro1         = [[Alejandro Giammattei]]
|titl penn ar vro2        = 
|anv penn ar vro2         = 
|titl penn ar vro3        = 
|anv penn ar vro3         = 
|titl penn ar vro4        = 
|anv penn ar vro4         = 
|titl penn ar vro5        = 
|anv penn ar vro5         = 
|gorread                  = 108,890
|renk_gorread             = 106
|dregantad doureier       = 0.4
|istimadur_poblañs        = 12,800,000
|istimadur_poblañs_renk   = 70
|istimadur_poblañs_bloaz  = 2005
|niveradeg_poblañs        = 
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 
|stankter_ar_boblañs      = 134.6
|renk_stankter_ar_boblañs = 85
|PDK_PGP                  = $62.78 miliard
|PDK_PGP_renk             = 71
|PDK_PGP_bloaz            = 2005
|PDK_PGP_keidenn          = $4,155
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 116
|doare_riegezh            = 
|elfenn_war_ar_riegezh    = 
|darvoud_heverk1          = 
|deiziad_heverk1          = 
|darvoud_heverk2          = 
|deiziad_heverk2          = 
|darvoud_heverk3          = 
|deiziad_heverk3          = 
|darvoud_heverk4          = 
|deiziad_heverk4          = 
|FDD                      = 0.673
|FDD_renk                 = 117
|FDD_bloaz                = 2004
|FDD_rummad               = &lt;span style=&quot;color:#fc0;&quot;&gt;kreiz&lt;/span&gt;
|moneiz                   = [[Quetzal]]
|kod moneiz               = GTQ
|gwerzhid-eur             = 
|utc_offset               = 
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = 
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 502
|Kod kenrouedad           = [[.gt]]
|notennoù                 = 
}}
'''Guatemala''' (''República de Guatemala'' e [[spagnoleg]]) a zo ur riez e [[Kreizamerika]]. Harzoù he deus gant [[Mec'hiko]] er gwalarn, gant [[Belize]] er biz ha gant [[Honduras]] hag [[El Salvador]] er gevred. Ar vro greizamerikan bobletañ eo ha [[Ciudad de Guatemala]] eo ar gêr-benn anezhi.

Daoust ma'z eo bet stabilaet ar vro abaoe 1996 ez eus bet un istor hir a vrezelioù diabarzh hag a daolioù-reveulzi.

==Pennad kar==
*[[Departamantoù Guatemala]]

== Liammoù diavaez ==
* {{es}} [http://www.congreso.gob.gt/ Congreso de la República] – Parlamant Guatemala 
* {{es}} [http://www.oj.gob.gt Organismo Judicial de Guatemala] Lezioù-barn Guatemala
* {{es}} [http://www.Guatemala.gob.gt/ Gobierno de Guatemala] Gouarnamant Guatemala

{{Amerika NKK}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Guatemala]]</text>
      <sha1>mz4qrxjnua8jl7f0jzbohwzj94uwh99</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Santez-Lusia (stad)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33214</id>
    <revision>
      <id>2007443</id>
      <parentid>1746098</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:17:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Hag ivez */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1584" xml:space="preserve">[[Restr:Sainte-Lucie Grenadine.JPG|250px|thumb|right|Ar &quot;Petit Piton&quot; e Santez-Lusia]]
[[Restr:Flag of Saint Lucia.svg|250px|thumb|right|War banniel ar vro e weler aroueziet daou venez-tan, ar &quot;Grand Piton&quot; hag ar &quot;Petit Piton&quot;.]]
'''Santez-Lusia''' zo un enezenn er [[Mor Karib]], etre [[Martinik]] ha [[Sant-Visant hag ar Grenadinez]], hag ur stad dizalc'h abaoe [[1979]]. Unan eus [[Inizi an Avel (Antilhez)]] eo.

[[Castries]] eo ar gêr-benn. 

== Karterioù ==
Rannet eo an enez etre 11 karter :

# [[District d'Anse-la-Raye|Anse-la-Raye]]
# [[District de Canaries|Canaries]]
# [[District de Castries|Castries]]
# [[District de Choiseul|Choiseul]]
# [[District de Dennery|Dennery]]
# [[District de Forest|Foresty]]
# [[District de Gros-Islet|Gros-Islet]]
# [[District de Laborie|Laborie]]
# [[District de Micoud|Micoud]]
# [[District de Soufrière|Soufrière]]
# [[District de Vieux-Fort|Vieux-Fort]]

== Sevenadur ==
Saozneg eo ar yezh ofisiel, met kreoleg a vez komzet gant tost an holl, rak dalc'het eo bet an enez gant ar C'hallaoued pell amzer. 

Brudet eo [[Derek Walcott]], en deus bet priz Nobel al Lennegezh

== Hag ivez ==
{{Commons|Category:Saint Lucia}}

=== Liammoù diavaez ===
* {{fr}} [http://www.dmoz.org/World/Fran%c3%a7ais/R%c3%a9gional/Am%c3%a9rique/Sainte-Lucie/]
* {{en}} [http://www.stlucia.gov.lc Lec'hienn ofisiel ar gouarnamant]
* {{en}} [http://www.stlucia.org Lec'hienn ofisiel Ti an Douristed]

{{Amerika NKK}}
{{Stadoù ha Tiriadoù an Antilhez}}
{{Kenglad ar Broadoù}}
{{Monarkiezhoù}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]</text>
      <sha1>mzrmijjrvbc69y00s4sm9ru0rdc6fmo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Nicaragua</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33225</id>
    <revision>
      <id>2007389</id>
      <parentid>1939304</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T12:59:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adriendelucca</username>
        <id>53023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1544" xml:space="preserve">[[Restr:Flag of Nicaragua.svg|220px|right|Banniel Nicaragua]]
[[Restr:Nicaragua (orthographic projection).svg|thumb|Lec'hiadur Nicaragua]]
'''Nicaragua''' pe '''Nikaragwa''', ''República de Nicaragua'' hec'h anv ofisiel, zo unan eus Stadoù [[Kreizamerika]], etre [[Honduras]] en norzh ha [[Costa Rica]] er su, hag etre ar [[Meurvor Habask]] hag ar [[Meurvor Atlantel]]. [[Managua]] eo ar gêr-benn hag ar gêr vrasañ.

A-orin engenidik, [[europa]]t hag [[afrika]]n eo ar boblañs. Ar [[kastilhaneg|c'hastilhaneg]] eo ar yezh kehentiñ, met [[miskitoeg]], [[ramaeg]], [[sumoeg]] hag ar c'hreoleg ''limonese'' (ur c'hreoleg saoznek e ziazez geriadel) eo ar yezhoù a vez komzet gant an henvroidi. 

==Istor==
[[Daniel Ortega]] eo ar prezidant abaoe [[2006]].

== Armerzh ==
Unan eus paourañ broioù Amerika eo Nicaragua. Hervez [[Program Diorren ar Broadoù Unanet|Programm Diorren ar Broadoù Unanet]] emañ 48% eus ar boblañs dindan treuzoù ar baourentez&lt;ref&gt;{{es}} {{cite web|url=https://web.archive.org/web/20110511101524/http://www.pnud.org.ni/noticias/343 |title=''Programa de las Naciones Unidas para el Desarrollo – Noticias – La pobreza se arraiga en el país'' |accessdate=24/01/2022}}&lt;/ref&gt;. 15% eus an [[PDK]] ha 60% eus an ezporzhioù a ya gant al labour-douar. Ezporzhiet e vez [[kafe]] ha [[kig-bevin]] dreist-holl. Emañ an touristerezh o kreskiñ.

==Aozadur melestradurel==
* [[Departamantoù Nicaragua]]

== Daveoù ==
{{Daveoù}}
{{Amerika NKK}}
{{Broioù spagnolek}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Nicaragua]]</text>
      <sha1>5uq3v3khoblqu58vfm1vxxy49p8i3rd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Honduras</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33226</id>
    <revision>
      <id>2007432</id>
      <parentid>1998124</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:14:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3624" xml:space="preserve">{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = República de Honduras&lt;br /&gt;
|anv boutin bzg           = Honduras
|anv klok bzg             = Republik Honduras
|skeudenn banniel         = Honduras flag 300.png
|skeudenn skoed-ardamez   = Coat of arms of Honduras.svg
|doare arouez             = Skoed-ardamez
|skeudenn_kartenn         = LocationHonduras.svg
|enskrivadur_kartenn      = 
|ger-stur broadel         = ''&quot;Libre, Soberana e Independiente. &quot;''
|kan broadel              = ''[[Himno Nacional de Honduras]]''
|yezhoù ofisiel           = [[Spagnoleg]]
|strolladoù etnek         = 
|kêr-benn                 =  [[Tegucigalpa]]
|Led-d=14 |Led-m=6 |Led-NS=N |Hed-d=87 |Hed-m=13 |Hed-RK=E
|kêr vrasañ               =  [[Tegucigalpa]]
|doare gouarnamant        = [[Republik]]
|titl penn ar vro1        = [[Prezidant]]
|anv penn ar vro1         = [[Xiomara Castro]]
|titl penn ar vro2        = besprezidant
|anv penn ar vro2         = [[:es:Salvador Nasralla|Salvador Nasralla]]
|titl penn ar vro3        = 
|anv penn ar vro3         = 
|titl penn ar vro4        = 
|anv penn ar vro4         = 
|titl penn ar vro5        = 
|anv penn ar vro5         = 
|gorread                  = 112,492
|renk_gorread             = 102
|dregantad doureier       = dister
|istimadur_poblañs        = 9,587,522
|istimadur_poblañs_renk   = 96
|istimadur_poblañs_bloaz  = 2018
|niveradeg_poblañs        = 9,540,539
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 2022
|stankter_ar_boblañs      = 84,72
|renk_stankter_ar_boblañs = 108
|PDK_PGP                  = $26.325 milliard
|PDK_PGP_renk             = 
|PDK_PGP_bloaz            = 2021
|PDK_PGP_keidenn          = $2,655
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 
|doare_riegezh            = 
|elfenn_war_ar_riegezh    = 
|darvoud_heverk1          = 
|deiziad_heverk1          = 
|darvoud_heverk2          = 
|deiziad_heverk2          = 
|darvoud_heverk3          = 
|deiziad_heverk3          = 
|darvoud_heverk4          = 
|deiziad_heverk4          = 
|FDD                      =  {{increase}} 0.623
|FDD_renk                 = 132
|FDD_bloaz                = 
|FDD_rummad               = &lt;span style=&quot;color:#fc0;&quot;&gt;kreiz&lt;/span&gt;
|moneiz                   = [[Lempira]] 
|kod moneiz               = HNL
|gwerzhid-eur             = [[North American Central Time Zone|CST]]
|utc_offset               = -6
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = 
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 504
|Kod kenrouedad           = [[.hn]]
|notennoù                 = 
}}
'''Honduras''', en-ofisiel  '''Republik Honduras''' (''República de Honduras'' e spagnoleg), a zo unan eus stadoù [[Amerika]], etre [[Guatemala]] en norzh hag [[El Salvador]] er c'hornôg, ha [[Nicaragua]] er su, hag etre ar [[Meurvor Habask]] , e [[pleg-mor Fonseca]], hag ar [[Meurvor Atlantel]] e [[pleg-mor Honduras]], .&lt;br&gt;
[[Tegucigalpa]] eo ar gêr-benn.

==Istor Honduras==
[[file:Settlements_and_groups_in_16th-century_Honduras.gif|thumb|upright 1.4|left|Ar pobloù e Honduras er XVIvet kantved]]
Ar bobl Maya e oa ar bobl niverusañ er vro a-raok donedigezh ar Spagnoled er XVIvet kantved, a zegasas o yezh hag o relijion gatolik. 

Dizalc'h eo ar vro abaoe 1821, ur republik zo enni, goude ma'z eo bet gwall zistabil, hag unan eus broioù paourañ ar bed. 

E 1960 eo bet roet ar  Mosquito Coast, a oa e  Nicaragua  a-raok, da  Honduras gant al [[Lez-varn Etrebroadel]].  


== Melestradur ==
* ''[[Departamantoù Honduras]]'' zo 18 anezho.

==Douaroniezh==
*[[Stêrioù Honduras]]

{{Amerika NKK}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Honduras]]</text>
      <sha1>3r0pm5kh3o2qnenr5b2uhedrwao4g4y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Uruguay</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33323</id>
    <revision>
      <id>2007449</id>
      <parentid>1923919</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:19:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Notennoù ha daveoù */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5127" xml:space="preserve">{{adkas|Uruguay}}
&lt;HR noShade&gt;
{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = República Oriental del Uruguay
|anv klok bzg             = Republik Reter Uruguay
|anv boutin bzg           = Uruguay
|skeudenn banniel         = Flag_of_Uruguay.svg
|skeudenn skoed-ardamez   =Coat_of_arms_of_Uruguay.svg
|doare arouez             = Skoed-ardamez
|skeudenn_kartenn         = LocationUruguay.svg
|enskrivadur_kartenn      = 
|ger-stur broadel         = ''Libertad o Muerte''
|kan broadel              = Orientales, la Patria o la tumba
|yezhoù ofisiel           = [[spagnoleg]], mui [[portugaleg]] (en norzh)
|strolladoù etnek         = 
|kêr-benn                 = [[Montevideo]]
|Led-d=34 |Led-m=53 |Led-NS=S |Hed-d= 56|Hed-m= 10|Hed-RK=W
|kêr vrasañ               = [[Montevideo]]
|doare gouarnamant        = [[Republik]]
|titl penn ar vro1        = [[Prezidant]]
|anv penn ar vro1         = Luis Lacalle Pou
|titl penn ar vro2        = Besprezidant
|anv penn ar vro2         = Beatriz Argimón
|titl penn ar vro3        = 
|anv penn ar vro3         = 
|titl penn ar vro4        = 
|anv penn ar vro4         = 
|titl penn ar vro5        = 
|anv penn ar vro5         = 
|gorread                  = 176,215
|renk_gorread             = 91
|dregantad doureier       = 1.5
|istimadur_poblañs        = 3,324,460
|istimadur_poblañs_renk   = 133
|istimadur_poblañs_bloaz  = 2013
|niveradeg_poblañs        = 3,286,314
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 2011
|stankter_ar_boblañs      = 18.87
|renk_stankter_ar_boblañs = 198
|PDK_PGP                  = $59.201 miliard
|PDK_PGP_renk             = 91
|PDK_PGP_bloaz            = 2014 (istim)
|PDK_PGP_keidenn          = $17,121
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 61
|doare_riegezh            = 
|elfenn_war_ar_riegezh    = 
|darvoud_heverk1          = 
|deiziad_heverk1          = 
|darvoud_heverk2          = 
|deiziad_heverk2          = 
|darvoud_heverk3          = 
|deiziad_heverk3          = 
|darvoud_heverk4          = 
|deiziad_heverk4          = 
|FDD                      = {{profit}} 0.851
|FDD_renk                 = 45.3
|FDD_bloaz                = 2014 (istim)
|FDD_rummad               = {{uhel}}
|moneiz                   = Peso Uruguay
|kod moneiz               = 
|gwerzhid-eur             = 
|utc_offset               = 
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = 
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 598
|Kod kenrouedad           = .uy
|notennoù                 = 
}}

'''Uruguay''' (ent-ofisiel '''Republik Reter Uruguay''', ''República Oriental del Uruguay'' e [[spagnoleg]]) a zo ur [[stad]] e [[Suamerika]]. 3.3 milion a annezidi zo enni, 1.7 milion anezho o chom er gêr-benn [[Montevideo]].

== Douaroniezh ==
Er biz d'ar vro emañ [[Brazil]], er c'hornôg ar [[Río Uruguay]], er mervent [[aber]] ar [[Río de la Plata]] hag [[Arc'hantina]] en tu arall d'ar stêr, hag er reter ar [[Meurvor Atlantel]]. &lt;br /&gt;
An eil stad dizalc'h vihanañ e [[Suamerika]] eo goude [[Surinam]], met ret eo derc'hel soñj e konter neuze [[Gwiana C'hall]] evel un tamm eus [[Bro-C'hall]].

== An anv ==
Dont a ra an anv Uruguay eus ar yezh [[gwaranieg|guarani]]. Kement-se lâret n'eo ket ken sklaer-se an traoù. Hervez Félix de Azara e oa anv un [[evn]]ig anvet « el urú » hag a vev war lez ar stêr Uruguay (a dalvezfe neuze « stêr bro an evn urú » (río del país del urú). Hervez ur c'heneil da Azara avat ez eus div rann er ger Uruguay: uruguá a zo « maligorn », hag ï a zo «stêr», ha kompren a ranker «stêr ar maligorned» (río de los caracoles). Hervez ar barzh Juan Zorrilla de San Martín e oa ret kompren «stêr an evned livet» (río de los pájaros pintados).

== Istor ==
Annezet e oa Uruguay kent donedigezh tud [[Europa]] gant meuriadoù hemolc'herien, an hini brudetañ en o zouez a oa ar [[Charruaed]] a oa bet kaset kuit eus an tirioù pelloc'h war-du an norzh gant ar [[gwarraniz|warraniz]]. Etre 5000 ha 10000} a dud e oa poblañs ar vro d'ar mare-se&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/eb/article-32670/Uruguay |title=Uruguay :: Early period - Britannica Online Encyclopedia |publisher=britannica.com |date=|accessdate=2008-9-26}}&lt;/ref&gt;.

[[Restr:Toortse Rio de la Plata.png|thumb|center|200px|Indianed Uruguay, 1603.]]

== Politikerezh ==
[[Restr:Uruguay mapa.png|right|300px|thumb|Kartenn eus Uruguay]]

Uruguay a zo ur [[Republik]] [[Aozadur prezidantel|prezidantel]] ha [[demokratelezh|demokratel]]. [[Prezidant Uruguay]] a zo penn ar stad hag ar gouarnamant.

[[Restr:Legislación de Montevideo.jpg|thumb|left|Parlamant Uruguay]]
{{clr|left}}

== Melestradur ==
* ''Gwelout: [[Departamantoù Uruguay]] ''.
Rannet eo Uruguay e 19 departamant. Krouet e oa bet ar departamantoù kentañ e [[1816]] hag an hini nevesañ, [[Flores]], e 1885. Melestret ez int gant un ''intendente municipal'' dilennet evit pemp bloavezh.

== Notennoù ha daveoù ==
{{Daveoù}}

{{Su-Amerika}}
{{Unvaniezh Broadoù Amerka ar Su}}
{{Mercosur}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Tiriadoù Amerika ar Su]]
[[Rummad:Uruguay]]</text>
      <sha1>6wlx8hrzzyk8c65qdwo2ei1gf81m7rf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Patrom:Aozadur ar Stadoù Amerikan</title>
    <ns>10</ns>
    <id>33326</id>
    <revision>
      <id>2007451</id>
      <parentid>2005360</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:20:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="762" xml:space="preserve">{{Merdeerezh
|templateName = Aozadur ar Stadoù Amerikan
|header       = [[Aozadur ar Stadoù Amerikan]]
|body         = 
[[Arc'hantina]] • [[Bahamas]] • [[Barbados]] • [[Belize]] • [[Bolivia]] • [[Brazil]] • [[Chile]] • [[Costa Rica]] • [[Dominica]] • [[Ecuador]] • [[Grenada]] • [[Guatemala]] • [[Guyana]] • [[Haiti]] • [[Honduras]] • [[Kanada]] • [[Kolombia]] • [[Kuba]] •  [[Panamá]] • [[Paraguay]] • [[Perou]] • [[Republik Dominikan]] • [[Saint Kitts ha Nevis]] • [[Saint Lucia]] • [[El Salvador]] • [[Sant-Visant hag ar Grenadinez]] • [[Stadoù-Unanet Amerika]] • [[Surinam]] • [[Trinidad ha Tobago]] • [[Uruguay]] • [[Venezuela]]}}&lt;noinclude&gt;[[rummad:patromoù aozadur etrebroadel]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>s603ppuzy38lsr6k4o0ruc2e5l6bq62</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ruzenn rak-staon divouezh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>34764</id>
    <revision>
      <id>2007547</id>
      <parentid>1897405</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T08:31:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A01:CB08:8691:4600:900C:B78C:ED15:F376</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2590" xml:space="preserve">{{Infobox IPA|ipa-number=182|ipa=597|ipa-image=Xsampa-sslash.png|xsampa=s\|kirshenbaum=S;|sound=Voiceless_alveolo-palatal_sibilant.ogg}}

Unan eus ar [[Kensonenn|c'hensonennoù]] e taolennoù ofisiel al [[LFE|lizherenneg fonetikel etrebroadel]] ganti un arouezenn ispisial eo ar '''ruzenn rak-staon divouezh''' treuzskrivet [ɕ] hervez reolennoù al LFE, ganti an niverenn dave 182.

== Skouerioù ==
* [[Kabardeg]] '''щ'''э {{IPA|[ɕɛ]}}, &quot;kant&quot;
* [[Alamaneg]]: er [[rannyezh|rannyezhoù]] komzet er [[Rhineland]] e lec'h [[Ruzenn staon divouezh|ç]].
* [[Japaneg]]: [[Heñveladur (yezhoniezh)|heñveladur]] {{IPA|/s/}} dirak {{IPA|[i]}} pe {{IPA|[j]}} &gt; {{IPA|[ɕi]}} e lec'h {{IPA|[si]}}. [[Romanekadur|Romanekaet]]: ''shi'' pe raloc'h ''si''.
* [[Koreaneg]]: [[Heñveladur (yezhoniezh)|heñveladur]] {{IPA|/s/}} dirak {{IPA|[i]}} &gt; {{IPA|[ɕi]}} e lec'h {{IPA|[si]}}, d.s. : 시장 ('''''s'''ijang'') {{IPA|[ɕiˈʥaŋ]}}, &quot;ur mar'had&quot;
* [[Sinaeg|Sinaeg mandarinek]]: treuzskrivet ''x'' hervez reolennoù ar [[pinyin]]. Kavet e vez ivez ar [[fonenn|son]]-mañ evel unan eus elfennoù ar [[kensonenn dre fic'hal|c'hensonennoù dre fic'hal]] ''j'' {{IPA|[t͡ɕ]}} ha ''q'' {{IPA|[t͡ɕʰ]}}.
* [[Svedeg]]: talvezout a ra {{IPA|/ɕ/}} da [[fonem]] en hozogik an holl [[rannyezhoù]] estreget rannyezh svedek [[Finland]] ma vez distaget [[kensonenn dre fic'hal|dre fic'hal]] {{IPA|[ʨ]}} ha ma talvez, diouzh an tu all, {{IPA|[ɕ]}} da [[alofonenn]] [[Ruzenn staon-gouel divouezh|/ɧ/]]. Enebet e vez [ɕ] ouzh {{IPA|[ʂ]}} er rannyezhoù ma vez distaget {{IPA|/ɧ/}} evel {{IPA|[ʂ]}}, d.s. '''''kj'''ol''; {{IPA|[ɕuːl]}}; &quot;brozh&quot;
* [[Poloneg]]: {{IPA|[ɕ]}}, skrivet ''ś'' pe ''si'' a zo anezhañ ur [[fonem]] enebet ouzh {{IPA|[s]}} (skrivet ''s'') hag ouzh {{IPA|[ʂ]}} (skrivet ''sz''). E poloneg e kaver ivez ar gensonenn dre fic'hal {{IPA|[t͡ɕ]}} (skrivet ''ć'' ha ''ci'').
* [[Ormourieg]]: {{IPA|/ɕ/}}, enebet [[fonem|ez-fonemek]] ouzh {{IPA|/s/}} ('''س''') hag ouzh {{IPA|/ʃ/}} ('''ش''').
* [[Yezhoù indezek]] ha [[yezhoù dravidek]] dindan levezon ar [[sañskriteg]] (treuzskrivet ''ś''), daoust ha ma vez distaget evel ur [[ruzenn drek-logigoù divouezh]] {{IPA|[ɕ]}} &gt; {{IPA|/ʃ/}} .
* [[Ruseg]]: {{IPA|/ɕɕ/}} pe {{IPA|/ɕtɕ/}} skrivet '''щ'''.
* [[Sañskriteg]]: शत {{IPA|[ɕətə]}}, &quot;kant&quot;
* [[Tibeteg|Tibeteg Lhasa]]: བཞི་ {{IPA|[ɕi˨˧]}}, &quot;pevar&quot;

== Gwelit ivez ==
* [[Kensonenn]]
* [[Kensonenn rak-staon]]
* [[Mouezh (yezhoniezh)|Kensonenn divouezh]]
* [[Ruzenn]]

{{Kensonennoù}}

[[Rummad:Ruzennoù]]
[[Rummad:Kensonennoù rak-staon]]</text>
      <sha1>0auorf0cyuap6i01vstb70qgpma46nv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007548</id>
      <parentid>2007547</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T08:32:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A01:CB08:8691:4600:900C:B78C:ED15:F376</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2591" xml:space="preserve">{{Infobox IPA|ipa-number=182|ipa=597|ipa-image=Xsampa-sslash.png|xsampa=s\|kirshenbaum=S;|sound=Voiceless_alveolo-palatal_sibilant.ogg}}

Unan eus ar [[Kensonenn|c'hensonennoù]] e taolennoù ofisiel al [[LFE|lizherenneg fonetikel etrebroadel]] ganti un arouezenn ispisial eo ar '''ruzenn rak-staon divouezh''' treuzskrivet [ɕ] hervez reolennoù al LFE, ganti an niverenn dave 182.

== Skouerioù ==
* [[Kabardeg]] '''щ'''э {{IPA|[ɕɛ]}}, &quot;kant&quot;
* [[Alamaneg]]: er [[rannyezh|rannyezhoù]] komzet er [[Rhineland]] e lec'h [[Ruzenn staon divouezh|ç]].
* [[Japaneg]]: [[Heñveladur (yezhoniezh)|heñveladur]] {{IPA|/s/}} dirak {{IPA|[i]}} pe {{IPA|[j]}} &gt; {{IPA|[ɕi]}} e lec'h {{IPA|[si]}}. [[Romanekadur|Romanekaet]]: ''shi'' pe raloc'h ''si''.
* [[Koreaneg]]: [[Heñveladur (yezhoniezh)|heñveladur]] {{IPA|/s/}} dirak {{IPA|[i]}} &gt; {{IPA|[ɕi]}} e lec'h {{IPA|[si]}}, d.s. : 시장 ('''''s'''ijang'') {{IPA|[ɕiˈʥaŋ]}}, &quot;ur marc'had&quot;
* [[Sinaeg|Sinaeg mandarinek]]: treuzskrivet ''x'' hervez reolennoù ar [[pinyin]]. Kavet e vez ivez ar [[fonenn|son]]-mañ evel unan eus elfennoù ar [[kensonenn dre fic'hal|c'hensonennoù dre fic'hal]] ''j'' {{IPA|[t͡ɕ]}} ha ''q'' {{IPA|[t͡ɕʰ]}}.
* [[Svedeg]]: talvezout a ra {{IPA|/ɕ/}} da [[fonem]] en hozogik an holl [[rannyezhoù]] estreget rannyezh svedek [[Finland]] ma vez distaget [[kensonenn dre fic'hal|dre fic'hal]] {{IPA|[ʨ]}} ha ma talvez, diouzh an tu all, {{IPA|[ɕ]}} da [[alofonenn]] [[Ruzenn staon-gouel divouezh|/ɧ/]]. Enebet e vez [ɕ] ouzh {{IPA|[ʂ]}} er rannyezhoù ma vez distaget {{IPA|/ɧ/}} evel {{IPA|[ʂ]}}, d.s. '''''kj'''ol''; {{IPA|[ɕuːl]}}; &quot;brozh&quot;
* [[Poloneg]]: {{IPA|[ɕ]}}, skrivet ''ś'' pe ''si'' a zo anezhañ ur [[fonem]] enebet ouzh {{IPA|[s]}} (skrivet ''s'') hag ouzh {{IPA|[ʂ]}} (skrivet ''sz''). E poloneg e kaver ivez ar gensonenn dre fic'hal {{IPA|[t͡ɕ]}} (skrivet ''ć'' ha ''ci'').
* [[Ormourieg]]: {{IPA|/ɕ/}}, enebet [[fonem|ez-fonemek]] ouzh {{IPA|/s/}} ('''س''') hag ouzh {{IPA|/ʃ/}} ('''ش''').
* [[Yezhoù indezek]] ha [[yezhoù dravidek]] dindan levezon ar [[sañskriteg]] (treuzskrivet ''ś''), daoust ha ma vez distaget evel ur [[ruzenn drek-logigoù divouezh]] {{IPA|[ɕ]}} &gt; {{IPA|/ʃ/}} .
* [[Ruseg]]: {{IPA|/ɕɕ/}} pe {{IPA|/ɕtɕ/}} skrivet '''щ'''.
* [[Sañskriteg]]: शत {{IPA|[ɕətə]}}, &quot;kant&quot;
* [[Tibeteg|Tibeteg Lhasa]]: བཞི་ {{IPA|[ɕi˨˧]}}, &quot;pevar&quot;

== Gwelit ivez ==
* [[Kensonenn]]
* [[Kensonenn rak-staon]]
* [[Mouezh (yezhoniezh)|Kensonenn divouezh]]
* [[Ruzenn]]

{{Kensonennoù}}

[[Rummad:Ruzennoù]]
[[Rummad:Kensonennoù rak-staon]]</text>
      <sha1>di2li72nhs5lsyid3qr4cp33wn1lsq4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Belize</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40630</id>
    <revision>
      <id>2007422</id>
      <parentid>1872158</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:10:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Pennadoù kar */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1333" xml:space="preserve">[[Restr:LocationBelize.svg|250px|thumb|Men emañ Belize]]
[[Restr:Belize-CIA WFB Map.png|thumb|Kartenn eus Belize]]
'''Belize''' (distaget {{IPA|[bəˈliːs]}}) zo ur vro e [[Kreizamerika]], war aod ar [[Meurvor Atlantel]]. Un drevadenn saoz eo bet, hag anvet [[Honduras Breizh-Veur]] neuze. Brasjedet ez eus bet e oa {{formatnum:297651}} a dud e 2007. [[Belmopan]] eo ar gêr-benn, ha [[Belize City]] ar gêr vrasañ. 

[[Saozneg]] eo ar yezh ofisiel. Anavezet eo ivez [[kreoleg]] ar vro hag ar [[spagnoleg]]. Met yezhoù indian hag afrikan a gomzer ivez.

Poblet eo gant diskennidi eus ar pobloù [[yoruba]], sklaved afrikan degaset gant Spagnoled ha Saozon, ha maya, mesket gant tud a orin spagnol, hag ivez indezat pe sinaat.
 
E-touez ar pobloù er vro-se eo bet brudet un tamm ar bobl [[garifuna]] (war-dro 10% eus ar boblañs) gant ar c'haner [[Andy Palacio]]. 

== Istor ==
''Gwelet ar pennad [[Istor Belize]].''

== Rannvroioù ==
[[Restr:BelizeNumbered.png|250px|thumb|Rannvroioù Belize]]
Sede 6 [[distrig]] Belize :
# [[Belize District]]
# [[Cayo District]]
# [[Corozal District]]
# [[Orange Walk District]]
# [[Stann Creek District]]
# [[Toledo District]]

Rannet int en 31 bastell-vouezhiañ.

== Pennadoù kar ==
* [[Istor Belize]]
* [[Inizi Belize]]

{{Amerika NKK}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Belize]]</text>
      <sha1>0cvg3e6cegvxmlpb8ytesagt7v6suoa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>El Salvador</title>
    <ns>0</ns>
    <id>46156</id>
    <revision>
      <id>2007444</id>
      <parentid>1996105</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:17:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3534" xml:space="preserve">{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = República de El Salvador&lt;br /&gt;
|anv boutin bzg           = El Salvador
|anv klok bzg             = Republik El Salvador
|skeudenn banniel         = Flag of El Salvador.svg
|skeudenn skoed-ardamez   = Coat of arms of El Salvador.svg
|doare arouez             = Skoed-ardamez
|skeudenn_kartenn         = LocationElSalvador.svg
|enskrivadur_kartenn      = 
|ger-stur broadel         = ''&quot;Dios, Unión, Libertad&quot;''
|kan broadel              = ''[[Himno Nacional de El Salvador]]''
|yezhoù ofisiel           = [[Spagnoleg]]
|strolladoù etnek         = 
|kêr-benn                 =  [[San Salvador (kêr)|San Salvador]]
|Led-d=13 |Led-m=40 |Led-NS=N |Hed-d=89 |Hed-m=10 |Hed-RK=E
|kêr vrasañ               =  [[San Salvador (kêr)|San Salvador]]
|doare gouarnamant        = [[Republik]]
|titl penn ar vro1        = [[Prezidant]]
|anv penn ar vro1         = [[Nayib Bukele]]
|titl penn ar vro2        = 
|anv penn ar vro2         = 
|titl penn ar vro3        = 
|anv penn ar vro3         = 
|titl penn ar vro4        = 
|anv penn ar vro4         = 
|titl penn ar vro5        = 
|anv penn ar vro5         = 
|gorread                  = 21,040
|renk_gorread             = 
|dregantad doureier       = 1.4
|istimadur_poblañs        =  7.1 milion
|istimadur_poblañs_renk   = 98
|istimadur_poblañs_bloaz  = 
|niveradeg_poblañs        = 5,118,598
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 1992
|stankter_ar_boblañs      = 318.7
|renk_stankter_ar_boblañs = 34
|PDK_PGP                  = $38.617 milliard
|PDK_PGP_renk             = 89
|PDK_PGP_bloaz            = 2006
|PDK_PGP_keidenn          = $5,600
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 103
|doare_riegezh            = 
|elfenn_war_ar_riegezh    = 
|darvoud_heverk1          = 
|deiziad_heverk1          = 
|darvoud_heverk2          = 
|deiziad_heverk2          = 
|darvoud_heverk3          = 
|deiziad_heverk3          = 
|darvoud_heverk4          = 
|deiziad_heverk4          = 
|FDD                      =  {{increase}} 0.735
|FDD_renk                 = 103
|FDD_bloaz                = 2007
|FDD_rummad               = &lt;span style=&quot;color:#fc0;&quot;&gt;kreiz&lt;/span&gt;
|moneiz                   = [[Dollar]] 
|kod moneiz               = USD &quot;$&quot;
|gwerzhid-eur             = 
|utc_offset               = -6
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = 
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 503
|Kod kenrouedad           = [[.sv]]
|notennoù                 = 
}}
'''El Salvador''' (''República de El Salvador'', distaget {{IPA|[reˈpuβlika ðe el salβaˈðoɾ]}} e [[spagnoleg]]) a zo ur [[stad]] e [[Kreizamerika]], etre [[Guatemala]] hag [[Honduras]], war aod [[Meurvor Habask]]. E 2021 ez eus ouzhpenn 6.8 milion a annezad.

[[San Salvador (kêr)|San Salvador]] eo ar gêrbenn, ha [[Santa Ana (Salvador)|Santa Ana]] ha [[San Miguel (Salvador)|San Miguel]] ar c'hêrioù brasañ.

==An anv==
'''Cuzhcatl''' e oa anvet ar vro gant ar [[Pipil|Bibiled]] kent an aloudabeg spagnol, ar pezh a dalvez &quot;Bro an Traoù Ker&quot; en [[nahouatleg]]. Goude an trevadennerezh e voe galvet &quot;Provincia De Nuestro Señor Jesucristo El Salvador Del Mundo&quot; gant ar Spagnoled, un anv a oa bet berraet gant &quot;El Salvador&quot;.

==Yezhoù==
[[Spagnoleg]] eo yezh an holl annezidi. [[Nawateg]] ha [[pokomameg]] a vez komzet gant an Indianed. 
==Kêrioù==

==Istor==
[[Restr :Templo tazumal.jpg|thumb|280px|Rivinoù maya [[Tazumal]].]]

{{Amerika NKK}}
{{Broioù spagnolek}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:El Salvador]]</text>
      <sha1>97jti2il38d6zqcyokdls69b3qbawm1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Panama</title>
    <ns>0</ns>
    <id>46350</id>
    <revision>
      <id>2007438</id>
      <parentid>2005805</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:15:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4643" xml:space="preserve">{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = República de Panamá&lt;br /&gt;
|anv boutin bzg           = Panama
|anv klok bzg             = Republik Panama
|skeudenn banniel         = Flag of Panama.svg
|skeudenn skoed-ardamez   = Coat of arms of Panama.svg
|doare arouez             = Skoed-ardamez
|skeudenn_kartenn         = LocationPanama.svg
|enskrivadur_kartenn      = 
|ger-stur broadel         = ''&quot;Pro Mundi Beneficio&quot;''
|kan broadel              = ''[[Himno Istmeño]]''
|yezhoù ofisiel           = [[Spagnoleg]]
|strolladoù etnek         = 
|kêr-benn                 =  [[Ciudad de Panamá]]
|Led-d=8 |Led-m=58 |Led-NS=N |Hed-d=79 |Hed-m=32 |Hed-RK=W
|kêr vrasañ               =  [[Paramaribo]]
|doare gouarnamant        = 
|titl penn ar vro1        = [[Prezidant]]
|anv penn ar vro1         = [[Juan Carlos Varela]]
|titl penn ar vro2        = Besprezidant kentañ
|anv penn ar vro2         = [[Isabel Saint Malo]]
|titl penn ar vro3        = Eil besprezidant
|anv penn ar vro3         = [[?]]
|titl penn ar vro4        = 
|anv penn ar vro4         = 
|titl penn ar vro5        = 
|anv penn ar vro5         = 
|gorread                  = 75,517
|renk_gorread             = 118
|dregantad doureier       = 2.9
|istimadur_poblañs        =  3,320,000
|istimadur_poblañs_renk   = 133
|istimadur_poblañs_bloaz  = 2006
|niveradeg_poblañs        = 2,839,177
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 2000
|stankter_ar_boblañs      = 43
|renk_stankter_ar_boblañs = 156
|PDK_PGP                  = {{increase}}$42.446 milliard
|PDK_PGP_renk             = 84
|PDK_PGP_bloaz            = 2008
|PDK_PGP_keidenn          = {{increase}}$12,784
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 83
|doare_riegezh            = 
|elfenn_war_ar_riegezh    = 
|darvoud_heverk1          = 
|deiziad_heverk1          = 
|darvoud_heverk2          = 
|deiziad_heverk2          = 
|darvoud_heverk3          = 
|deiziad_heverk3          = 
|darvoud_heverk4          = 
|deiziad_heverk4          = 
|FDD                      = {{increase}} 0.832
|FDD_renk                 = 62
|FDD_bloaz                = 
|FDD_rummad               = &lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;uhel&lt;/font&gt;
|moneiz                   = [[Balboa]] [[Dollar amerikan]]
|kod moneiz               = PAB, USD
|gwerzhid-eur             = ART
|utc_offset               = -5
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = -5
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 507
|Kod kenrouedad           = [[.pa]]
|notennoù                 = 
}}
{{Pennad zo|Panama (disheñvelout)}}


'''Panamá''' ([[spagnoleg]] ''República de Panamá'') a zo ur riez lec'hiet e su [[Kreizamerika]]. Evel m'emañ war ur [[strizh-douar]] e vez alies gwelet evel ur [[bro dreuzkevandirel|vro dreuzkevandirel]]. Harzoù en deus gant [[Kolombia]] war-du ar su ha gant [[Costa Rica]] war-du an norzh. Riblet eo gant ar [[Mor Karib]] ha gant ar [[Meurvor Habask]].

== Politikerezh ==

Panamá a zo un [[Republik]] [[Demokratelezh|demokratel]] gant un [[prezidantel|aozadur prezidantel]] ma vez ar prezidant penn ar stad ha penn ar gouarnamant war ar memes tro. Meur a [[strollad|strollad politikel]] a gaver ennañ. Gant ar gouarnamant emañ ar [[galloud-oberiañ]] tra m’emañ ar [[galloud lezenniñ]] gant ar parlament hag ar gouarnamant. Dieub eo ar galloud-barn.

==Istor==

E-kerzh e bevare beaj e tegouezhas [[Kristof Kolomb]] dirak aodoù Panamá , ha hedañ a reas aodoù Honduras betek strizhdouar Panama. 
D'ar 24 a viz C'hwevrer 1503 e voe diazezet [[Santa María de Belén]] gant Kolomb, unan eus annezlec'hioù kentañ ar Spagnoled war douar-bras Amerika.

===XIXvet kantved===
[[file:Pm-map.png |thumb|Panama hag ar ganol]]
E 1821 e voe diskleriet dizalc'hted ar vro gant ar c'horonal José Fábrega, hag an unvaniezh gant [[Grande Colombia]] [[Simón Bolívar]]. pa voe diskaret ar stad-se  e 1830 e chomas Panama e [[Colombia]].

*[[Kanol Panama]]

===XXvet kantved===
*[[Panama papers]]

== Levrioù ==

* Murillo, Luis E. (1995). ''The Noriega Mess: The Drugs, the Canal, and Why America Invaded''. 1096 pages, illustrated. Berkeley: Video Books. ISBN 0-923444-02-5.
* Mellander, Gustavo A. (1971) ''The United States in Panamanian Politics: The Intriguing Formative Years.'' Danville, Ill.: Interstate Publishers, OCLC 138568
* Mellander, Gustavo A.; Nelly Maldonado Mellander (1999). Charles Edward Magoon: The Panama Years. Río Piedras, Puerto Rico: Editorial Plaza Mayor. ISBN 1-56328-155-4. OCLC 42970390.

==Liammoù diavaez==
* Gavotte Panama : https://www.youtube.com/watch?v=o3HdL1vhVvE&amp;feature=share

{{Amerika NKK}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Panamá]]</text>
      <sha1>gvr2pni3hrafm6t4jfsvwk6uuwfxntv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Saint Kitts ha Nevis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>47900</id>
    <revision>
      <id>2007442</id>
      <parentid>1935563</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:17:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Istor */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1787" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size:90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|Saint Kitts &amp; Nevis|009836|talbenn map|fff}}
|-
! [[Restr:Flag of Saint Kitts and Nevis.svg|120px|Banniel Saint Kitts ha Nevis]]&lt;hr&gt;&lt;span&gt;[https://geohack.toolforge.org/geohack.php?pagename=Saint_Kitts_and_Nevis&amp;params=17_18_N_62_44_W_type:city 17°18′N 62°44′W]&lt;/span&gt;&lt;hr&gt;
|-
|[[Restr:Saint Kitts-Nevis.geohive.gif|250px]]&lt;hr&gt;Saint Kitts ha Nevis rannet dre barrezioù
|}
'''Saint Kitts ha Nevis''' (''Saint Kitts and Nevis'' e saozneg) zo ur stad kevredet en [[Antilhez Bihanañ]], er [[Mor Karib]], hag enni div [[enezenn]] tostik an eil ouzh eben: [[Saint Kitts]] ha [[Nevis]]. Anavezet eo he daou anv [[saoznek]]: ''The Federation of Saint Kitts and Nevis'' koulz ha ''The Federation of Saint Christopher and Nevis''. Ar vroad vihanañ en [[Amerika]] eo, ken dre he gorread ken dre he foblañs. 

E Saint Kitts, ar vrasañ ag an div enezenn, emañ [[Basseterre]], kêr-benn ar stad kevredet. Nemet 3 km anezhi emañ Nevis, en tu all d'ur strizh-mor anvet &quot;The Narrows&quot;. Un amzer zo bet e oa [[Anguilla]] er stad kevredet a oa anvet neuze [[Saint Christopher-Nevis-Anguilla]].

Pelloc'h er gwalarn emañ inizi [[Sint Eustatius]], [[Saba]], [[Saint-Barthélemy (Antilhez)|Saint-Barthélemy]], ha [[Sint Maarten (enezenn)|Sint Maarten]]. Er biz hag er reter emañ [[Antigua]] ha [[Barbuda]], hag er gevred [[Redonda]] ha [[Enez Montserrat|Montserrat]], gant he menez-tan, [[La Soufrière]].

== Istor ==
Saint Kitts and Nevis a oa an inizi kentañ er Mor Karib da vezañ tudet gant Europiz. 

Lavaret e vez eo ar vro vihanañ er bed ma'z eus c'hoarvezet kevezadeg ur C'hib ar Bed abaoe Kib ar C'hriked e 2007.

{{Amerika NKK}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Antilhez Bihanañ]]
[[Rummad:Saint Kitts ha Nevis]]</text>
      <sha1>jf14wdfm4vpvmlc938eihvut6e8c181</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Costa Rica</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50586</id>
    <revision>
      <id>2007426</id>
      <parentid>1992995</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:11:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Liammoù diavaez */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1179" xml:space="preserve">* ''Ur pennad [[Costa Rica (Mato Grosso do Sul)]] zo ivez.''
&lt;HR noShade&gt;

[[Restr:Flag of Costa Rica (state).svg|200px|right|thumb|Banniel Costa Rica]]
[[Restr:LocationCostaRica.svg|250px|right|thumb|Lec'hiadur Costa Rica]]

'''Costa Rica''' zo ur vro eus [[Kreizamerika]]. En-dro d'ar republik vihan emañ [[Nicaragua]] en norzh, [[Panamá]] er su, ar [[Meurvor Habask]] er gornaoueg ha [[Mor an Antilhez]] er reter. [[San José (Costa Rica)|San José]] eo ar gêr-benn, gant ouzhpenn 330 000 a annezidi.

Talvezout a ra an anv ''costa rica'' kement hag &quot;aod pinvidik&quot; e [[spagnoleg]], ha roet e vije bet d'ar vro gant ar [[konkistador|gonkistadored]] a erruas war aodoù ar reter hag a gontas e oa ur bern bravigoù aour gant ar vroiaz.

== Istor ==
D'ar [[1añ a viz Kerzu]] [[1948]] e voe serret [[kazarn]]ioù ar vro ha divodet an [[arme]] er c'hentañ bro war an douar.

D'ar 26 a viz Mae [[2020]] e tegemer Costa Rica an [[Dimezioù etre paotred pe etre maouezed|dimeziñ etre heñvelrevidi]]. Bro gentañ [[Kreizamerika]] eo d'ober kement-se.

==Liammoù diavaez==
{{Commons|category:Costa Rica}}

{{Amerika NKK}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Costa Rica| ]]</text>
      <sha1>hab533osyvnppjaibab13h2kjznybzv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Arc'hael Mikael</title>
    <ns>0</ns>
    <id>53740</id>
    <revision>
      <id>2007467</id>
      <parentid>1638630</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T17:46:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nihonjoe</username>
        <id>2614</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:P1000170 (2).JPG]] → [[File:Statue of Saint Michael and the dragon on the Spire of Mont Saint-Michel Abbey - P1000170.jpg]] 2</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="965" xml:space="preserve">[[Restr:Le Grand Saint Michel, by Raffaello Sanzio, from C2RMF retouched.jpg|thumb|right|300px|Sant Mikael, livet gant [[Raffaello]]. ]]
'''Sant Mikael''' zo un [[arc'hael]] meneget e anv er [[Bibl]]. Lidet e vez gant an iliz katolik d'an [[29 a viz Gwengolo]].

E anv eo a gaver el lec'hanvadurezh, hag e kement [[Menez Mikael]] a zo. 

== Pennadoù kar ==
* [[Mikael]]
* [[Gouel Mikael]]


== Skeudennoù ==
&lt;gallery&gt;
Image:MontStMichel-StatueFremiet.jpg| Delwenn d'an arc'hael Mikael e [[Menez-Mikael-ar-Mor]], (treset e 1910).
Image:Statue of Saint Michael and the dragon on the Spire of Mont Saint-Michel Abbey - P1000170.jpg|Skeudenn an arc'hael Mikael e begig-beg korzenn [[Menez-Mikael-ar-Mor]]
Image:157 Saint-Michel-Mont-Mercure. Le clocher et la statue de l'archange saint Michel terrassant le dragon.JPG|Delwenn an arc'hael Mikael o reiñ lamm d'an aerouant e [[Saint-Michel-Mont-Mercure]] ([[Vendée (departamant)|Vendée]])
&lt;/gallery&gt;

[[Rummad:Sent]]</text>
      <sha1>2v4r71p9kk7otwsj2oevw54gkh7e9l9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tour-tan Enez Werc'h</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57289</id>
    <revision>
      <id>2007559</id>
      <parentid>1986183</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T10:40:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2152" xml:space="preserve">{{Labour zo}}
{{Monumant istorel}}
{{Taolenn tour-tan
|skeudenn=Ile_vierge.JPG
|lec'hiadur=48° 38 '24&quot; N - 4° 34' 6&quot; W
|Bro=Breizh
|Savet e=1897-1902
|Uhelder=82 
|Uhelder diwar live ar mor=84
|Hed-gwel=27 mil mor
|Gouloù=1 sked gwenn bep 5&amp;nbsp;eilenn
|Gweladenniñ=ya
|Annezet=n'eo ket
|Bloaz an emgefreekadur=2010
}}

'''Tour-tan Enez-Werc'h''' zo un [[tour-tan]] savet war [[Enez Werc'h]] dirak aod Lilia, e [[Plougerne]].

Daou dour-tan zo e gwirionez war an enezennig. Unan a oa bet savet e [[1845]], dezhañ 33 metr uhelder, a oa bet en implij en {{XIXvet kantved}}. Unan all a voe savet etre [[1896]] ha [[1902]], hag enaouet e oa bet d'ar [[1añ a viz Meurzh]] [[1902]]. Uhelañ tour-tan Europa eo, gant un uhelder a 82,5 metr&lt;ref&gt;[http://www.dirm.nord-atlantique-manche-ouest.developpement-durable.gouv.fr/phare-de-l-ile-vierge-a75.html Lec’hienn an Direction interrégionale Mer du Nord Atlantique Manche Ouest – tour-tan Enez Werc'h]&lt;/ref&gt; hag an hini uhelañ er bed e-touez an tourioù-tan savet gant mein-benerezh. Gwelet e vez e c'houloù war-hed 50 km tro-war-dro. Stumm ur [[kranenn|granenn]] a zo dezhañ en diavaez. Evit mont betek al lein ez eus 397 a bazennoù. Gweladenniñ anezhañ a c'haller ; evit se e ranker mont da Enez Werc'h gant ur vag, nemet e c'haller mont war droad eus an douar-bras d'an enezenn pa vez reverzhi vras.

Tredanaet e oa bet e [[1956]]. Ur gward a oa betek an 29 a viz Here [[2010]]. Abaoe ez eo renet a-bell, en un doare emgefre, eus [[tour-tan ar C'hreac'h]] en enez [[Eusa]]. 

==Liammoù diavaez==
{{Commons|Category:Île Vierge lighthouse}}
*[https://www.abers-tourisme.com/incontournables/phare-de-lile-vierge-19592 Lec'hienn Bro an Aberioù]
*[http://www.dirm.nord-atlantique-manche-ouest.developpement-durable.gouv.fr/phare-de-l-ile-vierge-a75.html Lec’hienn an Direction interrégionale Mer du Nord Atlantique Manche Ouest – tour-tan Enez Werc'h]
*[http://phares.du.monde.free.fr/lum20/phare/page4.html Skeudennoù eus tour-tan Enez Werc'h]

==Notennoù==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Plougerne]]
[[Rummad:Tourioù-tan e Penn-ar-Bed|Enez Werc'h]]
[[Rummad:Monumantoù istorel e Penn-ar-Bed]]</text>
      <sha1>0r5lxvfv6er2b8y8w7rynxnzsqy5u7l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Noazhded en arz</title>
    <ns>0</ns>
    <id>67840</id>
    <revision>
      <id>2007453</id>
      <parentid>1871305</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:21:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>87.8.184.31</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3489" xml:space="preserve">En arz e reer anv eus [[noazhded]] pa vez klasket diskouez korfoù tud en o noazh. Gant ar ger ''noazh'' e vez graet abaoe ar XVIIvet kantved, goude ma vez taolennet korfoù noazh abaoe deroù istor an arz. Nemet doareoù disheñvel zo bet a-hed an istor da welout an oberennoù-se hervez kredennoù an amzerioù. 

== En arz broioù Reterazia ==
[[Restr:Kiyonaga bathhouse women-2.jpg|thumb|''Onna yu'' (Merc'hed e kibellvaoù foran), livadur gant [[Kiyonaga]], ([[1780]]).]]
En [[Azia ar Reter]] e kaver an noazhded alies en engravadurioù anvet [[shunga]], dreist-holl gant al livourien [[Kiyonaga]] ha [[Hokusai]].

== Livadurioù ==

&lt;gallery&gt;
Image:Maler der Grabkammer des Amenemhêt 002.jpg|[[Murlivadur]] [[egiptat]] (etre 1500 ha 1450 kent JK)
Image:Kouros Anaphe BM B475.jpg|Kouros (war-dro 500 kent JK )
Image:Musee du Moyen Age A05.JPG|''[[Adam]]'', (war-dro [[1260]])&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Delwenn eus iliz-veur [[Notre-Dame de Paris]], (Mirdi ar Grennamzer, Paris)&lt;/small&gt; 
Image:Folio 113v - Purgatory.jpg|''[[Les Très Riches Heures du duc de Berry]]'' (1412)&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Tud en o noazh er [[Purgator]] &lt;/small&gt; 
Image:Sandro Botticelli - La nascita di Venere - Google Art Project - edited.jpg|[[Sandro Botticelli]], ''[[Ganedigezh Gwener (Botticelli)|Ganedigezh Gwener]]'' ([[1485]])&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&lt;small&gt;( Gant blev [[Gwener]] eo kuzhet he [[reizh]] hervez doare-livañ arzourien an amzer-se.&lt;/small&gt;
Image:Cranach-Venus-Cupidon.jpg|[[Lucas Cranach kozh]]&lt;br /&gt;'' [[Gwener]] ha [[Kupidon]]'', ([[1509]])
Image:03 2015 Perseo con la testa di Medusa-Benvenuto Cellini-Piazza della Signoria-Loggia dei Lanzi-volta a crociera-ordine corinzio (Firenze) Photo Paolo Villa FOTO9260.JPG|''Persée'' gant [[Cellini]] (1545)
Image:Diego Velázquez 064.jpg|[[Diego Velázquez]]&lt;br /&gt;''[[Gwener ha Kupidon]]''&lt;br /&gt;([[1644]]-[[1648]]) 
Image:Cupidon et Psyché.jpg|[[Jacques-Louis David]]&lt;br /&gt;''Cupidon et Psyché''&amp;nbsp; ([[1825]]) 
Image:Jean Auguste Dominique Ingres, La Grande Odalisque, 1814.jpg|[[Dominique Ingres|Jean-Dominique Ingres]]&lt;br /&gt;''[[La Grande Odalisque]]'', ([[1814]])
Image:Théodore Chassériau 004.jpg|''Au harem - Femme au bain''&lt;br /&gt;gant [[Théodore Chassériau]] ([[1854]])
Image:Édouard Manet - Le Déjeuner sur l'herbe.jpg|[[Édouard Manet]]&lt;br /&gt;''[[Le Déjeuner sur l'herbe]]'' ([[1862]])
Image:Georges Seurat - Les Poseuses.jpg|[[Georges Seurat]]&lt;br /&gt;''[[Les Poseuses]]'', ([[1887]])
Image:Kremlička - Weekend.jpg|[[Rudolf Kremlička]]&lt;br /&gt;([[1886]]-[[1932]])&lt;br /&gt;Week-end 
Image:Une première (Anders Zorn) - Nationalmuseum - 24314.tif|[[Anders Zorn]] (1860-1920)&lt;br /&gt;'' Kentañ tro '' ([[1888]])&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(Noazhded war ar pemdez)&lt;/small&gt;
Image:Pierre-Auguste Renoir 127.jpg|[[Auguste Renoir|Pierre-Auguste Renoir]], ''Baigneuse endormie'' (Kouronkerez o kousket), [[1897]].
File:Gustav Klimt 044.jpg|[[Gustav Klimt]]&lt;br /&gt;Nuda veritas ([[1899]]) 
Image:Gustav Klimt 023.jpg|[[Gustav Klimt]]&lt;br /&gt;Die Hoffnung ([[1903]])
Image:Amedeo Modigliani 060.jpg|[[Amedeo Modigliani]] ([[1916]])
Image:Goyo bathing.jpg|[[Hashiguchi Goyō]], Yuami (1920)
|''Woman with camera'', luc'hskeudenn gant [[A. C. Johnston]] (war-dro [[1920]])
Image:‪Augusto De Luca - Nudes.jpg‬|[[Augusto De Luca]]: ''Nudes'', 1980
File:Japanese photographer Kishin Shinoyama and nude female models.jpg|[[Kishin Shinoyama]] luc'hskeudennerez japanat gant div vaouez yaouank noazh

&lt;/gallery&gt;

== Pennad kar ==
* [[Kouronkerez]]

[[Rummad:Livouriezh]]
[[Rummad:Noazhded]]</text>
      <sha1>8mt3sf3jhh2qvz5436fmdobzl83ox0k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007463</id>
      <parentid>2007453</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T17:25:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Johannnes89</username>
        <id>60073</id>
      </contributor>
      <comment>Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/87.8.184.31|87.8.184.31]] ([[User talk:87.8.184.31|talk]]): Crosswiki image spam (TwinkleGlobal)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3340" xml:space="preserve">En arz e reer anv eus [[noazhded]] pa vez klasket diskouez korfoù tud en o noazh. Gant ar ger ''noazh'' e vez graet abaoe ar XVIIvet kantved, goude ma vez taolennet korfoù noazh abaoe deroù istor an arz. Nemet doareoù disheñvel zo bet a-hed an istor da welout an oberennoù-se hervez kredennoù an amzerioù. 

== En arz broioù Reterazia ==
[[Restr:Kiyonaga bathhouse women-2.jpg|thumb|''Onna yu'' (Merc'hed e kibellvaoù foran), livadur gant [[Kiyonaga]], ([[1780]]).]]
En [[Azia ar Reter]] e kaver an noazhded alies en engravadurioù anvet [[shunga]], dreist-holl gant al livourien [[Kiyonaga]] ha [[Hokusai]].

== Livadurioù ==

&lt;gallery&gt;
Image:Maler der Grabkammer des Amenemhêt 002.jpg|[[Murlivadur]] [[egiptat]] (etre 1500 ha 1450 kent JK)
Image:Kouros Anaphe BM B475.jpg|Kouros (war-dro 500 kent JK )
Image:Musee du Moyen Age A05.JPG|''[[Adam]]'', (war-dro [[1260]])&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Delwenn eus iliz-veur [[Notre-Dame de Paris]], (Mirdi ar Grennamzer, Paris)&lt;/small&gt; 
Image:Folio 113v - Purgatory.jpg|''[[Les Très Riches Heures du duc de Berry]]'' (1412)&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Tud en o noazh er [[Purgator]] &lt;/small&gt; 
Image:Sandro Botticelli - La nascita di Venere - Google Art Project - edited.jpg|[[Sandro Botticelli]], ''[[Ganedigezh Gwener (Botticelli)|Ganedigezh Gwener]]'' ([[1485]])&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&lt;small&gt;( Gant blev [[Gwener]] eo kuzhet he [[reizh]] hervez doare-livañ arzourien an amzer-se.&lt;/small&gt;
Image:Cranach-Venus-Cupidon.jpg|[[Lucas Cranach kozh]]&lt;br /&gt;'' [[Gwener]] ha [[Kupidon]]'', ([[1509]])
Image:Persee-florence.jpg|''Persée'' gant [[Cellini]] (1545)
Image:Diego Velázquez 064.jpg|[[Diego Velázquez]]&lt;br /&gt;''[[Gwener ha Kupidon]]''&lt;br /&gt;([[1644]]-[[1648]]) 
Image:Cupidon et Psyché.jpg|[[Jacques-Louis David]]&lt;br /&gt;''Cupidon et Psyché''&amp;nbsp; ([[1825]]) 
Image:Jean Auguste Dominique Ingres, La Grande Odalisque, 1814.jpg|[[Dominique Ingres|Jean-Dominique Ingres]]&lt;br /&gt;''[[La Grande Odalisque]]'', ([[1814]])
Image:Théodore Chassériau 004.jpg|''Au harem - Femme au bain''&lt;br /&gt;gant [[Théodore Chassériau]] ([[1854]])
Image:Édouard Manet - Le Déjeuner sur l'herbe.jpg|[[Édouard Manet]]&lt;br /&gt;''[[Le Déjeuner sur l'herbe]]'' ([[1862]])
Image:Georges Seurat - Les Poseuses.jpg|[[Georges Seurat]]&lt;br /&gt;''[[Les Poseuses]]'', ([[1887]])
Image:Kremlička - Weekend.jpg|[[Rudolf Kremlička]]&lt;br /&gt;([[1886]]-[[1932]])&lt;br /&gt;Week-end 
Image:Une première (Anders Zorn) - Nationalmuseum - 24314.tif|[[Anders Zorn]] (1860-1920)&lt;br /&gt;'' Kentañ tro '' ([[1888]])&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(Noazhded war ar pemdez)&lt;/small&gt;
Image:Pierre-Auguste Renoir 127.jpg|[[Auguste Renoir|Pierre-Auguste Renoir]], ''Baigneuse endormie'' (Kouronkerez o kousket), [[1897]].
File:Gustav Klimt 044.jpg|[[Gustav Klimt]]&lt;br /&gt;Nuda veritas ([[1899]]) 
Image:Gustav Klimt 023.jpg|[[Gustav Klimt]]&lt;br /&gt;Die Hoffnung ([[1903]])
Image:Amedeo Modigliani 060.jpg|[[Amedeo Modigliani]] ([[1916]])
Image:Goyo bathing.jpg|[[Hashiguchi Goyō]], Yuami (1920)
|''Woman with camera'', luc'hskeudenn gant [[A. C. Johnston]] (war-dro [[1920]])
Image:‪Augusto De Luca - Nudes.jpg‬|[[Augusto De Luca]]: ''Nudes'', 1980
File:Japanese photographer Kishin Shinoyama and nude female models.jpg|[[Kishin Shinoyama]] luc'hskeudennerez japanat gant div vaouez yaouank noazh

&lt;/gallery&gt;

== Pennad kar ==
* [[Kouronkerez]]

[[Rummad:Livouriezh]]
[[Rummad:Noazhded]]</text>
      <sha1>lv101vizvwt3nagvuwsvuj534jc41g8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Barbados</title>
    <ns>0</ns>
    <id>69395</id>
    <revision>
      <id>2007421</id>
      <parentid>1974019</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:10:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Notennoù */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3910" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;font-size:90%;&quot;
|-
{{Infobox/Titl|Barbados|002180|talbenn map|ffc821}}
|-
| colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot;|
{|
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot;| [[Restr:Flag of Barbados.svg|110px]]
| width=&quot;50%&quot;| [[Restr:Coat of arms of Barbados (3).svg|80px]]
|- align=&quot;center&quot;
| width=&quot;50%&quot;| [[Banniel]]
| width=&quot;50%&quot;| [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|}
|-
| colspan=&quot;2&quot;align=&quot;center&quot;| &lt;hr&gt;'''[[Sturienn]]'''&lt;br&gt;''Pride and Industry''&lt;br&gt;(&quot;Lorc'h ha labour&quot;)
----'''[[Kan broadel]]'''&lt;br&gt;''In Plenty and In Time of Need''&lt;br&gt;[[Restr:In Plenty and In Time of Need instrumental.ogg]](&quot;Er builhentez hag en amzer an dienez&quot;)&lt;hr&gt;
|-
| colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot;| [[Restr:Bridgetown barbados parliament building.jpg|260px]] &lt;br&gt;Ti ar Breujoù
|- bgcolor=&quot;#002180&quot;
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:#ffc821&quot;| Melestradur
|-
| '''Kêr-benn''' || [[Bridgetown]]
|-
| '''Gouarnamant''' || [[Republik]]
|-
| '''Dizalc'hiezh'''&lt;br&gt;&lt;small&gt;diouzh ar [[Rouantelezh-Unanet]]&lt;/small&gt; || [[30 Du]] [[1966]]
|-
| '''Republik''' || 30 Du [[2021]]
|-
| '''Prezidantez''' || [[Sandra Mason]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;(30 Du 2021)&lt;/small&gt;
|-
| '''Kentañ ministr''' || [[Mia Mottley]]
|-
| '''Yezhoù''' || [[Saozneg]] (ofisiel)&lt;br&gt;[[Kreoleg|Kreoleg bajan]] (anzavet)
|-
| colspan=&quot;2&quot;| &lt;hr&gt;
|-
| '''Moneiz''' || Dollar Barbados ($)&lt;br&gt;(BBD)
|-
| '''Gwerzhid-eur''' || [[UTC]]–4 (&lt;abbr title=&quot;Atlantic Standard Time&quot;&gt;AST&lt;/abbr&gt;)
|- bgcolor=&quot;#002180&quot;
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;color:#ffc821&quot;| Douaroniezh
|-
! colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot;| [https://www.google.com/maps/place/13%C2%B006'00.0%22N+59%C2%B037'00.0%22W/@13.1,-60.6672346,8z/data=!4m5!3m4!1s0x0:0x0!8m2!3d13.1!4d-59.616667?hl=en 13° 05' N – 59° 37' K]&lt;hr&gt;[[Restr:Barbados.png|260px]]&lt;hr&gt;
|-
| '''Gorread''' || 439&amp;nbsp;km²
|-
| '''Poblañs''' || 287 025 &lt;small&gt;([[2019]])&lt;/small&gt;
|-
| '''Stankter''' || 654 annezad/km²
|-
| colspan=&quot;2&quot;| &lt;hr&gt;
|-
| '''Internet''' || [https://www.gov.bb/ www.gov.bb]
|}

'''Barbados''' zo un enezenn hag ur [[stad]] etre ar [[Mor Karib]] hag ar [[Meurvor Atlantel]]. [[Bridgetown]] e parrez St. Michael eo ar gêr-benn.

== Melestradur ==
[[Restr:Sandra of Barbados.jpg|thumb|left|upright=0.9|[[Sandra Mason]] e [[2019]]]]
Dizalc'h eo abaoe miz Du [[1966]]. Etre 1966 ha 2021 e oa stag ouzh ar [[Rouantelezh-Unanet]]. Rouanez [[Bro-Saoz]] e oa penn ar Stad hag ur c'hentañ ministr a veze anvet goude un dilennadeg.&lt;br&gt;
D'an [[30 a viz Du]] 2021 eo deuet da vezañ ur [[republik]], gant [[Sandra Mason]], bet dilennet da brezidantez d'an [[20 a viz Here]] 2021, en he fenn ha [[Mia Mottley]] da gentañ ministr&lt;ref&gt;{{en}} {{cite web|url=https://www.caribbeannationalweekly.com/caribbean-breaking-news-featured/barbados-parliament-gives-greenlight-to-republican-status/ |title=''Caribbean National Weekly'', 30/09/2021|accessdate=}}&lt;/ref&gt;.
 
===Rannoù melestradurel === 
Rannet eo an enez e parrezioù, evel [[Jerzenez]] ha [[Gwernenez]]. Unnek parrez zo :
{| width=&quot;50%&quot;
|- valign=&quot;top&quot;
|
&lt;poem&gt;
1. Christ Church
2. Saint Andrew
3. Saint George
4. Saint James
5. Saint John
6. Saint Joseph
&lt;/poem&gt;
| [[Restr:Barbados parishes numbered.png|center]]
|
&lt;poem&gt;
7. Saint Lucy
8. Saint Michael
9. Saint Peter
10. Saint Philip
11. Saint Thomas
&lt;/poem&gt;
|}

== Istor ==
N'ouzer ket gwall vat piv e voe an [[Europa|Europiz]] kentañ o tegouezhout e Barbados, met sur eo ne oa ket a-raok dibenn ar {{XVvet kantved}}, ha kentoc'h er {{XVIvet kantved}}. Kalz a soñj e oant [[Portugal]]iz, war o hent da [[Brazil|Vrazil]], met marteze e oa bet [[Spagnol]]ed en o raok. E-pad pell ne reas ket van Europiz eus an enez, nemet dont a reas Spagnoled da sklaveta meur a wech, ma tigreskas ar boblañs orin, ouzhpenn ma tec'has lod da inizi all.

Er {{XVIIvet kantved}} e tegouezhas ar Saozon.

== Notennoù ==
{{Daveoù}}

{{Amerika NKK}}
{{Stadoù ha Tiriadoù an Antilhez}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Barbados]]
[[Rummad:Antilhez]]
[[Rummad:Stadoù Amerika]]</text>
      <sha1>dorp9dwrrm261ehlcxqoq5arazohxfa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Trinidad ha Tobago</title>
    <ns>0</ns>
    <id>69430</id>
    <revision>
      <id>2007448</id>
      <parentid>1974017</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:19:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Notennoù */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3478" xml:space="preserve">*''Ur pennad [[Trinidad]] zo ivez''.
[[Skeudenn:Trinidad and Tobago-CIA WFB Map.png|thumb|right|290px|Kartenn eus Trinidad ha Tobago.]]
'''Trinidad ha Tobago''' zo ur [[republik]] er [[Mor Karib]], anezhi div [[enezenn]], [[Enez Trinidad]] hag Enez [[Tobago]]. [[Port of Spain]], en enez Trinidad, eo ar gêr-benn.

== Douaroniezh ==
[[Skeudenn:TobagoBeach5.jpg|thumb|left|220px|Store Bay e [[Tobago]], gwerzhet mat d'an douristed]]
Er biz emañ da [[Venezuela]], hag er su da c'h[[Grenada]], en [[Antilhez Bihanañ]]. 
Bevennoù war vor zo gant stadoù arall: [[Barbados]] er biz, [[Guyana]] er gevred, ha [[Venezuela]] er su hag er c'hornaoueg&lt;ref&gt;''Treaty between the Republic of Trinidad and Tobago and the Republic of Venezuela on the delimitation of marine and submarine areas'', 18 a viz Ebrel 1990 embannet gant ar Broadoù Unanet |url = http://www.un.org/Depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/TREATIES/TTO-VEN1990SA.PDF|accessdate =2009-04-13}}&lt;/ref&gt;{{,}}&lt;ref&gt;[cite web|title = The 1990 Accord Replaces the 1942 Paris Treaty|publisher = Trinidad and Tobago News|url=http://www.trinidadandtobagonews.com/selfnews/viewnews.cgi?newsid1083159999,34015,.shtml|accessdate =2009-04-13]&lt;/ref&gt;. 
 
== Istor ==
[[Skeudenn:San fernando, Trinidad &amp; Tobago - Jama Masjid.jpg|thumb|left|290px|Moskeenn e San Fernando. An islam eo ar pevare relijion er stad.]]
Gant [[Kristoc'h Koulm]] e voe anvet &quot;La Ysla de la Trinidad&quot; (&quot;Enezenn an Drinded&quot;), hervez ur gouestl en devoa graet a-raok e drede treizhadenn&lt;ref&gt;Hart, Marie. (1965). ''The New Trinidad and Tobago'', p. 13. Collins. London and Glasgow. Adembannet e  1972.&lt;/ref&gt;. Etre marevezh [[Kristoc'h Koulm]] ha 1802 edo Trinidad ha Tobago en [[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Impalaeriezh Spagn]] evel trevadenn. Neuze e voe roet d'ar [[Rouantelezh-Unanet]]. Dizalc'h eo ar vro abaoe 1962.

== Sonerezh ==
Brudet eo karnaval Trinidad ha Tobago, ha meur a sonerezh krouet en inizi: [[steelpan]], [[calypso]], [[soca]], ha [[limbo]].

=== Tobago ===
[[Skeudenn:TobagoBeach1.jpg|thumb|right|300px|Traezheg e [[Crown Point, Tobago]]]]
Colomb a lavaras bezañ gwelet Tobago er pellder, hag hec'h envel a eure ''Bellaforma'', hep diskenn d'an aod&lt;ref&gt;Carmichael, Gertrude (1961). ''The History of the West Indian Islands of Trinidad and Tobago. 1498-1900'', p. 14. Alvin Redman, London.&lt;/ref&gt; Dont a raje anv Tobago eus an anv kozh, &quot;Tobaco&quot;&lt;ref&gt;&quot;Hart, Marie 1965 p. 13&quot;&lt;/ref&gt;. Izelvroiz ha Kurzeme (tud eus [[Kourland]], e [[Latvia]]) a oa deuet da chom da Dobago er {{XVIvet}} ha {{XVIIvet}} kantved da c'hounit butun ha kotoñs. Startaat a reas krog [[Breizh-Veur]] war an enezenn e-pad brezelioù [[Napoleon]] hag e 1889 e voe unanet trevadennoù Trinidad ha Tobago.

== Arouezioù broadel ==
=== Banniel ===
[[Skeudenn:Flag of Trinidad and Tobago.svg|thumb|left]]
Dibabet e voe ar banniel e 1962.

=== Ardamezioù ===
[[Skeudenn:Coat of Arms of Trinidad and Tobago.svg|thumb|left]]
Dibabet e voe an ardamaezioù gant Kuzul an Dizalc'hted (''Independence committee''), ha warne an [[Ibiz ruz]] (un evn eus Trinidad), an evn [[Ortalis ruficauda|''Cocrico'']] (eus Tobago) ha [[Trochilidae|kolibried]] war ar skoed. Tri lestr zo ivez, arouezioù an Drinded, ha war un dro tri lestr [[Kristoc'h Koulm]].

== Politikerezh ==
Ur republik eo Trinidad ha Tobago.

== Notennoù ==
{{Daveoù}}
{{Amerika NKK}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

{{DEFAULTSORT:Trinidad ha Tobago}}
[[Rummad:Trinidad ha Tobago| ]]
[[Rummad:Broioù saoznek| ]]</text>
      <sha1>9dlm40ajzjms0ee8hbbsblcejl3e8us</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dominika (bro)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>77878</id>
    <revision>
      <id>2007427</id>
      <parentid>1866422</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:12:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="711" xml:space="preserve">*''Ur pennad [[Dominika]] zo ivez.''
:[[Restr:Confusion colour.svg|20px|]]''Arabat droukveskañ gant ar [[Republik Dominikan]].''
&lt;HR noShade&gt;
[[Restr:Map of Dominica.gif|thumb|300px|dehou|Kartenn an enez.]]
'''Dominika''' (pe ''Dominica'', e saozneg, yezh ofisiel eno) zo un enezenn hag ur vro er [[Mor Karib]]. Unan eus [[Inizi an Avel (Antilhez)]] eo.

[[Roseau]] eo ar gêr-benn anezhi.

== Douaroniezh ==
Hanter-hent emañ etre [[Gwadeloup]] ha [[Martinik]].

== Istor ==
Un drevadenn saoz eo bet, hogen dizalc'h eo abaoe 1978.

== Tud brudet ==
* [[Jean Rhys]], skrivagnerez saoznek.

==Liammoù diavaez==
{{Commons|category:Dominica}}

{{Amerika NKK}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Dominika]]</text>
      <sha1>lm3eh6rejmx9low8st6smkuicnhrbjc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sant Visant hag an Inizi Granadinas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>80311</id>
    <revision>
      <id>2007445</id>
      <parentid>1816348</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:18:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Daveennoù */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1632" xml:space="preserve">[[Restr:LocationSaintVincentAndTheGrenadines.png|thumb| Sede pelec'h emañ Sant Visant hag an Inizi Granadinas, er [[Mor Karib]].]] 
[[Restr:Kingstown.jpg|thumb|[[Kingstown (Sant-Visant hag ar Grenadinez)|Kingstown]]]]
'''Sant Visant hag an Inizi Granadinas'''{{Daveoù a vank}}, ''Saint Vincent and the Grenadines'' e saozneg, ha '''Sant-Visant hag ar Grenadinez''' e [[brezhoneg]]&lt;ref&gt;''Kartenn ar bed: ar Stadoù'', [[TES|Ti-embann ar Skolioù brezhonek]], 1999; Geriadur an Here; ''Atlas Breizh'', &quot;kartenn bolitikel ar bed&quot;, Coop Breizh, 2011, p. 30.&lt;/ref&gt;, zo ur stad er [[Mor Karib]], anezhi meur a enezenn. [[Kingstown (Sant-Visant hag ar Grenadinez)|Kingstown]] eo ar gêr-benn.

Unan eus enezegi [[Inizi an Avel (Antilhez)]] int.

En hanternoz dezhi emañ [[Saint Lucia]] hag er c'hreisteiz emañ [[Grenada]], hag er sav-heol [[Barbados]]. 

== An inizi ==
Setu an inizi pouezusañ:
* [[Enez Sant Visant]] eo an enezenn vrasañ,
* ur chapeledad inizi bihanoc'h zo er c'hreisteiz dezhi, ar [[Grenadinez|Granadinas]], ha sed ar re vrasañ anezho:
** Bequia, 
** Baliceaux, 
** Mustique, 
** Canouan, 
** Mayreau, 
** Tobago Cays, 
** [[Union]] 
** Petit Saint Vincent, an hini dostañ eus enezenn [[Grenada]].
[[Restr:Saint Vincent and the Grenadines-CIA WFB Map.png|left|thumb| Kartenn eus Sant Visant hag an Inizi Granadinas.]]
{{clr|left}}

==Istor==
* [[Kentañ brezel karib]]
* [[Eil brezel karib]]

== Daveennoù ==
&lt;references/&gt;
{{Amerika NKK}}
{{Stadoù ha Tiriadoù an Antilhez}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Antilhez Bihanañ]]
[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Sant Visant hag an Inizi Granadinas]]</text>
      <sha1>t1494jgv6r9vq5asgmu3cdjfat6t6ey</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Grenada</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85560</id>
    <revision>
      <id>2007428</id>
      <parentid>1954033</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:12:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1208" xml:space="preserve">*''Pennadoù [[Granada]] ha [[Grenade]] a zo ivez.''
&lt;HR nShade&gt;
[[Skeudenn:Grenada-CIA WFB Map.png|thumb|right|Kartenn eus Enez Grenada.]]
[[Restr:Flag of Grenada.svg|150px|thumb|dehou|Banniel Grenada.]]
'''Grenada''' (anv [[saoznek]] distaget [ɡrɨˈneɪdə], diwar an anv spagnolek orin ''[[Granada]]'') a zo ur stad eus an [[Antilhez]], enni seizh enezenn. Emañ Grenada er gwalarn da [[Trinidad ha Tobago|Drinidad ha Tobago]], er biz da [[Venezuela]] hag er mervent da [[Sant-Visant hag ar Grenadinez]]. [[St. George's]] eo ar gêr-benn.

Unan eus [[Inizi an Avel (Antilhez)]] eo.


==Ar seizh enezenn==
Setu o anvioù:
*enez Grenada, 
*ha c’hwec'h enezennig eus ar [[Grenadinez]] : 
**[[Carriacou]] (27,5 km²), 7 400 a dud, pennlec'h: [[Hillsborough]],
**[[Saline (Grenada)]] (0,3 km²), didud
**[[Frigate]] (0,4 km²), didud
**[[Ronde]] (''Ronde Island'' e saozneg), (3,2 km²), didud
**[[Large]], (0,5 km²), didud
**[[Petite Martinique]] (3.7 km²2), 550 a dud, pennlec'h: [[North Village]].

==Gounezerezh==
Brudet eo evit ar [[muskadez]] a vez gounezet enni.

{{Amerika NKK}}
{{Stadoù ha Tiriadoù an Antilhez}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Grenada]]
[[Rummad:Antilhez Bihanañ]]</text>
      <sha1>5s2evw10x916j934bnib7ozahga8usf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bahamas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85575</id>
    <revision>
      <id>2007420</id>
      <parentid>1911149</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:10:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3252" xml:space="preserve">{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = Commonwealth of the Bahamas&lt;br /&gt;
|anv boutin bzg           = ar Bahamas
|anv klok bzg             = Kenglad ar Bahamas
|skeudenn banniel         = Flag of the Bahamas.svg
|skeudenn skoed-ardamez   = Coat of arms of the Bahamas.svg
|doare arouez             = Ardamezioù
|skeudenn_kartenn         = LocationBahamas.svg
|enskrivadur_kartenn      = Lec'hiadur ar Bahamas
|ger-stur broadel         = '&quot;Forward, Upward, Onward, Together&quot;'
|kan broadel              = &quot;[[March On, Bahamaland]]&quot;
|yezhoù ofisiel           = [[Saozneg]]
|strolladoù etnek         = 85% Afrikaned, 12% Europeaned, 3% Azianed
|kêr-benn                 =  [[Nassau]]
|Led-d=25 |Led-m=4 |Led-NS=N |Hed-d=87 |Hed-m=20 |Hed-RK=K
|kêr vrasañ               =  [[Nassau]]
|doare gouarnamant        = [[Demokratelezh parlamantel]]
|titl penn ar vro1        = [[Rouanez]]
|anv penn ar vro1         = [[Elizabeth II]]
|titl penn ar vro2        = [[:en:Governor-General of the Bahamas|Gouarnour]]
|anv penn ar vro2         = Sir [[:en:Cornelius A. Smith|Cornelius A. Smith]]
|titl penn ar vro3        = [[:en:Prime Minister of the Bahamas|Penn gouarnamant]]
|anv penn ar vro3         = [[:en:Philip &quot;Brave&quot; Davis|Philip Davis]]
|titl penn ar vro4        = 
|anv penn ar vro4         = 
|titl penn ar vro5        = 
|anv penn ar vro5         = 
|gorread                  = 13878
|renk_gorread             = 160
|dregantad doureier       = 28%
|istimadur_poblañs        = 330,000
|istimadur_poblañs_renk   = 177
|istimadur_poblañs_bloaz  = 2009
|niveradeg_poblañs        = 254,685
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 1990
|stankter_ar_boblañs      = 23.27
|renk_stankter_ar_boblañs = 181
|PDK_PGP                  = 
|PDK_PGP_renk             = 43
|PDK_PGP_bloaz            = 2010
|PDK_PGP_keidenn          = 
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 
|doare_riegezh            = 
|elfenn_war_ar_riegezh    = 
|darvoud_heverk1          = 
|deiziad_heverk1          = 
|darvoud_heverk2          = Dizalc'hiezh
|deiziad_heverk2          = [[10 Gouere|10 a viz Gouere]] [[1973]]
|darvoud_heverk3          = 
|deiziad_heverk3          = 
|darvoud_heverk4          = 
|deiziad_heverk4          = 
|FDD                      =  
|FDD_renk                 = 
|FDD_bloaz                = 
|FDD_rummad               = &lt;font color=&quot;#ffcc00&quot;&gt;kreiz&lt;/font&gt;
|moneiz                   = [[:en:Bahamian dollar|Dollar ar Bahamas]] 
|kod moneiz               = BSD
|gwerzhid-eur             = [[North American Central Time Zone|CST]]
|utc_offset               = -4
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = 
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 242
|Kod kenrouedad           = [[.bs]]
|notennoù                 = 
}}
Ar '''Bahamas''', ent-hir '''Kenglad ar Bahamas''' (''Commonwealth of the Bahamas'' e [[saozneg]], yezh ofisiel), pe '''Inizi Bahamas''', a zo ur vro enezek (ur 700 enezenn bennak) er-maez da [[Florida]], en norzh da [[Kuba|Guba]]. 

[[Nassau]] eo ar gêr-benn.

== An inizi ==
* Gwelout [[Inizi ar Bahamas]].

==Liammoù diavaez==
{{Commons|Category:Bahamas}}

{{Amerika NKK}}
{{Stadoù ha Tiriadoù an Antilhez}}
{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Bahamas]]
[[Rummad:Stadoù Amerika]]
[[Rummad:Antilhez]]</text>
      <sha1>fsd4kl3c2eq5if5ornth7xqhjlt1m24</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lestr (anatomiezh)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88912</id>
    <redirect title="Pelvis (korfadurezh)" />
    <revision>
      <id>2007506</id>
      <parentid>999413</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T00:16:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>6654</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Kempennet adkas doubl gant robot → [[Pelvis (korfadurezh)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31" xml:space="preserve">#ADKAS [[Pelvis (korfadurezh)]]</text>
      <sha1>1jv9kcifwu2u3ythfl6yuz494ki8bhv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sallenelles</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89655</id>
    <revision>
      <id>2007469</id>
      <parentid>1974401</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T17:59:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nihonjoe</username>
        <id>2614</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:P1000218 (2).JPG]] → [[File:Maison de la nature, estuaire de l'Orne - P1000218.jpg]] 2</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2219" xml:space="preserve">{{Infobox kumunioù Frañs
 | anv               = 
 | skeudenn          = 
 | alc'hwez          = 
 | ardamezioù        = Blason sallenelles.svg
 | logo              = 
 | bro               = 
 | rannvro           = [[Normandi (rannvro)|Normandi]]
 | departamant       = [[Calvados (departamant)|Calvados]]
 | arondisamant      = [[Arondisamant Lisieux|Lisieux]]
 | kanton            = [[Kanton Cabourg|Cabourg]]
 | etrekumuniezh     = [[Normandie-Cabourg-Pays d'Auge]]
 | bro velestradurel = 
 | maer              = Jean-Louis Greffin
 | amzer-gefridi     = 2014-2020
 | gorread           = 1.25
 | hedred            = -0.228055555556
 | ledred            = 49.2638888889
 | uk                = 
 | ubi               = 0
 | ubr               = 40
}}

'''Sallenelles''' a zo ur gumun eus [[departamant gall|departamant]] [[Calvados (departamant)|Calvados]] e [[Bro-C'hall]]. 
== Istor ==
=== {{XXvet}} kantved ===
* [[Eil brezel-bed]]: mervel a reas pevar den nann-soudard e Sallenelles abalamour d'ar brezel e-pad [[Aloubadeg Normandi]], ur vaouez gant un taol kalon paz erruas ar Saozon, daou all a voe lazhet gant minennoù hag unan all gant tennoù kanol&lt;ref&gt;[http://www.crhq.cnrs.fr/1944/liste-reponses.php Mémorial des victimes civiles en Normandie]&lt;/ref&gt;; dieubet e voe ar gumun gant ar [[Brigadenn Piron|Vrigadenn Piron]] d'ar [[16 Eost|16 a viz Eost]] [[1944]]&lt;ref&gt;[http://www.brigade-piron.be/memoriam_nor.htm Brigade Piron]&lt;/ref&gt;.

== Monumantoù ha traoù heverk ==
== Douaroniezh ==
&lt;gallery&gt;
Orne estuaire sallenelles P1000225 2.jpg|Gwernioù beg an [[Orne (stêr)|Orne]].
Maison de la nature, estuaire de l'Orne - P1000218.jpg|Ti an natur.
&lt;/gallery&gt;
* War aod [[Mor Breizh]] hag e beg ar stêr [[Orne (stêr)|Orne]] emañ '''Sallenelles'''.

== Emdroadur ar boblañs 1962-2008 ==                                                
{{Demografiezh
|titl=Niver a annezidi 
|dimx= 
|dimy= 
|popmax=320 
|passo1=50
|passo2=10 
|bl1=1962 
|bl2=1968 
|bl3=1975 
|bl4=1982 
|bl5=1990 
|bl6=1999 
|bl7=2008 
|p1=257 
|p2=306 
|p3=314
|p4=290 
|p5=240
|p6=293 
|p7=272
|mammenn=EBSSA 
}}
== Melestradurezh ==
== Tud ==
== Liammoù diavaez ==
== Notennoù ha daveoù ==
&lt;references /&gt;

[[Rummad:Kumunioù Calvados]]</text>
      <sha1>dq6kz9gg5qhlx6c2ox5wpg2qd88629s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Homo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>102181</id>
    <revision>
      <id>2007487</id>
      <parentid>2007371</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T20:43:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emdroadur ar c'hlopenn */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30713" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | ''Homo'' | Neandertal vs Sapiens.jpg | Klopennoù ''[[Homo sapiens]]'' (a-gleiz) ha&lt;br&gt; ''[[Homo neanderthalensis]]'' (a-zehou) keñver-ha-keñver }}
{{Taxobox Phylum | Chordata / Vertebrata }}
{{Taxobox Classis | Mammalia }}
{{Taxobox Ordo | Primates }}
{{Taxobox Subordo | Haplorrhini }}
{{Taxobox Infraordo | Simiiformes }}
{{Taxobox Superfamilia  | Hominoidea }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Anv skiantel | Loen  | genad | Homo | [[Carl von Linné|Linnaeus]], [[1758]] }}
{{Taxobox Echu}}
'''''Homo''''' zo ur [[genad]] a vod an [[Homo sapiens|den modern]] hag ar spesadoù kar dezhañ. Bout ez eus anezhañ abaoe war-dro 2,3 – 2,4 milion a vloavezhioù.

''[[Homo habilis]]'', unan hag an daou spesad kentañ ag ar genad ''Homo'', zo un diskennad d’an ''[[Australopithecus garhi]]'' a veve 2,5 milion a vloavezhioù zo.

Aet eo da get razh spesadoù ar genad ''Homo'' nemet ''[[Homo sapiens]]'' hiziv. Ar spesadoù kar dezhañ diwezhañ, ''[[Homo floresiensis]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'', zo aet da get, an eil 18 000 bloaz zo; hag egile 28 000 bloaz zo. Neoazh elfennoù dizoloet n’eus ket pell a lak ar skiantourion da soñjal en dije dalc'het ''Homo floresiensis'' da vevañ betek 12 000 bloaz zo, ha razh poblañsoù an [[Douar]], nemet Afrikaniz, o defe [[gen|genoù]] o tonet eus Den Neandertal da heul un [[hironerezh]] etre an daou spesad (''Homo sapiens'' hag  ''Homo Neanderthalensis'') c’hoarvezet er [[Reter-Nesañ]].

== Etimologiezh ==
Ar ger ''homo'' a dalv &quot;den&quot; e [[latin]] ha donet a ra ag an henlatin ''hĕmo'' a zeu-eñ ag an [[Indezeuropeg]] *''dʰǵʰm̥mō'' (&quot;eus an douar&quot;), evel ar ger brezhoneg den&lt;ref&gt;X. Delamarre, ''Dictionnaire de la langue gauloise'', p. 176&lt;/ref&gt;. Roet e voe an anv-mañ d’ar genad gant [[Carl von Linné]] e [[1758]].

== Anvioù spesadoù ==
* ''[[Homo sapiens sapiens]]'' hag ''[[Homo sapiens neanderthalensis]]'', anvioù daou [[isspesad]] ag ar memes [[spesad]] (''Homo sapiens''). Hiriv e vezont lakaet da spesadoù distag ag ar genad ''Homo'': ''Homo sapiens'' ha ''Homo neanderthalensis''.
* [[Den Cro-Magnon]]
* [[Den Piltdown]] (taol-bourd skiantel)

== Spesadoù anavezet ar genad ''Homo'' ==
Arvarus eo c’hoazh renkadur ar spesadoù-se ha tabut zo atav etre an [[Henzenoniezh|henzenoniourion]] evit lakaat ar re-mañ-re da spesad pe da isspesad.&lt;br&gt;
Setu amañ spesadoù ar genad ''Homo'' hervez urzh al lizherenneg:
* ''[[Homo antecessor]]'' (etre 1,2 ha 0,7 milion a vl.)
* ''[[Homo cepranensis]]''
* ''[[Homo erectus]]'' (1,8 M. a vl.). Brasoc’h eo eget e ziaraogerion. Etre 850 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; ha 1 100 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn. Ur [[baleg us-pod]] kreñv a oa dezhañ, hogen ne oa ket ken rakkarvenek hag ar spesadoù ''Homo'' kent. Ampartoc’h e oa evit sevel ostilhoù ha mestroniañ a rae an [[tan]].
* ''[[Homo ergaster]]'' (etre 2,2 milion ha 1 milion a vl.)
* ''[[Homo floresiensis]]'' (Den [[Flores]] — dizoloet e [[2003]] — aet da get war-dro 18 000 bloaz.)
* ''[[Homo rudolfensis]]'' (2,4 milion a vl.)
* ''[[Homo georgicus]]'' (1,8 milion a vl.) 
* ''[[Homo habilis]]'' (etre 2,5 ha 1,5 milion a vloavezhioù). 700 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn.
* ''[[Homo heidelbergensis]]'' (etre 600 000 bloaz ha 200 000 bloaz)
* ''[[Homo erectus reilingensis]]'' (''[[Pithecanthropus erectus reilingensis]]'') : darn klopenn un [[hominida]] henaek dizoloet e [[Mervent]] [[Alamagn]].
* ''[[Homo neanderthalensis]]'' : ur c'hlopenn bras a oa dezhañ gant un tal war steuziañ, izel, hag un torus tev a-us da doulloù an daoulagad, ha tost elgezh ebet. 1 600 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn, da lâret eo un tammig muioc’h eget hini Homo sapiens. Etre 1,50 ha 1,70 metr sav a oa dezhañ.
Beziañ a rae e re varv gant [[lid-kañv|lidoù-kañv]]. Bevañ a reas en [[Eurazia]] nemetken. Aet eo ar spesad da get.
* ''[[Homo rhodesiensis]]'' (etre 125 000 ha 300 000 bloaz).
* ''Homo sapiens'', Den Cro-Magnon. An den modern eo. E gavout a reer war razh ar [[Kevandir|c’hevandirioù]].
Den Neandertal hag ''Homo sapiens'' (Den Cro-Magnon) o doa bevet en [[Europa]] hag er [[Reter-Nesañ]] d’ar memes koulz.
* [[Den Denisova]] zo ur spesad ag ar genad ''Homo'' dizoloet nevez zo e [[Siberia]]. Kenoadek e oa da ''Homo neanderthalensis'', ''Homo sapiens'' ha ''Homo floresiensis''.


==Filogeniezh==
Un daksonomiezh eus ''Homo'' e-mesk ar [[hominidae|marmouzed bras]] a weler evel amañ da-heul, gant ''Paranthropus'' hag ''Homo'' o tiwan a-douez ''Australopithecus'' (diskouezet amañ en un doare [[kladouriezh|kladek]] gant ''Paranthropus'', ''Kenyanthropus'', hag ''Homo'')&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;}}&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=miz Mae 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haile-Selassie Y, Gibert L, Melillo SM, Ryan TM, Alene M, Deino A, Levin NE, Scott G, Saylor BZ | display-authors = 6 | title = New species from Ethiopia further expands Middle Pliocene hominin diversity |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 521 | issue = 7553 | pages = 483–8 | date = miz Mae 2015 | pmid = 26017448 |doi=10.1038/nature14448 | s2cid = 4455029 | bibcode = 2015Natur.521..483H }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal |last1=Mondal |first1=M. |last2=Bertranpetit |first2=J. |last3=Lao |first3=O. |title=Approximate Bayesian computation with deep learning supports a third archaic introgression in Asia and Oceania |journal=[[Nature Communications]] |volume=10 |issue=1 |pages=246 |date=miz Genver 2019 |pmid=30651539 |pmc=6335398 |doi=10.1038/s41467-018-08089-7 |bibcode=2019NatCo..10..246M}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;&gt;{{cite journal |last=Zeitoun |first=V. |title=High occurrence of a basicranial feature in Homo erectus: anatomical description of the preglenoid tubercle |journal=The Anatomical Record Part B: The New Anatomist |volume=274 |issue=1 |pages=148–156 |date=September 2003 |pmid=12964205 |doi=10.1002/ar.b.10028 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot;&gt;{{cite journal |vauthors = Dembo M, Matzke NJ, Mooers AØ, Collard M |title=Bayesian analysis of a morphological supermatrix sheds light on controversial fossil hominin relationships |journal=Proceedings. Biological Sciences |volume=282 |issue=1812 |pages=20150943 |date=miz Eost 2015 |pmid=26202999 |pmc=4528516 |doi=10.1098/rspb.2015.0943 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dembo M, Radovčić D, Garvin HM, Laird MF, Schroeder L, Scott JE, Brophy J, Ackermann RR, Musiba CM, de Ruiter DJ, Mooers AØ, Collard M | display-authors = 6 | title = The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=97 |pages=17–26 |date=miz Eost 2016 |pmid=27457542 | doi = 10.1016/j.jhevol.2016.04.008 |hdl-access=free |hdl=2164/8796}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=bL2XDwAAQBAJ&amp;q=Sahelanthropus+tchadensis&amp;pg=PA7 |title=The Origins of Europeans and Their Pre-Historic Innovations from 6 Million to 10,000 BCE: From 6 Million to 10,000 BCE |last1=Harrison |first1=N. |date=1 miz Mae 2019 |publisher=Algora Publishing |isbn=9781628943795}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;See:

* {{cite book|url=https://www.researchgate.net/publication/278682043 |title=Analyzing Hominin Hominin Phylogeny: Cladistic Approach |last1=Strait |first1=David |last2=Grine |first2=Frederick |last3=Fleagle |first3=John |name-list-style=vanc |date=2015 |isbn=978-3-642-39978-7 |pages=1989–2014 (cladogram p. 2006)}}.
* {{cite journal|last1=Mounier |first1=A. |last2=Caparros |first2=M. |date=2015 |title=The phylogenetic status of Homo heidelbergensis – a cladistic study of Middle Pleistocene hominins |journal=BMSAP |language=fr |volume=27 |issue=3–4 |pages=110–134 |doi=10.1007/s13219-015-0127-4 |s2cid=17449909 |issn=0037-8984}}
* {{cite journal | vauthors = Rogers AR, Harris NS, Achenbach AA | title = Neanderthal-Denisovan ancestors interbred with a distantly related hominin | journal = Science Advances | volume = 6 |issue=8 |pages=eaay5483 |date=miz C'hwevrer 2020 |pmid=32128408 |pmc=7032934 | doi = 10.1126/sciadv.aay5483 | doi-access = free |bibcode=2020SciA....6.5483R}}&lt;/ref&gt;. Ar filogeniezh resis e-barzh ''Australopithecus'' zo atav kalz dizemglevioù diwar he fenn. Deiziadoù nesaet skourroù ar c'hladoù zo diskouezet e milionoù a vloavezhioù ([[Annum|Ma]])&lt;ref name=&quot;:2&quot;/&gt;. ''[[Graecopithecus]],'' ''[[Sahelanthropus]]'', hag ''[[Orrorin]]'', kladoù c'hoar da ''Australopithecus'' moarvat, n'int ket diskouezet amañ. Rouestlet e vez anvadur ar strolladoù a-wezhioù rak alies e vez savet strolladoù a-raok na vije bet an disterañ dielfennadur kladek&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;/&gt;. 

{{clade|{{clade
       |1='''[[Gibon|Hylobatidae]] (giboned)'''
       |label2='''[[Hominidae]]'''
|sublabel2='''(15.7)'''
       |2={{clade
         |1='''[[Ponginae]] ([[orangoutan]]ed)'''
         |label2='''[[Homininae]]'''
|sublabel2='''(8.8)'''
         |2={{clade
             |1='''[[Gorillini]] ([[gorilh]]ed)'''
             |label2='''[[Hominini]]'''
|sublabel2='''(7.8)'''
             |2={{clade
               |1='''[[Panina]] ([[chimpanze]]ed)'''
               |2='''[[Australopithecines]] (en o zouez ''[[Australopithecus]]'', ''[[Kenyanthropus]]'', ''[[Paranthropus]]'', ''Homo'')'''
         }}
       }}
}}}}|label1='''[[Hominoidea]]'''|sublabel1='''(20.4 Mya)'''}}


{{clade|{{clade
|1=''[[Ardipithecus|Ardipithecus ramidus]]'' (†) 
|sublabel2='''(3.9)'''
|label2='''''[[Australopithecus|Australopithecus s.l.]]'''''
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus anamensis|Australopithecus anamensis s.s.]]'' (†3.8) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus afarensis]]'' (†) 
               |2={{clade
                   |1=''[[Australopithecus garhi]]'' (†) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus deyiremeda]]'' (†3.4)
                   |2={{clade
   |1=''[[Kenyanthropus|Kenyanthropus platyops]]'' (†3.3)
|2={{clade
|1={{clade
  |1=''[[Australopithecus africanus]]'' (†2.1)
|2=''[[Paranthropus]]'' (†1.2)
}}
 |label2='''''Homo'''''
|sublabel2='''(3.4)'''
|2={{clade
|5=''[[Homo floresiensis]]'' (†0.05)
   |1=''[[Homo habilis]]'' (†1.5) [[File:Habilis Skull.png|45 px]]
   |2=''[[Homo rudolfensis]]'' (†1.9) [[File:Rudolfensis Skull.png|41 px]]
|4=''[[Australopithecus sediba]]'' (†2.0)
   |label3='''''[[H. erectus|H. erectus s.l.]]'''''
|sublabel3='''(1.9)'''
   |3={{clade
    |1=''[[Homo ergaster]]'' (†1.4) [[File:Ergaster Skull.png|45 px]]
     |label3='''(1.5)'''
    |2={{clade
     |1=''[[Homo erectus|African Homo erectus s.s.]]'' (†) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |2=''[[Homo erectus|Asian Homo erectus s.s.]]'' (†0.1) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |label4='''(1.2)'''
     |4={{clade
      |1=''[[Homo antecessor]]'' [[File:Antecessor Skull.png|45px]] (†0.8)
|label2=[[Homo heidelbergensis]]
|sublabel2='''(0.5)'''
      |2={{clade
|label1=[[Neandersovans]]
|sublabel1=(0.3)
        |1={{clade
|2=[[Den Denisova|Tud Denisova]] (†0.05) 
|1=''[[H. neanderthalensis]]'' (†0.05) [[File:Neanderthalensis Skull.png|39 px]]
}}
       |2='''''[[Homo sapiens]]'' [[File:Sapiens Skull.png|39 px]]'''
}} }} }} }} }}
                   }}}}
               }}
             }}
         }}
       }}
}}|label1='''[[Australopithecines]]'''|sublabel1='''(7.3 Mya)'''}}

Meur a lignez eus ar genad ''Homo'' o defe bet diskennidi o ouennañ gant lignezoù all war a seblant. Prouennoù genetek a ziskouez en em veskas ul lignez arkaek bet dispartiet eus al lignezoù arall 1,5 [[Annum|Ma]] zo, ''H. erectus'' marteze, gant hini an [[Den Denisova|Denisovaned]] war-dro 55 000 vloaz zo&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal|last1=Dediu |first1=D. |last2=Levinson |first2=S.C. |date=1 a viz Even 2018 |title=Neanderthal language revisited: not only us |journal=Current Opinion in Behavioral Sciences |series=The Evolution of Language |volume=21 |pages=49–55 |doi=10.1016/j.cobeha.2018.01.001 |issn=2352-1546 |hdl=21.11116/0000-0000-1667-4 |s2cid=54391128 |hdl-access=free}}
* {{cite journal |last1=Hubisz |first1=M.J. |last2=Williams |first2=A.L. |last3=Siepel |first3=A. |title=Mapping gene flow between ancient hominins through demography-aware inference of the ancestral recombination graph |journal=[[PLOS Genetics]] |volume=16 |issue=8 |pages=e1008895 |date = miz Eost 2020 |pmid=32760067 |pmc=7410169 |doi=10.1371/journal.pgen.1008895}}
* {{cite journal | vauthors = Kuhlwilm M, Gronau I, Hubisz MJ, de Filippo C, Prado-Martinez J, Kircher M, Fu Q, Burbano HA, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Rosas A, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Marques-Bonet T, Andrés AM, Viola B, Pääbo S, Meyer M, Siepel A, Castellano S | display-authors = 6 | title = Ancient gene flow from early modern humans into Eastern Neanderthals |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 530 | issue = 7591 | pages = 429–33 | date = miz C'hwevrer 2016 | pmid = 26886800 | pmc = 4933530 | doi = 10.1038/nature16544 | bibcode = 2016Natur.530..429K }}
* {{cite journal | vauthors = Prüfer K, Racimo F, Patterson N, Jay F, Sankararaman S, Sawyer S, Heinze A, Renaud G, Sudmant PH, de Filippo C, Li H, Mallick S, Dannemann M, Fu Q, Kircher M, Kuhlwilm M, Lachmann M, Meyer M, Ongyerth M, Siebauer M, Theunert C, Tandon A, Moorjani P, Pickrell J, Mullikin JC, Vohr SH, Green RE, Hellmann I, Johnson PL, Blanche H, Cann H, Kitzman JO, Shendure J, Eichler EE, Lein ES, Bakken TE, Golovanova LV, Doronichev VB, Shunkov MV, Derevianko AP, Viola B, Slatkin M, Reich D, Kelso J, Pääbo S | display-authors = 6 | title = The complete genome sequence of a Neanderthal from the Altai Mountains |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=505 | issue = 7481 | pages = 43–9 | date = miz Genver 2014 | pmid = 24352235 | pmc = 4031459 | doi = 10.1038/nature12886 | bibcode = 2014Natur.505...43P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot;&gt;{{cite journal|last=Callaway |first=E. |title=Evidence mounts for interbreeding bonanza in ancient human species |url=http://www.nature.com/news/evidence-mounts-for-interbreeding-bonanza-in-ancient-human-species-1.19394 |journal=Nature News |doi=10.1038/nature.2016.19394 |year=2016 |s2cid=87029139}}&lt;/ref&gt;. Karrekaennoù a ziskouez e  kendalc'has ''Homo erectus'' s.s. da vevañ d'an nebeutañ betek 117 000 bloaz zo, hag ''Homo floresiensis'' a chomas bev betek 50 000 bloaz zo. Evit doare ul lignez ''Homo erectus''-heñvel a 1.5 milion a vloavezhioù a hañval bezañ kavet e hent betek genom an dud a vremañ dre an Denisovaned, e-touez ar [[Papoued|Bapoued]] hag henvroidi Aostralia peurgetket&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Genom an dud ha n'int ket Afrikaned a-zindan ar Sahara a orin a ziskouez ar pezh a seblant bezañ meur a zarvoud distag a hironerezh gant Neanderthal hag a-wezhioù ivez gant Denisovaned war-dro 45 000 vloaz zo&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Varki |first1=A. |title=Why are there no persisting hybrids of humans with Denisovans, Neanderthals, or anyone else? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=113 |issue=17 |pages=E2354 |date=miz Ebrel 2016 |pmid=27044111 |pmc=4855598 |doi=10.1073/pnas.1602270113 |bibcode=2016PNAS..113E2354V |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot; /&gt;. Framm genetek strolladoù afrikan zo a-zindan ar Sahara a hañval diskouez e vije bet un hironadur gant ur boblañs a orin eus kornôg [[Eurazia]] war-dro 3000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{cite journal |last1=Ko |first1=K.H. |title=Hominin interbreeding and the evolution of human variation |journal=[[Journal of Biological Research]] |volume=23 |issue=1 |pages=17 |date=December 2016 |pmid=27429943 |pmc=4947341 |doi=10.1186/s40709-016-0054-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Pickrell JK, Patterson N, Loh PR, Lipson M, Berger B, Stoneking M, Pakendorf B, Reich D | display-authors = 6 |title=Ancient west Eurasian ancestry in southern and eastern Africa |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 111 |issue=7 |pages=2632–2637 |date=miz C'hwevrer 2014 |pmid=24550290 |pmc=3932865 |doi=10.1073/pnas.1313787111 |arxiv=1307.8014 |bibcode=2014PNAS..111.2632P |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;. 

Elfennoù zo a ro da soñjal e c'hallfe bezañ lakaet ''[[Australopithecus sediba]]'' er genad ''Homo'', pe en e c'henad dezhañ e-unan, abalamour d'e lec'h e-keñver''[[Homo habilis]]'' hag ''[[Homo floresiensis]]''&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal| vauthors = Groves C |date=2017|title=Progress in human systematics. A review|url=http://www.francoangeli.it/riviste/Scheda_Riviste.asp?IDArticolo=59711|journal=Paradigmi|issue=2|pages=59–74|doi=10.3280/PARA2017-002005|issn=1120-3404}}&lt;/ref&gt;.

== Taolenn spesadoù ar genad ''Homo'' ==
&lt;!--

The species status of ''[[H. rudolfensis]]'', ''[[H. ergaster]]'', ''[[H. georgicus]]'', ''[[H. antecessor]]'', ''[[H. cepranensis]]'', ''[[H. rhodesiensis]]'', ''[[H. neanderthalensis]]'', [[Denisova hominin]], and ''[[H. floresiensis]]'' remain under debate. ''[[H. heidelbergensis]]'' and ''H. neanderthalensis'' are closely related to each other and have been considered to be [[human subspecies|subspecies]] of ''H. sapiens''.

There has historically been a trend to postulate new human species based on as little as an individual fossil. A &quot;minimalist&quot; approach to human taxonomy recognizes at most three species, ''[[Homo habilis]]'' (2.1–1.5 Mya, membership in ''Homo'' questionable), ''[[Homo erectus]]'' (1.8–0.1 Mya, including the majority of the age of the genus, and the majority of archaic varieties as [[Homo erectus subspecies|subspecies]],&lt;ref&gt;{{cite news |first=Sid |last=Perkins |url=http://www.nature.com/news/skull-suggests-three-early-human-species-were-one-1.13972 |title=Skull suggests three early human species were one |date=17 October 2013 |work=Nature News &amp; Comment}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite news |last=Switek |first=B. |date=17 October 2013 |title=Beautiful Skull Spurs Debate on Human History |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2013/10/131017-skull-human-origins-dmanisi-georgia-erectus/ |newspaper=[[National Geographic]] |access-date=22 September 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |vauthors=Lordkipanidze D, Ponce de León MS, Margvelashvili A, Rak Y, Rightmire GP, Vekua A, Zollikofer CP |title=A complete skull from Dmanisi, Georgia, and the evolutionary biology of early Homo |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=342 |issue=6156 |pages=326–31 |date=October 2013 |pmid=24136960 |doi=10.1126/science.1238484 |s2cid=20435482 |bibcode=2013Sci...342..326L}}
&lt;/ref&gt; including ''H. heidelbergensis'' as a late or transitional variety&lt;ref&gt;{{cite web |title=''Homo heidelbergensis'' - The evolutionary dividing line between ''Homo erectus'' and modern humans was not sharp. |publisher=Dennis O'Neil |url=http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_1.htm |access-date=November 29, 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Mounier |first1=A. |last2=Marchal |first2=F. |last3=Condemi |first3=S. |title=Is Homo heidelbergensis a distinct species? New insight on the Mauer mandible |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=56 |issue=3 |pages=219–246 |date=March 2009 |pmid=19249816 |doi=10.1016/j.jhevol.2008.12.006 |url=https://www.researchgate.net/publication/24144485}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Lieberman |first1=D.E. |last2=McBratney |first2=B.M. |last3=Krovitz |first3=G. |title=The evolution and development of cranial form in Homosapiens |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=99 |issue=3 |pages=1134–1139 |date=February 2002 |pmid=11805284 |pmc=122156 |doi=10.1073/pnas.022440799 |bibcode=2002PNAS...99.1134L |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;) and ''[[Homo sapiens]]'' (300 kya to present, including ''H. neanderthalensis'' and other varieties as [[human subspecies|subspecies]]). &quot;Species&quot; does in this context not necessarily mean that hybridization and introgression were impossible at the time. However, it is often used as a convenient term, but it should be taken to mean to be a generic lineage at best, and clusters at worst. In general definitions and methodology of &quot;species&quot; delineation criteria are not generally agreed upon in anthropology or paleontology. Indeed, mammals can typically interbreed for 2 to 3 million years&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Wilson |first1=A.C. |last2=Maxson |first2=L.R. |last3=Sarich |first3=V.M. |title=Two types of molecular evolution. Evidence from studies of interspecific hybridization |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=71 |issue=7 |pages=2843–2847 |date=July 1974 |pmid=4212492 |pmc=388568 |doi=10.1073/pnas.71.7.2843 |bibcode=1974PNAS...71.2843W |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; or longer,&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Popadin |first1=K. |last2=Gunbin |first2=K. |last3=Peshkin |first3=L. |last4=Annis |first4=S. |last5=Kraytsberg |first5=Y. |last6=Markuzon |first6=N. |last7=Ackermann |first7=R.R. |last8=Khrapko |first8=K. |display-authors=6 |date=19 October 2017 |title=Mitochondrial pseudogenes suggest repeated inter-species hybridization among direct human ancestors |journal=bioRxiv |at=134502 |doi=10.1101/134502 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; so all contemporary &quot;species&quot; in the genus ''Homo'' would potentially have been able to interbreed at the time, and introgression from beyond the genus ''Homo'' can not ''a priori'' be ruled out.&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Ackermann |first1=R.R. |last2=Arnold |first2=M.L. |last3=Baiz |first3=M.D. |last4=Cahill |first4=J.A. |last5=Cortés-Ortiz |first5=L. |last6=Evans |first6=B.J. |last7=Grant |first7=B.R. |last8=Grant |first8=P.R. |last9=Hallgrimsson |first9=B. |last10=Humphreys |first10=R.A. |last11=Jolly |first11=C.J. |last12=Malukiewicz |first12=J. |last13=Percival |first13=C.J. |last14=Ritzman |first14=T.B. |last15=Roos |first15=C. |last16=Roseman |first16=C.C. |last17=Schroeder |first17=L. |last18=Smith |first18=F.H. |last19=Warren |first19=K.A. |last20=Wayne |first20=R.K. |last21=Zinner |first21=D. |display-authors=6 |title=Hybridization in human evolution: Insights from other organisms |journal=[[Evolutionary Anthropology (journal)|Evolutionary Anthropology]] |volume=28 |issue=4 |pages=189–209 |date=July 2019 |pmid=31222847 |pmc=6980311 |doi=10.1002/evan.21787 |url=http://osf.io/y3bp7/ |hdl=2027.42/151330 }}&lt;/ref&gt; It has been suggested that ''H. naledi'' may have been a hybrid with a late surviving ''Australipith'' (taken to mean beyond ''Homo'', ed.),&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=May 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt; despite the fact that these lineages generally are regarded as long extinct. As discussed above, many introgressions have occurred between lineages, with evidence of introgression after separation of 1.5 million years.
&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}}&lt;/ref&gt; 
ISBN 13 9781465474018
--&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! Spesadoù
! Prantad amzer (e milionoù a vloavezhioù)
! Dasparzh
! Ment en oad-gour (m)
! Pouez en oad-gour (kg)
! endalc'had ar c'hlopenn (cm³)
! Dizoloadennoù ar c'harrekaennoù 
! Deiziad an dizoloadenn / &lt;br /&gt;embann e anv
|-
| '''''[[Homo habilis|H. habilis]]''''' &lt;br&gt;&lt;small&gt;N'eo ket sur ez a er genad homo&lt;/small&gt;
| 2,4 — 1,6&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 100&lt;/ref&gt; 
| [[Afrika]]
| 1,0 — 1,5
| 30 — 55
| 600
| Kalz
| 1960 / 1964
|-
| ''[[Homo rudolfensis|H. rudolfensis]]''
| 1,9&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 101&lt;/ref&gt;
| [[Kenya]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 c'hlopenn
| 1972 / 1986
|-
| ''[[Homo georgicus|H. georgicus]]''
| 1,8 — 1,6
| [[Georgia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 600
| Nebeut
| 1999 / 2002
|-
| '''''[[Homo ergaster|H. ergaster]]'''''
| 1,9 — 1,25
| Reter ha Su Afrika
| 1,9
| &amp;nbsp;
| 700 — 850
| Kalz
| 1975
|-
| '''''[[Homo erectus|H. erectus]]'''''
| 2(1,25) — 0,3
| Afrika, [[Azia]] ([[Java]], [[Sina]], [[Kaokaz]]), [[Europa]]
| 1,8
| 60
| 900 — 1100
| Kalz
| 1891 / 1892
|-
| ''[[Homo cepranensis|H. cepranensis]]''
| 0,8 ?
| [[Italia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 gokenn glopenn
| 1994 / 2003
|-
| ''[[Homo antecessor|H. antecessor]]''
| 0,8 — 0,35
| [[Spagn]], [[Bro-Saoz]]
| 1,75
| 90
| 1000
| 3 lec'hienn
| 1997
|-
| '''''[[Homo heidelbergensis|H. heidelbergensis]]'''''
| 0,6 — 0,25
| Europa, Afrika, Sina
| 1,8
| 60
| 1100 — 1400
| Kalz
| 1908
|-
| '''''[[Den Neandertal|H. neanderthalensis]]'''''
| 0,23 — 0,03
| Europa, Azia ar C'hornôg
| 1,6
| 55 — 70 
| 1200 — 1700
| Kalz
| (1829) / 1864
|-
| ''[[Den Denisova]]''
| 0,04
| Mervent [[Siberia]] ([[Kraï an Altaï|Altaï]])
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| Nebeut-tre
| 2010
|-
| ''[[Homo rhodesiensis|H. rhodesiensis]]''
| 0,3 — 0,12
| [[Zambia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1300
| Nebeut-tre
| 1921
|-
| '''''[[Den modern|H. sapiens]]'''''
| 0,25 — amzer a-vremañ
| Bed a-bezh
| 1,4 — 1,9
| 55 — 80
| 1000 — 1850
| Amzer a-vremañ
| — / 1758
|-
| ''[[Homo floresiensis|H. floresiensis]]''
| 0,10 — 0,012
| [[Indonezia]]
| 1,0
| 25
| 400
| 7 hinienn
| 2003 / 2004
|}

== Perzhioù anatomek ar genad ''Homo'' ==

=== Daoudroadegezh ===
====Perzhioù boutin gant an Hominina all====
An [[Hominina]] zo termenet gant o daoudroadegezh peurgetket. Ar perzhioù da-heul o deus : 
* 4 c'hrommadur el [[livenn-gein]].
* Un toull kilpenn e diazez ar [[klopenn|c'hlopenn]], ar pezh zo stag ouzh an dalc'h korf a-sav sonn.
* Ur [[Pelvis (korfadurezh)|pelvis]] ledan ha digor-frank, hag a-drugarez dezhañ ur stabilded welloc’h en e sav.
* [[Askorn morzhed|eskern morzhed]] a-veskell e-keñver ul linenn a-blom a laka an [[treid]] da vout dindan ar [[kreiz-pouez|c’hreiz-pouez]].

====Perzhioù ar genad ''Homo''====
Izili ar genad Homo o deus ouzhpenn arperzhioù anatomek da-heul :
* Izili a-dreñv hiroc'h evit an izili a-raok.
* Ur meud troad kenstur gant ar [[Biz-troad|bizied troad]] arall
* Bezañs ur [[bolz troad]].

''Homo habilis'' en deus ur vorfologiezh etre na glot ket penn-da-benn gant ar perzhioù zo er roll diwezhañ-mañ. Evit pezh a sell ''Homo rudolfensis'' ne anaver ket ar relegenn en tu all d'ar c'hlopenn.

Klaskerien zo a ouzhpenn d'an tri ferzh roet uheloc'h ar varregezh da redek, diwar dielfennadur eskern karrekaet an treid hag ur serten niver a reizhadennoù morfologek a weler war an eskern [[Karrekaenn|karrekaet]]. Harpañ a ra ar soñj-se war [[damkan ar reder andur]].
Ouzhpennet e vez bremañ ar c’houested da redek.

=== Emdroadur ar c'hlopenn ===
* Un [[endalc'had klopenn]] brasoc'h evit 550cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;, brasoc’h eget hini an [[aostralopitek|aostralopiteked]] hag ar [[primated]] arall, hag o vont war greskiñ e-doug ar [[Pleistosen]] (ouzhpenn 1 500 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; evit den Neandertal hag ''Homo sapiens''), nemet evit den Flores e vefe, ur spesad a yeas war vihanaat abalamour d’an digenvezder war un enezenn.
* Rontadur ar c'hlopenn.
* Pladerezh an dremm dre ma tistremen nebeutoc'h-nebeutañ ar c'harvanoù.
* Digresk ar c'higennoù a dalvez da chaokat 
* Digresk an dent, gant un digresk eus ment ar [[Kildant|c'hildent]] eus M1 da M3 (kreskiñ a ra o ment e karvan an Aostralopiteked)&lt;ref name=Picq&gt;Pascal Picq, ''Premiers hommes'', éd. Flammarion, Paris, 2016&lt;/ref&gt;.

=== barregezh d'ober gant ar vouezh ===
* Diskenn a ra ar [[garloc'henn|c'harloc'henn]] tamm-ha-tamm, ar pezh a ro tu da vodulañ sonioù disklipet-mat&lt;ref name=Picq/&gt; ;
* [[askorn uheñvel|Askorn an teod]], en deus ur roll en implij ar vouezh, a gaver e relegoù [[den Neandertal]]. Ne ouzer ket hag eñ e oa unan gant ar spesadoù all.

== Perzhioù sevenadurel ar genad ''Homo''==
Un nebeud obererezhioù pe barregezhioù sevenadurel n'int kavet nemet e-touez izili ar genad ''Homo'' evit doare :
* An implij eus binvioù maen da gentañ gant [[bili aozet|bili benet]] ha goude gant gant gwelladenn ar binvioù da vare an [[Akeulean]] 
* Implij an [[tan]] a-wezhioù kerkent ha 1,5 Ma zo (''Homo erectus''?), hep barregezh da c'hwezhañ an tan a-raok 400 000 bloaz zo avat (testeniekaet eo adalek ''Homo neanderthalensis'')&lt;ref name=Wadley&gt;{{Lien web|langue=en|site=CARTA - The Perspective from Africa|auteur=Lyn Wadley|titre=The Origin and Development of Fire Technology in Africa|date=31 mai 2019|url=https://www.bing.com/videos/search?q=youtube+carta+anthropogeny&amp;view=detail&amp;mid=0E93D85BA97C1B293EB70E93D85BA97C1B293EB7&amp;FORM=VIRE}}&lt;/ref&gt;.
* Bevezadur ingal a gig kavet o jiboesat pe o tispenn gagnoù&lt;ref name=&quot;Hublin2018&quot;&gt;[[Jean-Jacques Hublin]], ''Quand d'autres hommes peuplaient la Terre : combien d'espèces ?'', prezegenn e [[Musée de l'Homme]], 19 a viz Here 2018, [https://www.youtube.com/watch?v=JlQR1b_M0io voir la vidéo en ligne].&lt;/ref&gt;. 
* Barregezh da vevañ dindan ledredoù un tamm pelloc'h en norzh (en Europa hag en Azia) evit ar genadoù ''[[Hominidae]]'' all. 
* Lidoù-kañv (testeniekaet adalek ''Homo neanderthalensis'').
* Arzoù evel al [[liverezh]] pe ar [[Kizellerezh|c’hizellerezh]] (testeniekaet adalek ''Homo sapiens'').

==Notennoù==
{{Daveoù|bannoù=2}}


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Denoniezh]]
[[Rummad:Hominidae]]</text>
      <sha1>0pmfsim3v0kg0chgwhvp4924cyygi5w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007488</id>
      <parentid>2007487</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T20:45:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30676" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | ''Homo'' | Neandertal vs Sapiens.jpg | Klopennoù ''[[Homo sapiens]]'' (a-gleiz) ha&lt;br&gt; ''[[Homo neanderthalensis]]'' (a-zehou) keñver-ha-keñver }}
{{Taxobox Phylum | Chordata / Vertebrata }}
{{Taxobox Classis | Mammalia }}
{{Taxobox Ordo | Primates }}
{{Taxobox Subordo | Haplorrhini }}
{{Taxobox Infraordo | Simiiformes }}
{{Taxobox Superfamilia  | Hominoidea }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Anv skiantel | Loen  | genad | Homo | [[Carl von Linné|Linnaeus]], [[1758]] }}
{{Taxobox Echu}}
'''''Homo''''' zo ur [[genad]] a vod an [[Homo sapiens|den modern]] hag ar spesadoù kar dezhañ. Bout ez eus anezhañ abaoe war-dro 2,3 – 2,4 milion a vloavezhioù.

''[[Homo habilis]]'', unan hag an daou spesad kentañ ag ar genad ''Homo'', zo un diskennad d’an ''[[Australopithecus garhi]]'' a veve 2,5 milion a vloavezhioù zo.

Aet eo da get razh spesadoù ar genad ''Homo'' nemet ''[[Homo sapiens]]'' hiziv. Ar spesadoù kar dezhañ diwezhañ, ''[[Homo floresiensis]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'', zo aet da get, an eil 18 000 bloaz zo; hag egile 28 000 bloaz zo. Neoazh elfennoù dizoloet n’eus ket pell a lak ar skiantourion da soñjal en dije dalc'het ''Homo floresiensis'' da vevañ betek 12 000 bloaz zo, ha razh poblañsoù an [[Douar]], nemet Afrikaniz, o defe [[gen|genoù]] o tonet eus Den Neandertal da heul un [[hironerezh]] etre an daou spesad (''Homo sapiens'' hag  ''Homo Neanderthalensis'') c’hoarvezet er [[Reter-Nesañ]].

== Etimologiezh ==
Ar ger ''homo'' a dalv &quot;den&quot; e [[latin]] ha donet a ra ag an henlatin ''hĕmo'' a zeu-eñ ag an [[Indezeuropeg]] *''dʰǵʰm̥mō'' (&quot;eus an douar&quot;), evel ar ger brezhoneg den&lt;ref&gt;X. Delamarre, ''Dictionnaire de la langue gauloise'', p. 176&lt;/ref&gt;. Roet e voe an anv-mañ d’ar genad gant [[Carl von Linné]] e [[1758]].

== Anvioù spesadoù ==
* ''[[Homo sapiens sapiens]]'' hag ''[[Homo sapiens neanderthalensis]]'', anvioù daou [[isspesad]] ag ar memes [[spesad]] (''Homo sapiens''). Hiriv e vezont lakaet da spesadoù distag ag ar genad ''Homo'': ''Homo sapiens'' ha ''Homo neanderthalensis''.
* [[Den Cro-Magnon]]
* [[Den Piltdown]] (taol-bourd skiantel)

== Spesadoù anavezet ar genad ''Homo'' ==
Arvarus eo c’hoazh renkadur ar spesadoù-se ha tabut zo atav etre an [[Henzenoniezh|henzenoniourion]] evit lakaat ar re-mañ-re da spesad pe da isspesad.&lt;br&gt;
Setu amañ spesadoù ar genad ''Homo'' hervez urzh al lizherenneg:
* ''[[Homo antecessor]]'' (etre 1,2 ha 0,7 milion a vl.)
* ''[[Homo cepranensis]]''
* ''[[Homo erectus]]'' (1,8 M. a vl.). Brasoc’h eo eget e ziaraogerion. Etre 850 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; ha 1 100 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn. Ur [[baleg us-pod]] kreñv a oa dezhañ, hogen ne oa ket ken rakkarvenek hag ar spesadoù ''Homo'' kent. Ampartoc’h e oa evit sevel ostilhoù ha mestroniañ a rae an [[tan]].
* ''[[Homo ergaster]]'' (etre 2,2 milion ha 1 milion a vl.)
* ''[[Homo floresiensis]]'' (Den [[Flores]] — dizoloet e [[2003]] — aet da get war-dro 18 000 bloaz.)
* ''[[Homo rudolfensis]]'' (2,4 milion a vl.)
* ''[[Homo georgicus]]'' (1,8 milion a vl.) 
* ''[[Homo habilis]]'' (etre 2,5 ha 1,5 milion a vloavezhioù). 700 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn.
* ''[[Homo heidelbergensis]]'' (etre 600 000 bloaz ha 200 000 bloaz)
* ''[[Homo erectus reilingensis]]'' (''[[Pithecanthropus erectus reilingensis]]'') : darn klopenn un [[hominida]] henaek dizoloet e [[Mervent]] [[Alamagn]].
* ''[[Homo neanderthalensis]]'' : ur c'hlopenn bras a oa dezhañ gant un tal war steuziañ, izel, hag un torus tev a-us da doulloù an daoulagad, ha tost elgezh ebet. 1 600 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn, da lâret eo un tammig muioc’h eget hini Homo sapiens. Etre 1,50 ha 1,70 metr sav a oa dezhañ.
Beziañ a rae e re varv gant [[lid-kañv|lidoù-kañv]]. Bevañ a reas en [[Eurazia]] nemetken. Aet eo ar spesad da get.
* ''[[Homo rhodesiensis]]'' (etre 125 000 ha 300 000 bloaz).
* ''Homo sapiens'', Den Cro-Magnon. An den modern eo. E gavout a reer war razh ar [[Kevandir|c’hevandirioù]].
Den Neandertal hag ''Homo sapiens'' (Den Cro-Magnon) o doa bevet en [[Europa]] hag er [[Reter-Nesañ]] d’ar memes koulz.
* [[Den Denisova]] zo ur spesad ag ar genad ''Homo'' dizoloet nevez zo e [[Siberia]]. Kenoadek e oa da ''Homo neanderthalensis'', ''Homo sapiens'' ha ''Homo floresiensis''.


==Filogeniezh==
Un daksonomiezh eus ''Homo'' e-mesk ar [[hominidae|marmouzed bras]] a weler evel amañ da-heul, gant ''Paranthropus'' hag ''Homo'' o tiwan a-douez ''Australopithecus'' (diskouezet amañ en un doare [[kladouriezh|kladek]] gant ''Paranthropus'', ''Kenyanthropus'', hag ''Homo'')&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;}}&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=miz Mae 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haile-Selassie Y, Gibert L, Melillo SM, Ryan TM, Alene M, Deino A, Levin NE, Scott G, Saylor BZ | display-authors = 6 | title = New species from Ethiopia further expands Middle Pliocene hominin diversity |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 521 | issue = 7553 | pages = 483–8 | date = miz Mae 2015 | pmid = 26017448 |doi=10.1038/nature14448 | s2cid = 4455029 | bibcode = 2015Natur.521..483H }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal |last1=Mondal |first1=M. |last2=Bertranpetit |first2=J. |last3=Lao |first3=O. |title=Approximate Bayesian computation with deep learning supports a third archaic introgression in Asia and Oceania |journal=[[Nature Communications]] |volume=10 |issue=1 |pages=246 |date=miz Genver 2019 |pmid=30651539 |pmc=6335398 |doi=10.1038/s41467-018-08089-7 |bibcode=2019NatCo..10..246M}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;&gt;{{cite journal |last=Zeitoun |first=V. |title=High occurrence of a basicranial feature in Homo erectus: anatomical description of the preglenoid tubercle |journal=The Anatomical Record Part B: The New Anatomist |volume=274 |issue=1 |pages=148–156 |date=September 2003 |pmid=12964205 |doi=10.1002/ar.b.10028 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot;&gt;{{cite journal |vauthors = Dembo M, Matzke NJ, Mooers AØ, Collard M |title=Bayesian analysis of a morphological supermatrix sheds light on controversial fossil hominin relationships |journal=Proceedings. Biological Sciences |volume=282 |issue=1812 |pages=20150943 |date=miz Eost 2015 |pmid=26202999 |pmc=4528516 |doi=10.1098/rspb.2015.0943 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dembo M, Radovčić D, Garvin HM, Laird MF, Schroeder L, Scott JE, Brophy J, Ackermann RR, Musiba CM, de Ruiter DJ, Mooers AØ, Collard M | display-authors = 6 | title = The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=97 |pages=17–26 |date=miz Eost 2016 |pmid=27457542 | doi = 10.1016/j.jhevol.2016.04.008 |hdl-access=free |hdl=2164/8796}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=bL2XDwAAQBAJ&amp;q=Sahelanthropus+tchadensis&amp;pg=PA7 |title=The Origins of Europeans and Their Pre-Historic Innovations from 6 Million to 10,000 BCE: From 6 Million to 10,000 BCE |last1=Harrison |first1=N. |date=1 miz Mae 2019 |publisher=Algora Publishing |isbn=9781628943795}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;See:

* {{cite book|url=https://www.researchgate.net/publication/278682043 |title=Analyzing Hominin Hominin Phylogeny: Cladistic Approach |last1=Strait |first1=David |last2=Grine |first2=Frederick |last3=Fleagle |first3=John |name-list-style=vanc |date=2015 |isbn=978-3-642-39978-7 |pages=1989–2014 (cladogram p. 2006)}}.
* {{cite journal|last1=Mounier |first1=A. |last2=Caparros |first2=M. |date=2015 |title=The phylogenetic status of Homo heidelbergensis – a cladistic study of Middle Pleistocene hominins |journal=BMSAP |language=fr |volume=27 |issue=3–4 |pages=110–134 |doi=10.1007/s13219-015-0127-4 |s2cid=17449909 |issn=0037-8984}}
* {{cite journal | vauthors = Rogers AR, Harris NS, Achenbach AA | title = Neanderthal-Denisovan ancestors interbred with a distantly related hominin | journal = Science Advances | volume = 6 |issue=8 |pages=eaay5483 |date=miz C'hwevrer 2020 |pmid=32128408 |pmc=7032934 | doi = 10.1126/sciadv.aay5483 | doi-access = free |bibcode=2020SciA....6.5483R}}&lt;/ref&gt;. Ar filogeniezh resis e-barzh ''Australopithecus'' zo atav kalz dizemglevioù diwar he fenn. Deiziadoù nesaet skourroù ar c'hladoù zo diskouezet e milionoù a vloavezhioù ([[Annum|Ma]])&lt;ref name=&quot;:2&quot;/&gt;. ''[[Graecopithecus]],'' ''[[Sahelanthropus]]'', hag ''[[Orrorin]]'', kladoù c'hoar da ''Australopithecus'' moarvat, n'int ket diskouezet amañ. Rouestlet e vez anvadur ar strolladoù a-wezhioù rak alies e vez savet strolladoù a-raok na vije bet an disterañ dielfennadur kladek&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;/&gt;. 

{{clade|{{clade
       |1='''[[Gibon|Hylobatidae]] (giboned)'''
       |label2='''[[Hominidae]]'''
|sublabel2='''(15.7)'''
       |2={{clade
         |1='''[[Ponginae]] ([[orangoutan]]ed)'''
         |label2='''[[Homininae]]'''
|sublabel2='''(8.8)'''
         |2={{clade
             |1='''[[Gorillini]] ([[gorilh]]ed)'''
             |label2='''[[Hominini]]'''
|sublabel2='''(7.8)'''
             |2={{clade
               |1='''[[Panina]] ([[chimpanze]]ed)'''
               |2='''[[Australopithecines]] (en o zouez ''[[Australopithecus]]'', ''[[Kenyanthropus]]'', ''[[Paranthropus]]'', ''Homo'')'''
         }}
       }}
}}}}|label1='''[[Hominoidea]]'''|sublabel1='''(20.4 Mya)'''}}


{{clade|{{clade
|1=''[[Ardipithecus|Ardipithecus ramidus]]'' (†) 
|sublabel2='''(3.9)'''
|label2='''''[[Australopithecus|Australopithecus s.l.]]'''''
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus anamensis|Australopithecus anamensis s.s.]]'' (†3.8) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus afarensis]]'' (†) 
               |2={{clade
                   |1=''[[Australopithecus garhi]]'' (†) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus deyiremeda]]'' (†3.4)
                   |2={{clade
   |1=''[[Kenyanthropus|Kenyanthropus platyops]]'' (†3.3)
|2={{clade
|1={{clade
  |1=''[[Australopithecus africanus]]'' (†2.1)
|2=''[[Paranthropus]]'' (†1.2)
}}
 |label2='''''Homo'''''
|sublabel2='''(3.4)'''
|2={{clade
|5=''[[Homo floresiensis]]'' (†0.05)
   |1=''[[Homo habilis]]'' (†1.5) [[File:Habilis Skull.png|45 px]]
   |2=''[[Homo rudolfensis]]'' (†1.9) [[File:Rudolfensis Skull.png|41 px]]
|4=''[[Australopithecus sediba]]'' (†2.0)
   |label3='''''[[H. erectus|H. erectus s.l.]]'''''
|sublabel3='''(1.9)'''
   |3={{clade
    |1=''[[Homo ergaster]]'' (†1.4) [[File:Ergaster Skull.png|45 px]]
     |label3='''(1.5)'''
    |2={{clade
     |1=''[[Homo erectus|African Homo erectus s.s.]]'' (†) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |2=''[[Homo erectus|Asian Homo erectus s.s.]]'' (†0.1) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |label4='''(1.2)'''
     |4={{clade
      |1=''[[Homo antecessor]]'' [[File:Antecessor Skull.png|45px]] (†0.8)
|label2=[[Homo heidelbergensis]]
|sublabel2='''(0.5)'''
      |2={{clade
|label1=[[Neandersovans]]
|sublabel1=(0.3)
        |1={{clade
|2=[[Den Denisova|Tud Denisova]] (†0.05) 
|1=''[[H. neanderthalensis]]'' (†0.05) [[File:Neanderthalensis Skull.png|39 px]]
}}
       |2='''''[[Homo sapiens]]'' [[File:Sapiens Skull.png|39 px]]'''
}} }} }} }} }}
                   }}}}
               }}
             }}
         }}
       }}
}}|label1='''[[Australopithecines]]'''|sublabel1='''(7.3 Mya)'''}}

Meur a lignez eus ar genad ''Homo'' o defe bet diskennidi o ouennañ gant lignezoù all war a seblant. Prouennoù genetek a ziskouez en em veskas ul lignez arkaek bet dispartiet eus al lignezoù arall 1,5 [[Annum|Ma]] zo, ''H. erectus'' marteze, gant hini an [[Den Denisova|Denisovaned]] war-dro 55 000 vloaz zo&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal|last1=Dediu |first1=D. |last2=Levinson |first2=S.C. |date=1 a viz Even 2018 |title=Neanderthal language revisited: not only us |journal=Current Opinion in Behavioral Sciences |series=The Evolution of Language |volume=21 |pages=49–55 |doi=10.1016/j.cobeha.2018.01.001 |issn=2352-1546 |hdl=21.11116/0000-0000-1667-4 |s2cid=54391128 |hdl-access=free}}
* {{cite journal |last1=Hubisz |first1=M.J. |last2=Williams |first2=A.L. |last3=Siepel |first3=A. |title=Mapping gene flow between ancient hominins through demography-aware inference of the ancestral recombination graph |journal=[[PLOS Genetics]] |volume=16 |issue=8 |pages=e1008895 |date = miz Eost 2020 |pmid=32760067 |pmc=7410169 |doi=10.1371/journal.pgen.1008895}}
* {{cite journal | vauthors = Kuhlwilm M, Gronau I, Hubisz MJ, de Filippo C, Prado-Martinez J, Kircher M, Fu Q, Burbano HA, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Rosas A, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Marques-Bonet T, Andrés AM, Viola B, Pääbo S, Meyer M, Siepel A, Castellano S | display-authors = 6 | title = Ancient gene flow from early modern humans into Eastern Neanderthals |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 530 | issue = 7591 | pages = 429–33 | date = miz C'hwevrer 2016 | pmid = 26886800 | pmc = 4933530 | doi = 10.1038/nature16544 | bibcode = 2016Natur.530..429K }}
* {{cite journal | vauthors = Prüfer K, Racimo F, Patterson N, Jay F, Sankararaman S, Sawyer S, Heinze A, Renaud G, Sudmant PH, de Filippo C, Li H, Mallick S, Dannemann M, Fu Q, Kircher M, Kuhlwilm M, Lachmann M, Meyer M, Ongyerth M, Siebauer M, Theunert C, Tandon A, Moorjani P, Pickrell J, Mullikin JC, Vohr SH, Green RE, Hellmann I, Johnson PL, Blanche H, Cann H, Kitzman JO, Shendure J, Eichler EE, Lein ES, Bakken TE, Golovanova LV, Doronichev VB, Shunkov MV, Derevianko AP, Viola B, Slatkin M, Reich D, Kelso J, Pääbo S | display-authors = 6 | title = The complete genome sequence of a Neanderthal from the Altai Mountains |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=505 | issue = 7481 | pages = 43–9 | date = miz Genver 2014 | pmid = 24352235 | pmc = 4031459 | doi = 10.1038/nature12886 | bibcode = 2014Natur.505...43P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot;&gt;{{cite journal|last=Callaway |first=E. |title=Evidence mounts for interbreeding bonanza in ancient human species |url=http://www.nature.com/news/evidence-mounts-for-interbreeding-bonanza-in-ancient-human-species-1.19394 |journal=Nature News |doi=10.1038/nature.2016.19394 |year=2016 |s2cid=87029139}}&lt;/ref&gt;. Karrekaennoù a ziskouez e  kendalc'has ''Homo erectus'' s.s. da vevañ d'an nebeutañ betek 117 000 bloaz zo, hag ''Homo floresiensis'' a chomas bev betek 50 000 bloaz zo. Evit doare ul lignez ''Homo erectus''-heñvel a 1.5 milion a vloavezhioù a hañval bezañ kavet e hent betek genom an dud a vremañ dre an Denisovaned, e-touez ar [[Papoued|Bapoued]] hag henvroidi Aostralia peurgetket&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Genom an dud ha n'int ket Afrikaned a-zindan ar Sahara a orin a ziskouez ar pezh a seblant bezañ meur a zarvoud distag a hironerezh gant Neanderthal hag a-wezhioù ivez gant Denisovaned war-dro 45 000 vloaz zo&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Varki |first1=A. |title=Why are there no persisting hybrids of humans with Denisovans, Neanderthals, or anyone else? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=113 |issue=17 |pages=E2354 |date=miz Ebrel 2016 |pmid=27044111 |pmc=4855598 |doi=10.1073/pnas.1602270113 |bibcode=2016PNAS..113E2354V |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot; /&gt;. Framm genetek strolladoù afrikan zo a-zindan ar Sahara a hañval diskouez e vije bet un hironadur gant ur boblañs a orin eus kornôg [[Eurazia]] war-dro 3000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{cite journal |last1=Ko |first1=K.H. |title=Hominin interbreeding and the evolution of human variation |journal=[[Journal of Biological Research]] |volume=23 |issue=1 |pages=17 |date=December 2016 |pmid=27429943 |pmc=4947341 |doi=10.1186/s40709-016-0054-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Pickrell JK, Patterson N, Loh PR, Lipson M, Berger B, Stoneking M, Pakendorf B, Reich D | display-authors = 6 |title=Ancient west Eurasian ancestry in southern and eastern Africa |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 111 |issue=7 |pages=2632–2637 |date=miz C'hwevrer 2014 |pmid=24550290 |pmc=3932865 |doi=10.1073/pnas.1313787111 |arxiv=1307.8014 |bibcode=2014PNAS..111.2632P |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;. 

Elfennoù zo a ro da soñjal e c'hallfe bezañ lakaet ''[[Australopithecus sediba]]'' er genad ''Homo'', pe en e c'henad dezhañ e-unan, abalamour d'e lec'h e-keñver''[[Homo habilis]]'' hag ''[[Homo floresiensis]]''&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal| vauthors = Groves C |date=2017|title=Progress in human systematics. A review|url=http://www.francoangeli.it/riviste/Scheda_Riviste.asp?IDArticolo=59711|journal=Paradigmi|issue=2|pages=59–74|doi=10.3280/PARA2017-002005|issn=1120-3404}}&lt;/ref&gt;.

== Taolenn spesadoù ar genad ''Homo'' ==
&lt;!--

The species status of ''[[H. rudolfensis]]'', ''[[H. ergaster]]'', ''[[H. georgicus]]'', ''[[H. antecessor]]'', ''[[H. cepranensis]]'', ''[[H. rhodesiensis]]'', ''[[H. neanderthalensis]]'', [[Denisova hominin]], and ''[[H. floresiensis]]'' remain under debate. ''[[H. heidelbergensis]]'' and ''H. neanderthalensis'' are closely related to each other and have been considered to be [[human subspecies|subspecies]] of ''H. sapiens''.

There has historically been a trend to postulate new human species based on as little as an individual fossil. A &quot;minimalist&quot; approach to human taxonomy recognizes at most three species, ''[[Homo habilis]]'' (2.1–1.5 Mya, membership in ''Homo'' questionable), ''[[Homo erectus]]'' (1.8–0.1 Mya, including the majority of the age of the genus, and the majority of archaic varieties as [[Homo erectus subspecies|subspecies]],&lt;ref&gt;{{cite news |first=Sid |last=Perkins |url=http://www.nature.com/news/skull-suggests-three-early-human-species-were-one-1.13972 |title=Skull suggests three early human species were one |date=17 October 2013 |work=Nature News &amp; Comment}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite news |last=Switek |first=B. |date=17 October 2013 |title=Beautiful Skull Spurs Debate on Human History |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2013/10/131017-skull-human-origins-dmanisi-georgia-erectus/ |newspaper=[[National Geographic]] |access-date=22 September 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |vauthors=Lordkipanidze D, Ponce de León MS, Margvelashvili A, Rak Y, Rightmire GP, Vekua A, Zollikofer CP |title=A complete skull from Dmanisi, Georgia, and the evolutionary biology of early Homo |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=342 |issue=6156 |pages=326–31 |date=October 2013 |pmid=24136960 |doi=10.1126/science.1238484 |s2cid=20435482 |bibcode=2013Sci...342..326L}}
&lt;/ref&gt; including ''H. heidelbergensis'' as a late or transitional variety&lt;ref&gt;{{cite web |title=''Homo heidelbergensis'' - The evolutionary dividing line between ''Homo erectus'' and modern humans was not sharp. |publisher=Dennis O'Neil |url=http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_1.htm |access-date=November 29, 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Mounier |first1=A. |last2=Marchal |first2=F. |last3=Condemi |first3=S. |title=Is Homo heidelbergensis a distinct species? New insight on the Mauer mandible |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=56 |issue=3 |pages=219–246 |date=March 2009 |pmid=19249816 |doi=10.1016/j.jhevol.2008.12.006 |url=https://www.researchgate.net/publication/24144485}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Lieberman |first1=D.E. |last2=McBratney |first2=B.M. |last3=Krovitz |first3=G. |title=The evolution and development of cranial form in Homosapiens |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=99 |issue=3 |pages=1134–1139 |date=February 2002 |pmid=11805284 |pmc=122156 |doi=10.1073/pnas.022440799 |bibcode=2002PNAS...99.1134L |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;) and ''[[Homo sapiens]]'' (300 kya to present, including ''H. neanderthalensis'' and other varieties as [[human subspecies|subspecies]]). &quot;Species&quot; does in this context not necessarily mean that hybridization and introgression were impossible at the time. However, it is often used as a convenient term, but it should be taken to mean to be a generic lineage at best, and clusters at worst. In general definitions and methodology of &quot;species&quot; delineation criteria are not generally agreed upon in anthropology or paleontology. Indeed, mammals can typically interbreed for 2 to 3 million years&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Wilson |first1=A.C. |last2=Maxson |first2=L.R. |last3=Sarich |first3=V.M. |title=Two types of molecular evolution. Evidence from studies of interspecific hybridization |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=71 |issue=7 |pages=2843–2847 |date=July 1974 |pmid=4212492 |pmc=388568 |doi=10.1073/pnas.71.7.2843 |bibcode=1974PNAS...71.2843W |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; or longer,&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Popadin |first1=K. |last2=Gunbin |first2=K. |last3=Peshkin |first3=L. |last4=Annis |first4=S. |last5=Kraytsberg |first5=Y. |last6=Markuzon |first6=N. |last7=Ackermann |first7=R.R. |last8=Khrapko |first8=K. |display-authors=6 |date=19 October 2017 |title=Mitochondrial pseudogenes suggest repeated inter-species hybridization among direct human ancestors |journal=bioRxiv |at=134502 |doi=10.1101/134502 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; so all contemporary &quot;species&quot; in the genus ''Homo'' would potentially have been able to interbreed at the time, and introgression from beyond the genus ''Homo'' can not ''a priori'' be ruled out.&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Ackermann |first1=R.R. |last2=Arnold |first2=M.L. |last3=Baiz |first3=M.D. |last4=Cahill |first4=J.A. |last5=Cortés-Ortiz |first5=L. |last6=Evans |first6=B.J. |last7=Grant |first7=B.R. |last8=Grant |first8=P.R. |last9=Hallgrimsson |first9=B. |last10=Humphreys |first10=R.A. |last11=Jolly |first11=C.J. |last12=Malukiewicz |first12=J. |last13=Percival |first13=C.J. |last14=Ritzman |first14=T.B. |last15=Roos |first15=C. |last16=Roseman |first16=C.C. |last17=Schroeder |first17=L. |last18=Smith |first18=F.H. |last19=Warren |first19=K.A. |last20=Wayne |first20=R.K. |last21=Zinner |first21=D. |display-authors=6 |title=Hybridization in human evolution: Insights from other organisms |journal=[[Evolutionary Anthropology (journal)|Evolutionary Anthropology]] |volume=28 |issue=4 |pages=189–209 |date=July 2019 |pmid=31222847 |pmc=6980311 |doi=10.1002/evan.21787 |url=http://osf.io/y3bp7/ |hdl=2027.42/151330 }}&lt;/ref&gt; It has been suggested that ''H. naledi'' may have been a hybrid with a late surviving ''Australipith'' (taken to mean beyond ''Homo'', ed.),&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=May 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt; despite the fact that these lineages generally are regarded as long extinct. As discussed above, many introgressions have occurred between lineages, with evidence of introgression after separation of 1.5 million years.
&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}}&lt;/ref&gt; 
ISBN 13 9781465474018
--&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! Spesadoù
! Prantad amzer (e milionoù a vloavezhioù)
! Dasparzh
! Ment en oad-gour (m)
! Pouez en oad-gour (kg)
! endalc'had ar c'hlopenn (cm³)
! Dizoloadennoù ar c'harrekaennoù 
! Deiziad an dizoloadenn / &lt;br /&gt;embann e anv
|-
| '''''[[Homo habilis|H. habilis]]''''' &lt;br&gt;&lt;small&gt;N'eo ket sur ez a er genad homo&lt;/small&gt;
| 2,4 — 1,6&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 100&lt;/ref&gt; 
| [[Afrika]]
| 1,0 — 1,5
| 30 — 55
| 600
| Kalz
| 1960 / 1964
|-
| ''[[Homo rudolfensis|H. rudolfensis]]''
| 1,9&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 101&lt;/ref&gt;
| [[Kenya]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 c'hlopenn
| 1972 / 1986
|-
| ''[[Homo georgicus|H. georgicus]]''
| 1,8 — 1,6
| [[Georgia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 600
| Nebeut
| 1999 / 2002
|-
| '''''[[Homo ergaster|H. ergaster]]'''''
| 1,9 — 1,25
| Reter ha Su Afrika
| 1,9
| &amp;nbsp;
| 700 — 850
| Kalz
| 1975
|-
| '''''[[Homo erectus|H. erectus]]'''''
| 2(1,25) — 0,3
| Afrika, [[Azia]] ([[Java]], [[Sina]], [[Kaokaz]]), [[Europa]]
| 1,8
| 60
| 900 — 1100
| Kalz
| 1891 / 1892
|-
| ''[[Homo cepranensis|H. cepranensis]]''
| 0,8 ?
| [[Italia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 gokenn glopenn
| 1994 / 2003
|-
| ''[[Homo antecessor|H. antecessor]]''
| 0,8 — 0,35
| [[Spagn]], [[Bro-Saoz]]
| 1,75
| 90
| 1000
| 3 lec'hienn
| 1997
|-
| '''''[[Homo heidelbergensis|H. heidelbergensis]]'''''
| 0,6 — 0,25
| Europa, Afrika, Sina
| 1,8
| 60
| 1100 — 1400
| Kalz
| 1908
|-
| '''''[[Den Neandertal|H. neanderthalensis]]'''''
| 0,23 — 0,03
| Europa, Azia ar C'hornôg
| 1,6
| 55 — 70 
| 1200 — 1700
| Kalz
| (1829) / 1864
|-
| ''[[Den Denisova]]''
| 0,04
| Mervent [[Siberia]] ([[Kraï an Altaï|Altaï]])
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| Nebeut-tre
| 2010
|-
| ''[[Homo rhodesiensis|H. rhodesiensis]]''
| 0,3 — 0,12
| [[Zambia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1300
| Nebeut-tre
| 1921
|-
| '''''[[Den modern|H. sapiens]]'''''
| 0,25 — amzer a-vremañ
| Bed a-bezh
| 1,4 — 1,9
| 55 — 80
| 1000 — 1850
| Amzer a-vremañ
| — / 1758
|-
| ''[[Homo floresiensis|H. floresiensis]]''
| 0,10 — 0,012
| [[Indonezia]]
| 1,0
| 25
| 400
| 7 hinienn
| 2003 / 2004
|}

== Perzhioù anatomek ar genad ''Homo'' ==

=== Daoudroadegezh ===
====Perzhioù boutin gant an Hominina all====
An [[Hominina]] zo termenet gant o daoudroadegezh peurgetket. Ar perzhioù da-heul o deus : 
* 4 c'hrommadur el [[livenn-gein]].
* Un toull kilpenn e diazez ar [[klopenn|c'hlopenn]], ar pezh zo stag ouzh an dalc'h korf a-sav sonn.
* Ur [[Pelvis (korfadurezh)|pelvis]] ledan ha digor-frank, hag a-drugarez dezhañ ur stabilded welloc’h en e sav.
* [[Askorn morzhed|eskern morzhed]] a-veskell e-keñver ul linenn a-blom a laka an [[treid]] da vout dindan ar [[kreiz-pouez|c’hreiz-pouez]].

====Perzhioù ar genad ''Homo''====
Izili ar genad Homo o deus ouzhpenn arperzhioù anatomek da-heul :
* Izili a-dreñv hiroc'h evit an izili a-raok.
* Ur meud troad kenstur gant ar [[Biz-troad|bizied troad]] arall
* Bezañs ur [[bolz troad]].

''Homo habilis'' en deus ur vorfologiezh etre na glot ket penn-da-benn gant ar perzhioù zo er roll diwezhañ-mañ. Evit pezh a sell ''Homo rudolfensis'' ne anaver ket ar relegenn en tu all d'ar c'hlopenn.

Klaskerien zo a ouzhpenn d'an tri ferzh roet uheloc'h ar varregezh da redek, diwar dielfennadur eskern karrekaet an treid hag ur serten niver a reizhadennoù morfologek a weler war an eskern [[Karrekaenn|karrekaet]]. Harpañ a ra ar soñj-se war [[damkan ar reder andur]].
Ouzhpennet e vez bremañ ar c’houested da redek.

=== Emdroadur ar c'hlopenn ===
* Un [[endalc'had klopenn]] brasoc'h evit 550cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;, brasoc’h eget hini an [[aostralopitek|aostralopiteked]] hag ar [[primated]] arall, hag o vont war greskiñ e-doug ar [[Pleistosen]] (ouzhpenn 1 500 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; evit den Neandertal hag ''Homo sapiens''), nemet evit den Flores e vefe, ur spesad a yeas war vihanaat abalamour d’an digenvezder war un enezenn.
* Rontadur ar c'hlopenn.
* Pladerezh an dremm dre ma tistremen nebeutoc'h-nebeutañ ar c'harvanoù.
* Digresk ar c'higennoù a dalvez da chaokat 
* Digresk an dent, gant un digresk eus ment ar [[Kildant|c'hildent]] eus M1 da M3 (kreskiñ a ra o ment e karvan an Aostralopiteked)&lt;ref name=Picq&gt;Pascal Picq, ''Premiers hommes'', éd. Flammarion, Paris, 2016&lt;/ref&gt;.

=== barregezh d'ober gant ar vouezh ===
* Diskenn a ra ar [[garloc'henn|c'harloc'henn]] tamm-ha-tamm, ar pezh a ro tu da vodulañ sonioù disklipet-mat&lt;ref name=Picq/&gt; ;
* [[askorn uheñvel|Askorn an teod]], en deus ur roll en implij ar vouezh, a gaver e relegoù [[den Neandertal]]. Ne ouzer ket hag eñ e oa unan gant ar spesadoù all.

== Perzhioù sevenadurel ar genad ''Homo''==
Un nebeud obererezhioù pe barregezhioù sevenadurel n'int kavet nemet e-touez izili ar genad ''Homo'' evit doare :
* An implij eus binvioù maen da gentañ gant [[bili aozet|bili benet]] ha goude gant gant gwelladenn ar binvioù da vare an [[Akeulean]] 
* Implij an [[tan]] a-wezhioù kerkent ha 1,5 Ma zo (''Homo erectus''?), hep barregezh da c'hwezhañ an tan a-raok 400 000 bloaz zo avat (testeniekaet eo adalek ''Homo neanderthalensis'')&lt;ref name=Wadley&gt;Lyn Wadley, &quot;[https://www.bing.com/videos/search?q=youtube+carta+anthropogeny&amp;view=detail&amp;mid=0E93D85BA97C1B293EB70E93D85BA97C1B293EB7&amp;FORM=VIRE The Origin and Development of Fire Technology in Africa]&quot;, CARTA - The Perspective from Africa, 30 a viz Mae 2019&lt;/ref&gt;.
* Bevezadur ingal a gig kavet o jiboesat pe o tispenn gagnoù&lt;ref name=&quot;Hublin2018&quot;&gt;[[Jean-Jacques Hublin]], ''Quand d'autres hommes peuplaient la Terre : combien d'espèces ?'', prezegenn e [[Musée de l'Homme]], 19 a viz Here 2018, [https://www.youtube.com/watch?v=JlQR1b_M0io voir la vidéo en ligne].&lt;/ref&gt;. 
* Barregezh da vevañ dindan ledredoù un tamm pelloc'h en norzh (en Europa hag en Azia) evit ar genadoù ''[[Hominidae]]'' all. 
* Lidoù-kañv (testeniekaet adalek ''Homo neanderthalensis'').
* Arzoù evel al [[liverezh]] pe ar [[Kizellerezh|c’hizellerezh]] (testeniekaet adalek ''Homo sapiens'').

==Notennoù==
{{Daveoù|bannoù=2}}


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Denoniezh]]
[[Rummad:Hominidae]]</text>
      <sha1>ajo7j2lar4hqr3vhwk45v4xtkr1qa05</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007504</id>
      <parentid>2007488</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T23:06:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30676" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | ''Homo'' | Neandertal vs Sapiens.jpg | Klopennoù ''[[Homo sapiens]]'' (a-gleiz) ha&lt;br&gt; ''[[Homo neanderthalensis]]'' (a-zehou) keñver-ha-keñver }}
{{Taxobox Phylum | Chordata / Vertebrata }}
{{Taxobox Classis | Mammalia }}
{{Taxobox Ordo | Primates }}
{{Taxobox Subordo | Haplorrhini }}
{{Taxobox Infraordo | Simiiformes }}
{{Taxobox Superfamilia  | Hominoidea }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Anv skiantel | Loen  | genad | Homo | [[Carl von Linné|Linnaeus]], [[1758]] }}
{{Taxobox Echu}}
'''''Homo''''' zo ur [[genad]] a vod an [[Homo sapiens|den modern]] hag ar spesadoù kar dezhañ. Bout ez eus anezhañ abaoe war-dro 2,3 – 2,4 milion a vloavezhioù.

''[[Homo habilis]]'', unan hag an daou spesad kentañ ag ar genad ''Homo'', zo un diskennad d’an ''[[Australopithecus garhi]]'' a veve 2,5 milion a vloavezhioù zo.

Aet eo da get razh spesadoù ar genad ''Homo'' nemet ''[[Homo sapiens]]'' hiziv. Ar spesadoù kar dezhañ diwezhañ, ''[[Homo floresiensis]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'', zo aet da get, an eil 18 000 bloaz zo; hag egile 28 000 bloaz zo. Neoazh elfennoù dizoloet n’eus ket pell a lak ar skiantourion da soñjal en dije dalc'het ''Homo floresiensis'' da vevañ betek 12 000 bloaz zo, ha razh poblañsoù an [[Douar]], nemet Afrikaniz, o defe [[gen|genoù]] o tonet eus Den Neandertal da heul un [[hironerezh]] etre an daou spesad (''Homo sapiens'' hag  ''Homo Neanderthalensis'') c’hoarvezet er [[Reter-Nesañ]].

== Etimologiezh ==
Ar ger ''homo'' a dalv &quot;den&quot; e [[latin]] ha donet a ra ag an henlatin ''hĕmo'' a zeu-eñ ag an [[Indezeuropeg]] *''dʰǵʰm̥mō'' (&quot;eus an douar&quot;), evel ar ger brezhoneg den&lt;ref&gt;X. Delamarre, ''Dictionnaire de la langue gauloise'', p. 176&lt;/ref&gt;. Roet e voe an anv-mañ d’ar genad gant [[Carl von Linné]] e [[1758]].

== Anvioù spesadoù ==
* ''[[Homo sapiens sapiens]]'' hag ''[[Homo sapiens neanderthalensis]]'', anvioù daou [[isspesad]] ag ar memes [[spesad]] (''Homo sapiens''). Hiriv e vezont lakaet da spesadoù distag ag ar genad ''Homo'': ''Homo sapiens'' ha ''Homo neanderthalensis''.
* [[Den Cro-Magnon]]
* [[Den Piltdown]] (taol-bourd skiantel)

== Spesadoù anavezet ar genad ''Homo'' ==
Arvarus eo c’hoazh renkadur ar spesadoù-se ha tabut zo atav etre an [[Henzenoniezh|henzenoniourion]] evit lakaat ar re-mañ-re da spesad pe da isspesad.&lt;br&gt;
Setu amañ spesadoù ar genad ''Homo'' hervez urzh al lizherenneg:
* ''[[Homo antecessor]]'' (etre 1,2 ha 0,7 milion a vl.)
* ''[[Homo cepranensis]]''
* ''[[Homo erectus]]'' (1,8 M. a vl.). Brasoc’h eo eget e ziaraogerion. Etre 850 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; ha 1 100 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn. Ur [[baleg us-pod]] kreñv a oa dezhañ, hogen ne oa ket ken rakkarvenek hag ar spesadoù ''Homo'' kent. Ampartoc’h e oa evit sevel ostilhoù ha mestroniañ a rae an [[tan]].
* ''[[Homo ergaster]]'' (etre 2,2 milion ha 1 milion a vl.)
* ''[[Homo floresiensis]]'' (Den [[Flores]] — dizoloet e [[2003]] — aet da get war-dro 18 000 bloaz.)
* ''[[Homo rudolfensis]]'' (2,4 milion a vl.)
* ''[[Homo georgicus]]'' (1,8 milion a vl.) 
* ''[[Homo habilis]]'' (etre 2,5 ha 1,5 milion a vloavezhioù). 700 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn.
* ''[[Homo heidelbergensis]]'' (etre 600 000 bloaz ha 200 000 bloaz)
* ''[[Homo erectus reilingensis]]'' (''[[Pithecanthropus erectus reilingensis]]'') : darn klopenn un [[hominida]] henaek dizoloet e [[Mervent]] [[Alamagn]].
* ''[[Homo neanderthalensis]]'' : ur c'hlopenn bras a oa dezhañ gant un tal war steuziañ, izel, hag un torus tev a-us da doulloù an daoulagad, ha tost elgezh ebet. 1 600 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn, da lâret eo un tammig muioc’h eget hini Homo sapiens. Etre 1,50 ha 1,70 metr sav a oa dezhañ.
Beziañ a rae e re varv gant [[lid-kañv|lidoù-kañv]]. Bevañ a reas en [[Eurazia]] nemetken. Aet eo ar spesad da get.
* ''[[Homo rhodesiensis]]'' (etre 125 000 ha 300 000 bloaz).
* ''Homo sapiens'', Den Cro-Magnon. An den modern eo. E gavout a reer war razh ar [[Kevandir|c’hevandirioù]].
Den Neandertal hag ''Homo sapiens'' (Den Cro-Magnon) o doa bevet en [[Europa]] hag er [[Reter-Nesañ]] d’ar memes koulz.
* [[Den Denisova]] zo ur spesad ag ar genad ''Homo'' dizoloet nevez zo e [[Siberia]]. Kenoadek e oa da ''Homo neanderthalensis'', ''Homo sapiens'' ha ''Homo floresiensis''.


==Filogeniezh==
Un daksonomiezh eus ''Homo'' e-mesk ar [[hominidae|marmouzed bras]] a weler evel amañ da-heul, gant ''Paranthropus'' hag ''Homo'' o tiwan a-douez ''Australopithecus'' (diskouezet amañ en un doare [[kladouriezh|kladek]] gant ''Paranthropus'', ''Kenyanthropus'', hag ''Homo'')&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;}}&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=miz Mae 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haile-Selassie Y, Gibert L, Melillo SM, Ryan TM, Alene M, Deino A, Levin NE, Scott G, Saylor BZ | display-authors = 6 | title = New species from Ethiopia further expands Middle Pliocene hominin diversity |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 521 | issue = 7553 | pages = 483–8 | date = miz Mae 2015 | pmid = 26017448 |doi=10.1038/nature14448 | s2cid = 4455029 | bibcode = 2015Natur.521..483H }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal |last1=Mondal |first1=M. |last2=Bertranpetit |first2=J. |last3=Lao |first3=O. |title=Approximate Bayesian computation with deep learning supports a third archaic introgression in Asia and Oceania |journal=[[Nature Communications]] |volume=10 |issue=1 |pages=246 |date=miz Genver 2019 |pmid=30651539 |pmc=6335398 |doi=10.1038/s41467-018-08089-7 |bibcode=2019NatCo..10..246M}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;&gt;{{cite journal |last=Zeitoun |first=V. |title=High occurrence of a basicranial feature in Homo erectus: anatomical description of the preglenoid tubercle |journal=The Anatomical Record Part B: The New Anatomist |volume=274 |issue=1 |pages=148–156 |date=September 2003 |pmid=12964205 |doi=10.1002/ar.b.10028 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot;&gt;{{cite journal |vauthors = Dembo M, Matzke NJ, Mooers AØ, Collard M |title=Bayesian analysis of a morphological supermatrix sheds light on controversial fossil hominin relationships |journal=Proceedings. Biological Sciences |volume=282 |issue=1812 |pages=20150943 |date=miz Eost 2015 |pmid=26202999 |pmc=4528516 |doi=10.1098/rspb.2015.0943 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dembo M, Radovčić D, Garvin HM, Laird MF, Schroeder L, Scott JE, Brophy J, Ackermann RR, Musiba CM, de Ruiter DJ, Mooers AØ, Collard M | display-authors = 6 | title = The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=97 |pages=17–26 |date=miz Eost 2016 |pmid=27457542 | doi = 10.1016/j.jhevol.2016.04.008 |hdl-access=free |hdl=2164/8796}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=bL2XDwAAQBAJ&amp;q=Sahelanthropus+tchadensis&amp;pg=PA7 |title=The Origins of Europeans and Their Pre-Historic Innovations from 6 Million to 10,000 BCE: From 6 Million to 10,000 BCE |last1=Harrison |first1=N. |date=1 miz Mae 2019 |publisher=Algora Publishing |isbn=9781628943795}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;See:

* {{cite book|url=https://www.researchgate.net/publication/278682043 |title=Analyzing Hominin Hominin Phylogeny: Cladistic Approach |last1=Strait |first1=David |last2=Grine |first2=Frederick |last3=Fleagle |first3=John |name-list-style=vanc |date=2015 |isbn=978-3-642-39978-7 |pages=1989–2014 (cladogram p. 2006)}}.
* {{cite journal|last1=Mounier |first1=A. |last2=Caparros |first2=M. |date=2015 |title=The phylogenetic status of Homo heidelbergensis – a cladistic study of Middle Pleistocene hominins |journal=BMSAP |language=fr |volume=27 |issue=3–4 |pages=110–134 |doi=10.1007/s13219-015-0127-4 |s2cid=17449909 |issn=0037-8984}}
* {{cite journal | vauthors = Rogers AR, Harris NS, Achenbach AA | title = Neanderthal-Denisovan ancestors interbred with a distantly related hominin | journal = Science Advances | volume = 6 |issue=8 |pages=eaay5483 |date=miz C'hwevrer 2020 |pmid=32128408 |pmc=7032934 | doi = 10.1126/sciadv.aay5483 | doi-access = free |bibcode=2020SciA....6.5483R}}&lt;/ref&gt;. Ar filogeniezh resis e-barzh ''Australopithecus'' zo atav kalz dizemglevioù diwar he fenn. Deiziadoù nesaet skourroù ar c'hladoù zo diskouezet e milionoù a vloavezhioù ([[Annum|Ma]])&lt;ref name=&quot;:2&quot;/&gt;. ''[[Graecopithecus]],'' ''[[Sahelanthropus]]'', hag ''[[Orrorin]]'', kladoù c'hoar da ''Australopithecus'' moarvat, n'int ket diskouezet amañ. Rouestlet e vez anvadur ar strolladoù a-wezhioù rak alies e vez savet strolladoù a-raok na vije bet an disterañ dielfennadur kladek&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;/&gt;. 

{{clade|{{clade
       |1='''[[Gibon|Hylobatidae]] (giboned)'''
       |label2='''[[Hominidae]]'''
|sublabel2='''(15.7)'''
       |2={{clade
         |1='''[[Ponginae]] ([[orangoutan]]ed)'''
         |label2='''[[Homininae]]'''
|sublabel2='''(8.8)'''
         |2={{clade
             |1='''[[Gorillini]] ([[gorilh]]ed)'''
             |label2='''[[Hominini]]'''
|sublabel2='''(7.8)'''
             |2={{clade
               |1='''[[Panina]] ([[chimpanze]]ed)'''
               |2='''[[Australopithecines]] (en o zouez ''[[Australopithecus]]'', ''[[Kenyanthropus]]'', ''[[Paranthropus]]'', ''Homo'')'''
         }}
       }}
}}}}|label1='''[[Hominoidea]]'''|sublabel1='''(20.4 Mya)'''}}


{{clade|{{clade
|1=''[[Ardipithecus|Ardipithecus ramidus]]'' (†) 
|sublabel2='''(3.9)'''
|label2='''''[[Australopithecus|Australopithecus s.l.]]'''''
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus anamensis|Australopithecus anamensis s.s.]]'' (†3.8) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus afarensis]]'' (†) 
               |2={{clade
                   |1=''[[Australopithecus garhi]]'' (†) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus deyiremeda]]'' (†3.4)
                   |2={{clade
   |1=''[[Kenyanthropus|Kenyanthropus platyops]]'' (†3.3)
|2={{clade
|1={{clade
  |1=''[[Australopithecus africanus]]'' (†2.1)
|2=''[[Paranthropus]]'' (†1.2)
}}
 |label2='''''Homo'''''
|sublabel2='''(3.4)'''
|2={{clade
|5=''[[Homo floresiensis]]'' (†0.05)
   |1=''[[Homo habilis]]'' (†1.5) [[File:Habilis Skull.png|45 px]]
   |2=''[[Homo rudolfensis]]'' (†1.9) [[File:Rudolfensis Skull.png|41 px]]
|4=''[[Australopithecus sediba]]'' (†2.0)
   |label3='''''[[H. erectus|H. erectus s.l.]]'''''
|sublabel3='''(1.9)'''
   |3={{clade
    |1=''[[Homo ergaster]]'' (†1.4) [[File:Ergaster Skull.png|45 px]]
     |label3='''(1.5)'''
    |2={{clade
     |1=''[[Homo erectus|African Homo erectus s.s.]]'' (†) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |2=''[[Homo erectus|Asian Homo erectus s.s.]]'' (†0.1) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |label4='''(1.2)'''
     |4={{clade
      |1=''[[Homo antecessor]]'' [[File:Antecessor Skull.png|45px]] (†0.8)
|label2=[[Homo heidelbergensis]]
|sublabel2='''(0.5)'''
      |2={{clade
|label1=[[Neandersovans]]
|sublabel1=(0.3)
        |1={{clade
|2=[[Den Denisova|Tud Denisova]] (†0.05) 
|1=''[[H. neanderthalensis]]'' (†0.05) [[File:Neanderthalensis Skull.png|39 px]]
}}
       |2='''''[[Homo sapiens]]'' [[File:Sapiens Skull.png|39 px]]'''
}} }} }} }} }}
                   }}}}
               }}
             }}
         }}
       }}
}}|label1='''[[Australopithecines]]'''|sublabel1='''(7.3 Mya)'''}}

Meur a lignez eus ar genad ''Homo'' o defe bet diskennidi o ouennañ gant lignezoù all war a seblant. Prouennoù genetek a ziskouez en em veskas ul lignez arkaek bet dispartiet eus al lignezoù arall 1,5 [[Annum|Ma]] zo, ''H. erectus'' marteze, gant hini an [[Den Denisova|Denisovaned]] war-dro 55 000 bloaz zo&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal|last1=Dediu |first1=D. |last2=Levinson |first2=S.C. |date=1 a viz Even 2018 |title=Neanderthal language revisited: not only us |journal=Current Opinion in Behavioral Sciences |series=The Evolution of Language |volume=21 |pages=49–55 |doi=10.1016/j.cobeha.2018.01.001 |issn=2352-1546 |hdl=21.11116/0000-0000-1667-4 |s2cid=54391128 |hdl-access=free}}
* {{cite journal |last1=Hubisz |first1=M.J. |last2=Williams |first2=A.L. |last3=Siepel |first3=A. |title=Mapping gene flow between ancient hominins through demography-aware inference of the ancestral recombination graph |journal=[[PLOS Genetics]] |volume=16 |issue=8 |pages=e1008895 |date = miz Eost 2020 |pmid=32760067 |pmc=7410169 |doi=10.1371/journal.pgen.1008895}}
* {{cite journal | vauthors = Kuhlwilm M, Gronau I, Hubisz MJ, de Filippo C, Prado-Martinez J, Kircher M, Fu Q, Burbano HA, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Rosas A, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Marques-Bonet T, Andrés AM, Viola B, Pääbo S, Meyer M, Siepel A, Castellano S | display-authors = 6 | title = Ancient gene flow from early modern humans into Eastern Neanderthals |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 530 | issue = 7591 | pages = 429–33 | date = miz C'hwevrer 2016 | pmid = 26886800 | pmc = 4933530 | doi = 10.1038/nature16544 | bibcode = 2016Natur.530..429K }}
* {{cite journal | vauthors = Prüfer K, Racimo F, Patterson N, Jay F, Sankararaman S, Sawyer S, Heinze A, Renaud G, Sudmant PH, de Filippo C, Li H, Mallick S, Dannemann M, Fu Q, Kircher M, Kuhlwilm M, Lachmann M, Meyer M, Ongyerth M, Siebauer M, Theunert C, Tandon A, Moorjani P, Pickrell J, Mullikin JC, Vohr SH, Green RE, Hellmann I, Johnson PL, Blanche H, Cann H, Kitzman JO, Shendure J, Eichler EE, Lein ES, Bakken TE, Golovanova LV, Doronichev VB, Shunkov MV, Derevianko AP, Viola B, Slatkin M, Reich D, Kelso J, Pääbo S | display-authors = 6 | title = The complete genome sequence of a Neanderthal from the Altai Mountains |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=505 | issue = 7481 | pages = 43–9 | date = miz Genver 2014 | pmid = 24352235 | pmc = 4031459 | doi = 10.1038/nature12886 | bibcode = 2014Natur.505...43P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot;&gt;{{cite journal|last=Callaway |first=E. |title=Evidence mounts for interbreeding bonanza in ancient human species |url=http://www.nature.com/news/evidence-mounts-for-interbreeding-bonanza-in-ancient-human-species-1.19394 |journal=Nature News |doi=10.1038/nature.2016.19394 |year=2016 |s2cid=87029139}}&lt;/ref&gt;. Karrekaennoù a ziskouez e  kendalc'has ''Homo erectus'' s.s. da vevañ d'an nebeutañ betek 117 000 bloaz zo, hag ''Homo floresiensis'' a chomas bev betek 50 000 bloaz zo. Evit doare ul lignez ''Homo erectus''-heñvel a 1.5 milion a vloavezhioù a hañval bezañ kavet e hent betek genom an dud a vremañ dre an Denisovaned, e-touez ar [[Papoued|Bapoued]] hag henvroidi Aostralia peurgetket&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Genom an dud ha n'int ket Afrikaned a-zindan ar Sahara a orin a ziskouez ar pezh a seblant bezañ meur a zarvoud distag a hironerezh gant Neanderthal hag a-wezhioù ivez gant Denisovaned war-dro 45 000 bloaz zo&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Varki |first1=A. |title=Why are there no persisting hybrids of humans with Denisovans, Neanderthals, or anyone else? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=113 |issue=17 |pages=E2354 |date=miz Ebrel 2016 |pmid=27044111 |pmc=4855598 |doi=10.1073/pnas.1602270113 |bibcode=2016PNAS..113E2354V |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot; /&gt;. Framm genetek strolladoù afrikan zo a-zindan ar Sahara a hañval diskouez e vije bet un hironadur gant ur boblañs a orin eus kornôg [[Eurazia]] war-dro 3000 bloaz zo&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{cite journal |last1=Ko |first1=K.H. |title=Hominin interbreeding and the evolution of human variation |journal=[[Journal of Biological Research]] |volume=23 |issue=1 |pages=17 |date=December 2016 |pmid=27429943 |pmc=4947341 |doi=10.1186/s40709-016-0054-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Pickrell JK, Patterson N, Loh PR, Lipson M, Berger B, Stoneking M, Pakendorf B, Reich D | display-authors = 6 |title=Ancient west Eurasian ancestry in southern and eastern Africa |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 111 |issue=7 |pages=2632–2637 |date=miz C'hwevrer 2014 |pmid=24550290 |pmc=3932865 |doi=10.1073/pnas.1313787111 |arxiv=1307.8014 |bibcode=2014PNAS..111.2632P |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;. 

Elfennoù zo a ro da soñjal e c'hallfe bezañ lakaet ''[[Australopithecus sediba]]'' er genad ''Homo'', pe en e c'henad dezhañ e-unan, abalamour d'e lec'h e-keñver''[[Homo habilis]]'' hag ''[[Homo floresiensis]]''&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal| vauthors = Groves C |date=2017|title=Progress in human systematics. A review|url=http://www.francoangeli.it/riviste/Scheda_Riviste.asp?IDArticolo=59711|journal=Paradigmi|issue=2|pages=59–74|doi=10.3280/PARA2017-002005|issn=1120-3404}}&lt;/ref&gt;.

== Taolenn spesadoù ar genad ''Homo'' ==
&lt;!--

The species status of ''[[H. rudolfensis]]'', ''[[H. ergaster]]'', ''[[H. georgicus]]'', ''[[H. antecessor]]'', ''[[H. cepranensis]]'', ''[[H. rhodesiensis]]'', ''[[H. neanderthalensis]]'', [[Denisova hominin]], and ''[[H. floresiensis]]'' remain under debate. ''[[H. heidelbergensis]]'' and ''H. neanderthalensis'' are closely related to each other and have been considered to be [[human subspecies|subspecies]] of ''H. sapiens''.

There has historically been a trend to postulate new human species based on as little as an individual fossil. A &quot;minimalist&quot; approach to human taxonomy recognizes at most three species, ''[[Homo habilis]]'' (2.1–1.5 Mya, membership in ''Homo'' questionable), ''[[Homo erectus]]'' (1.8–0.1 Mya, including the majority of the age of the genus, and the majority of archaic varieties as [[Homo erectus subspecies|subspecies]],&lt;ref&gt;{{cite news |first=Sid |last=Perkins |url=http://www.nature.com/news/skull-suggests-three-early-human-species-were-one-1.13972 |title=Skull suggests three early human species were one |date=17 October 2013 |work=Nature News &amp; Comment}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite news |last=Switek |first=B. |date=17 October 2013 |title=Beautiful Skull Spurs Debate on Human History |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2013/10/131017-skull-human-origins-dmanisi-georgia-erectus/ |newspaper=[[National Geographic]] |access-date=22 September 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |vauthors=Lordkipanidze D, Ponce de León MS, Margvelashvili A, Rak Y, Rightmire GP, Vekua A, Zollikofer CP |title=A complete skull from Dmanisi, Georgia, and the evolutionary biology of early Homo |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=342 |issue=6156 |pages=326–31 |date=October 2013 |pmid=24136960 |doi=10.1126/science.1238484 |s2cid=20435482 |bibcode=2013Sci...342..326L}}
&lt;/ref&gt; including ''H. heidelbergensis'' as a late or transitional variety&lt;ref&gt;{{cite web |title=''Homo heidelbergensis'' - The evolutionary dividing line between ''Homo erectus'' and modern humans was not sharp. |publisher=Dennis O'Neil |url=http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_1.htm |access-date=November 29, 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Mounier |first1=A. |last2=Marchal |first2=F. |last3=Condemi |first3=S. |title=Is Homo heidelbergensis a distinct species? New insight on the Mauer mandible |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=56 |issue=3 |pages=219–246 |date=March 2009 |pmid=19249816 |doi=10.1016/j.jhevol.2008.12.006 |url=https://www.researchgate.net/publication/24144485}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Lieberman |first1=D.E. |last2=McBratney |first2=B.M. |last3=Krovitz |first3=G. |title=The evolution and development of cranial form in Homosapiens |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=99 |issue=3 |pages=1134–1139 |date=February 2002 |pmid=11805284 |pmc=122156 |doi=10.1073/pnas.022440799 |bibcode=2002PNAS...99.1134L |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;) and ''[[Homo sapiens]]'' (300 kya to present, including ''H. neanderthalensis'' and other varieties as [[human subspecies|subspecies]]). &quot;Species&quot; does in this context not necessarily mean that hybridization and introgression were impossible at the time. However, it is often used as a convenient term, but it should be taken to mean to be a generic lineage at best, and clusters at worst. In general definitions and methodology of &quot;species&quot; delineation criteria are not generally agreed upon in anthropology or paleontology. Indeed, mammals can typically interbreed for 2 to 3 million years&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Wilson |first1=A.C. |last2=Maxson |first2=L.R. |last3=Sarich |first3=V.M. |title=Two types of molecular evolution. Evidence from studies of interspecific hybridization |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=71 |issue=7 |pages=2843–2847 |date=July 1974 |pmid=4212492 |pmc=388568 |doi=10.1073/pnas.71.7.2843 |bibcode=1974PNAS...71.2843W |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; or longer,&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Popadin |first1=K. |last2=Gunbin |first2=K. |last3=Peshkin |first3=L. |last4=Annis |first4=S. |last5=Kraytsberg |first5=Y. |last6=Markuzon |first6=N. |last7=Ackermann |first7=R.R. |last8=Khrapko |first8=K. |display-authors=6 |date=19 October 2017 |title=Mitochondrial pseudogenes suggest repeated inter-species hybridization among direct human ancestors |journal=bioRxiv |at=134502 |doi=10.1101/134502 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; so all contemporary &quot;species&quot; in the genus ''Homo'' would potentially have been able to interbreed at the time, and introgression from beyond the genus ''Homo'' can not ''a priori'' be ruled out.&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Ackermann |first1=R.R. |last2=Arnold |first2=M.L. |last3=Baiz |first3=M.D. |last4=Cahill |first4=J.A. |last5=Cortés-Ortiz |first5=L. |last6=Evans |first6=B.J. |last7=Grant |first7=B.R. |last8=Grant |first8=P.R. |last9=Hallgrimsson |first9=B. |last10=Humphreys |first10=R.A. |last11=Jolly |first11=C.J. |last12=Malukiewicz |first12=J. |last13=Percival |first13=C.J. |last14=Ritzman |first14=T.B. |last15=Roos |first15=C. |last16=Roseman |first16=C.C. |last17=Schroeder |first17=L. |last18=Smith |first18=F.H. |last19=Warren |first19=K.A. |last20=Wayne |first20=R.K. |last21=Zinner |first21=D. |display-authors=6 |title=Hybridization in human evolution: Insights from other organisms |journal=[[Evolutionary Anthropology (journal)|Evolutionary Anthropology]] |volume=28 |issue=4 |pages=189–209 |date=July 2019 |pmid=31222847 |pmc=6980311 |doi=10.1002/evan.21787 |url=http://osf.io/y3bp7/ |hdl=2027.42/151330 }}&lt;/ref&gt; It has been suggested that ''H. naledi'' may have been a hybrid with a late surviving ''Australipith'' (taken to mean beyond ''Homo'', ed.),&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=May 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt; despite the fact that these lineages generally are regarded as long extinct. As discussed above, many introgressions have occurred between lineages, with evidence of introgression after separation of 1.5 million years.
&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}}&lt;/ref&gt; 
ISBN 13 9781465474018
--&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! Spesadoù
! Prantad amzer (e milionoù a vloavezhioù)
! Dasparzh
! Ment en oad-gour (m)
! Pouez en oad-gour (kg)
! endalc'had ar c'hlopenn (cm³)
! Dizoloadennoù ar c'harrekaennoù 
! Deiziad an dizoloadenn / &lt;br /&gt;embann e anv
|-
| '''''[[Homo habilis|H. habilis]]''''' &lt;br&gt;&lt;small&gt;N'eo ket sur ez a er genad homo&lt;/small&gt;
| 2,4 — 1,6&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 100&lt;/ref&gt; 
| [[Afrika]]
| 1,0 — 1,5
| 30 — 55
| 600
| Kalz
| 1960 / 1964
|-
| ''[[Homo rudolfensis|H. rudolfensis]]''
| 1,9&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 101&lt;/ref&gt;
| [[Kenya]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 c'hlopenn
| 1972 / 1986
|-
| ''[[Homo georgicus|H. georgicus]]''
| 1,8 — 1,6
| [[Georgia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 600
| Nebeut
| 1999 / 2002
|-
| '''''[[Homo ergaster|H. ergaster]]'''''
| 1,9 — 1,25
| Reter ha Su Afrika
| 1,9
| &amp;nbsp;
| 700 — 850
| Kalz
| 1975
|-
| '''''[[Homo erectus|H. erectus]]'''''
| 2(1,25) — 0,3
| Afrika, [[Azia]] ([[Java]], [[Sina]], [[Kaokaz]]), [[Europa]]
| 1,8
| 60
| 900 — 1100
| Kalz
| 1891 / 1892
|-
| ''[[Homo cepranensis|H. cepranensis]]''
| 0,8 ?
| [[Italia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 gokenn glopenn
| 1994 / 2003
|-
| ''[[Homo antecessor|H. antecessor]]''
| 0,8 — 0,35
| [[Spagn]], [[Bro-Saoz]]
| 1,75
| 90
| 1000
| 3 lec'hienn
| 1997
|-
| '''''[[Homo heidelbergensis|H. heidelbergensis]]'''''
| 0,6 — 0,25
| Europa, Afrika, Sina
| 1,8
| 60
| 1100 — 1400
| Kalz
| 1908
|-
| '''''[[Den Neandertal|H. neanderthalensis]]'''''
| 0,23 — 0,03
| Europa, Azia ar C'hornôg
| 1,6
| 55 — 70 
| 1200 — 1700
| Kalz
| (1829) / 1864
|-
| ''[[Den Denisova]]''
| 0,04
| Mervent [[Siberia]] ([[Kraï an Altaï|Altaï]])
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| Nebeut-tre
| 2010
|-
| ''[[Homo rhodesiensis|H. rhodesiensis]]''
| 0,3 — 0,12
| [[Zambia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1300
| Nebeut-tre
| 1921
|-
| '''''[[Den modern|H. sapiens]]'''''
| 0,25 — amzer a-vremañ
| Bed a-bezh
| 1,4 — 1,9
| 55 — 80
| 1000 — 1850
| Amzer a-vremañ
| — / 1758
|-
| ''[[Homo floresiensis|H. floresiensis]]''
| 0,10 — 0,012
| [[Indonezia]]
| 1,0
| 25
| 400
| 7 hinienn
| 2003 / 2004
|}

== Perzhioù anatomek ar genad ''Homo'' ==

=== Daoudroadegezh ===
====Perzhioù boutin gant an Hominina all====
An [[Hominina]] zo termenet gant o daoudroadegezh peurgetket. Ar perzhioù da-heul o deus : 
* 4 c'hrommadur el [[livenn-gein]].
* Un toull kilpenn e diazez ar [[klopenn|c'hlopenn]], ar pezh zo stag ouzh an dalc'h korf a-sav sonn.
* Ur [[Pelvis (korfadurezh)|pelvis]] ledan ha digor-frank, hag a-drugarez dezhañ ur stabilded welloc’h en e sav.
* [[Askorn morzhed|eskern morzhed]] a-veskell e-keñver ul linenn a-blom a laka an [[treid]] da vout dindan ar [[kreiz-pouez|c’hreiz-pouez]].

====Perzhioù ar genad ''Homo''====
Izili ar genad Homo o deus ouzhpenn arperzhioù anatomek da-heul :
* Izili a-dreñv hiroc'h evit an izili a-raok.
* Ur meud troad kenstur gant ar [[Biz-troad|bizied troad]] arall
* Bezañs ur [[bolz troad]].

''Homo habilis'' en deus ur vorfologiezh etre na glot ket penn-da-benn gant ar perzhioù zo er roll diwezhañ-mañ. Evit pezh a sell ''Homo rudolfensis'' ne anaver ket ar relegenn en tu all d'ar c'hlopenn.

Klaskerien zo a ouzhpenn d'an tri ferzh roet uheloc'h ar varregezh da redek, diwar dielfennadur eskern karrekaet an treid hag ur serten niver a reizhadennoù morfologek a weler war an eskern [[Karrekaenn|karrekaet]]. Harpañ a ra ar soñj-se war [[damkan ar reder andur]].
Ouzhpennet e vez bremañ ar c’houested da redek.

=== Emdroadur ar c'hlopenn ===
* Un [[endalc'had klopenn]] brasoc'h evit 550cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;, brasoc’h eget hini an [[aostralopitek|aostralopiteked]] hag ar [[primated]] arall, hag o vont war greskiñ e-doug ar [[Pleistosen]] (ouzhpenn 1 500 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; evit den Neandertal hag ''Homo sapiens''), nemet evit den Flores e vefe, ur spesad a yeas war vihanaat abalamour d’an digenvezder war un enezenn.
* Rontadur ar c'hlopenn.
* Pladerezh an dremm dre ma tistremen nebeutoc'h-nebeutañ ar c'harvanoù.
* Digresk ar c'higennoù a dalvez da chaokat 
* Digresk an dent, gant un digresk eus ment ar [[Kildant|c'hildent]] eus M1 da M3 (kreskiñ a ra o ment e karvan an Aostralopiteked)&lt;ref name=Picq&gt;Pascal Picq, ''Premiers hommes'', éd. Flammarion, Paris, 2016&lt;/ref&gt;.

=== barregezh d'ober gant ar vouezh ===
* Diskenn a ra ar [[garloc'henn|c'harloc'henn]] tamm-ha-tamm, ar pezh a ro tu da vodulañ sonioù disklipet-mat&lt;ref name=Picq/&gt; ;
* [[askorn uheñvel|Askorn an teod]], en deus ur roll en implij ar vouezh, a gaver e relegoù [[den Neandertal]]. Ne ouzer ket hag eñ e oa unan gant ar spesadoù all.

== Perzhioù sevenadurel ar genad ''Homo''==
Un nebeud obererezhioù pe barregezhioù sevenadurel n'int kavet nemet e-touez izili ar genad ''Homo'' evit doare :
* An implij eus binvioù maen da gentañ gant [[bili aozet|bili benet]] ha goude gant gant gwelladenn ar binvioù da vare an [[Akeulean]] 
* Implij an [[tan]] a-wezhioù kerkent ha 1,5 Ma zo (''Homo erectus''?), hep barregezh da c'hwezhañ an tan a-raok 400 000 bloaz zo avat (testeniekaet eo adalek ''Homo neanderthalensis'')&lt;ref name=Wadley&gt;Lyn Wadley, &quot;[https://www.bing.com/videos/search?q=youtube+carta+anthropogeny&amp;view=detail&amp;mid=0E93D85BA97C1B293EB70E93D85BA97C1B293EB7&amp;FORM=VIRE The Origin and Development of Fire Technology in Africa]&quot;, CARTA - The Perspective from Africa, 30 a viz Mae 2019&lt;/ref&gt;.
* Bevezadur ingal a gig kavet o jiboesat pe o tispenn gagnoù&lt;ref name=&quot;Hublin2018&quot;&gt;[[Jean-Jacques Hublin]], ''Quand d'autres hommes peuplaient la Terre : combien d'espèces ?'', prezegenn e [[Musée de l'Homme]], 19 a viz Here 2018, [https://www.youtube.com/watch?v=JlQR1b_M0io voir la vidéo en ligne].&lt;/ref&gt;. 
* Barregezh da vevañ dindan ledredoù un tamm pelloc'h en norzh (en Europa hag en Azia) evit ar genadoù ''[[Hominidae]]'' all. 
* Lidoù-kañv (testeniekaet adalek ''Homo neanderthalensis'').
* Arzoù evel al [[liverezh]] pe ar [[Kizellerezh|c’hizellerezh]] (testeniekaet adalek ''Homo sapiens'').

==Notennoù==
{{Daveoù|bannoù=2}}


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Denoniezh]]
[[Rummad:Hominidae]]</text>
      <sha1>7tsd5uccubibjob2k66zydd4n7hj1ue</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007505</id>
      <parentid>2007504</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T23:23:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Etimologiezh */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30677" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | ''Homo'' | Neandertal vs Sapiens.jpg | Klopennoù ''[[Homo sapiens]]'' (a-gleiz) ha&lt;br&gt; ''[[Homo neanderthalensis]]'' (a-zehou) keñver-ha-keñver }}
{{Taxobox Phylum | Chordata / Vertebrata }}
{{Taxobox Classis | Mammalia }}
{{Taxobox Ordo | Primates }}
{{Taxobox Subordo | Haplorrhini }}
{{Taxobox Infraordo | Simiiformes }}
{{Taxobox Superfamilia  | Hominoidea }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Anv skiantel | Loen  | genad | Homo | [[Carl von Linné|Linnaeus]], [[1758]] }}
{{Taxobox Echu}}
'''''Homo''''' zo ur [[genad]] a vod an [[Homo sapiens|den modern]] hag ar spesadoù kar dezhañ. Bout ez eus anezhañ abaoe war-dro 2,3 – 2,4 milion a vloavezhioù.

''[[Homo habilis]]'', unan hag an daou spesad kentañ ag ar genad ''Homo'', zo un diskennad d’an ''[[Australopithecus garhi]]'' a veve 2,5 milion a vloavezhioù zo.

Aet eo da get razh spesadoù ar genad ''Homo'' nemet ''[[Homo sapiens]]'' hiziv. Ar spesadoù kar dezhañ diwezhañ, ''[[Homo floresiensis]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'', zo aet da get, an eil 18 000 bloaz zo; hag egile 28 000 bloaz zo. Neoazh elfennoù dizoloet n’eus ket pell a lak ar skiantourion da soñjal en dije dalc'het ''Homo floresiensis'' da vevañ betek 12 000 bloaz zo, ha razh poblañsoù an [[Douar]], nemet Afrikaniz, o defe [[gen|genoù]] o tonet eus Den Neandertal da heul un [[hironerezh]] etre an daou spesad (''Homo sapiens'' hag  ''Homo Neanderthalensis'') c’hoarvezet er [[Reter-Nesañ]].

== Etimologiezh ==
Ar ger ''homō'' a dalv &quot;den&quot; e [[latin]] ha donet a ra ag an henlatin ''hĕmo'' a zeu-eñ ag an [[Indezeuropeg]] *''dʰǵʰm̥mō'' (&quot;eus an douar&quot;), evel ar ger brezhoneg den&lt;ref&gt;X. Delamarre, ''Dictionnaire de la langue gauloise'', p. 176&lt;/ref&gt;. Roet e voe an anv-mañ d’ar genad gant [[Carl von Linné]] e [[1758]].

== Anvioù spesadoù ==
* ''[[Homo sapiens sapiens]]'' hag ''[[Homo sapiens neanderthalensis]]'', anvioù daou [[isspesad]] ag ar memes [[spesad]] (''Homo sapiens''). Hiriv e vezont lakaet da spesadoù distag ag ar genad ''Homo'': ''Homo sapiens'' ha ''Homo neanderthalensis''.
* [[Den Cro-Magnon]]
* [[Den Piltdown]] (taol-bourd skiantel)

== Spesadoù anavezet ar genad ''Homo'' ==
Arvarus eo c’hoazh renkadur ar spesadoù-se ha tabut zo atav etre an [[Henzenoniezh|henzenoniourion]] evit lakaat ar re-mañ-re da spesad pe da isspesad.&lt;br&gt;
Setu amañ spesadoù ar genad ''Homo'' hervez urzh al lizherenneg:
* ''[[Homo antecessor]]'' (etre 1,2 ha 0,7 milion a vl.)
* ''[[Homo cepranensis]]''
* ''[[Homo erectus]]'' (1,8 M. a vl.). Brasoc’h eo eget e ziaraogerion. Etre 850 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; ha 1 100 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn. Ur [[baleg us-pod]] kreñv a oa dezhañ, hogen ne oa ket ken rakkarvenek hag ar spesadoù ''Homo'' kent. Ampartoc’h e oa evit sevel ostilhoù ha mestroniañ a rae an [[tan]].
* ''[[Homo ergaster]]'' (etre 2,2 milion ha 1 milion a vl.)
* ''[[Homo floresiensis]]'' (Den [[Flores]] — dizoloet e [[2003]] — aet da get war-dro 18 000 bloaz.)
* ''[[Homo rudolfensis]]'' (2,4 milion a vl.)
* ''[[Homo georgicus]]'' (1,8 milion a vl.) 
* ''[[Homo habilis]]'' (etre 2,5 ha 1,5 milion a vloavezhioù). 700 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn.
* ''[[Homo heidelbergensis]]'' (etre 600 000 bloaz ha 200 000 bloaz)
* ''[[Homo erectus reilingensis]]'' (''[[Pithecanthropus erectus reilingensis]]'') : darn klopenn un [[hominida]] henaek dizoloet e [[Mervent]] [[Alamagn]].
* ''[[Homo neanderthalensis]]'' : ur c'hlopenn bras a oa dezhañ gant un tal war steuziañ, izel, hag un torus tev a-us da doulloù an daoulagad, ha tost elgezh ebet. 1 600 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn, da lâret eo un tammig muioc’h eget hini Homo sapiens. Etre 1,50 ha 1,70 metr sav a oa dezhañ.
Beziañ a rae e re varv gant [[lid-kañv|lidoù-kañv]]. Bevañ a reas en [[Eurazia]] nemetken. Aet eo ar spesad da get.
* ''[[Homo rhodesiensis]]'' (etre 125 000 ha 300 000 bloaz).
* ''Homo sapiens'', Den Cro-Magnon. An den modern eo. E gavout a reer war razh ar [[Kevandir|c’hevandirioù]].
Den Neandertal hag ''Homo sapiens'' (Den Cro-Magnon) o doa bevet en [[Europa]] hag er [[Reter-Nesañ]] d’ar memes koulz.
* [[Den Denisova]] zo ur spesad ag ar genad ''Homo'' dizoloet nevez zo e [[Siberia]]. Kenoadek e oa da ''Homo neanderthalensis'', ''Homo sapiens'' ha ''Homo floresiensis''.


==Filogeniezh==
Un daksonomiezh eus ''Homo'' e-mesk ar [[hominidae|marmouzed bras]] a weler evel amañ da-heul, gant ''Paranthropus'' hag ''Homo'' o tiwan a-douez ''Australopithecus'' (diskouezet amañ en un doare [[kladouriezh|kladek]] gant ''Paranthropus'', ''Kenyanthropus'', hag ''Homo'')&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;}}&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=miz Mae 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haile-Selassie Y, Gibert L, Melillo SM, Ryan TM, Alene M, Deino A, Levin NE, Scott G, Saylor BZ | display-authors = 6 | title = New species from Ethiopia further expands Middle Pliocene hominin diversity |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 521 | issue = 7553 | pages = 483–8 | date = miz Mae 2015 | pmid = 26017448 |doi=10.1038/nature14448 | s2cid = 4455029 | bibcode = 2015Natur.521..483H }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal |last1=Mondal |first1=M. |last2=Bertranpetit |first2=J. |last3=Lao |first3=O. |title=Approximate Bayesian computation with deep learning supports a third archaic introgression in Asia and Oceania |journal=[[Nature Communications]] |volume=10 |issue=1 |pages=246 |date=miz Genver 2019 |pmid=30651539 |pmc=6335398 |doi=10.1038/s41467-018-08089-7 |bibcode=2019NatCo..10..246M}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;&gt;{{cite journal |last=Zeitoun |first=V. |title=High occurrence of a basicranial feature in Homo erectus: anatomical description of the preglenoid tubercle |journal=The Anatomical Record Part B: The New Anatomist |volume=274 |issue=1 |pages=148–156 |date=September 2003 |pmid=12964205 |doi=10.1002/ar.b.10028 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot;&gt;{{cite journal |vauthors = Dembo M, Matzke NJ, Mooers AØ, Collard M |title=Bayesian analysis of a morphological supermatrix sheds light on controversial fossil hominin relationships |journal=Proceedings. Biological Sciences |volume=282 |issue=1812 |pages=20150943 |date=miz Eost 2015 |pmid=26202999 |pmc=4528516 |doi=10.1098/rspb.2015.0943 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dembo M, Radovčić D, Garvin HM, Laird MF, Schroeder L, Scott JE, Brophy J, Ackermann RR, Musiba CM, de Ruiter DJ, Mooers AØ, Collard M | display-authors = 6 | title = The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=97 |pages=17–26 |date=miz Eost 2016 |pmid=27457542 | doi = 10.1016/j.jhevol.2016.04.008 |hdl-access=free |hdl=2164/8796}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=bL2XDwAAQBAJ&amp;q=Sahelanthropus+tchadensis&amp;pg=PA7 |title=The Origins of Europeans and Their Pre-Historic Innovations from 6 Million to 10,000 BCE: From 6 Million to 10,000 BCE |last1=Harrison |first1=N. |date=1 miz Mae 2019 |publisher=Algora Publishing |isbn=9781628943795}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;See:

* {{cite book|url=https://www.researchgate.net/publication/278682043 |title=Analyzing Hominin Hominin Phylogeny: Cladistic Approach |last1=Strait |first1=David |last2=Grine |first2=Frederick |last3=Fleagle |first3=John |name-list-style=vanc |date=2015 |isbn=978-3-642-39978-7 |pages=1989–2014 (cladogram p. 2006)}}.
* {{cite journal|last1=Mounier |first1=A. |last2=Caparros |first2=M. |date=2015 |title=The phylogenetic status of Homo heidelbergensis – a cladistic study of Middle Pleistocene hominins |journal=BMSAP |language=fr |volume=27 |issue=3–4 |pages=110–134 |doi=10.1007/s13219-015-0127-4 |s2cid=17449909 |issn=0037-8984}}
* {{cite journal | vauthors = Rogers AR, Harris NS, Achenbach AA | title = Neanderthal-Denisovan ancestors interbred with a distantly related hominin | journal = Science Advances | volume = 6 |issue=8 |pages=eaay5483 |date=miz C'hwevrer 2020 |pmid=32128408 |pmc=7032934 | doi = 10.1126/sciadv.aay5483 | doi-access = free |bibcode=2020SciA....6.5483R}}&lt;/ref&gt;. Ar filogeniezh resis e-barzh ''Australopithecus'' zo atav kalz dizemglevioù diwar he fenn. Deiziadoù nesaet skourroù ar c'hladoù zo diskouezet e milionoù a vloavezhioù ([[Annum|Ma]])&lt;ref name=&quot;:2&quot;/&gt;. ''[[Graecopithecus]],'' ''[[Sahelanthropus]]'', hag ''[[Orrorin]]'', kladoù c'hoar da ''Australopithecus'' moarvat, n'int ket diskouezet amañ. Rouestlet e vez anvadur ar strolladoù a-wezhioù rak alies e vez savet strolladoù a-raok na vije bet an disterañ dielfennadur kladek&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;/&gt;. 

{{clade|{{clade
       |1='''[[Gibon|Hylobatidae]] (giboned)'''
       |label2='''[[Hominidae]]'''
|sublabel2='''(15.7)'''
       |2={{clade
         |1='''[[Ponginae]] ([[orangoutan]]ed)'''
         |label2='''[[Homininae]]'''
|sublabel2='''(8.8)'''
         |2={{clade
             |1='''[[Gorillini]] ([[gorilh]]ed)'''
             |label2='''[[Hominini]]'''
|sublabel2='''(7.8)'''
             |2={{clade
               |1='''[[Panina]] ([[chimpanze]]ed)'''
               |2='''[[Australopithecines]] (en o zouez ''[[Australopithecus]]'', ''[[Kenyanthropus]]'', ''[[Paranthropus]]'', ''Homo'')'''
         }}
       }}
}}}}|label1='''[[Hominoidea]]'''|sublabel1='''(20.4 Mya)'''}}


{{clade|{{clade
|1=''[[Ardipithecus|Ardipithecus ramidus]]'' (†) 
|sublabel2='''(3.9)'''
|label2='''''[[Australopithecus|Australopithecus s.l.]]'''''
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus anamensis|Australopithecus anamensis s.s.]]'' (†3.8) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus afarensis]]'' (†) 
               |2={{clade
                   |1=''[[Australopithecus garhi]]'' (†) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus deyiremeda]]'' (†3.4)
                   |2={{clade
   |1=''[[Kenyanthropus|Kenyanthropus platyops]]'' (†3.3)
|2={{clade
|1={{clade
  |1=''[[Australopithecus africanus]]'' (†2.1)
|2=''[[Paranthropus]]'' (†1.2)
}}
 |label2='''''Homo'''''
|sublabel2='''(3.4)'''
|2={{clade
|5=''[[Homo floresiensis]]'' (†0.05)
   |1=''[[Homo habilis]]'' (†1.5) [[File:Habilis Skull.png|45 px]]
   |2=''[[Homo rudolfensis]]'' (†1.9) [[File:Rudolfensis Skull.png|41 px]]
|4=''[[Australopithecus sediba]]'' (†2.0)
   |label3='''''[[H. erectus|H. erectus s.l.]]'''''
|sublabel3='''(1.9)'''
   |3={{clade
    |1=''[[Homo ergaster]]'' (†1.4) [[File:Ergaster Skull.png|45 px]]
     |label3='''(1.5)'''
    |2={{clade
     |1=''[[Homo erectus|African Homo erectus s.s.]]'' (†) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |2=''[[Homo erectus|Asian Homo erectus s.s.]]'' (†0.1) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |label4='''(1.2)'''
     |4={{clade
      |1=''[[Homo antecessor]]'' [[File:Antecessor Skull.png|45px]] (†0.8)
|label2=[[Homo heidelbergensis]]
|sublabel2='''(0.5)'''
      |2={{clade
|label1=[[Neandersovans]]
|sublabel1=(0.3)
        |1={{clade
|2=[[Den Denisova|Tud Denisova]] (†0.05) 
|1=''[[H. neanderthalensis]]'' (†0.05) [[File:Neanderthalensis Skull.png|39 px]]
}}
       |2='''''[[Homo sapiens]]'' [[File:Sapiens Skull.png|39 px]]'''
}} }} }} }} }}
                   }}}}
               }}
             }}
         }}
       }}
}}|label1='''[[Australopithecines]]'''|sublabel1='''(7.3 Mya)'''}}

Meur a lignez eus ar genad ''Homo'' o defe bet diskennidi o ouennañ gant lignezoù all war a seblant. Prouennoù genetek a ziskouez en em veskas ul lignez arkaek bet dispartiet eus al lignezoù arall 1,5 [[Annum|Ma]] zo, ''H. erectus'' marteze, gant hini an [[Den Denisova|Denisovaned]] war-dro 55 000 bloaz zo&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal|last1=Dediu |first1=D. |last2=Levinson |first2=S.C. |date=1 a viz Even 2018 |title=Neanderthal language revisited: not only us |journal=Current Opinion in Behavioral Sciences |series=The Evolution of Language |volume=21 |pages=49–55 |doi=10.1016/j.cobeha.2018.01.001 |issn=2352-1546 |hdl=21.11116/0000-0000-1667-4 |s2cid=54391128 |hdl-access=free}}
* {{cite journal |last1=Hubisz |first1=M.J. |last2=Williams |first2=A.L. |last3=Siepel |first3=A. |title=Mapping gene flow between ancient hominins through demography-aware inference of the ancestral recombination graph |journal=[[PLOS Genetics]] |volume=16 |issue=8 |pages=e1008895 |date = miz Eost 2020 |pmid=32760067 |pmc=7410169 |doi=10.1371/journal.pgen.1008895}}
* {{cite journal | vauthors = Kuhlwilm M, Gronau I, Hubisz MJ, de Filippo C, Prado-Martinez J, Kircher M, Fu Q, Burbano HA, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Rosas A, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Marques-Bonet T, Andrés AM, Viola B, Pääbo S, Meyer M, Siepel A, Castellano S | display-authors = 6 | title = Ancient gene flow from early modern humans into Eastern Neanderthals |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 530 | issue = 7591 | pages = 429–33 | date = miz C'hwevrer 2016 | pmid = 26886800 | pmc = 4933530 | doi = 10.1038/nature16544 | bibcode = 2016Natur.530..429K }}
* {{cite journal | vauthors = Prüfer K, Racimo F, Patterson N, Jay F, Sankararaman S, Sawyer S, Heinze A, Renaud G, Sudmant PH, de Filippo C, Li H, Mallick S, Dannemann M, Fu Q, Kircher M, Kuhlwilm M, Lachmann M, Meyer M, Ongyerth M, Siebauer M, Theunert C, Tandon A, Moorjani P, Pickrell J, Mullikin JC, Vohr SH, Green RE, Hellmann I, Johnson PL, Blanche H, Cann H, Kitzman JO, Shendure J, Eichler EE, Lein ES, Bakken TE, Golovanova LV, Doronichev VB, Shunkov MV, Derevianko AP, Viola B, Slatkin M, Reich D, Kelso J, Pääbo S | display-authors = 6 | title = The complete genome sequence of a Neanderthal from the Altai Mountains |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=505 | issue = 7481 | pages = 43–9 | date = miz Genver 2014 | pmid = 24352235 | pmc = 4031459 | doi = 10.1038/nature12886 | bibcode = 2014Natur.505...43P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot;&gt;{{cite journal|last=Callaway |first=E. |title=Evidence mounts for interbreeding bonanza in ancient human species |url=http://www.nature.com/news/evidence-mounts-for-interbreeding-bonanza-in-ancient-human-species-1.19394 |journal=Nature News |doi=10.1038/nature.2016.19394 |year=2016 |s2cid=87029139}}&lt;/ref&gt;. Karrekaennoù a ziskouez e  kendalc'has ''Homo erectus'' s.s. da vevañ d'an nebeutañ betek 117 000 bloaz zo, hag ''Homo floresiensis'' a chomas bev betek 50 000 bloaz zo. Evit doare ul lignez ''Homo erectus''-heñvel a 1.5 milion a vloavezhioù a hañval bezañ kavet e hent betek genom an dud a vremañ dre an Denisovaned, e-touez ar [[Papoued|Bapoued]] hag henvroidi Aostralia peurgetket&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Genom an dud ha n'int ket Afrikaned a-zindan ar Sahara a orin a ziskouez ar pezh a seblant bezañ meur a zarvoud distag a hironerezh gant Neanderthal hag a-wezhioù ivez gant Denisovaned war-dro 45 000 bloaz zo&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Varki |first1=A. |title=Why are there no persisting hybrids of humans with Denisovans, Neanderthals, or anyone else? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=113 |issue=17 |pages=E2354 |date=miz Ebrel 2016 |pmid=27044111 |pmc=4855598 |doi=10.1073/pnas.1602270113 |bibcode=2016PNAS..113E2354V |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot; /&gt;. Framm genetek strolladoù afrikan zo a-zindan ar Sahara a hañval diskouez e vije bet un hironadur gant ur boblañs a orin eus kornôg [[Eurazia]] war-dro 3000 bloaz zo&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{cite journal |last1=Ko |first1=K.H. |title=Hominin interbreeding and the evolution of human variation |journal=[[Journal of Biological Research]] |volume=23 |issue=1 |pages=17 |date=December 2016 |pmid=27429943 |pmc=4947341 |doi=10.1186/s40709-016-0054-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Pickrell JK, Patterson N, Loh PR, Lipson M, Berger B, Stoneking M, Pakendorf B, Reich D | display-authors = 6 |title=Ancient west Eurasian ancestry in southern and eastern Africa |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 111 |issue=7 |pages=2632–2637 |date=miz C'hwevrer 2014 |pmid=24550290 |pmc=3932865 |doi=10.1073/pnas.1313787111 |arxiv=1307.8014 |bibcode=2014PNAS..111.2632P |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;. 

Elfennoù zo a ro da soñjal e c'hallfe bezañ lakaet ''[[Australopithecus sediba]]'' er genad ''Homo'', pe en e c'henad dezhañ e-unan, abalamour d'e lec'h e-keñver''[[Homo habilis]]'' hag ''[[Homo floresiensis]]''&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal| vauthors = Groves C |date=2017|title=Progress in human systematics. A review|url=http://www.francoangeli.it/riviste/Scheda_Riviste.asp?IDArticolo=59711|journal=Paradigmi|issue=2|pages=59–74|doi=10.3280/PARA2017-002005|issn=1120-3404}}&lt;/ref&gt;.

== Taolenn spesadoù ar genad ''Homo'' ==
&lt;!--

The species status of ''[[H. rudolfensis]]'', ''[[H. ergaster]]'', ''[[H. georgicus]]'', ''[[H. antecessor]]'', ''[[H. cepranensis]]'', ''[[H. rhodesiensis]]'', ''[[H. neanderthalensis]]'', [[Denisova hominin]], and ''[[H. floresiensis]]'' remain under debate. ''[[H. heidelbergensis]]'' and ''H. neanderthalensis'' are closely related to each other and have been considered to be [[human subspecies|subspecies]] of ''H. sapiens''.

There has historically been a trend to postulate new human species based on as little as an individual fossil. A &quot;minimalist&quot; approach to human taxonomy recognizes at most three species, ''[[Homo habilis]]'' (2.1–1.5 Mya, membership in ''Homo'' questionable), ''[[Homo erectus]]'' (1.8–0.1 Mya, including the majority of the age of the genus, and the majority of archaic varieties as [[Homo erectus subspecies|subspecies]],&lt;ref&gt;{{cite news |first=Sid |last=Perkins |url=http://www.nature.com/news/skull-suggests-three-early-human-species-were-one-1.13972 |title=Skull suggests three early human species were one |date=17 October 2013 |work=Nature News &amp; Comment}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite news |last=Switek |first=B. |date=17 October 2013 |title=Beautiful Skull Spurs Debate on Human History |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2013/10/131017-skull-human-origins-dmanisi-georgia-erectus/ |newspaper=[[National Geographic]] |access-date=22 September 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |vauthors=Lordkipanidze D, Ponce de León MS, Margvelashvili A, Rak Y, Rightmire GP, Vekua A, Zollikofer CP |title=A complete skull from Dmanisi, Georgia, and the evolutionary biology of early Homo |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=342 |issue=6156 |pages=326–31 |date=October 2013 |pmid=24136960 |doi=10.1126/science.1238484 |s2cid=20435482 |bibcode=2013Sci...342..326L}}
&lt;/ref&gt; including ''H. heidelbergensis'' as a late or transitional variety&lt;ref&gt;{{cite web |title=''Homo heidelbergensis'' - The evolutionary dividing line between ''Homo erectus'' and modern humans was not sharp. |publisher=Dennis O'Neil |url=http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_1.htm |access-date=November 29, 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Mounier |first1=A. |last2=Marchal |first2=F. |last3=Condemi |first3=S. |title=Is Homo heidelbergensis a distinct species? New insight on the Mauer mandible |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=56 |issue=3 |pages=219–246 |date=March 2009 |pmid=19249816 |doi=10.1016/j.jhevol.2008.12.006 |url=https://www.researchgate.net/publication/24144485}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Lieberman |first1=D.E. |last2=McBratney |first2=B.M. |last3=Krovitz |first3=G. |title=The evolution and development of cranial form in Homosapiens |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=99 |issue=3 |pages=1134–1139 |date=February 2002 |pmid=11805284 |pmc=122156 |doi=10.1073/pnas.022440799 |bibcode=2002PNAS...99.1134L |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;) and ''[[Homo sapiens]]'' (300 kya to present, including ''H. neanderthalensis'' and other varieties as [[human subspecies|subspecies]]). &quot;Species&quot; does in this context not necessarily mean that hybridization and introgression were impossible at the time. However, it is often used as a convenient term, but it should be taken to mean to be a generic lineage at best, and clusters at worst. In general definitions and methodology of &quot;species&quot; delineation criteria are not generally agreed upon in anthropology or paleontology. Indeed, mammals can typically interbreed for 2 to 3 million years&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Wilson |first1=A.C. |last2=Maxson |first2=L.R. |last3=Sarich |first3=V.M. |title=Two types of molecular evolution. Evidence from studies of interspecific hybridization |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=71 |issue=7 |pages=2843–2847 |date=July 1974 |pmid=4212492 |pmc=388568 |doi=10.1073/pnas.71.7.2843 |bibcode=1974PNAS...71.2843W |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; or longer,&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Popadin |first1=K. |last2=Gunbin |first2=K. |last3=Peshkin |first3=L. |last4=Annis |first4=S. |last5=Kraytsberg |first5=Y. |last6=Markuzon |first6=N. |last7=Ackermann |first7=R.R. |last8=Khrapko |first8=K. |display-authors=6 |date=19 October 2017 |title=Mitochondrial pseudogenes suggest repeated inter-species hybridization among direct human ancestors |journal=bioRxiv |at=134502 |doi=10.1101/134502 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; so all contemporary &quot;species&quot; in the genus ''Homo'' would potentially have been able to interbreed at the time, and introgression from beyond the genus ''Homo'' can not ''a priori'' be ruled out.&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Ackermann |first1=R.R. |last2=Arnold |first2=M.L. |last3=Baiz |first3=M.D. |last4=Cahill |first4=J.A. |last5=Cortés-Ortiz |first5=L. |last6=Evans |first6=B.J. |last7=Grant |first7=B.R. |last8=Grant |first8=P.R. |last9=Hallgrimsson |first9=B. |last10=Humphreys |first10=R.A. |last11=Jolly |first11=C.J. |last12=Malukiewicz |first12=J. |last13=Percival |first13=C.J. |last14=Ritzman |first14=T.B. |last15=Roos |first15=C. |last16=Roseman |first16=C.C. |last17=Schroeder |first17=L. |last18=Smith |first18=F.H. |last19=Warren |first19=K.A. |last20=Wayne |first20=R.K. |last21=Zinner |first21=D. |display-authors=6 |title=Hybridization in human evolution: Insights from other organisms |journal=[[Evolutionary Anthropology (journal)|Evolutionary Anthropology]] |volume=28 |issue=4 |pages=189–209 |date=July 2019 |pmid=31222847 |pmc=6980311 |doi=10.1002/evan.21787 |url=http://osf.io/y3bp7/ |hdl=2027.42/151330 }}&lt;/ref&gt; It has been suggested that ''H. naledi'' may have been a hybrid with a late surviving ''Australipith'' (taken to mean beyond ''Homo'', ed.),&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=May 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt; despite the fact that these lineages generally are regarded as long extinct. As discussed above, many introgressions have occurred between lineages, with evidence of introgression after separation of 1.5 million years.
&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}}&lt;/ref&gt; 
ISBN 13 9781465474018
--&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! Spesadoù
! Prantad amzer (e milionoù a vloavezhioù)
! Dasparzh
! Ment en oad-gour (m)
! Pouez en oad-gour (kg)
! endalc'had ar c'hlopenn (cm³)
! Dizoloadennoù ar c'harrekaennoù 
! Deiziad an dizoloadenn / &lt;br /&gt;embann e anv
|-
| '''''[[Homo habilis|H. habilis]]''''' &lt;br&gt;&lt;small&gt;N'eo ket sur ez a er genad homo&lt;/small&gt;
| 2,4 — 1,6&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 100&lt;/ref&gt; 
| [[Afrika]]
| 1,0 — 1,5
| 30 — 55
| 600
| Kalz
| 1960 / 1964
|-
| ''[[Homo rudolfensis|H. rudolfensis]]''
| 1,9&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 101&lt;/ref&gt;
| [[Kenya]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 c'hlopenn
| 1972 / 1986
|-
| ''[[Homo georgicus|H. georgicus]]''
| 1,8 — 1,6
| [[Georgia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 600
| Nebeut
| 1999 / 2002
|-
| '''''[[Homo ergaster|H. ergaster]]'''''
| 1,9 — 1,25
| Reter ha Su Afrika
| 1,9
| &amp;nbsp;
| 700 — 850
| Kalz
| 1975
|-
| '''''[[Homo erectus|H. erectus]]'''''
| 2(1,25) — 0,3
| Afrika, [[Azia]] ([[Java]], [[Sina]], [[Kaokaz]]), [[Europa]]
| 1,8
| 60
| 900 — 1100
| Kalz
| 1891 / 1892
|-
| ''[[Homo cepranensis|H. cepranensis]]''
| 0,8 ?
| [[Italia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 gokenn glopenn
| 1994 / 2003
|-
| ''[[Homo antecessor|H. antecessor]]''
| 0,8 — 0,35
| [[Spagn]], [[Bro-Saoz]]
| 1,75
| 90
| 1000
| 3 lec'hienn
| 1997
|-
| '''''[[Homo heidelbergensis|H. heidelbergensis]]'''''
| 0,6 — 0,25
| Europa, Afrika, Sina
| 1,8
| 60
| 1100 — 1400
| Kalz
| 1908
|-
| '''''[[Den Neandertal|H. neanderthalensis]]'''''
| 0,23 — 0,03
| Europa, Azia ar C'hornôg
| 1,6
| 55 — 70 
| 1200 — 1700
| Kalz
| (1829) / 1864
|-
| ''[[Den Denisova]]''
| 0,04
| Mervent [[Siberia]] ([[Kraï an Altaï|Altaï]])
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| Nebeut-tre
| 2010
|-
| ''[[Homo rhodesiensis|H. rhodesiensis]]''
| 0,3 — 0,12
| [[Zambia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1300
| Nebeut-tre
| 1921
|-
| '''''[[Den modern|H. sapiens]]'''''
| 0,25 — amzer a-vremañ
| Bed a-bezh
| 1,4 — 1,9
| 55 — 80
| 1000 — 1850
| Amzer a-vremañ
| — / 1758
|-
| ''[[Homo floresiensis|H. floresiensis]]''
| 0,10 — 0,012
| [[Indonezia]]
| 1,0
| 25
| 400
| 7 hinienn
| 2003 / 2004
|}

== Perzhioù anatomek ar genad ''Homo'' ==

=== Daoudroadegezh ===
====Perzhioù boutin gant an Hominina all====
An [[Hominina]] zo termenet gant o daoudroadegezh peurgetket. Ar perzhioù da-heul o deus : 
* 4 c'hrommadur el [[livenn-gein]].
* Un toull kilpenn e diazez ar [[klopenn|c'hlopenn]], ar pezh zo stag ouzh an dalc'h korf a-sav sonn.
* Ur [[Pelvis (korfadurezh)|pelvis]] ledan ha digor-frank, hag a-drugarez dezhañ ur stabilded welloc’h en e sav.
* [[Askorn morzhed|eskern morzhed]] a-veskell e-keñver ul linenn a-blom a laka an [[treid]] da vout dindan ar [[kreiz-pouez|c’hreiz-pouez]].

====Perzhioù ar genad ''Homo''====
Izili ar genad Homo o deus ouzhpenn arperzhioù anatomek da-heul :
* Izili a-dreñv hiroc'h evit an izili a-raok.
* Ur meud troad kenstur gant ar [[Biz-troad|bizied troad]] arall
* Bezañs ur [[bolz troad]].

''Homo habilis'' en deus ur vorfologiezh etre na glot ket penn-da-benn gant ar perzhioù zo er roll diwezhañ-mañ. Evit pezh a sell ''Homo rudolfensis'' ne anaver ket ar relegenn en tu all d'ar c'hlopenn.

Klaskerien zo a ouzhpenn d'an tri ferzh roet uheloc'h ar varregezh da redek, diwar dielfennadur eskern karrekaet an treid hag ur serten niver a reizhadennoù morfologek a weler war an eskern [[Karrekaenn|karrekaet]]. Harpañ a ra ar soñj-se war [[damkan ar reder andur]].
Ouzhpennet e vez bremañ ar c’houested da redek.

=== Emdroadur ar c'hlopenn ===
* Un [[endalc'had klopenn]] brasoc'h evit 550cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;, brasoc’h eget hini an [[aostralopitek|aostralopiteked]] hag ar [[primated]] arall, hag o vont war greskiñ e-doug ar [[Pleistosen]] (ouzhpenn 1 500 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; evit den Neandertal hag ''Homo sapiens''), nemet evit den Flores e vefe, ur spesad a yeas war vihanaat abalamour d’an digenvezder war un enezenn.
* Rontadur ar c'hlopenn.
* Pladerezh an dremm dre ma tistremen nebeutoc'h-nebeutañ ar c'harvanoù.
* Digresk ar c'higennoù a dalvez da chaokat 
* Digresk an dent, gant un digresk eus ment ar [[Kildant|c'hildent]] eus M1 da M3 (kreskiñ a ra o ment e karvan an Aostralopiteked)&lt;ref name=Picq&gt;Pascal Picq, ''Premiers hommes'', éd. Flammarion, Paris, 2016&lt;/ref&gt;.

=== barregezh d'ober gant ar vouezh ===
* Diskenn a ra ar [[garloc'henn|c'harloc'henn]] tamm-ha-tamm, ar pezh a ro tu da vodulañ sonioù disklipet-mat&lt;ref name=Picq/&gt; ;
* [[askorn uheñvel|Askorn an teod]], en deus ur roll en implij ar vouezh, a gaver e relegoù [[den Neandertal]]. Ne ouzer ket hag eñ e oa unan gant ar spesadoù all.

== Perzhioù sevenadurel ar genad ''Homo''==
Un nebeud obererezhioù pe barregezhioù sevenadurel n'int kavet nemet e-touez izili ar genad ''Homo'' evit doare :
* An implij eus binvioù maen da gentañ gant [[bili aozet|bili benet]] ha goude gant gant gwelladenn ar binvioù da vare an [[Akeulean]] 
* Implij an [[tan]] a-wezhioù kerkent ha 1,5 Ma zo (''Homo erectus''?), hep barregezh da c'hwezhañ an tan a-raok 400 000 bloaz zo avat (testeniekaet eo adalek ''Homo neanderthalensis'')&lt;ref name=Wadley&gt;Lyn Wadley, &quot;[https://www.bing.com/videos/search?q=youtube+carta+anthropogeny&amp;view=detail&amp;mid=0E93D85BA97C1B293EB70E93D85BA97C1B293EB7&amp;FORM=VIRE The Origin and Development of Fire Technology in Africa]&quot;, CARTA - The Perspective from Africa, 30 a viz Mae 2019&lt;/ref&gt;.
* Bevezadur ingal a gig kavet o jiboesat pe o tispenn gagnoù&lt;ref name=&quot;Hublin2018&quot;&gt;[[Jean-Jacques Hublin]], ''Quand d'autres hommes peuplaient la Terre : combien d'espèces ?'', prezegenn e [[Musée de l'Homme]], 19 a viz Here 2018, [https://www.youtube.com/watch?v=JlQR1b_M0io voir la vidéo en ligne].&lt;/ref&gt;. 
* Barregezh da vevañ dindan ledredoù un tamm pelloc'h en norzh (en Europa hag en Azia) evit ar genadoù ''[[Hominidae]]'' all. 
* Lidoù-kañv (testeniekaet adalek ''Homo neanderthalensis'').
* Arzoù evel al [[liverezh]] pe ar [[Kizellerezh|c’hizellerezh]] (testeniekaet adalek ''Homo sapiens'').

==Notennoù==
{{Daveoù|bannoù=2}}


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Denoniezh]]
[[Rummad:Hominidae]]</text>
      <sha1>3cdw4psn1dcp7zhbyrxkxvn4wsi3a24</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007508</id>
      <parentid>2007505</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T00:42:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41752" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | ''Homo'' | Neandertal vs Sapiens.jpg | Klopennoù ''[[Homo sapiens]]'' (a-gleiz) ha&lt;br&gt; ''[[Homo neanderthalensis]]'' (a-zehou) keñver-ha-keñver }}
{{Taxobox Phylum | Chordata / Vertebrata }}
{{Taxobox Classis | Mammalia }}
{{Taxobox Ordo | Primates }}
{{Taxobox Subordo | Haplorrhini }}
{{Taxobox Infraordo | Simiiformes }}
{{Taxobox Superfamilia  | Hominoidea }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Anv skiantel | Loen  | genad | Homo | [[Carl von Linné|Linnaeus]], [[1758]] }}
{{Taxobox Echu}}
Ar genad '''''Homo''''' zo ur [[genad]] hag a vod an [[Homo sapiens|den modern]] (''Homo sapiens'') ha spesadoù all zo aet da get, renket gant ar skiantourien e-giz hendadoù pe spesadoù kar dezhañ, ''[[Homo erectus]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'' peurgetket. Anadiñ a reas ar genad gant ''[[Homo habilis]]'' war-dro 2,1 – 2,3 milion a vloavezhioù zo hervez an istimadenn degemeret peurliesañ&lt;ref&gt;{{cite book|title= The Cambridge Encyclopedia of Human Evolution |last=Stringer |first=C.B. |author-link=Chris Stringer |chapter=Evolution of early humans |editor-last1=Jones |editor-first1=S. |editor-last2=Martin |editor-first2=R. |editor-last3=Pilbeam |editor-first3=D. |year=1994 |publisher=[[Cambridge University Press]] |location=Cambridge |page=242}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Schrenk |first1=F. |last2=Kullmer |first2=O. |last3=Bromage |first3=T. |chapter=Chapter 9: The Earliest Putative ''Homo'' Fossils |editor-last1=Henke |editor-first1=W. |editor-last2=Tattersall |editor-first2=I. |title=Handbook of Paleoanthropology |date=2007 |pages=1611–1631 |doi=10.1007/978-3-540-33761-4_52}}&lt;/ref&gt;. Kinniget ez eus bet uhelaat an deiziad-se da 2,8 [[annum|Ma]] e 2015 abalamour ma oa bet dizoloet un askorn karvan&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Spoor |first1=F. |last2=Gunz |first2=P. |last3=Neubauer |first3=S. |last4=Stelzer |first4=S. |last5=Scott |first5=N. |last6=Kwekason |first6=A. |last7=Dean |first7=M.C. |title=Reconstructed Homo habilis type OH 7 suggests deep-rooted species diversity in early Homo |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=519 |issue=7541 |pages=83–86 |date=March 2015 |pmid=25739632 |doi=10.1038/nature14224 |s2cid=4470282 |bibcode=2015Natur.519...83S}}&lt;/ref&gt;. 
Dont a ra ar genad ''Homo'' eus ar genad ''[[Australopithecus]]'' zo aet da get abaoe mod all. 

''Homo'', moarvat, e-giz ''[[Paranthropus]]'', zo ur skourr c'hoar da ''[[Australopithecus africanus]]'' a oa en em zispartiet e-unan diouzh lignez ar genad ''[[Pan (genad)|Pan]]'', ar [[chimpanze]]ed, da vare ar [[Miosen]] uhelañ pe ar [[Pliosen]] abred&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haile-Selassie Y, Gibert L, Melillo SM, Ryan TM, Alene M, Deino A, Levin NE, Scott G, Saylor BZ | display-authors = 6 | title = New species from Ethiopia further expands Middle Pliocene hominin diversity |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 521 | issue = 7553 | pages = 483–8 | date = May 2015 | pmid = 26017448 |doi=10.1038/nature14448 | s2cid = 4455029 | bibcode = 2015Natur.521..483H }}&lt;/ref&gt;.

''[[Homo erectus]]'' a anadas war-dro 2 vilion a vloavezhioù zo hag, e [[dispersal of Homo erectus|meur a zivroadeg abred]], en em skignas en holl [[Afrika]] (where it is dubbed ''[[Homo ergaster]]'') hag en Eurazia. Ar c'hentañ spesad eus ar genad Homo e oa moarvat da vevañ en ur gevredigezh [[chaseourien-dastumerien]] ha da [[Mestroni an tan gant an dud kentañ|vestroniañ an tan]]. Anezhi ur spesad gouest d'en em reizhañ ha graet berzh gantañ, ''Homo erectus'' a badas ouzhpenn ur milion a vloavezhioù hag en em dreuzfurmas tamm-ha-tamm e spesadoù nevez war-dro 500 000 bloaz zo. ''H. erectus'' er ster strizh (spesad Azia) a oa aet da get 140 000 bloaz zo, ''[[Homo erectus soloensis]]'', bet kavet e [[Java]], a seller outañ evel skourr diwezhañ ''H. erectus'' da vezañ chomet bev.  Bloaziet gwezhall etre 50 000 ha 40 000 bloaz zo, ur studiadenn eus 2011 he deus ampellet an deizad ma oa aet ''H. e. soloensis'' da get 143 000 bloaz zo d'an diwezhatañ, met kentoc'h a-raok 550 000 bloaz zo moarvat&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;.

An [[den modern e-keñver an anatomiezh]] (''Homo sapiens'') a anadas etre 300 000 ha 200 000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;NAT-20170607a&quot;&gt;{{cite journal |last=Callaway |first=E. |title= Oldest Homo sapiens fossil claim rewrites our species' history |url=http://www.nature.com/news/oldest-homo-sapiens-fossil-claim-rewrites-our-species-history-1.22114 |date=7 June 2017 |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |doi=10.1038/nature.2017.22114 |access-date=11 June 2017}}&lt;/ref&gt;, en Afrika, hag  ''[[Homo neanderthalensis]]'' a anadas war-dro ar memes mare en [[Europa]] hag e kornôg Azia. ''Homo sapiens'' en em skignas e diavaez Afrika e [[Orin afrikan an den modern|meur a wagennad]], adalek 250 000 vloaz zo marteze, hag adal 130 000 vloaz zo a dra sur. [[Skignadeg ar su]], evel ma lârer, a grogas war-dro  70–50 000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;Posth&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Posth C, Renaud G, Mittnik A, Drucker DG, Rougier H, Cupillard C, Valentin F, Thevenet C, Furtwängler A, Wißing C, Francken M, Malina M, Bolus M, Lari M, Gigli E, Capecchi G, Crevecoeur I, Beauval C, Flas D, Germonpré M, van der Plicht J, Cottiaux R, Gély B, Ronchitelli A, Wehrberger K, Grigorescu D, Svoboda J, Semal P, Caramelli D, Bocherens H, Harvati K, Conard NJ, Haak W, Powell A, Krause J | display-authors = 6 | title = Pleistocene Mitochondrial Genomes Suggest a Single Major Dispersal of Non-Africans and a Late Glacial Population Turnover in Europe | journal = Current Biology | volume = 26 | issue = 6 | pages = 827–33 | date = March 2016 | pmid = 26853362 | doi = 10.1016/j.cub.2016.01.037 | hdl-access = free | s2cid = 140098861 | hdl = 2440/114930 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal | vauthors = Karmin M, Saag L, Vicente M, Wilson Sayres MA, Järve M, Talas UG, Rootsi S, Ilumäe AM, Mägi R, Mitt M, Pagani L, Puurand T, Faltyskova Z, Clemente F, Cardona A, Metspalu E, Sahakyan H, Yunusbayev B, Hudjashov G, DeGiorgio M, Loogväli EL, Eichstaedt C, Eelmets M, Chaubey G, Tambets K, Litvinov S, Mormina M, Xue Y, Ayub Q, Zoraqi G, Korneliussen TS, Akhatova F, Lachance J, Tishkoff S, Momynaliev K, Ricaut FX, Kusuma P, Razafindrazaka H, Pierron D, Cox MP, Sultana GN, Willerslev R, Muller C, Westaway M, Lambert D, Skaro V, Kovačevic L, Turdikulova S, Dalimova D, Khusainova R, Trofimova N, Akhmetova V, Khidiyatova I, Lichman DV, Isakova J, Pocheshkhova E, Sabitov Z, Barashkov NA, Nymadawa P, Mihailov E, Seng JW, Evseeva I, Migliano AB, Abdullah S, Andriadze G, Primorac D, Atramentova L, Utevska O, Yepiskoposyan L, Marjanovic D, Kushniarevich A, Behar DM, Gilissen C, Vissers L, Veltman JA, Balanovska E, Derenko M, Malyarchuk B, Metspalu A, Fedorova S, Eriksson A, Manica A, Mendez FL, Karafet TM, Veeramah KR, Bradman N, Hammer MF, Osipova LP, Balanovsky O, Khusnutdinova EK, Johnsen K, Remm M, Thomas MG, Tyler-Smith C, Underhill PA, Willerslev E, Nielsen R, Metspalu M, Villems R, Kivisild T | display-authors = 6 | title = A recent bottleneck of Y chromosome diversity coincides with a global change in culture | journal = Genome Research | volume = 25 | issue = 4 | pages = 459–66 | date = April 2015 | pmid = 25770088 | pmc = 4381518 | doi = 10.1101/gr.186684.114 }}
* {{cite journal | vauthors = Pagani L, Lawson DJ, Jagoda E, Mörseburg A, Eriksson A, Mitt M, Clemente F, Hudjashov G, DeGiorgio M, Saag L, Wall JD, Cardona A, Mägi R, Wilson Sayres MA, Kaewert S, Inchley C, Scheib CL, Järve M, Karmin M, Jacobs GS, Antao T, Iliescu FM, Kushniarevich A, Ayub Q, Tyler-Smith C, Xue Y, Yunusbayev B, Tambets K, Mallick CB, Saag L, Pocheshkhova E, Andriadze G, Muller C, Westaway MC, Lambert DM, Zoraqi G, Turdikulova S, Dalimova D, Sabitov Z, Sultana GN, Lachance J, Tishkoff S, Momynaliev K, Isakova J, Damba LD, Gubina M, Nymadawa P, Evseeva I, Atramentova L, Utevska O, Ricaut FX, Brucato N, Sudoyo H, Letellier T, Cox MP, Barashkov NA, Skaro V, Mulahasanovic L, Primorac D, Sahakyan H, Mormina M, Eichstaedt CA, Lichman DV, Abdullah S, Chaubey G, Wee JT, Mihailov E, Karunas A, Litvinov S, Khusainova R, Ekomasova N, Akhmetova V, Khidiyatova I, Marjanović D, Yepiskoposyan L, Behar DM, Balanovska E, Metspalu A, Derenko M, Malyarchuk B, Voevoda M, Fedorova SA, Osipova LP, Lahr MM, Gerbault P, Leavesley M, Migliano AB, Petraglia M, Balanovsky O, Khusnutdinova EK, Metspalu E, Thomas MG, Manica A, Nielsen R, Villems R, Willerslev E, Kivisild T, Metspalu M | display-authors = 6 | title = Genomic analyses inform on migration events during the peopling of Eurasia |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 538 | issue = 7624 | pages = 238–242 | date = October 2016 | pmid = 27654910 | pmc = 5164938 | doi = 10.1038/nature19792 | bibcode = 2016Natur.538..238P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;HaberM&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haber M, Jones AL, Connell BA, Arciero E, Yang H, Thomas MG, Xue Y, Tyler-Smith C | display-authors = 6 | title = A Rare Deep-Rooting D0 African Y-Chromosomal Haplogroup and Its Implications for the Expansion of Modern Humans Out of Africa | journal = Genetics | volume = 212 | issue = 4 | pages = 1421–1428 | date = August 2019 | pmid = 31196864 | pmc = 6707464 | doi = 10.1534/genetics.119.302368 }}&lt;/ref&gt; hag a voe heuliet gant [[Divroadegoù abred an dud vodern|trevadennadur padus]] [[Eurazia]] hag [[Okeania]] 50 000 vloaz zo. En Afrika koulz hag en Eurazia, ''Homo sapiens'' en em gavas hag [[Archaic human admixture with modern humans|en em baras]] gant spesadoù arkaek eus ''Homo''&lt;ref name=&quot;A draft sequence of the Neandertal&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Green RE, Krause J, Briggs AW, Maricic T, Stenzel U, Kircher M, Patterson N, Li H, Zhai W, Fritz MH, Hansen NF, Durand EY, Malaspinas AS, Jensen JD, Marques-Bonet T, Alkan C, Prüfer K, Meyer M, Burbano HA, Good JM, Schultz R, Aximu-Petri A, Butthof A, Höber B, Höffner B, Siegemund M, Weihmann A, Nusbaum C, Lander ES, Russ C, Novod N, Affourtit J, Egholm M, Verna C, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Doronichev VB, Golovanova LV, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Fortea J, Rosas A, Schmitz RW, Johnson PL, Eichler EE, Falush D, Birney E, Mullikin JC, Slatkin M, Nielsen R, Kelso J, Lachmann M, Reich D, Pääbo S | display-authors = 6 | title = A draft sequence of the Neandertal genome | journal = Science | volume = 328 | issue = 5979 | pages = 710–722 | date = May 2010 | pmid = 20448178 | pmc = 5100745 | doi = 10.1126/science.1188021 | bibcode = 2010Sci...328..710G }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Lowery RK, Uribe G, Jimenez EB, Weiss MA, Herrera KJ, Regueiro M, Herrera RJ | title = Neanderthal and Denisova genetic affinities with contemporary humans: introgression versus common ancestral polymorphisms |journal=[[Gene (journal)|Gene]] |volume=530 |issue=1 |pages=83–94 |date=November 2013 |pmid=23872234 |doi=10.1016/j.gene.2013.06.005}}
Hervez ar studiadenn-mañ e vefe posubl e vefe dleet an heñvelderioù genetek kavet etre ar poblañsoù arkaek ha modern a dud da liesstummegezh an hendadoù boutin dezhe dreist-holl&lt;/ref&gt;. Spesadoù arkaek (ha n'int ket ''sapiens'') o dije kendalc'het da vevañ betek 40 000 vloaz zo ([[Dianadeg Neanderthal]]).

Aet eo da get razh spesadoù ar genad ''Homo'' hiziv nemet ''[[Homo sapiens]]''. Ar spesadoù kar dezhañ diwezhañ, ''[[Homo floresiensis]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'', zo aet da get, an eil 18 000 bloaz zo; hag egile 28 000 bloaz zo. Neoazh elfennoù dizoloet n’eus ket pell a lak ar skiantourion da soñjal en dije dalc'het ''Homo floresiensis'' da vevañ betek 12 000 bloaz zo, ha razh poblañsoù an [[Douar]], nemet Afrikaniz, o defe [[gen|genoù]] o tonet eus Den Neandertal da heul un [[hironerezh]] etre an daou spesad (''Homo sapiens'' hag  ''Homo Neanderthalensis'') c’hoarvezet er [[Reter-Nesañ]].

== Etimologiezh ==
Ar ger ''homō'' a dalv &quot;den&quot; e [[latin]] ha donet a ra ag an henlatin ''hĕmo'' a zeu-eñ ag an [[Indezeuropeg]] *''dʰǵʰm̥mō'' (&quot;eus an douar&quot;), evel ar ger brezhoneg den&lt;ref&gt;X. Delamarre, ''Dictionnaire de la langue gauloise'', p. 176&lt;/ref&gt;. Roet e voe an anv-mañ d’ar genad gant [[Carl von Linné]] e [[1758]].

== Anvioù spesadoù ==
* ''[[Homo sapiens sapiens]]'' hag ''[[Homo sapiens neanderthalensis]]'', anvioù daou [[isspesad]] ag ar memes [[spesad]] (''Homo sapiens''). Hiriv e vezont lakaet da spesadoù distag ag ar genad ''Homo'': ''Homo sapiens'' ha ''Homo neanderthalensis''.
* [[Den Cro-Magnon]]
* [[Den Piltdown]] (taol-bourd skiantel)

== Spesadoù anavezet ar genad ''Homo'' ==
Arvarus eo c’hoazh renkadur ar spesadoù-se ha tabut zo atav etre an [[Henzenoniezh|henzenoniourion]] evit lakaat ar re-mañ-re da spesad pe da isspesad.&lt;br&gt;
Setu amañ spesadoù ar genad ''Homo'' hervez urzh al lizherenneg:
* ''[[Homo antecessor]]'' (etre 1,2 ha 0,7 milion a vl.)
* ''[[Homo cepranensis]]''
* ''[[Homo erectus]]'' (1,8 M. a vl.). Brasoc’h eo eget e ziaraogerion. Etre 850 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; ha 1 100 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn. Ur [[baleg us-pod]] kreñv a oa dezhañ, hogen ne oa ket ken rakkarvenek hag ar spesadoù ''Homo'' kent. Ampartoc’h e oa evit sevel ostilhoù ha mestroniañ a rae an [[tan]].
* ''[[Homo ergaster]]'' (etre 2,2 milion ha 1 milion a vl.)
* ''[[Homo floresiensis]]'' (Den [[Flores]] — dizoloet e [[2003]] — aet da get war-dro 18 000 bloaz.)
* ''[[Homo rudolfensis]]'' (2,4 milion a vl.)
* ''[[Homo georgicus]]'' (1,8 milion a vl.) 
* ''[[Homo habilis]]'' (etre 2,5 ha 1,5 milion a vloavezhioù). 700 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn.
* ''[[Homo heidelbergensis]]'' (etre 600 000 bloaz ha 200 000 bloaz)
* ''[[Homo erectus reilingensis]]'' (''[[Pithecanthropus erectus reilingensis]]'') : darn klopenn un [[hominida]] henaek dizoloet e [[Mervent]] [[Alamagn]].
* ''[[Homo neanderthalensis]]'' : ur c'hlopenn bras a oa dezhañ gant un tal war steuziañ, izel, hag un torus tev a-us da doulloù an daoulagad, ha tost elgezh ebet. 1 600 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn, da lâret eo un tammig muioc’h eget hini Homo sapiens. Etre 1,50 ha 1,70 metr sav a oa dezhañ.
Beziañ a rae e re varv gant [[lid-kañv|lidoù-kañv]]. Bevañ a reas en [[Eurazia]] nemetken. Aet eo ar spesad da get.
* ''[[Homo rhodesiensis]]'' (etre 125 000 ha 300 000 bloaz).
* ''Homo sapiens'', Den Cro-Magnon. An den modern eo. E gavout a reer war razh ar [[Kevandir|c’hevandirioù]].
Den Neandertal hag ''Homo sapiens'' (Den Cro-Magnon) o doa bevet en [[Europa]] hag er [[Reter-Nesañ]] d’ar memes koulz.
* [[Den Denisova]] zo ur spesad ag ar genad ''Homo'' dizoloet nevez zo e [[Siberia]]. Kenoadek e oa da ''Homo neanderthalensis'', ''Homo sapiens'' ha ''Homo floresiensis''.


==Filogeniezh==
Un daksonomiezh eus ''Homo'' e-mesk ar [[hominidae|marmouzed bras]] a weler evel amañ da-heul, gant ''Paranthropus'' hag ''Homo'' o tiwan a-douez ''Australopithecus'' (diskouezet amañ en un doare [[kladouriezh|kladek]] gant ''Paranthropus'', ''Kenyanthropus'', hag ''Homo'')&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;}}&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=miz Mae 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haile-Selassie Y, Gibert L, Melillo SM, Ryan TM, Alene M, Deino A, Levin NE, Scott G, Saylor BZ | display-authors = 6 | title = New species from Ethiopia further expands Middle Pliocene hominin diversity |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 521 | issue = 7553 | pages = 483–8 | date = miz Mae 2015 | pmid = 26017448 |doi=10.1038/nature14448 | s2cid = 4455029 | bibcode = 2015Natur.521..483H }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal |last1=Mondal |first1=M. |last2=Bertranpetit |first2=J. |last3=Lao |first3=O. |title=Approximate Bayesian computation with deep learning supports a third archaic introgression in Asia and Oceania |journal=[[Nature Communications]] |volume=10 |issue=1 |pages=246 |date=miz Genver 2019 |pmid=30651539 |pmc=6335398 |doi=10.1038/s41467-018-08089-7 |bibcode=2019NatCo..10..246M}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;&gt;{{cite journal |last=Zeitoun |first=V. |title=High occurrence of a basicranial feature in Homo erectus: anatomical description of the preglenoid tubercle |journal=The Anatomical Record Part B: The New Anatomist |volume=274 |issue=1 |pages=148–156 |date=September 2003 |pmid=12964205 |doi=10.1002/ar.b.10028 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot;&gt;{{cite journal |vauthors = Dembo M, Matzke NJ, Mooers AØ, Collard M |title=Bayesian analysis of a morphological supermatrix sheds light on controversial fossil hominin relationships |journal=Proceedings. Biological Sciences |volume=282 |issue=1812 |pages=20150943 |date=miz Eost 2015 |pmid=26202999 |pmc=4528516 |doi=10.1098/rspb.2015.0943 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dembo M, Radovčić D, Garvin HM, Laird MF, Schroeder L, Scott JE, Brophy J, Ackermann RR, Musiba CM, de Ruiter DJ, Mooers AØ, Collard M | display-authors = 6 | title = The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=97 |pages=17–26 |date=miz Eost 2016 |pmid=27457542 | doi = 10.1016/j.jhevol.2016.04.008 |hdl-access=free |hdl=2164/8796}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=bL2XDwAAQBAJ&amp;q=Sahelanthropus+tchadensis&amp;pg=PA7 |title=The Origins of Europeans and Their Pre-Historic Innovations from 6 Million to 10,000 BCE: From 6 Million to 10,000 BCE |last1=Harrison |first1=N. |date=1 miz Mae 2019 |publisher=Algora Publishing |isbn=9781628943795}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;See:

* {{cite book|url=https://www.researchgate.net/publication/278682043 |title=Analyzing Hominin Hominin Phylogeny: Cladistic Approach |last1=Strait |first1=David |last2=Grine |first2=Frederick |last3=Fleagle |first3=John |name-list-style=vanc |date=2015 |isbn=978-3-642-39978-7 |pages=1989–2014 (cladogram p. 2006)}}.
* {{cite journal|last1=Mounier |first1=A. |last2=Caparros |first2=M. |date=2015 |title=The phylogenetic status of Homo heidelbergensis – a cladistic study of Middle Pleistocene hominins |journal=BMSAP |language=fr |volume=27 |issue=3–4 |pages=110–134 |doi=10.1007/s13219-015-0127-4 |s2cid=17449909 |issn=0037-8984}}
* {{cite journal | vauthors = Rogers AR, Harris NS, Achenbach AA | title = Neanderthal-Denisovan ancestors interbred with a distantly related hominin | journal = Science Advances | volume = 6 |issue=8 |pages=eaay5483 |date=miz C'hwevrer 2020 |pmid=32128408 |pmc=7032934 | doi = 10.1126/sciadv.aay5483 | doi-access = free |bibcode=2020SciA....6.5483R}}&lt;/ref&gt;. Ar filogeniezh resis e-barzh ''Australopithecus'' zo atav kalz dizemglevioù diwar he fenn. Deiziadoù nesaet skourroù ar c'hladoù zo diskouezet e milionoù a vloavezhioù ([[Annum|Ma]])&lt;ref name=&quot;:2&quot;/&gt;. ''[[Graecopithecus]],'' ''[[Sahelanthropus]]'', hag ''[[Orrorin]]'', kladoù c'hoar da ''Australopithecus'' moarvat, n'int ket diskouezet amañ. Rouestlet e vez anvadur ar strolladoù a-wezhioù rak alies e vez savet strolladoù a-raok na vije bet an disterañ dielfennadur kladek&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;/&gt;. 

{{clade|{{clade
       |1='''[[Gibon|Hylobatidae]] (giboned)'''
       |label2='''[[Hominidae]]'''
|sublabel2='''(15.7)'''
       |2={{clade
         |1='''[[Ponginae]] ([[orangoutan]]ed)'''
         |label2='''[[Homininae]]'''
|sublabel2='''(8.8)'''
         |2={{clade
             |1='''[[Gorillini]] ([[gorilh]]ed)'''
             |label2='''[[Hominini]]'''
|sublabel2='''(7.8)'''
             |2={{clade
               |1='''[[Panina]] ([[chimpanze]]ed)'''
               |2='''[[Australopithecines]] (en o zouez ''[[Australopithecus]]'', ''[[Kenyanthropus]]'', ''[[Paranthropus]]'', ''Homo'')'''
         }}
       }}
}}}}|label1='''[[Hominoidea]]'''|sublabel1='''(20.4 Mya)'''}}


{{clade|{{clade
|1=''[[Ardipithecus|Ardipithecus ramidus]]'' (†) 
|sublabel2='''(3.9)'''
|label2='''''[[Australopithecus|Australopithecus s.l.]]'''''
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus anamensis|Australopithecus anamensis s.s.]]'' (†3.8) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus afarensis]]'' (†) 
               |2={{clade
                   |1=''[[Australopithecus garhi]]'' (†) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus deyiremeda]]'' (†3.4)
                   |2={{clade
   |1=''[[Kenyanthropus|Kenyanthropus platyops]]'' (†3.3)
|2={{clade
|1={{clade
  |1=''[[Australopithecus africanus]]'' (†2.1)
|2=''[[Paranthropus]]'' (†1.2)
}}
 |label2='''''Homo'''''
|sublabel2='''(3.4)'''
|2={{clade
|5=''[[Homo floresiensis]]'' (†0.05)
   |1=''[[Homo habilis]]'' (†1.5) [[File:Habilis Skull.png|45 px]]
   |2=''[[Homo rudolfensis]]'' (†1.9) [[File:Rudolfensis Skull.png|41 px]]
|4=''[[Australopithecus sediba]]'' (†2.0)
   |label3='''''[[H. erectus|H. erectus s.l.]]'''''
|sublabel3='''(1.9)'''
   |3={{clade
    |1=''[[Homo ergaster]]'' (†1.4) [[File:Ergaster Skull.png|45 px]]
     |label3='''(1.5)'''
    |2={{clade
     |1=''[[Homo erectus|African Homo erectus s.s.]]'' (†) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |2=''[[Homo erectus|Asian Homo erectus s.s.]]'' (†0.1) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |label4='''(1.2)'''
     |4={{clade
      |1=''[[Homo antecessor]]'' [[File:Antecessor Skull.png|45px]] (†0.8)
|label2=[[Homo heidelbergensis]]
|sublabel2='''(0.5)'''
      |2={{clade
|label1=[[Neandersovans]]
|sublabel1=(0.3)
        |1={{clade
|2=[[Den Denisova|Tud Denisova]] (†0.05) 
|1=''[[H. neanderthalensis]]'' (†0.05) [[File:Neanderthalensis Skull.png|39 px]]
}}
       |2='''''[[Homo sapiens]]'' [[File:Sapiens Skull.png|39 px]]'''
}} }} }} }} }}
                   }}}}
               }}
             }}
         }}
       }}
}}|label1='''[[Australopithecines]]'''|sublabel1='''(7.3 Mya)'''}}

Meur a lignez eus ar genad ''Homo'' o defe bet diskennidi o ouennañ gant lignezoù all war a seblant. Prouennoù genetek a ziskouez en em veskas ul lignez arkaek bet dispartiet eus al lignezoù arall 1,5 [[Annum|Ma]] zo, ''H. erectus'' marteze, gant hini an [[Den Denisova|Denisovaned]] war-dro 55 000 bloaz zo&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal|last1=Dediu |first1=D. |last2=Levinson |first2=S.C. |date=1 a viz Even 2018 |title=Neanderthal language revisited: not only us |journal=Current Opinion in Behavioral Sciences |series=The Evolution of Language |volume=21 |pages=49–55 |doi=10.1016/j.cobeha.2018.01.001 |issn=2352-1546 |hdl=21.11116/0000-0000-1667-4 |s2cid=54391128 |hdl-access=free}}
* {{cite journal |last1=Hubisz |first1=M.J. |last2=Williams |first2=A.L. |last3=Siepel |first3=A. |title=Mapping gene flow between ancient hominins through demography-aware inference of the ancestral recombination graph |journal=[[PLOS Genetics]] |volume=16 |issue=8 |pages=e1008895 |date = miz Eost 2020 |pmid=32760067 |pmc=7410169 |doi=10.1371/journal.pgen.1008895}}
* {{cite journal | vauthors = Kuhlwilm M, Gronau I, Hubisz MJ, de Filippo C, Prado-Martinez J, Kircher M, Fu Q, Burbano HA, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Rosas A, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Marques-Bonet T, Andrés AM, Viola B, Pääbo S, Meyer M, Siepel A, Castellano S | display-authors = 6 | title = Ancient gene flow from early modern humans into Eastern Neanderthals |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 530 | issue = 7591 | pages = 429–33 | date = miz C'hwevrer 2016 | pmid = 26886800 | pmc = 4933530 | doi = 10.1038/nature16544 | bibcode = 2016Natur.530..429K }}
* {{cite journal | vauthors = Prüfer K, Racimo F, Patterson N, Jay F, Sankararaman S, Sawyer S, Heinze A, Renaud G, Sudmant PH, de Filippo C, Li H, Mallick S, Dannemann M, Fu Q, Kircher M, Kuhlwilm M, Lachmann M, Meyer M, Ongyerth M, Siebauer M, Theunert C, Tandon A, Moorjani P, Pickrell J, Mullikin JC, Vohr SH, Green RE, Hellmann I, Johnson PL, Blanche H, Cann H, Kitzman JO, Shendure J, Eichler EE, Lein ES, Bakken TE, Golovanova LV, Doronichev VB, Shunkov MV, Derevianko AP, Viola B, Slatkin M, Reich D, Kelso J, Pääbo S | display-authors = 6 | title = The complete genome sequence of a Neanderthal from the Altai Mountains |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=505 | issue = 7481 | pages = 43–9 | date = miz Genver 2014 | pmid = 24352235 | pmc = 4031459 | doi = 10.1038/nature12886 | bibcode = 2014Natur.505...43P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot;&gt;{{cite journal|last=Callaway |first=E. |title=Evidence mounts for interbreeding bonanza in ancient human species |url=http://www.nature.com/news/evidence-mounts-for-interbreeding-bonanza-in-ancient-human-species-1.19394 |journal=Nature News |doi=10.1038/nature.2016.19394 |year=2016 |s2cid=87029139}}&lt;/ref&gt;. Karrekaennoù a ziskouez e  kendalc'has ''Homo erectus'' s.s. da vevañ d'an nebeutañ betek 117 000 bloaz zo, hag ''Homo floresiensis'' a chomas bev betek 50 000 bloaz zo. Evit doare ul lignez ''Homo erectus''-heñvel a 1.5 milion a vloavezhioù a hañval bezañ kavet e hent betek genom an dud a vremañ dre an Denisovaned, e-touez ar [[Papoued|Bapoued]] hag henvroidi Aostralia peurgetket&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Genom an dud ha n'int ket Afrikaned a-zindan ar Sahara a orin a ziskouez ar pezh a seblant bezañ meur a zarvoud distag a hironerezh gant Neanderthal hag a-wezhioù ivez gant Denisovaned war-dro 45 000 bloaz zo&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Varki |first1=A. |title=Why are there no persisting hybrids of humans with Denisovans, Neanderthals, or anyone else? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=113 |issue=17 |pages=E2354 |date=miz Ebrel 2016 |pmid=27044111 |pmc=4855598 |doi=10.1073/pnas.1602270113 |bibcode=2016PNAS..113E2354V |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot; /&gt;. Framm genetek strolladoù afrikan zo a-zindan ar Sahara a hañval diskouez e vije bet un hironadur gant ur boblañs a orin eus kornôg [[Eurazia]] war-dro 3000 bloaz zo&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{cite journal |last1=Ko |first1=K.H. |title=Hominin interbreeding and the evolution of human variation |journal=[[Journal of Biological Research]] |volume=23 |issue=1 |pages=17 |date=December 2016 |pmid=27429943 |pmc=4947341 |doi=10.1186/s40709-016-0054-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Pickrell JK, Patterson N, Loh PR, Lipson M, Berger B, Stoneking M, Pakendorf B, Reich D | display-authors = 6 |title=Ancient west Eurasian ancestry in southern and eastern Africa |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 111 |issue=7 |pages=2632–2637 |date=miz C'hwevrer 2014 |pmid=24550290 |pmc=3932865 |doi=10.1073/pnas.1313787111 |arxiv=1307.8014 |bibcode=2014PNAS..111.2632P |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;. 

Elfennoù zo a ro da soñjal e c'hallfe bezañ lakaet ''[[Australopithecus sediba]]'' er genad ''Homo'', pe en e c'henad dezhañ e-unan, abalamour d'e lec'h e-keñver''[[Homo habilis]]'' hag ''[[Homo floresiensis]]''&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal| vauthors = Groves C |date=2017|title=Progress in human systematics. A review|url=http://www.francoangeli.it/riviste/Scheda_Riviste.asp?IDArticolo=59711|journal=Paradigmi|issue=2|pages=59–74|doi=10.3280/PARA2017-002005|issn=1120-3404}}&lt;/ref&gt;.

== Taolenn spesadoù ar genad ''Homo'' ==
&lt;!--

The species status of ''[[H. rudolfensis]]'', ''[[H. ergaster]]'', ''[[H. georgicus]]'', ''[[H. antecessor]]'', ''[[H. cepranensis]]'', ''[[H. rhodesiensis]]'', ''[[H. neanderthalensis]]'', [[Denisova hominin]], and ''[[H. floresiensis]]'' remain under debate. ''[[H. heidelbergensis]]'' and ''H. neanderthalensis'' are closely related to each other and have been considered to be [[human subspecies|subspecies]] of ''H. sapiens''.

There has historically been a trend to postulate new human species based on as little as an individual fossil. A &quot;minimalist&quot; approach to human taxonomy recognizes at most three species, ''[[Homo habilis]]'' (2.1–1.5 Mya, membership in ''Homo'' questionable), ''[[Homo erectus]]'' (1.8–0.1 Mya, including the majority of the age of the genus, and the majority of archaic varieties as [[Homo erectus subspecies|subspecies]],&lt;ref&gt;{{cite news |first=Sid |last=Perkins |url=http://www.nature.com/news/skull-suggests-three-early-human-species-were-one-1.13972 |title=Skull suggests three early human species were one |date=17 October 2013 |work=Nature News &amp; Comment}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite news |last=Switek |first=B. |date=17 October 2013 |title=Beautiful Skull Spurs Debate on Human History |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2013/10/131017-skull-human-origins-dmanisi-georgia-erectus/ |newspaper=[[National Geographic]] |access-date=22 September 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |vauthors=Lordkipanidze D, Ponce de León MS, Margvelashvili A, Rak Y, Rightmire GP, Vekua A, Zollikofer CP |title=A complete skull from Dmanisi, Georgia, and the evolutionary biology of early Homo |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=342 |issue=6156 |pages=326–31 |date=October 2013 |pmid=24136960 |doi=10.1126/science.1238484 |s2cid=20435482 |bibcode=2013Sci...342..326L}}
&lt;/ref&gt; including ''H. heidelbergensis'' as a late or transitional variety&lt;ref&gt;{{cite web |title=''Homo heidelbergensis'' - The evolutionary dividing line between ''Homo erectus'' and modern humans was not sharp. |publisher=Dennis O'Neil |url=http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_1.htm |access-date=November 29, 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Mounier |first1=A. |last2=Marchal |first2=F. |last3=Condemi |first3=S. |title=Is Homo heidelbergensis a distinct species? New insight on the Mauer mandible |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=56 |issue=3 |pages=219–246 |date=March 2009 |pmid=19249816 |doi=10.1016/j.jhevol.2008.12.006 |url=https://www.researchgate.net/publication/24144485}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Lieberman |first1=D.E. |last2=McBratney |first2=B.M. |last3=Krovitz |first3=G. |title=The evolution and development of cranial form in Homosapiens |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=99 |issue=3 |pages=1134–1139 |date=February 2002 |pmid=11805284 |pmc=122156 |doi=10.1073/pnas.022440799 |bibcode=2002PNAS...99.1134L |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;) and ''[[Homo sapiens]]'' (300 kya to present, including ''H. neanderthalensis'' and other varieties as [[human subspecies|subspecies]]). &quot;Species&quot; does in this context not necessarily mean that hybridization and introgression were impossible at the time. However, it is often used as a convenient term, but it should be taken to mean to be a generic lineage at best, and clusters at worst. In general definitions and methodology of &quot;species&quot; delineation criteria are not generally agreed upon in anthropology or paleontology. Indeed, mammals can typically interbreed for 2 to 3 million years&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Wilson |first1=A.C. |last2=Maxson |first2=L.R. |last3=Sarich |first3=V.M. |title=Two types of molecular evolution. Evidence from studies of interspecific hybridization |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=71 |issue=7 |pages=2843–2847 |date=July 1974 |pmid=4212492 |pmc=388568 |doi=10.1073/pnas.71.7.2843 |bibcode=1974PNAS...71.2843W |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; or longer,&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Popadin |first1=K. |last2=Gunbin |first2=K. |last3=Peshkin |first3=L. |last4=Annis |first4=S. |last5=Kraytsberg |first5=Y. |last6=Markuzon |first6=N. |last7=Ackermann |first7=R.R. |last8=Khrapko |first8=K. |display-authors=6 |date=19 October 2017 |title=Mitochondrial pseudogenes suggest repeated inter-species hybridization among direct human ancestors |journal=bioRxiv |at=134502 |doi=10.1101/134502 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; so all contemporary &quot;species&quot; in the genus ''Homo'' would potentially have been able to interbreed at the time, and introgression from beyond the genus ''Homo'' can not ''a priori'' be ruled out.&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Ackermann |first1=R.R. |last2=Arnold |first2=M.L. |last3=Baiz |first3=M.D. |last4=Cahill |first4=J.A. |last5=Cortés-Ortiz |first5=L. |last6=Evans |first6=B.J. |last7=Grant |first7=B.R. |last8=Grant |first8=P.R. |last9=Hallgrimsson |first9=B. |last10=Humphreys |first10=R.A. |last11=Jolly |first11=C.J. |last12=Malukiewicz |first12=J. |last13=Percival |first13=C.J. |last14=Ritzman |first14=T.B. |last15=Roos |first15=C. |last16=Roseman |first16=C.C. |last17=Schroeder |first17=L. |last18=Smith |first18=F.H. |last19=Warren |first19=K.A. |last20=Wayne |first20=R.K. |last21=Zinner |first21=D. |display-authors=6 |title=Hybridization in human evolution: Insights from other organisms |journal=[[Evolutionary Anthropology (journal)|Evolutionary Anthropology]] |volume=28 |issue=4 |pages=189–209 |date=July 2019 |pmid=31222847 |pmc=6980311 |doi=10.1002/evan.21787 |url=http://osf.io/y3bp7/ |hdl=2027.42/151330 }}&lt;/ref&gt; It has been suggested that ''H. naledi'' may have been a hybrid with a late surviving ''Australipith'' (taken to mean beyond ''Homo'', ed.),&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=May 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt; despite the fact that these lineages generally are regarded as long extinct. As discussed above, many introgressions have occurred between lineages, with evidence of introgression after separation of 1.5 million years.
&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}}&lt;/ref&gt; 
ISBN 13 9781465474018
--&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! Spesadoù
! Prantad amzer (e milionoù a vloavezhioù)
! Dasparzh
! Ment en oad-gour (m)
! Pouez en oad-gour (kg)
! endalc'had ar c'hlopenn (cm³)
! Dizoloadennoù ar c'harrekaennoù 
! Deiziad an dizoloadenn / &lt;br /&gt;embann e anv
|-
| '''''[[Homo habilis|H. habilis]]''''' &lt;br&gt;&lt;small&gt;N'eo ket sur ez a er genad homo&lt;/small&gt;
| 2,4 — 1,6&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 100&lt;/ref&gt; 
| [[Afrika]]
| 1,0 — 1,5
| 30 — 55
| 600
| Kalz
| 1960 / 1964
|-
| ''[[Homo rudolfensis|H. rudolfensis]]''
| 1,9&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 101&lt;/ref&gt;
| [[Kenya]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 c'hlopenn
| 1972 / 1986
|-
| ''[[Homo georgicus|H. georgicus]]''
| 1,8 — 1,6
| [[Georgia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 600
| Nebeut
| 1999 / 2002
|-
| '''''[[Homo ergaster|H. ergaster]]'''''
| 1,9 — 1,25
| Reter ha Su Afrika
| 1,9
| &amp;nbsp;
| 700 — 850
| Kalz
| 1975
|-
| '''''[[Homo erectus|H. erectus]]'''''
| 2(1,25) — 0,3
| Afrika, [[Azia]] ([[Java]], [[Sina]], [[Kaokaz]]), [[Europa]]
| 1,8
| 60
| 900 — 1100
| Kalz
| 1891 / 1892
|-
| ''[[Homo cepranensis|H. cepranensis]]''
| 0,8 ?
| [[Italia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 gokenn glopenn
| 1994 / 2003
|-
| ''[[Homo antecessor|H. antecessor]]''
| 0,8 — 0,35
| [[Spagn]], [[Bro-Saoz]]
| 1,75
| 90
| 1000
| 3 lec'hienn
| 1997
|-
| '''''[[Homo heidelbergensis|H. heidelbergensis]]'''''
| 0,6 — 0,25
| Europa, Afrika, Sina
| 1,8
| 60
| 1100 — 1400
| Kalz
| 1908
|-
| '''''[[Den Neandertal|H. neanderthalensis]]'''''
| 0,23 — 0,03
| Europa, Azia ar C'hornôg
| 1,6
| 55 — 70 
| 1200 — 1700
| Kalz
| (1829) / 1864
|-
| ''[[Den Denisova]]''
| 0,04
| Mervent [[Siberia]] ([[Kraï an Altaï|Altaï]])
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| Nebeut-tre
| 2010
|-
| ''[[Homo rhodesiensis|H. rhodesiensis]]''
| 0,3 — 0,12
| [[Zambia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1300
| Nebeut-tre
| 1921
|-
| '''''[[Den modern|H. sapiens]]'''''
| 0,25 — amzer a-vremañ
| Bed a-bezh
| 1,4 — 1,9
| 55 — 80
| 1000 — 1850
| Amzer a-vremañ
| — / 1758
|-
| ''[[Homo floresiensis|H. floresiensis]]''
| 0,10 — 0,012
| [[Indonezia]]
| 1,0
| 25
| 400
| 7 hinienn
| 2003 / 2004
|}

== Perzhioù anatomek ar genad ''Homo'' ==

=== Daoudroadegezh ===
====Perzhioù boutin gant an Hominina all====
An [[Hominina]] zo termenet gant o daoudroadegezh peurgetket. Ar perzhioù da-heul o deus : 
* 4 c'hrommadur el [[livenn-gein]].
* Un toull kilpenn e diazez ar [[klopenn|c'hlopenn]], ar pezh zo stag ouzh an dalc'h korf a-sav sonn.
* Ur [[Pelvis (korfadurezh)|pelvis]] ledan ha digor-frank, hag a-drugarez dezhañ ur stabilded welloc’h en e sav.
* [[Askorn morzhed|eskern morzhed]] a-veskell e-keñver ul linenn a-blom a laka an [[treid]] da vout dindan ar [[kreiz-pouez|c’hreiz-pouez]].

====Perzhioù ar genad ''Homo''====
Izili ar genad Homo o deus ouzhpenn arperzhioù anatomek da-heul :
* Izili a-dreñv hiroc'h evit an izili a-raok.
* Ur meud troad kenstur gant ar [[Biz-troad|bizied troad]] arall
* Bezañs ur [[bolz troad]].

''Homo habilis'' en deus ur vorfologiezh etre na glot ket penn-da-benn gant ar perzhioù zo er roll diwezhañ-mañ. Evit pezh a sell ''Homo rudolfensis'' ne anaver ket ar relegenn en tu all d'ar c'hlopenn.

Klaskerien zo a ouzhpenn d'an tri ferzh roet uheloc'h ar varregezh da redek, diwar dielfennadur eskern karrekaet an treid hag ur serten niver a reizhadennoù morfologek a weler war an eskern [[Karrekaenn|karrekaet]]. Harpañ a ra ar soñj-se war [[damkan ar reder andur]].
Ouzhpennet e vez bremañ ar c’houested da redek.

=== Emdroadur ar c'hlopenn ===
* Un [[endalc'had klopenn]] brasoc'h evit 550cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;, brasoc’h eget hini an [[aostralopitek|aostralopiteked]] hag ar [[primated]] arall, hag o vont war greskiñ e-doug ar [[Pleistosen]] (ouzhpenn 1 500 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; evit den Neandertal hag ''Homo sapiens''), nemet evit den Flores e vefe, ur spesad a yeas war vihanaat abalamour d’an digenvezder war un enezenn.
* Rontadur ar c'hlopenn.
* Pladerezh an dremm dre ma tistremen nebeutoc'h-nebeutañ ar c'harvanoù.
* Digresk ar c'higennoù a dalvez da chaokat 
* Digresk an dent, gant un digresk eus ment ar [[Kildant|c'hildent]] eus M1 da M3 (kreskiñ a ra o ment e karvan an Aostralopiteked)&lt;ref name=Picq&gt;Pascal Picq, ''Premiers hommes'', éd. Flammarion, Paris, 2016&lt;/ref&gt;.

=== barregezh d'ober gant ar vouezh ===
* Diskenn a ra ar [[garloc'henn|c'harloc'henn]] tamm-ha-tamm, ar pezh a ro tu da vodulañ sonioù disklipet-mat&lt;ref name=Picq/&gt; ;
* [[askorn uheñvel|Askorn an teod]], en deus ur roll en implij ar vouezh, a gaver e relegoù [[den Neandertal]]. Ne ouzer ket hag eñ e oa unan gant ar spesadoù all.

== Perzhioù sevenadurel ar genad ''Homo''==
Un nebeud obererezhioù pe barregezhioù sevenadurel n'int kavet nemet e-touez izili ar genad ''Homo'' evit doare :
* An implij eus binvioù maen da gentañ gant [[bili aozet|bili benet]] ha goude gant gant gwelladenn ar binvioù da vare an [[Akeulean]] 
* Implij an [[tan]] a-wezhioù kerkent ha 1,5 Ma zo (''Homo erectus''?), hep barregezh da c'hwezhañ an tan a-raok 400 000 bloaz zo avat (testeniekaet eo adalek ''Homo neanderthalensis'')&lt;ref name=Wadley&gt;Lyn Wadley, &quot;[https://www.bing.com/videos/search?q=youtube+carta+anthropogeny&amp;view=detail&amp;mid=0E93D85BA97C1B293EB70E93D85BA97C1B293EB7&amp;FORM=VIRE The Origin and Development of Fire Technology in Africa]&quot;, CARTA - The Perspective from Africa, 30 a viz Mae 2019&lt;/ref&gt;.
* Bevezadur ingal a gig kavet o jiboesat pe o tispenn gagnoù&lt;ref name=&quot;Hublin2018&quot;&gt;[[Jean-Jacques Hublin]], ''Quand d'autres hommes peuplaient la Terre : combien d'espèces ?'', prezegenn e [[Musée de l'Homme]], 19 a viz Here 2018, [https://www.youtube.com/watch?v=JlQR1b_M0io voir la vidéo en ligne].&lt;/ref&gt;. 
* Barregezh da vevañ dindan ledredoù un tamm pelloc'h en norzh (en Europa hag en Azia) evit ar genadoù ''[[Hominidae]]'' all. 
* Lidoù-kañv (testeniekaet adalek ''Homo neanderthalensis'').
* Arzoù evel al [[liverezh]] pe ar [[Kizellerezh|c’hizellerezh]] (testeniekaet adalek ''Homo sapiens'').

==Notennoù==
{{Daveoù|bannoù=2}}


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Denoniezh]]
[[Rummad:Hominidae]]</text>
      <sha1>kei5wzsnkcdygbzwxt5mkd3wsk38zwe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007509</id>
      <parentid>2007508</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T00:52:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41343" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | ''Homo'' | Neandertal vs Sapiens.jpg | Klopennoù ''[[Homo sapiens]]'' (a-gleiz) ha&lt;br&gt; ''[[Homo neanderthalensis]]'' (a-zehou) keñver-ha-keñver }}
{{Taxobox Phylum | Chordata / Vertebrata }}
{{Taxobox Classis | Mammalia }}
{{Taxobox Ordo | Primates }}
{{Taxobox Subordo | Haplorrhini }}
{{Taxobox Infraordo | Simiiformes }}
{{Taxobox Superfamilia  | Hominoidea }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Anv skiantel | Loen  | genad | Homo | [[Carl von Linné|Linnaeus]], [[1758]] }}
{{Taxobox Echu}}
Ar genad '''''Homo''''' zo ur [[genad]] hag a vod an [[Homo sapiens|den modern]] (''Homo sapiens'') ha spesadoù all zo aet da get, renket gant ar skiantourien e-giz hendadoù pe spesadoù kar dezhañ, ''[[Homo erectus]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'' peurgetket. Anadiñ a reas ar genad gant ''[[Homo habilis]]'' war-dro 2,1 – 2,3 milion a vloavezhioù zo hervez an istimadenn degemeret peurliesañ&lt;ref&gt;{{cite book|title= The Cambridge Encyclopedia of Human Evolution |last=Stringer |first=C.B. |author-link=Chris Stringer |chapter=Evolution of early humans |editor-last1=Jones |editor-first1=S. |editor-last2=Martin |editor-first2=R. |editor-last3=Pilbeam |editor-first3=D. |year=1994 |publisher=[[Cambridge University Press]] |location=Cambridge |page=242}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Schrenk |first1=F. |last2=Kullmer |first2=O. |last3=Bromage |first3=T. |chapter=Chapter 9: The Earliest Putative ''Homo'' Fossils |editor-last1=Henke |editor-first1=W. |editor-last2=Tattersall |editor-first2=I. |title=Handbook of Paleoanthropology |date=2007 |pages=1611–1631 |doi=10.1007/978-3-540-33761-4_52}}&lt;/ref&gt;. Kinniget ez eus bet uhelaat an deiziad-se da 2,8 [[annum|Ma]] e 2015 abalamour ma oa bet dizoloet un askorn karvan eus ar mare-hont&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Spoor |first1=F. |last2=Gunz |first2=P. |last3=Neubauer |first3=S. |last4=Stelzer |first4=S. |last5=Scott |first5=N. |last6=Kwekason |first6=A. |last7=Dean |first7=M.C. |title=Reconstructed Homo habilis type OH 7 suggests deep-rooted species diversity in early Homo |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=519 |issue=7541 |pages=83–86 |date=March 2015 |pmid=25739632 |doi=10.1038/nature14224 |s2cid=4470282 |bibcode=2015Natur.519...83S}}&lt;/ref&gt;. 
Dont a ra ar genad ''Homo'' eus ar genad ''[[Australopithecus]]'' zo aet da get abaoe mod all. 

''Homo'', moarvat, e-giz ''[[Paranthropus]]'', zo ur skourr c'hoar da ''[[Australopithecus africanus]]'' a oa en em zispartiet e-unan diouzh lignez ar genad ''[[Pan (genad)|Pan]]'', ar [[chimpanze]]ed, da vare ar [[Miosen]] uhelañ pe ar [[Pliosen]] abred&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haile-Selassie Y, Gibert L, Melillo SM, Ryan TM, Alene M, Deino A, Levin NE, Scott G, Saylor BZ | display-authors = 6 | title = New species from Ethiopia further expands Middle Pliocene hominin diversity |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 521 | issue = 7553 | pages = 483–8 | date = May 2015 | pmid = 26017448 |doi=10.1038/nature14448 | s2cid = 4455029 | bibcode = 2015Natur.521..483H }}&lt;/ref&gt;.

''[[Homo erectus]]'' a anadas war-dro 2 vilion a vloavezhioù zo hag, e [[dispersal of Homo erectus|meur a zivroadeg abred]], en em skignas en holl [[Afrika]] (el lec'h ma vez anvet ''[[Homo ergaster]]'') hag en Eurazia. Ar c'hentañ spesad eus ar genad Homo e oa moarvat da vevañ en ur gevredigezh [[chaseourien-dastumerien]] ha da [[Mestroni an tan gant an dud kentañ|vestroniañ an tan]]. Anezhi ur spesad gouest d'en em reizhañ ha graet berzh gantañ, ''Homo erectus'' a badas ouzhpenn ur milion a vloavezhioù hag en em dreuzfurmas tamm-ha-tamm e spesadoù nevez war-dro 500 000 bloaz zo. ''H. erectus'' er ster strizh (spesad Azia) a zo aet da get 140 000 bloaz zo. ''[[Homo erectus soloensis]]'', bet kavet e [[Java]], a seller outañ evel ar skourr diwezhañ eus ''H. erectus'' da vezañ chomet bev.  Bloaziet gwezhall etre 50 000 ha 40 000 bloaz zo, ur studiadenn eus 2011 he deus ampellet an deizad ma oa aet ''H. e. soloensis'' da get da 143 000 bloaz zo d'an diwezhatañ, met kentoc'h a-raok 550 000 bloaz zo moarvat&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;.

An [[den modern e-keñver an anatomiezh]] (''Homo sapiens'') a anadas etre 300 000 ha 200 000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;NAT-20170607a&quot;&gt;{{cite journal |last=Callaway |first=E. |title= Oldest Homo sapiens fossil claim rewrites our species' history |url=http://www.nature.com/news/oldest-homo-sapiens-fossil-claim-rewrites-our-species-history-1.22114 |date=7 June 2017 |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |doi=10.1038/nature.2017.22114 |access-date=11 June 2017}}&lt;/ref&gt;, en Afrika, hag  ''[[Homo neanderthalensis]]'' a anadas war-dro ar memes mare en [[Europa]] hag e kornôg Azia. ''Homo sapiens'' en em skignas e diavaez Afrika e [[Orin afrikan an den modern|meur a wagennad]], adalek 250 000 vloaz zo marteze, hag adal 130 000 vloaz zo a dra sur. [[Skignadeg ar su]], evel ma lârer, a grogas war-dro  70–50 000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;Posth&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Posth C, Renaud G, Mittnik A, Drucker DG, Rougier H, Cupillard C, Valentin F, Thevenet C, Furtwängler A, Wißing C, Francken M, Malina M, Bolus M, Lari M, Gigli E, Capecchi G, Crevecoeur I, Beauval C, Flas D, Germonpré M, van der Plicht J, Cottiaux R, Gély B, Ronchitelli A, Wehrberger K, Grigorescu D, Svoboda J, Semal P, Caramelli D, Bocherens H, Harvati K, Conard NJ, Haak W, Powell A, Krause J | display-authors = 6 | title = Pleistocene Mitochondrial Genomes Suggest a Single Major Dispersal of Non-Africans and a Late Glacial Population Turnover in Europe | journal = Current Biology | volume = 26 | issue = 6 | pages = 827–33 | date = March 2016 | pmid = 26853362 | doi = 10.1016/j.cub.2016.01.037 | hdl-access = free | s2cid = 140098861 | hdl = 2440/114930 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal | vauthors = Karmin M, Saag L, Vicente M, Wilson Sayres MA, Järve M, Talas UG, Rootsi S, Ilumäe AM, Mägi R, Mitt M, Pagani L, Puurand T, Faltyskova Z, Clemente F, Cardona A, Metspalu E, Sahakyan H, Yunusbayev B, Hudjashov G, DeGiorgio M, Loogväli EL, Eichstaedt C, Eelmets M, Chaubey G, Tambets K, Litvinov S, Mormina M, Xue Y, Ayub Q, Zoraqi G, Korneliussen TS, Akhatova F, Lachance J, Tishkoff S, Momynaliev K, Ricaut FX, Kusuma P, Razafindrazaka H, Pierron D, Cox MP, Sultana GN, Willerslev R, Muller C, Westaway M, Lambert D, Skaro V, Kovačevic L, Turdikulova S, Dalimova D, Khusainova R, Trofimova N, Akhmetova V, Khidiyatova I, Lichman DV, Isakova J, Pocheshkhova E, Sabitov Z, Barashkov NA, Nymadawa P, Mihailov E, Seng JW, Evseeva I, Migliano AB, Abdullah S, Andriadze G, Primorac D, Atramentova L, Utevska O, Yepiskoposyan L, Marjanovic D, Kushniarevich A, Behar DM, Gilissen C, Vissers L, Veltman JA, Balanovska E, Derenko M, Malyarchuk B, Metspalu A, Fedorova S, Eriksson A, Manica A, Mendez FL, Karafet TM, Veeramah KR, Bradman N, Hammer MF, Osipova LP, Balanovsky O, Khusnutdinova EK, Johnsen K, Remm M, Thomas MG, Tyler-Smith C, Underhill PA, Willerslev E, Nielsen R, Metspalu M, Villems R, Kivisild T | display-authors = 6 | title = A recent bottleneck of Y chromosome diversity coincides with a global change in culture | journal = Genome Research | volume = 25 | issue = 4 | pages = 459–66 | date = April 2015 | pmid = 25770088 | pmc = 4381518 | doi = 10.1101/gr.186684.114 }}
* {{cite journal | vauthors = Pagani L, Lawson DJ, Jagoda E, Mörseburg A, Eriksson A, Mitt M, Clemente F, Hudjashov G, DeGiorgio M, Saag L, Wall JD, Cardona A, Mägi R, Wilson Sayres MA, Kaewert S, Inchley C, Scheib CL, Järve M, Karmin M, Jacobs GS, Antao T, Iliescu FM, Kushniarevich A, Ayub Q, Tyler-Smith C, Xue Y, Yunusbayev B, Tambets K, Mallick CB, Saag L, Pocheshkhova E, Andriadze G, Muller C, Westaway MC, Lambert DM, Zoraqi G, Turdikulova S, Dalimova D, Sabitov Z, Sultana GN, Lachance J, Tishkoff S, Momynaliev K, Isakova J, Damba LD, Gubina M, Nymadawa P, Evseeva I, Atramentova L, Utevska O, Ricaut FX, Brucato N, Sudoyo H, Letellier T, Cox MP, Barashkov NA, Skaro V, Mulahasanovic L, Primorac D, Sahakyan H, Mormina M, Eichstaedt CA, Lichman DV, Abdullah S, Chaubey G, Wee JT, Mihailov E, Karunas A, Litvinov S, Khusainova R, Ekomasova N, Akhmetova V, Khidiyatova I, Marjanović D, Yepiskoposyan L, Behar DM, Balanovska E, Metspalu A, Derenko M, Malyarchuk B, Voevoda M, Fedorova SA, Osipova LP, Lahr MM, Gerbault P, Leavesley M, Migliano AB, Petraglia M, Balanovsky O, Khusnutdinova EK, Metspalu E, Thomas MG, Manica A, Nielsen R, Villems R, Willerslev E, Kivisild T, Metspalu M | display-authors = 6 | title = Genomic analyses inform on migration events during the peopling of Eurasia |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 538 | issue = 7624 | pages = 238–242 | date = October 2016 | pmid = 27654910 | pmc = 5164938 | doi = 10.1038/nature19792 | bibcode = 2016Natur.538..238P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;HaberM&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haber M, Jones AL, Connell BA, Arciero E, Yang H, Thomas MG, Xue Y, Tyler-Smith C | display-authors = 6 | title = A Rare Deep-Rooting D0 African Y-Chromosomal Haplogroup and Its Implications for the Expansion of Modern Humans Out of Africa | journal = Genetics | volume = 212 | issue = 4 | pages = 1421–1428 | date = August 2019 | pmid = 31196864 | pmc = 6707464 | doi = 10.1534/genetics.119.302368 }}&lt;/ref&gt; hag a voe heuliet gant [[Divroadegoù abred an dud vodern|trevadennadur padus]] [[Eurazia]] hag [[Okeania]] 50 000 vloaz zo. En Afrika koulz hag en Eurazia, ''Homo sapiens'' en em gavas hag [[Archaic human admixture with modern humans|en em baras]] gant spesadoù arkaek eus ''Homo''&lt;ref name=&quot;A draft sequence of the Neandertal&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Green RE, Krause J, Briggs AW, Maricic T, Stenzel U, Kircher M, Patterson N, Li H, Zhai W, Fritz MH, Hansen NF, Durand EY, Malaspinas AS, Jensen JD, Marques-Bonet T, Alkan C, Prüfer K, Meyer M, Burbano HA, Good JM, Schultz R, Aximu-Petri A, Butthof A, Höber B, Höffner B, Siegemund M, Weihmann A, Nusbaum C, Lander ES, Russ C, Novod N, Affourtit J, Egholm M, Verna C, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Doronichev VB, Golovanova LV, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Fortea J, Rosas A, Schmitz RW, Johnson PL, Eichler EE, Falush D, Birney E, Mullikin JC, Slatkin M, Nielsen R, Kelso J, Lachmann M, Reich D, Pääbo S | display-authors = 6 | title = A draft sequence of the Neandertal genome | journal = Science | volume = 328 | issue = 5979 | pages = 710–722 | date = May 2010 | pmid = 20448178 | pmc = 5100745 | doi = 10.1126/science.1188021 | bibcode = 2010Sci...328..710G }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Lowery RK, Uribe G, Jimenez EB, Weiss MA, Herrera KJ, Regueiro M, Herrera RJ | title = Neanderthal and Denisova genetic affinities with contemporary humans: introgression versus common ancestral polymorphisms |journal=[[Gene (journal)|Gene]] |volume=530 |issue=1 |pages=83–94 |date=November 2013 |pmid=23872234 |doi=10.1016/j.gene.2013.06.005}}
Hervez ar studiadenn-mañ e vefe posubl e vefe dleet an heñvelderioù genetek kavet etre ar poblañsoù arkaek ha modern a dud da liesstummegezh an hendadoù boutin dezhe dreist-holl&lt;/ref&gt;. Spesadoù arkaek (ha n'int ket ''sapiens'') o dije kendalc'het da vevañ betek 40 000 vloaz zo ([[Dianadeg Neanderthal]]).

Aet eo da get razh spesadoù ar genad ''Homo'' hiziv nemet ''[[Homo sapiens]]''. Ar spesadoù kar dezhañ diwezhañ, ''[[Homo floresiensis]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'', zo aet da get, an eil 18 000 bloaz zo; hag egile 28 000 bloaz zo. Neoazh elfennoù dizoloet n’eus ket pell a lak ar skiantourion da soñjal en dije dalc'het ''Homo floresiensis'' da vevañ betek 12 000 bloaz zo, ha razh poblañsoù an [[Douar]], nemet Afrikaniz, o defe [[gen|genoù]] o tonet eus Den Neandertal da heul un [[hironerezh]] etre an daou spesad (''Homo sapiens'' hag  ''Homo Neanderthalensis'') c’hoarvezet er [[Reter-Nesañ]].

== Etimologiezh ==
Ar ger ''homō'' a dalv &quot;den&quot; e [[latin]] ha donet a ra ag an henlatin ''hĕmo'' a zeu-eñ ag an [[Indezeuropeg]] *''dʰǵʰm̥mō'' (&quot;eus an douar&quot;), evel ar ger brezhoneg den&lt;ref&gt;X. Delamarre, ''Dictionnaire de la langue gauloise'', p. 176&lt;/ref&gt;. Roet e voe an anv-mañ d’ar genad gant [[Carl von Linné]] e [[1758]].

== Anvioù spesadoù ==
* ''[[Homo sapiens sapiens]]'' hag ''[[Homo sapiens neanderthalensis]]'', anvioù daou [[isspesad]] ag ar memes [[spesad]] (''Homo sapiens''). Hiriv e vezont lakaet da spesadoù distag ag ar genad ''Homo'': ''Homo sapiens'' ha ''Homo neanderthalensis''.
* [[Den Cro-Magnon]]
* [[Den Piltdown]] (taol-bourd skiantel)

== Spesadoù anavezet ar genad ''Homo'' ==
Arvarus eo c’hoazh renkadur ar spesadoù-se ha tabut zo atav etre an [[Henzenoniezh|henzenoniourion]] evit lakaat ar re-mañ-re da spesad pe da isspesad.&lt;br&gt;
Setu amañ spesadoù ar genad ''Homo'' hervez urzh al lizherenneg:
* ''[[Homo antecessor]]'' (etre 1,2 ha 0,7 milion a vl.)
* ''[[Homo cepranensis]]''
* ''[[Homo erectus]]'' (1,8 M. a vl.). Brasoc’h eo eget e ziaraogerion. Etre 850 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; ha 1 100 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn. Ur [[baleg us-pod]] kreñv a oa dezhañ, hogen ne oa ket ken rakkarvenek hag ar spesadoù ''Homo'' kent. Ampartoc’h e oa evit sevel ostilhoù ha mestroniañ a rae an [[tan]].
* ''[[Homo ergaster]]'' (etre 2,2 milion ha 1 milion a vl.)
* ''[[Homo floresiensis]]'' (Den [[Flores]] — dizoloet e [[2003]] — aet da get war-dro 18 000 bloaz.)
* ''[[Homo rudolfensis]]'' (2,4 milion a vl.)
* ''[[Homo georgicus]]'' (1,8 milion a vl.) 
* ''[[Homo habilis]]'' (etre 2,5 ha 1,5 milion a vloavezhioù). 700 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn.
* ''[[Homo heidelbergensis]]'' (etre 600 000 bloaz ha 200 000 bloaz)
* ''[[Homo erectus reilingensis]]'' (''[[Pithecanthropus erectus reilingensis]]'') : darn klopenn un [[hominida]] henaek dizoloet e [[Mervent]] [[Alamagn]].
* ''[[Homo neanderthalensis]]'' : ur c'hlopenn bras a oa dezhañ gant un tal war steuziañ, izel, hag un torus tev a-us da doulloù an daoulagad, ha tost elgezh ebet. 1 600 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn, da lâret eo un tammig muioc’h eget hini Homo sapiens. Etre 1,50 ha 1,70 metr sav a oa dezhañ.
Beziañ a rae e re varv gant [[lid-kañv|lidoù-kañv]]. Bevañ a reas en [[Eurazia]] nemetken. Aet eo ar spesad da get.
* ''[[Homo rhodesiensis]]'' (etre 125 000 ha 300 000 bloaz).
* ''Homo sapiens'', Den Cro-Magnon. An den modern eo. E gavout a reer war razh ar [[Kevandir|c’hevandirioù]].
Den Neandertal hag ''Homo sapiens'' (Den Cro-Magnon) o doa bevet en [[Europa]] hag er [[Reter-Nesañ]] d’ar memes koulz.
* [[Den Denisova]] zo ur spesad ag ar genad ''Homo'' dizoloet nevez zo e [[Siberia]]. Kenoadek e oa da ''Homo neanderthalensis'', ''Homo sapiens'' ha ''Homo floresiensis''.


==Filogeniezh==
Un daksonomiezh eus ''Homo'' e-mesk ar [[hominidae|marmouzed bras]] a weler evel amañ da-heul, gant ''Paranthropus'' hag ''Homo'' o tiwan a-douez ''Australopithecus'' (diskouezet amañ en un doare [[kladouriezh|kladek]] gant ''Paranthropus'', ''Kenyanthropus'', hag ''Homo'')&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;}}&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=miz Mae 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal |last1=Mondal |first1=M. |last2=Bertranpetit |first2=J. |last3=Lao |first3=O. |title=Approximate Bayesian computation with deep learning supports a third archaic introgression in Asia and Oceania |journal=[[Nature Communications]] |volume=10 |issue=1 |pages=246 |date=miz Genver 2019 |pmid=30651539 |pmc=6335398 |doi=10.1038/s41467-018-08089-7 |bibcode=2019NatCo..10..246M}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;&gt;{{cite journal |last=Zeitoun |first=V. |title=High occurrence of a basicranial feature in Homo erectus: anatomical description of the preglenoid tubercle |journal=The Anatomical Record Part B: The New Anatomist |volume=274 |issue=1 |pages=148–156 |date=September 2003 |pmid=12964205 |doi=10.1002/ar.b.10028 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot;&gt;{{cite journal |vauthors = Dembo M, Matzke NJ, Mooers AØ, Collard M |title=Bayesian analysis of a morphological supermatrix sheds light on controversial fossil hominin relationships |journal=Proceedings. Biological Sciences |volume=282 |issue=1812 |pages=20150943 |date=miz Eost 2015 |pmid=26202999 |pmc=4528516 |doi=10.1098/rspb.2015.0943 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dembo M, Radovčić D, Garvin HM, Laird MF, Schroeder L, Scott JE, Brophy J, Ackermann RR, Musiba CM, de Ruiter DJ, Mooers AØ, Collard M | display-authors = 6 | title = The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=97 |pages=17–26 |date=miz Eost 2016 |pmid=27457542 | doi = 10.1016/j.jhevol.2016.04.008 |hdl-access=free |hdl=2164/8796}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=bL2XDwAAQBAJ&amp;q=Sahelanthropus+tchadensis&amp;pg=PA7 |title=The Origins of Europeans and Their Pre-Historic Innovations from 6 Million to 10,000 BCE: From 6 Million to 10,000 BCE |last1=Harrison |first1=N. |date=1 miz Mae 2019 |publisher=Algora Publishing |isbn=9781628943795}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;See:

* {{cite book|url=https://www.researchgate.net/publication/278682043 |title=Analyzing Hominin Hominin Phylogeny: Cladistic Approach |last1=Strait |first1=David |last2=Grine |first2=Frederick |last3=Fleagle |first3=John |name-list-style=vanc |date=2015 |isbn=978-3-642-39978-7 |pages=1989–2014 (cladogram p. 2006)}}.
* {{cite journal|last1=Mounier |first1=A. |last2=Caparros |first2=M. |date=2015 |title=The phylogenetic status of Homo heidelbergensis – a cladistic study of Middle Pleistocene hominins |journal=BMSAP |language=fr |volume=27 |issue=3–4 |pages=110–134 |doi=10.1007/s13219-015-0127-4 |s2cid=17449909 |issn=0037-8984}}
* {{cite journal | vauthors = Rogers AR, Harris NS, Achenbach AA | title = Neanderthal-Denisovan ancestors interbred with a distantly related hominin | journal = Science Advances | volume = 6 |issue=8 |pages=eaay5483 |date=miz C'hwevrer 2020 |pmid=32128408 |pmc=7032934 | doi = 10.1126/sciadv.aay5483 | doi-access = free |bibcode=2020SciA....6.5483R}}&lt;/ref&gt;. Ar filogeniezh resis e-barzh ''Australopithecus'' zo atav kalz dizemglevioù diwar he fenn. Deiziadoù nesaet skourroù ar c'hladoù zo diskouezet e milionoù a vloavezhioù ([[Annum|Ma]])&lt;ref name=&quot;:2&quot;/&gt;. ''[[Graecopithecus]],'' ''[[Sahelanthropus]]'', hag ''[[Orrorin]]'', kladoù c'hoar da ''Australopithecus'' moarvat, n'int ket diskouezet amañ. Rouestlet e vez anvadur ar strolladoù a-wezhioù rak alies e vez savet strolladoù a-raok na vije bet an disterañ dielfennadur kladek&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;/&gt;. 

{{clade|{{clade
       |1='''[[Gibon|Hylobatidae]] (giboned)'''
       |label2='''[[Hominidae]]'''
|sublabel2='''(15.7)'''
       |2={{clade
         |1='''[[Ponginae]] ([[orangoutan]]ed)'''
         |label2='''[[Homininae]]'''
|sublabel2='''(8.8)'''
         |2={{clade
             |1='''[[Gorillini]] ([[gorilh]]ed)'''
             |label2='''[[Hominini]]'''
|sublabel2='''(7.8)'''
             |2={{clade
               |1='''[[Panina]] ([[chimpanze]]ed)'''
               |2='''[[Australopithecines]] (en o zouez ''[[Australopithecus]]'', ''[[Kenyanthropus]]'', ''[[Paranthropus]]'', ''Homo'')'''
         }}
       }}
}}}}|label1='''[[Hominoidea]]'''|sublabel1='''(20.4 Mya)'''}}


{{clade|{{clade
|1=''[[Ardipithecus|Ardipithecus ramidus]]'' (†) 
|sublabel2='''(3.9)'''
|label2='''''[[Australopithecus|Australopithecus s.l.]]'''''
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus anamensis|Australopithecus anamensis s.s.]]'' (†3.8) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus afarensis]]'' (†) 
               |2={{clade
                   |1=''[[Australopithecus garhi]]'' (†) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus deyiremeda]]'' (†3.4)
                   |2={{clade
   |1=''[[Kenyanthropus|Kenyanthropus platyops]]'' (†3.3)
|2={{clade
|1={{clade
  |1=''[[Australopithecus africanus]]'' (†2.1)
|2=''[[Paranthropus]]'' (†1.2)
}}
 |label2='''''Homo'''''
|sublabel2='''(3.4)'''
|2={{clade
|5=''[[Homo floresiensis]]'' (†0.05)
   |1=''[[Homo habilis]]'' (†1.5) [[File:Habilis Skull.png|45 px]]
   |2=''[[Homo rudolfensis]]'' (†1.9) [[File:Rudolfensis Skull.png|41 px]]
|4=''[[Australopithecus sediba]]'' (†2.0)
   |label3='''''[[H. erectus|H. erectus s.l.]]'''''
|sublabel3='''(1.9)'''
   |3={{clade
    |1=''[[Homo ergaster]]'' (†1.4) [[File:Ergaster Skull.png|45 px]]
     |label3='''(1.5)'''
    |2={{clade
     |1=''[[Homo erectus|African Homo erectus s.s.]]'' (†) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |2=''[[Homo erectus|Asian Homo erectus s.s.]]'' (†0.1) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |label4='''(1.2)'''
     |4={{clade
      |1=''[[Homo antecessor]]'' [[File:Antecessor Skull.png|45px]] (†0.8)
|label2=[[Homo heidelbergensis]]
|sublabel2='''(0.5)'''
      |2={{clade
|label1=[[Neandersovans]]
|sublabel1=(0.3)
        |1={{clade
|2=[[Den Denisova|Tud Denisova]] (†0.05) 
|1=''[[H. neanderthalensis]]'' (†0.05) [[File:Neanderthalensis Skull.png|39 px]]
}}
       |2='''''[[Homo sapiens]]'' [[File:Sapiens Skull.png|39 px]]'''
}} }} }} }} }}
                   }}}}
               }}
             }}
         }}
       }}
}}|label1='''[[Australopithecines]]'''|sublabel1='''(7.3 Mya)'''}}

Meur a lignez eus ar genad ''Homo'' o defe bet diskennidi o ouennañ gant lignezoù all war a seblant. Prouennoù genetek a ziskouez en em veskas ul lignez arkaek bet dispartiet eus al lignezoù arall 1,5 [[Annum|Ma]] zo, ''H. erectus'' marteze, gant hini an [[Den Denisova|Denisovaned]] war-dro 55 000 bloaz zo&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal|last1=Dediu |first1=D. |last2=Levinson |first2=S.C. |date=1 a viz Even 2018 |title=Neanderthal language revisited: not only us |journal=Current Opinion in Behavioral Sciences |series=The Evolution of Language |volume=21 |pages=49–55 |doi=10.1016/j.cobeha.2018.01.001 |issn=2352-1546 |hdl=21.11116/0000-0000-1667-4 |s2cid=54391128 |hdl-access=free}}
* {{cite journal |last1=Hubisz |first1=M.J. |last2=Williams |first2=A.L. |last3=Siepel |first3=A. |title=Mapping gene flow between ancient hominins through demography-aware inference of the ancestral recombination graph |journal=[[PLOS Genetics]] |volume=16 |issue=8 |pages=e1008895 |date = miz Eost 2020 |pmid=32760067 |pmc=7410169 |doi=10.1371/journal.pgen.1008895}}
* {{cite journal | vauthors = Kuhlwilm M, Gronau I, Hubisz MJ, de Filippo C, Prado-Martinez J, Kircher M, Fu Q, Burbano HA, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Rosas A, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Marques-Bonet T, Andrés AM, Viola B, Pääbo S, Meyer M, Siepel A, Castellano S | display-authors = 6 | title = Ancient gene flow from early modern humans into Eastern Neanderthals |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 530 | issue = 7591 | pages = 429–33 | date = miz C'hwevrer 2016 | pmid = 26886800 | pmc = 4933530 | doi = 10.1038/nature16544 | bibcode = 2016Natur.530..429K }}
* {{cite journal | vauthors = Prüfer K, Racimo F, Patterson N, Jay F, Sankararaman S, Sawyer S, Heinze A, Renaud G, Sudmant PH, de Filippo C, Li H, Mallick S, Dannemann M, Fu Q, Kircher M, Kuhlwilm M, Lachmann M, Meyer M, Ongyerth M, Siebauer M, Theunert C, Tandon A, Moorjani P, Pickrell J, Mullikin JC, Vohr SH, Green RE, Hellmann I, Johnson PL, Blanche H, Cann H, Kitzman JO, Shendure J, Eichler EE, Lein ES, Bakken TE, Golovanova LV, Doronichev VB, Shunkov MV, Derevianko AP, Viola B, Slatkin M, Reich D, Kelso J, Pääbo S | display-authors = 6 | title = The complete genome sequence of a Neanderthal from the Altai Mountains |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=505 | issue = 7481 | pages = 43–9 | date = miz Genver 2014 | pmid = 24352235 | pmc = 4031459 | doi = 10.1038/nature12886 | bibcode = 2014Natur.505...43P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot;&gt;{{cite journal|last=Callaway |first=E. |title=Evidence mounts for interbreeding bonanza in ancient human species |url=http://www.nature.com/news/evidence-mounts-for-interbreeding-bonanza-in-ancient-human-species-1.19394 |journal=Nature News |doi=10.1038/nature.2016.19394 |year=2016 |s2cid=87029139}}&lt;/ref&gt;. Karrekaennoù a ziskouez e  kendalc'has ''Homo erectus'' s.s. da vevañ d'an nebeutañ betek 117 000 bloaz zo, hag ''Homo floresiensis'' a chomas bev betek 50 000 bloaz zo. Evit doare ul lignez ''Homo erectus''-heñvel a 1.5 milion a vloavezhioù a hañval bezañ kavet e hent betek genom an dud a vremañ dre an Denisovaned, e-touez ar [[Papoued|Bapoued]] hag henvroidi Aostralia peurgetket&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Genom an dud ha n'int ket Afrikaned a-zindan ar Sahara a orin a ziskouez ar pezh a seblant bezañ meur a zarvoud distag a hironerezh gant Neanderthal hag a-wezhioù ivez gant Denisovaned war-dro 45 000 bloaz zo&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Varki |first1=A. |title=Why are there no persisting hybrids of humans with Denisovans, Neanderthals, or anyone else? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=113 |issue=17 |pages=E2354 |date=miz Ebrel 2016 |pmid=27044111 |pmc=4855598 |doi=10.1073/pnas.1602270113 |bibcode=2016PNAS..113E2354V |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot; /&gt;. Framm genetek strolladoù afrikan zo a-zindan ar Sahara a hañval diskouez e vije bet un hironadur gant ur boblañs a orin eus kornôg [[Eurazia]] war-dro 3000 bloaz zo&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{cite journal |last1=Ko |first1=K.H. |title=Hominin interbreeding and the evolution of human variation |journal=[[Journal of Biological Research]] |volume=23 |issue=1 |pages=17 |date=December 2016 |pmid=27429943 |pmc=4947341 |doi=10.1186/s40709-016-0054-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Pickrell JK, Patterson N, Loh PR, Lipson M, Berger B, Stoneking M, Pakendorf B, Reich D | display-authors = 6 |title=Ancient west Eurasian ancestry in southern and eastern Africa |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 111 |issue=7 |pages=2632–2637 |date=miz C'hwevrer 2014 |pmid=24550290 |pmc=3932865 |doi=10.1073/pnas.1313787111 |arxiv=1307.8014 |bibcode=2014PNAS..111.2632P |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;. 

Elfennoù zo a ro da soñjal e c'hallfe bezañ lakaet ''[[Australopithecus sediba]]'' er genad ''Homo'', pe en e c'henad dezhañ e-unan, abalamour d'e lec'h e-keñver''[[Homo habilis]]'' hag ''[[Homo floresiensis]]''&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal| vauthors = Groves C |date=2017|title=Progress in human systematics. A review|url=http://www.francoangeli.it/riviste/Scheda_Riviste.asp?IDArticolo=59711|journal=Paradigmi|issue=2|pages=59–74|doi=10.3280/PARA2017-002005|issn=1120-3404}}&lt;/ref&gt;.

== Taolenn spesadoù ar genad ''Homo'' ==
&lt;!--

The species status of ''[[H. rudolfensis]]'', ''[[H. ergaster]]'', ''[[H. georgicus]]'', ''[[H. antecessor]]'', ''[[H. cepranensis]]'', ''[[H. rhodesiensis]]'', ''[[H. neanderthalensis]]'', [[Denisova hominin]], and ''[[H. floresiensis]]'' remain under debate. ''[[H. heidelbergensis]]'' and ''H. neanderthalensis'' are closely related to each other and have been considered to be [[human subspecies|subspecies]] of ''H. sapiens''.

There has historically been a trend to postulate new human species based on as little as an individual fossil. A &quot;minimalist&quot; approach to human taxonomy recognizes at most three species, ''[[Homo habilis]]'' (2.1–1.5 Mya, membership in ''Homo'' questionable), ''[[Homo erectus]]'' (1.8–0.1 Mya, including the majority of the age of the genus, and the majority of archaic varieties as [[Homo erectus subspecies|subspecies]],&lt;ref&gt;{{cite news |first=Sid |last=Perkins |url=http://www.nature.com/news/skull-suggests-three-early-human-species-were-one-1.13972 |title=Skull suggests three early human species were one |date=17 October 2013 |work=Nature News &amp; Comment}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite news |last=Switek |first=B. |date=17 October 2013 |title=Beautiful Skull Spurs Debate on Human History |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2013/10/131017-skull-human-origins-dmanisi-georgia-erectus/ |newspaper=[[National Geographic]] |access-date=22 September 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |vauthors=Lordkipanidze D, Ponce de León MS, Margvelashvili A, Rak Y, Rightmire GP, Vekua A, Zollikofer CP |title=A complete skull from Dmanisi, Georgia, and the evolutionary biology of early Homo |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=342 |issue=6156 |pages=326–31 |date=October 2013 |pmid=24136960 |doi=10.1126/science.1238484 |s2cid=20435482 |bibcode=2013Sci...342..326L}}
&lt;/ref&gt; including ''H. heidelbergensis'' as a late or transitional variety&lt;ref&gt;{{cite web |title=''Homo heidelbergensis'' - The evolutionary dividing line between ''Homo erectus'' and modern humans was not sharp. |publisher=Dennis O'Neil |url=http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_1.htm |access-date=November 29, 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Mounier |first1=A. |last2=Marchal |first2=F. |last3=Condemi |first3=S. |title=Is Homo heidelbergensis a distinct species? New insight on the Mauer mandible |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=56 |issue=3 |pages=219–246 |date=March 2009 |pmid=19249816 |doi=10.1016/j.jhevol.2008.12.006 |url=https://www.researchgate.net/publication/24144485}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Lieberman |first1=D.E. |last2=McBratney |first2=B.M. |last3=Krovitz |first3=G. |title=The evolution and development of cranial form in Homosapiens |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=99 |issue=3 |pages=1134–1139 |date=February 2002 |pmid=11805284 |pmc=122156 |doi=10.1073/pnas.022440799 |bibcode=2002PNAS...99.1134L |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;) and ''[[Homo sapiens]]'' (300 kya to present, including ''H. neanderthalensis'' and other varieties as [[human subspecies|subspecies]]). &quot;Species&quot; does in this context not necessarily mean that hybridization and introgression were impossible at the time. However, it is often used as a convenient term, but it should be taken to mean to be a generic lineage at best, and clusters at worst. In general definitions and methodology of &quot;species&quot; delineation criteria are not generally agreed upon in anthropology or paleontology. Indeed, mammals can typically interbreed for 2 to 3 million years&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Wilson |first1=A.C. |last2=Maxson |first2=L.R. |last3=Sarich |first3=V.M. |title=Two types of molecular evolution. Evidence from studies of interspecific hybridization |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=71 |issue=7 |pages=2843–2847 |date=July 1974 |pmid=4212492 |pmc=388568 |doi=10.1073/pnas.71.7.2843 |bibcode=1974PNAS...71.2843W |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; or longer,&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Popadin |first1=K. |last2=Gunbin |first2=K. |last3=Peshkin |first3=L. |last4=Annis |first4=S. |last5=Kraytsberg |first5=Y. |last6=Markuzon |first6=N. |last7=Ackermann |first7=R.R. |last8=Khrapko |first8=K. |display-authors=6 |date=19 October 2017 |title=Mitochondrial pseudogenes suggest repeated inter-species hybridization among direct human ancestors |journal=bioRxiv |at=134502 |doi=10.1101/134502 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; so all contemporary &quot;species&quot; in the genus ''Homo'' would potentially have been able to interbreed at the time, and introgression from beyond the genus ''Homo'' can not ''a priori'' be ruled out.&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Ackermann |first1=R.R. |last2=Arnold |first2=M.L. |last3=Baiz |first3=M.D. |last4=Cahill |first4=J.A. |last5=Cortés-Ortiz |first5=L. |last6=Evans |first6=B.J. |last7=Grant |first7=B.R. |last8=Grant |first8=P.R. |last9=Hallgrimsson |first9=B. |last10=Humphreys |first10=R.A. |last11=Jolly |first11=C.J. |last12=Malukiewicz |first12=J. |last13=Percival |first13=C.J. |last14=Ritzman |first14=T.B. |last15=Roos |first15=C. |last16=Roseman |first16=C.C. |last17=Schroeder |first17=L. |last18=Smith |first18=F.H. |last19=Warren |first19=K.A. |last20=Wayne |first20=R.K. |last21=Zinner |first21=D. |display-authors=6 |title=Hybridization in human evolution: Insights from other organisms |journal=[[Evolutionary Anthropology (journal)|Evolutionary Anthropology]] |volume=28 |issue=4 |pages=189–209 |date=July 2019 |pmid=31222847 |pmc=6980311 |doi=10.1002/evan.21787 |url=http://osf.io/y3bp7/ |hdl=2027.42/151330 }}&lt;/ref&gt; It has been suggested that ''H. naledi'' may have been a hybrid with a late surviving ''Australipith'' (taken to mean beyond ''Homo'', ed.),&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=May 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt; despite the fact that these lineages generally are regarded as long extinct. As discussed above, many introgressions have occurred between lineages, with evidence of introgression after separation of 1.5 million years.
&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}}&lt;/ref&gt; 
ISBN 13 9781465474018
--&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! Spesadoù
! Prantad amzer (e milionoù a vloavezhioù)
! Dasparzh
! Ment en oad-gour (m)
! Pouez en oad-gour (kg)
! endalc'had ar c'hlopenn (cm³)
! Dizoloadennoù ar c'harrekaennoù 
! Deiziad an dizoloadenn / &lt;br /&gt;embann e anv
|-
| '''''[[Homo habilis|H. habilis]]''''' &lt;br&gt;&lt;small&gt;N'eo ket sur ez a er genad homo&lt;/small&gt;
| 2,4 — 1,6&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 100&lt;/ref&gt; 
| [[Afrika]]
| 1,0 — 1,5
| 30 — 55
| 600
| Kalz
| 1960 / 1964
|-
| ''[[Homo rudolfensis|H. rudolfensis]]''
| 1,9&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 101&lt;/ref&gt;
| [[Kenya]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 c'hlopenn
| 1972 / 1986
|-
| ''[[Homo georgicus|H. georgicus]]''
| 1,8 — 1,6
| [[Georgia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 600
| Nebeut
| 1999 / 2002
|-
| '''''[[Homo ergaster|H. ergaster]]'''''
| 1,9 — 1,25
| Reter ha Su Afrika
| 1,9
| &amp;nbsp;
| 700 — 850
| Kalz
| 1975
|-
| '''''[[Homo erectus|H. erectus]]'''''
| 2(1,25) — 0,3
| Afrika, [[Azia]] ([[Java]], [[Sina]], [[Kaokaz]]), [[Europa]]
| 1,8
| 60
| 900 — 1100
| Kalz
| 1891 / 1892
|-
| ''[[Homo cepranensis|H. cepranensis]]''
| 0,8 ?
| [[Italia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 gokenn glopenn
| 1994 / 2003
|-
| ''[[Homo antecessor|H. antecessor]]''
| 0,8 — 0,35
| [[Spagn]], [[Bro-Saoz]]
| 1,75
| 90
| 1000
| 3 lec'hienn
| 1997
|-
| '''''[[Homo heidelbergensis|H. heidelbergensis]]'''''
| 0,6 — 0,25
| Europa, Afrika, Sina
| 1,8
| 60
| 1100 — 1400
| Kalz
| 1908
|-
| '''''[[Den Neandertal|H. neanderthalensis]]'''''
| 0,23 — 0,03
| Europa, Azia ar C'hornôg
| 1,6
| 55 — 70 
| 1200 — 1700
| Kalz
| (1829) / 1864
|-
| ''[[Den Denisova]]''
| 0,04
| Mervent [[Siberia]] ([[Kraï an Altaï|Altaï]])
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| Nebeut-tre
| 2010
|-
| ''[[Homo rhodesiensis|H. rhodesiensis]]''
| 0,3 — 0,12
| [[Zambia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1300
| Nebeut-tre
| 1921
|-
| '''''[[Den modern|H. sapiens]]'''''
| 0,25 — amzer a-vremañ
| Bed a-bezh
| 1,4 — 1,9
| 55 — 80
| 1000 — 1850
| Amzer a-vremañ
| — / 1758
|-
| ''[[Homo floresiensis|H. floresiensis]]''
| 0,10 — 0,012
| [[Indonezia]]
| 1,0
| 25
| 400
| 7 hinienn
| 2003 / 2004
|}

== Perzhioù anatomek ar genad ''Homo'' ==

=== Daoudroadegezh ===
====Perzhioù boutin gant an Hominina all====
An [[Hominina]] zo termenet gant o daoudroadegezh peurgetket. Ar perzhioù da-heul o deus : 
* 4 c'hrommadur el [[livenn-gein]].
* Un toull kilpenn e diazez ar [[klopenn|c'hlopenn]], ar pezh zo stag ouzh an dalc'h korf a-sav sonn.
* Ur [[Pelvis (korfadurezh)|pelvis]] ledan ha digor-frank, hag a-drugarez dezhañ ur stabilded welloc’h en e sav.
* [[Askorn morzhed|eskern morzhed]] a-veskell e-keñver ul linenn a-blom a laka an [[treid]] da vout dindan ar [[kreiz-pouez|c’hreiz-pouez]].

====Perzhioù ar genad ''Homo''====
Izili ar genad Homo o deus ouzhpenn arperzhioù anatomek da-heul :
* Izili a-dreñv hiroc'h evit an izili a-raok.
* Ur meud troad kenstur gant ar [[Biz-troad|bizied troad]] arall
* Bezañs ur [[bolz troad]].

''Homo habilis'' en deus ur vorfologiezh etre na glot ket penn-da-benn gant ar perzhioù zo er roll diwezhañ-mañ. Evit pezh a sell ''Homo rudolfensis'' ne anaver ket ar relegenn en tu all d'ar c'hlopenn.

Klaskerien zo a ouzhpenn d'an tri ferzh roet uheloc'h ar varregezh da redek, diwar dielfennadur eskern karrekaet an treid hag ur serten niver a reizhadennoù morfologek a weler war an eskern [[Karrekaenn|karrekaet]]. Harpañ a ra ar soñj-se war [[damkan ar reder andur]].
Ouzhpennet e vez bremañ ar c’houested da redek.

=== Emdroadur ar c'hlopenn ===
* Un [[endalc'had klopenn]] brasoc'h evit 550cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;, brasoc’h eget hini an [[aostralopitek|aostralopiteked]] hag ar [[primated]] arall, hag o vont war greskiñ e-doug ar [[Pleistosen]] (ouzhpenn 1 500 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; evit den Neandertal hag ''Homo sapiens''), nemet evit den Flores e vefe, ur spesad a yeas war vihanaat abalamour d’an digenvezder war un enezenn.
* Rontadur ar c'hlopenn.
* Pladerezh an dremm dre ma tistremen nebeutoc'h-nebeutañ ar c'harvanoù.
* Digresk ar c'higennoù a dalvez da chaokat 
* Digresk an dent, gant un digresk eus ment ar [[Kildant|c'hildent]] eus M1 da M3 (kreskiñ a ra o ment e karvan an Aostralopiteked)&lt;ref name=Picq&gt;Pascal Picq, ''Premiers hommes'', éd. Flammarion, Paris, 2016&lt;/ref&gt;.

=== barregezh d'ober gant ar vouezh ===
* Diskenn a ra ar [[garloc'henn|c'harloc'henn]] tamm-ha-tamm, ar pezh a ro tu da vodulañ sonioù disklipet-mat&lt;ref name=Picq/&gt; ;
* [[askorn uheñvel|Askorn an teod]], en deus ur roll en implij ar vouezh, a gaver e relegoù [[den Neandertal]]. Ne ouzer ket hag eñ e oa unan gant ar spesadoù all.

== Perzhioù sevenadurel ar genad ''Homo''==
Un nebeud obererezhioù pe barregezhioù sevenadurel n'int kavet nemet e-touez izili ar genad ''Homo'' evit doare :
* An implij eus binvioù maen da gentañ gant [[bili aozet|bili benet]] ha goude gant gant gwelladenn ar binvioù da vare an [[Akeulean]] 
* Implij an [[tan]] a-wezhioù kerkent ha 1,5 Ma zo (''Homo erectus''?), hep barregezh da c'hwezhañ an tan a-raok 400 000 bloaz zo avat (testeniekaet eo adalek ''Homo neanderthalensis'')&lt;ref name=Wadley&gt;Lyn Wadley, &quot;[https://www.bing.com/videos/search?q=youtube+carta+anthropogeny&amp;view=detail&amp;mid=0E93D85BA97C1B293EB70E93D85BA97C1B293EB7&amp;FORM=VIRE The Origin and Development of Fire Technology in Africa]&quot;, CARTA - The Perspective from Africa, 30 a viz Mae 2019&lt;/ref&gt;.
* Bevezadur ingal a gig kavet o jiboesat pe o tispenn gagnoù&lt;ref name=&quot;Hublin2018&quot;&gt;[[Jean-Jacques Hublin]], ''Quand d'autres hommes peuplaient la Terre : combien d'espèces ?'', prezegenn e [[Musée de l'Homme]], 19 a viz Here 2018, [https://www.youtube.com/watch?v=JlQR1b_M0io voir la vidéo en ligne].&lt;/ref&gt;. 
* Barregezh da vevañ dindan ledredoù un tamm pelloc'h en norzh (en Europa hag en Azia) evit ar genadoù ''[[Hominidae]]'' all. 
* Lidoù-kañv (testeniekaet adalek ''Homo neanderthalensis'').
* Arzoù evel al [[liverezh]] pe ar [[Kizellerezh|c’hizellerezh]] (testeniekaet adalek ''Homo sapiens'').

==Notennoù==
{{Daveoù|bannoù=2}}


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Denoniezh]]
[[Rummad:Hominidae]]</text>
      <sha1>k0pnafacfp6hjz16jsm1avxcuhgkiuc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007510</id>
      <parentid>2007509</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T00:52:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Perzhioù sevenadurel ar genad Homo */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41338" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | ''Homo'' | Neandertal vs Sapiens.jpg | Klopennoù ''[[Homo sapiens]]'' (a-gleiz) ha&lt;br&gt; ''[[Homo neanderthalensis]]'' (a-zehou) keñver-ha-keñver }}
{{Taxobox Phylum | Chordata / Vertebrata }}
{{Taxobox Classis | Mammalia }}
{{Taxobox Ordo | Primates }}
{{Taxobox Subordo | Haplorrhini }}
{{Taxobox Infraordo | Simiiformes }}
{{Taxobox Superfamilia  | Hominoidea }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Anv skiantel | Loen  | genad | Homo | [[Carl von Linné|Linnaeus]], [[1758]] }}
{{Taxobox Echu}}
Ar genad '''''Homo''''' zo ur [[genad]] hag a vod an [[Homo sapiens|den modern]] (''Homo sapiens'') ha spesadoù all zo aet da get, renket gant ar skiantourien e-giz hendadoù pe spesadoù kar dezhañ, ''[[Homo erectus]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'' peurgetket. Anadiñ a reas ar genad gant ''[[Homo habilis]]'' war-dro 2,1 – 2,3 milion a vloavezhioù zo hervez an istimadenn degemeret peurliesañ&lt;ref&gt;{{cite book|title= The Cambridge Encyclopedia of Human Evolution |last=Stringer |first=C.B. |author-link=Chris Stringer |chapter=Evolution of early humans |editor-last1=Jones |editor-first1=S. |editor-last2=Martin |editor-first2=R. |editor-last3=Pilbeam |editor-first3=D. |year=1994 |publisher=[[Cambridge University Press]] |location=Cambridge |page=242}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Schrenk |first1=F. |last2=Kullmer |first2=O. |last3=Bromage |first3=T. |chapter=Chapter 9: The Earliest Putative ''Homo'' Fossils |editor-last1=Henke |editor-first1=W. |editor-last2=Tattersall |editor-first2=I. |title=Handbook of Paleoanthropology |date=2007 |pages=1611–1631 |doi=10.1007/978-3-540-33761-4_52}}&lt;/ref&gt;. Kinniget ez eus bet uhelaat an deiziad-se da 2,8 [[annum|Ma]] e 2015 abalamour ma oa bet dizoloet un askorn karvan eus ar mare-hont&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Spoor |first1=F. |last2=Gunz |first2=P. |last3=Neubauer |first3=S. |last4=Stelzer |first4=S. |last5=Scott |first5=N. |last6=Kwekason |first6=A. |last7=Dean |first7=M.C. |title=Reconstructed Homo habilis type OH 7 suggests deep-rooted species diversity in early Homo |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=519 |issue=7541 |pages=83–86 |date=March 2015 |pmid=25739632 |doi=10.1038/nature14224 |s2cid=4470282 |bibcode=2015Natur.519...83S}}&lt;/ref&gt;. 
Dont a ra ar genad ''Homo'' eus ar genad ''[[Australopithecus]]'' zo aet da get abaoe mod all. 

''Homo'', moarvat, e-giz ''[[Paranthropus]]'', zo ur skourr c'hoar da ''[[Australopithecus africanus]]'' a oa en em zispartiet e-unan diouzh lignez ar genad ''[[Pan (genad)|Pan]]'', ar [[chimpanze]]ed, da vare ar [[Miosen]] uhelañ pe ar [[Pliosen]] abred&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haile-Selassie Y, Gibert L, Melillo SM, Ryan TM, Alene M, Deino A, Levin NE, Scott G, Saylor BZ | display-authors = 6 | title = New species from Ethiopia further expands Middle Pliocene hominin diversity |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 521 | issue = 7553 | pages = 483–8 | date = May 2015 | pmid = 26017448 |doi=10.1038/nature14448 | s2cid = 4455029 | bibcode = 2015Natur.521..483H }}&lt;/ref&gt;.

''[[Homo erectus]]'' a anadas war-dro 2 vilion a vloavezhioù zo hag, e [[dispersal of Homo erectus|meur a zivroadeg abred]], en em skignas en holl [[Afrika]] (el lec'h ma vez anvet ''[[Homo ergaster]]'') hag en Eurazia. Ar c'hentañ spesad eus ar genad Homo e oa moarvat da vevañ en ur gevredigezh [[chaseourien-dastumerien]] ha da [[Mestroni an tan gant an dud kentañ|vestroniañ an tan]]. Anezhi ur spesad gouest d'en em reizhañ ha graet berzh gantañ, ''Homo erectus'' a badas ouzhpenn ur milion a vloavezhioù hag en em dreuzfurmas tamm-ha-tamm e spesadoù nevez war-dro 500 000 bloaz zo. ''H. erectus'' er ster strizh (spesad Azia) a zo aet da get 140 000 bloaz zo. ''[[Homo erectus soloensis]]'', bet kavet e [[Java]], a seller outañ evel ar skourr diwezhañ eus ''H. erectus'' da vezañ chomet bev.  Bloaziet gwezhall etre 50 000 ha 40 000 bloaz zo, ur studiadenn eus 2011 he deus ampellet an deizad ma oa aet ''H. e. soloensis'' da get da 143 000 bloaz zo d'an diwezhatañ, met kentoc'h a-raok 550 000 bloaz zo moarvat&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;.

An [[den modern e-keñver an anatomiezh]] (''Homo sapiens'') a anadas etre 300 000 ha 200 000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;NAT-20170607a&quot;&gt;{{cite journal |last=Callaway |first=E. |title= Oldest Homo sapiens fossil claim rewrites our species' history |url=http://www.nature.com/news/oldest-homo-sapiens-fossil-claim-rewrites-our-species-history-1.22114 |date=7 June 2017 |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |doi=10.1038/nature.2017.22114 |access-date=11 June 2017}}&lt;/ref&gt;, en Afrika, hag  ''[[Homo neanderthalensis]]'' a anadas war-dro ar memes mare en [[Europa]] hag e kornôg Azia. ''Homo sapiens'' en em skignas e diavaez Afrika e [[Orin afrikan an den modern|meur a wagennad]], adalek 250 000 vloaz zo marteze, hag adal 130 000 vloaz zo a dra sur. [[Skignadeg ar su]], evel ma lârer, a grogas war-dro  70–50 000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;Posth&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Posth C, Renaud G, Mittnik A, Drucker DG, Rougier H, Cupillard C, Valentin F, Thevenet C, Furtwängler A, Wißing C, Francken M, Malina M, Bolus M, Lari M, Gigli E, Capecchi G, Crevecoeur I, Beauval C, Flas D, Germonpré M, van der Plicht J, Cottiaux R, Gély B, Ronchitelli A, Wehrberger K, Grigorescu D, Svoboda J, Semal P, Caramelli D, Bocherens H, Harvati K, Conard NJ, Haak W, Powell A, Krause J | display-authors = 6 | title = Pleistocene Mitochondrial Genomes Suggest a Single Major Dispersal of Non-Africans and a Late Glacial Population Turnover in Europe | journal = Current Biology | volume = 26 | issue = 6 | pages = 827–33 | date = March 2016 | pmid = 26853362 | doi = 10.1016/j.cub.2016.01.037 | hdl-access = free | s2cid = 140098861 | hdl = 2440/114930 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal | vauthors = Karmin M, Saag L, Vicente M, Wilson Sayres MA, Järve M, Talas UG, Rootsi S, Ilumäe AM, Mägi R, Mitt M, Pagani L, Puurand T, Faltyskova Z, Clemente F, Cardona A, Metspalu E, Sahakyan H, Yunusbayev B, Hudjashov G, DeGiorgio M, Loogväli EL, Eichstaedt C, Eelmets M, Chaubey G, Tambets K, Litvinov S, Mormina M, Xue Y, Ayub Q, Zoraqi G, Korneliussen TS, Akhatova F, Lachance J, Tishkoff S, Momynaliev K, Ricaut FX, Kusuma P, Razafindrazaka H, Pierron D, Cox MP, Sultana GN, Willerslev R, Muller C, Westaway M, Lambert D, Skaro V, Kovačevic L, Turdikulova S, Dalimova D, Khusainova R, Trofimova N, Akhmetova V, Khidiyatova I, Lichman DV, Isakova J, Pocheshkhova E, Sabitov Z, Barashkov NA, Nymadawa P, Mihailov E, Seng JW, Evseeva I, Migliano AB, Abdullah S, Andriadze G, Primorac D, Atramentova L, Utevska O, Yepiskoposyan L, Marjanovic D, Kushniarevich A, Behar DM, Gilissen C, Vissers L, Veltman JA, Balanovska E, Derenko M, Malyarchuk B, Metspalu A, Fedorova S, Eriksson A, Manica A, Mendez FL, Karafet TM, Veeramah KR, Bradman N, Hammer MF, Osipova LP, Balanovsky O, Khusnutdinova EK, Johnsen K, Remm M, Thomas MG, Tyler-Smith C, Underhill PA, Willerslev E, Nielsen R, Metspalu M, Villems R, Kivisild T | display-authors = 6 | title = A recent bottleneck of Y chromosome diversity coincides with a global change in culture | journal = Genome Research | volume = 25 | issue = 4 | pages = 459–66 | date = April 2015 | pmid = 25770088 | pmc = 4381518 | doi = 10.1101/gr.186684.114 }}
* {{cite journal | vauthors = Pagani L, Lawson DJ, Jagoda E, Mörseburg A, Eriksson A, Mitt M, Clemente F, Hudjashov G, DeGiorgio M, Saag L, Wall JD, Cardona A, Mägi R, Wilson Sayres MA, Kaewert S, Inchley C, Scheib CL, Järve M, Karmin M, Jacobs GS, Antao T, Iliescu FM, Kushniarevich A, Ayub Q, Tyler-Smith C, Xue Y, Yunusbayev B, Tambets K, Mallick CB, Saag L, Pocheshkhova E, Andriadze G, Muller C, Westaway MC, Lambert DM, Zoraqi G, Turdikulova S, Dalimova D, Sabitov Z, Sultana GN, Lachance J, Tishkoff S, Momynaliev K, Isakova J, Damba LD, Gubina M, Nymadawa P, Evseeva I, Atramentova L, Utevska O, Ricaut FX, Brucato N, Sudoyo H, Letellier T, Cox MP, Barashkov NA, Skaro V, Mulahasanovic L, Primorac D, Sahakyan H, Mormina M, Eichstaedt CA, Lichman DV, Abdullah S, Chaubey G, Wee JT, Mihailov E, Karunas A, Litvinov S, Khusainova R, Ekomasova N, Akhmetova V, Khidiyatova I, Marjanović D, Yepiskoposyan L, Behar DM, Balanovska E, Metspalu A, Derenko M, Malyarchuk B, Voevoda M, Fedorova SA, Osipova LP, Lahr MM, Gerbault P, Leavesley M, Migliano AB, Petraglia M, Balanovsky O, Khusnutdinova EK, Metspalu E, Thomas MG, Manica A, Nielsen R, Villems R, Willerslev E, Kivisild T, Metspalu M | display-authors = 6 | title = Genomic analyses inform on migration events during the peopling of Eurasia |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 538 | issue = 7624 | pages = 238–242 | date = October 2016 | pmid = 27654910 | pmc = 5164938 | doi = 10.1038/nature19792 | bibcode = 2016Natur.538..238P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;HaberM&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haber M, Jones AL, Connell BA, Arciero E, Yang H, Thomas MG, Xue Y, Tyler-Smith C | display-authors = 6 | title = A Rare Deep-Rooting D0 African Y-Chromosomal Haplogroup and Its Implications for the Expansion of Modern Humans Out of Africa | journal = Genetics | volume = 212 | issue = 4 | pages = 1421–1428 | date = August 2019 | pmid = 31196864 | pmc = 6707464 | doi = 10.1534/genetics.119.302368 }}&lt;/ref&gt; hag a voe heuliet gant [[Divroadegoù abred an dud vodern|trevadennadur padus]] [[Eurazia]] hag [[Okeania]] 50 000 vloaz zo. En Afrika koulz hag en Eurazia, ''Homo sapiens'' en em gavas hag [[Archaic human admixture with modern humans|en em baras]] gant spesadoù arkaek eus ''Homo''&lt;ref name=&quot;A draft sequence of the Neandertal&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Green RE, Krause J, Briggs AW, Maricic T, Stenzel U, Kircher M, Patterson N, Li H, Zhai W, Fritz MH, Hansen NF, Durand EY, Malaspinas AS, Jensen JD, Marques-Bonet T, Alkan C, Prüfer K, Meyer M, Burbano HA, Good JM, Schultz R, Aximu-Petri A, Butthof A, Höber B, Höffner B, Siegemund M, Weihmann A, Nusbaum C, Lander ES, Russ C, Novod N, Affourtit J, Egholm M, Verna C, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Doronichev VB, Golovanova LV, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Fortea J, Rosas A, Schmitz RW, Johnson PL, Eichler EE, Falush D, Birney E, Mullikin JC, Slatkin M, Nielsen R, Kelso J, Lachmann M, Reich D, Pääbo S | display-authors = 6 | title = A draft sequence of the Neandertal genome | journal = Science | volume = 328 | issue = 5979 | pages = 710–722 | date = May 2010 | pmid = 20448178 | pmc = 5100745 | doi = 10.1126/science.1188021 | bibcode = 2010Sci...328..710G }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Lowery RK, Uribe G, Jimenez EB, Weiss MA, Herrera KJ, Regueiro M, Herrera RJ | title = Neanderthal and Denisova genetic affinities with contemporary humans: introgression versus common ancestral polymorphisms |journal=[[Gene (journal)|Gene]] |volume=530 |issue=1 |pages=83–94 |date=November 2013 |pmid=23872234 |doi=10.1016/j.gene.2013.06.005}}
Hervez ar studiadenn-mañ e vefe posubl e vefe dleet an heñvelderioù genetek kavet etre ar poblañsoù arkaek ha modern a dud da liesstummegezh an hendadoù boutin dezhe dreist-holl&lt;/ref&gt;. Spesadoù arkaek (ha n'int ket ''sapiens'') o dije kendalc'het da vevañ betek 40 000 vloaz zo ([[Dianadeg Neanderthal]]).

Aet eo da get razh spesadoù ar genad ''Homo'' hiziv nemet ''[[Homo sapiens]]''. Ar spesadoù kar dezhañ diwezhañ, ''[[Homo floresiensis]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'', zo aet da get, an eil 18 000 bloaz zo; hag egile 28 000 bloaz zo. Neoazh elfennoù dizoloet n’eus ket pell a lak ar skiantourion da soñjal en dije dalc'het ''Homo floresiensis'' da vevañ betek 12 000 bloaz zo, ha razh poblañsoù an [[Douar]], nemet Afrikaniz, o defe [[gen|genoù]] o tonet eus Den Neandertal da heul un [[hironerezh]] etre an daou spesad (''Homo sapiens'' hag  ''Homo Neanderthalensis'') c’hoarvezet er [[Reter-Nesañ]].

== Etimologiezh ==
Ar ger ''homō'' a dalv &quot;den&quot; e [[latin]] ha donet a ra ag an henlatin ''hĕmo'' a zeu-eñ ag an [[Indezeuropeg]] *''dʰǵʰm̥mō'' (&quot;eus an douar&quot;), evel ar ger brezhoneg den&lt;ref&gt;X. Delamarre, ''Dictionnaire de la langue gauloise'', p. 176&lt;/ref&gt;. Roet e voe an anv-mañ d’ar genad gant [[Carl von Linné]] e [[1758]].

== Anvioù spesadoù ==
* ''[[Homo sapiens sapiens]]'' hag ''[[Homo sapiens neanderthalensis]]'', anvioù daou [[isspesad]] ag ar memes [[spesad]] (''Homo sapiens''). Hiriv e vezont lakaet da spesadoù distag ag ar genad ''Homo'': ''Homo sapiens'' ha ''Homo neanderthalensis''.
* [[Den Cro-Magnon]]
* [[Den Piltdown]] (taol-bourd skiantel)

== Spesadoù anavezet ar genad ''Homo'' ==
Arvarus eo c’hoazh renkadur ar spesadoù-se ha tabut zo atav etre an [[Henzenoniezh|henzenoniourion]] evit lakaat ar re-mañ-re da spesad pe da isspesad.&lt;br&gt;
Setu amañ spesadoù ar genad ''Homo'' hervez urzh al lizherenneg:
* ''[[Homo antecessor]]'' (etre 1,2 ha 0,7 milion a vl.)
* ''[[Homo cepranensis]]''
* ''[[Homo erectus]]'' (1,8 M. a vl.). Brasoc’h eo eget e ziaraogerion. Etre 850 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; ha 1 100 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn. Ur [[baleg us-pod]] kreñv a oa dezhañ, hogen ne oa ket ken rakkarvenek hag ar spesadoù ''Homo'' kent. Ampartoc’h e oa evit sevel ostilhoù ha mestroniañ a rae an [[tan]].
* ''[[Homo ergaster]]'' (etre 2,2 milion ha 1 milion a vl.)
* ''[[Homo floresiensis]]'' (Den [[Flores]] — dizoloet e [[2003]] — aet da get war-dro 18 000 bloaz.)
* ''[[Homo rudolfensis]]'' (2,4 milion a vl.)
* ''[[Homo georgicus]]'' (1,8 milion a vl.) 
* ''[[Homo habilis]]'' (etre 2,5 ha 1,5 milion a vloavezhioù). 700 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn.
* ''[[Homo heidelbergensis]]'' (etre 600 000 bloaz ha 200 000 bloaz)
* ''[[Homo erectus reilingensis]]'' (''[[Pithecanthropus erectus reilingensis]]'') : darn klopenn un [[hominida]] henaek dizoloet e [[Mervent]] [[Alamagn]].
* ''[[Homo neanderthalensis]]'' : ur c'hlopenn bras a oa dezhañ gant un tal war steuziañ, izel, hag un torus tev a-us da doulloù an daoulagad, ha tost elgezh ebet. 1 600 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn, da lâret eo un tammig muioc’h eget hini Homo sapiens. Etre 1,50 ha 1,70 metr sav a oa dezhañ.
Beziañ a rae e re varv gant [[lid-kañv|lidoù-kañv]]. Bevañ a reas en [[Eurazia]] nemetken. Aet eo ar spesad da get.
* ''[[Homo rhodesiensis]]'' (etre 125 000 ha 300 000 bloaz).
* ''Homo sapiens'', Den Cro-Magnon. An den modern eo. E gavout a reer war razh ar [[Kevandir|c’hevandirioù]].
Den Neandertal hag ''Homo sapiens'' (Den Cro-Magnon) o doa bevet en [[Europa]] hag er [[Reter-Nesañ]] d’ar memes koulz.
* [[Den Denisova]] zo ur spesad ag ar genad ''Homo'' dizoloet nevez zo e [[Siberia]]. Kenoadek e oa da ''Homo neanderthalensis'', ''Homo sapiens'' ha ''Homo floresiensis''.


==Filogeniezh==
Un daksonomiezh eus ''Homo'' e-mesk ar [[hominidae|marmouzed bras]] a weler evel amañ da-heul, gant ''Paranthropus'' hag ''Homo'' o tiwan a-douez ''Australopithecus'' (diskouezet amañ en un doare [[kladouriezh|kladek]] gant ''Paranthropus'', ''Kenyanthropus'', hag ''Homo'')&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;}}&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=miz Mae 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal |last1=Mondal |first1=M. |last2=Bertranpetit |first2=J. |last3=Lao |first3=O. |title=Approximate Bayesian computation with deep learning supports a third archaic introgression in Asia and Oceania |journal=[[Nature Communications]] |volume=10 |issue=1 |pages=246 |date=miz Genver 2019 |pmid=30651539 |pmc=6335398 |doi=10.1038/s41467-018-08089-7 |bibcode=2019NatCo..10..246M}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;&gt;{{cite journal |last=Zeitoun |first=V. |title=High occurrence of a basicranial feature in Homo erectus: anatomical description of the preglenoid tubercle |journal=The Anatomical Record Part B: The New Anatomist |volume=274 |issue=1 |pages=148–156 |date=September 2003 |pmid=12964205 |doi=10.1002/ar.b.10028 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot;&gt;{{cite journal |vauthors = Dembo M, Matzke NJ, Mooers AØ, Collard M |title=Bayesian analysis of a morphological supermatrix sheds light on controversial fossil hominin relationships |journal=Proceedings. Biological Sciences |volume=282 |issue=1812 |pages=20150943 |date=miz Eost 2015 |pmid=26202999 |pmc=4528516 |doi=10.1098/rspb.2015.0943 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dembo M, Radovčić D, Garvin HM, Laird MF, Schroeder L, Scott JE, Brophy J, Ackermann RR, Musiba CM, de Ruiter DJ, Mooers AØ, Collard M | display-authors = 6 | title = The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=97 |pages=17–26 |date=miz Eost 2016 |pmid=27457542 | doi = 10.1016/j.jhevol.2016.04.008 |hdl-access=free |hdl=2164/8796}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=bL2XDwAAQBAJ&amp;q=Sahelanthropus+tchadensis&amp;pg=PA7 |title=The Origins of Europeans and Their Pre-Historic Innovations from 6 Million to 10,000 BCE: From 6 Million to 10,000 BCE |last1=Harrison |first1=N. |date=1 miz Mae 2019 |publisher=Algora Publishing |isbn=9781628943795}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;See:

* {{cite book|url=https://www.researchgate.net/publication/278682043 |title=Analyzing Hominin Hominin Phylogeny: Cladistic Approach |last1=Strait |first1=David |last2=Grine |first2=Frederick |last3=Fleagle |first3=John |name-list-style=vanc |date=2015 |isbn=978-3-642-39978-7 |pages=1989–2014 (cladogram p. 2006)}}.
* {{cite journal|last1=Mounier |first1=A. |last2=Caparros |first2=M. |date=2015 |title=The phylogenetic status of Homo heidelbergensis – a cladistic study of Middle Pleistocene hominins |journal=BMSAP |language=fr |volume=27 |issue=3–4 |pages=110–134 |doi=10.1007/s13219-015-0127-4 |s2cid=17449909 |issn=0037-8984}}
* {{cite journal | vauthors = Rogers AR, Harris NS, Achenbach AA | title = Neanderthal-Denisovan ancestors interbred with a distantly related hominin | journal = Science Advances | volume = 6 |issue=8 |pages=eaay5483 |date=miz C'hwevrer 2020 |pmid=32128408 |pmc=7032934 | doi = 10.1126/sciadv.aay5483 | doi-access = free |bibcode=2020SciA....6.5483R}}&lt;/ref&gt;. Ar filogeniezh resis e-barzh ''Australopithecus'' zo atav kalz dizemglevioù diwar he fenn. Deiziadoù nesaet skourroù ar c'hladoù zo diskouezet e milionoù a vloavezhioù ([[Annum|Ma]])&lt;ref name=&quot;:2&quot;/&gt;. ''[[Graecopithecus]],'' ''[[Sahelanthropus]]'', hag ''[[Orrorin]]'', kladoù c'hoar da ''Australopithecus'' moarvat, n'int ket diskouezet amañ. Rouestlet e vez anvadur ar strolladoù a-wezhioù rak alies e vez savet strolladoù a-raok na vije bet an disterañ dielfennadur kladek&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;/&gt;. 

{{clade|{{clade
       |1='''[[Gibon|Hylobatidae]] (giboned)'''
       |label2='''[[Hominidae]]'''
|sublabel2='''(15.7)'''
       |2={{clade
         |1='''[[Ponginae]] ([[orangoutan]]ed)'''
         |label2='''[[Homininae]]'''
|sublabel2='''(8.8)'''
         |2={{clade
             |1='''[[Gorillini]] ([[gorilh]]ed)'''
             |label2='''[[Hominini]]'''
|sublabel2='''(7.8)'''
             |2={{clade
               |1='''[[Panina]] ([[chimpanze]]ed)'''
               |2='''[[Australopithecines]] (en o zouez ''[[Australopithecus]]'', ''[[Kenyanthropus]]'', ''[[Paranthropus]]'', ''Homo'')'''
         }}
       }}
}}}}|label1='''[[Hominoidea]]'''|sublabel1='''(20.4 Mya)'''}}


{{clade|{{clade
|1=''[[Ardipithecus|Ardipithecus ramidus]]'' (†) 
|sublabel2='''(3.9)'''
|label2='''''[[Australopithecus|Australopithecus s.l.]]'''''
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus anamensis|Australopithecus anamensis s.s.]]'' (†3.8) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus afarensis]]'' (†) 
               |2={{clade
                   |1=''[[Australopithecus garhi]]'' (†) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus deyiremeda]]'' (†3.4)
                   |2={{clade
   |1=''[[Kenyanthropus|Kenyanthropus platyops]]'' (†3.3)
|2={{clade
|1={{clade
  |1=''[[Australopithecus africanus]]'' (†2.1)
|2=''[[Paranthropus]]'' (†1.2)
}}
 |label2='''''Homo'''''
|sublabel2='''(3.4)'''
|2={{clade
|5=''[[Homo floresiensis]]'' (†0.05)
   |1=''[[Homo habilis]]'' (†1.5) [[File:Habilis Skull.png|45 px]]
   |2=''[[Homo rudolfensis]]'' (†1.9) [[File:Rudolfensis Skull.png|41 px]]
|4=''[[Australopithecus sediba]]'' (†2.0)
   |label3='''''[[H. erectus|H. erectus s.l.]]'''''
|sublabel3='''(1.9)'''
   |3={{clade
    |1=''[[Homo ergaster]]'' (†1.4) [[File:Ergaster Skull.png|45 px]]
     |label3='''(1.5)'''
    |2={{clade
     |1=''[[Homo erectus|African Homo erectus s.s.]]'' (†) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |2=''[[Homo erectus|Asian Homo erectus s.s.]]'' (†0.1) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |label4='''(1.2)'''
     |4={{clade
      |1=''[[Homo antecessor]]'' [[File:Antecessor Skull.png|45px]] (†0.8)
|label2=[[Homo heidelbergensis]]
|sublabel2='''(0.5)'''
      |2={{clade
|label1=[[Neandersovans]]
|sublabel1=(0.3)
        |1={{clade
|2=[[Den Denisova|Tud Denisova]] (†0.05) 
|1=''[[H. neanderthalensis]]'' (†0.05) [[File:Neanderthalensis Skull.png|39 px]]
}}
       |2='''''[[Homo sapiens]]'' [[File:Sapiens Skull.png|39 px]]'''
}} }} }} }} }}
                   }}}}
               }}
             }}
         }}
       }}
}}|label1='''[[Australopithecines]]'''|sublabel1='''(7.3 Mya)'''}}

Meur a lignez eus ar genad ''Homo'' o defe bet diskennidi o ouennañ gant lignezoù all war a seblant. Prouennoù genetek a ziskouez en em veskas ul lignez arkaek bet dispartiet eus al lignezoù arall 1,5 [[Annum|Ma]] zo, ''H. erectus'' marteze, gant hini an [[Den Denisova|Denisovaned]] war-dro 55 000 bloaz zo&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal|last1=Dediu |first1=D. |last2=Levinson |first2=S.C. |date=1 a viz Even 2018 |title=Neanderthal language revisited: not only us |journal=Current Opinion in Behavioral Sciences |series=The Evolution of Language |volume=21 |pages=49–55 |doi=10.1016/j.cobeha.2018.01.001 |issn=2352-1546 |hdl=21.11116/0000-0000-1667-4 |s2cid=54391128 |hdl-access=free}}
* {{cite journal |last1=Hubisz |first1=M.J. |last2=Williams |first2=A.L. |last3=Siepel |first3=A. |title=Mapping gene flow between ancient hominins through demography-aware inference of the ancestral recombination graph |journal=[[PLOS Genetics]] |volume=16 |issue=8 |pages=e1008895 |date = miz Eost 2020 |pmid=32760067 |pmc=7410169 |doi=10.1371/journal.pgen.1008895}}
* {{cite journal | vauthors = Kuhlwilm M, Gronau I, Hubisz MJ, de Filippo C, Prado-Martinez J, Kircher M, Fu Q, Burbano HA, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Rosas A, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Marques-Bonet T, Andrés AM, Viola B, Pääbo S, Meyer M, Siepel A, Castellano S | display-authors = 6 | title = Ancient gene flow from early modern humans into Eastern Neanderthals |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 530 | issue = 7591 | pages = 429–33 | date = miz C'hwevrer 2016 | pmid = 26886800 | pmc = 4933530 | doi = 10.1038/nature16544 | bibcode = 2016Natur.530..429K }}
* {{cite journal | vauthors = Prüfer K, Racimo F, Patterson N, Jay F, Sankararaman S, Sawyer S, Heinze A, Renaud G, Sudmant PH, de Filippo C, Li H, Mallick S, Dannemann M, Fu Q, Kircher M, Kuhlwilm M, Lachmann M, Meyer M, Ongyerth M, Siebauer M, Theunert C, Tandon A, Moorjani P, Pickrell J, Mullikin JC, Vohr SH, Green RE, Hellmann I, Johnson PL, Blanche H, Cann H, Kitzman JO, Shendure J, Eichler EE, Lein ES, Bakken TE, Golovanova LV, Doronichev VB, Shunkov MV, Derevianko AP, Viola B, Slatkin M, Reich D, Kelso J, Pääbo S | display-authors = 6 | title = The complete genome sequence of a Neanderthal from the Altai Mountains |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=505 | issue = 7481 | pages = 43–9 | date = miz Genver 2014 | pmid = 24352235 | pmc = 4031459 | doi = 10.1038/nature12886 | bibcode = 2014Natur.505...43P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot;&gt;{{cite journal|last=Callaway |first=E. |title=Evidence mounts for interbreeding bonanza in ancient human species |url=http://www.nature.com/news/evidence-mounts-for-interbreeding-bonanza-in-ancient-human-species-1.19394 |journal=Nature News |doi=10.1038/nature.2016.19394 |year=2016 |s2cid=87029139}}&lt;/ref&gt;. Karrekaennoù a ziskouez e  kendalc'has ''Homo erectus'' s.s. da vevañ d'an nebeutañ betek 117 000 bloaz zo, hag ''Homo floresiensis'' a chomas bev betek 50 000 bloaz zo. Evit doare ul lignez ''Homo erectus''-heñvel a 1.5 milion a vloavezhioù a hañval bezañ kavet e hent betek genom an dud a vremañ dre an Denisovaned, e-touez ar [[Papoued|Bapoued]] hag henvroidi Aostralia peurgetket&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Genom an dud ha n'int ket Afrikaned a-zindan ar Sahara a orin a ziskouez ar pezh a seblant bezañ meur a zarvoud distag a hironerezh gant Neanderthal hag a-wezhioù ivez gant Denisovaned war-dro 45 000 bloaz zo&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Varki |first1=A. |title=Why are there no persisting hybrids of humans with Denisovans, Neanderthals, or anyone else? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=113 |issue=17 |pages=E2354 |date=miz Ebrel 2016 |pmid=27044111 |pmc=4855598 |doi=10.1073/pnas.1602270113 |bibcode=2016PNAS..113E2354V |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot; /&gt;. Framm genetek strolladoù afrikan zo a-zindan ar Sahara a hañval diskouez e vije bet un hironadur gant ur boblañs a orin eus kornôg [[Eurazia]] war-dro 3000 bloaz zo&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{cite journal |last1=Ko |first1=K.H. |title=Hominin interbreeding and the evolution of human variation |journal=[[Journal of Biological Research]] |volume=23 |issue=1 |pages=17 |date=December 2016 |pmid=27429943 |pmc=4947341 |doi=10.1186/s40709-016-0054-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Pickrell JK, Patterson N, Loh PR, Lipson M, Berger B, Stoneking M, Pakendorf B, Reich D | display-authors = 6 |title=Ancient west Eurasian ancestry in southern and eastern Africa |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 111 |issue=7 |pages=2632–2637 |date=miz C'hwevrer 2014 |pmid=24550290 |pmc=3932865 |doi=10.1073/pnas.1313787111 |arxiv=1307.8014 |bibcode=2014PNAS..111.2632P |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;. 

Elfennoù zo a ro da soñjal e c'hallfe bezañ lakaet ''[[Australopithecus sediba]]'' er genad ''Homo'', pe en e c'henad dezhañ e-unan, abalamour d'e lec'h e-keñver''[[Homo habilis]]'' hag ''[[Homo floresiensis]]''&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal| vauthors = Groves C |date=2017|title=Progress in human systematics. A review|url=http://www.francoangeli.it/riviste/Scheda_Riviste.asp?IDArticolo=59711|journal=Paradigmi|issue=2|pages=59–74|doi=10.3280/PARA2017-002005|issn=1120-3404}}&lt;/ref&gt;.

== Taolenn spesadoù ar genad ''Homo'' ==
&lt;!--

The species status of ''[[H. rudolfensis]]'', ''[[H. ergaster]]'', ''[[H. georgicus]]'', ''[[H. antecessor]]'', ''[[H. cepranensis]]'', ''[[H. rhodesiensis]]'', ''[[H. neanderthalensis]]'', [[Denisova hominin]], and ''[[H. floresiensis]]'' remain under debate. ''[[H. heidelbergensis]]'' and ''H. neanderthalensis'' are closely related to each other and have been considered to be [[human subspecies|subspecies]] of ''H. sapiens''.

There has historically been a trend to postulate new human species based on as little as an individual fossil. A &quot;minimalist&quot; approach to human taxonomy recognizes at most three species, ''[[Homo habilis]]'' (2.1–1.5 Mya, membership in ''Homo'' questionable), ''[[Homo erectus]]'' (1.8–0.1 Mya, including the majority of the age of the genus, and the majority of archaic varieties as [[Homo erectus subspecies|subspecies]],&lt;ref&gt;{{cite news |first=Sid |last=Perkins |url=http://www.nature.com/news/skull-suggests-three-early-human-species-were-one-1.13972 |title=Skull suggests three early human species were one |date=17 October 2013 |work=Nature News &amp; Comment}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite news |last=Switek |first=B. |date=17 October 2013 |title=Beautiful Skull Spurs Debate on Human History |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2013/10/131017-skull-human-origins-dmanisi-georgia-erectus/ |newspaper=[[National Geographic]] |access-date=22 September 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |vauthors=Lordkipanidze D, Ponce de León MS, Margvelashvili A, Rak Y, Rightmire GP, Vekua A, Zollikofer CP |title=A complete skull from Dmanisi, Georgia, and the evolutionary biology of early Homo |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=342 |issue=6156 |pages=326–31 |date=October 2013 |pmid=24136960 |doi=10.1126/science.1238484 |s2cid=20435482 |bibcode=2013Sci...342..326L}}
&lt;/ref&gt; including ''H. heidelbergensis'' as a late or transitional variety&lt;ref&gt;{{cite web |title=''Homo heidelbergensis'' - The evolutionary dividing line between ''Homo erectus'' and modern humans was not sharp. |publisher=Dennis O'Neil |url=http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_1.htm |access-date=November 29, 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Mounier |first1=A. |last2=Marchal |first2=F. |last3=Condemi |first3=S. |title=Is Homo heidelbergensis a distinct species? New insight on the Mauer mandible |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=56 |issue=3 |pages=219–246 |date=March 2009 |pmid=19249816 |doi=10.1016/j.jhevol.2008.12.006 |url=https://www.researchgate.net/publication/24144485}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Lieberman |first1=D.E. |last2=McBratney |first2=B.M. |last3=Krovitz |first3=G. |title=The evolution and development of cranial form in Homosapiens |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=99 |issue=3 |pages=1134–1139 |date=February 2002 |pmid=11805284 |pmc=122156 |doi=10.1073/pnas.022440799 |bibcode=2002PNAS...99.1134L |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;) and ''[[Homo sapiens]]'' (300 kya to present, including ''H. neanderthalensis'' and other varieties as [[human subspecies|subspecies]]). &quot;Species&quot; does in this context not necessarily mean that hybridization and introgression were impossible at the time. However, it is often used as a convenient term, but it should be taken to mean to be a generic lineage at best, and clusters at worst. In general definitions and methodology of &quot;species&quot; delineation criteria are not generally agreed upon in anthropology or paleontology. Indeed, mammals can typically interbreed for 2 to 3 million years&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Wilson |first1=A.C. |last2=Maxson |first2=L.R. |last3=Sarich |first3=V.M. |title=Two types of molecular evolution. Evidence from studies of interspecific hybridization |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=71 |issue=7 |pages=2843–2847 |date=July 1974 |pmid=4212492 |pmc=388568 |doi=10.1073/pnas.71.7.2843 |bibcode=1974PNAS...71.2843W |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; or longer,&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Popadin |first1=K. |last2=Gunbin |first2=K. |last3=Peshkin |first3=L. |last4=Annis |first4=S. |last5=Kraytsberg |first5=Y. |last6=Markuzon |first6=N. |last7=Ackermann |first7=R.R. |last8=Khrapko |first8=K. |display-authors=6 |date=19 October 2017 |title=Mitochondrial pseudogenes suggest repeated inter-species hybridization among direct human ancestors |journal=bioRxiv |at=134502 |doi=10.1101/134502 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; so all contemporary &quot;species&quot; in the genus ''Homo'' would potentially have been able to interbreed at the time, and introgression from beyond the genus ''Homo'' can not ''a priori'' be ruled out.&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Ackermann |first1=R.R. |last2=Arnold |first2=M.L. |last3=Baiz |first3=M.D. |last4=Cahill |first4=J.A. |last5=Cortés-Ortiz |first5=L. |last6=Evans |first6=B.J. |last7=Grant |first7=B.R. |last8=Grant |first8=P.R. |last9=Hallgrimsson |first9=B. |last10=Humphreys |first10=R.A. |last11=Jolly |first11=C.J. |last12=Malukiewicz |first12=J. |last13=Percival |first13=C.J. |last14=Ritzman |first14=T.B. |last15=Roos |first15=C. |last16=Roseman |first16=C.C. |last17=Schroeder |first17=L. |last18=Smith |first18=F.H. |last19=Warren |first19=K.A. |last20=Wayne |first20=R.K. |last21=Zinner |first21=D. |display-authors=6 |title=Hybridization in human evolution: Insights from other organisms |journal=[[Evolutionary Anthropology (journal)|Evolutionary Anthropology]] |volume=28 |issue=4 |pages=189–209 |date=July 2019 |pmid=31222847 |pmc=6980311 |doi=10.1002/evan.21787 |url=http://osf.io/y3bp7/ |hdl=2027.42/151330 }}&lt;/ref&gt; It has been suggested that ''H. naledi'' may have been a hybrid with a late surviving ''Australipith'' (taken to mean beyond ''Homo'', ed.),&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=May 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt; despite the fact that these lineages generally are regarded as long extinct. As discussed above, many introgressions have occurred between lineages, with evidence of introgression after separation of 1.5 million years.
&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}}&lt;/ref&gt; 
ISBN 13 9781465474018
--&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! Spesadoù
! Prantad amzer (e milionoù a vloavezhioù)
! Dasparzh
! Ment en oad-gour (m)
! Pouez en oad-gour (kg)
! endalc'had ar c'hlopenn (cm³)
! Dizoloadennoù ar c'harrekaennoù 
! Deiziad an dizoloadenn / &lt;br /&gt;embann e anv
|-
| '''''[[Homo habilis|H. habilis]]''''' &lt;br&gt;&lt;small&gt;N'eo ket sur ez a er genad homo&lt;/small&gt;
| 2,4 — 1,6&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 100&lt;/ref&gt; 
| [[Afrika]]
| 1,0 — 1,5
| 30 — 55
| 600
| Kalz
| 1960 / 1964
|-
| ''[[Homo rudolfensis|H. rudolfensis]]''
| 1,9&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 101&lt;/ref&gt;
| [[Kenya]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 c'hlopenn
| 1972 / 1986
|-
| ''[[Homo georgicus|H. georgicus]]''
| 1,8 — 1,6
| [[Georgia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 600
| Nebeut
| 1999 / 2002
|-
| '''''[[Homo ergaster|H. ergaster]]'''''
| 1,9 — 1,25
| Reter ha Su Afrika
| 1,9
| &amp;nbsp;
| 700 — 850
| Kalz
| 1975
|-
| '''''[[Homo erectus|H. erectus]]'''''
| 2(1,25) — 0,3
| Afrika, [[Azia]] ([[Java]], [[Sina]], [[Kaokaz]]), [[Europa]]
| 1,8
| 60
| 900 — 1100
| Kalz
| 1891 / 1892
|-
| ''[[Homo cepranensis|H. cepranensis]]''
| 0,8 ?
| [[Italia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 gokenn glopenn
| 1994 / 2003
|-
| ''[[Homo antecessor|H. antecessor]]''
| 0,8 — 0,35
| [[Spagn]], [[Bro-Saoz]]
| 1,75
| 90
| 1000
| 3 lec'hienn
| 1997
|-
| '''''[[Homo heidelbergensis|H. heidelbergensis]]'''''
| 0,6 — 0,25
| Europa, Afrika, Sina
| 1,8
| 60
| 1100 — 1400
| Kalz
| 1908
|-
| '''''[[Den Neandertal|H. neanderthalensis]]'''''
| 0,23 — 0,03
| Europa, Azia ar C'hornôg
| 1,6
| 55 — 70 
| 1200 — 1700
| Kalz
| (1829) / 1864
|-
| ''[[Den Denisova]]''
| 0,04
| Mervent [[Siberia]] ([[Kraï an Altaï|Altaï]])
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| Nebeut-tre
| 2010
|-
| ''[[Homo rhodesiensis|H. rhodesiensis]]''
| 0,3 — 0,12
| [[Zambia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1300
| Nebeut-tre
| 1921
|-
| '''''[[Den modern|H. sapiens]]'''''
| 0,25 — amzer a-vremañ
| Bed a-bezh
| 1,4 — 1,9
| 55 — 80
| 1000 — 1850
| Amzer a-vremañ
| — / 1758
|-
| ''[[Homo floresiensis|H. floresiensis]]''
| 0,10 — 0,012
| [[Indonezia]]
| 1,0
| 25
| 400
| 7 hinienn
| 2003 / 2004
|}

== Perzhioù anatomek ar genad ''Homo'' ==

=== Daoudroadegezh ===
====Perzhioù boutin gant an Hominina all====
An [[Hominina]] zo termenet gant o daoudroadegezh peurgetket. Ar perzhioù da-heul o deus : 
* 4 c'hrommadur el [[livenn-gein]].
* Un toull kilpenn e diazez ar [[klopenn|c'hlopenn]], ar pezh zo stag ouzh an dalc'h korf a-sav sonn.
* Ur [[Pelvis (korfadurezh)|pelvis]] ledan ha digor-frank, hag a-drugarez dezhañ ur stabilded welloc’h en e sav.
* [[Askorn morzhed|eskern morzhed]] a-veskell e-keñver ul linenn a-blom a laka an [[treid]] da vout dindan ar [[kreiz-pouez|c’hreiz-pouez]].

====Perzhioù ar genad ''Homo''====
Izili ar genad Homo o deus ouzhpenn arperzhioù anatomek da-heul :
* Izili a-dreñv hiroc'h evit an izili a-raok.
* Ur meud troad kenstur gant ar [[Biz-troad|bizied troad]] arall
* Bezañs ur [[bolz troad]].

''Homo habilis'' en deus ur vorfologiezh etre na glot ket penn-da-benn gant ar perzhioù zo er roll diwezhañ-mañ. Evit pezh a sell ''Homo rudolfensis'' ne anaver ket ar relegenn en tu all d'ar c'hlopenn.

Klaskerien zo a ouzhpenn d'an tri ferzh roet uheloc'h ar varregezh da redek, diwar dielfennadur eskern karrekaet an treid hag ur serten niver a reizhadennoù morfologek a weler war an eskern [[Karrekaenn|karrekaet]]. Harpañ a ra ar soñj-se war [[damkan ar reder andur]].
Ouzhpennet e vez bremañ ar c’houested da redek.

=== Emdroadur ar c'hlopenn ===
* Un [[endalc'had klopenn]] brasoc'h evit 550cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;, brasoc’h eget hini an [[aostralopitek|aostralopiteked]] hag ar [[primated]] arall, hag o vont war greskiñ e-doug ar [[Pleistosen]] (ouzhpenn 1 500 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; evit den Neandertal hag ''Homo sapiens''), nemet evit den Flores e vefe, ur spesad a yeas war vihanaat abalamour d’an digenvezder war un enezenn.
* Rontadur ar c'hlopenn.
* Pladerezh an dremm dre ma tistremen nebeutoc'h-nebeutañ ar c'harvanoù.
* Digresk ar c'higennoù a dalvez da chaokat 
* Digresk an dent, gant un digresk eus ment ar [[Kildant|c'hildent]] eus M1 da M3 (kreskiñ a ra o ment e karvan an Aostralopiteked)&lt;ref name=Picq&gt;Pascal Picq, ''Premiers hommes'', éd. Flammarion, Paris, 2016&lt;/ref&gt;.

=== barregezh d'ober gant ar vouezh ===
* Diskenn a ra ar [[garloc'henn|c'harloc'henn]] tamm-ha-tamm, ar pezh a ro tu da vodulañ sonioù disklipet-mat&lt;ref name=Picq/&gt; ;
* [[askorn uheñvel|Askorn an teod]], en deus ur roll en implij ar vouezh, a gaver e relegoù [[den Neandertal]]. Ne ouzer ket hag eñ e oa unan gant ar spesadoù all.

== Perzhioù sevenadurel ar genad ''Homo''==
Un nebeud obererezhioù pe barregezhioù sevenadurel n'int kavet nemet e-touez izili ar genad ''Homo'' evit doare :
* An implij eus binvioù maen da gentañ gant [[bili aozet|bili benet]] ha goude gant gwelladenn ar binvioù da vare an [[Akeulean]] 
* Implij an [[tan]] a-wezhioù kerkent ha 1,5 Ma zo (''Homo erectus''?), hep barregezh da c'hwezhañ an tan a-raok 400 000 bloaz zo avat (testeniekaet eo adalek ''Homo neanderthalensis'')&lt;ref name=Wadley&gt;Lyn Wadley, &quot;[https://www.bing.com/videos/search?q=youtube+carta+anthropogeny&amp;view=detail&amp;mid=0E93D85BA97C1B293EB70E93D85BA97C1B293EB7&amp;FORM=VIRE The Origin and Development of Fire Technology in Africa]&quot;, CARTA - The Perspective from Africa, 30 a viz Mae 2019&lt;/ref&gt;.
* Bevezadur ingal a gig kavet o jiboesat pe o tispenn gagnoù&lt;ref name=&quot;Hublin2018&quot;&gt;[[Jean-Jacques Hublin]], ''Quand d'autres hommes peuplaient la Terre : combien d'espèces ?'', prezegenn e [[Musée de l'Homme]], 19 a viz Here 2018, [https://www.youtube.com/watch?v=JlQR1b_M0io voir la vidéo en ligne].&lt;/ref&gt;. 
* Barregezh da vevañ dindan ledredoù un tamm pelloc'h en norzh (en Europa hag en Azia) evit ar genadoù ''[[Hominidae]]'' all. 
* Lidoù-kañv (testeniekaet adalek ''Homo neanderthalensis'').
* Arzoù evel al [[liverezh]] pe ar [[Kizellerezh|c’hizellerezh]] (testeniekaet adalek ''Homo sapiens'').

==Notennoù==
{{Daveoù|bannoù=2}}


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Denoniezh]]
[[Rummad:Hominidae]]</text>
      <sha1>2cpfvzoa3dkkne2ycq5uxl67rhyk1sc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007513</id>
      <parentid>2007510</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T00:59:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Filogeniezh */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41339" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | ''Homo'' | Neandertal vs Sapiens.jpg | Klopennoù ''[[Homo sapiens]]'' (a-gleiz) ha&lt;br&gt; ''[[Homo neanderthalensis]]'' (a-zehou) keñver-ha-keñver }}
{{Taxobox Phylum | Chordata / Vertebrata }}
{{Taxobox Classis | Mammalia }}
{{Taxobox Ordo | Primates }}
{{Taxobox Subordo | Haplorrhini }}
{{Taxobox Infraordo | Simiiformes }}
{{Taxobox Superfamilia  | Hominoidea }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Anv skiantel | Loen  | genad | Homo | [[Carl von Linné|Linnaeus]], [[1758]] }}
{{Taxobox Echu}}
Ar genad '''''Homo''''' zo ur [[genad]] hag a vod an [[Homo sapiens|den modern]] (''Homo sapiens'') ha spesadoù all zo aet da get, renket gant ar skiantourien e-giz hendadoù pe spesadoù kar dezhañ, ''[[Homo erectus]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'' peurgetket. Anadiñ a reas ar genad gant ''[[Homo habilis]]'' war-dro 2,1 – 2,3 milion a vloavezhioù zo hervez an istimadenn degemeret peurliesañ&lt;ref&gt;{{cite book|title= The Cambridge Encyclopedia of Human Evolution |last=Stringer |first=C.B. |author-link=Chris Stringer |chapter=Evolution of early humans |editor-last1=Jones |editor-first1=S. |editor-last2=Martin |editor-first2=R. |editor-last3=Pilbeam |editor-first3=D. |year=1994 |publisher=[[Cambridge University Press]] |location=Cambridge |page=242}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Schrenk |first1=F. |last2=Kullmer |first2=O. |last3=Bromage |first3=T. |chapter=Chapter 9: The Earliest Putative ''Homo'' Fossils |editor-last1=Henke |editor-first1=W. |editor-last2=Tattersall |editor-first2=I. |title=Handbook of Paleoanthropology |date=2007 |pages=1611–1631 |doi=10.1007/978-3-540-33761-4_52}}&lt;/ref&gt;. Kinniget ez eus bet uhelaat an deiziad-se da 2,8 [[annum|Ma]] e 2015 abalamour ma oa bet dizoloet un askorn karvan eus ar mare-hont&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Spoor |first1=F. |last2=Gunz |first2=P. |last3=Neubauer |first3=S. |last4=Stelzer |first4=S. |last5=Scott |first5=N. |last6=Kwekason |first6=A. |last7=Dean |first7=M.C. |title=Reconstructed Homo habilis type OH 7 suggests deep-rooted species diversity in early Homo |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=519 |issue=7541 |pages=83–86 |date=March 2015 |pmid=25739632 |doi=10.1038/nature14224 |s2cid=4470282 |bibcode=2015Natur.519...83S}}&lt;/ref&gt;. 
Dont a ra ar genad ''Homo'' eus ar genad ''[[Australopithecus]]'' zo aet da get abaoe mod all. 

''Homo'', moarvat, e-giz ''[[Paranthropus]]'', zo ur skourr c'hoar da ''[[Australopithecus africanus]]'' a oa en em zispartiet e-unan diouzh lignez ar genad ''[[Pan (genad)|Pan]]'', ar [[chimpanze]]ed, da vare ar [[Miosen]] uhelañ pe ar [[Pliosen]] abred&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haile-Selassie Y, Gibert L, Melillo SM, Ryan TM, Alene M, Deino A, Levin NE, Scott G, Saylor BZ | display-authors = 6 | title = New species from Ethiopia further expands Middle Pliocene hominin diversity |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 521 | issue = 7553 | pages = 483–8 | date = May 2015 | pmid = 26017448 |doi=10.1038/nature14448 | s2cid = 4455029 | bibcode = 2015Natur.521..483H }}&lt;/ref&gt;.

''[[Homo erectus]]'' a anadas war-dro 2 vilion a vloavezhioù zo hag, e [[dispersal of Homo erectus|meur a zivroadeg abred]], en em skignas en holl [[Afrika]] (el lec'h ma vez anvet ''[[Homo ergaster]]'') hag en Eurazia. Ar c'hentañ spesad eus ar genad Homo e oa moarvat da vevañ en ur gevredigezh [[chaseourien-dastumerien]] ha da [[Mestroni an tan gant an dud kentañ|vestroniañ an tan]]. Anezhi ur spesad gouest d'en em reizhañ ha graet berzh gantañ, ''Homo erectus'' a badas ouzhpenn ur milion a vloavezhioù hag en em dreuzfurmas tamm-ha-tamm e spesadoù nevez war-dro 500 000 bloaz zo. ''H. erectus'' er ster strizh (spesad Azia) a zo aet da get 140 000 bloaz zo. ''[[Homo erectus soloensis]]'', bet kavet e [[Java]], a seller outañ evel ar skourr diwezhañ eus ''H. erectus'' da vezañ chomet bev.  Bloaziet gwezhall etre 50 000 ha 40 000 bloaz zo, ur studiadenn eus 2011 he deus ampellet an deizad ma oa aet ''H. e. soloensis'' da get da 143 000 bloaz zo d'an diwezhatañ, met kentoc'h a-raok 550 000 bloaz zo moarvat&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;.

An [[den modern e-keñver an anatomiezh]] (''Homo sapiens'') a anadas etre 300 000 ha 200 000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;NAT-20170607a&quot;&gt;{{cite journal |last=Callaway |first=E. |title= Oldest Homo sapiens fossil claim rewrites our species' history |url=http://www.nature.com/news/oldest-homo-sapiens-fossil-claim-rewrites-our-species-history-1.22114 |date=7 June 2017 |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |doi=10.1038/nature.2017.22114 |access-date=11 June 2017}}&lt;/ref&gt;, en Afrika, hag  ''[[Homo neanderthalensis]]'' a anadas war-dro ar memes mare en [[Europa]] hag e kornôg Azia. ''Homo sapiens'' en em skignas e diavaez Afrika e [[Orin afrikan an den modern|meur a wagennad]], adalek 250 000 vloaz zo marteze, hag adal 130 000 vloaz zo a dra sur. [[Skignadeg ar su]], evel ma lârer, a grogas war-dro  70–50 000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;Posth&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Posth C, Renaud G, Mittnik A, Drucker DG, Rougier H, Cupillard C, Valentin F, Thevenet C, Furtwängler A, Wißing C, Francken M, Malina M, Bolus M, Lari M, Gigli E, Capecchi G, Crevecoeur I, Beauval C, Flas D, Germonpré M, van der Plicht J, Cottiaux R, Gély B, Ronchitelli A, Wehrberger K, Grigorescu D, Svoboda J, Semal P, Caramelli D, Bocherens H, Harvati K, Conard NJ, Haak W, Powell A, Krause J | display-authors = 6 | title = Pleistocene Mitochondrial Genomes Suggest a Single Major Dispersal of Non-Africans and a Late Glacial Population Turnover in Europe | journal = Current Biology | volume = 26 | issue = 6 | pages = 827–33 | date = March 2016 | pmid = 26853362 | doi = 10.1016/j.cub.2016.01.037 | hdl-access = free | s2cid = 140098861 | hdl = 2440/114930 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal | vauthors = Karmin M, Saag L, Vicente M, Wilson Sayres MA, Järve M, Talas UG, Rootsi S, Ilumäe AM, Mägi R, Mitt M, Pagani L, Puurand T, Faltyskova Z, Clemente F, Cardona A, Metspalu E, Sahakyan H, Yunusbayev B, Hudjashov G, DeGiorgio M, Loogväli EL, Eichstaedt C, Eelmets M, Chaubey G, Tambets K, Litvinov S, Mormina M, Xue Y, Ayub Q, Zoraqi G, Korneliussen TS, Akhatova F, Lachance J, Tishkoff S, Momynaliev K, Ricaut FX, Kusuma P, Razafindrazaka H, Pierron D, Cox MP, Sultana GN, Willerslev R, Muller C, Westaway M, Lambert D, Skaro V, Kovačevic L, Turdikulova S, Dalimova D, Khusainova R, Trofimova N, Akhmetova V, Khidiyatova I, Lichman DV, Isakova J, Pocheshkhova E, Sabitov Z, Barashkov NA, Nymadawa P, Mihailov E, Seng JW, Evseeva I, Migliano AB, Abdullah S, Andriadze G, Primorac D, Atramentova L, Utevska O, Yepiskoposyan L, Marjanovic D, Kushniarevich A, Behar DM, Gilissen C, Vissers L, Veltman JA, Balanovska E, Derenko M, Malyarchuk B, Metspalu A, Fedorova S, Eriksson A, Manica A, Mendez FL, Karafet TM, Veeramah KR, Bradman N, Hammer MF, Osipova LP, Balanovsky O, Khusnutdinova EK, Johnsen K, Remm M, Thomas MG, Tyler-Smith C, Underhill PA, Willerslev E, Nielsen R, Metspalu M, Villems R, Kivisild T | display-authors = 6 | title = A recent bottleneck of Y chromosome diversity coincides with a global change in culture | journal = Genome Research | volume = 25 | issue = 4 | pages = 459–66 | date = April 2015 | pmid = 25770088 | pmc = 4381518 | doi = 10.1101/gr.186684.114 }}
* {{cite journal | vauthors = Pagani L, Lawson DJ, Jagoda E, Mörseburg A, Eriksson A, Mitt M, Clemente F, Hudjashov G, DeGiorgio M, Saag L, Wall JD, Cardona A, Mägi R, Wilson Sayres MA, Kaewert S, Inchley C, Scheib CL, Järve M, Karmin M, Jacobs GS, Antao T, Iliescu FM, Kushniarevich A, Ayub Q, Tyler-Smith C, Xue Y, Yunusbayev B, Tambets K, Mallick CB, Saag L, Pocheshkhova E, Andriadze G, Muller C, Westaway MC, Lambert DM, Zoraqi G, Turdikulova S, Dalimova D, Sabitov Z, Sultana GN, Lachance J, Tishkoff S, Momynaliev K, Isakova J, Damba LD, Gubina M, Nymadawa P, Evseeva I, Atramentova L, Utevska O, Ricaut FX, Brucato N, Sudoyo H, Letellier T, Cox MP, Barashkov NA, Skaro V, Mulahasanovic L, Primorac D, Sahakyan H, Mormina M, Eichstaedt CA, Lichman DV, Abdullah S, Chaubey G, Wee JT, Mihailov E, Karunas A, Litvinov S, Khusainova R, Ekomasova N, Akhmetova V, Khidiyatova I, Marjanović D, Yepiskoposyan L, Behar DM, Balanovska E, Metspalu A, Derenko M, Malyarchuk B, Voevoda M, Fedorova SA, Osipova LP, Lahr MM, Gerbault P, Leavesley M, Migliano AB, Petraglia M, Balanovsky O, Khusnutdinova EK, Metspalu E, Thomas MG, Manica A, Nielsen R, Villems R, Willerslev E, Kivisild T, Metspalu M | display-authors = 6 | title = Genomic analyses inform on migration events during the peopling of Eurasia |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 538 | issue = 7624 | pages = 238–242 | date = October 2016 | pmid = 27654910 | pmc = 5164938 | doi = 10.1038/nature19792 | bibcode = 2016Natur.538..238P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;HaberM&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haber M, Jones AL, Connell BA, Arciero E, Yang H, Thomas MG, Xue Y, Tyler-Smith C | display-authors = 6 | title = A Rare Deep-Rooting D0 African Y-Chromosomal Haplogroup and Its Implications for the Expansion of Modern Humans Out of Africa | journal = Genetics | volume = 212 | issue = 4 | pages = 1421–1428 | date = August 2019 | pmid = 31196864 | pmc = 6707464 | doi = 10.1534/genetics.119.302368 }}&lt;/ref&gt; hag a voe heuliet gant [[Divroadegoù abred an dud vodern|trevadennadur padus]] [[Eurazia]] hag [[Okeania]] 50 000 vloaz zo. En Afrika koulz hag en Eurazia, ''Homo sapiens'' en em gavas hag [[Archaic human admixture with modern humans|en em baras]] gant spesadoù arkaek eus ''Homo''&lt;ref name=&quot;A draft sequence of the Neandertal&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Green RE, Krause J, Briggs AW, Maricic T, Stenzel U, Kircher M, Patterson N, Li H, Zhai W, Fritz MH, Hansen NF, Durand EY, Malaspinas AS, Jensen JD, Marques-Bonet T, Alkan C, Prüfer K, Meyer M, Burbano HA, Good JM, Schultz R, Aximu-Petri A, Butthof A, Höber B, Höffner B, Siegemund M, Weihmann A, Nusbaum C, Lander ES, Russ C, Novod N, Affourtit J, Egholm M, Verna C, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Doronichev VB, Golovanova LV, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Fortea J, Rosas A, Schmitz RW, Johnson PL, Eichler EE, Falush D, Birney E, Mullikin JC, Slatkin M, Nielsen R, Kelso J, Lachmann M, Reich D, Pääbo S | display-authors = 6 | title = A draft sequence of the Neandertal genome | journal = Science | volume = 328 | issue = 5979 | pages = 710–722 | date = May 2010 | pmid = 20448178 | pmc = 5100745 | doi = 10.1126/science.1188021 | bibcode = 2010Sci...328..710G }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Lowery RK, Uribe G, Jimenez EB, Weiss MA, Herrera KJ, Regueiro M, Herrera RJ | title = Neanderthal and Denisova genetic affinities with contemporary humans: introgression versus common ancestral polymorphisms |journal=[[Gene (journal)|Gene]] |volume=530 |issue=1 |pages=83–94 |date=November 2013 |pmid=23872234 |doi=10.1016/j.gene.2013.06.005}}
Hervez ar studiadenn-mañ e vefe posubl e vefe dleet an heñvelderioù genetek kavet etre ar poblañsoù arkaek ha modern a dud da liesstummegezh an hendadoù boutin dezhe dreist-holl&lt;/ref&gt;. Spesadoù arkaek (ha n'int ket ''sapiens'') o dije kendalc'het da vevañ betek 40 000 vloaz zo ([[Dianadeg Neanderthal]]).

Aet eo da get razh spesadoù ar genad ''Homo'' hiziv nemet ''[[Homo sapiens]]''. Ar spesadoù kar dezhañ diwezhañ, ''[[Homo floresiensis]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'', zo aet da get, an eil 18 000 bloaz zo; hag egile 28 000 bloaz zo. Neoazh elfennoù dizoloet n’eus ket pell a lak ar skiantourion da soñjal en dije dalc'het ''Homo floresiensis'' da vevañ betek 12 000 bloaz zo, ha razh poblañsoù an [[Douar]], nemet Afrikaniz, o defe [[gen|genoù]] o tonet eus Den Neandertal da heul un [[hironerezh]] etre an daou spesad (''Homo sapiens'' hag  ''Homo Neanderthalensis'') c’hoarvezet er [[Reter-Nesañ]].

== Etimologiezh ==
Ar ger ''homō'' a dalv &quot;den&quot; e [[latin]] ha donet a ra ag an henlatin ''hĕmo'' a zeu-eñ ag an [[Indezeuropeg]] *''dʰǵʰm̥mō'' (&quot;eus an douar&quot;), evel ar ger brezhoneg den&lt;ref&gt;X. Delamarre, ''Dictionnaire de la langue gauloise'', p. 176&lt;/ref&gt;. Roet e voe an anv-mañ d’ar genad gant [[Carl von Linné]] e [[1758]].

== Anvioù spesadoù ==
* ''[[Homo sapiens sapiens]]'' hag ''[[Homo sapiens neanderthalensis]]'', anvioù daou [[isspesad]] ag ar memes [[spesad]] (''Homo sapiens''). Hiriv e vezont lakaet da spesadoù distag ag ar genad ''Homo'': ''Homo sapiens'' ha ''Homo neanderthalensis''.
* [[Den Cro-Magnon]]
* [[Den Piltdown]] (taol-bourd skiantel)

== Spesadoù anavezet ar genad ''Homo'' ==
Arvarus eo c’hoazh renkadur ar spesadoù-se ha tabut zo atav etre an [[Henzenoniezh|henzenoniourion]] evit lakaat ar re-mañ-re da spesad pe da isspesad.&lt;br&gt;
Setu amañ spesadoù ar genad ''Homo'' hervez urzh al lizherenneg:
* ''[[Homo antecessor]]'' (etre 1,2 ha 0,7 milion a vl.)
* ''[[Homo cepranensis]]''
* ''[[Homo erectus]]'' (1,8 M. a vl.). Brasoc’h eo eget e ziaraogerion. Etre 850 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; ha 1 100 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn. Ur [[baleg us-pod]] kreñv a oa dezhañ, hogen ne oa ket ken rakkarvenek hag ar spesadoù ''Homo'' kent. Ampartoc’h e oa evit sevel ostilhoù ha mestroniañ a rae an [[tan]].
* ''[[Homo ergaster]]'' (etre 2,2 milion ha 1 milion a vl.)
* ''[[Homo floresiensis]]'' (Den [[Flores]] — dizoloet e [[2003]] — aet da get war-dro 18 000 bloaz.)
* ''[[Homo rudolfensis]]'' (2,4 milion a vl.)
* ''[[Homo georgicus]]'' (1,8 milion a vl.) 
* ''[[Homo habilis]]'' (etre 2,5 ha 1,5 milion a vloavezhioù). 700 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn.
* ''[[Homo heidelbergensis]]'' (etre 600 000 bloaz ha 200 000 bloaz)
* ''[[Homo erectus reilingensis]]'' (''[[Pithecanthropus erectus reilingensis]]'') : darn klopenn un [[hominida]] henaek dizoloet e [[Mervent]] [[Alamagn]].
* ''[[Homo neanderthalensis]]'' : ur c'hlopenn bras a oa dezhañ gant un tal war steuziañ, izel, hag un torus tev a-us da doulloù an daoulagad, ha tost elgezh ebet. 1 600 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn, da lâret eo un tammig muioc’h eget hini Homo sapiens. Etre 1,50 ha 1,70 metr sav a oa dezhañ.
Beziañ a rae e re varv gant [[lid-kañv|lidoù-kañv]]. Bevañ a reas en [[Eurazia]] nemetken. Aet eo ar spesad da get.
* ''[[Homo rhodesiensis]]'' (etre 125 000 ha 300 000 bloaz).
* ''Homo sapiens'', Den Cro-Magnon. An den modern eo. E gavout a reer war razh ar [[Kevandir|c’hevandirioù]].
Den Neandertal hag ''Homo sapiens'' (Den Cro-Magnon) o doa bevet en [[Europa]] hag er [[Reter-Nesañ]] d’ar memes koulz.
* [[Den Denisova]] zo ur spesad ag ar genad ''Homo'' dizoloet nevez zo e [[Siberia]]. Kenoadek e oa da ''Homo neanderthalensis'', ''Homo sapiens'' ha ''Homo floresiensis''.


==Filogeniezh==
Un daksonomiezh eus ''Homo'' e-mesk ar [[hominidae|marmouzed bras]] a weler evel amañ da-heul, gant ''Paranthropus'' hag ''Homo'' o tiwan a-douez ''Australopithecus'' (diskouezet amañ en un doare [[kladouriezh|kladek]] gant ''Paranthropus'', ''Kenyanthropus'', hag ''Homo'')&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;}}&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=miz Mae 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal |last1=Mondal |first1=M. |last2=Bertranpetit |first2=J. |last3=Lao |first3=O. |title=Approximate Bayesian computation with deep learning supports a third archaic introgression in Asia and Oceania |journal=[[Nature Communications]] |volume=10 |issue=1 |pages=246 |date=miz Genver 2019 |pmid=30651539 |pmc=6335398 |doi=10.1038/s41467-018-08089-7 |bibcode=2019NatCo..10..246M}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;&gt;{{cite journal |last=Zeitoun |first=V. |title=High occurrence of a basicranial feature in Homo erectus: anatomical description of the preglenoid tubercle |journal=The Anatomical Record Part B: The New Anatomist |volume=274 |issue=1 |pages=148–156 |date=September 2003 |pmid=12964205 |doi=10.1002/ar.b.10028 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot;&gt;{{cite journal |vauthors = Dembo M, Matzke NJ, Mooers AØ, Collard M |title=Bayesian analysis of a morphological supermatrix sheds light on controversial fossil hominin relationships |journal=Proceedings. Biological Sciences |volume=282 |issue=1812 |pages=20150943 |date=miz Eost 2015 |pmid=26202999 |pmc=4528516 |doi=10.1098/rspb.2015.0943 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dembo M, Radovčić D, Garvin HM, Laird MF, Schroeder L, Scott JE, Brophy J, Ackermann RR, Musiba CM, de Ruiter DJ, Mooers AØ, Collard M | display-authors = 6 | title = The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=97 |pages=17–26 |date=miz Eost 2016 |pmid=27457542 | doi = 10.1016/j.jhevol.2016.04.008 |hdl-access=free |hdl=2164/8796}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=bL2XDwAAQBAJ&amp;q=Sahelanthropus+tchadensis&amp;pg=PA7 |title=The Origins of Europeans and Their Pre-Historic Innovations from 6 Million to 10,000 BCE: From 6 Million to 10,000 BCE |last1=Harrison |first1=N. |date=1 miz Mae 2019 |publisher=Algora Publishing |isbn=9781628943795}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;See:

* {{cite book|url=https://www.researchgate.net/publication/278682043 |title=Analyzing Hominin Hominin Phylogeny: Cladistic Approach |last1=Strait |first1=David |last2=Grine |first2=Frederick |last3=Fleagle |first3=John |name-list-style=vanc |date=2015 |isbn=978-3-642-39978-7 |pages=1989–2014 (cladogram p. 2006)}}.
* {{cite journal|last1=Mounier |first1=A. |last2=Caparros |first2=M. |date=2015 |title=The phylogenetic status of Homo heidelbergensis – a cladistic study of Middle Pleistocene hominins |journal=BMSAP |language=fr |volume=27 |issue=3–4 |pages=110–134 |doi=10.1007/s13219-015-0127-4 |s2cid=17449909 |issn=0037-8984}}
* {{cite journal | vauthors = Rogers AR, Harris NS, Achenbach AA | title = Neanderthal-Denisovan ancestors interbred with a distantly related hominin | journal = Science Advances | volume = 6 |issue=8 |pages=eaay5483 |date=miz C'hwevrer 2020 |pmid=32128408 |pmc=7032934 | doi = 10.1126/sciadv.aay5483 | doi-access = free |bibcode=2020SciA....6.5483R}}&lt;/ref&gt;. Ar filogeniezh resis e-barzh ''Australopithecus'' zo atav kalz dizemglevioù diwar he fenn. Deiziadoù nesaet skourroù ar c'hladoù zo diskouezet e milionoù a vloavezhioù ([[Annum|Ma]])&lt;ref name=&quot;:2&quot;/&gt;. ''[[Graecopithecus]],'' ''[[Sahelanthropus]]'', hag ''[[Orrorin]]'', kladoù c'hoar da ''Australopithecus'' moarvat, n'int ket diskouezet amañ. Rouestlet e vez anvadur ar strolladoù a-wezhioù rak alies e vez savet strolladoù a-raok na vije bet an disterañ dielfennadur kladek&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;/&gt;. 

{{clade|{{clade
       |1='''[[Gibon|Hylobatidae]] (giboned)'''
       |label2='''[[Hominidae]]'''
|sublabel2='''(15.7)'''
       |2={{clade
         |1='''[[Ponginae]] ([[orangoutan]]ed)'''
         |label2='''[[Homininae]]'''
|sublabel2='''(8.8)'''
         |2={{clade
             |1='''[[Gorillini]] ([[gorilh]]ed)'''
             |label2='''[[Hominini]]'''
|sublabel2='''(7.8)'''
             |2={{clade
               |1='''[[Panina]] ([[chimpanze]]ed)'''
               |2='''[[Australopithecines]] (en o zouez ''[[Australopithecus]]'', ''[[Kenyanthropus]]'', ''[[Paranthropus]]'', ''Homo'')'''
         }}
       }}
}}}}|label1='''[[Hominoidea]]'''|sublabel1='''(20.4 Mya)'''}}


{{clade|{{clade
|1=''[[Ardipithecus|Ardipithecus ramidus]]'' (†) 
|sublabel2='''(3.9)'''
|label2='''''[[Australopithecus|Australopithecus s.l.]]'''''
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus anamensis|Australopithecus anamensis s.s.]]'' (†3.8) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus afarensis]]'' (†) 
               |2={{clade
                   |1=''[[Australopithecus garhi]]'' (†) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus deyiremeda]]'' (†3.4)
                   |2={{clade
   |1=''[[Kenyanthropus|Kenyanthropus platyops]]'' (†3.3)
|2={{clade
|1={{clade
  |1=''[[Australopithecus africanus]]'' (†2.1)
|2=''[[Paranthropus]]'' (†1.2)
}}
 |label2='''''Homo'''''
|sublabel2='''(3.4)'''
|2={{clade
|5=''[[Homo floresiensis]]'' (†0.05)
   |1=''[[Homo habilis]]'' (†1.5) [[File:Habilis Skull.png|45 px]]
   |2=''[[Homo rudolfensis]]'' (†1.9) [[File:Rudolfensis Skull.png|41 px]]
|4=''[[Australopithecus sediba]]'' (†2.0)
   |label3='''''[[H. erectus|H. erectus s.l.]]'''''
|sublabel3='''(1.9)'''
   |3={{clade
    |1=''[[Homo ergaster]]'' (†1.4) [[File:Ergaster Skull.png|45 px]]
     |label3='''(1.5)'''
    |2={{clade
     |1=''[[Homo erectus|African Homo erectus s.s.]]'' (†) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |2=''[[Homo erectus|Asian Homo erectus s.s.]]'' (†0.1) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |label4='''(1.2)'''
     |4={{clade
      |1=''[[Homo antecessor]]'' [[File:Antecessor Skull.png|45px]] (†0.8)
|label2=[[Homo heidelbergensis]]
|sublabel2='''(0.5)'''
      |2={{clade
|label1=[[Neandersovan]]ed
|sublabel1=(0.3)
        |1={{clade
|2=[[Den Denisova|Tud Denisova]] (†0.05) 
|1=''[[H. neanderthalensis]]'' (†0.05) [[File:Neanderthalensis Skull.png|39 px]]
}}
       |2='''''[[Homo sapiens]]'' [[File:Sapiens Skull.png|39 px]]'''
}} }} }} }} }}
                   }}}}
               }}
             }}
         }}
       }}
}}|label1='''[[Australopithecines]]'''|sublabel1='''(7.3 Mya)'''}}

Meur a lignez eus ar genad ''Homo'' o defe bet diskennidi o ouennañ gant lignezoù all war a seblant. Prouennoù genetek a ziskouez en em veskas ul lignez arkaek bet dispartiet eus al lignezoù arall 1,5 [[Annum|Ma]] zo, ''H. erectus'' marteze, gant hini an [[Den Denisova|Denisovaned]] war-dro 55 000 bloaz zo&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal|last1=Dediu |first1=D. |last2=Levinson |first2=S.C. |date=1 a viz Even 2018 |title=Neanderthal language revisited: not only us |journal=Current Opinion in Behavioral Sciences |series=The Evolution of Language |volume=21 |pages=49–55 |doi=10.1016/j.cobeha.2018.01.001 |issn=2352-1546 |hdl=21.11116/0000-0000-1667-4 |s2cid=54391128 |hdl-access=free}}
* {{cite journal |last1=Hubisz |first1=M.J. |last2=Williams |first2=A.L. |last3=Siepel |first3=A. |title=Mapping gene flow between ancient hominins through demography-aware inference of the ancestral recombination graph |journal=[[PLOS Genetics]] |volume=16 |issue=8 |pages=e1008895 |date = miz Eost 2020 |pmid=32760067 |pmc=7410169 |doi=10.1371/journal.pgen.1008895}}
* {{cite journal | vauthors = Kuhlwilm M, Gronau I, Hubisz MJ, de Filippo C, Prado-Martinez J, Kircher M, Fu Q, Burbano HA, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Rosas A, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Marques-Bonet T, Andrés AM, Viola B, Pääbo S, Meyer M, Siepel A, Castellano S | display-authors = 6 | title = Ancient gene flow from early modern humans into Eastern Neanderthals |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 530 | issue = 7591 | pages = 429–33 | date = miz C'hwevrer 2016 | pmid = 26886800 | pmc = 4933530 | doi = 10.1038/nature16544 | bibcode = 2016Natur.530..429K }}
* {{cite journal | vauthors = Prüfer K, Racimo F, Patterson N, Jay F, Sankararaman S, Sawyer S, Heinze A, Renaud G, Sudmant PH, de Filippo C, Li H, Mallick S, Dannemann M, Fu Q, Kircher M, Kuhlwilm M, Lachmann M, Meyer M, Ongyerth M, Siebauer M, Theunert C, Tandon A, Moorjani P, Pickrell J, Mullikin JC, Vohr SH, Green RE, Hellmann I, Johnson PL, Blanche H, Cann H, Kitzman JO, Shendure J, Eichler EE, Lein ES, Bakken TE, Golovanova LV, Doronichev VB, Shunkov MV, Derevianko AP, Viola B, Slatkin M, Reich D, Kelso J, Pääbo S | display-authors = 6 | title = The complete genome sequence of a Neanderthal from the Altai Mountains |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=505 | issue = 7481 | pages = 43–9 | date = miz Genver 2014 | pmid = 24352235 | pmc = 4031459 | doi = 10.1038/nature12886 | bibcode = 2014Natur.505...43P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot;&gt;{{cite journal|last=Callaway |first=E. |title=Evidence mounts for interbreeding bonanza in ancient human species |url=http://www.nature.com/news/evidence-mounts-for-interbreeding-bonanza-in-ancient-human-species-1.19394 |journal=Nature News |doi=10.1038/nature.2016.19394 |year=2016 |s2cid=87029139}}&lt;/ref&gt;. Karrekaennoù a ziskouez e  kendalc'has ''Homo erectus'' s.s. da vevañ d'an nebeutañ betek 117 000 bloaz zo, hag ''Homo floresiensis'' a chomas bev betek 50 000 bloaz zo. Evit doare ul lignez ''Homo erectus''-heñvel a 1.5 milion a vloavezhioù a hañval bezañ kavet e hent betek genom an dud a vremañ dre an Denisovaned, e-touez ar [[Papoued|Bapoued]] hag henvroidi Aostralia peurgetket&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Genom an dud ha n'int ket Afrikaned a-zindan ar Sahara a orin a ziskouez ar pezh a seblant bezañ meur a zarvoud distag a hironerezh gant Neanderthal hag a-wezhioù ivez gant Denisovaned war-dro 45 000 bloaz zo&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Varki |first1=A. |title=Why are there no persisting hybrids of humans with Denisovans, Neanderthals, or anyone else? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=113 |issue=17 |pages=E2354 |date=miz Ebrel 2016 |pmid=27044111 |pmc=4855598 |doi=10.1073/pnas.1602270113 |bibcode=2016PNAS..113E2354V |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot; /&gt;. Framm genetek strolladoù afrikan zo a-zindan ar Sahara a hañval diskouez e vije bet un hironadur gant ur boblañs a orin eus kornôg [[Eurazia]] war-dro 3000 bloaz zo&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{cite journal |last1=Ko |first1=K.H. |title=Hominin interbreeding and the evolution of human variation |journal=[[Journal of Biological Research]] |volume=23 |issue=1 |pages=17 |date=December 2016 |pmid=27429943 |pmc=4947341 |doi=10.1186/s40709-016-0054-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Pickrell JK, Patterson N, Loh PR, Lipson M, Berger B, Stoneking M, Pakendorf B, Reich D | display-authors = 6 |title=Ancient west Eurasian ancestry in southern and eastern Africa |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 111 |issue=7 |pages=2632–2637 |date=miz C'hwevrer 2014 |pmid=24550290 |pmc=3932865 |doi=10.1073/pnas.1313787111 |arxiv=1307.8014 |bibcode=2014PNAS..111.2632P |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;. 

Elfennoù zo a ro da soñjal e c'hallfe bezañ lakaet ''[[Australopithecus sediba]]'' er genad ''Homo'', pe en e c'henad dezhañ e-unan, abalamour d'e lec'h e-keñver''[[Homo habilis]]'' hag ''[[Homo floresiensis]]''&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal| vauthors = Groves C |date=2017|title=Progress in human systematics. A review|url=http://www.francoangeli.it/riviste/Scheda_Riviste.asp?IDArticolo=59711|journal=Paradigmi|issue=2|pages=59–74|doi=10.3280/PARA2017-002005|issn=1120-3404}}&lt;/ref&gt;.

== Taolenn spesadoù ar genad ''Homo'' ==
&lt;!--

The species status of ''[[H. rudolfensis]]'', ''[[H. ergaster]]'', ''[[H. georgicus]]'', ''[[H. antecessor]]'', ''[[H. cepranensis]]'', ''[[H. rhodesiensis]]'', ''[[H. neanderthalensis]]'', [[Denisova hominin]], and ''[[H. floresiensis]]'' remain under debate. ''[[H. heidelbergensis]]'' and ''H. neanderthalensis'' are closely related to each other and have been considered to be [[human subspecies|subspecies]] of ''H. sapiens''.

There has historically been a trend to postulate new human species based on as little as an individual fossil. A &quot;minimalist&quot; approach to human taxonomy recognizes at most three species, ''[[Homo habilis]]'' (2.1–1.5 Mya, membership in ''Homo'' questionable), ''[[Homo erectus]]'' (1.8–0.1 Mya, including the majority of the age of the genus, and the majority of archaic varieties as [[Homo erectus subspecies|subspecies]],&lt;ref&gt;{{cite news |first=Sid |last=Perkins |url=http://www.nature.com/news/skull-suggests-three-early-human-species-were-one-1.13972 |title=Skull suggests three early human species were one |date=17 October 2013 |work=Nature News &amp; Comment}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite news |last=Switek |first=B. |date=17 October 2013 |title=Beautiful Skull Spurs Debate on Human History |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2013/10/131017-skull-human-origins-dmanisi-georgia-erectus/ |newspaper=[[National Geographic]] |access-date=22 September 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |vauthors=Lordkipanidze D, Ponce de León MS, Margvelashvili A, Rak Y, Rightmire GP, Vekua A, Zollikofer CP |title=A complete skull from Dmanisi, Georgia, and the evolutionary biology of early Homo |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=342 |issue=6156 |pages=326–31 |date=October 2013 |pmid=24136960 |doi=10.1126/science.1238484 |s2cid=20435482 |bibcode=2013Sci...342..326L}}
&lt;/ref&gt; including ''H. heidelbergensis'' as a late or transitional variety&lt;ref&gt;{{cite web |title=''Homo heidelbergensis'' - The evolutionary dividing line between ''Homo erectus'' and modern humans was not sharp. |publisher=Dennis O'Neil |url=http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_1.htm |access-date=November 29, 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Mounier |first1=A. |last2=Marchal |first2=F. |last3=Condemi |first3=S. |title=Is Homo heidelbergensis a distinct species? New insight on the Mauer mandible |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=56 |issue=3 |pages=219–246 |date=March 2009 |pmid=19249816 |doi=10.1016/j.jhevol.2008.12.006 |url=https://www.researchgate.net/publication/24144485}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Lieberman |first1=D.E. |last2=McBratney |first2=B.M. |last3=Krovitz |first3=G. |title=The evolution and development of cranial form in Homosapiens |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=99 |issue=3 |pages=1134–1139 |date=February 2002 |pmid=11805284 |pmc=122156 |doi=10.1073/pnas.022440799 |bibcode=2002PNAS...99.1134L |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;) and ''[[Homo sapiens]]'' (300 kya to present, including ''H. neanderthalensis'' and other varieties as [[human subspecies|subspecies]]). &quot;Species&quot; does in this context not necessarily mean that hybridization and introgression were impossible at the time. However, it is often used as a convenient term, but it should be taken to mean to be a generic lineage at best, and clusters at worst. In general definitions and methodology of &quot;species&quot; delineation criteria are not generally agreed upon in anthropology or paleontology. Indeed, mammals can typically interbreed for 2 to 3 million years&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Wilson |first1=A.C. |last2=Maxson |first2=L.R. |last3=Sarich |first3=V.M. |title=Two types of molecular evolution. Evidence from studies of interspecific hybridization |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=71 |issue=7 |pages=2843–2847 |date=July 1974 |pmid=4212492 |pmc=388568 |doi=10.1073/pnas.71.7.2843 |bibcode=1974PNAS...71.2843W |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; or longer,&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Popadin |first1=K. |last2=Gunbin |first2=K. |last3=Peshkin |first3=L. |last4=Annis |first4=S. |last5=Kraytsberg |first5=Y. |last6=Markuzon |first6=N. |last7=Ackermann |first7=R.R. |last8=Khrapko |first8=K. |display-authors=6 |date=19 October 2017 |title=Mitochondrial pseudogenes suggest repeated inter-species hybridization among direct human ancestors |journal=bioRxiv |at=134502 |doi=10.1101/134502 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; so all contemporary &quot;species&quot; in the genus ''Homo'' would potentially have been able to interbreed at the time, and introgression from beyond the genus ''Homo'' can not ''a priori'' be ruled out.&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Ackermann |first1=R.R. |last2=Arnold |first2=M.L. |last3=Baiz |first3=M.D. |last4=Cahill |first4=J.A. |last5=Cortés-Ortiz |first5=L. |last6=Evans |first6=B.J. |last7=Grant |first7=B.R. |last8=Grant |first8=P.R. |last9=Hallgrimsson |first9=B. |last10=Humphreys |first10=R.A. |last11=Jolly |first11=C.J. |last12=Malukiewicz |first12=J. |last13=Percival |first13=C.J. |last14=Ritzman |first14=T.B. |last15=Roos |first15=C. |last16=Roseman |first16=C.C. |last17=Schroeder |first17=L. |last18=Smith |first18=F.H. |last19=Warren |first19=K.A. |last20=Wayne |first20=R.K. |last21=Zinner |first21=D. |display-authors=6 |title=Hybridization in human evolution: Insights from other organisms |journal=[[Evolutionary Anthropology (journal)|Evolutionary Anthropology]] |volume=28 |issue=4 |pages=189–209 |date=July 2019 |pmid=31222847 |pmc=6980311 |doi=10.1002/evan.21787 |url=http://osf.io/y3bp7/ |hdl=2027.42/151330 }}&lt;/ref&gt; It has been suggested that ''H. naledi'' may have been a hybrid with a late surviving ''Australipith'' (taken to mean beyond ''Homo'', ed.),&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=May 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt; despite the fact that these lineages generally are regarded as long extinct. As discussed above, many introgressions have occurred between lineages, with evidence of introgression after separation of 1.5 million years.
&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}}&lt;/ref&gt; 
ISBN 13 9781465474018
--&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! Spesadoù
! Prantad amzer (e milionoù a vloavezhioù)
! Dasparzh
! Ment en oad-gour (m)
! Pouez en oad-gour (kg)
! endalc'had ar c'hlopenn (cm³)
! Dizoloadennoù ar c'harrekaennoù 
! Deiziad an dizoloadenn / &lt;br /&gt;embann e anv
|-
| '''''[[Homo habilis|H. habilis]]''''' &lt;br&gt;&lt;small&gt;N'eo ket sur ez a er genad homo&lt;/small&gt;
| 2,4 — 1,6&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 100&lt;/ref&gt; 
| [[Afrika]]
| 1,0 — 1,5
| 30 — 55
| 600
| Kalz
| 1960 / 1964
|-
| ''[[Homo rudolfensis|H. rudolfensis]]''
| 1,9&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 101&lt;/ref&gt;
| [[Kenya]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 c'hlopenn
| 1972 / 1986
|-
| ''[[Homo georgicus|H. georgicus]]''
| 1,8 — 1,6
| [[Georgia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 600
| Nebeut
| 1999 / 2002
|-
| '''''[[Homo ergaster|H. ergaster]]'''''
| 1,9 — 1,25
| Reter ha Su Afrika
| 1,9
| &amp;nbsp;
| 700 — 850
| Kalz
| 1975
|-
| '''''[[Homo erectus|H. erectus]]'''''
| 2(1,25) — 0,3
| Afrika, [[Azia]] ([[Java]], [[Sina]], [[Kaokaz]]), [[Europa]]
| 1,8
| 60
| 900 — 1100
| Kalz
| 1891 / 1892
|-
| ''[[Homo cepranensis|H. cepranensis]]''
| 0,8 ?
| [[Italia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 gokenn glopenn
| 1994 / 2003
|-
| ''[[Homo antecessor|H. antecessor]]''
| 0,8 — 0,35
| [[Spagn]], [[Bro-Saoz]]
| 1,75
| 90
| 1000
| 3 lec'hienn
| 1997
|-
| '''''[[Homo heidelbergensis|H. heidelbergensis]]'''''
| 0,6 — 0,25
| Europa, Afrika, Sina
| 1,8
| 60
| 1100 — 1400
| Kalz
| 1908
|-
| '''''[[Den Neandertal|H. neanderthalensis]]'''''
| 0,23 — 0,03
| Europa, Azia ar C'hornôg
| 1,6
| 55 — 70 
| 1200 — 1700
| Kalz
| (1829) / 1864
|-
| ''[[Den Denisova]]''
| 0,04
| Mervent [[Siberia]] ([[Kraï an Altaï|Altaï]])
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| Nebeut-tre
| 2010
|-
| ''[[Homo rhodesiensis|H. rhodesiensis]]''
| 0,3 — 0,12
| [[Zambia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1300
| Nebeut-tre
| 1921
|-
| '''''[[Den modern|H. sapiens]]'''''
| 0,25 — amzer a-vremañ
| Bed a-bezh
| 1,4 — 1,9
| 55 — 80
| 1000 — 1850
| Amzer a-vremañ
| — / 1758
|-
| ''[[Homo floresiensis|H. floresiensis]]''
| 0,10 — 0,012
| [[Indonezia]]
| 1,0
| 25
| 400
| 7 hinienn
| 2003 / 2004
|}

== Perzhioù anatomek ar genad ''Homo'' ==

=== Daoudroadegezh ===
====Perzhioù boutin gant an Hominina all====
An [[Hominina]] zo termenet gant o daoudroadegezh peurgetket. Ar perzhioù da-heul o deus : 
* 4 c'hrommadur el [[livenn-gein]].
* Un toull kilpenn e diazez ar [[klopenn|c'hlopenn]], ar pezh zo stag ouzh an dalc'h korf a-sav sonn.
* Ur [[Pelvis (korfadurezh)|pelvis]] ledan ha digor-frank, hag a-drugarez dezhañ ur stabilded welloc’h en e sav.
* [[Askorn morzhed|eskern morzhed]] a-veskell e-keñver ul linenn a-blom a laka an [[treid]] da vout dindan ar [[kreiz-pouez|c’hreiz-pouez]].

====Perzhioù ar genad ''Homo''====
Izili ar genad Homo o deus ouzhpenn arperzhioù anatomek da-heul :
* Izili a-dreñv hiroc'h evit an izili a-raok.
* Ur meud troad kenstur gant ar [[Biz-troad|bizied troad]] arall
* Bezañs ur [[bolz troad]].

''Homo habilis'' en deus ur vorfologiezh etre na glot ket penn-da-benn gant ar perzhioù zo er roll diwezhañ-mañ. Evit pezh a sell ''Homo rudolfensis'' ne anaver ket ar relegenn en tu all d'ar c'hlopenn.

Klaskerien zo a ouzhpenn d'an tri ferzh roet uheloc'h ar varregezh da redek, diwar dielfennadur eskern karrekaet an treid hag ur serten niver a reizhadennoù morfologek a weler war an eskern [[Karrekaenn|karrekaet]]. Harpañ a ra ar soñj-se war [[damkan ar reder andur]].
Ouzhpennet e vez bremañ ar c’houested da redek.

=== Emdroadur ar c'hlopenn ===
* Un [[endalc'had klopenn]] brasoc'h evit 550cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;, brasoc’h eget hini an [[aostralopitek|aostralopiteked]] hag ar [[primated]] arall, hag o vont war greskiñ e-doug ar [[Pleistosen]] (ouzhpenn 1 500 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; evit den Neandertal hag ''Homo sapiens''), nemet evit den Flores e vefe, ur spesad a yeas war vihanaat abalamour d’an digenvezder war un enezenn.
* Rontadur ar c'hlopenn.
* Pladerezh an dremm dre ma tistremen nebeutoc'h-nebeutañ ar c'harvanoù.
* Digresk ar c'higennoù a dalvez da chaokat 
* Digresk an dent, gant un digresk eus ment ar [[Kildant|c'hildent]] eus M1 da M3 (kreskiñ a ra o ment e karvan an Aostralopiteked)&lt;ref name=Picq&gt;Pascal Picq, ''Premiers hommes'', éd. Flammarion, Paris, 2016&lt;/ref&gt;.

=== barregezh d'ober gant ar vouezh ===
* Diskenn a ra ar [[garloc'henn|c'harloc'henn]] tamm-ha-tamm, ar pezh a ro tu da vodulañ sonioù disklipet-mat&lt;ref name=Picq/&gt; ;
* [[askorn uheñvel|Askorn an teod]], en deus ur roll en implij ar vouezh, a gaver e relegoù [[den Neandertal]]. Ne ouzer ket hag eñ e oa unan gant ar spesadoù all.

== Perzhioù sevenadurel ar genad ''Homo''==
Un nebeud obererezhioù pe barregezhioù sevenadurel n'int kavet nemet e-touez izili ar genad ''Homo'' evit doare :
* An implij eus binvioù maen da gentañ gant [[bili aozet|bili benet]] ha goude gant gwelladenn ar binvioù da vare an [[Akeulean]] 
* Implij an [[tan]] a-wezhioù kerkent ha 1,5 Ma zo (''Homo erectus''?), hep barregezh da c'hwezhañ an tan a-raok 400 000 bloaz zo avat (testeniekaet eo adalek ''Homo neanderthalensis'')&lt;ref name=Wadley&gt;Lyn Wadley, &quot;[https://www.bing.com/videos/search?q=youtube+carta+anthropogeny&amp;view=detail&amp;mid=0E93D85BA97C1B293EB70E93D85BA97C1B293EB7&amp;FORM=VIRE The Origin and Development of Fire Technology in Africa]&quot;, CARTA - The Perspective from Africa, 30 a viz Mae 2019&lt;/ref&gt;.
* Bevezadur ingal a gig kavet o jiboesat pe o tispenn gagnoù&lt;ref name=&quot;Hublin2018&quot;&gt;[[Jean-Jacques Hublin]], ''Quand d'autres hommes peuplaient la Terre : combien d'espèces ?'', prezegenn e [[Musée de l'Homme]], 19 a viz Here 2018, [https://www.youtube.com/watch?v=JlQR1b_M0io voir la vidéo en ligne].&lt;/ref&gt;. 
* Barregezh da vevañ dindan ledredoù un tamm pelloc'h en norzh (en Europa hag en Azia) evit ar genadoù ''[[Hominidae]]'' all. 
* Lidoù-kañv (testeniekaet adalek ''Homo neanderthalensis'').
* Arzoù evel al [[liverezh]] pe ar [[Kizellerezh|c’hizellerezh]] (testeniekaet adalek ''Homo sapiens'').

==Notennoù==
{{Daveoù|bannoù=2}}


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Denoniezh]]
[[Rummad:Hominidae]]</text>
      <sha1>e7dd61x40848ugm5sdal48rzxoqcgcs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007534</id>
      <parentid>2007513</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T03:02:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] :  ± [[Rummad:Hominidae]]-&gt;[[Rummad:Homininae]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41339" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | ''Homo'' | Neandertal vs Sapiens.jpg | Klopennoù ''[[Homo sapiens]]'' (a-gleiz) ha&lt;br&gt; ''[[Homo neanderthalensis]]'' (a-zehou) keñver-ha-keñver }}
{{Taxobox Phylum | Chordata / Vertebrata }}
{{Taxobox Classis | Mammalia }}
{{Taxobox Ordo | Primates }}
{{Taxobox Subordo | Haplorrhini }}
{{Taxobox Infraordo | Simiiformes }}
{{Taxobox Superfamilia  | Hominoidea }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Anv skiantel | Loen  | genad | Homo | [[Carl von Linné|Linnaeus]], [[1758]] }}
{{Taxobox Echu}}
Ar genad '''''Homo''''' zo ur [[genad]] hag a vod an [[Homo sapiens|den modern]] (''Homo sapiens'') ha spesadoù all zo aet da get, renket gant ar skiantourien e-giz hendadoù pe spesadoù kar dezhañ, ''[[Homo erectus]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'' peurgetket. Anadiñ a reas ar genad gant ''[[Homo habilis]]'' war-dro 2,1 – 2,3 milion a vloavezhioù zo hervez an istimadenn degemeret peurliesañ&lt;ref&gt;{{cite book|title= The Cambridge Encyclopedia of Human Evolution |last=Stringer |first=C.B. |author-link=Chris Stringer |chapter=Evolution of early humans |editor-last1=Jones |editor-first1=S. |editor-last2=Martin |editor-first2=R. |editor-last3=Pilbeam |editor-first3=D. |year=1994 |publisher=[[Cambridge University Press]] |location=Cambridge |page=242}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Schrenk |first1=F. |last2=Kullmer |first2=O. |last3=Bromage |first3=T. |chapter=Chapter 9: The Earliest Putative ''Homo'' Fossils |editor-last1=Henke |editor-first1=W. |editor-last2=Tattersall |editor-first2=I. |title=Handbook of Paleoanthropology |date=2007 |pages=1611–1631 |doi=10.1007/978-3-540-33761-4_52}}&lt;/ref&gt;. Kinniget ez eus bet uhelaat an deiziad-se da 2,8 [[annum|Ma]] e 2015 abalamour ma oa bet dizoloet un askorn karvan eus ar mare-hont&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Spoor |first1=F. |last2=Gunz |first2=P. |last3=Neubauer |first3=S. |last4=Stelzer |first4=S. |last5=Scott |first5=N. |last6=Kwekason |first6=A. |last7=Dean |first7=M.C. |title=Reconstructed Homo habilis type OH 7 suggests deep-rooted species diversity in early Homo |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=519 |issue=7541 |pages=83–86 |date=March 2015 |pmid=25739632 |doi=10.1038/nature14224 |s2cid=4470282 |bibcode=2015Natur.519...83S}}&lt;/ref&gt;. 
Dont a ra ar genad ''Homo'' eus ar genad ''[[Australopithecus]]'' zo aet da get abaoe mod all. 

''Homo'', moarvat, e-giz ''[[Paranthropus]]'', zo ur skourr c'hoar da ''[[Australopithecus africanus]]'' a oa en em zispartiet e-unan diouzh lignez ar genad ''[[Pan (genad)|Pan]]'', ar [[chimpanze]]ed, da vare ar [[Miosen]] uhelañ pe ar [[Pliosen]] abred&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haile-Selassie Y, Gibert L, Melillo SM, Ryan TM, Alene M, Deino A, Levin NE, Scott G, Saylor BZ | display-authors = 6 | title = New species from Ethiopia further expands Middle Pliocene hominin diversity |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 521 | issue = 7553 | pages = 483–8 | date = May 2015 | pmid = 26017448 |doi=10.1038/nature14448 | s2cid = 4455029 | bibcode = 2015Natur.521..483H }}&lt;/ref&gt;.

''[[Homo erectus]]'' a anadas war-dro 2 vilion a vloavezhioù zo hag, e [[dispersal of Homo erectus|meur a zivroadeg abred]], en em skignas en holl [[Afrika]] (el lec'h ma vez anvet ''[[Homo ergaster]]'') hag en Eurazia. Ar c'hentañ spesad eus ar genad Homo e oa moarvat da vevañ en ur gevredigezh [[chaseourien-dastumerien]] ha da [[Mestroni an tan gant an dud kentañ|vestroniañ an tan]]. Anezhi ur spesad gouest d'en em reizhañ ha graet berzh gantañ, ''Homo erectus'' a badas ouzhpenn ur milion a vloavezhioù hag en em dreuzfurmas tamm-ha-tamm e spesadoù nevez war-dro 500 000 bloaz zo. ''H. erectus'' er ster strizh (spesad Azia) a zo aet da get 140 000 bloaz zo. ''[[Homo erectus soloensis]]'', bet kavet e [[Java]], a seller outañ evel ar skourr diwezhañ eus ''H. erectus'' da vezañ chomet bev.  Bloaziet gwezhall etre 50 000 ha 40 000 bloaz zo, ur studiadenn eus 2011 he deus ampellet an deizad ma oa aet ''H. e. soloensis'' da get da 143 000 bloaz zo d'an diwezhatañ, met kentoc'h a-raok 550 000 bloaz zo moarvat&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;.

An [[den modern e-keñver an anatomiezh]] (''Homo sapiens'') a anadas etre 300 000 ha 200 000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;NAT-20170607a&quot;&gt;{{cite journal |last=Callaway |first=E. |title= Oldest Homo sapiens fossil claim rewrites our species' history |url=http://www.nature.com/news/oldest-homo-sapiens-fossil-claim-rewrites-our-species-history-1.22114 |date=7 June 2017 |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |doi=10.1038/nature.2017.22114 |access-date=11 June 2017}}&lt;/ref&gt;, en Afrika, hag  ''[[Homo neanderthalensis]]'' a anadas war-dro ar memes mare en [[Europa]] hag e kornôg Azia. ''Homo sapiens'' en em skignas e diavaez Afrika e [[Orin afrikan an den modern|meur a wagennad]], adalek 250 000 vloaz zo marteze, hag adal 130 000 vloaz zo a dra sur. [[Skignadeg ar su]], evel ma lârer, a grogas war-dro  70–50 000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;Posth&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Posth C, Renaud G, Mittnik A, Drucker DG, Rougier H, Cupillard C, Valentin F, Thevenet C, Furtwängler A, Wißing C, Francken M, Malina M, Bolus M, Lari M, Gigli E, Capecchi G, Crevecoeur I, Beauval C, Flas D, Germonpré M, van der Plicht J, Cottiaux R, Gély B, Ronchitelli A, Wehrberger K, Grigorescu D, Svoboda J, Semal P, Caramelli D, Bocherens H, Harvati K, Conard NJ, Haak W, Powell A, Krause J | display-authors = 6 | title = Pleistocene Mitochondrial Genomes Suggest a Single Major Dispersal of Non-Africans and a Late Glacial Population Turnover in Europe | journal = Current Biology | volume = 26 | issue = 6 | pages = 827–33 | date = March 2016 | pmid = 26853362 | doi = 10.1016/j.cub.2016.01.037 | hdl-access = free | s2cid = 140098861 | hdl = 2440/114930 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal | vauthors = Karmin M, Saag L, Vicente M, Wilson Sayres MA, Järve M, Talas UG, Rootsi S, Ilumäe AM, Mägi R, Mitt M, Pagani L, Puurand T, Faltyskova Z, Clemente F, Cardona A, Metspalu E, Sahakyan H, Yunusbayev B, Hudjashov G, DeGiorgio M, Loogväli EL, Eichstaedt C, Eelmets M, Chaubey G, Tambets K, Litvinov S, Mormina M, Xue Y, Ayub Q, Zoraqi G, Korneliussen TS, Akhatova F, Lachance J, Tishkoff S, Momynaliev K, Ricaut FX, Kusuma P, Razafindrazaka H, Pierron D, Cox MP, Sultana GN, Willerslev R, Muller C, Westaway M, Lambert D, Skaro V, Kovačevic L, Turdikulova S, Dalimova D, Khusainova R, Trofimova N, Akhmetova V, Khidiyatova I, Lichman DV, Isakova J, Pocheshkhova E, Sabitov Z, Barashkov NA, Nymadawa P, Mihailov E, Seng JW, Evseeva I, Migliano AB, Abdullah S, Andriadze G, Primorac D, Atramentova L, Utevska O, Yepiskoposyan L, Marjanovic D, Kushniarevich A, Behar DM, Gilissen C, Vissers L, Veltman JA, Balanovska E, Derenko M, Malyarchuk B, Metspalu A, Fedorova S, Eriksson A, Manica A, Mendez FL, Karafet TM, Veeramah KR, Bradman N, Hammer MF, Osipova LP, Balanovsky O, Khusnutdinova EK, Johnsen K, Remm M, Thomas MG, Tyler-Smith C, Underhill PA, Willerslev E, Nielsen R, Metspalu M, Villems R, Kivisild T | display-authors = 6 | title = A recent bottleneck of Y chromosome diversity coincides with a global change in culture | journal = Genome Research | volume = 25 | issue = 4 | pages = 459–66 | date = April 2015 | pmid = 25770088 | pmc = 4381518 | doi = 10.1101/gr.186684.114 }}
* {{cite journal | vauthors = Pagani L, Lawson DJ, Jagoda E, Mörseburg A, Eriksson A, Mitt M, Clemente F, Hudjashov G, DeGiorgio M, Saag L, Wall JD, Cardona A, Mägi R, Wilson Sayres MA, Kaewert S, Inchley C, Scheib CL, Järve M, Karmin M, Jacobs GS, Antao T, Iliescu FM, Kushniarevich A, Ayub Q, Tyler-Smith C, Xue Y, Yunusbayev B, Tambets K, Mallick CB, Saag L, Pocheshkhova E, Andriadze G, Muller C, Westaway MC, Lambert DM, Zoraqi G, Turdikulova S, Dalimova D, Sabitov Z, Sultana GN, Lachance J, Tishkoff S, Momynaliev K, Isakova J, Damba LD, Gubina M, Nymadawa P, Evseeva I, Atramentova L, Utevska O, Ricaut FX, Brucato N, Sudoyo H, Letellier T, Cox MP, Barashkov NA, Skaro V, Mulahasanovic L, Primorac D, Sahakyan H, Mormina M, Eichstaedt CA, Lichman DV, Abdullah S, Chaubey G, Wee JT, Mihailov E, Karunas A, Litvinov S, Khusainova R, Ekomasova N, Akhmetova V, Khidiyatova I, Marjanović D, Yepiskoposyan L, Behar DM, Balanovska E, Metspalu A, Derenko M, Malyarchuk B, Voevoda M, Fedorova SA, Osipova LP, Lahr MM, Gerbault P, Leavesley M, Migliano AB, Petraglia M, Balanovsky O, Khusnutdinova EK, Metspalu E, Thomas MG, Manica A, Nielsen R, Villems R, Willerslev E, Kivisild T, Metspalu M | display-authors = 6 | title = Genomic analyses inform on migration events during the peopling of Eurasia |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 538 | issue = 7624 | pages = 238–242 | date = October 2016 | pmid = 27654910 | pmc = 5164938 | doi = 10.1038/nature19792 | bibcode = 2016Natur.538..238P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;HaberM&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haber M, Jones AL, Connell BA, Arciero E, Yang H, Thomas MG, Xue Y, Tyler-Smith C | display-authors = 6 | title = A Rare Deep-Rooting D0 African Y-Chromosomal Haplogroup and Its Implications for the Expansion of Modern Humans Out of Africa | journal = Genetics | volume = 212 | issue = 4 | pages = 1421–1428 | date = August 2019 | pmid = 31196864 | pmc = 6707464 | doi = 10.1534/genetics.119.302368 }}&lt;/ref&gt; hag a voe heuliet gant [[Divroadegoù abred an dud vodern|trevadennadur padus]] [[Eurazia]] hag [[Okeania]] 50 000 vloaz zo. En Afrika koulz hag en Eurazia, ''Homo sapiens'' en em gavas hag [[Archaic human admixture with modern humans|en em baras]] gant spesadoù arkaek eus ''Homo''&lt;ref name=&quot;A draft sequence of the Neandertal&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Green RE, Krause J, Briggs AW, Maricic T, Stenzel U, Kircher M, Patterson N, Li H, Zhai W, Fritz MH, Hansen NF, Durand EY, Malaspinas AS, Jensen JD, Marques-Bonet T, Alkan C, Prüfer K, Meyer M, Burbano HA, Good JM, Schultz R, Aximu-Petri A, Butthof A, Höber B, Höffner B, Siegemund M, Weihmann A, Nusbaum C, Lander ES, Russ C, Novod N, Affourtit J, Egholm M, Verna C, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Doronichev VB, Golovanova LV, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Fortea J, Rosas A, Schmitz RW, Johnson PL, Eichler EE, Falush D, Birney E, Mullikin JC, Slatkin M, Nielsen R, Kelso J, Lachmann M, Reich D, Pääbo S | display-authors = 6 | title = A draft sequence of the Neandertal genome | journal = Science | volume = 328 | issue = 5979 | pages = 710–722 | date = May 2010 | pmid = 20448178 | pmc = 5100745 | doi = 10.1126/science.1188021 | bibcode = 2010Sci...328..710G }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Lowery RK, Uribe G, Jimenez EB, Weiss MA, Herrera KJ, Regueiro M, Herrera RJ | title = Neanderthal and Denisova genetic affinities with contemporary humans: introgression versus common ancestral polymorphisms |journal=[[Gene (journal)|Gene]] |volume=530 |issue=1 |pages=83–94 |date=November 2013 |pmid=23872234 |doi=10.1016/j.gene.2013.06.005}}
Hervez ar studiadenn-mañ e vefe posubl e vefe dleet an heñvelderioù genetek kavet etre ar poblañsoù arkaek ha modern a dud da liesstummegezh an hendadoù boutin dezhe dreist-holl&lt;/ref&gt;. Spesadoù arkaek (ha n'int ket ''sapiens'') o dije kendalc'het da vevañ betek 40 000 vloaz zo ([[Dianadeg Neanderthal]]).

Aet eo da get razh spesadoù ar genad ''Homo'' hiziv nemet ''[[Homo sapiens]]''. Ar spesadoù kar dezhañ diwezhañ, ''[[Homo floresiensis]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'', zo aet da get, an eil 18 000 bloaz zo; hag egile 28 000 bloaz zo. Neoazh elfennoù dizoloet n’eus ket pell a lak ar skiantourion da soñjal en dije dalc'het ''Homo floresiensis'' da vevañ betek 12 000 bloaz zo, ha razh poblañsoù an [[Douar]], nemet Afrikaniz, o defe [[gen|genoù]] o tonet eus Den Neandertal da heul un [[hironerezh]] etre an daou spesad (''Homo sapiens'' hag  ''Homo Neanderthalensis'') c’hoarvezet er [[Reter-Nesañ]].

== Etimologiezh ==
Ar ger ''homō'' a dalv &quot;den&quot; e [[latin]] ha donet a ra ag an henlatin ''hĕmo'' a zeu-eñ ag an [[Indezeuropeg]] *''dʰǵʰm̥mō'' (&quot;eus an douar&quot;), evel ar ger brezhoneg den&lt;ref&gt;X. Delamarre, ''Dictionnaire de la langue gauloise'', p. 176&lt;/ref&gt;. Roet e voe an anv-mañ d’ar genad gant [[Carl von Linné]] e [[1758]].

== Anvioù spesadoù ==
* ''[[Homo sapiens sapiens]]'' hag ''[[Homo sapiens neanderthalensis]]'', anvioù daou [[isspesad]] ag ar memes [[spesad]] (''Homo sapiens''). Hiriv e vezont lakaet da spesadoù distag ag ar genad ''Homo'': ''Homo sapiens'' ha ''Homo neanderthalensis''.
* [[Den Cro-Magnon]]
* [[Den Piltdown]] (taol-bourd skiantel)

== Spesadoù anavezet ar genad ''Homo'' ==
Arvarus eo c’hoazh renkadur ar spesadoù-se ha tabut zo atav etre an [[Henzenoniezh|henzenoniourion]] evit lakaat ar re-mañ-re da spesad pe da isspesad.&lt;br&gt;
Setu amañ spesadoù ar genad ''Homo'' hervez urzh al lizherenneg:
* ''[[Homo antecessor]]'' (etre 1,2 ha 0,7 milion a vl.)
* ''[[Homo cepranensis]]''
* ''[[Homo erectus]]'' (1,8 M. a vl.). Brasoc’h eo eget e ziaraogerion. Etre 850 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; ha 1 100 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn. Ur [[baleg us-pod]] kreñv a oa dezhañ, hogen ne oa ket ken rakkarvenek hag ar spesadoù ''Homo'' kent. Ampartoc’h e oa evit sevel ostilhoù ha mestroniañ a rae an [[tan]].
* ''[[Homo ergaster]]'' (etre 2,2 milion ha 1 milion a vl.)
* ''[[Homo floresiensis]]'' (Den [[Flores]] — dizoloet e [[2003]] — aet da get war-dro 18 000 bloaz.)
* ''[[Homo rudolfensis]]'' (2,4 milion a vl.)
* ''[[Homo georgicus]]'' (1,8 milion a vl.) 
* ''[[Homo habilis]]'' (etre 2,5 ha 1,5 milion a vloavezhioù). 700 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn.
* ''[[Homo heidelbergensis]]'' (etre 600 000 bloaz ha 200 000 bloaz)
* ''[[Homo erectus reilingensis]]'' (''[[Pithecanthropus erectus reilingensis]]'') : darn klopenn un [[hominida]] henaek dizoloet e [[Mervent]] [[Alamagn]].
* ''[[Homo neanderthalensis]]'' : ur c'hlopenn bras a oa dezhañ gant un tal war steuziañ, izel, hag un torus tev a-us da doulloù an daoulagad, ha tost elgezh ebet. 1 600 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn, da lâret eo un tammig muioc’h eget hini Homo sapiens. Etre 1,50 ha 1,70 metr sav a oa dezhañ.
Beziañ a rae e re varv gant [[lid-kañv|lidoù-kañv]]. Bevañ a reas en [[Eurazia]] nemetken. Aet eo ar spesad da get.
* ''[[Homo rhodesiensis]]'' (etre 125 000 ha 300 000 bloaz).
* ''Homo sapiens'', Den Cro-Magnon. An den modern eo. E gavout a reer war razh ar [[Kevandir|c’hevandirioù]].
Den Neandertal hag ''Homo sapiens'' (Den Cro-Magnon) o doa bevet en [[Europa]] hag er [[Reter-Nesañ]] d’ar memes koulz.
* [[Den Denisova]] zo ur spesad ag ar genad ''Homo'' dizoloet nevez zo e [[Siberia]]. Kenoadek e oa da ''Homo neanderthalensis'', ''Homo sapiens'' ha ''Homo floresiensis''.


==Filogeniezh==
Un daksonomiezh eus ''Homo'' e-mesk ar [[hominidae|marmouzed bras]] a weler evel amañ da-heul, gant ''Paranthropus'' hag ''Homo'' o tiwan a-douez ''Australopithecus'' (diskouezet amañ en un doare [[kladouriezh|kladek]] gant ''Paranthropus'', ''Kenyanthropus'', hag ''Homo'')&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;}}&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=miz Mae 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal |last1=Mondal |first1=M. |last2=Bertranpetit |first2=J. |last3=Lao |first3=O. |title=Approximate Bayesian computation with deep learning supports a third archaic introgression in Asia and Oceania |journal=[[Nature Communications]] |volume=10 |issue=1 |pages=246 |date=miz Genver 2019 |pmid=30651539 |pmc=6335398 |doi=10.1038/s41467-018-08089-7 |bibcode=2019NatCo..10..246M}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;&gt;{{cite journal |last=Zeitoun |first=V. |title=High occurrence of a basicranial feature in Homo erectus: anatomical description of the preglenoid tubercle |journal=The Anatomical Record Part B: The New Anatomist |volume=274 |issue=1 |pages=148–156 |date=September 2003 |pmid=12964205 |doi=10.1002/ar.b.10028 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot;&gt;{{cite journal |vauthors = Dembo M, Matzke NJ, Mooers AØ, Collard M |title=Bayesian analysis of a morphological supermatrix sheds light on controversial fossil hominin relationships |journal=Proceedings. Biological Sciences |volume=282 |issue=1812 |pages=20150943 |date=miz Eost 2015 |pmid=26202999 |pmc=4528516 |doi=10.1098/rspb.2015.0943 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dembo M, Radovčić D, Garvin HM, Laird MF, Schroeder L, Scott JE, Brophy J, Ackermann RR, Musiba CM, de Ruiter DJ, Mooers AØ, Collard M | display-authors = 6 | title = The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=97 |pages=17–26 |date=miz Eost 2016 |pmid=27457542 | doi = 10.1016/j.jhevol.2016.04.008 |hdl-access=free |hdl=2164/8796}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=bL2XDwAAQBAJ&amp;q=Sahelanthropus+tchadensis&amp;pg=PA7 |title=The Origins of Europeans and Their Pre-Historic Innovations from 6 Million to 10,000 BCE: From 6 Million to 10,000 BCE |last1=Harrison |first1=N. |date=1 miz Mae 2019 |publisher=Algora Publishing |isbn=9781628943795}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;See:

* {{cite book|url=https://www.researchgate.net/publication/278682043 |title=Analyzing Hominin Hominin Phylogeny: Cladistic Approach |last1=Strait |first1=David |last2=Grine |first2=Frederick |last3=Fleagle |first3=John |name-list-style=vanc |date=2015 |isbn=978-3-642-39978-7 |pages=1989–2014 (cladogram p. 2006)}}.
* {{cite journal|last1=Mounier |first1=A. |last2=Caparros |first2=M. |date=2015 |title=The phylogenetic status of Homo heidelbergensis – a cladistic study of Middle Pleistocene hominins |journal=BMSAP |language=fr |volume=27 |issue=3–4 |pages=110–134 |doi=10.1007/s13219-015-0127-4 |s2cid=17449909 |issn=0037-8984}}
* {{cite journal | vauthors = Rogers AR, Harris NS, Achenbach AA | title = Neanderthal-Denisovan ancestors interbred with a distantly related hominin | journal = Science Advances | volume = 6 |issue=8 |pages=eaay5483 |date=miz C'hwevrer 2020 |pmid=32128408 |pmc=7032934 | doi = 10.1126/sciadv.aay5483 | doi-access = free |bibcode=2020SciA....6.5483R}}&lt;/ref&gt;. Ar filogeniezh resis e-barzh ''Australopithecus'' zo atav kalz dizemglevioù diwar he fenn. Deiziadoù nesaet skourroù ar c'hladoù zo diskouezet e milionoù a vloavezhioù ([[Annum|Ma]])&lt;ref name=&quot;:2&quot;/&gt;. ''[[Graecopithecus]],'' ''[[Sahelanthropus]]'', hag ''[[Orrorin]]'', kladoù c'hoar da ''Australopithecus'' moarvat, n'int ket diskouezet amañ. Rouestlet e vez anvadur ar strolladoù a-wezhioù rak alies e vez savet strolladoù a-raok na vije bet an disterañ dielfennadur kladek&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;/&gt;. 

{{clade|{{clade
       |1='''[[Gibon|Hylobatidae]] (giboned)'''
       |label2='''[[Hominidae]]'''
|sublabel2='''(15.7)'''
       |2={{clade
         |1='''[[Ponginae]] ([[orangoutan]]ed)'''
         |label2='''[[Homininae]]'''
|sublabel2='''(8.8)'''
         |2={{clade
             |1='''[[Gorillini]] ([[gorilh]]ed)'''
             |label2='''[[Hominini]]'''
|sublabel2='''(7.8)'''
             |2={{clade
               |1='''[[Panina]] ([[chimpanze]]ed)'''
               |2='''[[Australopithecines]] (en o zouez ''[[Australopithecus]]'', ''[[Kenyanthropus]]'', ''[[Paranthropus]]'', ''Homo'')'''
         }}
       }}
}}}}|label1='''[[Hominoidea]]'''|sublabel1='''(20.4 Mya)'''}}


{{clade|{{clade
|1=''[[Ardipithecus|Ardipithecus ramidus]]'' (†) 
|sublabel2='''(3.9)'''
|label2='''''[[Australopithecus|Australopithecus s.l.]]'''''
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus anamensis|Australopithecus anamensis s.s.]]'' (†3.8) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus afarensis]]'' (†) 
               |2={{clade
                   |1=''[[Australopithecus garhi]]'' (†) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus deyiremeda]]'' (†3.4)
                   |2={{clade
   |1=''[[Kenyanthropus|Kenyanthropus platyops]]'' (†3.3)
|2={{clade
|1={{clade
  |1=''[[Australopithecus africanus]]'' (†2.1)
|2=''[[Paranthropus]]'' (†1.2)
}}
 |label2='''''Homo'''''
|sublabel2='''(3.4)'''
|2={{clade
|5=''[[Homo floresiensis]]'' (†0.05)
   |1=''[[Homo habilis]]'' (†1.5) [[File:Habilis Skull.png|45 px]]
   |2=''[[Homo rudolfensis]]'' (†1.9) [[File:Rudolfensis Skull.png|41 px]]
|4=''[[Australopithecus sediba]]'' (†2.0)
   |label3='''''[[H. erectus|H. erectus s.l.]]'''''
|sublabel3='''(1.9)'''
   |3={{clade
    |1=''[[Homo ergaster]]'' (†1.4) [[File:Ergaster Skull.png|45 px]]
     |label3='''(1.5)'''
    |2={{clade
     |1=''[[Homo erectus|African Homo erectus s.s.]]'' (†) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |2=''[[Homo erectus|Asian Homo erectus s.s.]]'' (†0.1) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |label4='''(1.2)'''
     |4={{clade
      |1=''[[Homo antecessor]]'' [[File:Antecessor Skull.png|45px]] (†0.8)
|label2=[[Homo heidelbergensis]]
|sublabel2='''(0.5)'''
      |2={{clade
|label1=[[Neandersovan]]ed
|sublabel1=(0.3)
        |1={{clade
|2=[[Den Denisova|Tud Denisova]] (†0.05) 
|1=''[[H. neanderthalensis]]'' (†0.05) [[File:Neanderthalensis Skull.png|39 px]]
}}
       |2='''''[[Homo sapiens]]'' [[File:Sapiens Skull.png|39 px]]'''
}} }} }} }} }}
                   }}}}
               }}
             }}
         }}
       }}
}}|label1='''[[Australopithecines]]'''|sublabel1='''(7.3 Mya)'''}}

Meur a lignez eus ar genad ''Homo'' o defe bet diskennidi o ouennañ gant lignezoù all war a seblant. Prouennoù genetek a ziskouez en em veskas ul lignez arkaek bet dispartiet eus al lignezoù arall 1,5 [[Annum|Ma]] zo, ''H. erectus'' marteze, gant hini an [[Den Denisova|Denisovaned]] war-dro 55 000 bloaz zo&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal|last1=Dediu |first1=D. |last2=Levinson |first2=S.C. |date=1 a viz Even 2018 |title=Neanderthal language revisited: not only us |journal=Current Opinion in Behavioral Sciences |series=The Evolution of Language |volume=21 |pages=49–55 |doi=10.1016/j.cobeha.2018.01.001 |issn=2352-1546 |hdl=21.11116/0000-0000-1667-4 |s2cid=54391128 |hdl-access=free}}
* {{cite journal |last1=Hubisz |first1=M.J. |last2=Williams |first2=A.L. |last3=Siepel |first3=A. |title=Mapping gene flow between ancient hominins through demography-aware inference of the ancestral recombination graph |journal=[[PLOS Genetics]] |volume=16 |issue=8 |pages=e1008895 |date = miz Eost 2020 |pmid=32760067 |pmc=7410169 |doi=10.1371/journal.pgen.1008895}}
* {{cite journal | vauthors = Kuhlwilm M, Gronau I, Hubisz MJ, de Filippo C, Prado-Martinez J, Kircher M, Fu Q, Burbano HA, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Rosas A, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Marques-Bonet T, Andrés AM, Viola B, Pääbo S, Meyer M, Siepel A, Castellano S | display-authors = 6 | title = Ancient gene flow from early modern humans into Eastern Neanderthals |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 530 | issue = 7591 | pages = 429–33 | date = miz C'hwevrer 2016 | pmid = 26886800 | pmc = 4933530 | doi = 10.1038/nature16544 | bibcode = 2016Natur.530..429K }}
* {{cite journal | vauthors = Prüfer K, Racimo F, Patterson N, Jay F, Sankararaman S, Sawyer S, Heinze A, Renaud G, Sudmant PH, de Filippo C, Li H, Mallick S, Dannemann M, Fu Q, Kircher M, Kuhlwilm M, Lachmann M, Meyer M, Ongyerth M, Siebauer M, Theunert C, Tandon A, Moorjani P, Pickrell J, Mullikin JC, Vohr SH, Green RE, Hellmann I, Johnson PL, Blanche H, Cann H, Kitzman JO, Shendure J, Eichler EE, Lein ES, Bakken TE, Golovanova LV, Doronichev VB, Shunkov MV, Derevianko AP, Viola B, Slatkin M, Reich D, Kelso J, Pääbo S | display-authors = 6 | title = The complete genome sequence of a Neanderthal from the Altai Mountains |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=505 | issue = 7481 | pages = 43–9 | date = miz Genver 2014 | pmid = 24352235 | pmc = 4031459 | doi = 10.1038/nature12886 | bibcode = 2014Natur.505...43P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot;&gt;{{cite journal|last=Callaway |first=E. |title=Evidence mounts for interbreeding bonanza in ancient human species |url=http://www.nature.com/news/evidence-mounts-for-interbreeding-bonanza-in-ancient-human-species-1.19394 |journal=Nature News |doi=10.1038/nature.2016.19394 |year=2016 |s2cid=87029139}}&lt;/ref&gt;. Karrekaennoù a ziskouez e  kendalc'has ''Homo erectus'' s.s. da vevañ d'an nebeutañ betek 117 000 bloaz zo, hag ''Homo floresiensis'' a chomas bev betek 50 000 bloaz zo. Evit doare ul lignez ''Homo erectus''-heñvel a 1.5 milion a vloavezhioù a hañval bezañ kavet e hent betek genom an dud a vremañ dre an Denisovaned, e-touez ar [[Papoued|Bapoued]] hag henvroidi Aostralia peurgetket&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Genom an dud ha n'int ket Afrikaned a-zindan ar Sahara a orin a ziskouez ar pezh a seblant bezañ meur a zarvoud distag a hironerezh gant Neanderthal hag a-wezhioù ivez gant Denisovaned war-dro 45 000 bloaz zo&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Varki |first1=A. |title=Why are there no persisting hybrids of humans with Denisovans, Neanderthals, or anyone else? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=113 |issue=17 |pages=E2354 |date=miz Ebrel 2016 |pmid=27044111 |pmc=4855598 |doi=10.1073/pnas.1602270113 |bibcode=2016PNAS..113E2354V |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot; /&gt;. Framm genetek strolladoù afrikan zo a-zindan ar Sahara a hañval diskouez e vije bet un hironadur gant ur boblañs a orin eus kornôg [[Eurazia]] war-dro 3000 bloaz zo&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{cite journal |last1=Ko |first1=K.H. |title=Hominin interbreeding and the evolution of human variation |journal=[[Journal of Biological Research]] |volume=23 |issue=1 |pages=17 |date=December 2016 |pmid=27429943 |pmc=4947341 |doi=10.1186/s40709-016-0054-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Pickrell JK, Patterson N, Loh PR, Lipson M, Berger B, Stoneking M, Pakendorf B, Reich D | display-authors = 6 |title=Ancient west Eurasian ancestry in southern and eastern Africa |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 111 |issue=7 |pages=2632–2637 |date=miz C'hwevrer 2014 |pmid=24550290 |pmc=3932865 |doi=10.1073/pnas.1313787111 |arxiv=1307.8014 |bibcode=2014PNAS..111.2632P |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;. 

Elfennoù zo a ro da soñjal e c'hallfe bezañ lakaet ''[[Australopithecus sediba]]'' er genad ''Homo'', pe en e c'henad dezhañ e-unan, abalamour d'e lec'h e-keñver''[[Homo habilis]]'' hag ''[[Homo floresiensis]]''&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal| vauthors = Groves C |date=2017|title=Progress in human systematics. A review|url=http://www.francoangeli.it/riviste/Scheda_Riviste.asp?IDArticolo=59711|journal=Paradigmi|issue=2|pages=59–74|doi=10.3280/PARA2017-002005|issn=1120-3404}}&lt;/ref&gt;.

== Taolenn spesadoù ar genad ''Homo'' ==
&lt;!--

The species status of ''[[H. rudolfensis]]'', ''[[H. ergaster]]'', ''[[H. georgicus]]'', ''[[H. antecessor]]'', ''[[H. cepranensis]]'', ''[[H. rhodesiensis]]'', ''[[H. neanderthalensis]]'', [[Denisova hominin]], and ''[[H. floresiensis]]'' remain under debate. ''[[H. heidelbergensis]]'' and ''H. neanderthalensis'' are closely related to each other and have been considered to be [[human subspecies|subspecies]] of ''H. sapiens''.

There has historically been a trend to postulate new human species based on as little as an individual fossil. A &quot;minimalist&quot; approach to human taxonomy recognizes at most three species, ''[[Homo habilis]]'' (2.1–1.5 Mya, membership in ''Homo'' questionable), ''[[Homo erectus]]'' (1.8–0.1 Mya, including the majority of the age of the genus, and the majority of archaic varieties as [[Homo erectus subspecies|subspecies]],&lt;ref&gt;{{cite news |first=Sid |last=Perkins |url=http://www.nature.com/news/skull-suggests-three-early-human-species-were-one-1.13972 |title=Skull suggests three early human species were one |date=17 October 2013 |work=Nature News &amp; Comment}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite news |last=Switek |first=B. |date=17 October 2013 |title=Beautiful Skull Spurs Debate on Human History |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2013/10/131017-skull-human-origins-dmanisi-georgia-erectus/ |newspaper=[[National Geographic]] |access-date=22 September 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |vauthors=Lordkipanidze D, Ponce de León MS, Margvelashvili A, Rak Y, Rightmire GP, Vekua A, Zollikofer CP |title=A complete skull from Dmanisi, Georgia, and the evolutionary biology of early Homo |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=342 |issue=6156 |pages=326–31 |date=October 2013 |pmid=24136960 |doi=10.1126/science.1238484 |s2cid=20435482 |bibcode=2013Sci...342..326L}}
&lt;/ref&gt; including ''H. heidelbergensis'' as a late or transitional variety&lt;ref&gt;{{cite web |title=''Homo heidelbergensis'' - The evolutionary dividing line between ''Homo erectus'' and modern humans was not sharp. |publisher=Dennis O'Neil |url=http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_1.htm |access-date=November 29, 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Mounier |first1=A. |last2=Marchal |first2=F. |last3=Condemi |first3=S. |title=Is Homo heidelbergensis a distinct species? New insight on the Mauer mandible |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=56 |issue=3 |pages=219–246 |date=March 2009 |pmid=19249816 |doi=10.1016/j.jhevol.2008.12.006 |url=https://www.researchgate.net/publication/24144485}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Lieberman |first1=D.E. |last2=McBratney |first2=B.M. |last3=Krovitz |first3=G. |title=The evolution and development of cranial form in Homosapiens |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=99 |issue=3 |pages=1134–1139 |date=February 2002 |pmid=11805284 |pmc=122156 |doi=10.1073/pnas.022440799 |bibcode=2002PNAS...99.1134L |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;) and ''[[Homo sapiens]]'' (300 kya to present, including ''H. neanderthalensis'' and other varieties as [[human subspecies|subspecies]]). &quot;Species&quot; does in this context not necessarily mean that hybridization and introgression were impossible at the time. However, it is often used as a convenient term, but it should be taken to mean to be a generic lineage at best, and clusters at worst. In general definitions and methodology of &quot;species&quot; delineation criteria are not generally agreed upon in anthropology or paleontology. Indeed, mammals can typically interbreed for 2 to 3 million years&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Wilson |first1=A.C. |last2=Maxson |first2=L.R. |last3=Sarich |first3=V.M. |title=Two types of molecular evolution. Evidence from studies of interspecific hybridization |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=71 |issue=7 |pages=2843–2847 |date=July 1974 |pmid=4212492 |pmc=388568 |doi=10.1073/pnas.71.7.2843 |bibcode=1974PNAS...71.2843W |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; or longer,&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Popadin |first1=K. |last2=Gunbin |first2=K. |last3=Peshkin |first3=L. |last4=Annis |first4=S. |last5=Kraytsberg |first5=Y. |last6=Markuzon |first6=N. |last7=Ackermann |first7=R.R. |last8=Khrapko |first8=K. |display-authors=6 |date=19 October 2017 |title=Mitochondrial pseudogenes suggest repeated inter-species hybridization among direct human ancestors |journal=bioRxiv |at=134502 |doi=10.1101/134502 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; so all contemporary &quot;species&quot; in the genus ''Homo'' would potentially have been able to interbreed at the time, and introgression from beyond the genus ''Homo'' can not ''a priori'' be ruled out.&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Ackermann |first1=R.R. |last2=Arnold |first2=M.L. |last3=Baiz |first3=M.D. |last4=Cahill |first4=J.A. |last5=Cortés-Ortiz |first5=L. |last6=Evans |first6=B.J. |last7=Grant |first7=B.R. |last8=Grant |first8=P.R. |last9=Hallgrimsson |first9=B. |last10=Humphreys |first10=R.A. |last11=Jolly |first11=C.J. |last12=Malukiewicz |first12=J. |last13=Percival |first13=C.J. |last14=Ritzman |first14=T.B. |last15=Roos |first15=C. |last16=Roseman |first16=C.C. |last17=Schroeder |first17=L. |last18=Smith |first18=F.H. |last19=Warren |first19=K.A. |last20=Wayne |first20=R.K. |last21=Zinner |first21=D. |display-authors=6 |title=Hybridization in human evolution: Insights from other organisms |journal=[[Evolutionary Anthropology (journal)|Evolutionary Anthropology]] |volume=28 |issue=4 |pages=189–209 |date=July 2019 |pmid=31222847 |pmc=6980311 |doi=10.1002/evan.21787 |url=http://osf.io/y3bp7/ |hdl=2027.42/151330 }}&lt;/ref&gt; It has been suggested that ''H. naledi'' may have been a hybrid with a late surviving ''Australipith'' (taken to mean beyond ''Homo'', ed.),&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=May 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt; despite the fact that these lineages generally are regarded as long extinct. As discussed above, many introgressions have occurred between lineages, with evidence of introgression after separation of 1.5 million years.
&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}}&lt;/ref&gt; 
ISBN 13 9781465474018
--&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! Spesadoù
! Prantad amzer (e milionoù a vloavezhioù)
! Dasparzh
! Ment en oad-gour (m)
! Pouez en oad-gour (kg)
! endalc'had ar c'hlopenn (cm³)
! Dizoloadennoù ar c'harrekaennoù 
! Deiziad an dizoloadenn / &lt;br /&gt;embann e anv
|-
| '''''[[Homo habilis|H. habilis]]''''' &lt;br&gt;&lt;small&gt;N'eo ket sur ez a er genad homo&lt;/small&gt;
| 2,4 — 1,6&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 100&lt;/ref&gt; 
| [[Afrika]]
| 1,0 — 1,5
| 30 — 55
| 600
| Kalz
| 1960 / 1964
|-
| ''[[Homo rudolfensis|H. rudolfensis]]''
| 1,9&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 101&lt;/ref&gt;
| [[Kenya]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 c'hlopenn
| 1972 / 1986
|-
| ''[[Homo georgicus|H. georgicus]]''
| 1,8 — 1,6
| [[Georgia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 600
| Nebeut
| 1999 / 2002
|-
| '''''[[Homo ergaster|H. ergaster]]'''''
| 1,9 — 1,25
| Reter ha Su Afrika
| 1,9
| &amp;nbsp;
| 700 — 850
| Kalz
| 1975
|-
| '''''[[Homo erectus|H. erectus]]'''''
| 2(1,25) — 0,3
| Afrika, [[Azia]] ([[Java]], [[Sina]], [[Kaokaz]]), [[Europa]]
| 1,8
| 60
| 900 — 1100
| Kalz
| 1891 / 1892
|-
| ''[[Homo cepranensis|H. cepranensis]]''
| 0,8 ?
| [[Italia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 gokenn glopenn
| 1994 / 2003
|-
| ''[[Homo antecessor|H. antecessor]]''
| 0,8 — 0,35
| [[Spagn]], [[Bro-Saoz]]
| 1,75
| 90
| 1000
| 3 lec'hienn
| 1997
|-
| '''''[[Homo heidelbergensis|H. heidelbergensis]]'''''
| 0,6 — 0,25
| Europa, Afrika, Sina
| 1,8
| 60
| 1100 — 1400
| Kalz
| 1908
|-
| '''''[[Den Neandertal|H. neanderthalensis]]'''''
| 0,23 — 0,03
| Europa, Azia ar C'hornôg
| 1,6
| 55 — 70 
| 1200 — 1700
| Kalz
| (1829) / 1864
|-
| ''[[Den Denisova]]''
| 0,04
| Mervent [[Siberia]] ([[Kraï an Altaï|Altaï]])
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| Nebeut-tre
| 2010
|-
| ''[[Homo rhodesiensis|H. rhodesiensis]]''
| 0,3 — 0,12
| [[Zambia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1300
| Nebeut-tre
| 1921
|-
| '''''[[Den modern|H. sapiens]]'''''
| 0,25 — amzer a-vremañ
| Bed a-bezh
| 1,4 — 1,9
| 55 — 80
| 1000 — 1850
| Amzer a-vremañ
| — / 1758
|-
| ''[[Homo floresiensis|H. floresiensis]]''
| 0,10 — 0,012
| [[Indonezia]]
| 1,0
| 25
| 400
| 7 hinienn
| 2003 / 2004
|}

== Perzhioù anatomek ar genad ''Homo'' ==

=== Daoudroadegezh ===
====Perzhioù boutin gant an Hominina all====
An [[Hominina]] zo termenet gant o daoudroadegezh peurgetket. Ar perzhioù da-heul o deus : 
* 4 c'hrommadur el [[livenn-gein]].
* Un toull kilpenn e diazez ar [[klopenn|c'hlopenn]], ar pezh zo stag ouzh an dalc'h korf a-sav sonn.
* Ur [[Pelvis (korfadurezh)|pelvis]] ledan ha digor-frank, hag a-drugarez dezhañ ur stabilded welloc’h en e sav.
* [[Askorn morzhed|eskern morzhed]] a-veskell e-keñver ul linenn a-blom a laka an [[treid]] da vout dindan ar [[kreiz-pouez|c’hreiz-pouez]].

====Perzhioù ar genad ''Homo''====
Izili ar genad Homo o deus ouzhpenn arperzhioù anatomek da-heul :
* Izili a-dreñv hiroc'h evit an izili a-raok.
* Ur meud troad kenstur gant ar [[Biz-troad|bizied troad]] arall
* Bezañs ur [[bolz troad]].

''Homo habilis'' en deus ur vorfologiezh etre na glot ket penn-da-benn gant ar perzhioù zo er roll diwezhañ-mañ. Evit pezh a sell ''Homo rudolfensis'' ne anaver ket ar relegenn en tu all d'ar c'hlopenn.

Klaskerien zo a ouzhpenn d'an tri ferzh roet uheloc'h ar varregezh da redek, diwar dielfennadur eskern karrekaet an treid hag ur serten niver a reizhadennoù morfologek a weler war an eskern [[Karrekaenn|karrekaet]]. Harpañ a ra ar soñj-se war [[damkan ar reder andur]].
Ouzhpennet e vez bremañ ar c’houested da redek.

=== Emdroadur ar c'hlopenn ===
* Un [[endalc'had klopenn]] brasoc'h evit 550cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;, brasoc’h eget hini an [[aostralopitek|aostralopiteked]] hag ar [[primated]] arall, hag o vont war greskiñ e-doug ar [[Pleistosen]] (ouzhpenn 1 500 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; evit den Neandertal hag ''Homo sapiens''), nemet evit den Flores e vefe, ur spesad a yeas war vihanaat abalamour d’an digenvezder war un enezenn.
* Rontadur ar c'hlopenn.
* Pladerezh an dremm dre ma tistremen nebeutoc'h-nebeutañ ar c'harvanoù.
* Digresk ar c'higennoù a dalvez da chaokat 
* Digresk an dent, gant un digresk eus ment ar [[Kildant|c'hildent]] eus M1 da M3 (kreskiñ a ra o ment e karvan an Aostralopiteked)&lt;ref name=Picq&gt;Pascal Picq, ''Premiers hommes'', éd. Flammarion, Paris, 2016&lt;/ref&gt;.

=== barregezh d'ober gant ar vouezh ===
* Diskenn a ra ar [[garloc'henn|c'harloc'henn]] tamm-ha-tamm, ar pezh a ro tu da vodulañ sonioù disklipet-mat&lt;ref name=Picq/&gt; ;
* [[askorn uheñvel|Askorn an teod]], en deus ur roll en implij ar vouezh, a gaver e relegoù [[den Neandertal]]. Ne ouzer ket hag eñ e oa unan gant ar spesadoù all.

== Perzhioù sevenadurel ar genad ''Homo''==
Un nebeud obererezhioù pe barregezhioù sevenadurel n'int kavet nemet e-touez izili ar genad ''Homo'' evit doare :
* An implij eus binvioù maen da gentañ gant [[bili aozet|bili benet]] ha goude gant gwelladenn ar binvioù da vare an [[Akeulean]] 
* Implij an [[tan]] a-wezhioù kerkent ha 1,5 Ma zo (''Homo erectus''?), hep barregezh da c'hwezhañ an tan a-raok 400 000 bloaz zo avat (testeniekaet eo adalek ''Homo neanderthalensis'')&lt;ref name=Wadley&gt;Lyn Wadley, &quot;[https://www.bing.com/videos/search?q=youtube+carta+anthropogeny&amp;view=detail&amp;mid=0E93D85BA97C1B293EB70E93D85BA97C1B293EB7&amp;FORM=VIRE The Origin and Development of Fire Technology in Africa]&quot;, CARTA - The Perspective from Africa, 30 a viz Mae 2019&lt;/ref&gt;.
* Bevezadur ingal a gig kavet o jiboesat pe o tispenn gagnoù&lt;ref name=&quot;Hublin2018&quot;&gt;[[Jean-Jacques Hublin]], ''Quand d'autres hommes peuplaient la Terre : combien d'espèces ?'', prezegenn e [[Musée de l'Homme]], 19 a viz Here 2018, [https://www.youtube.com/watch?v=JlQR1b_M0io voir la vidéo en ligne].&lt;/ref&gt;. 
* Barregezh da vevañ dindan ledredoù un tamm pelloc'h en norzh (en Europa hag en Azia) evit ar genadoù ''[[Hominidae]]'' all. 
* Lidoù-kañv (testeniekaet adalek ''Homo neanderthalensis'').
* Arzoù evel al [[liverezh]] pe ar [[Kizellerezh|c’hizellerezh]] (testeniekaet adalek ''Homo sapiens'').

==Notennoù==
{{Daveoù|bannoù=2}}


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Denoniezh]]
[[Rummad:Homininae]]</text>
      <sha1>jtw1euujqxjqg9jy0rzkwgjuad56mkm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007535</id>
      <parentid>2007534</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T03:02:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] :  + [[Rummad:Genadoù primated]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41368" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | ''Homo'' | Neandertal vs Sapiens.jpg | Klopennoù ''[[Homo sapiens]]'' (a-gleiz) ha&lt;br&gt; ''[[Homo neanderthalensis]]'' (a-zehou) keñver-ha-keñver }}
{{Taxobox Phylum | Chordata / Vertebrata }}
{{Taxobox Classis | Mammalia }}
{{Taxobox Ordo | Primates }}
{{Taxobox Subordo | Haplorrhini }}
{{Taxobox Infraordo | Simiiformes }}
{{Taxobox Superfamilia  | Hominoidea }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Anv skiantel | Loen  | genad | Homo | [[Carl von Linné|Linnaeus]], [[1758]] }}
{{Taxobox Echu}}
Ar genad '''''Homo''''' zo ur [[genad]] hag a vod an [[Homo sapiens|den modern]] (''Homo sapiens'') ha spesadoù all zo aet da get, renket gant ar skiantourien e-giz hendadoù pe spesadoù kar dezhañ, ''[[Homo erectus]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'' peurgetket. Anadiñ a reas ar genad gant ''[[Homo habilis]]'' war-dro 2,1 – 2,3 milion a vloavezhioù zo hervez an istimadenn degemeret peurliesañ&lt;ref&gt;{{cite book|title= The Cambridge Encyclopedia of Human Evolution |last=Stringer |first=C.B. |author-link=Chris Stringer |chapter=Evolution of early humans |editor-last1=Jones |editor-first1=S. |editor-last2=Martin |editor-first2=R. |editor-last3=Pilbeam |editor-first3=D. |year=1994 |publisher=[[Cambridge University Press]] |location=Cambridge |page=242}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Schrenk |first1=F. |last2=Kullmer |first2=O. |last3=Bromage |first3=T. |chapter=Chapter 9: The Earliest Putative ''Homo'' Fossils |editor-last1=Henke |editor-first1=W. |editor-last2=Tattersall |editor-first2=I. |title=Handbook of Paleoanthropology |date=2007 |pages=1611–1631 |doi=10.1007/978-3-540-33761-4_52}}&lt;/ref&gt;. Kinniget ez eus bet uhelaat an deiziad-se da 2,8 [[annum|Ma]] e 2015 abalamour ma oa bet dizoloet un askorn karvan eus ar mare-hont&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Spoor |first1=F. |last2=Gunz |first2=P. |last3=Neubauer |first3=S. |last4=Stelzer |first4=S. |last5=Scott |first5=N. |last6=Kwekason |first6=A. |last7=Dean |first7=M.C. |title=Reconstructed Homo habilis type OH 7 suggests deep-rooted species diversity in early Homo |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=519 |issue=7541 |pages=83–86 |date=March 2015 |pmid=25739632 |doi=10.1038/nature14224 |s2cid=4470282 |bibcode=2015Natur.519...83S}}&lt;/ref&gt;. 
Dont a ra ar genad ''Homo'' eus ar genad ''[[Australopithecus]]'' zo aet da get abaoe mod all. 

''Homo'', moarvat, e-giz ''[[Paranthropus]]'', zo ur skourr c'hoar da ''[[Australopithecus africanus]]'' a oa en em zispartiet e-unan diouzh lignez ar genad ''[[Pan (genad)|Pan]]'', ar [[chimpanze]]ed, da vare ar [[Miosen]] uhelañ pe ar [[Pliosen]] abred&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haile-Selassie Y, Gibert L, Melillo SM, Ryan TM, Alene M, Deino A, Levin NE, Scott G, Saylor BZ | display-authors = 6 | title = New species from Ethiopia further expands Middle Pliocene hominin diversity |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 521 | issue = 7553 | pages = 483–8 | date = May 2015 | pmid = 26017448 |doi=10.1038/nature14448 | s2cid = 4455029 | bibcode = 2015Natur.521..483H }}&lt;/ref&gt;.

''[[Homo erectus]]'' a anadas war-dro 2 vilion a vloavezhioù zo hag, e [[dispersal of Homo erectus|meur a zivroadeg abred]], en em skignas en holl [[Afrika]] (el lec'h ma vez anvet ''[[Homo ergaster]]'') hag en Eurazia. Ar c'hentañ spesad eus ar genad Homo e oa moarvat da vevañ en ur gevredigezh [[chaseourien-dastumerien]] ha da [[Mestroni an tan gant an dud kentañ|vestroniañ an tan]]. Anezhi ur spesad gouest d'en em reizhañ ha graet berzh gantañ, ''Homo erectus'' a badas ouzhpenn ur milion a vloavezhioù hag en em dreuzfurmas tamm-ha-tamm e spesadoù nevez war-dro 500 000 bloaz zo. ''H. erectus'' er ster strizh (spesad Azia) a zo aet da get 140 000 bloaz zo. ''[[Homo erectus soloensis]]'', bet kavet e [[Java]], a seller outañ evel ar skourr diwezhañ eus ''H. erectus'' da vezañ chomet bev.  Bloaziet gwezhall etre 50 000 ha 40 000 bloaz zo, ur studiadenn eus 2011 he deus ampellet an deizad ma oa aet ''H. e. soloensis'' da get da 143 000 bloaz zo d'an diwezhatañ, met kentoc'h a-raok 550 000 bloaz zo moarvat&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;.

An [[den modern e-keñver an anatomiezh]] (''Homo sapiens'') a anadas etre 300 000 ha 200 000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;NAT-20170607a&quot;&gt;{{cite journal |last=Callaway |first=E. |title= Oldest Homo sapiens fossil claim rewrites our species' history |url=http://www.nature.com/news/oldest-homo-sapiens-fossil-claim-rewrites-our-species-history-1.22114 |date=7 June 2017 |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |doi=10.1038/nature.2017.22114 |access-date=11 June 2017}}&lt;/ref&gt;, en Afrika, hag  ''[[Homo neanderthalensis]]'' a anadas war-dro ar memes mare en [[Europa]] hag e kornôg Azia. ''Homo sapiens'' en em skignas e diavaez Afrika e [[Orin afrikan an den modern|meur a wagennad]], adalek 250 000 vloaz zo marteze, hag adal 130 000 vloaz zo a dra sur. [[Skignadeg ar su]], evel ma lârer, a grogas war-dro  70–50 000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;Posth&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Posth C, Renaud G, Mittnik A, Drucker DG, Rougier H, Cupillard C, Valentin F, Thevenet C, Furtwängler A, Wißing C, Francken M, Malina M, Bolus M, Lari M, Gigli E, Capecchi G, Crevecoeur I, Beauval C, Flas D, Germonpré M, van der Plicht J, Cottiaux R, Gély B, Ronchitelli A, Wehrberger K, Grigorescu D, Svoboda J, Semal P, Caramelli D, Bocherens H, Harvati K, Conard NJ, Haak W, Powell A, Krause J | display-authors = 6 | title = Pleistocene Mitochondrial Genomes Suggest a Single Major Dispersal of Non-Africans and a Late Glacial Population Turnover in Europe | journal = Current Biology | volume = 26 | issue = 6 | pages = 827–33 | date = March 2016 | pmid = 26853362 | doi = 10.1016/j.cub.2016.01.037 | hdl-access = free | s2cid = 140098861 | hdl = 2440/114930 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal | vauthors = Karmin M, Saag L, Vicente M, Wilson Sayres MA, Järve M, Talas UG, Rootsi S, Ilumäe AM, Mägi R, Mitt M, Pagani L, Puurand T, Faltyskova Z, Clemente F, Cardona A, Metspalu E, Sahakyan H, Yunusbayev B, Hudjashov G, DeGiorgio M, Loogväli EL, Eichstaedt C, Eelmets M, Chaubey G, Tambets K, Litvinov S, Mormina M, Xue Y, Ayub Q, Zoraqi G, Korneliussen TS, Akhatova F, Lachance J, Tishkoff S, Momynaliev K, Ricaut FX, Kusuma P, Razafindrazaka H, Pierron D, Cox MP, Sultana GN, Willerslev R, Muller C, Westaway M, Lambert D, Skaro V, Kovačevic L, Turdikulova S, Dalimova D, Khusainova R, Trofimova N, Akhmetova V, Khidiyatova I, Lichman DV, Isakova J, Pocheshkhova E, Sabitov Z, Barashkov NA, Nymadawa P, Mihailov E, Seng JW, Evseeva I, Migliano AB, Abdullah S, Andriadze G, Primorac D, Atramentova L, Utevska O, Yepiskoposyan L, Marjanovic D, Kushniarevich A, Behar DM, Gilissen C, Vissers L, Veltman JA, Balanovska E, Derenko M, Malyarchuk B, Metspalu A, Fedorova S, Eriksson A, Manica A, Mendez FL, Karafet TM, Veeramah KR, Bradman N, Hammer MF, Osipova LP, Balanovsky O, Khusnutdinova EK, Johnsen K, Remm M, Thomas MG, Tyler-Smith C, Underhill PA, Willerslev E, Nielsen R, Metspalu M, Villems R, Kivisild T | display-authors = 6 | title = A recent bottleneck of Y chromosome diversity coincides with a global change in culture | journal = Genome Research | volume = 25 | issue = 4 | pages = 459–66 | date = April 2015 | pmid = 25770088 | pmc = 4381518 | doi = 10.1101/gr.186684.114 }}
* {{cite journal | vauthors = Pagani L, Lawson DJ, Jagoda E, Mörseburg A, Eriksson A, Mitt M, Clemente F, Hudjashov G, DeGiorgio M, Saag L, Wall JD, Cardona A, Mägi R, Wilson Sayres MA, Kaewert S, Inchley C, Scheib CL, Järve M, Karmin M, Jacobs GS, Antao T, Iliescu FM, Kushniarevich A, Ayub Q, Tyler-Smith C, Xue Y, Yunusbayev B, Tambets K, Mallick CB, Saag L, Pocheshkhova E, Andriadze G, Muller C, Westaway MC, Lambert DM, Zoraqi G, Turdikulova S, Dalimova D, Sabitov Z, Sultana GN, Lachance J, Tishkoff S, Momynaliev K, Isakova J, Damba LD, Gubina M, Nymadawa P, Evseeva I, Atramentova L, Utevska O, Ricaut FX, Brucato N, Sudoyo H, Letellier T, Cox MP, Barashkov NA, Skaro V, Mulahasanovic L, Primorac D, Sahakyan H, Mormina M, Eichstaedt CA, Lichman DV, Abdullah S, Chaubey G, Wee JT, Mihailov E, Karunas A, Litvinov S, Khusainova R, Ekomasova N, Akhmetova V, Khidiyatova I, Marjanović D, Yepiskoposyan L, Behar DM, Balanovska E, Metspalu A, Derenko M, Malyarchuk B, Voevoda M, Fedorova SA, Osipova LP, Lahr MM, Gerbault P, Leavesley M, Migliano AB, Petraglia M, Balanovsky O, Khusnutdinova EK, Metspalu E, Thomas MG, Manica A, Nielsen R, Villems R, Willerslev E, Kivisild T, Metspalu M | display-authors = 6 | title = Genomic analyses inform on migration events during the peopling of Eurasia |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 538 | issue = 7624 | pages = 238–242 | date = October 2016 | pmid = 27654910 | pmc = 5164938 | doi = 10.1038/nature19792 | bibcode = 2016Natur.538..238P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;HaberM&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haber M, Jones AL, Connell BA, Arciero E, Yang H, Thomas MG, Xue Y, Tyler-Smith C | display-authors = 6 | title = A Rare Deep-Rooting D0 African Y-Chromosomal Haplogroup and Its Implications for the Expansion of Modern Humans Out of Africa | journal = Genetics | volume = 212 | issue = 4 | pages = 1421–1428 | date = August 2019 | pmid = 31196864 | pmc = 6707464 | doi = 10.1534/genetics.119.302368 }}&lt;/ref&gt; hag a voe heuliet gant [[Divroadegoù abred an dud vodern|trevadennadur padus]] [[Eurazia]] hag [[Okeania]] 50 000 vloaz zo. En Afrika koulz hag en Eurazia, ''Homo sapiens'' en em gavas hag [[Archaic human admixture with modern humans|en em baras]] gant spesadoù arkaek eus ''Homo''&lt;ref name=&quot;A draft sequence of the Neandertal&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Green RE, Krause J, Briggs AW, Maricic T, Stenzel U, Kircher M, Patterson N, Li H, Zhai W, Fritz MH, Hansen NF, Durand EY, Malaspinas AS, Jensen JD, Marques-Bonet T, Alkan C, Prüfer K, Meyer M, Burbano HA, Good JM, Schultz R, Aximu-Petri A, Butthof A, Höber B, Höffner B, Siegemund M, Weihmann A, Nusbaum C, Lander ES, Russ C, Novod N, Affourtit J, Egholm M, Verna C, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Doronichev VB, Golovanova LV, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Fortea J, Rosas A, Schmitz RW, Johnson PL, Eichler EE, Falush D, Birney E, Mullikin JC, Slatkin M, Nielsen R, Kelso J, Lachmann M, Reich D, Pääbo S | display-authors = 6 | title = A draft sequence of the Neandertal genome | journal = Science | volume = 328 | issue = 5979 | pages = 710–722 | date = May 2010 | pmid = 20448178 | pmc = 5100745 | doi = 10.1126/science.1188021 | bibcode = 2010Sci...328..710G }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Lowery RK, Uribe G, Jimenez EB, Weiss MA, Herrera KJ, Regueiro M, Herrera RJ | title = Neanderthal and Denisova genetic affinities with contemporary humans: introgression versus common ancestral polymorphisms |journal=[[Gene (journal)|Gene]] |volume=530 |issue=1 |pages=83–94 |date=November 2013 |pmid=23872234 |doi=10.1016/j.gene.2013.06.005}}
Hervez ar studiadenn-mañ e vefe posubl e vefe dleet an heñvelderioù genetek kavet etre ar poblañsoù arkaek ha modern a dud da liesstummegezh an hendadoù boutin dezhe dreist-holl&lt;/ref&gt;. Spesadoù arkaek (ha n'int ket ''sapiens'') o dije kendalc'het da vevañ betek 40 000 vloaz zo ([[Dianadeg Neanderthal]]).

Aet eo da get razh spesadoù ar genad ''Homo'' hiziv nemet ''[[Homo sapiens]]''. Ar spesadoù kar dezhañ diwezhañ, ''[[Homo floresiensis]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'', zo aet da get, an eil 18 000 bloaz zo; hag egile 28 000 bloaz zo. Neoazh elfennoù dizoloet n’eus ket pell a lak ar skiantourion da soñjal en dije dalc'het ''Homo floresiensis'' da vevañ betek 12 000 bloaz zo, ha razh poblañsoù an [[Douar]], nemet Afrikaniz, o defe [[gen|genoù]] o tonet eus Den Neandertal da heul un [[hironerezh]] etre an daou spesad (''Homo sapiens'' hag  ''Homo Neanderthalensis'') c’hoarvezet er [[Reter-Nesañ]].

== Etimologiezh ==
Ar ger ''homō'' a dalv &quot;den&quot; e [[latin]] ha donet a ra ag an henlatin ''hĕmo'' a zeu-eñ ag an [[Indezeuropeg]] *''dʰǵʰm̥mō'' (&quot;eus an douar&quot;), evel ar ger brezhoneg den&lt;ref&gt;X. Delamarre, ''Dictionnaire de la langue gauloise'', p. 176&lt;/ref&gt;. Roet e voe an anv-mañ d’ar genad gant [[Carl von Linné]] e [[1758]].

== Anvioù spesadoù ==
* ''[[Homo sapiens sapiens]]'' hag ''[[Homo sapiens neanderthalensis]]'', anvioù daou [[isspesad]] ag ar memes [[spesad]] (''Homo sapiens''). Hiriv e vezont lakaet da spesadoù distag ag ar genad ''Homo'': ''Homo sapiens'' ha ''Homo neanderthalensis''.
* [[Den Cro-Magnon]]
* [[Den Piltdown]] (taol-bourd skiantel)

== Spesadoù anavezet ar genad ''Homo'' ==
Arvarus eo c’hoazh renkadur ar spesadoù-se ha tabut zo atav etre an [[Henzenoniezh|henzenoniourion]] evit lakaat ar re-mañ-re da spesad pe da isspesad.&lt;br&gt;
Setu amañ spesadoù ar genad ''Homo'' hervez urzh al lizherenneg:
* ''[[Homo antecessor]]'' (etre 1,2 ha 0,7 milion a vl.)
* ''[[Homo cepranensis]]''
* ''[[Homo erectus]]'' (1,8 M. a vl.). Brasoc’h eo eget e ziaraogerion. Etre 850 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; ha 1 100 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn. Ur [[baleg us-pod]] kreñv a oa dezhañ, hogen ne oa ket ken rakkarvenek hag ar spesadoù ''Homo'' kent. Ampartoc’h e oa evit sevel ostilhoù ha mestroniañ a rae an [[tan]].
* ''[[Homo ergaster]]'' (etre 2,2 milion ha 1 milion a vl.)
* ''[[Homo floresiensis]]'' (Den [[Flores]] — dizoloet e [[2003]] — aet da get war-dro 18 000 bloaz.)
* ''[[Homo rudolfensis]]'' (2,4 milion a vl.)
* ''[[Homo georgicus]]'' (1,8 milion a vl.) 
* ''[[Homo habilis]]'' (etre 2,5 ha 1,5 milion a vloavezhioù). 700 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn.
* ''[[Homo heidelbergensis]]'' (etre 600 000 bloaz ha 200 000 bloaz)
* ''[[Homo erectus reilingensis]]'' (''[[Pithecanthropus erectus reilingensis]]'') : darn klopenn un [[hominida]] henaek dizoloet e [[Mervent]] [[Alamagn]].
* ''[[Homo neanderthalensis]]'' : ur c'hlopenn bras a oa dezhañ gant un tal war steuziañ, izel, hag un torus tev a-us da doulloù an daoulagad, ha tost elgezh ebet. 1 600 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn, da lâret eo un tammig muioc’h eget hini Homo sapiens. Etre 1,50 ha 1,70 metr sav a oa dezhañ.
Beziañ a rae e re varv gant [[lid-kañv|lidoù-kañv]]. Bevañ a reas en [[Eurazia]] nemetken. Aet eo ar spesad da get.
* ''[[Homo rhodesiensis]]'' (etre 125 000 ha 300 000 bloaz).
* ''Homo sapiens'', Den Cro-Magnon. An den modern eo. E gavout a reer war razh ar [[Kevandir|c’hevandirioù]].
Den Neandertal hag ''Homo sapiens'' (Den Cro-Magnon) o doa bevet en [[Europa]] hag er [[Reter-Nesañ]] d’ar memes koulz.
* [[Den Denisova]] zo ur spesad ag ar genad ''Homo'' dizoloet nevez zo e [[Siberia]]. Kenoadek e oa da ''Homo neanderthalensis'', ''Homo sapiens'' ha ''Homo floresiensis''.


==Filogeniezh==
Un daksonomiezh eus ''Homo'' e-mesk ar [[hominidae|marmouzed bras]] a weler evel amañ da-heul, gant ''Paranthropus'' hag ''Homo'' o tiwan a-douez ''Australopithecus'' (diskouezet amañ en un doare [[kladouriezh|kladek]] gant ''Paranthropus'', ''Kenyanthropus'', hag ''Homo'')&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;}}&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=miz Mae 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal |last1=Mondal |first1=M. |last2=Bertranpetit |first2=J. |last3=Lao |first3=O. |title=Approximate Bayesian computation with deep learning supports a third archaic introgression in Asia and Oceania |journal=[[Nature Communications]] |volume=10 |issue=1 |pages=246 |date=miz Genver 2019 |pmid=30651539 |pmc=6335398 |doi=10.1038/s41467-018-08089-7 |bibcode=2019NatCo..10..246M}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;&gt;{{cite journal |last=Zeitoun |first=V. |title=High occurrence of a basicranial feature in Homo erectus: anatomical description of the preglenoid tubercle |journal=The Anatomical Record Part B: The New Anatomist |volume=274 |issue=1 |pages=148–156 |date=September 2003 |pmid=12964205 |doi=10.1002/ar.b.10028 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot;&gt;{{cite journal |vauthors = Dembo M, Matzke NJ, Mooers AØ, Collard M |title=Bayesian analysis of a morphological supermatrix sheds light on controversial fossil hominin relationships |journal=Proceedings. Biological Sciences |volume=282 |issue=1812 |pages=20150943 |date=miz Eost 2015 |pmid=26202999 |pmc=4528516 |doi=10.1098/rspb.2015.0943 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dembo M, Radovčić D, Garvin HM, Laird MF, Schroeder L, Scott JE, Brophy J, Ackermann RR, Musiba CM, de Ruiter DJ, Mooers AØ, Collard M | display-authors = 6 | title = The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=97 |pages=17–26 |date=miz Eost 2016 |pmid=27457542 | doi = 10.1016/j.jhevol.2016.04.008 |hdl-access=free |hdl=2164/8796}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=bL2XDwAAQBAJ&amp;q=Sahelanthropus+tchadensis&amp;pg=PA7 |title=The Origins of Europeans and Their Pre-Historic Innovations from 6 Million to 10,000 BCE: From 6 Million to 10,000 BCE |last1=Harrison |first1=N. |date=1 miz Mae 2019 |publisher=Algora Publishing |isbn=9781628943795}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;See:

* {{cite book|url=https://www.researchgate.net/publication/278682043 |title=Analyzing Hominin Hominin Phylogeny: Cladistic Approach |last1=Strait |first1=David |last2=Grine |first2=Frederick |last3=Fleagle |first3=John |name-list-style=vanc |date=2015 |isbn=978-3-642-39978-7 |pages=1989–2014 (cladogram p. 2006)}}.
* {{cite journal|last1=Mounier |first1=A. |last2=Caparros |first2=M. |date=2015 |title=The phylogenetic status of Homo heidelbergensis – a cladistic study of Middle Pleistocene hominins |journal=BMSAP |language=fr |volume=27 |issue=3–4 |pages=110–134 |doi=10.1007/s13219-015-0127-4 |s2cid=17449909 |issn=0037-8984}}
* {{cite journal | vauthors = Rogers AR, Harris NS, Achenbach AA | title = Neanderthal-Denisovan ancestors interbred with a distantly related hominin | journal = Science Advances | volume = 6 |issue=8 |pages=eaay5483 |date=miz C'hwevrer 2020 |pmid=32128408 |pmc=7032934 | doi = 10.1126/sciadv.aay5483 | doi-access = free |bibcode=2020SciA....6.5483R}}&lt;/ref&gt;. Ar filogeniezh resis e-barzh ''Australopithecus'' zo atav kalz dizemglevioù diwar he fenn. Deiziadoù nesaet skourroù ar c'hladoù zo diskouezet e milionoù a vloavezhioù ([[Annum|Ma]])&lt;ref name=&quot;:2&quot;/&gt;. ''[[Graecopithecus]],'' ''[[Sahelanthropus]]'', hag ''[[Orrorin]]'', kladoù c'hoar da ''Australopithecus'' moarvat, n'int ket diskouezet amañ. Rouestlet e vez anvadur ar strolladoù a-wezhioù rak alies e vez savet strolladoù a-raok na vije bet an disterañ dielfennadur kladek&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;/&gt;. 

{{clade|{{clade
       |1='''[[Gibon|Hylobatidae]] (giboned)'''
       |label2='''[[Hominidae]]'''
|sublabel2='''(15.7)'''
       |2={{clade
         |1='''[[Ponginae]] ([[orangoutan]]ed)'''
         |label2='''[[Homininae]]'''
|sublabel2='''(8.8)'''
         |2={{clade
             |1='''[[Gorillini]] ([[gorilh]]ed)'''
             |label2='''[[Hominini]]'''
|sublabel2='''(7.8)'''
             |2={{clade
               |1='''[[Panina]] ([[chimpanze]]ed)'''
               |2='''[[Australopithecines]] (en o zouez ''[[Australopithecus]]'', ''[[Kenyanthropus]]'', ''[[Paranthropus]]'', ''Homo'')'''
         }}
       }}
}}}}|label1='''[[Hominoidea]]'''|sublabel1='''(20.4 Mya)'''}}


{{clade|{{clade
|1=''[[Ardipithecus|Ardipithecus ramidus]]'' (†) 
|sublabel2='''(3.9)'''
|label2='''''[[Australopithecus|Australopithecus s.l.]]'''''
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus anamensis|Australopithecus anamensis s.s.]]'' (†3.8) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus afarensis]]'' (†) 
               |2={{clade
                   |1=''[[Australopithecus garhi]]'' (†) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus deyiremeda]]'' (†3.4)
                   |2={{clade
   |1=''[[Kenyanthropus|Kenyanthropus platyops]]'' (†3.3)
|2={{clade
|1={{clade
  |1=''[[Australopithecus africanus]]'' (†2.1)
|2=''[[Paranthropus]]'' (†1.2)
}}
 |label2='''''Homo'''''
|sublabel2='''(3.4)'''
|2={{clade
|5=''[[Homo floresiensis]]'' (†0.05)
   |1=''[[Homo habilis]]'' (†1.5) [[File:Habilis Skull.png|45 px]]
   |2=''[[Homo rudolfensis]]'' (†1.9) [[File:Rudolfensis Skull.png|41 px]]
|4=''[[Australopithecus sediba]]'' (†2.0)
   |label3='''''[[H. erectus|H. erectus s.l.]]'''''
|sublabel3='''(1.9)'''
   |3={{clade
    |1=''[[Homo ergaster]]'' (†1.4) [[File:Ergaster Skull.png|45 px]]
     |label3='''(1.5)'''
    |2={{clade
     |1=''[[Homo erectus|African Homo erectus s.s.]]'' (†) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |2=''[[Homo erectus|Asian Homo erectus s.s.]]'' (†0.1) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |label4='''(1.2)'''
     |4={{clade
      |1=''[[Homo antecessor]]'' [[File:Antecessor Skull.png|45px]] (†0.8)
|label2=[[Homo heidelbergensis]]
|sublabel2='''(0.5)'''
      |2={{clade
|label1=[[Neandersovan]]ed
|sublabel1=(0.3)
        |1={{clade
|2=[[Den Denisova|Tud Denisova]] (†0.05) 
|1=''[[H. neanderthalensis]]'' (†0.05) [[File:Neanderthalensis Skull.png|39 px]]
}}
       |2='''''[[Homo sapiens]]'' [[File:Sapiens Skull.png|39 px]]'''
}} }} }} }} }}
                   }}}}
               }}
             }}
         }}
       }}
}}|label1='''[[Australopithecines]]'''|sublabel1='''(7.3 Mya)'''}}

Meur a lignez eus ar genad ''Homo'' o defe bet diskennidi o ouennañ gant lignezoù all war a seblant. Prouennoù genetek a ziskouez en em veskas ul lignez arkaek bet dispartiet eus al lignezoù arall 1,5 [[Annum|Ma]] zo, ''H. erectus'' marteze, gant hini an [[Den Denisova|Denisovaned]] war-dro 55 000 bloaz zo&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal|last1=Dediu |first1=D. |last2=Levinson |first2=S.C. |date=1 a viz Even 2018 |title=Neanderthal language revisited: not only us |journal=Current Opinion in Behavioral Sciences |series=The Evolution of Language |volume=21 |pages=49–55 |doi=10.1016/j.cobeha.2018.01.001 |issn=2352-1546 |hdl=21.11116/0000-0000-1667-4 |s2cid=54391128 |hdl-access=free}}
* {{cite journal |last1=Hubisz |first1=M.J. |last2=Williams |first2=A.L. |last3=Siepel |first3=A. |title=Mapping gene flow between ancient hominins through demography-aware inference of the ancestral recombination graph |journal=[[PLOS Genetics]] |volume=16 |issue=8 |pages=e1008895 |date = miz Eost 2020 |pmid=32760067 |pmc=7410169 |doi=10.1371/journal.pgen.1008895}}
* {{cite journal | vauthors = Kuhlwilm M, Gronau I, Hubisz MJ, de Filippo C, Prado-Martinez J, Kircher M, Fu Q, Burbano HA, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Rosas A, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Marques-Bonet T, Andrés AM, Viola B, Pääbo S, Meyer M, Siepel A, Castellano S | display-authors = 6 | title = Ancient gene flow from early modern humans into Eastern Neanderthals |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 530 | issue = 7591 | pages = 429–33 | date = miz C'hwevrer 2016 | pmid = 26886800 | pmc = 4933530 | doi = 10.1038/nature16544 | bibcode = 2016Natur.530..429K }}
* {{cite journal | vauthors = Prüfer K, Racimo F, Patterson N, Jay F, Sankararaman S, Sawyer S, Heinze A, Renaud G, Sudmant PH, de Filippo C, Li H, Mallick S, Dannemann M, Fu Q, Kircher M, Kuhlwilm M, Lachmann M, Meyer M, Ongyerth M, Siebauer M, Theunert C, Tandon A, Moorjani P, Pickrell J, Mullikin JC, Vohr SH, Green RE, Hellmann I, Johnson PL, Blanche H, Cann H, Kitzman JO, Shendure J, Eichler EE, Lein ES, Bakken TE, Golovanova LV, Doronichev VB, Shunkov MV, Derevianko AP, Viola B, Slatkin M, Reich D, Kelso J, Pääbo S | display-authors = 6 | title = The complete genome sequence of a Neanderthal from the Altai Mountains |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=505 | issue = 7481 | pages = 43–9 | date = miz Genver 2014 | pmid = 24352235 | pmc = 4031459 | doi = 10.1038/nature12886 | bibcode = 2014Natur.505...43P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot;&gt;{{cite journal|last=Callaway |first=E. |title=Evidence mounts for interbreeding bonanza in ancient human species |url=http://www.nature.com/news/evidence-mounts-for-interbreeding-bonanza-in-ancient-human-species-1.19394 |journal=Nature News |doi=10.1038/nature.2016.19394 |year=2016 |s2cid=87029139}}&lt;/ref&gt;. Karrekaennoù a ziskouez e  kendalc'has ''Homo erectus'' s.s. da vevañ d'an nebeutañ betek 117 000 bloaz zo, hag ''Homo floresiensis'' a chomas bev betek 50 000 bloaz zo. Evit doare ul lignez ''Homo erectus''-heñvel a 1.5 milion a vloavezhioù a hañval bezañ kavet e hent betek genom an dud a vremañ dre an Denisovaned, e-touez ar [[Papoued|Bapoued]] hag henvroidi Aostralia peurgetket&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Genom an dud ha n'int ket Afrikaned a-zindan ar Sahara a orin a ziskouez ar pezh a seblant bezañ meur a zarvoud distag a hironerezh gant Neanderthal hag a-wezhioù ivez gant Denisovaned war-dro 45 000 bloaz zo&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Varki |first1=A. |title=Why are there no persisting hybrids of humans with Denisovans, Neanderthals, or anyone else? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=113 |issue=17 |pages=E2354 |date=miz Ebrel 2016 |pmid=27044111 |pmc=4855598 |doi=10.1073/pnas.1602270113 |bibcode=2016PNAS..113E2354V |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot; /&gt;. Framm genetek strolladoù afrikan zo a-zindan ar Sahara a hañval diskouez e vije bet un hironadur gant ur boblañs a orin eus kornôg [[Eurazia]] war-dro 3000 bloaz zo&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{cite journal |last1=Ko |first1=K.H. |title=Hominin interbreeding and the evolution of human variation |journal=[[Journal of Biological Research]] |volume=23 |issue=1 |pages=17 |date=December 2016 |pmid=27429943 |pmc=4947341 |doi=10.1186/s40709-016-0054-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Pickrell JK, Patterson N, Loh PR, Lipson M, Berger B, Stoneking M, Pakendorf B, Reich D | display-authors = 6 |title=Ancient west Eurasian ancestry in southern and eastern Africa |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 111 |issue=7 |pages=2632–2637 |date=miz C'hwevrer 2014 |pmid=24550290 |pmc=3932865 |doi=10.1073/pnas.1313787111 |arxiv=1307.8014 |bibcode=2014PNAS..111.2632P |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;. 

Elfennoù zo a ro da soñjal e c'hallfe bezañ lakaet ''[[Australopithecus sediba]]'' er genad ''Homo'', pe en e c'henad dezhañ e-unan, abalamour d'e lec'h e-keñver''[[Homo habilis]]'' hag ''[[Homo floresiensis]]''&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal| vauthors = Groves C |date=2017|title=Progress in human systematics. A review|url=http://www.francoangeli.it/riviste/Scheda_Riviste.asp?IDArticolo=59711|journal=Paradigmi|issue=2|pages=59–74|doi=10.3280/PARA2017-002005|issn=1120-3404}}&lt;/ref&gt;.

== Taolenn spesadoù ar genad ''Homo'' ==
&lt;!--

The species status of ''[[H. rudolfensis]]'', ''[[H. ergaster]]'', ''[[H. georgicus]]'', ''[[H. antecessor]]'', ''[[H. cepranensis]]'', ''[[H. rhodesiensis]]'', ''[[H. neanderthalensis]]'', [[Denisova hominin]], and ''[[H. floresiensis]]'' remain under debate. ''[[H. heidelbergensis]]'' and ''H. neanderthalensis'' are closely related to each other and have been considered to be [[human subspecies|subspecies]] of ''H. sapiens''.

There has historically been a trend to postulate new human species based on as little as an individual fossil. A &quot;minimalist&quot; approach to human taxonomy recognizes at most three species, ''[[Homo habilis]]'' (2.1–1.5 Mya, membership in ''Homo'' questionable), ''[[Homo erectus]]'' (1.8–0.1 Mya, including the majority of the age of the genus, and the majority of archaic varieties as [[Homo erectus subspecies|subspecies]],&lt;ref&gt;{{cite news |first=Sid |last=Perkins |url=http://www.nature.com/news/skull-suggests-three-early-human-species-were-one-1.13972 |title=Skull suggests three early human species were one |date=17 October 2013 |work=Nature News &amp; Comment}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite news |last=Switek |first=B. |date=17 October 2013 |title=Beautiful Skull Spurs Debate on Human History |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2013/10/131017-skull-human-origins-dmanisi-georgia-erectus/ |newspaper=[[National Geographic]] |access-date=22 September 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |vauthors=Lordkipanidze D, Ponce de León MS, Margvelashvili A, Rak Y, Rightmire GP, Vekua A, Zollikofer CP |title=A complete skull from Dmanisi, Georgia, and the evolutionary biology of early Homo |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=342 |issue=6156 |pages=326–31 |date=October 2013 |pmid=24136960 |doi=10.1126/science.1238484 |s2cid=20435482 |bibcode=2013Sci...342..326L}}
&lt;/ref&gt; including ''H. heidelbergensis'' as a late or transitional variety&lt;ref&gt;{{cite web |title=''Homo heidelbergensis'' - The evolutionary dividing line between ''Homo erectus'' and modern humans was not sharp. |publisher=Dennis O'Neil |url=http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_1.htm |access-date=November 29, 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Mounier |first1=A. |last2=Marchal |first2=F. |last3=Condemi |first3=S. |title=Is Homo heidelbergensis a distinct species? New insight on the Mauer mandible |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=56 |issue=3 |pages=219–246 |date=March 2009 |pmid=19249816 |doi=10.1016/j.jhevol.2008.12.006 |url=https://www.researchgate.net/publication/24144485}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Lieberman |first1=D.E. |last2=McBratney |first2=B.M. |last3=Krovitz |first3=G. |title=The evolution and development of cranial form in Homosapiens |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=99 |issue=3 |pages=1134–1139 |date=February 2002 |pmid=11805284 |pmc=122156 |doi=10.1073/pnas.022440799 |bibcode=2002PNAS...99.1134L |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;) and ''[[Homo sapiens]]'' (300 kya to present, including ''H. neanderthalensis'' and other varieties as [[human subspecies|subspecies]]). &quot;Species&quot; does in this context not necessarily mean that hybridization and introgression were impossible at the time. However, it is often used as a convenient term, but it should be taken to mean to be a generic lineage at best, and clusters at worst. In general definitions and methodology of &quot;species&quot; delineation criteria are not generally agreed upon in anthropology or paleontology. Indeed, mammals can typically interbreed for 2 to 3 million years&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Wilson |first1=A.C. |last2=Maxson |first2=L.R. |last3=Sarich |first3=V.M. |title=Two types of molecular evolution. Evidence from studies of interspecific hybridization |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=71 |issue=7 |pages=2843–2847 |date=July 1974 |pmid=4212492 |pmc=388568 |doi=10.1073/pnas.71.7.2843 |bibcode=1974PNAS...71.2843W |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; or longer,&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Popadin |first1=K. |last2=Gunbin |first2=K. |last3=Peshkin |first3=L. |last4=Annis |first4=S. |last5=Kraytsberg |first5=Y. |last6=Markuzon |first6=N. |last7=Ackermann |first7=R.R. |last8=Khrapko |first8=K. |display-authors=6 |date=19 October 2017 |title=Mitochondrial pseudogenes suggest repeated inter-species hybridization among direct human ancestors |journal=bioRxiv |at=134502 |doi=10.1101/134502 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; so all contemporary &quot;species&quot; in the genus ''Homo'' would potentially have been able to interbreed at the time, and introgression from beyond the genus ''Homo'' can not ''a priori'' be ruled out.&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Ackermann |first1=R.R. |last2=Arnold |first2=M.L. |last3=Baiz |first3=M.D. |last4=Cahill |first4=J.A. |last5=Cortés-Ortiz |first5=L. |last6=Evans |first6=B.J. |last7=Grant |first7=B.R. |last8=Grant |first8=P.R. |last9=Hallgrimsson |first9=B. |last10=Humphreys |first10=R.A. |last11=Jolly |first11=C.J. |last12=Malukiewicz |first12=J. |last13=Percival |first13=C.J. |last14=Ritzman |first14=T.B. |last15=Roos |first15=C. |last16=Roseman |first16=C.C. |last17=Schroeder |first17=L. |last18=Smith |first18=F.H. |last19=Warren |first19=K.A. |last20=Wayne |first20=R.K. |last21=Zinner |first21=D. |display-authors=6 |title=Hybridization in human evolution: Insights from other organisms |journal=[[Evolutionary Anthropology (journal)|Evolutionary Anthropology]] |volume=28 |issue=4 |pages=189–209 |date=July 2019 |pmid=31222847 |pmc=6980311 |doi=10.1002/evan.21787 |url=http://osf.io/y3bp7/ |hdl=2027.42/151330 }}&lt;/ref&gt; It has been suggested that ''H. naledi'' may have been a hybrid with a late surviving ''Australipith'' (taken to mean beyond ''Homo'', ed.),&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=May 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt; despite the fact that these lineages generally are regarded as long extinct. As discussed above, many introgressions have occurred between lineages, with evidence of introgression after separation of 1.5 million years.
&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}}&lt;/ref&gt; 
ISBN 13 9781465474018
--&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! Spesadoù
! Prantad amzer (e milionoù a vloavezhioù)
! Dasparzh
! Ment en oad-gour (m)
! Pouez en oad-gour (kg)
! endalc'had ar c'hlopenn (cm³)
! Dizoloadennoù ar c'harrekaennoù 
! Deiziad an dizoloadenn / &lt;br /&gt;embann e anv
|-
| '''''[[Homo habilis|H. habilis]]''''' &lt;br&gt;&lt;small&gt;N'eo ket sur ez a er genad homo&lt;/small&gt;
| 2,4 — 1,6&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 100&lt;/ref&gt; 
| [[Afrika]]
| 1,0 — 1,5
| 30 — 55
| 600
| Kalz
| 1960 / 1964
|-
| ''[[Homo rudolfensis|H. rudolfensis]]''
| 1,9&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 101&lt;/ref&gt;
| [[Kenya]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 c'hlopenn
| 1972 / 1986
|-
| ''[[Homo georgicus|H. georgicus]]''
| 1,8 — 1,6
| [[Georgia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 600
| Nebeut
| 1999 / 2002
|-
| '''''[[Homo ergaster|H. ergaster]]'''''
| 1,9 — 1,25
| Reter ha Su Afrika
| 1,9
| &amp;nbsp;
| 700 — 850
| Kalz
| 1975
|-
| '''''[[Homo erectus|H. erectus]]'''''
| 2(1,25) — 0,3
| Afrika, [[Azia]] ([[Java]], [[Sina]], [[Kaokaz]]), [[Europa]]
| 1,8
| 60
| 900 — 1100
| Kalz
| 1891 / 1892
|-
| ''[[Homo cepranensis|H. cepranensis]]''
| 0,8 ?
| [[Italia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 gokenn glopenn
| 1994 / 2003
|-
| ''[[Homo antecessor|H. antecessor]]''
| 0,8 — 0,35
| [[Spagn]], [[Bro-Saoz]]
| 1,75
| 90
| 1000
| 3 lec'hienn
| 1997
|-
| '''''[[Homo heidelbergensis|H. heidelbergensis]]'''''
| 0,6 — 0,25
| Europa, Afrika, Sina
| 1,8
| 60
| 1100 — 1400
| Kalz
| 1908
|-
| '''''[[Den Neandertal|H. neanderthalensis]]'''''
| 0,23 — 0,03
| Europa, Azia ar C'hornôg
| 1,6
| 55 — 70 
| 1200 — 1700
| Kalz
| (1829) / 1864
|-
| ''[[Den Denisova]]''
| 0,04
| Mervent [[Siberia]] ([[Kraï an Altaï|Altaï]])
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| Nebeut-tre
| 2010
|-
| ''[[Homo rhodesiensis|H. rhodesiensis]]''
| 0,3 — 0,12
| [[Zambia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1300
| Nebeut-tre
| 1921
|-
| '''''[[Den modern|H. sapiens]]'''''
| 0,25 — amzer a-vremañ
| Bed a-bezh
| 1,4 — 1,9
| 55 — 80
| 1000 — 1850
| Amzer a-vremañ
| — / 1758
|-
| ''[[Homo floresiensis|H. floresiensis]]''
| 0,10 — 0,012
| [[Indonezia]]
| 1,0
| 25
| 400
| 7 hinienn
| 2003 / 2004
|}

== Perzhioù anatomek ar genad ''Homo'' ==

=== Daoudroadegezh ===
====Perzhioù boutin gant an Hominina all====
An [[Hominina]] zo termenet gant o daoudroadegezh peurgetket. Ar perzhioù da-heul o deus : 
* 4 c'hrommadur el [[livenn-gein]].
* Un toull kilpenn e diazez ar [[klopenn|c'hlopenn]], ar pezh zo stag ouzh an dalc'h korf a-sav sonn.
* Ur [[Pelvis (korfadurezh)|pelvis]] ledan ha digor-frank, hag a-drugarez dezhañ ur stabilded welloc’h en e sav.
* [[Askorn morzhed|eskern morzhed]] a-veskell e-keñver ul linenn a-blom a laka an [[treid]] da vout dindan ar [[kreiz-pouez|c’hreiz-pouez]].

====Perzhioù ar genad ''Homo''====
Izili ar genad Homo o deus ouzhpenn arperzhioù anatomek da-heul :
* Izili a-dreñv hiroc'h evit an izili a-raok.
* Ur meud troad kenstur gant ar [[Biz-troad|bizied troad]] arall
* Bezañs ur [[bolz troad]].

''Homo habilis'' en deus ur vorfologiezh etre na glot ket penn-da-benn gant ar perzhioù zo er roll diwezhañ-mañ. Evit pezh a sell ''Homo rudolfensis'' ne anaver ket ar relegenn en tu all d'ar c'hlopenn.

Klaskerien zo a ouzhpenn d'an tri ferzh roet uheloc'h ar varregezh da redek, diwar dielfennadur eskern karrekaet an treid hag ur serten niver a reizhadennoù morfologek a weler war an eskern [[Karrekaenn|karrekaet]]. Harpañ a ra ar soñj-se war [[damkan ar reder andur]].
Ouzhpennet e vez bremañ ar c’houested da redek.

=== Emdroadur ar c'hlopenn ===
* Un [[endalc'had klopenn]] brasoc'h evit 550cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;, brasoc’h eget hini an [[aostralopitek|aostralopiteked]] hag ar [[primated]] arall, hag o vont war greskiñ e-doug ar [[Pleistosen]] (ouzhpenn 1 500 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; evit den Neandertal hag ''Homo sapiens''), nemet evit den Flores e vefe, ur spesad a yeas war vihanaat abalamour d’an digenvezder war un enezenn.
* Rontadur ar c'hlopenn.
* Pladerezh an dremm dre ma tistremen nebeutoc'h-nebeutañ ar c'harvanoù.
* Digresk ar c'higennoù a dalvez da chaokat 
* Digresk an dent, gant un digresk eus ment ar [[Kildant|c'hildent]] eus M1 da M3 (kreskiñ a ra o ment e karvan an Aostralopiteked)&lt;ref name=Picq&gt;Pascal Picq, ''Premiers hommes'', éd. Flammarion, Paris, 2016&lt;/ref&gt;.

=== barregezh d'ober gant ar vouezh ===
* Diskenn a ra ar [[garloc'henn|c'harloc'henn]] tamm-ha-tamm, ar pezh a ro tu da vodulañ sonioù disklipet-mat&lt;ref name=Picq/&gt; ;
* [[askorn uheñvel|Askorn an teod]], en deus ur roll en implij ar vouezh, a gaver e relegoù [[den Neandertal]]. Ne ouzer ket hag eñ e oa unan gant ar spesadoù all.

== Perzhioù sevenadurel ar genad ''Homo''==
Un nebeud obererezhioù pe barregezhioù sevenadurel n'int kavet nemet e-touez izili ar genad ''Homo'' evit doare :
* An implij eus binvioù maen da gentañ gant [[bili aozet|bili benet]] ha goude gant gwelladenn ar binvioù da vare an [[Akeulean]] 
* Implij an [[tan]] a-wezhioù kerkent ha 1,5 Ma zo (''Homo erectus''?), hep barregezh da c'hwezhañ an tan a-raok 400 000 bloaz zo avat (testeniekaet eo adalek ''Homo neanderthalensis'')&lt;ref name=Wadley&gt;Lyn Wadley, &quot;[https://www.bing.com/videos/search?q=youtube+carta+anthropogeny&amp;view=detail&amp;mid=0E93D85BA97C1B293EB70E93D85BA97C1B293EB7&amp;FORM=VIRE The Origin and Development of Fire Technology in Africa]&quot;, CARTA - The Perspective from Africa, 30 a viz Mae 2019&lt;/ref&gt;.
* Bevezadur ingal a gig kavet o jiboesat pe o tispenn gagnoù&lt;ref name=&quot;Hublin2018&quot;&gt;[[Jean-Jacques Hublin]], ''Quand d'autres hommes peuplaient la Terre : combien d'espèces ?'', prezegenn e [[Musée de l'Homme]], 19 a viz Here 2018, [https://www.youtube.com/watch?v=JlQR1b_M0io voir la vidéo en ligne].&lt;/ref&gt;. 
* Barregezh da vevañ dindan ledredoù un tamm pelloc'h en norzh (en Europa hag en Azia) evit ar genadoù ''[[Hominidae]]'' all. 
* Lidoù-kañv (testeniekaet adalek ''Homo neanderthalensis'').
* Arzoù evel al [[liverezh]] pe ar [[Kizellerezh|c’hizellerezh]] (testeniekaet adalek ''Homo sapiens'').

==Notennoù==
{{Daveoù|bannoù=2}}


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Denoniezh]]
[[Rummad:Homininae]]
[[Rummad:Genadoù primated]]</text>
      <sha1>ttof9fdkc76dmwthz4rnkt73nmqqatv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007536</id>
      <parentid>2007535</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T03:05:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Filogeniezh */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41366" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | ''Homo'' | Neandertal vs Sapiens.jpg | Klopennoù ''[[Homo sapiens]]'' (a-gleiz) ha&lt;br&gt; ''[[Homo neanderthalensis]]'' (a-zehou) keñver-ha-keñver }}
{{Taxobox Phylum | Chordata / Vertebrata }}
{{Taxobox Classis | Mammalia }}
{{Taxobox Ordo | Primates }}
{{Taxobox Subordo | Haplorrhini }}
{{Taxobox Infraordo | Simiiformes }}
{{Taxobox Superfamilia  | Hominoidea }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Anv skiantel | Loen  | genad | Homo | [[Carl von Linné|Linnaeus]], [[1758]] }}
{{Taxobox Echu}}
Ar genad '''''Homo''''' zo ur [[genad]] hag a vod an [[Homo sapiens|den modern]] (''Homo sapiens'') ha spesadoù all zo aet da get, renket gant ar skiantourien e-giz hendadoù pe spesadoù kar dezhañ, ''[[Homo erectus]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'' peurgetket. Anadiñ a reas ar genad gant ''[[Homo habilis]]'' war-dro 2,1 – 2,3 milion a vloavezhioù zo hervez an istimadenn degemeret peurliesañ&lt;ref&gt;{{cite book|title= The Cambridge Encyclopedia of Human Evolution |last=Stringer |first=C.B. |author-link=Chris Stringer |chapter=Evolution of early humans |editor-last1=Jones |editor-first1=S. |editor-last2=Martin |editor-first2=R. |editor-last3=Pilbeam |editor-first3=D. |year=1994 |publisher=[[Cambridge University Press]] |location=Cambridge |page=242}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Schrenk |first1=F. |last2=Kullmer |first2=O. |last3=Bromage |first3=T. |chapter=Chapter 9: The Earliest Putative ''Homo'' Fossils |editor-last1=Henke |editor-first1=W. |editor-last2=Tattersall |editor-first2=I. |title=Handbook of Paleoanthropology |date=2007 |pages=1611–1631 |doi=10.1007/978-3-540-33761-4_52}}&lt;/ref&gt;. Kinniget ez eus bet uhelaat an deiziad-se da 2,8 [[annum|Ma]] e 2015 abalamour ma oa bet dizoloet un askorn karvan eus ar mare-hont&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Spoor |first1=F. |last2=Gunz |first2=P. |last3=Neubauer |first3=S. |last4=Stelzer |first4=S. |last5=Scott |first5=N. |last6=Kwekason |first6=A. |last7=Dean |first7=M.C. |title=Reconstructed Homo habilis type OH 7 suggests deep-rooted species diversity in early Homo |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=519 |issue=7541 |pages=83–86 |date=March 2015 |pmid=25739632 |doi=10.1038/nature14224 |s2cid=4470282 |bibcode=2015Natur.519...83S}}&lt;/ref&gt;. 
Dont a ra ar genad ''Homo'' eus ar genad ''[[Australopithecus]]'' zo aet da get abaoe mod all. 

''Homo'', moarvat, e-giz ''[[Paranthropus]]'', zo ur skourr c'hoar da ''[[Australopithecus africanus]]'' a oa en em zispartiet e-unan diouzh lignez ar genad ''[[Pan (genad)|Pan]]'', ar [[chimpanze]]ed, da vare ar [[Miosen]] uhelañ pe ar [[Pliosen]] abred&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haile-Selassie Y, Gibert L, Melillo SM, Ryan TM, Alene M, Deino A, Levin NE, Scott G, Saylor BZ | display-authors = 6 | title = New species from Ethiopia further expands Middle Pliocene hominin diversity |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 521 | issue = 7553 | pages = 483–8 | date = May 2015 | pmid = 26017448 |doi=10.1038/nature14448 | s2cid = 4455029 | bibcode = 2015Natur.521..483H }}&lt;/ref&gt;.

''[[Homo erectus]]'' a anadas war-dro 2 vilion a vloavezhioù zo hag, e [[dispersal of Homo erectus|meur a zivroadeg abred]], en em skignas en holl [[Afrika]] (el lec'h ma vez anvet ''[[Homo ergaster]]'') hag en Eurazia. Ar c'hentañ spesad eus ar genad Homo e oa moarvat da vevañ en ur gevredigezh [[chaseourien-dastumerien]] ha da [[Mestroni an tan gant an dud kentañ|vestroniañ an tan]]. Anezhi ur spesad gouest d'en em reizhañ ha graet berzh gantañ, ''Homo erectus'' a badas ouzhpenn ur milion a vloavezhioù hag en em dreuzfurmas tamm-ha-tamm e spesadoù nevez war-dro 500 000 bloaz zo. ''H. erectus'' er ster strizh (spesad Azia) a zo aet da get 140 000 bloaz zo. ''[[Homo erectus soloensis]]'', bet kavet e [[Java]], a seller outañ evel ar skourr diwezhañ eus ''H. erectus'' da vezañ chomet bev.  Bloaziet gwezhall etre 50 000 ha 40 000 bloaz zo, ur studiadenn eus 2011 he deus ampellet an deizad ma oa aet ''H. e. soloensis'' da get da 143 000 bloaz zo d'an diwezhatañ, met kentoc'h a-raok 550 000 bloaz zo moarvat&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;.

An [[den modern e-keñver an anatomiezh]] (''Homo sapiens'') a anadas etre 300 000 ha 200 000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;NAT-20170607a&quot;&gt;{{cite journal |last=Callaway |first=E. |title= Oldest Homo sapiens fossil claim rewrites our species' history |url=http://www.nature.com/news/oldest-homo-sapiens-fossil-claim-rewrites-our-species-history-1.22114 |date=7 June 2017 |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |doi=10.1038/nature.2017.22114 |access-date=11 June 2017}}&lt;/ref&gt;, en Afrika, hag  ''[[Homo neanderthalensis]]'' a anadas war-dro ar memes mare en [[Europa]] hag e kornôg Azia. ''Homo sapiens'' en em skignas e diavaez Afrika e [[Orin afrikan an den modern|meur a wagennad]], adalek 250 000 vloaz zo marteze, hag adal 130 000 vloaz zo a dra sur. [[Skignadeg ar su]], evel ma lârer, a grogas war-dro  70–50 000 vloaz zo&lt;ref name=&quot;Posth&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Posth C, Renaud G, Mittnik A, Drucker DG, Rougier H, Cupillard C, Valentin F, Thevenet C, Furtwängler A, Wißing C, Francken M, Malina M, Bolus M, Lari M, Gigli E, Capecchi G, Crevecoeur I, Beauval C, Flas D, Germonpré M, van der Plicht J, Cottiaux R, Gély B, Ronchitelli A, Wehrberger K, Grigorescu D, Svoboda J, Semal P, Caramelli D, Bocherens H, Harvati K, Conard NJ, Haak W, Powell A, Krause J | display-authors = 6 | title = Pleistocene Mitochondrial Genomes Suggest a Single Major Dispersal of Non-Africans and a Late Glacial Population Turnover in Europe | journal = Current Biology | volume = 26 | issue = 6 | pages = 827–33 | date = March 2016 | pmid = 26853362 | doi = 10.1016/j.cub.2016.01.037 | hdl-access = free | s2cid = 140098861 | hdl = 2440/114930 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal | vauthors = Karmin M, Saag L, Vicente M, Wilson Sayres MA, Järve M, Talas UG, Rootsi S, Ilumäe AM, Mägi R, Mitt M, Pagani L, Puurand T, Faltyskova Z, Clemente F, Cardona A, Metspalu E, Sahakyan H, Yunusbayev B, Hudjashov G, DeGiorgio M, Loogväli EL, Eichstaedt C, Eelmets M, Chaubey G, Tambets K, Litvinov S, Mormina M, Xue Y, Ayub Q, Zoraqi G, Korneliussen TS, Akhatova F, Lachance J, Tishkoff S, Momynaliev K, Ricaut FX, Kusuma P, Razafindrazaka H, Pierron D, Cox MP, Sultana GN, Willerslev R, Muller C, Westaway M, Lambert D, Skaro V, Kovačevic L, Turdikulova S, Dalimova D, Khusainova R, Trofimova N, Akhmetova V, Khidiyatova I, Lichman DV, Isakova J, Pocheshkhova E, Sabitov Z, Barashkov NA, Nymadawa P, Mihailov E, Seng JW, Evseeva I, Migliano AB, Abdullah S, Andriadze G, Primorac D, Atramentova L, Utevska O, Yepiskoposyan L, Marjanovic D, Kushniarevich A, Behar DM, Gilissen C, Vissers L, Veltman JA, Balanovska E, Derenko M, Malyarchuk B, Metspalu A, Fedorova S, Eriksson A, Manica A, Mendez FL, Karafet TM, Veeramah KR, Bradman N, Hammer MF, Osipova LP, Balanovsky O, Khusnutdinova EK, Johnsen K, Remm M, Thomas MG, Tyler-Smith C, Underhill PA, Willerslev E, Nielsen R, Metspalu M, Villems R, Kivisild T | display-authors = 6 | title = A recent bottleneck of Y chromosome diversity coincides with a global change in culture | journal = Genome Research | volume = 25 | issue = 4 | pages = 459–66 | date = April 2015 | pmid = 25770088 | pmc = 4381518 | doi = 10.1101/gr.186684.114 }}
* {{cite journal | vauthors = Pagani L, Lawson DJ, Jagoda E, Mörseburg A, Eriksson A, Mitt M, Clemente F, Hudjashov G, DeGiorgio M, Saag L, Wall JD, Cardona A, Mägi R, Wilson Sayres MA, Kaewert S, Inchley C, Scheib CL, Järve M, Karmin M, Jacobs GS, Antao T, Iliescu FM, Kushniarevich A, Ayub Q, Tyler-Smith C, Xue Y, Yunusbayev B, Tambets K, Mallick CB, Saag L, Pocheshkhova E, Andriadze G, Muller C, Westaway MC, Lambert DM, Zoraqi G, Turdikulova S, Dalimova D, Sabitov Z, Sultana GN, Lachance J, Tishkoff S, Momynaliev K, Isakova J, Damba LD, Gubina M, Nymadawa P, Evseeva I, Atramentova L, Utevska O, Ricaut FX, Brucato N, Sudoyo H, Letellier T, Cox MP, Barashkov NA, Skaro V, Mulahasanovic L, Primorac D, Sahakyan H, Mormina M, Eichstaedt CA, Lichman DV, Abdullah S, Chaubey G, Wee JT, Mihailov E, Karunas A, Litvinov S, Khusainova R, Ekomasova N, Akhmetova V, Khidiyatova I, Marjanović D, Yepiskoposyan L, Behar DM, Balanovska E, Metspalu A, Derenko M, Malyarchuk B, Voevoda M, Fedorova SA, Osipova LP, Lahr MM, Gerbault P, Leavesley M, Migliano AB, Petraglia M, Balanovsky O, Khusnutdinova EK, Metspalu E, Thomas MG, Manica A, Nielsen R, Villems R, Willerslev E, Kivisild T, Metspalu M | display-authors = 6 | title = Genomic analyses inform on migration events during the peopling of Eurasia |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 538 | issue = 7624 | pages = 238–242 | date = October 2016 | pmid = 27654910 | pmc = 5164938 | doi = 10.1038/nature19792 | bibcode = 2016Natur.538..238P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;HaberM&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Haber M, Jones AL, Connell BA, Arciero E, Yang H, Thomas MG, Xue Y, Tyler-Smith C | display-authors = 6 | title = A Rare Deep-Rooting D0 African Y-Chromosomal Haplogroup and Its Implications for the Expansion of Modern Humans Out of Africa | journal = Genetics | volume = 212 | issue = 4 | pages = 1421–1428 | date = August 2019 | pmid = 31196864 | pmc = 6707464 | doi = 10.1534/genetics.119.302368 }}&lt;/ref&gt; hag a voe heuliet gant [[Divroadegoù abred an dud vodern|trevadennadur padus]] [[Eurazia]] hag [[Okeania]] 50 000 vloaz zo. En Afrika koulz hag en Eurazia, ''Homo sapiens'' en em gavas hag [[Archaic human admixture with modern humans|en em baras]] gant spesadoù arkaek eus ''Homo''&lt;ref name=&quot;A draft sequence of the Neandertal&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Green RE, Krause J, Briggs AW, Maricic T, Stenzel U, Kircher M, Patterson N, Li H, Zhai W, Fritz MH, Hansen NF, Durand EY, Malaspinas AS, Jensen JD, Marques-Bonet T, Alkan C, Prüfer K, Meyer M, Burbano HA, Good JM, Schultz R, Aximu-Petri A, Butthof A, Höber B, Höffner B, Siegemund M, Weihmann A, Nusbaum C, Lander ES, Russ C, Novod N, Affourtit J, Egholm M, Verna C, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Doronichev VB, Golovanova LV, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Fortea J, Rosas A, Schmitz RW, Johnson PL, Eichler EE, Falush D, Birney E, Mullikin JC, Slatkin M, Nielsen R, Kelso J, Lachmann M, Reich D, Pääbo S | display-authors = 6 | title = A draft sequence of the Neandertal genome | journal = Science | volume = 328 | issue = 5979 | pages = 710–722 | date = May 2010 | pmid = 20448178 | pmc = 5100745 | doi = 10.1126/science.1188021 | bibcode = 2010Sci...328..710G }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Lowery RK, Uribe G, Jimenez EB, Weiss MA, Herrera KJ, Regueiro M, Herrera RJ | title = Neanderthal and Denisova genetic affinities with contemporary humans: introgression versus common ancestral polymorphisms |journal=[[Gene (journal)|Gene]] |volume=530 |issue=1 |pages=83–94 |date=November 2013 |pmid=23872234 |doi=10.1016/j.gene.2013.06.005}}
Hervez ar studiadenn-mañ e vefe posubl e vefe dleet an heñvelderioù genetek kavet etre ar poblañsoù arkaek ha modern a dud da liesstummegezh an hendadoù boutin dezhe dreist-holl&lt;/ref&gt;. Spesadoù arkaek (ha n'int ket ''sapiens'') o dije kendalc'het da vevañ betek 40 000 vloaz zo ([[Dianadeg Neanderthal]]).

Aet eo da get razh spesadoù ar genad ''Homo'' hiziv nemet ''[[Homo sapiens]]''. Ar spesadoù kar dezhañ diwezhañ, ''[[Homo floresiensis]]'' hag ''[[Homo neanderthalensis]]'', zo aet da get, an eil 18 000 bloaz zo; hag egile 28 000 bloaz zo. Neoazh elfennoù dizoloet n’eus ket pell a lak ar skiantourion da soñjal en dije dalc'het ''Homo floresiensis'' da vevañ betek 12 000 bloaz zo, ha razh poblañsoù an [[Douar]], nemet Afrikaniz, o defe [[gen|genoù]] o tonet eus Den Neandertal da heul un [[hironerezh]] etre an daou spesad (''Homo sapiens'' hag  ''Homo Neanderthalensis'') c’hoarvezet er [[Reter-Nesañ]].

== Etimologiezh ==
Ar ger ''homō'' a dalv &quot;den&quot; e [[latin]] ha donet a ra ag an henlatin ''hĕmo'' a zeu-eñ ag an [[Indezeuropeg]] *''dʰǵʰm̥mō'' (&quot;eus an douar&quot;), evel ar ger brezhoneg den&lt;ref&gt;X. Delamarre, ''Dictionnaire de la langue gauloise'', p. 176&lt;/ref&gt;. Roet e voe an anv-mañ d’ar genad gant [[Carl von Linné]] e [[1758]].

== Anvioù spesadoù ==
* ''[[Homo sapiens sapiens]]'' hag ''[[Homo sapiens neanderthalensis]]'', anvioù daou [[isspesad]] ag ar memes [[spesad]] (''Homo sapiens''). Hiriv e vezont lakaet da spesadoù distag ag ar genad ''Homo'': ''Homo sapiens'' ha ''Homo neanderthalensis''.
* [[Den Cro-Magnon]]
* [[Den Piltdown]] (taol-bourd skiantel)

== Spesadoù anavezet ar genad ''Homo'' ==
Arvarus eo c’hoazh renkadur ar spesadoù-se ha tabut zo atav etre an [[Henzenoniezh|henzenoniourion]] evit lakaat ar re-mañ-re da spesad pe da isspesad.&lt;br&gt;
Setu amañ spesadoù ar genad ''Homo'' hervez urzh al lizherenneg:
* ''[[Homo antecessor]]'' (etre 1,2 ha 0,7 milion a vl.)
* ''[[Homo cepranensis]]''
* ''[[Homo erectus]]'' (1,8 M. a vl.). Brasoc’h eo eget e ziaraogerion. Etre 850 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; ha 1 100 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn. Ur [[baleg us-pod]] kreñv a oa dezhañ, hogen ne oa ket ken rakkarvenek hag ar spesadoù ''Homo'' kent. Ampartoc’h e oa evit sevel ostilhoù ha mestroniañ a rae an [[tan]].
* ''[[Homo ergaster]]'' (etre 2,2 milion ha 1 milion a vl.)
* ''[[Homo floresiensis]]'' (Den [[Flores]] — dizoloet e [[2003]] — aet da get war-dro 18 000 bloaz.)
* ''[[Homo rudolfensis]]'' (2,4 milion a vl.)
* ''[[Homo georgicus]]'' (1,8 milion a vl.) 
* ''[[Homo habilis]]'' (etre 2,5 ha 1,5 milion a vloavezhioù). 700 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn.
* ''[[Homo heidelbergensis]]'' (etre 600 000 bloaz ha 200 000 bloaz)
* ''[[Homo erectus reilingensis]]'' (''[[Pithecanthropus erectus reilingensis]]'') : darn klopenn un [[hominida]] henaek dizoloet e [[Mervent]] [[Alamagn]].
* ''[[Homo neanderthalensis]]'' : ur c'hlopenn bras a oa dezhañ gant un tal war steuziañ, izel, hag un torus tev a-us da doulloù an daoulagad, ha tost elgezh ebet. 1 600 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; e oa endalc’h e glopenn, da lâret eo un tammig muioc’h eget hini Homo sapiens. Etre 1,50 ha 1,70 metr sav a oa dezhañ.
Beziañ a rae e re varv gant [[lid-kañv|lidoù-kañv]]. Bevañ a reas en [[Eurazia]] nemetken. Aet eo ar spesad da get.
* ''[[Homo rhodesiensis]]'' (etre 125 000 ha 300 000 bloaz).
* ''Homo sapiens'', Den Cro-Magnon. An den modern eo. E gavout a reer war razh ar [[Kevandir|c’hevandirioù]].
Den Neandertal hag ''Homo sapiens'' (Den Cro-Magnon) o doa bevet en [[Europa]] hag er [[Reter-Nesañ]] d’ar memes koulz.
* [[Den Denisova]] zo ur spesad ag ar genad ''Homo'' dizoloet nevez zo e [[Siberia]]. Kenoadek e oa da ''Homo neanderthalensis'', ''Homo sapiens'' ha ''Homo floresiensis''.


==Filogeniezh==
Un daksonomiezh eus ''Homo'' e-mesk ar [[hominidae|marmouzed bras]] a weler evel amañ da-heul, gant ''Paranthropus'' hag ''Homo'' o tiwan a-douez ''Australopithecus'' (diskouezet amañ en un doare [[kladouriezh|kladek]] gant ''Paranthropus'', ''Kenyanthropus'', hag ''Homo'')&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Indriati E, Swisher CC, Lepre C, Quinn RL, Suriyanto RA, Hascaryo AT, Grün R, Feibel CS, Pobiner BL, Aubert M, Lees W, Antón SC | display-authors = 6 | title = The age of the 20 meter Solo River terrace, Java, Indonesia and the survival of Homo erectus in Asia | journal = PLOS ONE | volume = 6 | issue = 6 | pages = e21562 | year = 2011 | pmid = 21738710 | pmc = 3126814 | doi = 10.1371/journal.pone.0021562 | bibcode = 2011PLoSO...621562I | doi-access = free }}.&lt;/ref&gt;}}&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=miz Mae 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Schuster&quot;&gt;{{cite journal| vauthors = Schuster AM |year=1997|title=Earliest Remains of Genus ''Homo''|url=http://archive.archaeology.org/9701/newsbriefs/homo.html|journal=Archaeology|volume=50|access-date=5 March 2015|number=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Saylor 2015 483–488&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal |last1=Mondal |first1=M. |last2=Bertranpetit |first2=J. |last3=Lao |first3=O. |title=Approximate Bayesian computation with deep learning supports a third archaic introgression in Asia and Oceania |journal=[[Nature Communications]] |volume=10 |issue=1 |pages=246 |date=miz Genver 2019 |pmid=30651539 |pmc=6335398 |doi=10.1038/s41467-018-08089-7 |bibcode=2019NatCo..10..246M}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;&gt;{{cite journal |last=Zeitoun |first=V. |title=High occurrence of a basicranial feature in Homo erectus: anatomical description of the preglenoid tubercle |journal=The Anatomical Record Part B: The New Anatomist |volume=274 |issue=1 |pages=148–156 |date=September 2003 |pmid=12964205 |doi=10.1002/ar.b.10028 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot;&gt;{{cite journal |vauthors = Dembo M, Matzke NJ, Mooers AØ, Collard M |title=Bayesian analysis of a morphological supermatrix sheds light on controversial fossil hominin relationships |journal=Proceedings. Biological Sciences |volume=282 |issue=1812 |pages=20150943 |date=miz Eost 2015 |pmid=26202999 |pmc=4528516 |doi=10.1098/rspb.2015.0943 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dembo M, Radovčić D, Garvin HM, Laird MF, Schroeder L, Scott JE, Brophy J, Ackermann RR, Musiba CM, de Ruiter DJ, Mooers AØ, Collard M | display-authors = 6 | title = The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=97 |pages=17–26 |date=miz Eost 2016 |pmid=27457542 | doi = 10.1016/j.jhevol.2016.04.008 |hdl-access=free |hdl=2164/8796}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=bL2XDwAAQBAJ&amp;q=Sahelanthropus+tchadensis&amp;pg=PA7 |title=The Origins of Europeans and Their Pre-Historic Innovations from 6 Million to 10,000 BCE: From 6 Million to 10,000 BCE |last1=Harrison |first1=N. |date=1 miz Mae 2019 |publisher=Algora Publishing |isbn=9781628943795}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;See:

* {{cite book|url=https://www.researchgate.net/publication/278682043 |title=Analyzing Hominin Hominin Phylogeny: Cladistic Approach |last1=Strait |first1=David |last2=Grine |first2=Frederick |last3=Fleagle |first3=John |name-list-style=vanc |date=2015 |isbn=978-3-642-39978-7 |pages=1989–2014 (cladogram p. 2006)}}.
* {{cite journal|last1=Mounier |first1=A. |last2=Caparros |first2=M. |date=2015 |title=The phylogenetic status of Homo heidelbergensis – a cladistic study of Middle Pleistocene hominins |journal=BMSAP |language=fr |volume=27 |issue=3–4 |pages=110–134 |doi=10.1007/s13219-015-0127-4 |s2cid=17449909 |issn=0037-8984}}
* {{cite journal | vauthors = Rogers AR, Harris NS, Achenbach AA | title = Neanderthal-Denisovan ancestors interbred with a distantly related hominin | journal = Science Advances | volume = 6 |issue=8 |pages=eaay5483 |date=miz C'hwevrer 2020 |pmid=32128408 |pmc=7032934 | doi = 10.1126/sciadv.aay5483 | doi-access = free |bibcode=2020SciA....6.5483R}}&lt;/ref&gt;. Ar filogeniezh resis e-barzh ''Australopithecus'' zo atav kalz dizemglevioù diwar he fenn. Deiziadoù nesaet skourroù ar c'hladoù zo diskouezet e milionoù a vloavezhioù ([[Annum|Ma]])&lt;ref name=&quot;:2&quot;/&gt;. ''[[Graecopithecus]],'' ''[[Sahelanthropus]]'', hag ''[[Orrorin]]'', kladoù c'hoar da ''Australopithecus'' moarvat, n'int ket diskouezet amañ. Rouestlet e vez anvadur ar strolladoù a-wezhioù rak alies e vez savet strolladoù a-raok na vije bet an disterañ dielfennadur kladek&lt;ref name=&quot;Zeitoun 2003 148–156&quot;/&gt;. 

{{clade|{{clade
       |1='''[[Gibon|Hylobatidae]] (giboned)'''
       |label2='''[[Hominidae]]'''
|sublabel2='''(15.7)'''
       |2={{clade
         |1='''[[Ponginae]] ([[orangoutan]]ed)'''
         |label2='''[[Homininae]]'''
|sublabel2='''(8.8)'''
         |2={{clade
             |1='''[[Gorillini]] ([[gorilh]]ed)'''
             |label2='''[[Hominini]]'''
|sublabel2='''(7.8)'''
             |2={{clade
               |1='''[[Panina]] ([[chimpanze]]ed)'''
               |2='''[[Australopithecines]] (en o zouez ''[[Australopithecus]]'', ''[[Kenyanthropus]]'', ''[[Paranthropus]]'', ''Homo'')'''
         }}
       }}
}}}}|label1='''[[Hominoidea]]'''|sublabel1='''(20.4 Mya)'''}}


{{clade|{{clade
|1=''[[Ardipithecus|Ardipithecus ramidus]]'' (†) 
|sublabel2='''(3.9)'''
|label2='''''[[Australopithecus|Australopithecus s.l.]]'''''
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus anamensis|Australopithecus anamensis s.s.]]'' (†3.8) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus afarensis]]'' (†) 
               |2={{clade
                   |1=''[[Australopithecus garhi]]'' (†) 
|2={{clade
|1=''[[Australopithecus deyiremeda]]'' (†3.4)
                   |2={{clade
   |1=''[[Kenyanthropus|Kenyanthropus platyops]]'' (†3.3)
|2={{clade
|1={{clade
  |1=''[[Australopithecus africanus]]'' (†2.1)
|2=''[[Paranthropus]]'' (†1.2)
}}
 |label2='''''Homo'''''
|sublabel2='''(3.4)'''
|2={{clade
|5=''[[Homo floresiensis]]'' (†0.05)
   |1=''[[Homo habilis]]'' (†1.5) [[File:Habilis Skull.png|45 px]]
   |2=''[[Homo rudolfensis]]'' (†1.9) [[File:Rudolfensis Skull.png|41 px]]
|4=''[[Australopithecus sediba]]'' (†2.0)
   |label3='''''[[H. erectus|H. erectus s.l.]]'''''
|sublabel3='''(1.9)'''
   |3={{clade
    |1=''[[Homo ergaster]]'' (†1.4) [[File:Ergaster Skull.png|45 px]]
     |label3='''(1.5)'''
    |2={{clade
     |1=''[[Homo erectus|Homo erectus Afrika s.s.]]'' (†) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |2=''[[Homo erectus|Homo erectus Azia s.s.]]'' (†0.1) [[File:Erectus Skull.png|45 px]]
     |label4='''(1.2)'''
     |4={{clade
      |1=''[[Homo antecessor]]'' [[File:Antecessor Skull.png|45px]] (†0.8)
|label2=[[Homo heidelbergensis]]
|sublabel2='''(0.5)'''
      |2={{clade
|label1=[[Neandersovan]]ed
|sublabel1=(0.3)
        |1={{clade
|2=[[Den Denisova|Tud Denisova]] (†0.05) 
|1=''[[H. neanderthalensis]]'' (†0.05) [[File:Neanderthalensis Skull.png|39 px]]
}}
       |2='''''[[Homo sapiens]]'' [[File:Sapiens Skull.png|39 px]]'''
}} }} }} }} }}
                   }}}}
               }}
             }}
         }}
       }}
}}|label1='''[[Australopithecines]]'''|sublabel1='''(7.3 Mya)'''}}

Meur a lignez eus ar genad ''Homo'' o defe bet diskennidi o ouennañ gant lignezoù all war a seblant. Prouennoù genetek a ziskouez en em veskas ul lignez arkaek bet dispartiet eus al lignezoù arall 1,5 [[Annum|Ma]] zo, ''H. erectus'' marteze, gant hini an [[Den Denisova|Denisovaned]] war-dro 55 000 bloaz zo&lt;ref&gt;Sellet ouzh : 
* {{cite journal|last1=Dediu |first1=D. |last2=Levinson |first2=S.C. |date=1 a viz Even 2018 |title=Neanderthal language revisited: not only us |journal=Current Opinion in Behavioral Sciences |series=The Evolution of Language |volume=21 |pages=49–55 |doi=10.1016/j.cobeha.2018.01.001 |issn=2352-1546 |hdl=21.11116/0000-0000-1667-4 |s2cid=54391128 |hdl-access=free}}
* {{cite journal |last1=Hubisz |first1=M.J. |last2=Williams |first2=A.L. |last3=Siepel |first3=A. |title=Mapping gene flow between ancient hominins through demography-aware inference of the ancestral recombination graph |journal=[[PLOS Genetics]] |volume=16 |issue=8 |pages=e1008895 |date = miz Eost 2020 |pmid=32760067 |pmc=7410169 |doi=10.1371/journal.pgen.1008895}}
* {{cite journal | vauthors = Kuhlwilm M, Gronau I, Hubisz MJ, de Filippo C, Prado-Martinez J, Kircher M, Fu Q, Burbano HA, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Rosas A, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Marques-Bonet T, Andrés AM, Viola B, Pääbo S, Meyer M, Siepel A, Castellano S | display-authors = 6 | title = Ancient gene flow from early modern humans into Eastern Neanderthals |journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume = 530 | issue = 7591 | pages = 429–33 | date = miz C'hwevrer 2016 | pmid = 26886800 | pmc = 4933530 | doi = 10.1038/nature16544 | bibcode = 2016Natur.530..429K }}
* {{cite journal | vauthors = Prüfer K, Racimo F, Patterson N, Jay F, Sankararaman S, Sawyer S, Heinze A, Renaud G, Sudmant PH, de Filippo C, Li H, Mallick S, Dannemann M, Fu Q, Kircher M, Kuhlwilm M, Lachmann M, Meyer M, Ongyerth M, Siebauer M, Theunert C, Tandon A, Moorjani P, Pickrell J, Mullikin JC, Vohr SH, Green RE, Hellmann I, Johnson PL, Blanche H, Cann H, Kitzman JO, Shendure J, Eichler EE, Lein ES, Bakken TE, Golovanova LV, Doronichev VB, Shunkov MV, Derevianko AP, Viola B, Slatkin M, Reich D, Kelso J, Pääbo S | display-authors = 6 | title = The complete genome sequence of a Neanderthal from the Altai Mountains |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=505 | issue = 7481 | pages = 43–9 | date = miz Genver 2014 | pmid = 24352235 | pmc = 4031459 | doi = 10.1038/nature12886 | bibcode = 2014Natur.505...43P }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot;&gt;{{cite journal|last=Callaway |first=E. |title=Evidence mounts for interbreeding bonanza in ancient human species |url=http://www.nature.com/news/evidence-mounts-for-interbreeding-bonanza-in-ancient-human-species-1.19394 |journal=Nature News |doi=10.1038/nature.2016.19394 |year=2016 |s2cid=87029139}}&lt;/ref&gt;. Karrekaennoù a ziskouez e  kendalc'has ''Homo erectus'' s.s. da vevañ d'an nebeutañ betek 117 000 bloaz zo, hag ''Homo floresiensis'' a chomas bev betek 50 000 bloaz zo. Evit doare ul lignez ''Homo erectus''-heñvel a 1.5 milion a vloavezhioù a hañval bezañ kavet e hent betek genom an dud a vremañ dre an Denisovaned, e-touez ar [[Papoued|Bapoued]] hag henvroidi Aostralia peurgetket&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Genom an dud ha n'int ket Afrikaned a-zindan ar Sahara a orin a ziskouez ar pezh a seblant bezañ meur a zarvoud distag a hironerezh gant Neanderthal hag a-wezhioù ivez gant Denisovaned war-dro 45 000 bloaz zo&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Varki |first1=A. |title=Why are there no persisting hybrids of humans with Denisovans, Neanderthals, or anyone else? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=113 |issue=17 |pages=E2354 |date=miz Ebrel 2016 |pmid=27044111 |pmc=4855598 |doi=10.1073/pnas.1602270113 |bibcode=2016PNAS..113E2354V |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Callaway 2016&quot; /&gt;. Framm genetek strolladoù afrikan zo a-zindan ar Sahara a hañval diskouez e vije bet un hironadur gant ur boblañs a orin eus kornôg [[Eurazia]] war-dro 3000 bloaz zo&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{cite journal |last1=Ko |first1=K.H. |title=Hominin interbreeding and the evolution of human variation |journal=[[Journal of Biological Research]] |volume=23 |issue=1 |pages=17 |date=December 2016 |pmid=27429943 |pmc=4947341 |doi=10.1186/s40709-016-0054-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Pickrell JK, Patterson N, Loh PR, Lipson M, Berger B, Stoneking M, Pakendorf B, Reich D | display-authors = 6 |title=Ancient west Eurasian ancestry in southern and eastern Africa |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 111 |issue=7 |pages=2632–2637 |date=miz C'hwevrer 2014 |pmid=24550290 |pmc=3932865 |doi=10.1073/pnas.1313787111 |arxiv=1307.8014 |bibcode=2014PNAS..111.2632P |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;. 

Elfennoù zo a ro da soñjal e c'hallfe bezañ lakaet ''[[Australopithecus sediba]]'' er genad ''Homo'', pe en e c'henad dezhañ e-unan, abalamour d'e lec'h e-keñver''[[Homo habilis]]'' hag ''[[Homo floresiensis]]''&lt;ref name=&quot;Proceedings 2015&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal| vauthors = Groves C |date=2017|title=Progress in human systematics. A review|url=http://www.francoangeli.it/riviste/Scheda_Riviste.asp?IDArticolo=59711|journal=Paradigmi|issue=2|pages=59–74|doi=10.3280/PARA2017-002005|issn=1120-3404}}&lt;/ref&gt;.

== Taolenn spesadoù ar genad ''Homo'' ==
&lt;!--

The species status of ''[[H. rudolfensis]]'', ''[[H. ergaster]]'', ''[[H. georgicus]]'', ''[[H. antecessor]]'', ''[[H. cepranensis]]'', ''[[H. rhodesiensis]]'', ''[[H. neanderthalensis]]'', [[Denisova hominin]], and ''[[H. floresiensis]]'' remain under debate. ''[[H. heidelbergensis]]'' and ''H. neanderthalensis'' are closely related to each other and have been considered to be [[human subspecies|subspecies]] of ''H. sapiens''.

There has historically been a trend to postulate new human species based on as little as an individual fossil. A &quot;minimalist&quot; approach to human taxonomy recognizes at most three species, ''[[Homo habilis]]'' (2.1–1.5 Mya, membership in ''Homo'' questionable), ''[[Homo erectus]]'' (1.8–0.1 Mya, including the majority of the age of the genus, and the majority of archaic varieties as [[Homo erectus subspecies|subspecies]],&lt;ref&gt;{{cite news |first=Sid |last=Perkins |url=http://www.nature.com/news/skull-suggests-three-early-human-species-were-one-1.13972 |title=Skull suggests three early human species were one |date=17 October 2013 |work=Nature News &amp; Comment}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite news |last=Switek |first=B. |date=17 October 2013 |title=Beautiful Skull Spurs Debate on Human History |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2013/10/131017-skull-human-origins-dmanisi-georgia-erectus/ |newspaper=[[National Geographic]] |access-date=22 September 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |vauthors=Lordkipanidze D, Ponce de León MS, Margvelashvili A, Rak Y, Rightmire GP, Vekua A, Zollikofer CP |title=A complete skull from Dmanisi, Georgia, and the evolutionary biology of early Homo |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=342 |issue=6156 |pages=326–31 |date=October 2013 |pmid=24136960 |doi=10.1126/science.1238484 |s2cid=20435482 |bibcode=2013Sci...342..326L}}
&lt;/ref&gt; including ''H. heidelbergensis'' as a late or transitional variety&lt;ref&gt;{{cite web |title=''Homo heidelbergensis'' - The evolutionary dividing line between ''Homo erectus'' and modern humans was not sharp. |publisher=Dennis O'Neil |url=http://anthro.palomar.edu/homo2/mod_homo_1.htm |access-date=November 29, 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Mounier |first1=A. |last2=Marchal |first2=F. |last3=Condemi |first3=S. |title=Is Homo heidelbergensis a distinct species? New insight on the Mauer mandible |journal=[[Journal of Human Evolution]] |volume=56 |issue=3 |pages=219–246 |date=March 2009 |pmid=19249816 |doi=10.1016/j.jhevol.2008.12.006 |url=https://www.researchgate.net/publication/24144485}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite journal |last1=Lieberman |first1=D.E. |last2=McBratney |first2=B.M. |last3=Krovitz |first3=G. |title=The evolution and development of cranial form in Homosapiens |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=99 |issue=3 |pages=1134–1139 |date=February 2002 |pmid=11805284 |pmc=122156 |doi=10.1073/pnas.022440799 |bibcode=2002PNAS...99.1134L |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;) and ''[[Homo sapiens]]'' (300 kya to present, including ''H. neanderthalensis'' and other varieties as [[human subspecies|subspecies]]). &quot;Species&quot; does in this context not necessarily mean that hybridization and introgression were impossible at the time. However, it is often used as a convenient term, but it should be taken to mean to be a generic lineage at best, and clusters at worst. In general definitions and methodology of &quot;species&quot; delineation criteria are not generally agreed upon in anthropology or paleontology. Indeed, mammals can typically interbreed for 2 to 3 million years&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Wilson |first1=A.C. |last2=Maxson |first2=L.R. |last3=Sarich |first3=V.M. |title=Two types of molecular evolution. Evidence from studies of interspecific hybridization |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=71 |issue=7 |pages=2843–2847 |date=July 1974 |pmid=4212492 |pmc=388568 |doi=10.1073/pnas.71.7.2843 |bibcode=1974PNAS...71.2843W |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; or longer,&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Popadin |first1=K. |last2=Gunbin |first2=K. |last3=Peshkin |first3=L. |last4=Annis |first4=S. |last5=Kraytsberg |first5=Y. |last6=Markuzon |first6=N. |last7=Ackermann |first7=R.R. |last8=Khrapko |first8=K. |display-authors=6 |date=19 October 2017 |title=Mitochondrial pseudogenes suggest repeated inter-species hybridization among direct human ancestors |journal=bioRxiv |at=134502 |doi=10.1101/134502 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt; so all contemporary &quot;species&quot; in the genus ''Homo'' would potentially have been able to interbreed at the time, and introgression from beyond the genus ''Homo'' can not ''a priori'' be ruled out.&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Ackermann |first1=R.R. |last2=Arnold |first2=M.L. |last3=Baiz |first3=M.D. |last4=Cahill |first4=J.A. |last5=Cortés-Ortiz |first5=L. |last6=Evans |first6=B.J. |last7=Grant |first7=B.R. |last8=Grant |first8=P.R. |last9=Hallgrimsson |first9=B. |last10=Humphreys |first10=R.A. |last11=Jolly |first11=C.J. |last12=Malukiewicz |first12=J. |last13=Percival |first13=C.J. |last14=Ritzman |first14=T.B. |last15=Roos |first15=C. |last16=Roseman |first16=C.C. |last17=Schroeder |first17=L. |last18=Smith |first18=F.H. |last19=Warren |first19=K.A. |last20=Wayne |first20=R.K. |last21=Zinner |first21=D. |display-authors=6 |title=Hybridization in human evolution: Insights from other organisms |journal=[[Evolutionary Anthropology (journal)|Evolutionary Anthropology]] |volume=28 |issue=4 |pages=189–209 |date=July 2019 |pmid=31222847 |pmc=6980311 |doi=10.1002/evan.21787 |url=http://osf.io/y3bp7/ |hdl=2027.42/151330 }}&lt;/ref&gt; It has been suggested that ''H. naledi'' may have been a hybrid with a late surviving ''Australipith'' (taken to mean beyond ''Homo'', ed.),&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{cite journal |last1=Berger |first1=L.R. |last2=Hawks |first2=J. |last3=Dirks |first3=P.H. |last4=Elliott |first4=M. |last5=Roberts |first5=E.M. |title=Homo naledi and Pleistocene hominin evolution in subequatorial Africa |journal=[[eLife]] |volume=6 |pages=e24234 |date=May 2017 |pmid=28483041 |pmc=5423770 |doi=10.7554/eLife.24234 |doi-access=free |editor-last=Perry |editor-first=G.H.}}&lt;/ref&gt; despite the fact that these lineages generally are regarded as long extinct. As discussed above, many introgressions have occurred between lineages, with evidence of introgression after separation of 1.5 million years.
&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}}&lt;/ref&gt; 
ISBN 13 9781465474018
--&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! Spesadoù
! Prantad amzer (e milionoù a vloavezhioù)
! Dasparzh
! Ment en oad-gour (m)
! Pouez en oad-gour (kg)
! endalc'had ar c'hlopenn (cm³)
! Dizoloadennoù ar c'harrekaennoù 
! Deiziad an dizoloadenn / &lt;br /&gt;embann e anv
|-
| '''''[[Homo habilis|H. habilis]]''''' &lt;br&gt;&lt;small&gt;N'eo ket sur ez a er genad homo&lt;/small&gt;
| 2,4 — 1,6&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 100&lt;/ref&gt; 
| [[Afrika]]
| 1,0 — 1,5
| 30 — 55
| 600
| Kalz
| 1960 / 1964
|-
| ''[[Homo rudolfensis|H. rudolfensis]]''
| 1,9&lt;ref&gt;Alice Roberts, ''Evolution: The Human Story'', DK Publishing, New York, 2018, {{ISBN|1465474013}} p. 101&lt;/ref&gt;
| [[Kenya]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 c'hlopenn
| 1972 / 1986
|-
| ''[[Homo georgicus|H. georgicus]]''
| 1,8 — 1,6
| [[Georgia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 600
| Nebeut
| 1999 / 2002
|-
| '''''[[Homo ergaster|H. ergaster]]'''''
| 1,9 — 1,25
| Reter ha Su Afrika
| 1,9
| &amp;nbsp;
| 700 — 850
| Kalz
| 1975
|-
| '''''[[Homo erectus|H. erectus]]'''''
| 2(1,25) — 0,3
| Afrika, [[Azia]] ([[Java]], [[Sina]], [[Kaokaz]]), [[Europa]]
| 1,8
| 60
| 900 — 1100
| Kalz
| 1891 / 1892
|-
| ''[[Homo cepranensis|H. cepranensis]]''
| 0,8 ?
| [[Italia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1 gokenn glopenn
| 1994 / 2003
|-
| ''[[Homo antecessor|H. antecessor]]''
| 0,8 — 0,35
| [[Spagn]], [[Bro-Saoz]]
| 1,75
| 90
| 1000
| 3 lec'hienn
| 1997
|-
| '''''[[Homo heidelbergensis|H. heidelbergensis]]'''''
| 0,6 — 0,25
| Europa, Afrika, Sina
| 1,8
| 60
| 1100 — 1400
| Kalz
| 1908
|-
| '''''[[Den Neandertal|H. neanderthalensis]]'''''
| 0,23 — 0,03
| Europa, Azia ar C'hornôg
| 1,6
| 55 — 70 
| 1200 — 1700
| Kalz
| (1829) / 1864
|-
| ''[[Den Denisova]]''
| 0,04
| Mervent [[Siberia]] ([[Kraï an Altaï|Altaï]])
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| Nebeut-tre
| 2010
|-
| ''[[Homo rhodesiensis|H. rhodesiensis]]''
| 0,3 — 0,12
| [[Zambia]]
| &amp;nbsp;
| &amp;nbsp;
| 1300
| Nebeut-tre
| 1921
|-
| '''''[[Den modern|H. sapiens]]'''''
| 0,25 — amzer a-vremañ
| Bed a-bezh
| 1,4 — 1,9
| 55 — 80
| 1000 — 1850
| Amzer a-vremañ
| — / 1758
|-
| ''[[Homo floresiensis|H. floresiensis]]''
| 0,10 — 0,012
| [[Indonezia]]
| 1,0
| 25
| 400
| 7 hinienn
| 2003 / 2004
|}

== Perzhioù anatomek ar genad ''Homo'' ==

=== Daoudroadegezh ===
====Perzhioù boutin gant an Hominina all====
An [[Hominina]] zo termenet gant o daoudroadegezh peurgetket. Ar perzhioù da-heul o deus : 
* 4 c'hrommadur el [[livenn-gein]].
* Un toull kilpenn e diazez ar [[klopenn|c'hlopenn]], ar pezh zo stag ouzh an dalc'h korf a-sav sonn.
* Ur [[Pelvis (korfadurezh)|pelvis]] ledan ha digor-frank, hag a-drugarez dezhañ ur stabilded welloc’h en e sav.
* [[Askorn morzhed|eskern morzhed]] a-veskell e-keñver ul linenn a-blom a laka an [[treid]] da vout dindan ar [[kreiz-pouez|c’hreiz-pouez]].

====Perzhioù ar genad ''Homo''====
Izili ar genad Homo o deus ouzhpenn arperzhioù anatomek da-heul :
* Izili a-dreñv hiroc'h evit an izili a-raok.
* Ur meud troad kenstur gant ar [[Biz-troad|bizied troad]] arall
* Bezañs ur [[bolz troad]].

''Homo habilis'' en deus ur vorfologiezh etre na glot ket penn-da-benn gant ar perzhioù zo er roll diwezhañ-mañ. Evit pezh a sell ''Homo rudolfensis'' ne anaver ket ar relegenn en tu all d'ar c'hlopenn.

Klaskerien zo a ouzhpenn d'an tri ferzh roet uheloc'h ar varregezh da redek, diwar dielfennadur eskern karrekaet an treid hag ur serten niver a reizhadennoù morfologek a weler war an eskern [[Karrekaenn|karrekaet]]. Harpañ a ra ar soñj-se war [[damkan ar reder andur]].
Ouzhpennet e vez bremañ ar c’houested da redek.

=== Emdroadur ar c'hlopenn ===
* Un [[endalc'had klopenn]] brasoc'h evit 550cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;, brasoc’h eget hini an [[aostralopitek|aostralopiteked]] hag ar [[primated]] arall, hag o vont war greskiñ e-doug ar [[Pleistosen]] (ouzhpenn 1 500 cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; evit den Neandertal hag ''Homo sapiens''), nemet evit den Flores e vefe, ur spesad a yeas war vihanaat abalamour d’an digenvezder war un enezenn.
* Rontadur ar c'hlopenn.
* Pladerezh an dremm dre ma tistremen nebeutoc'h-nebeutañ ar c'harvanoù.
* Digresk ar c'higennoù a dalvez da chaokat 
* Digresk an dent, gant un digresk eus ment ar [[Kildant|c'hildent]] eus M1 da M3 (kreskiñ a ra o ment e karvan an Aostralopiteked)&lt;ref name=Picq&gt;Pascal Picq, ''Premiers hommes'', éd. Flammarion, Paris, 2016&lt;/ref&gt;.

=== barregezh d'ober gant ar vouezh ===
* Diskenn a ra ar [[garloc'henn|c'harloc'henn]] tamm-ha-tamm, ar pezh a ro tu da vodulañ sonioù disklipet-mat&lt;ref name=Picq/&gt; ;
* [[askorn uheñvel|Askorn an teod]], en deus ur roll en implij ar vouezh, a gaver e relegoù [[den Neandertal]]. Ne ouzer ket hag eñ e oa unan gant ar spesadoù all.

== Perzhioù sevenadurel ar genad ''Homo''==
Un nebeud obererezhioù pe barregezhioù sevenadurel n'int kavet nemet e-touez izili ar genad ''Homo'' evit doare :
* An implij eus binvioù maen da gentañ gant [[bili aozet|bili benet]] ha goude gant gwelladenn ar binvioù da vare an [[Akeulean]] 
* Implij an [[tan]] a-wezhioù kerkent ha 1,5 Ma zo (''Homo erectus''?), hep barregezh da c'hwezhañ an tan a-raok 400 000 bloaz zo avat (testeniekaet eo adalek ''Homo neanderthalensis'')&lt;ref name=Wadley&gt;Lyn Wadley, &quot;[https://www.bing.com/videos/search?q=youtube+carta+anthropogeny&amp;view=detail&amp;mid=0E93D85BA97C1B293EB70E93D85BA97C1B293EB7&amp;FORM=VIRE The Origin and Development of Fire Technology in Africa]&quot;, CARTA - The Perspective from Africa, 30 a viz Mae 2019&lt;/ref&gt;.
* Bevezadur ingal a gig kavet o jiboesat pe o tispenn gagnoù&lt;ref name=&quot;Hublin2018&quot;&gt;[[Jean-Jacques Hublin]], ''Quand d'autres hommes peuplaient la Terre : combien d'espèces ?'', prezegenn e [[Musée de l'Homme]], 19 a viz Here 2018, [https://www.youtube.com/watch?v=JlQR1b_M0io voir la vidéo en ligne].&lt;/ref&gt;. 
* Barregezh da vevañ dindan ledredoù un tamm pelloc'h en norzh (en Europa hag en Azia) evit ar genadoù ''[[Hominidae]]'' all. 
* Lidoù-kañv (testeniekaet adalek ''Homo neanderthalensis'').
* Arzoù evel al [[liverezh]] pe ar [[Kizellerezh|c’hizellerezh]] (testeniekaet adalek ''Homo sapiens'').

==Notennoù==
{{Daveoù|bannoù=2}}


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Denoniezh]]
[[Rummad:Homininae]]
[[Rummad:Genadoù primated]]</text>
      <sha1>pcjpxtoziqkqcwt4qmg0qfgf3a92c2u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aostralopitek</title>
    <ns>0</ns>
    <id>102183</id>
    <revision>
      <id>2007516</id>
      <parentid>1637162</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T02:00:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7911" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | Aostralopitek |Australopithecus africanus Taung face (University of Zurich).JPG| statud=EX|Klopenn bugel Taung (''Australopithecus'')}}
{{Taxobox Phylum  | Chordata }}
{{Taxobox Classis  | Mammalia}}
{{Taxobox Ordo   | Primates }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Genus   | Australopithecus }}
{{Taxobox Anv skiantel |Australopithecus | [[Raymond Dart|Dart]], [[1925]]}}
{{Taxobox Echu}}
[[skeudenn:Mrs Ples Face.jpg|thumb|200px|Klopenn klok (hep dent al laez hag ar garvan) eus un ''Australopithecus africanus'' oadet a 2,1 milion a vloavezhioù lesanvet &quot;Mrs. Ples&quot; (niverenn katalog STS 5, Sterkfontein cave, hominida karrekaet niverenn 5), dizoloet e Suafrika . Dastumad an Transvaal Museum, Northern Flagship Institute, e [[Pretoria]], e Suafrika.]] 
'''''Australopithecus''''', eus al latin ''australis'' hag eus an [[henc'hresianeg]] πίθηκος ''pithekos'' (&quot;marmouz&quot;), zo ur genad ''[[hominini]]'' hag a veve en Afrika e-doug diwezh ar [[Pliosen]] ha deroù ar [[Pleistosen]]. Diwan a reas ar genad ''[[Homo]]'' (hag an [[Homo sapiens sapiens|dud a vremañ]]) a-douez an  ''Australopithecus'', evel skourr c'hoar da ''Australopithecus sediba''. Ar genera ''[[Paranthropus]]'' ha ''[[Kenyanthropus]]'' zo diwanet ivez a-douez  ''Australopithecus''. ''Australopithecus'' zo un ezel eus an ismeuriad [[Australopithecina]]&lt;ref&gt;Wood, Richmond, 2000, p. &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Briggs, Crowther, 2008, p. 124&lt;/ref&gt; ma lakaer ivez ''[[Ardipithecus]]'' a-wezhioù&lt;ref&gt;Wood, 2010&lt;/ref&gt; daoust ma vez implijet ar ger ''Australopithecina'' a-wezhioù d'ober anv eus izili  ''Australopithecus'' hepken. E-touez spesadoù ar genad emañ ''[[Australopithecus garhi|A. garhi]]'', ''[[Australopithecus africanus|A. africanus]]'', ''[[Australopithecus sediba|A. sediba]]'', ''[[Australopithecus afarensis|A. afarensis]], [[Australopithecus anamensis|A. anamensis]], [[Australopithecus bahrelghazali|A. bahrelghazali]]'' hag ''[[Australopithecus deyiremeda|A. deyiremeda]]''. Dizemglev zo da c'houzout hag eñ e tlefe bezañ renket spesadoù  ''Australopithecus'' zo e genera nevez, pe hag eñ eo heñvelster ''Paranthropus'' ha ''Kenyanthropus'' gant ''Australopithecus'', abalamour ma'z eo digempoell an daksonomiezh dreist-holl&lt;ref name=&quot;Haile-Selassie2010c&quot;&gt;{{cite journal |author=Haile-Selassie, Y |date=27 October 2010 |title=Phylogeny of early Australopithecus: new fossil evidence from the Woranso-Mille (central Afar, Ethiopia)|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences |volume=365 |issue=1556 |pages=3323–3331 |pmid=20855306 |pmc=2981958 |doi=10.1098/rstb.2010.0064}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Ar spesad kentañ eus ar genad zo anavezet, ''A. anamensis'', a vevas e reter Afrika war-dro 4,2 milion a vloavezhioù zo. [[Karrekaenn]]où ''Australopithecus''  a zeuas da vezañ skignet en un doare ledanoc'h-ledan en reter hag e su Afrika&lt;ref&gt;''A. bahrelghazali'' a ziskouez e oa skignet ar genad kalz pelloc'h evit ar pezh a c'heller soñjal diwar ar c'harrekaennnoù dizoloet&lt;/ref&gt;, a-raok dianadiñ war-dro 1,9 milion a vloavezhioù zo (pe etre 1,2 ha 0,6 milion a vloavezhioù zo ma reer anv eus  ''Paranthropus''). Daoust ma n'eus chomet hini ebet eus ar strolladoù staget war-eeun ouzh al lignez-se, ''Australopithecus'' en deus bet diskennidi, rak ar genad ''Homo'' a ziwanas a-douez ur spesad ''Australopithecus''&lt;ref name=&quot;Haile-Selassie2010c&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot; Asfaw99&quot;&gt;{{cite journal | last1 = Asfaw | first1 = B | last2 = White | first2 = T | last3 = Lovejoy | first3 = O | last4 = Latimer | first4 = B | last5 = Simpson | first5 = S | last6 = Suwa | first6 = G | title = Australopithecus garhi: a new species of early hominid from Ethiopia | journal =[[Science (journal)|Science]] | volume = 284 | issue = 5414 | pages = 629–35 | year = 1999 | pmid = 10213683 | doi = 10.1126/science.284.5414.629 | bibcode = 1999Sci...284..629A}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bradshawfoundation.com/origins/australopithecus_africanus.php|title=Exploring the fossil record: Australopithecus africanus|website=[[Bradshaw Foundation]]|language=en|access-date=2019-11-11}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Berger1&quot;&gt;{{Cite journal |last1=Berger |first1=L. R. |last2=de Ruiter |first2=D. J. |last3=Churchill |first3=S. E. |last4=Schmid |first4=P. |last5=Carlson |first5=K. J. |last6=Dirks |first6=P. H. G. M. |last7=Kibii |first7=J. M. |year=2010 |title=''Australopithecus sediba'': a new species of ''Homo''-like australopith from South Africa |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=328 |issue=5975 |pages=195–204 |doi=10.1126/science.1184944 |pmid=20378811|citeseerx=10.1.1.729.7802 |bibcode=2010Sci...328..195B |s2cid=14209370 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Toth2005&quot;&gt;Toth, Nicholas and Schick, Kathy (2005). &quot;African Origins&quot; in ''The Human Past: World Prehistory and the Development of Human Societies'' (Editor: Chris Scarre). London: Thames and Hudson. Page 60. {{ISBN|0-500-28531-4}}&lt;/ref&gt; d'ur mare bennak etre 3 and 2 vilion a vloavezhioù zo&lt;ref name=&quot;Kimbel2016&quot;&gt;{{cite journal |author1=Kimbel, W.H. |author2=Villmoare, B. |date=5 July 2016 |title=From Australopithecus to Homo: the transition that wasn't|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society of London B: Biological Sciences |volume=371 |issue=1698|pages=20150248 |doi=10.1098/rstb.2015.0248 |pmid=27298460 |pmc=4920303 }}&lt;/ref&gt;. 

Bout zo d'an aostralopiteked perzhioù arkaek (empennoù bihan a-walc'h) ha perzhioù emdroetoc'h ([[dentadur]] tost da hini ar [[genad]] [[Homo]]). Kroget o doa da vont war daou droad, neoazh ne c'hellent ket hen ober e-pad pell. 
''Australopithecus'' en doa daou pe dri [[gen (bevoniezh)|gen]] dupliket hag a zeue eus ''[[SRGAP2]]'' war-dro 3,4 ha 2,4 milion a vloavezhioù zo (''[[SRGAP2B]]'' ha ''[[SRGAP2C]]''). An eil anezhe en doa ur roll e kresk niver an [[neuron]]où hag en o dilec'hiadenn en empenn mab-den&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.newscientist.com/article/dn21777-the-humanity-switch-how-one-gene-made-us-brainier/|title=The humanity switch: How one gene made us brainier|last=Reardon|first=Sara|date=2012-05-03|website=New Scientist|language=en-US|access-date=2020-03-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last1=Sporny|first1=Michael|last2=Guez-Haddad|first2=Julia|last3=Kreusch|first3=Annett|last4=Shakartzi|first4=Sivan|last5=Neznansky|first5=Avi|last6=Cross|first6=Alice|last7=Isupov|first7=Michail N.|last8=Qualmann|first8=Britta|last9=Kessels|first9=Michael M.|last10=Opatowsky|first10=Yarden|date=June 2017|title=Structural History of Human SRGAP2 Proteins|journal=Molecular Biology and Evolution|volume=34|issue=6|pages=1463–1478|doi=10.1093/molbev/msx094|issn=0737-4038|pmc=5435084|pmid=28333212}}&lt;/ref&gt;.  Kemmoù bras c'hoarvezet en anatomiezh an dorn a weler ivez, da gentañ e karrekaennoù eus ''A. afarensis'' war-dro 3 milion a vloavezhioù zo (bizied berraet e-keñver ar biz-meud ha kemmoù er c'houbloù etre ar [[biz-yod]], an [[Tristurieg (askorn)|trapeziom]] hag ar [[pennog]])&lt;ref name=&quot;Tocheri2008&quot;&gt;{{Cite journal |author1=Tocheri, Matthew W. |author2=Orr, Caley M. |author3=Jocofsky, Marc C. |author4=Marzke, Mary W. |author4-link=Mary Marzke|date=April 2008 |title=The evolutionary history of the hominin hand since the last common ancestor of Pan and Homo|journal=[[Journal of Anatomy]]|volume=212 |issue=4 |pages=544–562 |doi=10.1111/j.1469-7580.2008.00865.x |pmid=18380869|pmc=2409097 }}&lt;/ref&gt;. 

Brudetañ karrekaenn aostralopitek dizoloet zo, hep mar ebet, hini [[Lucy]], un [[Australopithecus afarensis]] lakaet e gouloù e [[1974]] en [[Etiopia]] (rannvro [[Afar]]) gant ur skipailh etrevroadel (ar Breizhad [[Yves Coppens]] ennañ).

==Notennoù==
{{Daveoù}}


[[Rummad:Australopithecus]]
[[Rummad:Bronneged Afrika er Pliosen]]
[[Rummad:Bronneged Afrika er Pleistosen]]
[[Rummad:Genadoù primated ar Ragistor]]
[[Rummad:Primated ar pliosen]]


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Denoniezh]]
[[Rummad:Hominidae]]</text>
      <sha1>fh4euqitwhoy3oh88uxrxaz9lwa5juj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007517</id>
      <parentid>2007516</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T02:00:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7903" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | Aostralopitek |Australopithecus africanus Taung face (University of Zurich).JPG| statud=EX|Klopenn bugel Taung (''Australopithecus'')}}
{{Taxobox Phylum  | Chordata }}
{{Taxobox Classis  | Mammalia}}
{{Taxobox Ordo   | Primates }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Genus   | Australopithecus }}
{{Taxobox Anv skiantel |Australopithecus | [[Raymond Dart|Dart]], [[1925]]}}
{{Taxobox Echu}}
[[skeudenn:Mrs Ples Face.jpg|thumb|200px|Klopenn klok (hep dent al laez hag ar garvan) eus un ''Australopithecus africanus'' oadet a 2,1 milion a vloavezhioù lesanvet &quot;Mrs. Ples&quot; (niverenn katalog STS 5, Sterkfontein cave, hominida karrekaet niverenn 5), dizoloet e Suafrika . Dastumad an Transvaal Museum, Northern Flagship Institute, e [[Pretoria]], e Suafrika.]] 
'''''Australopithecus''''', eus al latin ''australis'' hag eus an [[henc'hresianeg]] πίθηκος ''pithekos'' (&quot;marmouz&quot;), zo ur genad ''[[hominini]]'' hag a veve en Afrika e-doug diwezh ar [[Pliosen]] ha deroù ar [[Pleistosen]]. Diwan a reas ar genad ''[[Homo]]'' (hag an [[Homo sapiens sapiens|dud a vremañ]]) a-douez an  ''Australopithecus'', evel skourr c'hoar da ''Australopithecus sediba''. Ar genera ''[[Paranthropus]]'' ha ''[[Kenyanthropus]]'' zo diwanet ivez a-douez  ''Australopithecus''. ''Australopithecus'' zo un ezel eus an ismeuriad [[Australopithecina]]&lt;ref&gt;Wood, Richmond, 2000, p. &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Briggs, Crowther, 2008, p. 124&lt;/ref&gt; ma lakaer ivez ''[[Ardipithecus]]'' a-wezhioù&lt;ref&gt;Wood, 2010&lt;/ref&gt; daoust ma vez implijet ar ger ''Australopithecina'' a-wezhioù d'ober anv eus izili  ''Australopithecus'' hepken. E-touez spesadoù ar genad emañ ''[[Australopithecus garhi|A. garhi]]'', ''[[Australopithecus africanus|A. africanus]]'', ''[[Australopithecus sediba|A. sediba]]'', ''[[Australopithecus afarensis|A. afarensis]], [[Australopithecus anamensis|A. anamensis]], [[Australopithecus bahrelghazali|A. bahrelghazali]]'' hag ''[[Australopithecus deyiremeda|A. deyiremeda]]''. Dizemglev zo da c'houzout hag eñ e tlefe bezañ renket spesadoù  ''Australopithecus'' zo e genera nevez, pe hag eñ eo heñvelster ''Paranthropus'' ha ''Kenyanthropus'' gant ''Australopithecus'', abalamour ma'z eo digempoell an daksonomiezh dreist-holl&lt;ref name=&quot;Haile-Selassie2010c&quot;&gt;{{cite journal |author=Haile-Selassie, Y |date=27 October 2010 |title=Phylogeny of early Australopithecus: new fossil evidence from the Woranso-Mille (central Afar, Ethiopia)|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences |volume=365 |issue=1556 |pages=3323–3331 |pmid=20855306 |pmc=2981958 |doi=10.1098/rstb.2010.0064}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Ar spesad kentañ eus ar genad zo anavezet, ''A. anamensis'', a vevas e reter Afrika war-dro 4,2 milion a vloavezhioù zo. [[Karrekaenn]]où ''Australopithecus''  a zeuas da vezañ skignet en un doare ledanoc'h-ledan en reter hag e su Afrika&lt;ref&gt;''A. bahrelghazali'' a ziskouez e oa skignet ar genad kalz pelloc'h evit ar pezh a c'heller soñjal diwar ar c'harrekaennnoù dizoloet&lt;/ref&gt;, a-raok dianadiñ war-dro 1,9 milion a vloavezhioù zo (pe etre 1,2 ha 0,6 milion a vloavezhioù zo ma reer anv eus  ''Paranthropus''). Daoust ma n'eus chomet hini ebet eus ar strolladoù staget war-eeun ouzh al lignez-se, ''Australopithecus'' en deus bet diskennidi, rak ar genad ''Homo'' a ziwanas a-douez ur spesad ''Australopithecus''&lt;ref name=&quot;Haile-Selassie2010c&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot; Asfaw99&quot;&gt;{{cite journal | last1 = Asfaw | first1 = B | last2 = White | first2 = T | last3 = Lovejoy | first3 = O | last4 = Latimer | first4 = B | last5 = Simpson | first5 = S | last6 = Suwa | first6 = G | title = Australopithecus garhi: a new species of early hominid from Ethiopia | journal =[[Science (journal)|Science]] | volume = 284 | issue = 5414 | pages = 629–35 | year = 1999 | pmid = 10213683 | doi = 10.1126/science.284.5414.629 | bibcode = 1999Sci...284..629A}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bradshawfoundation.com/origins/australopithecus_africanus.php|title=Exploring the fossil record: Australopithecus africanus|website=[[Bradshaw Foundation]]|language=en|access-date=2019-11-11}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Berger1&quot;&gt;{{Cite journal |last1=Berger |first1=L. R. |last2=de Ruiter |first2=D. J. |last3=Churchill |first3=S. E. |last4=Schmid |first4=P. |last5=Carlson |first5=K. J. |last6=Dirks |first6=P. H. G. M. |last7=Kibii |first7=J. M. |year=2010 |title=''Australopithecus sediba'': a new species of ''Homo''-like australopith from South Africa |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=328 |issue=5975 |pages=195–204 |doi=10.1126/science.1184944 |pmid=20378811|citeseerx=10.1.1.729.7802 |bibcode=2010Sci...328..195B |s2cid=14209370 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Toth2005&quot;&gt;Toth, Nicholas and Schick, Kathy (2005). &quot;African Origins&quot; in ''The Human Past: World Prehistory and the Development of Human Societies'' (Editor: Chris Scarre). London: Thames and Hudson. Page 60. {{ISBN|0-500-28531-4}}&lt;/ref&gt; d'ur mare bennak etre 3 and 2 vilion a vloavezhioù zo&lt;ref name=&quot;Kimbel2016&quot;&gt;{{cite journal |author1=Kimbel, W.H. |author2=Villmoare, B. |date=5 July 2016 |title=From Australopithecus to Homo: the transition that wasn't|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society of London B: Biological Sciences |volume=371 |issue=1698|pages=20150248 |doi=10.1098/rstb.2015.0248 |pmid=27298460 |pmc=4920303 }}&lt;/ref&gt;. 

Bout zo d'an aostralopiteked perzhioù arkaek (empennoù bihan a-walc'h) ha perzhioù emdroetoc'h ([[dentadur]] tost da hini ar [[genad]] [[Homo]]). Kroget o doa da vont war daou droad, neoazh ne c'hellent ket hen ober e-pad pell. 
''Australopithecus'' en doa daou pe dri [[gen (bevoniezh)|gen]] dupliket hag a zeue eus ''[[SRGAP2]]'' war-dro 3,4 ha 2,4 milion a vloavezhioù zo (''[[SRGAP2B]]'' ha ''[[SRGAP2C]]''). An eil anezhe en doa ur roll e kresk niver an [[neuron]]où hag en o dilec'hiadenn en empenn mab-den&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.newscientist.com/article/dn21777-the-humanity-switch-how-one-gene-made-us-brainier/|title=The humanity switch: How one gene made us brainier|last=Reardon|first=Sara|date=2012-05-03|website=New Scientist|language=en-US|access-date=2020-03-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last1=Sporny|first1=Michael|last2=Guez-Haddad|first2=Julia|last3=Kreusch|first3=Annett|last4=Shakartzi|first4=Sivan|last5=Neznansky|first5=Avi|last6=Cross|first6=Alice|last7=Isupov|first7=Michail N.|last8=Qualmann|first8=Britta|last9=Kessels|first9=Michael M.|last10=Opatowsky|first10=Yarden|date=June 2017|title=Structural History of Human SRGAP2 Proteins|journal=Molecular Biology and Evolution|volume=34|issue=6|pages=1463–1478|doi=10.1093/molbev/msx094|issn=0737-4038|pmc=5435084|pmid=28333212}}&lt;/ref&gt;.  Kemmoù bras c'hoarvezet en anatomiezh an dorn a weler ivez, da gentañ e karrekaennoù eus ''A. afarensis'' war-dro 3 milion a vloavezhioù zo (bizied berraet e-keñver ar biz-meud ha kemmoù er c'houbloù etre ar [[biz-yod]], an [[Tristurieg (askorn)|trapeziom]] hag ar [[pennog]])&lt;ref name=&quot;Tocheri2008&quot;&gt;{{Cite journal |author1=Tocheri, Matthew W. |author2=Orr, Caley M. |author3=Jocofsky, Marc C. |author4=Marzke, Mary W. |author4-link=Mary Marzke|date=April 2008 |title=The evolutionary history of the hominin hand since the last common ancestor of Pan and Homo|journal=[[Journal of Anatomy]]|volume=212 |issue=4 |pages=544–562 |doi=10.1111/j.1469-7580.2008.00865.x |pmid=18380869|pmc=2409097 }}&lt;/ref&gt;. 

Brudetañ karrekaenn aostralopitek dizoloet zo, hep mar ebet, hini [[Lucy]], un [[Australopithecus afarensis]] dizoloet e [[1974]] en [[Etiopia]] (rannvro [[Afar]]) gant ur skipailh etrevroadel (ar Breizhad [[Yves Coppens]] ennañ).

==Notennoù==
{{Daveoù}}


[[Rummad:Australopithecus]]
[[Rummad:Bronneged Afrika er Pliosen]]
[[Rummad:Bronneged Afrika er Pleistosen]]
[[Rummad:Genadoù primated ar Ragistor]]
[[Rummad:Primated ar pliosen]]


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Denoniezh]]
[[Rummad:Hominidae]]</text>
      <sha1>jnu7c60unjtvu8h7lda1gbg83iw3f9i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007519</id>
      <parentid>2007517</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T02:05:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8113" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | Aostralopitek |Australopithecus africanus Taung face (University of Zurich).JPG| statud=EX|Klopenn bugel Taung (''Australopithecus'')}}
{{Taxobox Phylum  | Chordata }}
{{Taxobox Classis  | Mammalia}}
{{Taxobox Ordo   | Primates }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Genus   | Australopithecus }}
{{Taxobox Anv skiantel |Australopithecus | [[Raymond Dart|Dart]], [[1925]]}}
{{Taxobox Echu}}
[[skeudenn:Mrs Ples Face.jpg|thumb|200px|Klopenn klok (hep dent al laez hag ar garvan) eus un ''Australopithecus africanus'' oadet a 2,1 milion a vloavezhioù lesanvet &quot;Mrs. Ples&quot; (niverenn katalog STS 5, Sterkfontein cave, hominida karrekaet niverenn 5), dizoloet e Suafrika . Dastumad an Transvaal Museum, Northern Flagship Institute, e [[Pretoria]], e Suafrika.]] 
'''''Australopithecus''''', eus al latin ''australis'' hag eus an [[henc'hresianeg]] πίθηκος ''pithekos'' (&quot;marmouz&quot;), zo ur genad ''[[hominini]]'' hag a veve en Afrika e-doug diwezh ar [[Pliosen]] ha deroù ar [[Pleistosen]]. Diwan a reas ar genad ''[[Homo]]'' (hag an [[Homo sapiens sapiens|dud a vremañ]]) a-douez an  ''Australopithecus'', evel skourr c'hoar da ''Australopithecus sediba''. Ar genadoù ''[[Paranthropus]]'' ha ''[[Kenyanthropus]]'' zo diwanet ivez a-douez  ''Australopithecus''. ''Australopithecus'' zo un ezel eus an ismeuriad [[Australopithecina]]&lt;ref&gt;Wood, Richmond, 2000, p. &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Briggs, Crowther, 2008, p. 124&lt;/ref&gt; ma lakaer ivez ''[[Ardipithecus]]'' a-wezhioù&lt;ref&gt;Wood, 2010&lt;/ref&gt; daoust ma vez implijet ar ger ''Australopithecina'' a-wezhioù d'ober anv eus izili  ''Australopithecus'' hepken. E-touez spesadoù ar genad emañ ''[[Australopithecus garhi|A. garhi]]'', ''[[Australopithecus africanus|A. africanus]]'', ''[[Australopithecus sediba|A. sediba]]'', ''[[Australopithecus afarensis|A. afarensis]], [[Australopithecus anamensis|A. anamensis]], [[Australopithecus bahrelghazali|A. bahrelghazali]]'' hag ''[[Australopithecus deyiremeda|A. deyiremeda]]''. Dizemglev zo da c'houzout hag eñ e tlefe bezañ renket spesadoù  ''Australopithecus'' zo e genadoù nevez, pe hag eñ eo heñvelster ''Paranthropus'' ha ''Kenyanthropus'' gant ''Australopithecus'', abalamour ma'z eo digempoell an daksonomiezh dreist-holl&lt;ref name=&quot;Haile-Selassie2010c&quot;&gt;{{cite journal |author=Haile-Selassie, Y |date=27 October 2010 |title=Phylogeny of early Australopithecus: new fossil evidence from the Woranso-Mille (central Afar, Ethiopia)|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences |volume=365 |issue=1556 |pages=3323–3331 |pmid=20855306 |pmc=2981958 |doi=10.1098/rstb.2010.0064}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url= https://medium.com/@johnhawks/the-plot-to-kill-homo-habilis-94a33bee2adf|title=The plot to kill Homo habilis|last=Hawks|first=John|date=2017-03-20|website=Medium|access-date=2019-03-24}}&lt;/ref&gt;

Ar spesad kentañ eus ar genad zo anavezet, ''A. anamensis'', a vevas e reter Afrika war-dro 4,2 milion a vloavezhioù zo. [[Karrekaenn]]où ''Australopithecus''  a zeuas da vezañ skignet en un doare ledanoc'h-ledan en reter hag e su Afrika&lt;ref&gt;''A. bahrelghazali'' a ziskouez e oa skignet ar genad kalz pelloc'h evit ar pezh a c'heller soñjal diwar ar c'harrekaennnoù dizoloet&lt;/ref&gt;, a-raok dianadiñ war-dro 1,9 milion a vloavezhioù zo (pe etre 1,2 ha 0,6 milion a vloavezhioù zo ma reer anv eus  ''Paranthropus''). Daoust ma n'eus chomet hini ebet eus ar strolladoù staget war-eeun ouzh al lignez-se, ''Australopithecus'' en deus bet diskennidi, rak ar genad ''Homo'' a ziwanas a-douez ur spesad ''Australopithecus''&lt;ref name=&quot;Haile-Selassie2010c&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot; Asfaw99&quot;&gt;{{cite journal | last1 = Asfaw | first1 = B | last2 = White | first2 = T | last3 = Lovejoy | first3 = O | last4 = Latimer | first4 = B | last5 = Simpson | first5 = S | last6 = Suwa | first6 = G | title = Australopithecus garhi: a new species of early hominid from Ethiopia | journal =[[Science (journal)|Science]] | volume = 284 | issue = 5414 | pages = 629–35 | year = 1999 | pmid = 10213683 | doi = 10.1126/science.284.5414.629 | bibcode = 1999Sci...284..629A}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bradshawfoundation.com/origins/australopithecus_africanus.php|title=Exploring the fossil record: Australopithecus africanus|website=[[Bradshaw Foundation]]|language=en|access-date=2019-11-11}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Berger1&quot;&gt;{{Cite journal |last1=Berger |first1=L. R. |last2=de Ruiter |first2=D. J. |last3=Churchill |first3=S. E. |last4=Schmid |first4=P. |last5=Carlson |first5=K. J. |last6=Dirks |first6=P. H. G. M. |last7=Kibii |first7=J. M. |year=2010 |title=''Australopithecus sediba'': a new species of ''Homo''-like australopith from South Africa |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=328 |issue=5975 |pages=195–204 |doi=10.1126/science.1184944 |pmid=20378811|citeseerx=10.1.1.729.7802 |bibcode=2010Sci...328..195B |s2cid=14209370 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Toth2005&quot;&gt;Toth, Nicholas and Schick, Kathy (2005). &quot;African Origins&quot; in ''The Human Past: World Prehistory and the Development of Human Societies'' (Editor: Chris Scarre). London: Thames and Hudson. Page 60. {{ISBN|0-500-28531-4}}&lt;/ref&gt; d'ur mare bennak etre 3 and 2 vilion a vloavezhioù zo&lt;ref name=&quot;Kimbel2016&quot;&gt;{{cite journal |author1=Kimbel, W.H. |author2=Villmoare, B. |date=5 July 2016 |title=From Australopithecus to Homo: the transition that wasn't|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society of London B: Biological Sciences |volume=371 |issue=1698|pages=20150248 |doi=10.1098/rstb.2015.0248 |pmid=27298460 |pmc=4920303 }}&lt;/ref&gt;. 

Bout zo d'an aostralopiteked perzhioù arkaek (empennoù bihan a-walc'h) ha perzhioù emdroetoc'h ([[dentadur]] tost da hini ar [[genad]] [[Homo]]). Kroget o doa da vont war daou droad, neoazh ne c'hellent ket hen ober e-pad pell. 
''Australopithecus'' en doa daou pe dri [[gen (bevoniezh)|gen]] dupliket hag a zeue eus ''[[SRGAP2]]'' war-dro 3,4 ha 2,4 milion a vloavezhioù zo (''[[SRGAP2B]]'' ha ''[[SRGAP2C]]''). An eil anezhe en doa ur roll e kresk niver an [[neuron]]où hag en o dilec'hiadenn en empenn mab-den&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.newscientist.com/article/dn21777-the-humanity-switch-how-one-gene-made-us-brainier/|title=The humanity switch: How one gene made us brainier|last=Reardon|first=Sara|date=2012-05-03|website=New Scientist|language=en-US|access-date=2020-03-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last1=Sporny|first1=Michael|last2=Guez-Haddad|first2=Julia|last3=Kreusch|first3=Annett|last4=Shakartzi|first4=Sivan|last5=Neznansky|first5=Avi|last6=Cross|first6=Alice|last7=Isupov|first7=Michail N.|last8=Qualmann|first8=Britta|last9=Kessels|first9=Michael M.|last10=Opatowsky|first10=Yarden|date=June 2017|title=Structural History of Human SRGAP2 Proteins|journal=Molecular Biology and Evolution|volume=34|issue=6|pages=1463–1478|doi=10.1093/molbev/msx094|issn=0737-4038|pmc=5435084|pmid=28333212}}&lt;/ref&gt;.  Kemmoù bras c'hoarvezet en anatomiezh an dorn a weler ivez, da gentañ e karrekaennoù eus ''A. afarensis'' war-dro 3 milion a vloavezhioù zo (bizied berraet e-keñver ar biz-meud ha kemmoù er c'houbloù etre ar [[biz-yod]], an [[Tristurieg (askorn)|trapeziom]] hag ar [[pennog]])&lt;ref name=&quot;Tocheri2008&quot;&gt;{{Cite journal |author1=Tocheri, Matthew W. |author2=Orr, Caley M. |author3=Jocofsky, Marc C. |author4=Marzke, Mary W. |author4-link=Mary Marzke|date=April 2008 |title=The evolutionary history of the hominin hand since the last common ancestor of Pan and Homo|journal=[[Journal of Anatomy]]|volume=212 |issue=4 |pages=544–562 |doi=10.1111/j.1469-7580.2008.00865.x |pmid=18380869|pmc=2409097 }}&lt;/ref&gt;. 

Brudetañ karrekaenn aostralopitek dizoloet zo, hep mar ebet, hini [[Lucy]], un [[Australopithecus afarensis]] dizoloet e [[1974]] en [[Etiopia]] (rannvro [[Afar]]) gant ur skipailh etrevroadel (ar Breizhad [[Yves Coppens]] ennañ).

==Notennoù==
{{Daveoù}}


[[Rummad:Australopithecus]]
[[Rummad:Bronneged Afrika er Pliosen]]
[[Rummad:Bronneged Afrika er Pleistosen]]
[[Rummad:Genadoù primated ar Ragistor]]
[[Rummad:Primated ar pliosen]]


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Denoniezh]]
[[Rummad:Hominidae]]</text>
      <sha1>1bzvm4pwrx3885vudp3xewcgyxexl3o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007520</id>
      <parentid>2007519</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T02:06:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8147" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | Aostralopitek |Australopithecus africanus Taung face (University of Zurich).JPG| statud=EX|Klopenn bugel Taung (''Australopithecus'')}}
{{Taxobox Phylum  | Chordata }}
{{Taxobox Classis  | Mammalia}}
{{Taxobox Ordo   | Primates }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Genus   | Australopithecus }}
{{Taxobox Anv skiantel |Australopithecus | [[Raymond Dart|Dart]], [[1925]]}}
{{Taxobox Echu}}
[[skeudenn:Mrs Ples Face.jpg|thumb|200px|Klopenn klok (hep dent al laez hag ar garvan) eus un ''Australopithecus africanus'' oadet a 2,1 milion a vloavezhioù lesanvet &quot;Mrs. Ples&quot; (niverenn katalog STS 5, Sterkfontein cave, hominida karrekaet niverenn 5), dizoloet e Suafrika . Dastumad an Transvaal Museum, Northern Flagship Institute, e [[Pretoria]], e Suafrika.]] 
'''''Australopithecus''''', en deus roet '''aostralopitek''', eus al latin ''australis'' hag eus an [[henc'hresianeg]] πίθηκος ''pithekos'' (&quot;marmouz&quot;), zo ur genad ''[[hominini]]'' hag a veve en Afrika e-doug diwezh ar [[Pliosen]] ha deroù ar [[Pleistosen]]. Diwan a reas ar genad ''[[Homo]]'' (hag an [[Homo sapiens sapiens|dud a vremañ]]) a-douez an  ''Australopithecus'', evel skourr c'hoar da ''Australopithecus sediba''. Ar genadoù ''[[Paranthropus]]'' ha ''[[Kenyanthropus]]'' zo diwanet ivez a-douez  ''Australopithecus''. ''Australopithecus'' zo un ezel eus an ismeuriad [[Australopithecina]]&lt;ref&gt;Wood, Richmond, 2000, p. &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Briggs, Crowther, 2008, p. 124&lt;/ref&gt; ma lakaer ivez ''[[Ardipithecus]]'' a-wezhioù&lt;ref&gt;Wood, 2010&lt;/ref&gt; daoust ma vez implijet ar ger ''Australopithecina'' a-wezhioù d'ober anv eus izili  ''Australopithecus'' hepken. E-touez spesadoù ar genad emañ ''[[Australopithecus garhi|A. garhi]]'', ''[[Australopithecus africanus|A. africanus]]'', ''[[Australopithecus sediba|A. sediba]]'', ''[[Australopithecus afarensis|A. afarensis]], [[Australopithecus anamensis|A. anamensis]], [[Australopithecus bahrelghazali|A. bahrelghazali]]'' hag ''[[Australopithecus deyiremeda|A. deyiremeda]]''. Dizemglev zo da c'houzout hag eñ e tlefe bezañ renket spesadoù  ''Australopithecus'' zo e genadoù nevez, pe hag eñ eo heñvelster ''Paranthropus'' ha ''Kenyanthropus'' gant ''Australopithecus'', abalamour ma'z eo digempoell an daksonomiezh dreist-holl&lt;ref name=&quot;Haile-Selassie2010c&quot;&gt;{{cite journal |author=Haile-Selassie, Y |date=27 October 2010 |title=Phylogeny of early Australopithecus: new fossil evidence from the Woranso-Mille (central Afar, Ethiopia)|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences |volume=365 |issue=1556 |pages=3323–3331 |pmid=20855306 |pmc=2981958 |doi=10.1098/rstb.2010.0064}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url= https://medium.com/@johnhawks/the-plot-to-kill-homo-habilis-94a33bee2adf|title=The plot to kill Homo habilis|last=Hawks|first=John|date=2017-03-20|website=Medium|access-date=2019-03-24}}&lt;/ref&gt;

Ar spesad kentañ eus ar genad zo anavezet, ''A. anamensis'', a vevas e reter Afrika war-dro 4,2 milion a vloavezhioù zo. [[Karrekaenn]]où ''Australopithecus''  a zeuas da vezañ skignet en un doare ledanoc'h-ledan en reter hag e su Afrika&lt;ref&gt;''A. bahrelghazali'' a ziskouez e oa skignet ar genad kalz pelloc'h evit ar pezh a c'heller soñjal diwar ar c'harrekaennnoù dizoloet&lt;/ref&gt;, a-raok dianadiñ war-dro 1,9 milion a vloavezhioù zo (pe etre 1,2 ha 0,6 milion a vloavezhioù zo ma reer anv eus  ''Paranthropus''). Daoust ma n'eus chomet hini ebet eus ar strolladoù staget war-eeun ouzh al lignez-se, ''Australopithecus'' en deus bet diskennidi, rak ar genad ''Homo'' a ziwanas a-douez ur spesad ''Australopithecus''&lt;ref name=&quot;Haile-Selassie2010c&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot; Asfaw99&quot;&gt;{{cite journal | last1 = Asfaw | first1 = B | last2 = White | first2 = T | last3 = Lovejoy | first3 = O | last4 = Latimer | first4 = B | last5 = Simpson | first5 = S | last6 = Suwa | first6 = G | title = Australopithecus garhi: a new species of early hominid from Ethiopia | journal =[[Science (journal)|Science]] | volume = 284 | issue = 5414 | pages = 629–35 | year = 1999 | pmid = 10213683 | doi = 10.1126/science.284.5414.629 | bibcode = 1999Sci...284..629A}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bradshawfoundation.com/origins/australopithecus_africanus.php|title=Exploring the fossil record: Australopithecus africanus|website=[[Bradshaw Foundation]]|language=en|access-date=2019-11-11}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Berger1&quot;&gt;{{Cite journal |last1=Berger |first1=L. R. |last2=de Ruiter |first2=D. J. |last3=Churchill |first3=S. E. |last4=Schmid |first4=P. |last5=Carlson |first5=K. J. |last6=Dirks |first6=P. H. G. M. |last7=Kibii |first7=J. M. |year=2010 |title=''Australopithecus sediba'': a new species of ''Homo''-like australopith from South Africa |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=328 |issue=5975 |pages=195–204 |doi=10.1126/science.1184944 |pmid=20378811|citeseerx=10.1.1.729.7802 |bibcode=2010Sci...328..195B |s2cid=14209370 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Toth2005&quot;&gt;Toth, Nicholas and Schick, Kathy (2005). &quot;African Origins&quot; in ''The Human Past: World Prehistory and the Development of Human Societies'' (Editor: Chris Scarre). London: Thames and Hudson. Page 60. {{ISBN|0-500-28531-4}}&lt;/ref&gt; d'ur mare bennak etre 3 and 2 vilion a vloavezhioù zo&lt;ref name=&quot;Kimbel2016&quot;&gt;{{cite journal |author1=Kimbel, W.H. |author2=Villmoare, B. |date=5 July 2016 |title=From Australopithecus to Homo: the transition that wasn't|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society of London B: Biological Sciences |volume=371 |issue=1698|pages=20150248 |doi=10.1098/rstb.2015.0248 |pmid=27298460 |pmc=4920303 }}&lt;/ref&gt;. 

Bout zo d'an aostralopiteked perzhioù arkaek (empennoù bihan a-walc'h) ha perzhioù emdroetoc'h ([[dentadur]] tost da hini ar [[genad]] [[Homo]]). Kroget o doa da vont war daou droad, neoazh ne c'hellent ket hen ober e-pad pell. 
''Australopithecus'' en doa daou pe dri [[gen (bevoniezh)|gen]] dupliket hag a zeue eus ''[[SRGAP2]]'' war-dro 3,4 ha 2,4 milion a vloavezhioù zo (''[[SRGAP2B]]'' ha ''[[SRGAP2C]]''). An eil anezhe en doa ur roll e kresk niver an [[neuron]]où hag en o dilec'hiadenn en empenn mab-den&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.newscientist.com/article/dn21777-the-humanity-switch-how-one-gene-made-us-brainier/|title=The humanity switch: How one gene made us brainier|last=Reardon|first=Sara|date=2012-05-03|website=New Scientist|language=en-US|access-date=2020-03-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last1=Sporny|first1=Michael|last2=Guez-Haddad|first2=Julia|last3=Kreusch|first3=Annett|last4=Shakartzi|first4=Sivan|last5=Neznansky|first5=Avi|last6=Cross|first6=Alice|last7=Isupov|first7=Michail N.|last8=Qualmann|first8=Britta|last9=Kessels|first9=Michael M.|last10=Opatowsky|first10=Yarden|date=June 2017|title=Structural History of Human SRGAP2 Proteins|journal=Molecular Biology and Evolution|volume=34|issue=6|pages=1463–1478|doi=10.1093/molbev/msx094|issn=0737-4038|pmc=5435084|pmid=28333212}}&lt;/ref&gt;.  Kemmoù bras c'hoarvezet en anatomiezh an dorn a weler ivez, da gentañ e karrekaennoù eus ''A. afarensis'' war-dro 3 milion a vloavezhioù zo (bizied berraet e-keñver ar biz-meud ha kemmoù er c'houbloù etre ar [[biz-yod]], an [[Tristurieg (askorn)|trapeziom]] hag ar [[pennog]])&lt;ref name=&quot;Tocheri2008&quot;&gt;{{Cite journal |author1=Tocheri, Matthew W. |author2=Orr, Caley M. |author3=Jocofsky, Marc C. |author4=Marzke, Mary W. |author4-link=Mary Marzke|date=April 2008 |title=The evolutionary history of the hominin hand since the last common ancestor of Pan and Homo|journal=[[Journal of Anatomy]]|volume=212 |issue=4 |pages=544–562 |doi=10.1111/j.1469-7580.2008.00865.x |pmid=18380869|pmc=2409097 }}&lt;/ref&gt;. 

Brudetañ karrekaenn aostralopitek dizoloet zo, hep mar ebet, hini [[Lucy]], un [[Australopithecus afarensis]] dizoloet e [[1974]] en [[Etiopia]] (rannvro [[Afar]]) gant ur skipailh etrevroadel (ar Breizhad [[Yves Coppens]] ennañ).

==Notennoù==
{{Daveoù}}


[[Rummad:Australopithecus]]
[[Rummad:Bronneged Afrika er Pliosen]]
[[Rummad:Bronneged Afrika er Pleistosen]]
[[Rummad:Genadoù primated ar Ragistor]]
[[Rummad:Primated ar pliosen]]


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Denoniezh]]
[[Rummad:Hominidae]]</text>
      <sha1>4tc013s28esqgom39rv4j87543fbuk5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007532</id>
      <parentid>2007520</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T02:31:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] :  – [[Rummad:Denoniezh]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8126" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | Aostralopitek |Australopithecus africanus Taung face (University of Zurich).JPG| statud=EX|Klopenn bugel Taung (''Australopithecus'')}}
{{Taxobox Phylum  | Chordata }}
{{Taxobox Classis  | Mammalia}}
{{Taxobox Ordo   | Primates }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Genus   | Australopithecus }}
{{Taxobox Anv skiantel |Australopithecus | [[Raymond Dart|Dart]], [[1925]]}}
{{Taxobox Echu}}
[[skeudenn:Mrs Ples Face.jpg|thumb|200px|Klopenn klok (hep dent al laez hag ar garvan) eus un ''Australopithecus africanus'' oadet a 2,1 milion a vloavezhioù lesanvet &quot;Mrs. Ples&quot; (niverenn katalog STS 5, Sterkfontein cave, hominida karrekaet niverenn 5), dizoloet e Suafrika . Dastumad an Transvaal Museum, Northern Flagship Institute, e [[Pretoria]], e Suafrika.]] 
'''''Australopithecus''''', en deus roet '''aostralopitek''', eus al latin ''australis'' hag eus an [[henc'hresianeg]] πίθηκος ''pithekos'' (&quot;marmouz&quot;), zo ur genad ''[[hominini]]'' hag a veve en Afrika e-doug diwezh ar [[Pliosen]] ha deroù ar [[Pleistosen]]. Diwan a reas ar genad ''[[Homo]]'' (hag an [[Homo sapiens sapiens|dud a vremañ]]) a-douez an  ''Australopithecus'', evel skourr c'hoar da ''Australopithecus sediba''. Ar genadoù ''[[Paranthropus]]'' ha ''[[Kenyanthropus]]'' zo diwanet ivez a-douez  ''Australopithecus''. ''Australopithecus'' zo un ezel eus an ismeuriad [[Australopithecina]]&lt;ref&gt;Wood, Richmond, 2000, p. &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Briggs, Crowther, 2008, p. 124&lt;/ref&gt; ma lakaer ivez ''[[Ardipithecus]]'' a-wezhioù&lt;ref&gt;Wood, 2010&lt;/ref&gt; daoust ma vez implijet ar ger ''Australopithecina'' a-wezhioù d'ober anv eus izili  ''Australopithecus'' hepken. E-touez spesadoù ar genad emañ ''[[Australopithecus garhi|A. garhi]]'', ''[[Australopithecus africanus|A. africanus]]'', ''[[Australopithecus sediba|A. sediba]]'', ''[[Australopithecus afarensis|A. afarensis]], [[Australopithecus anamensis|A. anamensis]], [[Australopithecus bahrelghazali|A. bahrelghazali]]'' hag ''[[Australopithecus deyiremeda|A. deyiremeda]]''. Dizemglev zo da c'houzout hag eñ e tlefe bezañ renket spesadoù  ''Australopithecus'' zo e genadoù nevez, pe hag eñ eo heñvelster ''Paranthropus'' ha ''Kenyanthropus'' gant ''Australopithecus'', abalamour ma'z eo digempoell an daksonomiezh dreist-holl&lt;ref name=&quot;Haile-Selassie2010c&quot;&gt;{{cite journal |author=Haile-Selassie, Y |date=27 October 2010 |title=Phylogeny of early Australopithecus: new fossil evidence from the Woranso-Mille (central Afar, Ethiopia)|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences |volume=365 |issue=1556 |pages=3323–3331 |pmid=20855306 |pmc=2981958 |doi=10.1098/rstb.2010.0064}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url= https://medium.com/@johnhawks/the-plot-to-kill-homo-habilis-94a33bee2adf|title=The plot to kill Homo habilis|last=Hawks|first=John|date=2017-03-20|website=Medium|access-date=2019-03-24}}&lt;/ref&gt;

Ar spesad kentañ eus ar genad zo anavezet, ''A. anamensis'', a vevas e reter Afrika war-dro 4,2 milion a vloavezhioù zo. [[Karrekaenn]]où ''Australopithecus''  a zeuas da vezañ skignet en un doare ledanoc'h-ledan en reter hag e su Afrika&lt;ref&gt;''A. bahrelghazali'' a ziskouez e oa skignet ar genad kalz pelloc'h evit ar pezh a c'heller soñjal diwar ar c'harrekaennnoù dizoloet&lt;/ref&gt;, a-raok dianadiñ war-dro 1,9 milion a vloavezhioù zo (pe etre 1,2 ha 0,6 milion a vloavezhioù zo ma reer anv eus  ''Paranthropus''). Daoust ma n'eus chomet hini ebet eus ar strolladoù staget war-eeun ouzh al lignez-se, ''Australopithecus'' en deus bet diskennidi, rak ar genad ''Homo'' a ziwanas a-douez ur spesad ''Australopithecus''&lt;ref name=&quot;Haile-Selassie2010c&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot; Asfaw99&quot;&gt;{{cite journal | last1 = Asfaw | first1 = B | last2 = White | first2 = T | last3 = Lovejoy | first3 = O | last4 = Latimer | first4 = B | last5 = Simpson | first5 = S | last6 = Suwa | first6 = G | title = Australopithecus garhi: a new species of early hominid from Ethiopia | journal =[[Science (journal)|Science]] | volume = 284 | issue = 5414 | pages = 629–35 | year = 1999 | pmid = 10213683 | doi = 10.1126/science.284.5414.629 | bibcode = 1999Sci...284..629A}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bradshawfoundation.com/origins/australopithecus_africanus.php|title=Exploring the fossil record: Australopithecus africanus|website=[[Bradshaw Foundation]]|language=en|access-date=2019-11-11}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Berger1&quot;&gt;{{Cite journal |last1=Berger |first1=L. R. |last2=de Ruiter |first2=D. J. |last3=Churchill |first3=S. E. |last4=Schmid |first4=P. |last5=Carlson |first5=K. J. |last6=Dirks |first6=P. H. G. M. |last7=Kibii |first7=J. M. |year=2010 |title=''Australopithecus sediba'': a new species of ''Homo''-like australopith from South Africa |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=328 |issue=5975 |pages=195–204 |doi=10.1126/science.1184944 |pmid=20378811|citeseerx=10.1.1.729.7802 |bibcode=2010Sci...328..195B |s2cid=14209370 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Toth2005&quot;&gt;Toth, Nicholas and Schick, Kathy (2005). &quot;African Origins&quot; in ''The Human Past: World Prehistory and the Development of Human Societies'' (Editor: Chris Scarre). London: Thames and Hudson. Page 60. {{ISBN|0-500-28531-4}}&lt;/ref&gt; d'ur mare bennak etre 3 and 2 vilion a vloavezhioù zo&lt;ref name=&quot;Kimbel2016&quot;&gt;{{cite journal |author1=Kimbel, W.H. |author2=Villmoare, B. |date=5 July 2016 |title=From Australopithecus to Homo: the transition that wasn't|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society of London B: Biological Sciences |volume=371 |issue=1698|pages=20150248 |doi=10.1098/rstb.2015.0248 |pmid=27298460 |pmc=4920303 }}&lt;/ref&gt;. 

Bout zo d'an aostralopiteked perzhioù arkaek (empennoù bihan a-walc'h) ha perzhioù emdroetoc'h ([[dentadur]] tost da hini ar [[genad]] [[Homo]]). Kroget o doa da vont war daou droad, neoazh ne c'hellent ket hen ober e-pad pell. 
''Australopithecus'' en doa daou pe dri [[gen (bevoniezh)|gen]] dupliket hag a zeue eus ''[[SRGAP2]]'' war-dro 3,4 ha 2,4 milion a vloavezhioù zo (''[[SRGAP2B]]'' ha ''[[SRGAP2C]]''). An eil anezhe en doa ur roll e kresk niver an [[neuron]]où hag en o dilec'hiadenn en empenn mab-den&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.newscientist.com/article/dn21777-the-humanity-switch-how-one-gene-made-us-brainier/|title=The humanity switch: How one gene made us brainier|last=Reardon|first=Sara|date=2012-05-03|website=New Scientist|language=en-US|access-date=2020-03-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last1=Sporny|first1=Michael|last2=Guez-Haddad|first2=Julia|last3=Kreusch|first3=Annett|last4=Shakartzi|first4=Sivan|last5=Neznansky|first5=Avi|last6=Cross|first6=Alice|last7=Isupov|first7=Michail N.|last8=Qualmann|first8=Britta|last9=Kessels|first9=Michael M.|last10=Opatowsky|first10=Yarden|date=June 2017|title=Structural History of Human SRGAP2 Proteins|journal=Molecular Biology and Evolution|volume=34|issue=6|pages=1463–1478|doi=10.1093/molbev/msx094|issn=0737-4038|pmc=5435084|pmid=28333212}}&lt;/ref&gt;.  Kemmoù bras c'hoarvezet en anatomiezh an dorn a weler ivez, da gentañ e karrekaennoù eus ''A. afarensis'' war-dro 3 milion a vloavezhioù zo (bizied berraet e-keñver ar biz-meud ha kemmoù er c'houbloù etre ar [[biz-yod]], an [[Tristurieg (askorn)|trapeziom]] hag ar [[pennog]])&lt;ref name=&quot;Tocheri2008&quot;&gt;{{Cite journal |author1=Tocheri, Matthew W. |author2=Orr, Caley M. |author3=Jocofsky, Marc C. |author4=Marzke, Mary W. |author4-link=Mary Marzke|date=April 2008 |title=The evolutionary history of the hominin hand since the last common ancestor of Pan and Homo|journal=[[Journal of Anatomy]]|volume=212 |issue=4 |pages=544–562 |doi=10.1111/j.1469-7580.2008.00865.x |pmid=18380869|pmc=2409097 }}&lt;/ref&gt;. 

Brudetañ karrekaenn aostralopitek dizoloet zo, hep mar ebet, hini [[Lucy]], un [[Australopithecus afarensis]] dizoloet e [[1974]] en [[Etiopia]] (rannvro [[Afar]]) gant ur skipailh etrevroadel (ar Breizhad [[Yves Coppens]] ennañ).

==Notennoù==
{{Daveoù}}


[[Rummad:Australopithecus]]
[[Rummad:Bronneged Afrika er Pliosen]]
[[Rummad:Bronneged Afrika er Pleistosen]]
[[Rummad:Genadoù primated ar Ragistor]]
[[Rummad:Primated ar pliosen]]


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Hominidae]]</text>
      <sha1>iqhzhdmt89yz7n55d895v0burg8lmsn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007533</id>
      <parentid>2007532</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T02:33:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8125" xml:space="preserve">{{Taxobox Loen  | Aostralopitek |Australopithecus africanus Taung face (University of Zurich).JPG| statud=EX|Klopenn bugel Taung (''Australopithecus'')}}
{{Taxobox Phylum  | Chordata }}
{{Taxobox Classis  | Mammalia}}
{{Taxobox Ordo   | Primates }}
{{Taxobox Familia | Hominidae }}
{{Taxobox Genus   | Australopithecus }}
{{Taxobox Anv skiantel |Australopithecus | [[Raymond Dart|Dart]], [[1925]]}}
{{Taxobox Echu}}
[[skeudenn:Mrs Ples Face.jpg|thumb|200px|Klopenn klok (hep dent al laez hag ar garvan) eus un ''Australopithecus africanus'' oadet a 2,1 milion a vloavezhioù lesanvet &quot;Mrs. Ples&quot; (niverenn katalog STS 5, Sterkfontein cave, hominida karrekaet niverenn 5), dizoloet e Suafrika . Dastumad an Transvaal Museum, Northern Flagship Institute, e [[Pretoria]], e Suafrika.]] 
'''''Australopithecus''''', en deus roet '''aostralopitek''', eus al latin ''australis'' hag eus an [[henc'hresianeg]] πίθηκος ''pithekos'' (&quot;marmouz&quot;), zo ur genad ''[[hominini]]'' hag a veve en Afrika e-doug diwezh ar [[Pliosen]] ha deroù ar [[Pleistosen]]. Diwan a reas ar genad ''[[Homo]]'' (hag an [[Homo sapiens sapiens|dud a vremañ]]) a-douez an  ''Australopithecus'', evel skourr c'hoar da ''Australopithecus sediba''. Ar genadoù ''[[Paranthropus]]'' ha ''[[Kenyanthropus]]'' zo diwanet ivez a-douez  ''Australopithecus''. ''Australopithecus'' zo un ezel eus an ismeuriad [[Australopithecina]]&lt;ref&gt;Wood, Richmond, 2000, p. &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Briggs, Crowther, 2008, p. 124&lt;/ref&gt; ma lakaer ivez ''[[Ardipithecus]]'' a-wezhioù&lt;ref&gt;Wood, 2010&lt;/ref&gt; daoust ma vez implijet ar ger ''Australopithecina'' a-wezhioù d'ober anv eus izili  ''Australopithecus'' hepken. E-touez spesadoù ar genad emañ ''[[Australopithecus garhi|A. garhi]]'', ''[[Australopithecus africanus|A. africanus]]'', ''[[Australopithecus sediba|A. sediba]]'', ''[[Australopithecus afarensis|A. afarensis]], [[Australopithecus anamensis|A. anamensis]], [[Australopithecus bahrelghazali|A. bahrelghazali]]'' hag ''[[Australopithecus deyiremeda|A. deyiremeda]]''. Dizemglev zo da c'houzout hag eñ e tlefe bezañ renket spesadoù  ''Australopithecus'' zo e genadoù nevez, pe hag eñ eo heñvelster ''Paranthropus'' ha ''Kenyanthropus'' gant ''Australopithecus'', abalamour ma'z eo digempoell an daksonomiezh dreist-holl&lt;ref name=&quot;Haile-Selassie2010c&quot;&gt;{{cite journal |author=Haile-Selassie, Y |date=27 October 2010 |title=Phylogeny of early Australopithecus: new fossil evidence from the Woranso-Mille (central Afar, Ethiopia)|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences |volume=365 |issue=1556 |pages=3323–3331 |pmid=20855306 |pmc=2981958 |doi=10.1098/rstb.2010.0064}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url= https://medium.com/@johnhawks/the-plot-to-kill-homo-habilis-94a33bee2adf|title=The plot to kill Homo habilis|last=Hawks|first=John|date=2017-03-20|website=Medium|access-date=2019-03-24}}&lt;/ref&gt;

Ar spesad kentañ eus ar genad zo anavezet, ''A. anamensis'', a vevas e reter Afrika war-dro 4,2 milion a vloavezhioù zo. [[Karrekaenn]]où ''Australopithecus''  a zeuas da vezañ skignet en un doare ledanoc'h-ledan en reter hag e su Afrika&lt;ref&gt;''A. bahrelghazali'' a ziskouez e oa skignet ar genad kalz pelloc'h evit ar pezh a c'heller soñjal diwar ar c'harrekaennnoù dizoloet&lt;/ref&gt;, a-raok dianadiñ war-dro 1,9 milion a vloavezhioù zo (pe etre 1,2 ha 0,6 milion a vloavezhioù zo ma reer anv eus  ''Paranthropus''). Daoust ma n'eus chomet hini ebet eus ar strolladoù staget war-eeun ouzh al lignez-se, ''Australopithecus'' en deus bet diskennidi, rak ar genad ''Homo'' a ziwanas a-douez ur spesad ''Australopithecus''&lt;ref name=&quot;Haile-Selassie2010c&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot; Asfaw99&quot;&gt;{{cite journal | last1 = Asfaw | first1 = B | last2 = White | first2 = T | last3 = Lovejoy | first3 = O | last4 = Latimer | first4 = B | last5 = Simpson | first5 = S | last6 = Suwa | first6 = G | title = Australopithecus garhi: a new species of early hominid from Ethiopia | journal =[[Science (journal)|Science]] | volume = 284 | issue = 5414 | pages = 629–35 | year = 1999 | pmid = 10213683 | doi = 10.1126/science.284.5414.629 | bibcode = 1999Sci...284..629A}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bradshawfoundation.com/origins/australopithecus_africanus.php|title=Exploring the fossil record: Australopithecus africanus|website=[[Bradshaw Foundation]]|language=en|access-date=2019-11-11}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Berger1&quot;&gt;{{Cite journal |last1=Berger |first1=L. R. |last2=de Ruiter |first2=D. J. |last3=Churchill |first3=S. E. |last4=Schmid |first4=P. |last5=Carlson |first5=K. J. |last6=Dirks |first6=P. H. G. M. |last7=Kibii |first7=J. M. |year=2010 |title=''Australopithecus sediba'': a new species of ''Homo''-like australopith from South Africa |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=328 |issue=5975 |pages=195–204 |doi=10.1126/science.1184944 |pmid=20378811|citeseerx=10.1.1.729.7802 |bibcode=2010Sci...328..195B |s2cid=14209370 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Toth2005&quot;&gt;Toth, Nicholas and Schick, Kathy (2005). &quot;African Origins&quot; in ''The Human Past: World Prehistory and the Development of Human Societies'' (Editor: Chris Scarre). London: Thames and Hudson. Page 60. {{ISBN|0-500-28531-4}}&lt;/ref&gt; d'ur mare bennak etre 3 and 2 vilion a vloavezhioù zo&lt;ref name=&quot;Kimbel2016&quot;&gt;{{cite journal |author1=Kimbel, W.H. |author2=Villmoare, B. |date=5 July 2016 |title=From Australopithecus to Homo: the transition that wasn't|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society of London B: Biological Sciences |volume=371 |issue=1698|pages=20150248 |doi=10.1098/rstb.2015.0248 |pmid=27298460 |pmc=4920303 }}&lt;/ref&gt;. 

Bout zo d'an aostralopiteked perzhioù arkaek (empennoù bihan a-walc'h) ha perzhioù emdroetoc'h ([[dentadur]] tost da hini ar [[genad]] [[Homo]]). Kroget o doa da vont war daou droad, neoazh ne c'hellent ket en ober e-pad pell. 
''Australopithecus'' en doa daou pe dri [[gen (bevoniezh)|gen]] dupliket hag a zeue eus ''[[SRGAP2]]'' war-dro 3,4 ha 2,4 milion a vloavezhioù zo (''[[SRGAP2B]]'' ha ''[[SRGAP2C]]''). An eil anezhe en doa ur roll e kresk niver an [[neuron]]où hag en o dilec'hiadenn en empenn mab-den&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.newscientist.com/article/dn21777-the-humanity-switch-how-one-gene-made-us-brainier/|title=The humanity switch: How one gene made us brainier|last=Reardon|first=Sara|date=2012-05-03|website=New Scientist|language=en-US|access-date=2020-03-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last1=Sporny|first1=Michael|last2=Guez-Haddad|first2=Julia|last3=Kreusch|first3=Annett|last4=Shakartzi|first4=Sivan|last5=Neznansky|first5=Avi|last6=Cross|first6=Alice|last7=Isupov|first7=Michail N.|last8=Qualmann|first8=Britta|last9=Kessels|first9=Michael M.|last10=Opatowsky|first10=Yarden|date=June 2017|title=Structural History of Human SRGAP2 Proteins|journal=Molecular Biology and Evolution|volume=34|issue=6|pages=1463–1478|doi=10.1093/molbev/msx094|issn=0737-4038|pmc=5435084|pmid=28333212}}&lt;/ref&gt;.  Kemmoù bras c'hoarvezet en anatomiezh an dorn a weler ivez, da gentañ e karrekaennoù eus ''A. afarensis'' war-dro 3 milion a vloavezhioù zo (bizied berraet e-keñver ar biz-meud ha kemmoù er c'houbloù etre ar [[biz-yod]], an [[Tristurieg (askorn)|trapeziom]] hag ar [[pennog]])&lt;ref name=&quot;Tocheri2008&quot;&gt;{{Cite journal |author1=Tocheri, Matthew W. |author2=Orr, Caley M. |author3=Jocofsky, Marc C. |author4=Marzke, Mary W. |author4-link=Mary Marzke|date=April 2008 |title=The evolutionary history of the hominin hand since the last common ancestor of Pan and Homo|journal=[[Journal of Anatomy]]|volume=212 |issue=4 |pages=544–562 |doi=10.1111/j.1469-7580.2008.00865.x |pmid=18380869|pmc=2409097 }}&lt;/ref&gt;. 

Brudetañ karrekaenn aostralopitek dizoloet zo, hep mar ebet, hini [[Lucy]], un [[Australopithecus afarensis]] dizoloet e [[1974]] en [[Etiopia]] (rannvro [[Afar]]) gant ur skipailh etrevroadel (ar Breizhad [[Yves Coppens]] ennañ).

==Notennoù==
{{Daveoù}}


[[Rummad:Australopithecus]]
[[Rummad:Bronneged Afrika er Pliosen]]
[[Rummad:Bronneged Afrika er Pleistosen]]
[[Rummad:Genadoù primated ar Ragistor]]
[[Rummad:Primated ar pliosen]]


[[Rummad:Paleoantropologiezh]]
[[Rummad:Hominidae]]</text>
      <sha1>banoek7tp11p4c4n49lhiz8iti7ydo5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>CNN</title>
    <ns>0</ns>
    <id>129686</id>
    <revision>
      <id>2007494</id>
      <parentid>2007248</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T21:23:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dishual</username>
        <id>612</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1865" xml:space="preserve">[[Restr:CNN 11059492.png|thumb|Logo CNN]]
'''CNN''' berradur '''Cable News Network''' a vez graet eus ur chadenn skinwel Amerikan perc'hennet gant an [[Turner Broadcasting System]] skourr d'an [[Time Warner]]. Enaouet e voe d'ar [[1añ a viz Even]] [[1980]] gant ar perc'henner kleweled Amerikan [[Ted Turner]] evel ur chadenn kelaouiñ dibaouez dre neudenn. E miz Ebrel 2016, ur penn da CNN a ziskrivas gant un doare ofisiel ne oa ket mui ur chadenn skinwel kleweled &quot;no longer a TV news network&quot; met ur savenn lies dibaouez &quot;a 24-hour global multiplatform network.&quot; Pa voe lañset, CNN a oa ar c'hentañ chadenn skinwel o reiñ ur sell dibaouez war ar c'heleier, bez e oa ivez ar c'hentañ chadenn skinwel kelaouiñ nemetken er [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù Unanet]]. 

E miz C'hwevrer 2015, CNN a c'haller gwelet gant 96 289 000 skinwel en tiegezhioù (82.7% eus an tiegezhioù gant ur skinwel da nebeutañ) er [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù Unanet]].
== Tabutoù ==
[[Restr:Cnn whitewashing bahrain dictatorship.png|thumb|250px|ludresadenn eus doare kelaouiñ CNN adal un tresadenn-vev &quot;CNN whitewashing [[Bahrain]] dictatorship&quot; (CNN o naetaat diktatouriezh Bahrain)]]
== Kampagn dilennadegoù prezidant SUA 2016 ==
D'an 3 a viz Ebrel 2016, kantadoù a harperien da [[Bernie Sanders]] o deus klemmet dirak savadur penn CNN e [[Los Angeles]]. Harperien Sanders a oa o vanifestiñ a-enep ar chadenn evit an doare a oa bet ganti da gelaouiñ war Kampagn dilennadegoù prezidant SUA 2016, dreist-holl da geñver an amzer roet da Sanders evit dibunañ e soñjoù. Lesanvet ''Occupy CNN'', al luskad enebiñ a lakae war-raok ar fed ma vije bet ar mediaoù pennañ er Stadoù Unanet Amerika o kuzhañ kampagn Sanders hag o lakaat war-wel e-plas [[Hillary Clinton]] pe [[Donald Trump]].
[[Rummad:Skinwel]]
[[Rummad:Mediaoù SUA]]
[[Rummad:Chadennoù skinwel SUA]]</text>
      <sha1>2jcmuza945eekgmv190isgs4ekfx7wp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>United Nations Development Programme</title>
    <ns>0</ns>
    <id>129815</id>
    <revision>
      <id>2007388</id>
      <parentid>1877149</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T12:59:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adriendelucca</username>
        <id>53023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1173" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot;
|-
|[[Restr:UNDP logo.svg|100px]]
|}
'''Programm Diorren ar Broadoù Unanet''', '''''United Nations Development Programme''''' e [[saozneg]] , berraet en '''UNDP''', a vez graet eus rouedad hollek an diorren evit [[Aozadur ar Broadoù Unanet]].

Gant e lec'h pennañ e [[New York|New York City]], an UNDP a glask reiñ harp ha difenn ar c'hemmoù ret er broioù a-benn uhelaat ul live skoliata, eskemm a-zivout an taolioù-arnod kement hag eskemm ar madoù evit sevel ur bed reishoc'h. Lies eo an obererezhioù a vez sevenet gant an aozadur, evel degas selloù tud arbennikaet, gourdoniñ, harpañ gant arc'hant d'ar vroioù o tiorren. Ar re baourañ dre ar bed e vez bepred kalon ar broioù da harpañ.

An UNDP a zo ur skourr pouezus eus Aozadur ar Broadoù Unanet hag eus ar vodadeg veur. Penn merour an UNDP a vez an trede penn uhelañ ofisiel d'an ABU goude sekretour-meur an aozadur hag ar c'hannad sekretour-meur d'an ABU.
== Istor ==
Er bloaz [[1966]] e voe krouet an UNDP dre gendeuziñ an [[EPTA]] ''(Expanded Programme of Technical Assistance)'' hag an diaz arc'hantaouiñ arbennik.

[[Rummad:ABU]]
[[Rummad:Diorren armerzhel]]
[[Rummad:1966]]</text>
      <sha1>r7b51odpxbs700gdpk1fk8xbwcwlfok</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hyacinthe ar Vaou</title>
    <ns>0</ns>
    <id>133480</id>
    <revision>
      <id>2007484</id>
      <parentid>1765206</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T20:38:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A04:CEC0:10D0:3DC:412:3CC1:3FFD:4F84</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Oberennoù */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="697" xml:space="preserve">{{Infobox Skrivagner|skeudenn=1955hyancinthelevaou (1).jpg}}

'''Hyacinthe ar Vaou''', pe '''Zent ar Vaou''' pe '''Senn Vaou''' (1888-1956), a oa ur c'haner ha sonaozer brezhonek, eus [[Priel]], e dibenn an {{XIXvet kantved}} hag en hanterenn gentañ an {{XXvet kantved}}. Embannet e veze e ganaouennoù war follennoù distag ha gwerzhet er marc'hadoù. Dall e oa ; gant un nizez dezhañ e veze lakaet dre skrid ar c'hanaouennoù a save.

==Oberennoù==
*''Kanaouen er merc'hed yaouank &quot;digourdi&quot;. ''

{{DEFAULTSORT:Baou, Hyacinthe}}
[[Rummad:Kanerien Breizh]]
[[Rummad:Kanerien vrezhonek an XIXvet kantved]]
[[Rummad:Saverien kanaouennoù]]
[[Rummad:Ganedigezhioù 1888]]
[[Rummad:Marvioù 1956]]</text>
      <sha1>1me908cjxvv2sbkoryr4f74pzo2oo7t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Psuc'he</title>
    <ns>0</ns>
    <id>133532</id>
    <redirect title="Psyc&#039;he" />
    <revision>
      <id>2007507</id>
      <parentid>1806883</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T00:17:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>6654</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Kempennet adkas doubl gant robot → [[Psyc'he]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18" xml:space="preserve">#ADKAS [[Psyc'he]]</text>
      <sha1>1sisb99l25k98lkwqe2eo8k2l91zgf3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Macerata</title>
    <ns>0</ns>
    <id>138105</id>
    <revision>
      <id>2007552</id>
      <parentid>2003055</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T10:26:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4849" xml:space="preserve">{{Infobox kumunioù Italia
 | anv                = Macerata
 | Yezh         = 
 | nomAllemand        = 
 | nomLadin           = 
 | nomArberisht       = 
 | nomFrancoprovençal = 
 | nomSarde           = 
 | nomFrioulan        = 
 | nomSicilien        = 
 | nomOccitan         = 
 | nomSlovène         = 
 | nomCalabrais       = 
 | nomPiémontais      = 
 | skeudenn           = Sferisterio1.jpg
 | alc'hwez           = 
 | ardamezioù         = 
 | banniel            = 
 | rannvro            = MAR
 | proviñs            = MC
 | istat              = 043023
 | kod post           = 62100
 | kod pellgomz       = 0733
 | maer               = 
 | amzer-gefridi      = 
 | poblañs            = 43019
 | deiz-pob           = 31-12-2010&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.istat.it/popolazione/demo/?codice=043023 Popolazione residente e bilancio demografico] war lec'hiennan [[ISTAT]].&lt;/ref&gt;
 | gentilé            = maceratesi
 | Patrom             = [[San Giuliano l'Ospitaliere]]
 | Gouel_patrom       = [[31 a viz Eost]]
 | hedred             = 13.45000
 | ledred             = 43.30000
 | uhelder            = 315
 | gorread            = 92
 | code_cadastre      = E783
 | ec'hienn web       = http://www.comune.macerata.it
}}
[[Skeudenn:Macerata Corso Cavour 2010.JPG|thumb]]
'''Macerata''' a zo ur gêr eus [[Italia]] e [[proviñs Macerata]] e rannvro ar [[Marche]], e kreiz Italia. 43000 annezad he deus.
[[File:Map_of_comune_of_Macerata_(province_of_Macerata,_region_Marche,_Italy).svg| thumb| Sede pelec'h emañ kumun Macerata e [[Marche]], en Italia. ]]

== Douaroniezh ==
[[Skeudenn:Macerata mac1.jpg|thumb]]
En em sevel a ra war un dorgenn {{unanenn|313|metr}} anezhi a-us live ar mor. Balirañ a ra a-us traoñniennoù div stêr, ar [[Potenza]] er norzh, hag ar [[Chienti]] er su. En em gavout a ra {{unanenn|30|km}} e kôrnog ar [[Mor Adria]] ha war-dro {{unanenn|60|km}} an [[Apenninoù]].
== Istor ==
Krouet e oa Macerata en ur vodañ div gumun e 1138. Diazezet e oa he skol-veur e 1290. 

Eus ar {{XVvet kantved}} eo he Iliz-veur.

E-barzh [[Stadoù ar Pab]] e oa eus 1532 betek 1860, ha goude e-barzh Italia.

Bevennet e oa ar ''Piazza della libertà'', plasenn veur ar gêr, e 1581.

Savet e oa an opera e 1829.

Gevellet e oa gant [[Weiden in der Oberpfalz]] e 1963, gant [[Issy-les-Moulineaux]] e 1982 ha gant [[Floriana]] e 2007.

== Ekonomiezh ==
{{...}} 

== Sevenadur ha glad ==
{{...}} 
* An [[Iliz-veur Macerata|iliz-veur]]

== Melesdraturezh ==
{{ÉluDébut|Titre=Ar vaered|Charte=commune}}
{{Élu|Début=5 a viz Ebrel 2005|Fin=miz Ebrel 2010|Identité =Giorgio Meschini|Parti =[[kreiz kleiz]]|Qualité =}}
{{Élu|Début=miz Ebrel 2010|Identité =Romano Carancini|Parti =[[kreiz kleiz]]|Qualité =}}
{{ÉluDonnées}}
{{ÉluFin}}

=== [[Frazione|Pennkêrioù]] ===
Acquesalate, Acquevive, Botonto San Giacomo, Botonto Sant'Isidoro, Cervare, Cimarella, Cincinelli, Collevario, Consalvi, Corneto, Helvia Recina, Isola, Madonna del Monte, Montanello, Piediripa, Sforzacosta, Valle, Vallebona, Valteia, Villa Potenza.

=== Kumunioù en trowardroioù ===
[[Appignano]], [[Corridonia]], [[Montecassiano]], [[Montelupone]], [[Morrovalle]], [[Pollenza]], [[Recanati]], [[Tolentino]], [[Treia (Italia)|Treia]]

== Tud liammet gant ar gumun ==
* Tremenet en doa [[Michel de Montaigne]] dre vMacerata e-pad e veaj en Italia e [[1580]]-[[1581]]. Setu ar pezh a skriv ar prederour diwar-benn e weladenn en e levr beaj :
:''Belle ville de la grandeur de [[Libourne]], assise sur un haut en forme aprochant du ront, &amp; se haussant de toutes pars egalemant vers son vantre. Il n’y a pas beaucoup de bastimans beaus. J’y remercai un Palais de pierre de taille, tout taillé par le dehors en pouinte de diamans carrée ; come le Palais du Cardinal d’Este à Ferrare cete forme de constructure est plesante à la veue. L’antrée de cete ville, c’est une porte neufve, où il y a descrit : Porta Boncompaigno, en lettres d’or ; c’est de la suite des chemins que ce Pape a redressés. C’est ici le siege du Legat pour le païs de la Marque&lt;ref&gt;[http://humanities.uchicago.edu/orgs/montaigne/h/lib/JV1.PDF Lenn an destenn glok] e pajenn 81 ''Levr beaj'' Montaigne en Italia embannet war lec'hienn skol-veur Chicago&lt;/ref&gt;''
* [[Matteo Ricci]] ([[1552]] - [[1610]]), beleg ha misioner [[Kompagnunezh Jezuz|jezuist]] e [[Sina]], a oa ganet eno
* [[Horace Capponi]] a oa he gouarnour
* [[Basilio Basili]] ([[1804]]-[[1895]]) sonaozer, a oa ganet eno
* [[Alessandro Serenelli]] ([[1882]]-[[1970]]), kapucin, a oa marvet eno
* [[Laura Boldrini]], politikourez ha prezidantez [[Kambr an deputed Italia]] abaoe 2013, a oa ganet eno e 1961
*[[Camila Giorgi]], c'hoarierez tennis, a oa ganet eno e 1991

[[Skeudenn:Macerata Porta Mercato 1823.jpg|thumb]]
== Notennoù ha daveoù ==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Kumunioù Marche]]
[[Rummad:Proviñs Macerata]]</text>
      <sha1>6nh38cnbisidh7erh8xvfm9bucuycac</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007553</id>
      <parentid>2007552</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T10:30:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4850" xml:space="preserve">{{Infobox kumunioù Italia
 | anv                = Macerata
 | Yezh         = 
 | nomAllemand        = 
 | nomLadin           = 
 | nomArberisht       = 
 | nomFrancoprovençal = 
 | nomSarde           = 
 | nomFrioulan        = 
 | nomSicilien        = 
 | nomOccitan         = 
 | nomSlovène         = 
 | nomCalabrais       = 
 | nomPiémontais      = 
 | skeudenn           = Sferisterio1.jpg
 | alc'hwez           = 
 | ardamezioù         = 
 | banniel            = 
 | rannvro            = MAR
 | proviñs            = MC
 | istat              = 043023
 | kod post           = 62100
 | kod pellgomz       = 0733
 | maer               = 
 | amzer-gefridi      = 
 | poblañs            = 43019
 | deiz-pob           = 31-12-2010&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.istat.it/popolazione/demo/?codice=043023 Popolazione residente e bilancio demografico] war lec'hiennan [[ISTAT]].&lt;/ref&gt;
 | gentilé            = maceratesi
 | Patrom             = [[San Giuliano l'Ospitaliere]]
 | Gouel_patrom       = [[31 a viz Eost]]
 | hedred             = 13.45000
 | ledred             = 43.30000
 | uhelder            = 315
 | gorread            = 92
 | code_cadastre      = E783
 | ec'hienn web       = http://www.comune.macerata.it
}}
[[Skeudenn:Macerata Corso Cavour 2010.JPG|thumb]]
'''Macerata''' zo ur gêr eus [[Italia]] e [[proviñs Macerata]] e rannvro ar [[Marche]], e kreiz Italia. 43000 annezad zo.
[[File:Map_of_comune_of_Macerata_(province_of_Macerata,_region_Marche,_Italy).svg|thumb|Sede pelec'h emañ kumun Macerata e [[Marche]], en Italia. ]]

== Douaroniezh ==
[[Skeudenn:Macerata mac1.jpg|thumb]]
Emañ war un dorgenn {{unanenn|313|metr}} uhelder a-us live ar mor. Balirañ a ra a-us traoñniennoù div stêr, ar [[Potenza]] er norzh, hag ar [[Chienti]] er su. Emañ {{unanenn|30|km}} er c'hôrnog da [[Mor Adria|Vor Adria]] ha war-dro {{unanenn|60|km}} diouzh an [[Apenninoù]].
== Istor ==
Krouet e oa bet Macerata en ur vodañ div gumun e 1138. Diazezet e oa he skol-veur e 1290. 

Eus ar {{XVvet kantved}} eo he Iliz-veur.

E-barzh [[Stadoù ar Pab]] e oa eus 1532 betek 1860, ha goude e-barzh Italia.

Bevennet e oa ar ''Piazza della libertà'', plasenn veur ar gêr, e 1581.

Savet e oa an opera e 1829.

Gevellet eo gant [[Weiden in der Oberpfalz]] abaoe 1963, gant [[Issy-les-Moulineaux]] abaoe 1982 ha gant [[Floriana]] abaoe 2007.

== Ekonomiezh ==
{{...}} 

== Sevenadur ha glad ==
{{...}} 
* An [[Iliz-veur Macerata|iliz-veur]]

== Melesdraturezh ==
{{ÉluDébut|Titre=Ar vaered|Charte=commune}}
{{Élu|Début=5 a viz Ebrel 2005|Fin=miz Ebrel 2010|Identité =Giorgio Meschini|Parti =[[kreiz kleiz]]|Qualité =}}
{{Élu|Début=miz Ebrel 2010|Identité =Romano Carancini|Parti =[[kreiz kleiz]]|Qualité =}}
{{ÉluDonnées}}
{{ÉluFin}}

=== [[Frazione|Pennkêrioù]] ===
Acquesalate, Acquevive, Botonto San Giacomo, Botonto Sant'Isidoro, Cervare, Cimarella, Cincinelli, Collevario, Consalvi, Corneto, Helvia Recina, Isola, Madonna del Monte, Montanello, Piediripa, Sforzacosta, Valle, Vallebona, Valteia, Villa Potenza.

=== Kumunioù en trowardroioù ===
[[Appignano]], [[Corridonia]], [[Montecassiano]], [[Montelupone]], [[Morrovalle]], [[Pollenza]], [[Recanati]], [[Tolentino]], [[Treia (Italia)|Treia]]

== Tud liammet ouzh ar gumun ==
* Tremenet e oa [[Michel de Montaigne]] dre vMacerata e-pad e veaj en Italia e [[1580]]-[[1581]]. Setu ar pezh a skriv ar prederour diwar-benn e weladenn en e levr beaj :
:''Belle ville de la grandeur de [[Libourne]], assise sur un haut en forme aprochant du ront, &amp; se haussant de toutes pars egalemant vers son vantre. Il n’y a pas beaucoup de bastimans beaus. J’y remercai un Palais de pierre de taille, tout taillé par le dehors en pouinte de diamans carrée ; come le Palais du Cardinal d’Este à Ferrare cete forme de constructure est plesante à la veue. L’antrée de cete ville, c’est une porte neufve, où il y a descrit : Porta Boncompaigno, en lettres d’or ; c’est de la suite des chemins que ce Pape a redressés. C’est ici le siege du Legat pour le païs de la Marque&lt;ref&gt;[http://humanities.uchicago.edu/orgs/montaigne/h/lib/JV1.PDF Lenn an destenn glok] e pajenn 81 ''Levr beaj'' Montaigne en Italia embannet war lec'hienn skol-veur Chicago&lt;/ref&gt;''
* [[Matteo Ricci]] ([[1552]] - [[1610]]), beleg ha misioner [[Kompagnunezh Jezuz|jezuist]] e [[Sina]], a oa ganet eno
* [[Horace Capponi]] a oa he gouarnour
* [[Basilio Basili]] ([[1804]]-[[1895]]) sonaozer, a oa ganet eno
* [[Alessandro Serenelli]] ([[1882]]-[[1970]]), kapucin, a oa marvet eno
* [[Laura Boldrini]], politikourez ha prezidantez [[Kambr an deputed Italia]] abaoe 2013, a oa ganet eno e 1961
*[[Camila Giorgi]], c'hoarierez tennis, a oa ganet eno e 1991

[[Skeudenn:Macerata Porta Mercato 1823.jpg|thumb]]
== Notennoù ha daveoù ==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Kumunioù Marche]]
[[Rummad:Proviñs Macerata]]</text>
      <sha1>elgf5zp4edesiu4txnfxrampjdza0le</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Jean-Michel Blanquer</title>
    <ns>0</ns>
    <id>142351</id>
    <revision>
      <id>2007560</id>
      <parentid>2004564</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T10:42:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2690" xml:space="preserve">[[restr:Jean-Michel Blanquer - 2017.jpg|thumb|Jean-Michel Blanquer e 2017.]]
'''Jean-Michel Blanquer''', ganet e [[Pariz]] e [[1964]], zo ur politikour [[Bro-C'hall|gall]], [[Ministr an Deskadurezh vroadel (Frañs)|ministr an Deskadurezh]].

E dad hag e vamm zo ganet en [[Alger]] &lt;ref&gt;[https://www.infosplusgabon.com/component/content/article/30707-france-jean-michel-blanquer-lun-des-pieds-noirs-dans-le-gouvernent-castex ''France : Jean-Michel Blanquer, l'un des Pieds-Noirs dans le Gouvernent Castex''] (Infos Plus Gabon).&lt;/ref&gt;. Divorset eo.

Goude e studioù e voe kelenner-enklasker e Skol-veur Panthéon-Assas e 1992, e Skol-veur François-Rabelais e 1994, hag en Institut d'Études Polítiques e Lille e 1996. E 1998 e voe anvet e penn an Institut des Hautes Études d’Amérique Latine. Etre 2004 ha 2006 e voe rektor Akademiezh [[Gwiana c'hall]], hag etre 2007 ha 2009 en Akademiezh Créteil. E 2009 e voe anvet da rener meur an deskadurezh dindan ar ministr [[Luc Chatel]]. E 2013 e teuas da vezañ prezidant an [[ESSEC Business School]]. 

==Ministr==
Hag e 2017 e voe anvet da Vinistr an Deskadurezh, e gouarnamant kentañ [[Emmanuel Macron]].

Abaoe m'eo ministr en deus komzet meur a wech a-enep kelennadur ar brezhoneg : e miz Mae 2019 e oa savet a-enep ar c'helenn dre soubidigezh er skolioù Diwan&lt;ref&gt;[https://www.letelegramme.fr/bretagne/diwan-le-ministre-de-l-education-declenche-un-tolle-21-05-2019-12290039.php ''Le ministre de l’Éducation déclenche un tollé'' - Le Télégramme, 21 mai 2019]&lt;/ref&gt; ; hag e miz C'hwevrer 2020 en doa kemeret ar gaoz er [[Bodadenn Vroadel (Frañs)|Vodadenn Vroadel]] a-enep kinnig-lezenn [[Paul Molac]]&lt;ref&gt;[http://videos.assemblee-nationale.fr/video.8762351_5e45afed0e9ef.3eme-seance---protection-patrimoniale-des-langues-regionales-suite-13-fevrier-2020 ''Protection patrimoniale des langues régionales'', assemblee-nationale.fr 13 février 2020]&lt;/ref&gt;. n'eo ket bet dislâret ar ministr gant e gentañ ministr na gant e brezidant.
[[Restr:JM Blanquer.jpg|thumb|Jean-Michel Blanquer en e zilhad Sul]]

==2022==
N'eo ket bet adkemeret evel ministr an deskadurezh

Klasket en deus ur bastell-vro ma c'hallje mont war ar renk da vont da gannad. Goulennet en deus digant ur gannadez eus e strollad leuskel he lec'h gantañ, en aner. neuze eo aet da lakaat e anv e pastell-vro Montargis&lt;ref&gt;https://www.leparisien.fr/elections/legislatives/legislatives-jean-michel-blanquer-asperge-de-mousse-blanche-et-insulte-sur-un-marche-a-montargis-04-06-2022-7UTSE7UK5NCPFAKVUWOM4BGI6A.php&lt;/ref&gt; ha korbellet eo bet.

==Notennoù==
{{Daveoù}}

{{DEFAULTSORT:Blanquer, Jean Michel}}
[[Rummad:Ganedigezhioù 1964]]
[[Rummad:Ministred c'hall]]</text>
      <sha1>pbz4dhcph256l6yva1d3crcsv5g1qyb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007562</id>
      <parentid>2007560</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T10:50:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Huñvreüs</username>
        <id>54570</id>
      </contributor>
      <comment>kempenn</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2625" xml:space="preserve">[[restr:Jean-Michel Blanquer - 2017.jpg|thumb|Jean-Michel Blanquer e 2017.]]
'''Jean-Michel Blanquer''', ganet e [[Pariz]] e [[1964]], zo ur politikour [[Bro-C'hall|gall]], bet [[Ministr an Deskadurezh vroadel (Frañs)|ministr an Deskadurezh]].

E dad hag e vamm zo ganet en [[Alger]] &lt;ref&gt;[https://www.infosplusgabon.com/component/content/article/30707-france-jean-michel-blanquer-lun-des-pieds-noirs-dans-le-gouvernent-castex ''France : Jean-Michel Blanquer, l'un des Pieds-Noirs dans le Gouvernent Castex''] (Infos Plus Gabon).&lt;/ref&gt;. Divorset eo.

Goude e studioù e voe kelenner-enklasker e Skol-veur Panthéon-Assas e 1992, e Skol-veur François-Rabelais e 1994, hag en Institut d'Études Polítiques e Lille e 1996. E 1998 e voe anvet e penn an Institut des Hautes Études d’Amérique Latine. Etre 2004 ha 2006 e voe rektor Akademiezh [[Gwiana c'hall]], hag etre 2007 ha 2009 en Akademiezh Créteil. E 2009 e voe anvet da rener meur an deskadurezh dindan ar ministr [[Luc Chatel]]. E 2013 e teuas da vezañ prezidant an [[ESSEC Business School]]. 

==Ministr==
Hag e 2017 e voe anvet da Vinistr an Deskadurezh, e gouarnamant kentañ [[Emmanuel Macron]].

Abaoe m'eo ministr en deus komzet meur a wech a-enep kelennadur ar brezhoneg : e miz Mae 2019 e oa savet a-enep ar c'helenn dre soubidigezh er skolioù Diwan&lt;ref&gt;[https://www.letelegramme.fr/bretagne/diwan-le-ministre-de-l-education-declenche-un-tolle-21-05-2019-12290039.php ''Le ministre de l’Éducation déclenche un tollé'' - Le Télégramme, 21 mai 2019]&lt;/ref&gt; ; hag e miz C'hwevrer 2020 en doa kemeret ar gaoz er [[Bodadenn Vroadel (Frañs)|Vodadenn Vroadel]] a-enep kinnig-lezenn [[Paul Molac]]&lt;ref&gt;[http://videos.assemblee-nationale.fr/video.8762351_5e45afed0e9ef.3eme-seance---protection-patrimoniale-des-langues-regionales-suite-13-fevrier-2020 ''Protection patrimoniale des langues régionales'', assemblee-nationale.fr 13 février 2020]&lt;/ref&gt;. n'eo ket bet dislâret ar ministr gant e gentañ ministr na gant e brezidant.

==2022==
N'eo ket bet adkemeret evel ministr an deskadurezh

Klasket en deus ur bastell-vro ma c'hallje mont war ar renk da vont da gannad. Goulennet en deus digant ur gannadez eus e strollad leuskel he lec'h gantañ, en aner. neuze eo aet da lakaat e anv e pastell-vro Montargis&lt;ref&gt;https://www.leparisien.fr/elections/legislatives/legislatives-jean-michel-blanquer-asperge-de-mousse-blanche-et-insulte-sur-un-marche-a-montargis-04-06-2022-7UTSE7UK5NCPFAKVUWOM4BGI6A.php&lt;/ref&gt; ha korbellet eo bet.

==Notennoù==
{{Daveoù}}

{{DEFAULTSORT:Blanquer, Jean Michel}}
[[Rummad:Ganedigezhioù 1964]]
[[Rummad:Ministred c'hall]]</text>
      <sha1>1th34uvboy3qj29gkblkylusaqwzf7b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cois Fharraige</title>
    <ns>0</ns>
    <id>146450</id>
    <revision>
      <id>2007558</id>
      <parentid>1903309</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T10:39:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="992" xml:space="preserve">[[Restr:Gaeltachtai le hainmneacha2.svg|thumb|Kartenn eus Gaeltachtaí Iwerzhon, ma weler pelec'h emañ Cois Fharraige.]]
'''Cois Fharraige''' (distaget [{{IPA|kɔʃ ˈaɾˠəɟɪ}}] en iwerzhoneg) zo ur c'horn-bro eus [[Iwerzhon]] er gornaoueg da gêr [[Gaillimh]]. En em astenn a ra en arvor etre Gaillimh ha [[Casla]] hag er c'hornad-se emañ kêrioù [[Bearna]], [[Na Forbacha]], [[An Spidéal]], [[Indreabhán]], [[Ros an Mhíl]]. 

Etre 8 000 ha 9 000 a dud zo o chom e Cois Fharraige. Ur [[Gaeltacht]] eo ar vroig-se ha kaozeet e vez [[iwerzhoneg]] bemdez gant kalz an annezidi : 24% a iwerzhonegerien zo e Bearna, tost da gêr vras Gaillimh, ha betek 84% e Cill Chuimín. Eus Cois Fharraige e oa ar skrivagner iwerzhonek [[Máirtín Ó Cadhain]].

E-kichen Indreabhán, e Baile na hAbhann, emañ sez ar chadenn skinwel iwerzhonek [[TG4]]. 

==Liamm diavaez==
*{{ga}} [https://www.coisfharraige.ie/cumann-forbartha/ coisfharraige.ie]

[[Rummad:Gaeltacht]]
[[Rummad:Kontelezh Gaillimh]]</text>
      <sha1>gajcbcm06e65jep4cril56ms19eo4io</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Proviñs Maserata</title>
    <ns>14</ns>
    <id>151969</id>
    <revision>
      <id>2007554</id>
      <parentid>2003056</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T10:30:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11" xml:space="preserve">{{Deleete}}</text>
      <sha1>2lc4qgq022cmgsmipf6jhulab8nm0wf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007555</id>
      <parentid>2007554</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T10:30:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10" xml:space="preserve">{{Delete}}</text>
      <sha1>ojdjkvlhcec6arpfgtwm59d2wkd8rvp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Proviñs Macerata</title>
    <ns>14</ns>
    <id>151970</id>
    <revision>
      <id>2007551</id>
      <parentid>2003058</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T10:25:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="56" xml:space="preserve">[[Rummad:Proviñsoù Italia|Macerata]]
[[Rummad:Marche]]</text>
      <sha1>q2gg1qt5rmhjqvwndshf5etibl0ug64</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Genaunes</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152383</id>
    <revision>
      <id>2007409</id>
      <parentid>2005640</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T15:34:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1586" xml:space="preserve">[[skeudenn:Droysens_Hist_Handatlas_S17_Germanien.jpg|300px|thumb|Bro ar Genauni a weler e [[Raetia]].]]
Ar '''Genaunes''', pe  '''Genauni''' (Galianeg: ''Genaunoi'', pe ''*Gēnomnoi'', 'genidien'), a oa ur bobl en [[Alpoù]] er [[Iañ kantved kt JK|I{{añ}} kantved kent JK]]. Hervez an testenioù deuet betek ennomp e vijent bet [[Galianed]] e [[Raetia]].

==Douaroniezh==
O chom e oant e saonenn reter an [[Inn]], e [[Raetia]] ([[Tirol]] a-vremañ), en [[Oadvezh an Houarn]] hag en Henamzer roman. Amezeien e oant d'ar [[Breuni]].

==Menegoù==
*Ar c'hentañ skrivagner a ra meneg anezhe e oa [[Strabo]] en e [[Douaroniezh Strabon|Zouaroniezh]]&lt;ref&gt;IV, 6, 8 : Οἱ δὲ Ὀυινδολικοὶ καὶ Νωρικοὶ τὴν ἐκτὸς παρώρειαν κατέχουσι τὸ πλέον· μετὰ Βρεύνων καὶ Γεναύνων, ἤδη τούτων Ἰλλυριῶν.&lt;/ref&gt;. Soñjal a rae dezhañ e ont a orin illirian, evel ma reas [[Appian]] diwezhatoc'h&lt;ref&gt;''Illyr.'', 6 et 29.&lt;/ref&gt;, met hennezh a lare eus holl bobloù an Alpoù hag an [[Danav]] e oant [[Illirianed]]. 

*Ar [[Pseudo-Akron]], displeger Horatius&lt;ref&gt;Pseudo-Acron, ''Carmina'', IV, 14, 9-10.&lt;/ref&gt;, a rae [[Galianed]] anezhe: ''Genauni et [[Breuni]], gentes Gallorum''.

==Istor==
Trec'het e voent gant [[Drusus an Henañ]].

==Monumant Turbia==
Engravet e oa bet o anv war ar monumant anvet [[Tropaeum Alpium]] e [[Turbia]], en enor d'an impalaer [[Augustus]], ma'z eo bet merket anvioù ar pobloù trec'het gantañ.

==Notennoù== 
{{Daveoù}}

{{Kelted kozh}}
{{Raeti}}

[[Rummad:Raeti]]</text>
      <sha1>5ep21nb0x09wgj1g1yv04i52nmaphuw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Anauni</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152384</id>
    <revision>
      <id>2007410</id>
      <parentid>2005600</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T15:37:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2909" xml:space="preserve">An '''Anauni''' a oa ur bobl  hag a oa o chom en [[Alpoù]]  er [[Val di Non]] e  [[Trentino]].
O c'hêr-benn e oa  Ἀναύνιον ''Anaunion'', ''Anaunium'' e latin, anvet [[Nanno]] hiziv, meneget gant [[Klaudios Ptolemaios|Ptolemaios]]&lt;ref&gt;Ptolemaios, ''Geographia'', III, 1, 32&lt;/ref&gt;. 

Krediñ a c'haller e voe sujet an  Anauni gant Roma er I{{añ}} kantved kent JK, marteze a-raok an troiadoù-brezel kaset dindan[[Aogust (impalaer)|Augustus]] gant Drusus an henañ ha [[Tiberius Caesar Augustus|Tiberius]] da aloubiñ [[Raetia]] hag an Alpoù, e [[-16|16]] ha [[-15|15]] kent JK. 

N'eo ket meneget o anv en [[Tropaeum Alpium]], ar monumant roman savet e 7-6 kent JK e [[Turbia]] da lidañ trec'h an impalaeriezh roman war bobloù an Alpoù, pa'z eo meneget ar [[Genauni]]. Krediñ a reer e c'hallent bezañ ar memes pobl.

E 46 e voe roet ar geodedelezh roman gant an impalaer roman Claudius d'an '''Anauni''', d'ar [[Sinduni]] ha d'an [[Tulliassi|Dulliassi]].

==Pennad kar== 
*[[Tabula Clesiana]]

==Levrlennadur==
* Delamarre X., (2003) - ''Dictionnaire de la langue gauloise'', Errance, Paris, 440p.
* Delamarre X., (2004) - &quot;Gallo-Brittonica : transports, richesse et générosité chez les anciens celtes&quot;, ''Zeitschrift für celtische Philologie'', n°54, pp.121-132
* Delamarre X., (2012) - ''Noms de lieux celtiques de l'Europe ancienne'', Errance, Paris, 384p.
* V. Kruta, (2000) - ''Les Celtes - Histoire et dictionnaire'', Laffont, Paris, 1020p.
* S. Marchesini &amp; R. Roncador, (2016) - &quot;Celts and Raetians in the central-eastern Alpine Region during the Second Iron Age : multidisciplinary research&quot;, in : I. Armit et al., (ed.), ''Cultural Encounters in Iron Age Europe'', Archaeolingua, Series Minor, Budapest, pp.267-284
* S. Marchesini &amp; L. Zaghetto, (2019) - &quot;The Situla in Providence. A comprehensive analysis of inscription and decorative program&quot;, in : S. Hye &amp; U. Töchterle (eds), UPIKU : TAUKE. ''Festschrift für Gerhard Tomedi zum 65. Geburtstag'', Bonn, pp.329-341
* F. Marzatico, (2011) - &quot;I Reti in Trentino: Il Gruppo Fritzens-Sanzeno&quot;, in : G. Ciurletti &amp; F. Marzatico (eds), ''Die Räter/I Reti'', ArcheoAlp 5., Servizio Beni Culturali/Uffi cio Beni Archeologici, Trento, pp.467-504
* R. Roncador, (2017) - ''Celti e Reti. Interazioni tra popoli durante la seconda età del Ferro in ambito alpino centro-orientale'', BraDypUs ed., Roma, 366p.
* U. Tecchiati, (1999) - &quot;L'esperienza dell'altro. Scambi e relazioni transculturali nella preistoria e nella protostoria della regione alpina centrale&quot;, in : M. Cossetto (ed.), ''Fare Storia a Scuola'', vol 2. Materiali di lavoro del gruppo di studio sulle fonti della storia locale, Istituto Pedagogico in Lingua Italiana, Bolzano/Bozen, pp.13-44

==Liamm diavaez==
* [http://encyclopedie.arbre-celtique.com/anaunes-2472.htm Anaunes], L'Arbre celtique. 
==Notennoù==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Raeti]]
[[Rummad:Pobloù Italia]]</text>
      <sha1>36j3oekmz4kcghsmy4psgxwzsaa9k21</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Focunates</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152423</id>
    <revision>
      <id>2007543</id>
      <parentid>2005901</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T06:51:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3295" xml:space="preserve">Ar ''' Focunates'''  a oa ur bobl en [[Alpoù]],  e [[Raetia]], en [[Oadvezh an Houarn]], er Iañ kantved kent JK.  

==Douaroniezh==
Ne anavezer ar bobl-se nemet dre enskrivadur ar monumant anvet [[Tropaeum Alpium]], adskrivet gant [[Plinius an Henañ]]&lt;ref&gt;Plinius an Henañ, ''[[Naturalis historia]]'', III, 137&lt;/ref&gt;. Dre ziouer a ditouroù all eo diaes lavaret e pelec'h e oa ar meuriad-se o chom. Kinnigoù disheñvel zo bet gant arguzennoù diazezet war an anvioù-lec'h. 

# En e droidigezh eus Plinius, L. Domenichi (1573) a lakae tiriad ar Focunates e traoñienn Saint-Barthélemy, a-hed un adstêr eus an [[Adige]] en Tirol.
#Abaoe kantvedoù e tostaer an anv lec'h [[Faucigny]] ([[Savoia-Uhel]]) hag anv ar broviñs anvet evel-se ivez eus anv ar Focunates. Kinniget e oa gant Monet (1634), Moreri (1683) ha  Walckenaer (1839).
# E 1768, d'Anville en e c'heografiezh eus an Henamzer a lakae o ziriad e traoñienn ar [[Sesia]].
# Walckenaer (1839) a skriv e terefe gwell anv-lec'h [[Focogna]] (e [[proviñs Verbano-Cusio-Ossola]], en Italia). Merzet en doa Walckenaer e oa skrivet an anvioù meneget gant Plinius en un urzh a glote gant al lec'h ma oa ar pobloù. Ar Focunates zo meneget etre ar [[Genaunes]] hag ar [[Vindelici]]. Bro Focogna a seblant bezañ war dachenn al [[Leponti]] kentoc'h.
# Evel Formigé (1955) en e ziplegadennoù diwar-benn an Tropaeum Alpium, ar pep brasañ eus ar studiadennoù a vremañ ne ginnigont lec'h ebet evit ar Focunates, war-bouez hini  Anreiter (1997) a ginnig e vefe bet o zachenn war lez ar stêr [[Inn]], er c'hornôg da ''[[Veldidena]]'' ([[ Wilten]] hiriv), e tolead [[Innsbruck]] (en [[Aostria]]). 

En-dro dezho e oa pobloù all: ar [[Genauni]] en hanternoz , ar [[Venostes]] er c'hreisteiz, ar [[Breuni]] er reter, ar [[Vennones]] ha  [[Calucones]] er c'hornôg.

==Menegoù==
Meneget eo o anv  gant  ar skrivagner latin [[Plinius an Henañ]] er Iañ kantved kent JK.

==Monumant Turbia==
Engravet e oa bet o anv war ar monumant anvet [[Tropaeum Alpium]] e [[Turbia]], en enor d'an impalaer [[Augustus]], ma'z eo bet merket anvioù ar pobloù trec'het gantañ. 

==Levrlennadur==
* Anreiter P., (1997) - &quot;Breonen, Genaunen und Fokunaten. Vorrömisches Namengut in den Tiroler Alpen&quot;, ''Innsbrucker Beiträge zur Kulturwissenschaft'', Sonderheft 99, Innsbruck.
* Anville J.-B.-B. (d') (1768) - ''Géographie ancienne abrégée'', Pariz, Merlin
* Domenichi L., (1573) - ''Historia Naturale di Gaius Plinius Secundus'', Venise, 1188p.
* Formigé A., (1955) - &quot;La dédicace du Trophée des Alpes (La Turbie)&quot;, ''Gallia'', vol.13, pp.101-102
* Monet P., (1634) - ''Geographia Galli? veteris recentisque'', Antoine Pillehotte, Lyon
* Moreri L., (1683) - ''Grand Dictionnaire Historique ou le Mélange Curieux de l'Histoire Sacrée et Profane qui contient en abrégé les vies et les actions remarquables des Patriarches, des Juges, des Rois des Juifs, des Papes, des Saints Pères et des Docteurs Orthodoxes, des Evêques'' ..., levrenn I, Lyon, Jean Girin &amp; Barthélémy Rivière, 1359p.
* Walckenaer C.-A., (1839) - ''Géographie ancienne historique et comparée des Gaules cisalpine et transalpine'', levrenn II, Pariz, Levrdi P. Dufart, 520p. 


==Notennoù== 
{{Daveoù}}

{{Kelted kozh}}
{{Raeti}}
[[Rummad:Raeti]]
[[Rummad:Istor Tirol]]</text>
      <sha1>s11cev2tsrxlc1uxeotgigxo0c6ppql</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Deirdre</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152430</id>
    <revision>
      <id>2007544</id>
      <parentid>2006147</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T07:04:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7717" xml:space="preserve">[[Restr:Deirdrê,_A_Book_of_Myths.jpg|thumb|Deirdre en ''A book of myths'' (1915), gant Helen Stratton]]
[[skeudenn:The Story of Deirdre - Illustration 2.jpg|thumb|Ur skeudenn eus [https://en.wikisource.org/wiki/Celtic_Fairy_Tales/The_Story_of_Deirdre mojenn Deirdre] krouet gant John D. Batten evit dastumad mojennoù keltiek Joseph Jacob.]]

'''Deirdre''' ([ˈdʲɛɾʲdʲɾʲə] en [[iwerzhoneg]] ha Derdriu [ˈdʲerʲðrʲĭŭ] en [[heniwerzhoneg]]) eo ar c'houronez tragedel pennañ e [[Gwengelouriezh Iwerzhon|gwengelouriezh Iwerzhon]]&lt;ref name=&quot;MacKillop&quot;&gt;{{Cite book|last=MacKillop|first=James|title=A Dictionary of Celtic Mythology|url=https://books.google.com/books?id=U-O0wzFcu2gC&amp;pg=PA181|publisher=Oxford University Press|year=2004|page=181|isbn=9780198609674}}&lt;/ref&gt;. Anavet eo ivez dindan he lesanv ''Deirdre an Bhróin'' (&quot;Deirdre ar c'hlac'har&quot;). 
He buhez a zo danevellet e [[Rúraíocht|Kelc'hiad Bro-Ulad]], istor anavetañ bro-Iwerzhon a-raok donedigezh ar [[Kristeniezh|gristeniezh]].

== An danevell ==
Merc'h [[Fedlimid mac Daill]] e oa Deirdre. A-raok he ganedigezh e voe diouganet gant [[Cathbad]], [[drouiz]] e lez [[Conchobar mac Nessa]], tiern [[Cúige Uladh|Ulster]], e teufe merc'h Fedlimid da vout fulenn vravañ ar vro, e savfe reuz etre an dierned hag an aotrouion abalamour dezhi, e vefe skuilhet gwad e-leizh eviti, hag e vefe forbannet an tri c'hadour gwellañ eus [[Cúige Uladh|Ulad]] en abeg dezhi&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Deirdre of the Sorrows|date=11 June 2014|url=http://bardmythologies.com/deirdre-of-the-sorrows/|publisher=bardmythologies.com|accessdate=13 April 2018|language=en-US}}&lt;/ref&gt;.

Goude an diougan-se e alier Fedlimid da lazhañ ar bugelig kerkent ha ganet. Ar roue [[Conchobar mac Nessa|Conchobar]] avat, lorbet gant taolennadur ar goantenn, a vennas miriñ ar verc'hig evitañ e-unan. Kas a reas anezhi pell diouzh he ziegezh hag en he bac'has gant [[Leabharcham]], hudourez ha barzhez anezhi, gant ar soñj da zimeziñ gant Deirdre pa vefe erru en oad. Pa oa o vevañ en digenvez er c'hoadoù e lavaras Deirdre da Leabharcham e karfe ur gwaz a vefe gantañ livioù evel ar re he devoa gwelet pa oa pradet ur vran gant e breizh war an erc'h : liv ar vran e vo e vlev, liv an erc'h e vo e groc'hen, ha liv ar gwad e vo e zivoc'h.

Leabharcham a eilgerias e oa Deirdre o taolenniñ [[Naoise]], ur c'hadour yaouank, hemolc'her ha kaner anezhoñ, hag a oa o chom e lez Conchobar. Deirdre a zeuas a-benn da gejiñ gant Naoise gant skoazell Leabharcham hag e kouezhjont e karantez an eil gant egile. Ambrouget gant e vreudeur Ardan hag Ainnle (daou vab arall Uisneach), Naoise ha Deirdre a dec'has diouzh Iwerzhon da vont da vevañ da [[Bro-Skos|Vro-Skos]]. Bevañ a rejont ur vuhez vrav o hemolc'hiñ hag o pesketa e lec'hioù bamus. Unan ag al lec'hioù-se e oa [[Loch Eite]]. E stummoù zo eus an istor e lavarer o deus bet bugale : ur mab, Gaiar, hag ur verc'h, Aebgreine, hag a voe advabet gant [[Manannan Mac Lir]]. 
[[Restr:Deirdre_lament_Millar.jpg|thumb|''Hirvoud Deirdre'', gant J. H. Bacon, 1905]]
Conchobar, mezhekaet ha brouezet, a gasas [[Fergus mac Róich]] davete gant ur bedadenn da zistreiñ d'al lez ha promesa Fergus e-unan da wareziñ anezhe pa'z afent kuit. Asantiñ a rejont mes war an hent da [[Emain Macha]] e c'hoarias Conchobar un dro-gamm da Fergus hag e voe rediet hemañ da asantiñ chom war an hent da gemer perzh en ur fest abalamour d'ur [[geis]]. 

Fergus a lezas Deirdre ha tri mab Uisneach da genderc'hel o hent etrezek Emain Macha dindan gwarez e vab. Pa voent degouezhet e c'houlennas Conchobar gant Leabharcham mont da  spiañ ouzh Deirdre, da welet ha kollet e oa bet he c'hened ganti. Evit savetaat Deirdre e lavaras Leabharcham d'an tiern e oa deuet da vout hakr ha kozh. Conchobar a gasas ur spier arall anvet Gelbann&lt;ref name=&quot;MacKillop&quot;/&gt;, hag a glaskas teurel ur sell ouzh Deirdre mes gwelet e voe gant Naoise a stlapas ur pezh echedoù outañ hag a doullas e lagad. 

Distroiñ a reas da lavaret da Gonchobar e oa biskoazh koantoc'h avat. Conchobar a c'hourc'hemennas neuze d'e vrezelourion argadiñ ti ''Cróeb Ruad'' (&quot;ar Skourr Ruz&quot;) el lec'h ma oa Deirdre ha mibion Uisneach. Naoise hag e vreudeur a stourmas start, harpet gant un nebeud kadourion eus ''Cróeb Ruad'' a-raok ma vefe graet anv eus o le fealded gant Conchobar ha ma vefe stlejet Deirdre kuit gante. D'ar poent-se e taolas [[Éogan mac Durthacht]] ur goaf hag a lazhas Naoise, hag e vreudeur a voe lazhet nebeut amzer goude.

Fergus a zegouezhas war an aerva e diwezh an emgann. Fuloret e voe d'an taol trubarderezh graet outañ hag en harlu ez eas da [[Cúige Chonnacht|gChonnacht]]. Diwezhatoc'h e stourmas ouzh Ulad evit Ailill ha [[Medb]] e brezel ''[[Táin Bó Cúailnge]]'' (&quot;Skrapadeg saout Koualnge&quot;) a vez sellet outañ a-wezhioù evel &quot;an [[Ilias]] iwerzhonat&quot;.

Goude marv Naoise e kemeras Conchobar Deirdre da wreg. Goude bloaz, fuloret gant he yender en he c'heñver e c'houlennas Conchobar ganti piv a gasae ar muiañ er bed estregetoñ.  Eilgeriañ a reas : &quot;Éogan mac Durthacht&quot;, muntreer Naoise. Conchobar a vennas he roiñ da Éogan a-neuze. Pa oa war an hent etrezek ti Éogan, hag hi er c'harr, etre ar roue hag Éogan, e voe godiset gant Conchobar a lavaras e oa-hi heñvel ouzh un dañvadez etre daou [[maout|vaout]]. D'ar c'houlz-se e lammas Deirdre diouzh ar c'harr hag e flastras he fenn ouzh ur roc'h.

== Daveoù sevenadurel ==
* [[Reun ar C'halan]], ''Lorc'h ar rouaned'', 2000. 
* ''Deirdre'' gant [[George William Russell]]  (1902)
* ''Deirdre'' gant [[William Butler Yeats]]  (1907)
* ''Deirdre of the Sorrows'' gant [[John Millington Synge|J. M. Synge]] (1910). Ar pezh c'hoari-mañ a voe un taol kaer d'ar c'houlz-se hag a voe azasaet e pezh sonerezh gant meur a sevener, evel [[Fritz Hart]], [[Cecil Gray]], [[Havergal Brian]], [[Healey Wlllan]] ha [[Karl Rankl]].
* ''A Cry from Heaven'' gant [[Vincent Woods]] (2005).
* ''Deirdre of the Sorrows'' gant [[John Coulter]] (Ur marvailh kontet gant John Coulter evit Music gant Healey Willian) (1944), operetta
* ''Deirdre en de zonen van Usnach'' gant [[Adriaan Roland Holst]]  (1916)
* ''[[Fire Emblem: Genealogy of the Holy War]]'': un dudenn anvet Deirdre a zo un istor damheñvel ouzh an hini gwengelel (1996)

En danavelloù evel ''Deirdre'' (1923) gant [[James Stephens]], ''The Celts'' (1988) gant Elona Malterre, ''On Raven's Wing'' (1990) gant [[Morgan Llywelyn]] ha ''The Swan Maiden'' gant Jules Watson, e adkaver Deirdre.

== Da welet ivez ==
* [[Gráinne]]
* [[Elena Troia]]
* [[Tristan hag Izold (Langleiz)|Tristan hag Izold]]

== Daveoù ==
{{Daveoù}}

== Testennoù ==
* [http://www.ucc.ie/celt/published/G301020/index.html University of Cork, Ireland : CELT (Corpus of Electronic Texts) : Longes mac nUislenn]
* [http://www.ucc.ie/celt/published/T301020/index.html University of Cork, Ireland : CELT (Corpus of Electronic Texts) : Longes mac nUislenn] (translation by [[Douglas Hyde]])
* [https://archive.org/stream/deirdresonsofuis00grahuoft/deirdresonsofuis00grahuoft_djvu.txt A Scoto-Irish Romance of the first century A.D., compiled from various sources by William Graham, 1908]
* [https://web.archive.org/web/20110514140750/http://www.maryjones.us/ctexts/usnech.html The Exile of the Sons of Usnech]
* [http://etext.lib.virginia.edu/toc/modeng/public/SynDeir.html ''Deirdre of the Sorrows'' by J. M. Synge]
* [http://www.electricscotland.com/history/literat/lamentof.htm The Lament of Deirdre]
* [http://library.mcmaster.ca/archives/findaids/findaids/c/coulter.01-03b.htm´ John Coulter Finding Aid McMaster University Libraries]
* [http://www.gutenberg.org/files/22693/22693-h/22693-h.htm#Page_306 &quot;Deirdrê&quot;]

[[Rummad:Gwengelouriezh Iwerzhon]]</text>
      <sha1>0gu5i2cb4eqc8yyfn3ncu99dt99prjr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Senigallia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152436</id>
    <revision>
      <id>2007557</id>
      <parentid>2005725</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T10:38:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="311" xml:space="preserve">{{databox}}

'''Senigallia''' (''S'nigaja'' er rannyezh lec'hel) zo ur gumun italian a 44 088 a dud, e [[proviñs Ancona]], er [[Marche]]. 

==An anv==
Dont a ra eus anv pobl galian ar [[Senones]] ac'h eas da [[Dizalbad Roma (-390)|breizhata kêr Roma]]. 

[[Rummad:Kumunioù Marche]]
[[Rummad:Proviñs Ancona]]</text>
      <sha1>jpaterfskgk4ilb3ec7eiieyabrucb1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cigliè</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152441</id>
    <revision>
      <id>2007564</id>
      <parentid>2005754</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T10:57:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="264" xml:space="preserve">{{Databox}}
'''Cigliè''' (''Sijé'' e [[piemonteg]]) zo ur gumun eus [[Italia]], e [[proviñs Cuneo]], e rannvro [[Piemonte]].  

==Kumunioù amezek==

==Notennoù==
{{Daveoù}}

{{Kumunioù Proviñs Cuneo}}
[[Rummad:Kumunioù Piemonte]]
[[Rummad:Proviñs Cuneo]]</text>
      <sha1>c82m8aj06gpkvsqusz5g2aso7s897re</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ceva</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152442</id>
    <revision>
      <id>2007565</id>
      <parentid>2005755</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T10:59:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="260" xml:space="preserve">{{Databox}}
'''Ceva''' (''Seva'' e [[piemonteg]]) zo ur gumun eus [[Italia]], e [[proviñs Cuneo]], e rannvro [[Piemonte]].  

==Kumunioù amezek==

==Notennoù==
{{Daveoù}}

{{Kumunioù Proviñs Cuneo}}
[[Rummad:Kumunioù Piemonte]]
[[Rummad:Proviñs Cuneo]]</text>
      <sha1>kj3j4k0a08fiiu3tthmqq92q2y5e118</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cherasco</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152443</id>
    <revision>
      <id>2007566</id>
      <parentid>2005756</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T11:00:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="268" xml:space="preserve">{{Databox}}
'''Cherasco''' (''Cherasch'' e [[piemonteg]]) zo ur gumun eus [[Italia]], e [[proviñs Cuneo]], e rannvro [[Piemonte]].  

==Kumunioù amezek==

==Notennoù==
{{Daveoù}}

{{Kumunioù Proviñs Cuneo}}
[[Rummad:Kumunioù Piemonte]]
[[Rummad:Proviñs Cuneo]]</text>
      <sha1>dhmus9jf7desl1p0ns597b3putb1suh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Salmour</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152445</id>
    <revision>
      <id>2007567</id>
      <parentid>2005758</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T11:03:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="265" xml:space="preserve">{{Databox}}
'''Salmour''' (''Salmor'' e [[piemonteg]]) zo ur gumun eus [[Italia]], e [[proviñs Cuneo]], e rannvro [[Piemonte]].  

==Kumunioù amezek==

==Notennoù==
{{Daveoù}}

{{Kumunioù Proviñs Cuneo}}
[[Rummad:Kumunioù Piemonte]]
[[Rummad:Proviñs Cuneo]]</text>
      <sha1>k0x55fhbjcegkre6u9k0vcj9xxeob8z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Patrom:Kelc'hiad Ulaid</title>
    <ns>10</ns>
    <id>152524</id>
    <revision>
      <id>2007481</id>
      <parentid>2007142</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T18:51:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Undenbennak</username>
        <id>62280</id>
      </contributor>
      <comment>Navan's fort -&gt; Emain Macha</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3083" xml:space="preserve">{{Navbox
| name  = Kelc'hiad Ulaid
| title = [[Rúraíocht|Kelc'hiad ar Skourr ruz]]
|listclass = hlist
| titlestyle = background:#90db90;
| groupstyle = background:#c1e6c1;
| belowstyle = background:#c1e6c1;
| state = {{{1|}}}

| group1 = &lt;center&gt;Tud [[Ulaid]]&lt;/center&gt;
| list1  =
[[Conchobar mac Nessa]] * [[Amergin mac Eccit]] * [[Athirne]] * [[Blaí Briugu]] * [[Bricriu]] * [[Cathbad]] * [[Celtchar]] * [[Cethern mac Fintain]] * [[Conall Cernach]] *  [[Cruinniuc]] * [[Cú Chulainn]] * [[Cúscraid]] * [[Deichtine]] * [[Deirdre]] * [[Fedelm Noíchrothach|Fedelm]] * [[Fedlimid mac Daill|Fedlimid]] * [[Findchóem]] * [[Furbaide Ferbend|Furbaide]] * [[Láeg]] * [[Leabharcham]] * [[Lóegaire Búadach]] * [[Mugain]] * [[Ness (mitologiezh Iwerzhon)|Neas]] * [[Naoise]] * [[Sencha mac Ailella|Sencha]] * [[Súaltam]]

| group2 = &lt;center&gt;Harluidi [[Ulaid]]&lt;/center&gt;
| list2  =
[[Cormac Cond Longas]] * [[Dubthach Dóeltenga]] * [[Fergus mac Róich|Fergus mac Roích]]  

| group3 = &lt;center&gt;Tud [[Cúige Chonnacht]]&lt;/center&gt;
| list3  =
[[Medb]] * [[Ailill Finn]] * [[Ailill mac Máta]] * [[Bélchú]] * [[Cet mac Mágach]] * [[Etarcomol]] * [[Ferdiad]] * [[Findabair]] * [[Flidais]] * [[Fráech]] * [[Mac Cécht (brezelour)|Mac Cécht]] * [[Nera (mitologiezh Iwerzhon)|Nera]]

| group4 = &lt;center&gt;tud [[Cúige Mumhan]]&lt;/center&gt;
| list4  =
[[Cú Roí]] * [[Conganchnes mac Dedad]] * [[Lugaid mac Con Roí]] 

| group5 = &lt;center&gt;Re arall&lt;/center&gt;
| list5  =
[[Achall]] * [[Aífe]] * [[Bláthnat]] * [[Conaire Mór]] * [[Cairbre Nia Fer]] * [[Connla]] * [[Dáire mac Fiachna]] * [[Emer]] * [[Éogan mac Durthacht]] * [[Erc mac Cairpri]] * [[Fedelm]] * [[Fir Fálgae]] * [[Forgall Monach]] * [[Garb mac Stairn]] * [[Lugaid Riab nDerg]] * [[Mesgegra]] * [[Nechtan Scéne]] * [[Scáthach]] * [[Uathach]] 

| group6 = &lt;center&gt;Boudoù dreistnaturel&lt;/center&gt;
| list6  =
[[Aengus]] * [[Bébinn]] * [[Boann]] * [[Dáire]] * [[Étaín]] * [[Fand]] * [[Flidais]] * [[Lí Ban]] * [[Lug]] * [[Macha]] * [[Manannán mac Lir]] * [[Midir]] *  [[Morrígan]] * [[Nemain]]

| group7 = &lt;center&gt;Boudoù&lt;/center&gt;
| list7 =
[[Donn Cuailnge]] * [[Finnbhennach]] * [[Liath Macha ha Dub Sainglend]]

| group8 = &lt;center&gt;Armoù&lt;/center&gt;
| list8 =
[[Caladbolg]] * [[Fragarach]] * [[Gáe Bulg]] * [[Lúin of Celtchar]]

| group9 = &lt;center&gt;Lec'hioù&lt;/center&gt;
| list9 =
[[Brú na Bóinne]] * [[Rathcroghan|Cruachan]] * [[Cooley Peninsula|Cuailghe]] * [[Dealga]] * [[Carrowmore Lake|Dún Flidhais]] * [[Emain Macha]] * [[Mag Mell|Magh Meall]] * [[Hill of Tara|Teamhair]] 

| group10 = &lt;center&gt;Testennoù&lt;/center&gt;
| list10 =
''[[Aided Óenfhir Aífe]]'' * ''[[Compert Con Culainn]]'' * ''[[Fled Bricrenn]]'' * ''[[The Tale of Mac Da Thó's Pig|Mac Da Thó's Pig]]'' * ''[[Mesca Ulad]]'' * ''[[Scéla Conchobair]]''  * ''[[Serglige Con Culainn]]'' * ''[[Táin Bó Cúailnge]]'' * ''[[Táin Bó Flidhais]]'' * ''[[Tochmarc Emire]]'' * ''[[Tochmarc Étaíne]]'' * ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]''  

| below =  ''[[Gwengelouriezh Iwerzhon|Mitologiezh Iwerzhon]]'' 
}}
&lt;noinclude&gt;
[[Rummad:Patromoù ar Gelted]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>m1v8e1wrmu63lwt3epe8wkoxqtzul1s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Daimhinis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152754</id>
    <revision>
      <id>2007561</id>
      <parentid>2007300</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T10:45:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1895" xml:space="preserve">[[Restr:Devenish Island.jpg|thumb|Rivinoù war Daimhinis]]
'''Daimhinis''' (''Devenish island'' e [[saozneg]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/ga/1165997 logainm.ie]&lt;/ref&gt;) zo un [[enezenn]] e lodenn izelañ [[Loch Éirne]], en [[Hanternoz Iwerzhon]]. 

Aspadennoù eus ur [[manati]] savet eno gant [[sant Molaise]] er {{VIvet kantved}}, war un hent pirc'hirinaj etrezek [[Croagh Patrick]], a weler eno c'hoazh. Distrujet e voe ar manati e 837 gant [[Vikinged]], hag e 1157 adarre e-kerzh brezelioù etre pennoù klannoù eus Iwerzhon. Adsavet e voe er Grennamzer gant Aogustined ha dediet d'ar Werc'hez Vari. Un [[tour]] 25 m uhelder zo war an enezenn ; savet e voe en {{XIIvet kantved}}.

==Mammennoù==
* {{cite web |last=Curtis |first=Liz |title=Ancient Island Sites on Lough Erne |publisher=[[Culture Northern Ireland]] |year=2004 |url=http://www.culturenorthernireland.org/article.aspx?art_id=746 |access-date=19 March 2009 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120224043140/http://www.culturenorthernireland.org/article.aspx?art_id=746 |archive-date=24 February 2012 |df=dmy-all }}
* {{cite web|title=Devenish Island|publisher=www.enniskillen.com|url=http://www.enniskillen.com/devenish_island.htm|access-date=19 March 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20081224065821/http://www.enniskillen.com/devenish_island.htm|archive-date=24 December 2008|df=dmy-all}}
* {{cite web|title=Devenish Monastic Site|publisher=[[Northern Ireland Environment Agency]]|url=http://www.ni-environment.gov.uk/places/monuments/devenish.shtml|access-date=19 March 2009|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20121224010315/http://www.ni-environment.gov.uk/places/monuments/devenish.shtml|archive-date=24 December 2012|df=dmy-all}}

== Notennoù ==
{{Daveoù}}

{{Commons|Category:Devenish Island}}

[[Rummad:Inizi Iwerzhon]]
[[Rummad:Kontelezh Fear Manach]]</text>
      <sha1>meyob88rn1fcci7sb4ybyxitoyzzqsc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007563</id>
      <parentid>2007561</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T10:54:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>liammoù marv</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1150" xml:space="preserve">[[Restr:Devenish Island.jpg|thumb|Rivinoù war Daimhinis]]
'''Daimhinis''' (''Devenish island'' e [[saozneg]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/ga/1165997 logainm.ie]&lt;/ref&gt;) zo un [[enezenn]] e lodenn izelañ [[Loch Éirne]], en [[Hanternoz Iwerzhon]]. 

Aspadennoù eus ur [[manati]] savet eno gant [[sant Molaise]] er {{VIvet kantved}}, war un hent pirc'hirinaj etrezek [[Croagh Patrick]], a weler eno c'hoazh. Distrujet e voe ar manati e 837 gant [[Vikinged]], hag e 1157 adarre e-kerzh brezelioù etre pennoù klannoù eus Iwerzhon. Adsavet e voe er Grennamzer gant Aogustined ha dediet d'ar Werc'hez Vari. Un [[tour]] 25 m uhelder zo war an enezenn ; savet e voe en {{XIIvet kantved}}.

==Liammoù diavaez==
* {{cite web|title=Islands of Lough Erne|publisher=www.ireland.com|url=https://www.ireland.com/magazine/landscapes/islands-of-lough-erne/ |access-date=11 August 2022}}
* {{cite web|title=Devenish Island|publisher=www.enniskillen.com|url=https://enniskillen.com/portfolio/devenish-island/|access-date=11 August 2022}}

== Notennoù ==
{{Daveoù}}

{{Commons|Category:Devenish Island}}

[[Rummad:Inizi Iwerzhon]]
[[Rummad:Kontelezh Fear Manach]]</text>
      <sha1>0v1wqszyu99cppwvlq1ewdou0b9bqa6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fergus mac Róich</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152768</id>
    <revision>
      <id>2007385</id>
      <parentid>2007384</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T11:59:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Undenbennak</username>
        <id>62280</id>
      </contributor>
      <comment>kempenn</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1940" xml:space="preserve">
[[Restr:Fergus_mac_Róich_carrying_Sétanta_on_his_shoulder.png|liamm=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Fergus_mac_R%C3%B3ich_carrying_S%C3%A9tanta_on_his_shoulder.png/220px-Fergus_mac_R%C3%B3ich_carrying_S%C3%A9tanta_on_his_shoulder.png|thumb|Fergus mac Róich o tougañ [[Cú Chulainn|Sétanta]] war e zivskoaz, skeudennaouet gant George Denham]]
'''Fergus mac Róich''' (hag a dalv &quot;gour&quot; pe &quot;mab ag an dibab&quot;)&lt;ref name=&quot;o hogain&quot;&gt;{{Cite book|last=Ó hÓgáin|first=Dáithí|authorlink=Dáithí Ó hÓgáin|title=Myth, Legend &amp; Romance: An encyclopaedia of the Irish folk tradition|publisher=Prentice Hall|year=1991|pages=195-197}}&lt;/ref&gt; a voe un tiern ag [[Ulaid]] e [[Rúraíocht|Kelc'hiad ar Skourr Ruz]] e [[gwengelouriezh Iwerzhon]]. Trubarded e voe ha skarzhet ag e dron gant [[Conchobar mac Nessa]], ha deuet e voe da vout kevredad ha karedig rouanez [[Medb]] a [[Cúige Chonnacht|Gonnacht]], hag he ambroug a reas en he ergerzhadeg a-enep  Ulster e ''[[Táin Bó Cúailnge]]''. Lavaret e vez eo Fergus ur gour bras-meurbet gant ur galloud reizhel kreñv. Se a zisachas anezhoñ e degouezhioù arvarus evel e darvoudoù an ''[[Táin Bó Flidhais]]''.

== Tiern Ulster ==
Fergus a zeuas da vout tiern Ulster goude marv [[Eochaid Sálbuide]], lazhet gant [[Eochu Feidlech]] e stourm Leitir Ruad [[Fachtna Fáthach]]. Aze e c'houlennas Ness, merc'h Eochaid Sálbuide, evit gwreg. Asantiñ a reas gant ar promes e vo roet an trone d'he mab Conchobar ur bloavezh-pad. Tierned Ulaid a ziaonas Fergus o lavar e vo ar bugel ur roue nemet dre an titl. , Mes Conchobar, gant harp e vamm, a renas ken mat war al lann ma voe miret evel tiern e lec'h Fergus. Atav e vennas Fergus leal da Conchobar, hag e teu da vout adtad mab henañ Conchobar, [[Cormac Cond Longas]], ha eontr [[Cú Chulainn|Cúchulainn]].


== Notennoù ==
&lt;references/&gt;

{{Kelc'hiad Ulaid}}

[[Rummad:Gwengelouriezh Iwerzhon]]
[[Rummad:Rouaned Iwerzhon]]</text>
      <sha1>8rpn8be88wf0c0zn5suo3bc5uzkx6v1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007391</id>
      <parentid>2007385</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T13:12:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A01:CB08:8913:1900:9CCF:9FEE:1124:6E9B</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1690" xml:space="preserve">[[Restr:Fergus_mac_Róich_carrying_Sétanta_on_his_shoulder.png|thumb|Fergus mac Róich o tougen [[Cú Chulainn|Sétanta]] war e zivskoaz, skeudennaouet gant George Denham]]
'''Fergus mac Róich''' (hag a dalv &quot;gour&quot; pe &quot;mab ag an dibab&quot;)&lt;ref&gt;{{en}} Ó hÓgáin, Dáithí. ''Myth, Legend &amp; Romance: An encyclopaedia of the Irish folk tradition''. Hoboken, NJ : Prentice Hall, 1991, pp.195-197 {{ISBN|9780132759595}}&lt;/ref&gt; zo un tiern ag [[Ulaid]] e [[Rúraíocht|Kelc'hiad ar Skourr Ruz]] e [[gwengelouriezh Iwerzhon]].&lt;br&gt;
Trubardet e voe ha skarzhet ag e dron gant [[Conchobar mac Nessa]], ha dont a reas da vout kevredad ha karedig ar rouanez [[Medb]] a [[Cúige Chonnacht|Gonnacht]], hag he ambroug a reas en he ergerzhadeg a-enep Ulster e ''[[Táin Bó Cúailnge]]''. Lavaret e vez eo Fergus ur gour bras-meurbet gant ur galloud reizhel kreñv. Se a zesachas anezhañ e degouezhioù arvarus evel e darvoudoù an ''[[Táin Bó Flidhais]]''.

== Tiern Ulster ==
Fergus a zeuas da vout tiern Ulster goude marv [[Eochaid Sálbuide]], lazhet gant [[Eochu Feidlech]] e stourm Leitir Ruad [[Fachtna Fáthach]]. Aze e c'houlennas Ness, merc'h Eochaid Sálbuide, evit gwreg. Asantiñ a reas gant ar promesa ma vije roet an tron d'he mab Conchobar ur bloavezh-pad. Tierned Ulaid a ziaonas Fergus o lavar e vije ar bugel ur roue nemet dre an titl, mes Conchobar, gant harp e vamm, a renas ken mat war al lann ma voe miret evel tiern e-lec'h Fergus. Atav e vennas Fergus leal da Conchobar, hag e teuas da vout adtad mab henañ Conchobar, [[Cormac Cond Longas]], hag eontr Cú Chulainn.

== Notennoù ==
{{Daveoù}}
{{Kelc'hiad Ulaid}}
[[Rummad:Gwengelouriezh Iwerzhon]]
[[Rummad:Rouaned Iwerzhon]]</text>
      <sha1>5vvigismy9sw6blbpgedqxgsgq53y43</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kaozeadenn Implijer:Adriendelucca</title>
    <ns>3</ns>
    <id>152769</id>
    <revision>
      <id>2007390</id>
      <timestamp>2022-08-10T13:08:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Huñvreüs</username>
        <id>54570</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ekwador ha Nikaragwa */ rann nevez</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="216" xml:space="preserve">== Ekwador ha Nikaragwa ==

Salut dit, pelec’h az peus gwelet ar broioù-mañ skrivet evel-se e brezhoneg? [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 13:08 (UTC)</text>
      <sha1>fgap767b35hff1eqcsrqkms1el8by12</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007392</id>
      <parentid>2007390</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T14:13:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adriendelucca</username>
        <id>53023</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ekwador ha Nikaragwa */ Respont</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="701" xml:space="preserve">== Ekwador ha Nikaragwa ==

Salut dit, pelec’h az peus gwelet ar broioù-mañ skrivet evel-se e brezhoneg? [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 13:08 (UTC)

:Pa glasker &quot;Ekwador/Nikaragwa&quot; er varrenn glask 'vezer adkaset betek pajennoù &quot;Ecuador/Nicaragua&quot; gant-se 'meus kredet e c'haller skrivañ ar vroioù-se evel-henn, met bremañ 'meus klasket un tammig ha ne gavan Ekwador/Nikaragwa ebet neblec'h. Marteze 'vefe reishoc'h peogwir n'eus &quot;c&quot; ebet e bzhg ? (war-bouez ch ha c'h 'vel-just), me 'blij an doare-skrivañ din [[Implijer:Adriendelucca|Adriendelucca]] ([[Kaozeadenn Implijer:Adriendelucca|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 14:13 (UTC)</text>
      <sha1>sfasrrwae9m2c295er82iusyk6r4flu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007393</id>
      <parentid>2007392</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T14:16:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adriendelucca</username>
        <id>53023</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ekwador ha Nikaragwa */ Respont</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="848" xml:space="preserve">== Ekwador ha Nikaragwa ==

Salut dit, pelec’h az peus gwelet ar broioù-mañ skrivet evel-se e brezhoneg? [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 13:08 (UTC)

:Pa glasker &quot;Ekwador/Nikaragwa&quot; er varrenn glask 'vezer adkaset betek pajennoù &quot;Ecuador/Nicaragua&quot; gant-se 'meus kredet e c'haller skrivañ ar vroioù-se evel-henn, met bremañ 'meus klasket un tammig ha ne gavan Ekwador/Nikaragwa ebet neblec'h. Marteze 'vefe reishoc'h peogwir n'eus &quot;c&quot; ebet e bzhg ? (war-bouez ch ha c'h 'vel-just), me 'blij an doare-skrivañ din [[Implijer:Adriendelucca|Adriendelucca]] ([[Kaozeadenn Implijer:Adriendelucca|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 14:13 (UTC)
::memes tra 'vit Nijeria ivez [[Implijer:Adriendelucca|Adriendelucca]] ([[Kaozeadenn Implijer:Adriendelucca|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 14:16 (UTC)</text>
      <sha1>4bgirqriip2zqobwaiull7y0w4hkbk2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007396</id>
      <parentid>2007393</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T14:28:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Huñvreüs</username>
        <id>54570</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ekwador ha Nikaragwa */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1150" xml:space="preserve">== Ekwador ha Nikaragwa ==

Salut dit, pelec’h az peus gwelet ar broioù-mañ skrivet evel-se e brezhoneg? [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 13:08 (UTC)

:Pa glasker &quot;Ekwador/Nikaragwa&quot; er varrenn glask 'vezer adkaset betek pajennoù &quot;Ecuador/Nicaragua&quot; gant-se 'meus kredet e c'haller skrivañ ar vroioù-se evel-henn, met bremañ 'meus klasket un tammig ha ne gavan Ekwador/Nikaragwa ebet neblec'h. Marteze 'vefe reishoc'h peogwir n'eus &quot;c&quot; ebet e bzhg ? (war-bouez ch ha c'h 'vel-just), me 'blij an doare-skrivañ din [[Implijer:Adriendelucca|Adriendelucca]] ([[Kaozeadenn Implijer:Adriendelucca|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 14:13 (UTC)
::memes tra 'vit Nijeria ivez [[Implijer:Adriendelucca|Adriendelucca]] ([[Kaozeadenn Implijer:Adriendelucca|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 14:16 (UTC)
::: N’eus «c» ebet… nemet e gerioù zo amprested eus yezhoù all. E geriadur an Here, da skouer, e kaver ''corrida'' ha ''cow-boy''. Evit Ekwador ez eus bet roet un daveenn gant Kadwalan. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 14:28 (UTC)</text>
      <sha1>pwqgvuwzrrs1kejlotx7mnmf4me1zbg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007401</id>
      <parentid>2007396</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T14:34:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ekwador ha Nikaragwa */ Respont</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1497" xml:space="preserve">== Ekwador ha Nikaragwa ==

Salut dit, pelec’h az peus gwelet ar broioù-mañ skrivet evel-se e brezhoneg? [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 13:08 (UTC)

:Pa glasker &quot;Ekwador/Nikaragwa&quot; er varrenn glask 'vezer adkaset betek pajennoù &quot;Ecuador/Nicaragua&quot; gant-se 'meus kredet e c'haller skrivañ ar vroioù-se evel-henn, met bremañ 'meus klasket un tammig ha ne gavan Ekwador/Nikaragwa ebet neblec'h. Marteze 'vefe reishoc'h peogwir n'eus &quot;c&quot; ebet e bzhg ? (war-bouez ch ha c'h 'vel-just), me 'blij an doare-skrivañ din [[Implijer:Adriendelucca|Adriendelucca]] ([[Kaozeadenn Implijer:Adriendelucca|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 14:13 (UTC)
::memes tra 'vit Nijeria ivez [[Implijer:Adriendelucca|Adriendelucca]] ([[Kaozeadenn Implijer:Adriendelucca|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 14:16 (UTC)
::: N’eus «c» ebet… nemet e gerioù zo amprested eus yezhoù all. E geriadur an Here, da skouer, e kaver ''corrida'' ha ''cow-boy''. Evit Ekwador ez eus bet roet un daveenn gant Kadwalan. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 14:28 (UTC)
::::Div am eus kavet e gwirionez. Meur a stumm a vez implijet met Ekwador ne seblant ket gwall reizh din. ar soniad [wa] a vez kentoc'h skrivet oua pe oa e brezhoneg. Ekouador a gaver ivez hag Ekuador zo erbedet gant R. Hemon hag a gaver stank. [[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 14:34 (UTC)</text>
      <sha1>s7o88ug6lmhfnpiofemwvegfdf9bcmm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007402</id>
      <parentid>2007401</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T14:35:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1565" xml:space="preserve">== Ekwador ha Nikaragwa ==

Salut dit, pelec’h az peus gwelet ar broioù-mañ skrivet evel-se e brezhoneg? [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 13:08 (UTC)

:Pa glasker &quot;Ekwador/Nikaragwa&quot; er varrenn glask 'vezer adkaset betek pajennoù &quot;Ecuador/Nicaragua&quot; gant-se 'meus kredet e c'haller skrivañ ar vroioù-se evel-henn, met bremañ 'meus klasket un tammig ha ne gavan Ekwador/Nikaragwa ebet neblec'h. Marteze 'vefe reishoc'h peogwir n'eus &quot;c&quot; ebet e bzhg ? (war-bouez ch ha c'h 'vel-just), me 'blij an doare-skrivañ din [[Implijer:Adriendelucca|Adriendelucca]] ([[Kaozeadenn Implijer:Adriendelucca|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 14:13 (UTC)
::memes tra 'vit Nijeria ivez [[Implijer:Adriendelucca|Adriendelucca]] ([[Kaozeadenn Implijer:Adriendelucca|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 14:16 (UTC)
::: N’eus «c» ebet… nemet e gerioù zo amprested eus yezhoù all. E geriadur an Here, da skouer, e kaver ''corrida'' ha ''cow-boy''. Evit Ekwador ez eus bet roet un daveenn gant Kadwalan. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 14:28 (UTC)
::::Div am eus kavet e gwirionez. Meur a stumm a vez implijet met Ekwador ne seblant ket gwall reizh din. ar soniad [wa] a vez kentoc'h skrivet oua pe oa e brezhoneg. Ekouador a gaver ivez hag Ekuador zo erbedet gant R. Hemon hag a gaver stank. Mat e vefe reiñ daveoù implij pa vez kinniget furmoù disheñvel. [[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 10 Eost 2022 da 14:34 (UTC)</text>
      <sha1>f9if2ongum3upw1fb8l11iphpippyih</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Triaize</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152770</id>
    <revision>
      <id>2007408</id>
      <timestamp>2022-08-10T15:20:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dakbzh</username>
        <id>58931</id>
      </contributor>
      <comment>+ Boulc'het.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4225" xml:space="preserve">{{Infobox kumunioù Frañs
 | anv               = Triaize
 | anvYezh           = 
 | Yezh              = 
 | anvOfisiel        =
 | skeudenn          = Mairie de Triaize (Éduarel, 14 juillet 2016).jpg
 | alc'hwez          = Ar maerdi.
 | ardamezioù        = 
 | logo              = 
 | bro               = [[Poatev]] 
 | rannvro           = [[Pays de la Loire]]
 | departamant       = [[Vande (departamant)|Vande]]
 | arondisamant      = [[Arondisamant Fontenay-le-Comte|Fontenay-le-Comte]]
 | kanton            = [[Kanton Luçon|Luçon]]
 | etrekumuniezh     = [[Communauté de communes Sud Vendée Littoral|Sud Vendée Littoral]]
 | bro velestradurel = 
 | cp                = 85580
 | maer              = Guy Barbot
 | amzer-gefridi     = [[2020]]-2026
 | gorread           = 57.15
 | hedred            = -1.19638888889
 | ledred            = 46.3944444444
 | uk                = 2
 | ubi               = 0
 | ubr               = 17
 | lec'hienn web     = 
}}
'''Triaize''' a zo ur [[kumun c'hall|gumun]] e [[departamant]] [[Vande (departamant)|Vande]], e [[Bro-C'hall]] &lt;ref&gt;{{fr}}[http://cassini.ehess.fr/fr/html/fiche.php?select_resultat=38208 Cassini – EHESS]&lt;/ref&gt;.
== Douaroniezh ==
== Dezougen ==
== Armerzh ==
== Istor ==
=== [[Krennamzer]] ===
=== [[Dispac'h Gall]] ===
* Melestradurezh: savet e voe ar gumun e [[1790]] ; lakaet e voe e [[Kanton Saint-Michel-en-l'Herm]] da gentañ hag e [[Bann Fontenay-le-Comte]]. Lakaet e voe kumun Triaize en [[Arondisamant Fontenay-le-Comte]] bet krouet e [[1800]]. Lakaet e voe ar gumun e [[Kanton Luçon]] pa voe diskaret [[Kanton Saint-Michel-en-l'Herm]] e [[1801]]&lt;ref&gt;{{fr}}[http://cassini.ehess.fr/fr/html/fiche.php?select_resultat=38208 Cassini – EHESS]&lt;/ref&gt;.
=== {{XXvet kantved}} ===
===== [[Brezel-bed kentañ]] =====
* Mervel a reas 56 gwaz ag ar gumun, da lavaret eo 3,62% eus ar boblañs e 1911, abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv&lt;ref&gt;{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/liste_des_noms.php?id_source=7615 Memorial Genweb]&lt;/ref&gt;.
==== [[Eil Brezel-bed]] ==== 
* Mervel a reas eizh gwaz eus ar gumun abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv&lt;ref&gt;{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/liste_des_noms.php?id_source=7615 Memorial Genweb]&lt;/ref&gt;.
==== Trevadennoù ====
* [[Brezel Aljeria]]: mervela reas daou vilour eus ar gumun&lt;ref&gt;{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/liste_des_noms.php?id_source=7615 Memorial Genweb]&lt;/ref&gt;.
== Monumantoù ha traoù heverk ==
&lt;gallery&gt;
Triaize Église Saint-Jean-l'Évangeliste 903.jpg
Triaize Église Saint-Jean-l'Évangeliste Intérieur 918.jpg
Triaize Église Saint-Jean-l'Évangeliste Intérieur 919.jpg
Triaize Église Saint-Jean-l'Évangeliste Modillion 904.jpg
Triaize Église Saint-Jean-l'Évangeliste Vitrail 914.jpgTriaize Église Saint-Jean-l'Évangeliste Vitrail 915.jpg
&lt;/gallery&gt;
* Iliz katolik ''Sant Yann-Vadezour''&lt;ref&gt;{{fr}}[https://clochers.org/Fichiers_HTML/Accueil/Accueil_clochers/85/accueil_85297.htm Clochers de France]&lt;/ref&gt;.
&lt;gallery&gt;
Monument aux morts de Triaize (Éduarel, 14 juillet 2016).jpg
&lt;/gallery&gt;
* Monumant ar re varv, luc’hskeudennoù&lt;ref&gt;{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/photo.php?id_source=7615 Memorial Genweb]&lt;/ref&gt;{{,}}&lt;ref&gt;{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/diapos.php?dpt=85&amp;id_source=7615 Memorial Genweb]&lt;/ref&gt; ha kartenn-bost&lt;ref&gt;{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/cpa/com.php?insee=85297&amp;dpt=85&amp;comm=Triaize Memorial Genweb]&lt;/ref&gt;. E [[1921]] e voe savet&lt;ref&gt;{{fr}}[https://monumentsmorts.univ-lille.fr/monument/20682/triaize-place/ Université de Lille]&lt;/ref&gt;.
* Plakenn ar re varv e-doug brezelioù an [[XXvet kantved]] en iliz katolik, luc’hskeudennoù&lt;ref&gt;{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/photo.php?id_source=71408 Memorial Genweb]&lt;/ref&gt;{{,}}&lt;ref&gt;{{fr}} [https://www.memorialgenweb.org/diapos.php?dpt=85&amp;id_source=71408 Memorial Genweb]&lt;/ref&gt;.
* Bez ur soudard breizhveuriat marvet d’ar [[17 a viz Even]] [[1940]]&lt;ref&gt;{{fr}} [https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/complementter.php?id=3910430 Memorial Genweb]&lt;/ref&gt;.
== Tud  ==
== Pennadoù kar ==
== Daveoù ha notennoù ==
{{Daveoù}}
[[Rummad:Kumunioù Vande]]</text>
      <sha1>cou9g60k9ahvvgjr2jkoh5v8hgj1pk4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mercè Rodoreda</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152771</id>
    <revision>
      <id>2007411</id>
      <timestamp>2022-08-10T15:40:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;'''Mercè Rodoreda i Gurguí''' ([[10 Here]] [[1908]] – [[13 Ebrel]] [[1983]]) a oa ur skrivagnerez katalanek hag unan eus skrivagnerien bouezusuañ Katalonia en {{XXvet kantved}}.  == Buhez == Ganet e voe Mercè Rodoreda e Sant Gervasi, ur c'harter eus [[Barcelona]]&lt;ref&gt;{{ca}} [http://www.escriptors.cat/autors/rodoredam/pagina.php?id_sec=1798 AELC]&lt;/ref&gt;. Didrubuilh e voe he bugaleaj, gant un tad troet gant al lennegezh hag ur vamm troet gant ar sonerezh. Lenn a re...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3356" xml:space="preserve">'''Mercè Rodoreda i Gurguí''' ([[10 Here]] [[1908]] – [[13 Ebrel]] [[1983]]) a oa ur skrivagnerez katalanek hag unan eus skrivagnerien bouezusuañ Katalonia en {{XXvet kantved}}.

== Buhez ==
Ganet e voe Mercè Rodoreda e Sant Gervasi, ur c'harter eus [[Barcelona]]&lt;ref&gt;{{ca}} [http://www.escriptors.cat/autors/rodoredam/pagina.php?id_sec=1798 AELC]&lt;/ref&gt;. Didrubuilh e voe he bugaleaj, gant un tad troet gant al lennegezh hag ur vamm troet gant ar sonerezh. Lenn a reas oberennoù ur bern skrivagnerien gatalanek, klasel pe vodern, evel [[Jacint Verdaguer]], [[Ramon Llull]], [[Joan Maragall]] pe [[Josep Carner]]. C’hoari a reas e meur a bezh-c’hoari e-kerzh he bugaleaj. Levezonet e voe ivez gant he zad-kozh, a zeskas dezhi liorzhañ ha karout al lennegezh. Gwall skoet e voe pa varvas-eñ, hag hi daouzek vloaz.

E 1928 e timezas d’he eontr Joan Gurguí (14 vloaz koshoc’h egeti) hag ur mab o devoe, Jordi Gurguí. Adalek ar mare-se e krogas Mercè Rodoreda da skrivañ lennegezh, evit tec’hel diouzh he buhez evel « maouez er gêr ». Neuze e savas barzhonegoù, ur pezh-c’hoari hag ur romant. Da vare an [[Eil Republik spagnol]], er bloavezhioù 1930, e labouras ivez evel kazetennerez. E 1937 e taps ar priz Joan Crexells gant he romant ''Aloma'' (a selle-hi outañ evel he levr « azv » kentañ, met a voe adskrivet ganti penn-da-benn e 1969). Er bloaz-se ivez e tispartias diouzh he gwaz Joan Gurguí. 

Abalamour d’ar [[Brezel Diabarzh Spagn|Brezel Diabarzh]] e kuitaas Barcelona e 1939. Bevañ a reas en harlu e [[Roissy-en-Brie]], e Bro-C’hall, da gentañ, a-raok tec’hel da Suis hag en em staliañ e Geneva. E Geneva, ma veve gant he c’haredig, Joan Prat, e skrivas he levr anavezetañ, ''La plaça del Diamant'', a seller outañ evel ar romant katalanek pouezusañ en eil hanterenn an {{XXvet kantved}.

E 1972 e tistroas da Gatalonia hag ober a reas he annez e Romanyà de la Selva, ur geriadenn nepell diouzh an aod, e [[proviñs Girona]]. Eno e skrivas levrioù all c’hoazh. E 1980 e voe embannet he romant diwezhañ ''Quanta, quanta guerra... '' hag er bloavezh-se ivez e tapas ar ''Premi d'Honor de les Lletres Catalanes'' (Priz a enor al lizhiri katalanek)

Mervel a reas diwar ur c’hrign-bev e 1983 ha beziet e voe e Romanyà de la Selva.

== Oberenn ==
Romantoù he deus skrivet Mercè Rodoreda dreist-holl, met ivez barzhonegoù ha pezhioù-c’hoari. Meur a hini eus he romantoù zo bet troet e yezhoù all, ar galleg hag ar saozneg en o zouez. E-mesk he levrioù anavezetañ e c’haller menegiñ :
* (1932) ''Sóc una dona honrada?''
* (1934) ''Del que hom no pot fugir''
* (1934) ''Un dia en la vida d'un home''
* (1936) ''Crim''
* (1938) ''Aloma''
* (1958) ''Vint-i-dos contes''
* (1962) ''La plaça del Diamant''
* (1966) ''El carrer de les Camèlies''
* (1967) ''Jardí vora el mar''
* (1967) ''La meva Cristina i altres contes''
* (1974) ''Mirall trencat''
* (1978) ''Semblava de seda i altres contes''
* (1979) ''Tots els contes''
* (1980) ''Viatges i flors''
* (1980) ''Quanta, quanta guerra...''
* (1986) ''La mort i la primavera''

== Notennoù ==
{{Daveoù}}

{{DEFAULTSORT:Rodoreda, Merce}}
[[Rummad:Ganedigezhioù 1908]]
[[Rummad:Marvioù 1983]]
[[Rummad:Skrivagnerien Katalonia]]
[[Rummad:Skrivagnerezed katalanek]]
[[Rummad:Tud marvet gant ur c'hrign-bev]]
[[Rummad:Tud eus Barcelona]]</text>
      <sha1>ql4qyaan3i2zgjq33qs7dp0q8gz4t4p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007415</id>
      <parentid>2007411</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T15:59:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Buhez */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3357" xml:space="preserve">'''Mercè Rodoreda i Gurguí''' ([[10 Here]] [[1908]] – [[13 Ebrel]] [[1983]]) a oa ur skrivagnerez katalanek hag unan eus skrivagnerien bouezusuañ Katalonia en {{XXvet kantved}}.

== Buhez ==
Ganet e voe Mercè Rodoreda e Sant Gervasi, ur c'harter eus [[Barcelona]]&lt;ref&gt;{{ca}} [http://www.escriptors.cat/autors/rodoredam/pagina.php?id_sec=1798 AELC]&lt;/ref&gt;. Didrubuilh e voe he bugaleaj, gant un tad troet gant al lennegezh hag ur vamm troet gant ar sonerezh. Lenn a reas oberennoù ur bern skrivagnerien gatalanek, klasel pe vodern, evel [[Jacint Verdaguer]], [[Ramon Llull]], [[Joan Maragall]] pe [[Josep Carner]]. C’hoari a reas e meur a bezh-c’hoari e-kerzh he bugaleaj. Levezonet e voe ivez gant he zad-kozh, a zeskas dezhi liorzhañ ha karout al lennegezh. Gwall skoet e voe pa varvas-eñ, hag hi daouzek vloaz.

E 1928 e timezas d’he eontr Joan Gurguí (14 vloaz koshoc’h egeti) hag ur mab o devoe, Jordi Gurguí. Adalek ar mare-se e krogas Mercè Rodoreda da skrivañ lennegezh, evit tec’hel diouzh he buhez evel « maouez er gêr ». Neuze e savas barzhonegoù, ur pezh-c’hoari hag ur romant. Da vare an [[Eil Republik spagnol]], er bloavezhioù 1930, e labouras ivez evel kazetennerez. E 1937 e tapas ar priz Joan Crexells gant he romant ''Aloma'' (a selle-hi outañ evel he levr « azv » kentañ, met a voe adskrivet ganti penn-da-benn e 1969). Er bloaz-se ivez e tispartias diouzh he gwaz Joan Gurguí. 

Abalamour d’ar [[Brezel Diabarzh Spagn|Brezel Diabarzh]] e kuitaas Barcelona e 1939. Bevañ a reas en harlu e [[Roissy-en-Brie]], e Bro-C’hall, da gentañ, a-raok tec’hel da Suis hag en em staliañ e Geneva. E Geneva, ma veve gant he c’haredig, Joan Prat, e skrivas he levr anavezetañ, ''La plaça del Diamant'', a seller outañ evel ar romant katalanek pouezusañ en eil hanterenn an {{XXvet kantved}.

E 1972 e tistroas da Gatalonia hag ober a reas he annez e Romanyà de la Selva, ur geriadenn nepell diouzh an aod, e [[proviñs Girona]]. Eno e skrivas levrioù all c’hoazh. E 1980 e voe embannet he romant diwezhañ ''Quanta, quanta guerra... '' hag er bloavezh-se ivez e tapas ar ''Premi d'Honor de les Lletres Catalanes'' (Priz a enor al lizhiri katalanek)

Mervel a reas diwar ur c’hrign-bev e 1983 ha beziet e voe e Romanyà de la Selva.

== Oberenn ==
Romantoù he deus skrivet Mercè Rodoreda dreist-holl, met ivez barzhonegoù ha pezhioù-c’hoari. Meur a hini eus he romantoù zo bet troet e yezhoù all, ar galleg hag ar saozneg en o zouez. E-mesk he levrioù anavezetañ e c’haller menegiñ :
* (1932) ''Sóc una dona honrada?''
* (1934) ''Del que hom no pot fugir''
* (1934) ''Un dia en la vida d'un home''
* (1936) ''Crim''
* (1938) ''Aloma''
* (1958) ''Vint-i-dos contes''
* (1962) ''La plaça del Diamant''
* (1966) ''El carrer de les Camèlies''
* (1967) ''Jardí vora el mar''
* (1967) ''La meva Cristina i altres contes''
* (1974) ''Mirall trencat''
* (1978) ''Semblava de seda i altres contes''
* (1979) ''Tots els contes''
* (1980) ''Viatges i flors''
* (1980) ''Quanta, quanta guerra...''
* (1986) ''La mort i la primavera''

== Notennoù ==
{{Daveoù}}

{{DEFAULTSORT:Rodoreda, Merce}}
[[Rummad:Ganedigezhioù 1908]]
[[Rummad:Marvioù 1983]]
[[Rummad:Skrivagnerien Katalonia]]
[[Rummad:Skrivagnerezed katalanek]]
[[Rummad:Tud marvet gant ur c'hrign-bev]]
[[Rummad:Tud eus Barcelona]]</text>
      <sha1>0dc2grpxxrpxchh3pvbvzfgj8dzw8vy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007416</id>
      <parentid>2007415</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T15:59:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3358" xml:space="preserve">'''Mercè Rodoreda i Gurguí''' ([[10 Here]] [[1908]] – [[13 Ebrel]] [[1983]]) a oa ur skrivagnerez katalanek hag unan eus skrivagnerien bouezusuañ Katalonia en {{XXvet kantved}}.

== Buhez ==
Ganet e voe Mercè Rodoreda e Sant Gervasi, ur c'harter eus [[Barcelona]]&lt;ref&gt;{{ca}} [http://www.escriptors.cat/autors/rodoredam/pagina.php?id_sec=1798 AELC]&lt;/ref&gt;. Didrubuilh e voe he bugaleaj, gant un tad troet gant al lennegezh hag ur vamm troet gant ar sonerezh. Lenn a reas oberennoù ur bern skrivagnerien gatalanek, klasel pe vodern, evel [[Jacint Verdaguer]], [[Ramon Llull]], [[Joan Maragall]] pe [[Josep Carner]]. C’hoari a reas e meur a bezh-c’hoari e-kerzh he bugaleaj. Levezonet e voe ivez gant he zad-kozh, a zeskas dezhi liorzhañ ha karout al lennegezh. Gwall skoet e voe pa varvas-eñ, hag hi daouzek vloaz.

E 1928 e timezas d’he eontr Joan Gurguí (14 vloaz koshoc’h egeti) hag ur mab o devoe, Jordi Gurguí. Adalek ar mare-se e krogas Mercè Rodoreda da skrivañ lennegezh, evit tec’hel diouzh he buhez evel « maouez er gêr ». Neuze e savas barzhonegoù, ur pezh-c’hoari hag ur romant. Da vare an [[Eil Republik spagnol]], er bloavezhioù 1930, e labouras ivez evel kazetennerez. E 1937 e tapas ar priz Joan Crexells gant he romant ''Aloma'' (a selle-hi outañ evel he levr « azv » kentañ, met a voe adskrivet ganti penn-da-benn e 1969). Er bloaz-se ivez e tispartias diouzh he gwaz Joan Gurguí. 

Abalamour d’ar [[Brezel Diabarzh Spagn|Brezel Diabarzh]] e kuitaas Barcelona e 1939. Bevañ a reas en harlu e [[Roissy-en-Brie]], e Bro-C’hall, da gentañ, a-raok tec’hel da Suis hag en em staliañ e Geneva. E Geneva, ma veve gant he c’haredig, Joan Prat, e skrivas he levr anavezetañ, ''La plaça del Diamant'', a seller outañ evel ar romant katalanek pouezusañ en eil hanterenn an {{XXvet kantved}}.

E 1972 e tistroas da Gatalonia hag ober a reas he annez e Romanyà de la Selva, ur geriadenn nepell diouzh an aod, e [[proviñs Girona]]. Eno e skrivas levrioù all c’hoazh. E 1980 e voe embannet he romant diwezhañ ''Quanta, quanta guerra... '' hag er bloavezh-se ivez e tapas ar ''Premi d'Honor de les Lletres Catalanes'' (Priz a enor al lizhiri katalanek)

Mervel a reas diwar ur c’hrign-bev e 1983 ha beziet e voe e Romanyà de la Selva.

== Oberenn ==
Romantoù he deus skrivet Mercè Rodoreda dreist-holl, met ivez barzhonegoù ha pezhioù-c’hoari. Meur a hini eus he romantoù zo bet troet e yezhoù all, ar galleg hag ar saozneg en o zouez. E-mesk he levrioù anavezetañ e c’haller menegiñ :
* (1932) ''Sóc una dona honrada?''
* (1934) ''Del que hom no pot fugir''
* (1934) ''Un dia en la vida d'un home''
* (1936) ''Crim''
* (1938) ''Aloma''
* (1958) ''Vint-i-dos contes''
* (1962) ''La plaça del Diamant''
* (1966) ''El carrer de les Camèlies''
* (1967) ''Jardí vora el mar''
* (1967) ''La meva Cristina i altres contes''
* (1974) ''Mirall trencat''
* (1978) ''Semblava de seda i altres contes''
* (1979) ''Tots els contes''
* (1980) ''Viatges i flors''
* (1980) ''Quanta, quanta guerra...''
* (1986) ''La mort i la primavera''

== Notennoù ==
{{Daveoù}}

{{DEFAULTSORT:Rodoreda, Merce}}
[[Rummad:Ganedigezhioù 1908]]
[[Rummad:Marvioù 1983]]
[[Rummad:Skrivagnerien Katalonia]]
[[Rummad:Skrivagnerezed katalanek]]
[[Rummad:Tud marvet gant ur c'hrign-bev]]
[[Rummad:Tud eus Barcelona]]</text>
      <sha1>b48encom76v62796o7vt2aovokzyyd4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007417</id>
      <parentid>2007416</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:02:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3380" xml:space="preserve">'''Mercè Rodoreda i Gurguí''' ([[10 Here]] [[1908]] – [[13 Ebrel]] [[1983]]) a oa ur skrivagnerez katalanek hag unan eus skrivagnerien bouezusuañ Katalonia en {{XXvet kantved}}.

== Buhez ==
Ganet e voe Mercè Rodoreda e Sant Gervasi, ur c'harter eus [[Barcelona]]&lt;ref&gt;{{ca}} [http://www.escriptors.cat/autors/rodoredam/pagina.php?id_sec=1798 AELC]&lt;/ref&gt;. Didrubuilh e voe he bugaleaj, gant un tad troet gant al lennegezh hag ur vamm troet gant ar sonerezh. Lenn a reas oberennoù ur bern skrivagnerien gatalanek, klasel pe vodern, evel [[Jacint Verdaguer]], [[Ramon Llull]], [[Joan Maragall]] pe [[Josep Carner]]. C’hoari a reas e meur a bezh-c’hoari e-kerzh he bugaleaj. Levezonet e voe ivez gant he zad-kozh, a zeskas dezhi liorzhañ ha karout al lennegezh. Gwall skoet e voe pa varvas-eñ, hag hi daouzek vloaz.

E 1928 e timezas d’he eontr Joan Gurguí (14 vloaz koshoc’h egeti) hag ur mab o devoe, Jordi Gurguí. Adalek ar mare-se e krogas Mercè Rodoreda da skrivañ lennegezh, evit tec’hel diouzh he buhez evel « maouez er gêr ». Neuze e savas barzhonegoù, ur pezh-c’hoari hag ur romant. Da vare an [[Eil Republik spagnol]], er bloavezhioù 1930, e labouras ivez evel kazetennerez. E 1937 e tapas ar priz Joan Crexells gant he romant ''Aloma''. Sellet a rae-hi outañ evel he levr « azv » kentañ, met adskrivet e voe ganti penn-da-benn e 1969. Er bloaz-se ivez e tispartias diouzh he gwaz Joan Gurguí. 

Abalamour d’ar [[Brezel Diabarzh Spagn|Brezel Diabarzh]] e kuitaas Barcelona e 1939. Bevañ a reas en harlu e [[Roissy-en-Brie]], e Bro-C'hall, da gentañ, a-raok tec'hel da [[Suis]] hag en em staliañ e [[Geneva]]. E Geneva, ma veve gant he c’haredig, Joan Prat, e skrivas he levr anavezetañ, ''La plaça del Diamant'', a seller outañ evel ar romant katalanek pouezusañ en eil hanterenn an {{XXvet kantved}}.

E 1972 e tistroas da Gatalonia hag ober a reas he annez e Romanyà de la Selva, ur geriadenn nepell diouzh an aod, e [[proviñs Girona]]. Eno e skrivas levrioù all c’hoazh. E 1980 e voe embannet he romant diwezhañ ''Quanta, quanta guerra... '' hag er bloavezh-se ivez e tapas ar ''Premi d'Honor de les Lletres Catalanes'' (Priz a enor al lizhiri katalanek)

Mervel a reas diwar ur [[krign-bev|c’hrign-bev]] e 1983 ha beziet e voe e Romanyà de la Selva.

== Oberenn ==
Romantoù he deus skrivet Mercè Rodoreda dreist-holl, met ivez barzhonegoù ha pezhioù-c’hoari. Meur a hini eus he romantoù zo bet troet e yezhoù all, ar galleg hag ar saozneg en o zouez. E-mesk he levrioù anavezetañ e c’haller menegiñ :
* (1932) ''Sóc una dona honrada?''
* (1934) ''Del que hom no pot fugir''
* (1934) ''Un dia en la vida d'un home''
* (1936) ''Crim''
* (1938) ''Aloma''
* (1958) ''Vint-i-dos contes''
* (1962) ''La plaça del Diamant''
* (1966) ''El carrer de les Camèlies''
* (1967) ''Jardí vora el mar''
* (1967) ''La meva Cristina i altres contes''
* (1974) ''Mirall trencat''
* (1978) ''Semblava de seda i altres contes''
* (1979) ''Tots els contes''
* (1980) ''Viatges i flors''
* (1980) ''Quanta, quanta guerra...''
* (1986) ''La mort i la primavera''

== Notennoù ==
{{Daveoù}}

{{DEFAULTSORT:Rodoreda, Merce}}
[[Rummad:Ganedigezhioù 1908]]
[[Rummad:Marvioù 1983]]
[[Rummad:Skrivagnerien Katalonia]]
[[Rummad:Skrivagnerezed katalanek]]
[[Rummad:Tud marvet gant ur c'hrign-bev]]
[[Rummad:Tud eus Barcelona]]</text>
      <sha1>b274m1istmad0pdo77av0jio4lx3m4h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Herve Latimier</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152772</id>
    <revision>
      <id>2007456</id>
      <timestamp>2022-08-10T16:42:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A03:94E0:24C4:0:0:0:0:FEFE</ip>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;'''Herve Latimier''', ganet d'ar [[4 Meurzh]] [[1950]] e [[Saint-Maurice]]&lt;ref&gt;Al Liamm 19, p. 79&lt;/ref&gt;, zo un troour brezhonek.  ==Daveoù== {{Daveoù}}  [[Rummad:Ganedigezhioù 1950]] [[Rummad:Troourien vrezhonek]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="216" xml:space="preserve">'''Herve Latimier''', ganet d'ar [[4 Meurzh]] [[1950]] e [[Saint-Maurice]]&lt;ref&gt;Al Liamm 19, p. 79&lt;/ref&gt;, zo un troour brezhonek.

==Daveoù==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Ganedigezhioù 1950]]
[[Rummad:Troourien vrezhonek]]</text>
      <sha1>1pnnq7fc8zywexv5qhdf2djumydlve5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007457</id>
      <parentid>2007456</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T16:44:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A03:94E0:24C4:0:0:0:0:FEFE</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1118" xml:space="preserve">'''Herve Latimier''', ganet d'ar [[4 Meurzh]] [[1950]] e [[Saint-Maurice]]&lt;ref&gt;Al Liamm 19, p. 79&lt;/ref&gt;, zo un ''[[Haut Fonctionnaire]]'' eus ar ''[[Ministère de l'Éducation Nationale]]'' hag un troour brezhonek.

Mab eo da [[Andrev Latimier]] ha da Suzanna Drillet.

Lisead eo bet en [[Ivry-sur-Seine]] hag e [[Melun]]. Goude se eo bet studier en [[Institut d'Études Politiques]] e [[Pariz]] hag en [[École Nationale d'Administration]].

Kemeret en deus perzh er ''[[Conseil de gestion de l'institution de gestion sociale des armées]]''.

==Oberenn==
* [[2001]] : ''La validation des acquis professionnels au sein de l'éducation nationale.'', [[Pariz]], [[Ministère de l'Éducation Nationale]].

==Troidigezh==
* [[2014]] : [[Peter Tremayne]], ''Kegid d'ar gousperoù'', [[Aber (kelaouenn)|Aber]] (kendroet gant [[Jean-Michel Mahe]] ha [[Ninnog Latimier]]).

==Pennadoù==
* [[2000]] : ''Pour un État efficace'', ''[[Cadres CFDT]]'' niv. 394.
* [[2010]] : ''La crise de confiance des hauts fonctionnaires'', [[Le Monde]].

==Daveoù==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Ganedigezhioù 1950]]
[[Rummad:Troourien vrezhonek]]</text>
      <sha1>k6r29urstf50m1n6eqzvz8vpiaaf9lo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007459</id>
      <parentid>2007457</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T17:04:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1206" xml:space="preserve">'''Herve Latimier''', ganet d'ar [[4 Meurzh]] [[1950]] e [[Saint-Maurice]]&lt;ref&gt;Al Liamm 19, p. 79&lt;/ref&gt;, zo un den e karg e [[Ministrerezh an Deskadurezh vroadel]] hag un troour brezhonek. Mab eo da [[Andrev Latimier]] ha da Suzanna Drillet.

Lisead eo bet en [[Ivry-sur-Seine]] hag e [[Melun]]. Goude se eo bet studier er [[Institut d'Études Politiques|Skol-uhel studi war ar politikerezh]] e [[Pariz]] hag er [[École Nationale d'Administration|skol vroadel melestradurezh]]. Kemeret en deus perzh e kuzul mererezh ensavadur melestradur sokial an armeoù (''Conseil de gestion de l'institution de gestion sociale des armées'').

==Oberenn==
* [[2001]] : ''La validation des acquis professionnels au sein de l'éducation nationale.'', [[Pariz]], [[Ministère de l'Éducation Nationale]].

==Troidigezh==
* [[2014]] : [[Peter Tremayne]], ''Kegid d'ar gousperoù'', [[Aber (kelaouenn)|Aber]] (kendroet gant [[Jean-Michel Mahe]] ha [[Ninnog Latimier]]).

==Pennadoù==
* [[2000]] : ''Pour un État efficace'', ''[[Cadres CFDT]]'' niv. 394.
* [[2010]] : ''La crise de confiance des hauts fonctionnaires'', [[Le Monde]].

==Daveoù==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Ganedigezhioù 1950]]
[[Rummad:Troourien vrezhonek]]</text>
      <sha1>7olct9ldb2jc9hulh643sv18p99tbuw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aozadur ar Stadoù Amerikan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152773</id>
    <revision>
      <id>2007460</id>
      <timestamp>2022-08-10T17:15:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;{{Databox}}  '''Aozadur ar Stadoù Amerikan''' (''Organization of American States'' e saozneg, ''Organización de los Estados Americanos'' e spagnoleg, ''Organização dos Estados Americanos'' e [[portugaleg]], ''Organisation des États américains'' e galleg) zo un [[aozadur etrebroadel]] a oa bet diazezet d'an 30 a viz Ebrel 1948 da wellaat ar genskoazell hag ar c'henlabour etre ar stadoù izili e kevandir [[Amerika]]. Emañ e sez e kêr-bennn ar Stadoù-Unanet Am...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1310" xml:space="preserve">{{Databox}}

'''Aozadur ar Stadoù Amerikan''' (''Organization of American States'' e saozneg, ''Organización de los Estados Americanos'' e spagnoleg, ''Organização dos Estados Americanos'' e [[portugaleg]], ''Organisation des États américains'' e galleg) zo un [[aozadur etrebroadel]] a oa bet diazezet d'an 30 a viz Ebrel 1948 da wellaat ar genskoazell hag ar c'henlabour etre ar stadoù izili e kevandir [[Amerika]]. Emañ e sez e kêr-bennn ar [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù-Unanet]], [[Washington D.C.]]. 34 stad dizalc'h disheñvel zo oizili eus an aozadur&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.cfr.org/backgrounder/organization-american-states |title=The Organization of American States |publisher=Council on Foreign Relations}}&lt;/ref&gt;. Abaoe ar bloavezhioù  1990, the organization has focused on [[election monitoring]]. Renet eo gant ar [[Sekretour jeneral Aozadur ar Stadoù Amerikan|Sekretour jeneral]]. An [[Uruguay]]ad [[Luis Almagro]] eo hiziv&lt;ref name=&quot;Miami Herald&quot;&gt;{{cite web |last = Wyss |first = Jim |title = As a Uruguayan is poised to head the OAS, questions swirl about Venezuela |url = http://www.miamiherald.com/news/nation-world/world/americas/article15196958.html |website=Miami Herald |access-date=18 March 2015}}&lt;/ref&gt;.


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}</text>
      <sha1>sibgdok4n5sl42g90vkkcbeokdn8rr9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007461</id>
      <parentid>2007460</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T17:18:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1345" xml:space="preserve">{{Databox}}

'''Aozadur ar Stadoù Amerikan''' (''Organization of American States'' e saozneg, ''Organización de los Estados Americanos'' e spagnoleg, ''Organização dos Estados Americanos'' e [[portugaleg]], ''Organisation des États américains'' e galleg) zo un [[aozadur etrebroadel]] a oa bet diazezet d'an 30 a viz Ebrel 1948 da wellaat ar genskoazell hag ar c'henlabour etre ar stadoù izili e kevandir [[Amerika]]. Emañ e sez e kêr-bennn ar [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù-Unanet]], [[Washington D.C.]]. 34 stad dizalc'h disheñvel zo izili eus an aozadur&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.cfr.org/backgrounder/organization-american-states |title=The Organization of American States |publisher=Council on Foreign Relations}}&lt;/ref&gt;. Abaoe ar bloavezhioù  1990, the organization has focused on [[election monitoring]]. Renet eo gant ar [[Sekretour jeneral Aozadur ar Stadoù Amerikan|Sekretour jeneral]]. An [[Uruguay]]ad [[Luis Almagro]] eo hiziv&lt;ref name=&quot;Miami Herald&quot;&gt;{{cite web |last = Wyss |first = Jim |title = As a Uruguayan is poised to head the OAS, questions swirl about Venezuela |url = http://www.miamiherald.com/news/nation-world/world/americas/article15196958.html |website=Miami Herald |access-date=18 March 2015}}&lt;/ref&gt;.


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Aozadurioù etrebroadel]]</text>
      <sha1>i5yyejx7u9opnw4g94g5q0i95palp9w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007462</id>
      <parentid>2007461</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T17:24:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Notennoù */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1401" xml:space="preserve">{{Databox}}

'''Aozadur ar Stadoù Amerikan''' (''Organization of American States'' e saozneg, ''Organización de los Estados Americanos'' e spagnoleg, ''Organização dos Estados Americanos'' e [[portugaleg]], ''Organisation des États américains'' e galleg) zo un [[aozadur etrebroadel]] a oa bet diazezet d'an 30 a viz Ebrel 1948 da wellaat ar genskoazell hag ar c'henlabour etre ar stadoù izili e kevandir [[Amerika]]. Emañ e sez e kêr-bennn ar [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù-Unanet]], [[Washington D.C.]]. 34 stad dizalc'h disheñvel zo izili eus an aozadur&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.cfr.org/backgrounder/organization-american-states |title=The Organization of American States |publisher=Council on Foreign Relations}}&lt;/ref&gt;. Abaoe ar bloavezhioù  1990, the organization has focused on [[election monitoring]]. Renet eo gant ar [[Sekretour jeneral Aozadur ar Stadoù Amerikan|Sekretour jeneral]]. An [[Uruguay]]ad [[Luis Almagro]] eo hiziv&lt;ref name=&quot;Miami Herald&quot;&gt;{{cite web |last = Wyss |first = Jim |title = As a Uruguayan is poised to head the OAS, questions swirl about Venezuela |url = http://www.miamiherald.com/news/nation-world/world/americas/article15196958.html |website=Miami Herald |access-date=18 March 2015}}&lt;/ref&gt;.


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Aozadurioù etrebroadel]]
[[Rummad:skridemglevioù  Aozadur ar Stadoù Amerikan]]</text>
      <sha1>2cdk0kp9amj8bcc12vwtkxldu3slidb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007465</id>
      <parentid>2007462</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T17:29:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1541" xml:space="preserve">{{Databox}}
[[skeudenn:Organization of American States (orthographic projection) - disputed version.svg|kleiz|thumb|Aozadur ar Stadoù Amerikan]]
'''Aozadur ar Stadoù Amerikan''' (''Organization of American States'' e saozneg, ''Organización de los Estados Americanos'' e spagnoleg, ''Organização dos Estados Americanos'' e [[portugaleg]], ''Organisation des États américains'' e galleg) zo un [[aozadur etrebroadel]] a oa bet diazezet d'an 30 a viz Ebrel 1948 da wellaat ar genskoazell hag ar c'henlabour etre ar stadoù izili e kevandir [[Amerika]]. Emañ e sez e kêr-bennn ar [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù-Unanet]], [[Washington D.C.]]. 34 stad dizalc'h disheñvel zo izili eus an aozadur&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.cfr.org/backgrounder/organization-american-states |title=The Organization of American States |publisher=Council on Foreign Relations}}&lt;/ref&gt;. Abaoe ar bloavezhioù  1990, an aozadur en deus pouezet war [[evezhiadur an dilennadegoù]]. Renet eo gant ar [[Sekretour jeneral Aozadur ar Stadoù Amerikan|Sekretour jeneral]]. An [[Uruguay]]ad [[Luis Almagro]] eo hiziv&lt;ref name=&quot;Miami Herald&quot;&gt;{{cite web |last = Wyss |first = Jim |title = As a Uruguayan is poised to head the OAS, questions swirl about Venezuela |url = http://www.miamiherald.com/news/nation-world/world/americas/article15196958.html |website=Miami Herald |access-date=18 March 2015}}&lt;/ref&gt;.


==Notennoù==
{{Daveoù}}


{{Aozadur ar Stadoù Amerikan}}

[[Rummad:Aozadurioù etrebroadel]]
[[Rummad:skridemglevioù  Aozadur ar Stadoù Amerikan]]</text>
      <sha1>d0ww5kkgf0oh7vckm6da8owaeqav1mr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Luskad ar stadoù distag diouzh ar bloc'hoù</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152774</id>
    <revision>
      <id>2007470</id>
      <timestamp>2022-08-10T18:31:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[skeudenn:NAM Member states and observers map.svg|thumb|300px|Ilizi al uskad hiziv. Al liv glas-sklaer zo roet d'ar broioù dezho ur statud arvester.]] {{Databox}} '''Luskad ar stadoù distag diouzh ar bloc'hoù''' (diwar skouer an alamaneg) pe '''Luskad ar broioù didu'''&lt;ref&gt;Diwan, ''Geriaoueg an eil derez'', &quot;Istor-Geografiezh-Ekonomiezh&quot;&lt;/ref&gt; zo ur forom a 120 stad ha n'emaint ket a-du gant pe a-enep unan eus ar [[bloc'h galloud|bloc'hoù galloud]]. Goude Aoza...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5927" xml:space="preserve">[[skeudenn:NAM Member states and observers map.svg|thumb|300px|Ilizi al uskad hiziv. Al liv glas-sklaer zo roet d'ar broioù dezho ur statud arvester.]]
{{Databox}}
'''Luskad ar stadoù distag diouzh ar bloc'hoù''' (diwar skouer an alamaneg) pe '''Luskad ar broioù didu'''&lt;ref&gt;Diwan, ''Geriaoueg an eil derez'', &quot;Istor-Geografiezh-Ekonomiezh&quot;&lt;/ref&gt; zo ur forom a 120 stad ha n'emaint ket a-du gant pe a-enep unan eus ar [[bloc'h galloud|bloc'hoù galloud]]. Goude [[Aozadur ar Broadoù Unanet]] ez eo ar brasañ strollad stadoù er bed&lt;ref name=&quot;NAM members&quot;&gt;{{cite web|url=https://mnoal.org/nam-members/|title=NAM Members &amp; Observers|access-date=20 March 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190327085806/https://mnoal.org/nam-members/|archive-date=27 March 2019|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NAM about&quot;&gt;{{cite web |title=About NAM |url=https://mnoal.org/nam-about/ |website=mnoal.org |publisher=Non Aligned Movement |access-date=20 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190323135155/https://mnoal.org/nam-about/ |archive-date=23 March 2019 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

Kregiñ a reas al luskad goude [[Brezel Korea]], evel ur striv a-berzh broioù zo da gempouezañ disparti prim ar bed e-pad ar [[Brezel yen]], ma oa savet bloc'hoù disheñvel gant daou c'halloud bras a loc'he ur politikerezh da sachañ peurrest ar bed en unan eus ar c'hampoù. An URSS e oa ar c'hentañ anezhe, e penn ar bloc'h komunour hag e hini [[Pakt Varsovia]], hag egile e oa strollad ar stadoù kapitalour a-du gant an [[Stadoù-Unanet Amerika|Amerikaned]], en o zouez kalz izili eus [[Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel]]. E 1961, hervez ar pennaennoù divizet e [[Kuzuliadeg Bandung]] e 1955, e oa diazezet Luskad ar stadoù distag en un doare fetis e [[Beograd]], e [[Republik Sokialour kevreadel Yougoslavia|Yougoslavia]], war intrudu prezidant Yougoslavia, [[Josip Broz Tito|Tito]], kentañ ministr [[India]], [[Jawaharlal Nehru]], prezidant [[Egipt]], [[Gamal Abdel Nasser]], prezidant [[Ghana]], [[Kwame Nkrumah]], ha prezidant [[Indonezia]], [[Sukarno]]&lt;ref&gt;{{Cite book|author=Nehru, Jawaharlal|title=Jawaharlal Nehru.: an autobiography.|date=2004|publisher=Penguin Books|isbn=9780143031048|oclc=909343858}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Non-Aligned Movement {{!}} Definition, Mission, &amp; Facts|url=https://www.britannica.com/topic/Non-Aligned-Movement|access-date=10 July 2020|website=Encyclopedia Britannica|language=en|archive-date=27 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227123949/https://www.britannica.com/topic/Non-Aligned-Movement|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Mukherjee|first=Mithi|title='A World of Illusion': The Legacy of Empire in India's Foreign Relations, 1947-62.|journal=The International History Review|year=2010|volume=32: 2|issue=2|pages=253–271|doi=10.1080/07075332.2010.489753|jstor=25703954|s2cid=155062058}}&lt;/ref&gt;

Heuliet e voe gant [[Kentañ emvod Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù|Kentañ emvod ar pennoù stad eus Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù]]&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Jugoslavija 1918–1988: Tematska zbirka dokumenata|last1=Petranović|first1=Branko|last2=Zečević|first2=Momčilo|publisher=Izdavačka radna organizacija &quot;Rad&quot;|year=1988|isbn=9788609001086|edition=2|location=Belgrade|pages=1078–1084|language=sh|chapter=BEOGRADSKA KONFERENCIJA NEANGAŽOVANIH. NESVRSTANOST - Brionska izjava predsednika Tita, Nasera i Premijera Nehrua, jula 1956.|chapter-url=http://www.znaci.net/00001/138_87.pdf|access-date=11 April 2018|archive-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026103936/http://www.znaci.net/00001/138_87.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;. An droienn ''non-aligned movement'' a anadas da gentañ da vare ar  [[5vet emvod Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù|pempvet emvod]] e 1976. Ar broioù a gemere perzh en emvod a voe disklêriet &quot;izili al luskad&quot;. Termenet e voe pal an aozadur gant [[Fidel Castro]] en e zisklêriadenn en Havana e 1979 : asuriñ &quot;an dizalc'hded vroadel, ar riegezh, anterinder an tiriad ha surentez ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù&quot; en o &quot;stourm a-enep an [[impalaerouriezh]], an [[trevadennouriezh|drevadennouriezh]], an [[nevez trevadennouriezh]], ar [[gouennelouriezh|ouennelouriezh]], hag holl seurtoù tagadenn estren, [[dalc'herezh milourel|dalc'herezh]], mestroni, emelladenn pe [[hegemoniezh]] koulz hag a-enep politikerezh ar galloudoù bras hag ar bloc'hoù&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1979/19791012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110611014358/http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1979/19791012|url-status=dead|title=Fidel Castro speech to the UN in his position as chairman of the non-aligned countries movement 12 October 1979|archive-date=11 June 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.pakboi.gov.pk/I_Agreements/pakistan___non-aligned_movemen.html &quot;Pakistan &amp; Non-Aligned Movement&quot;] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061002105007/http://www.pakboi.gov.pk/I_Agreements/pakistan___non-aligned_movemen.html |date=2 October 2006 }}. Board of Investment, [[Pakistan|Gouarnamant ar Pakistan]]. 2003.&lt;/ref&gt;. 

Bodañ a ra al luskad tost an div drederenn eus izili ar Broadoù Unanet ha 55% eus poblañs ar bed. Un niver bras eus ar broioù en aozadur a vez sellet oute evel broioù o tiorren  pe Stadoù eus an [[Trede bed]], daoust ma'z eus ivez un niver a [[Bro diorroet|vroioù diorroet]].

Kendalc'het en deus al luskad da vezañ oberiant a-hed ar brezel yen, daoust da veur a vrezel etre an izili, ha daoust da izili zo da ziorren liammoù startoc'h gant an [[URSS]], [[Sina]], pe ar [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù-Unanet]]. Abaoe diwezh ar Brezel yen, e 1992, en deus klasket al luskad diorren liammoù lieskostezel ha darempredoù koulz hag unaniezh etre ar broioù o tiorren, e-touez broioù ar Su dreist-holl.

==Notennoù==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Aoadurioù etrebroadel]]</text>
      <sha1>39fqzo4jii7ydh3e1il2canu80t34j4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007471</id>
      <parentid>2007470</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T18:31:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] :  ± [[Rummad:Aoadurioù etrebroadel]]-&gt;[[Rummad:Aozadurioù etrebroadel]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5928" xml:space="preserve">[[skeudenn:NAM Member states and observers map.svg|thumb|300px|Ilizi al uskad hiziv. Al liv glas-sklaer zo roet d'ar broioù dezho ur statud arvester.]]
{{Databox}}
'''Luskad ar stadoù distag diouzh ar bloc'hoù''' (diwar skouer an alamaneg) pe '''Luskad ar broioù didu'''&lt;ref&gt;Diwan, ''Geriaoueg an eil derez'', &quot;Istor-Geografiezh-Ekonomiezh&quot;&lt;/ref&gt; zo ur forom a 120 stad ha n'emaint ket a-du gant pe a-enep unan eus ar [[bloc'h galloud|bloc'hoù galloud]]. Goude [[Aozadur ar Broadoù Unanet]] ez eo ar brasañ strollad stadoù er bed&lt;ref name=&quot;NAM members&quot;&gt;{{cite web|url=https://mnoal.org/nam-members/|title=NAM Members &amp; Observers|access-date=20 March 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190327085806/https://mnoal.org/nam-members/|archive-date=27 March 2019|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NAM about&quot;&gt;{{cite web |title=About NAM |url=https://mnoal.org/nam-about/ |website=mnoal.org |publisher=Non Aligned Movement |access-date=20 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190323135155/https://mnoal.org/nam-about/ |archive-date=23 March 2019 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

Kregiñ a reas al luskad goude [[Brezel Korea]], evel ur striv a-berzh broioù zo da gempouezañ disparti prim ar bed e-pad ar [[Brezel yen]], ma oa savet bloc'hoù disheñvel gant daou c'halloud bras a loc'he ur politikerezh da sachañ peurrest ar bed en unan eus ar c'hampoù. An URSS e oa ar c'hentañ anezhe, e penn ar bloc'h komunour hag e hini [[Pakt Varsovia]], hag egile e oa strollad ar stadoù kapitalour a-du gant an [[Stadoù-Unanet Amerika|Amerikaned]], en o zouez kalz izili eus [[Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel]]. E 1961, hervez ar pennaennoù divizet e [[Kuzuliadeg Bandung]] e 1955, e oa diazezet Luskad ar stadoù distag en un doare fetis e [[Beograd]], e [[Republik Sokialour kevreadel Yougoslavia|Yougoslavia]], war intrudu prezidant Yougoslavia, [[Josip Broz Tito|Tito]], kentañ ministr [[India]], [[Jawaharlal Nehru]], prezidant [[Egipt]], [[Gamal Abdel Nasser]], prezidant [[Ghana]], [[Kwame Nkrumah]], ha prezidant [[Indonezia]], [[Sukarno]]&lt;ref&gt;{{Cite book|author=Nehru, Jawaharlal|title=Jawaharlal Nehru.: an autobiography.|date=2004|publisher=Penguin Books|isbn=9780143031048|oclc=909343858}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Non-Aligned Movement {{!}} Definition, Mission, &amp; Facts|url=https://www.britannica.com/topic/Non-Aligned-Movement|access-date=10 July 2020|website=Encyclopedia Britannica|language=en|archive-date=27 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227123949/https://www.britannica.com/topic/Non-Aligned-Movement|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Mukherjee|first=Mithi|title='A World of Illusion': The Legacy of Empire in India's Foreign Relations, 1947-62.|journal=The International History Review|year=2010|volume=32: 2|issue=2|pages=253–271|doi=10.1080/07075332.2010.489753|jstor=25703954|s2cid=155062058}}&lt;/ref&gt;

Heuliet e voe gant [[Kentañ emvod Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù|Kentañ emvod ar pennoù stad eus Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù]]&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Jugoslavija 1918–1988: Tematska zbirka dokumenata|last1=Petranović|first1=Branko|last2=Zečević|first2=Momčilo|publisher=Izdavačka radna organizacija &quot;Rad&quot;|year=1988|isbn=9788609001086|edition=2|location=Belgrade|pages=1078–1084|language=sh|chapter=BEOGRADSKA KONFERENCIJA NEANGAŽOVANIH. NESVRSTANOST - Brionska izjava predsednika Tita, Nasera i Premijera Nehrua, jula 1956.|chapter-url=http://www.znaci.net/00001/138_87.pdf|access-date=11 April 2018|archive-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026103936/http://www.znaci.net/00001/138_87.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;. An droienn ''non-aligned movement'' a anadas da gentañ da vare ar  [[5vet emvod Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù|pempvet emvod]] e 1976. Ar broioù a gemere perzh en emvod a voe disklêriet &quot;izili al luskad&quot;. Termenet e voe pal an aozadur gant [[Fidel Castro]] en e zisklêriadenn en Havana e 1979 : asuriñ &quot;an dizalc'hded vroadel, ar riegezh, anterinder an tiriad ha surentez ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù&quot; en o &quot;stourm a-enep an [[impalaerouriezh]], an [[trevadennouriezh|drevadennouriezh]], an [[nevez trevadennouriezh]], ar [[gouennelouriezh|ouennelouriezh]], hag holl seurtoù tagadenn estren, [[dalc'herezh milourel|dalc'herezh]], mestroni, emelladenn pe [[hegemoniezh]] koulz hag a-enep politikerezh ar galloudoù bras hag ar bloc'hoù&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1979/19791012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110611014358/http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1979/19791012|url-status=dead|title=Fidel Castro speech to the UN in his position as chairman of the non-aligned countries movement 12 October 1979|archive-date=11 June 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.pakboi.gov.pk/I_Agreements/pakistan___non-aligned_movemen.html &quot;Pakistan &amp; Non-Aligned Movement&quot;] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061002105007/http://www.pakboi.gov.pk/I_Agreements/pakistan___non-aligned_movemen.html |date=2 October 2006 }}. Board of Investment, [[Pakistan|Gouarnamant ar Pakistan]]. 2003.&lt;/ref&gt;. 

Bodañ a ra al luskad tost an div drederenn eus izili ar Broadoù Unanet ha 55% eus poblañs ar bed. Un niver bras eus ar broioù en aozadur a vez sellet oute evel broioù o tiorren  pe Stadoù eus an [[Trede bed]], daoust ma'z eus ivez un niver a [[Bro diorroet|vroioù diorroet]].

Kendalc'het en deus al luskad da vezañ oberiant a-hed ar brezel yen, daoust da veur a vrezel etre an izili, ha daoust da izili zo da ziorren liammoù startoc'h gant an [[URSS]], [[Sina]], pe ar [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù-Unanet]]. Abaoe diwezh ar Brezel yen, e 1992, en deus klasket al luskad diorren liammoù lieskostezel ha darempredoù koulz hag unaniezh etre ar broioù o tiorren, e-touez broioù ar Su dreist-holl.

==Notennoù==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Aozadurioù etrebroadel]]</text>
      <sha1>8zbe1uy3xlhqsju7stxrc5nbq7eyktb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007472</id>
      <parentid>2007471</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T18:32:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5929" xml:space="preserve">[[skeudenn:NAM Member states and observers map.svg|thumb|300px|Ilizi al luskad hiziv. Al liv glas-sklaer zo roet d'ar broioù dezho ur statud arvester.]]
{{Databox}}
'''Luskad ar stadoù distag diouzh ar bloc'hoù''' (diwar skouer an alamaneg) pe '''Luskad ar broioù didu'''&lt;ref&gt;Diwan, ''Geriaoueg an eil derez'', &quot;Istor-Geografiezh-Ekonomiezh&quot;&lt;/ref&gt; zo ur forom a 120 stad ha n'emaint ket a-du gant pe a-enep unan eus ar [[bloc'h galloud|bloc'hoù galloud]]. Goude [[Aozadur ar Broadoù Unanet]] ez eo ar brasañ strollad stadoù er bed&lt;ref name=&quot;NAM members&quot;&gt;{{cite web|url=https://mnoal.org/nam-members/|title=NAM Members &amp; Observers|access-date=20 March 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190327085806/https://mnoal.org/nam-members/|archive-date=27 March 2019|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NAM about&quot;&gt;{{cite web |title=About NAM |url=https://mnoal.org/nam-about/ |website=mnoal.org |publisher=Non Aligned Movement |access-date=20 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190323135155/https://mnoal.org/nam-about/ |archive-date=23 March 2019 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

Kregiñ a reas al luskad goude [[Brezel Korea]], evel ur striv a-berzh broioù zo da gempouezañ disparti prim ar bed e-pad ar [[Brezel yen]], ma oa savet bloc'hoù disheñvel gant daou c'halloud bras a loc'he ur politikerezh da sachañ peurrest ar bed en unan eus ar c'hampoù. An URSS e oa ar c'hentañ anezhe, e penn ar bloc'h komunour hag e hini [[Pakt Varsovia]], hag egile e oa strollad ar stadoù kapitalour a-du gant an [[Stadoù-Unanet Amerika|Amerikaned]], en o zouez kalz izili eus [[Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel]]. E 1961, hervez ar pennaennoù divizet e [[Kuzuliadeg Bandung]] e 1955, e oa diazezet Luskad ar stadoù distag en un doare fetis e [[Beograd]], e [[Republik Sokialour kevreadel Yougoslavia|Yougoslavia]], war intrudu prezidant Yougoslavia, [[Josip Broz Tito|Tito]], kentañ ministr [[India]], [[Jawaharlal Nehru]], prezidant [[Egipt]], [[Gamal Abdel Nasser]], prezidant [[Ghana]], [[Kwame Nkrumah]], ha prezidant [[Indonezia]], [[Sukarno]]&lt;ref&gt;{{Cite book|author=Nehru, Jawaharlal|title=Jawaharlal Nehru.: an autobiography.|date=2004|publisher=Penguin Books|isbn=9780143031048|oclc=909343858}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Non-Aligned Movement {{!}} Definition, Mission, &amp; Facts|url=https://www.britannica.com/topic/Non-Aligned-Movement|access-date=10 July 2020|website=Encyclopedia Britannica|language=en|archive-date=27 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227123949/https://www.britannica.com/topic/Non-Aligned-Movement|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Mukherjee|first=Mithi|title='A World of Illusion': The Legacy of Empire in India's Foreign Relations, 1947-62.|journal=The International History Review|year=2010|volume=32: 2|issue=2|pages=253–271|doi=10.1080/07075332.2010.489753|jstor=25703954|s2cid=155062058}}&lt;/ref&gt;

Heuliet e voe gant [[Kentañ emvod Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù|Kentañ emvod ar pennoù stad eus Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù]]&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Jugoslavija 1918–1988: Tematska zbirka dokumenata|last1=Petranović|first1=Branko|last2=Zečević|first2=Momčilo|publisher=Izdavačka radna organizacija &quot;Rad&quot;|year=1988|isbn=9788609001086|edition=2|location=Belgrade|pages=1078–1084|language=sh|chapter=BEOGRADSKA KONFERENCIJA NEANGAŽOVANIH. NESVRSTANOST - Brionska izjava predsednika Tita, Nasera i Premijera Nehrua, jula 1956.|chapter-url=http://www.znaci.net/00001/138_87.pdf|access-date=11 April 2018|archive-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026103936/http://www.znaci.net/00001/138_87.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;. An droienn ''non-aligned movement'' a anadas da gentañ da vare ar  [[5vet emvod Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù|pempvet emvod]] e 1976. Ar broioù a gemere perzh en emvod a voe disklêriet &quot;izili al luskad&quot;. Termenet e voe pal an aozadur gant [[Fidel Castro]] en e zisklêriadenn en Havana e 1979 : asuriñ &quot;an dizalc'hded vroadel, ar riegezh, anterinder an tiriad ha surentez ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù&quot; en o &quot;stourm a-enep an [[impalaerouriezh]], an [[trevadennouriezh|drevadennouriezh]], an [[nevez trevadennouriezh]], ar [[gouennelouriezh|ouennelouriezh]], hag holl seurtoù tagadenn estren, [[dalc'herezh milourel|dalc'herezh]], mestroni, emelladenn pe [[hegemoniezh]] koulz hag a-enep politikerezh ar galloudoù bras hag ar bloc'hoù&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1979/19791012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110611014358/http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1979/19791012|url-status=dead|title=Fidel Castro speech to the UN in his position as chairman of the non-aligned countries movement 12 October 1979|archive-date=11 June 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.pakboi.gov.pk/I_Agreements/pakistan___non-aligned_movemen.html &quot;Pakistan &amp; Non-Aligned Movement&quot;] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061002105007/http://www.pakboi.gov.pk/I_Agreements/pakistan___non-aligned_movemen.html |date=2 October 2006 }}. Board of Investment, [[Pakistan|Gouarnamant ar Pakistan]]. 2003.&lt;/ref&gt;. 

Bodañ a ra al luskad tost an div drederenn eus izili ar Broadoù Unanet ha 55% eus poblañs ar bed. Un niver bras eus ar broioù en aozadur a vez sellet oute evel broioù o tiorren  pe Stadoù eus an [[Trede bed]], daoust ma'z eus ivez un niver a [[Bro diorroet|vroioù diorroet]].

Kendalc'het en deus al luskad da vezañ oberiant a-hed ar brezel yen, daoust da veur a vrezel etre an izili, ha daoust da izili zo da ziorren liammoù startoc'h gant an [[URSS]], [[Sina]], pe ar [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù-Unanet]]. Abaoe diwezh ar Brezel yen, e 1992, en deus klasket al luskad diorren liammoù lieskostezel ha darempredoù koulz hag unaniezh etre ar broioù o tiorren, e-touez broioù ar Su dreist-holl.

==Notennoù==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Aozadurioù etrebroadel]]</text>
      <sha1>i7uy3t2avzfgw2is1o69f0263uibd9i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007474</id>
      <parentid>2007472</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T18:34:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] :  + [[Rummad:Aozadurioù ar brezel yen]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5966" xml:space="preserve">[[skeudenn:NAM Member states and observers map.svg|thumb|300px|Ilizi al luskad hiziv. Al liv glas-sklaer zo roet d'ar broioù dezho ur statud arvester.]]
{{Databox}}
'''Luskad ar stadoù distag diouzh ar bloc'hoù''' (diwar skouer an alamaneg) pe '''Luskad ar broioù didu'''&lt;ref&gt;Diwan, ''Geriaoueg an eil derez'', &quot;Istor-Geografiezh-Ekonomiezh&quot;&lt;/ref&gt; zo ur forom a 120 stad ha n'emaint ket a-du gant pe a-enep unan eus ar [[bloc'h galloud|bloc'hoù galloud]]. Goude [[Aozadur ar Broadoù Unanet]] ez eo ar brasañ strollad stadoù er bed&lt;ref name=&quot;NAM members&quot;&gt;{{cite web|url=https://mnoal.org/nam-members/|title=NAM Members &amp; Observers|access-date=20 March 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190327085806/https://mnoal.org/nam-members/|archive-date=27 March 2019|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NAM about&quot;&gt;{{cite web |title=About NAM |url=https://mnoal.org/nam-about/ |website=mnoal.org |publisher=Non Aligned Movement |access-date=20 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190323135155/https://mnoal.org/nam-about/ |archive-date=23 March 2019 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

Kregiñ a reas al luskad goude [[Brezel Korea]], evel ur striv a-berzh broioù zo da gempouezañ disparti prim ar bed e-pad ar [[Brezel yen]], ma oa savet bloc'hoù disheñvel gant daou c'halloud bras a loc'he ur politikerezh da sachañ peurrest ar bed en unan eus ar c'hampoù. An URSS e oa ar c'hentañ anezhe, e penn ar bloc'h komunour hag e hini [[Pakt Varsovia]], hag egile e oa strollad ar stadoù kapitalour a-du gant an [[Stadoù-Unanet Amerika|Amerikaned]], en o zouez kalz izili eus [[Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel]]. E 1961, hervez ar pennaennoù divizet e [[Kuzuliadeg Bandung]] e 1955, e oa diazezet Luskad ar stadoù distag en un doare fetis e [[Beograd]], e [[Republik Sokialour kevreadel Yougoslavia|Yougoslavia]], war intrudu prezidant Yougoslavia, [[Josip Broz Tito|Tito]], kentañ ministr [[India]], [[Jawaharlal Nehru]], prezidant [[Egipt]], [[Gamal Abdel Nasser]], prezidant [[Ghana]], [[Kwame Nkrumah]], ha prezidant [[Indonezia]], [[Sukarno]]&lt;ref&gt;{{Cite book|author=Nehru, Jawaharlal|title=Jawaharlal Nehru.: an autobiography.|date=2004|publisher=Penguin Books|isbn=9780143031048|oclc=909343858}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Non-Aligned Movement {{!}} Definition, Mission, &amp; Facts|url=https://www.britannica.com/topic/Non-Aligned-Movement|access-date=10 July 2020|website=Encyclopedia Britannica|language=en|archive-date=27 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227123949/https://www.britannica.com/topic/Non-Aligned-Movement|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Mukherjee|first=Mithi|title='A World of Illusion': The Legacy of Empire in India's Foreign Relations, 1947-62.|journal=The International History Review|year=2010|volume=32: 2|issue=2|pages=253–271|doi=10.1080/07075332.2010.489753|jstor=25703954|s2cid=155062058}}&lt;/ref&gt;

Heuliet e voe gant [[Kentañ emvod Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù|Kentañ emvod ar pennoù stad eus Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù]]&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Jugoslavija 1918–1988: Tematska zbirka dokumenata|last1=Petranović|first1=Branko|last2=Zečević|first2=Momčilo|publisher=Izdavačka radna organizacija &quot;Rad&quot;|year=1988|isbn=9788609001086|edition=2|location=Belgrade|pages=1078–1084|language=sh|chapter=BEOGRADSKA KONFERENCIJA NEANGAŽOVANIH. NESVRSTANOST - Brionska izjava predsednika Tita, Nasera i Premijera Nehrua, jula 1956.|chapter-url=http://www.znaci.net/00001/138_87.pdf|access-date=11 April 2018|archive-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026103936/http://www.znaci.net/00001/138_87.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;. An droienn ''non-aligned movement'' a anadas da gentañ da vare ar  [[5vet emvod Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù|pempvet emvod]] e 1976. Ar broioù a gemere perzh en emvod a voe disklêriet &quot;izili al luskad&quot;. Termenet e voe pal an aozadur gant [[Fidel Castro]] en e zisklêriadenn en Havana e 1979 : asuriñ &quot;an dizalc'hded vroadel, ar riegezh, anterinder an tiriad ha surentez ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù&quot; en o &quot;stourm a-enep an [[impalaerouriezh]], an [[trevadennouriezh|drevadennouriezh]], an [[nevez trevadennouriezh]], ar [[gouennelouriezh|ouennelouriezh]], hag holl seurtoù tagadenn estren, [[dalc'herezh milourel|dalc'herezh]], mestroni, emelladenn pe [[hegemoniezh]] koulz hag a-enep politikerezh ar galloudoù bras hag ar bloc'hoù&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1979/19791012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110611014358/http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1979/19791012|url-status=dead|title=Fidel Castro speech to the UN in his position as chairman of the non-aligned countries movement 12 October 1979|archive-date=11 June 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.pakboi.gov.pk/I_Agreements/pakistan___non-aligned_movemen.html &quot;Pakistan &amp; Non-Aligned Movement&quot;] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061002105007/http://www.pakboi.gov.pk/I_Agreements/pakistan___non-aligned_movemen.html |date=2 October 2006 }}. Board of Investment, [[Pakistan|Gouarnamant ar Pakistan]]. 2003.&lt;/ref&gt;. 

Bodañ a ra al luskad tost an div drederenn eus izili ar Broadoù Unanet ha 55% eus poblañs ar bed. Un niver bras eus ar broioù en aozadur a vez sellet oute evel broioù o tiorren  pe Stadoù eus an [[Trede bed]], daoust ma'z eus ivez un niver a [[Bro diorroet|vroioù diorroet]].

Kendalc'het en deus al luskad da vezañ oberiant a-hed ar brezel yen, daoust da veur a vrezel etre an izili, ha daoust da izili zo da ziorren liammoù startoc'h gant an [[URSS]], [[Sina]], pe ar [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù-Unanet]]. Abaoe diwezh ar Brezel yen, e 1992, en deus klasket al luskad diorren liammoù lieskostezel ha darempredoù koulz hag unaniezh etre ar broioù o tiorren, e-touez broioù ar Su dreist-holl.

==Notennoù==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Aozadurioù etrebroadel]]
[[Rummad:Aozadurioù ar brezel yen]]</text>
      <sha1>i6v188ktk9y9a6l53qc64k3cmgkpsbu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007475</id>
      <parentid>2007474</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T18:35:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] :  + [[Rummad:Darempredoù etrebroadel en XXvet kantved]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6019" xml:space="preserve">[[skeudenn:NAM Member states and observers map.svg|thumb|300px|Ilizi al luskad hiziv. Al liv glas-sklaer zo roet d'ar broioù dezho ur statud arvester.]]
{{Databox}}
'''Luskad ar stadoù distag diouzh ar bloc'hoù''' (diwar skouer an alamaneg) pe '''Luskad ar broioù didu'''&lt;ref&gt;Diwan, ''Geriaoueg an eil derez'', &quot;Istor-Geografiezh-Ekonomiezh&quot;&lt;/ref&gt; zo ur forom a 120 stad ha n'emaint ket a-du gant pe a-enep unan eus ar [[bloc'h galloud|bloc'hoù galloud]]. Goude [[Aozadur ar Broadoù Unanet]] ez eo ar brasañ strollad stadoù er bed&lt;ref name=&quot;NAM members&quot;&gt;{{cite web|url=https://mnoal.org/nam-members/|title=NAM Members &amp; Observers|access-date=20 March 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190327085806/https://mnoal.org/nam-members/|archive-date=27 March 2019|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NAM about&quot;&gt;{{cite web |title=About NAM |url=https://mnoal.org/nam-about/ |website=mnoal.org |publisher=Non Aligned Movement |access-date=20 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190323135155/https://mnoal.org/nam-about/ |archive-date=23 March 2019 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

Kregiñ a reas al luskad goude [[Brezel Korea]], evel ur striv a-berzh broioù zo da gempouezañ disparti prim ar bed e-pad ar [[Brezel yen]], ma oa savet bloc'hoù disheñvel gant daou c'halloud bras a loc'he ur politikerezh da sachañ peurrest ar bed en unan eus ar c'hampoù. An URSS e oa ar c'hentañ anezhe, e penn ar bloc'h komunour hag e hini [[Pakt Varsovia]], hag egile e oa strollad ar stadoù kapitalour a-du gant an [[Stadoù-Unanet Amerika|Amerikaned]], en o zouez kalz izili eus [[Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel]]. E 1961, hervez ar pennaennoù divizet e [[Kuzuliadeg Bandung]] e 1955, e oa diazezet Luskad ar stadoù distag en un doare fetis e [[Beograd]], e [[Republik Sokialour kevreadel Yougoslavia|Yougoslavia]], war intrudu prezidant Yougoslavia, [[Josip Broz Tito|Tito]], kentañ ministr [[India]], [[Jawaharlal Nehru]], prezidant [[Egipt]], [[Gamal Abdel Nasser]], prezidant [[Ghana]], [[Kwame Nkrumah]], ha prezidant [[Indonezia]], [[Sukarno]]&lt;ref&gt;{{Cite book|author=Nehru, Jawaharlal|title=Jawaharlal Nehru.: an autobiography.|date=2004|publisher=Penguin Books|isbn=9780143031048|oclc=909343858}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Non-Aligned Movement {{!}} Definition, Mission, &amp; Facts|url=https://www.britannica.com/topic/Non-Aligned-Movement|access-date=10 July 2020|website=Encyclopedia Britannica|language=en|archive-date=27 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227123949/https://www.britannica.com/topic/Non-Aligned-Movement|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Mukherjee|first=Mithi|title='A World of Illusion': The Legacy of Empire in India's Foreign Relations, 1947-62.|journal=The International History Review|year=2010|volume=32: 2|issue=2|pages=253–271|doi=10.1080/07075332.2010.489753|jstor=25703954|s2cid=155062058}}&lt;/ref&gt;

Heuliet e voe gant [[Kentañ emvod Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù|Kentañ emvod ar pennoù stad eus Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù]]&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Jugoslavija 1918–1988: Tematska zbirka dokumenata|last1=Petranović|first1=Branko|last2=Zečević|first2=Momčilo|publisher=Izdavačka radna organizacija &quot;Rad&quot;|year=1988|isbn=9788609001086|edition=2|location=Belgrade|pages=1078–1084|language=sh|chapter=BEOGRADSKA KONFERENCIJA NEANGAŽOVANIH. NESVRSTANOST - Brionska izjava predsednika Tita, Nasera i Premijera Nehrua, jula 1956.|chapter-url=http://www.znaci.net/00001/138_87.pdf|access-date=11 April 2018|archive-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026103936/http://www.znaci.net/00001/138_87.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;. An droienn ''non-aligned movement'' a anadas da gentañ da vare ar  [[5vet emvod Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù|pempvet emvod]] e 1976. Ar broioù a gemere perzh en emvod a voe disklêriet &quot;izili al luskad&quot;. Termenet e voe pal an aozadur gant [[Fidel Castro]] en e zisklêriadenn en Havana e 1979 : asuriñ &quot;an dizalc'hded vroadel, ar riegezh, anterinder an tiriad ha surentez ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù&quot; en o &quot;stourm a-enep an [[impalaerouriezh]], an [[trevadennouriezh|drevadennouriezh]], an [[nevez trevadennouriezh]], ar [[gouennelouriezh|ouennelouriezh]], hag holl seurtoù tagadenn estren, [[dalc'herezh milourel|dalc'herezh]], mestroni, emelladenn pe [[hegemoniezh]] koulz hag a-enep politikerezh ar galloudoù bras hag ar bloc'hoù&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1979/19791012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110611014358/http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1979/19791012|url-status=dead|title=Fidel Castro speech to the UN in his position as chairman of the non-aligned countries movement 12 October 1979|archive-date=11 June 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.pakboi.gov.pk/I_Agreements/pakistan___non-aligned_movemen.html &quot;Pakistan &amp; Non-Aligned Movement&quot;] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061002105007/http://www.pakboi.gov.pk/I_Agreements/pakistan___non-aligned_movemen.html |date=2 October 2006 }}. Board of Investment, [[Pakistan|Gouarnamant ar Pakistan]]. 2003.&lt;/ref&gt;. 

Bodañ a ra al luskad tost an div drederenn eus izili ar Broadoù Unanet ha 55% eus poblañs ar bed. Un niver bras eus ar broioù en aozadur a vez sellet oute evel broioù o tiorren  pe Stadoù eus an [[Trede bed]], daoust ma'z eus ivez un niver a [[Bro diorroet|vroioù diorroet]].

Kendalc'het en deus al luskad da vezañ oberiant a-hed ar brezel yen, daoust da veur a vrezel etre an izili, ha daoust da izili zo da ziorren liammoù startoc'h gant an [[URSS]], [[Sina]], pe ar [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù-Unanet]]. Abaoe diwezh ar Brezel yen, e 1992, en deus klasket al luskad diorren liammoù lieskostezel ha darempredoù koulz hag unaniezh etre ar broioù o tiorren, e-touez broioù ar Su dreist-holl.

==Notennoù==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Aozadurioù etrebroadel]]
[[Rummad:Aozadurioù ar brezel yen]]
[[Rummad:Darempredoù etrebroadel en XXvet kantved]]</text>
      <sha1>tuygq6h1okbvfiz0ep002ztuzzhbbhn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007476</id>
      <parentid>2007475</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T18:36:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] :  + [[Rummad:Darempredoù etrebroadel en XXIvet kantved]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6073" xml:space="preserve">[[skeudenn:NAM Member states and observers map.svg|thumb|300px|Ilizi al luskad hiziv. Al liv glas-sklaer zo roet d'ar broioù dezho ur statud arvester.]]
{{Databox}}
'''Luskad ar stadoù distag diouzh ar bloc'hoù''' (diwar skouer an alamaneg) pe '''Luskad ar broioù didu'''&lt;ref&gt;Diwan, ''Geriaoueg an eil derez'', &quot;Istor-Geografiezh-Ekonomiezh&quot;&lt;/ref&gt; zo ur forom a 120 stad ha n'emaint ket a-du gant pe a-enep unan eus ar [[bloc'h galloud|bloc'hoù galloud]]. Goude [[Aozadur ar Broadoù Unanet]] ez eo ar brasañ strollad stadoù er bed&lt;ref name=&quot;NAM members&quot;&gt;{{cite web|url=https://mnoal.org/nam-members/|title=NAM Members &amp; Observers|access-date=20 March 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190327085806/https://mnoal.org/nam-members/|archive-date=27 March 2019|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NAM about&quot;&gt;{{cite web |title=About NAM |url=https://mnoal.org/nam-about/ |website=mnoal.org |publisher=Non Aligned Movement |access-date=20 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190323135155/https://mnoal.org/nam-about/ |archive-date=23 March 2019 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

Kregiñ a reas al luskad goude [[Brezel Korea]], evel ur striv a-berzh broioù zo da gempouezañ disparti prim ar bed e-pad ar [[Brezel yen]], ma oa savet bloc'hoù disheñvel gant daou c'halloud bras a loc'he ur politikerezh da sachañ peurrest ar bed en unan eus ar c'hampoù. An URSS e oa ar c'hentañ anezhe, e penn ar bloc'h komunour hag e hini [[Pakt Varsovia]], hag egile e oa strollad ar stadoù kapitalour a-du gant an [[Stadoù-Unanet Amerika|Amerikaned]], en o zouez kalz izili eus [[Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel]]. E 1961, hervez ar pennaennoù divizet e [[Kuzuliadeg Bandung]] e 1955, e oa diazezet Luskad ar stadoù distag en un doare fetis e [[Beograd]], e [[Republik Sokialour kevreadel Yougoslavia|Yougoslavia]], war intrudu prezidant Yougoslavia, [[Josip Broz Tito|Tito]], kentañ ministr [[India]], [[Jawaharlal Nehru]], prezidant [[Egipt]], [[Gamal Abdel Nasser]], prezidant [[Ghana]], [[Kwame Nkrumah]], ha prezidant [[Indonezia]], [[Sukarno]]&lt;ref&gt;{{Cite book|author=Nehru, Jawaharlal|title=Jawaharlal Nehru.: an autobiography.|date=2004|publisher=Penguin Books|isbn=9780143031048|oclc=909343858}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Non-Aligned Movement {{!}} Definition, Mission, &amp; Facts|url=https://www.britannica.com/topic/Non-Aligned-Movement|access-date=10 July 2020|website=Encyclopedia Britannica|language=en|archive-date=27 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227123949/https://www.britannica.com/topic/Non-Aligned-Movement|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Mukherjee|first=Mithi|title='A World of Illusion': The Legacy of Empire in India's Foreign Relations, 1947-62.|journal=The International History Review|year=2010|volume=32: 2|issue=2|pages=253–271|doi=10.1080/07075332.2010.489753|jstor=25703954|s2cid=155062058}}&lt;/ref&gt;

Heuliet e voe gant [[Kentañ emvod Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù|Kentañ emvod ar pennoù stad eus Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù]]&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Jugoslavija 1918–1988: Tematska zbirka dokumenata|last1=Petranović|first1=Branko|last2=Zečević|first2=Momčilo|publisher=Izdavačka radna organizacija &quot;Rad&quot;|year=1988|isbn=9788609001086|edition=2|location=Belgrade|pages=1078–1084|language=sh|chapter=BEOGRADSKA KONFERENCIJA NEANGAŽOVANIH. NESVRSTANOST - Brionska izjava predsednika Tita, Nasera i Premijera Nehrua, jula 1956.|chapter-url=http://www.znaci.net/00001/138_87.pdf|access-date=11 April 2018|archive-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026103936/http://www.znaci.net/00001/138_87.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;. An droienn ''non-aligned movement'' a anadas da gentañ da vare ar  [[5vet emvod Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù|pempvet emvod]] e 1976. Ar broioù a gemere perzh en emvod a voe disklêriet &quot;izili al luskad&quot;. Termenet e voe pal an aozadur gant [[Fidel Castro]] en e zisklêriadenn en Havana e 1979 : asuriñ &quot;an dizalc'hded vroadel, ar riegezh, anterinder an tiriad ha surentez ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù&quot; en o &quot;stourm a-enep an [[impalaerouriezh]], an [[trevadennouriezh|drevadennouriezh]], an [[nevez trevadennouriezh]], ar [[gouennelouriezh|ouennelouriezh]], hag holl seurtoù tagadenn estren, [[dalc'herezh milourel|dalc'herezh]], mestroni, emelladenn pe [[hegemoniezh]] koulz hag a-enep politikerezh ar galloudoù bras hag ar bloc'hoù&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1979/19791012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110611014358/http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1979/19791012|url-status=dead|title=Fidel Castro speech to the UN in his position as chairman of the non-aligned countries movement 12 October 1979|archive-date=11 June 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.pakboi.gov.pk/I_Agreements/pakistan___non-aligned_movemen.html &quot;Pakistan &amp; Non-Aligned Movement&quot;] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061002105007/http://www.pakboi.gov.pk/I_Agreements/pakistan___non-aligned_movemen.html |date=2 October 2006 }}. Board of Investment, [[Pakistan|Gouarnamant ar Pakistan]]. 2003.&lt;/ref&gt;. 

Bodañ a ra al luskad tost an div drederenn eus izili ar Broadoù Unanet ha 55% eus poblañs ar bed. Un niver bras eus ar broioù en aozadur a vez sellet oute evel broioù o tiorren  pe Stadoù eus an [[Trede bed]], daoust ma'z eus ivez un niver a [[Bro diorroet|vroioù diorroet]].

Kendalc'het en deus al luskad da vezañ oberiant a-hed ar brezel yen, daoust da veur a vrezel etre an izili, ha daoust da izili zo da ziorren liammoù startoc'h gant an [[URSS]], [[Sina]], pe ar [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù-Unanet]]. Abaoe diwezh ar Brezel yen, e 1992, en deus klasket al luskad diorren liammoù lieskostezel ha darempredoù koulz hag unaniezh etre ar broioù o tiorren, e-touez broioù ar Su dreist-holl.

==Notennoù==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Aozadurioù etrebroadel]]
[[Rummad:Aozadurioù ar brezel yen]]
[[Rummad:Darempredoù etrebroadel en XXvet kantved]]
[[Rummad:Darempredoù etrebroadel en XXIvet kantved]]</text>
      <sha1>2qsixbt1h42hf68e3xxcypvxeiihtu4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007483</id>
      <parentid>2007476</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T20:20:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16045" xml:space="preserve">[[skeudenn:NAM Member states and observers map.svg|thumb|300px|Ilizi al luskad hiziv. Al liv glas-sklaer zo roet d'ar broioù dezho ur statud arvester.]]
{{Databox}}
'''Luskad ar stadoù distag diouzh ar bloc'hoù''' (diwar skouer an alamaneg) pe '''Luskad ar broioù didu'''&lt;ref&gt;Diwan, ''Geriaoueg an eil derez'', &quot;Istor-Geografiezh-Ekonomiezh&quot;&lt;/ref&gt; zo ur forom a 120 stad ha n'emaint ket a-du gant pe a-enep unan eus ar [[bloc'h galloud|bloc'hoù galloud]]. Goude [[Aozadur ar Broadoù Unanet]] ez eo ar brasañ strollad stadoù er bed&lt;ref name=&quot;NAM members&quot;&gt;{{cite web|url=https://mnoal.org/nam-members/|title=NAM Members &amp; Observers|access-date=20 March 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190327085806/https://mnoal.org/nam-members/|archive-date=27 March 2019|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NAM about&quot;&gt;{{cite web |title=About NAM |url=https://mnoal.org/nam-about/ |website=mnoal.org |publisher=Non Aligned Movement |access-date=20 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190323135155/https://mnoal.org/nam-about/ |archive-date=23 March 2019 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

Kregiñ a reas al luskad goude [[Brezel Korea]], evel ur striv a-berzh broioù zo da gempouezañ disparti prim ar bed e-pad ar [[Brezel yen]], ma oa savet bloc'hoù disheñvel gant daou c'halloud bras a loc'he ur politikerezh da sachañ peurrest ar bed en unan eus ar c'hampoù. An URSS e oa ar c'hentañ anezhe, e penn ar bloc'h komunour hag e hini [[Pakt Varsovia]], hag egile e oa strollad ar stadoù kapitalour a-du gant an [[Stadoù-Unanet Amerika|Amerikaned]], en o zouez kalz izili eus [[Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel]]. E 1961, hervez ar pennaennoù divizet e [[Kuzuliadeg Bandung]] e 1955, e oa diazezet Luskad ar stadoù distag en un doare fetis e [[Beograd]], e [[Republik Sokialour kevreadel Yougoslavia|Yougoslavia]], war intrudu prezidant Yougoslavia, [[Josip Broz Tito|Tito]], kentañ ministr [[India]], [[Jawaharlal Nehru]], prezidant [[Egipt]], [[Gamal Abdel Nasser]], prezidant [[Ghana]], [[Kwame Nkrumah]], ha prezidant [[Indonezia]], [[Sukarno]]&lt;ref&gt;{{Cite book|author=Nehru, Jawaharlal|title=Jawaharlal Nehru.: an autobiography.|date=2004|publisher=Penguin Books|isbn=9780143031048|oclc=909343858}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Non-Aligned Movement {{!}} Definition, Mission, &amp; Facts|url=https://www.britannica.com/topic/Non-Aligned-Movement|access-date=10 July 2020|website=Encyclopedia Britannica|language=en|archive-date=27 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227123949/https://www.britannica.com/topic/Non-Aligned-Movement|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Mukherjee|first=Mithi|title='A World of Illusion': The Legacy of Empire in India's Foreign Relations, 1947-62.|journal=The International History Review|year=2010|volume=32: 2|issue=2|pages=253–271|doi=10.1080/07075332.2010.489753|jstor=25703954|s2cid=155062058}}&lt;/ref&gt;

Heuliet e voe gant [[Kentañ emvod Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù|Kentañ emvod ar pennoù stad eus Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù]]&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Jugoslavija 1918–1988: Tematska zbirka dokumenata|last1=Petranović|first1=Branko|last2=Zečević|first2=Momčilo|publisher=Izdavačka radna organizacija &quot;Rad&quot;|year=1988|isbn=9788609001086|edition=2|location=Belgrade|pages=1078–1084|language=sh|chapter=BEOGRADSKA KONFERENCIJA NEANGAŽOVANIH. NESVRSTANOST - Brionska izjava predsednika Tita, Nasera i Premijera Nehrua, jula 1956.|chapter-url=http://www.znaci.net/00001/138_87.pdf|access-date=11 April 2018|archive-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026103936/http://www.znaci.net/00001/138_87.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;. An droienn ''non-aligned movement'' a anadas da gentañ da vare ar  [[5vet emvod Luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù|pempvet emvod]] e 1976. Ar broioù a gemere perzh en emvod a voe disklêriet &quot;izili al luskad&quot;. Termenet e voe pal an aozadur gant [[Fidel Castro]] en e zisklêriadenn en Havana e 1979 : asuriñ &quot;an dizalc'hded vroadel, ar riegezh, anterinder an tiriad ha surentez ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù&quot; en o &quot;stourm a-enep an [[impalaerouriezh]], an [[trevadennouriezh|drevadennouriezh]], an [[nevez trevadennouriezh]], ar [[gouennelouriezh|ouennelouriezh]], hag holl seurtoù tagadenn estren, [[dalc'herezh milourel|dalc'herezh]], mestroni, emelladenn pe [[hegemoniezh]] koulz hag a-enep politikerezh ar galloudoù bras hag ar bloc'hoù&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1979/19791012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110611014358/http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1979/19791012|url-status=dead|title=Fidel Castro speech to the UN in his position as chairman of the non-aligned countries movement 12 October 1979|archive-date=11 June 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.pakboi.gov.pk/I_Agreements/pakistan___non-aligned_movemen.html &quot;Pakistan &amp; Non-Aligned Movement&quot;] [https://web.archive.org/web/20061002105007/http://www.pakboi.gov.pk/I_Agreements/pakistan___non-aligned_movemen.html Diellaouet eno]. Board of Investment, [[Pakistan|Gouarnamant ar Pakistan]]. 2003.&lt;/ref&gt;. 

Bodañ a ra al luskad tost an div drederenn eus izili ar Broadoù Unanet ha 55% eus poblañs ar bed. Un niver bras eus ar broioù en aozadur a vez sellet oute evel broioù o tiorren  pe Stadoù eus an [[Trede bed]], daoust ma'z eus ivez un niver a [[Bro diorroet|vroioù diorroet]].

Kendalc'het en deus al luskad da vezañ oberiant a-hed ar brezel yen, daoust da veur a vrezel etre an izili, ha daoust da izili zo da ziorren liammoù startoc'h gant an [[URSS]], [[Sina]], pe ar [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù-Unanet]]. Abaoe diwezh ar Brezel yen, e 1992, en deus klasket al luskad diorren liammoù lieskostezel ha darempredoù koulz hag unaniezh etre ar broioù o tiorren, e-touez broioù ar Su dreist-holl.

== Kuzuliadegoù ==

[[File:Konferencija Pokreta nesvrstanih 1961. godine.jpg|400px|thumbnail|1{{añ}} kuzuliadeg e [[Beograd]]]]
[[File:Meeting of the heads of state at the 16th summit of the NAM (1).jpg|400px|thumbnail|16{{vet}} kuzuliadeg e [[Tehran]]]]
Kuzuliadeg pennoù Stad pe gouarnamant ar broioù distag eus ar bloc'hoù, a vez graet anv anezhi alies evel Kuzuliadeg luskad ar broioù didu eo an emvod pennañ eus al luskad ha dalc'het e vez bep an amzer :&lt;ref&gt;XV{{vet}} kuzuliadeg luskad ar broioù distag diouzh ar bloc'hoù, e [[Sharm El Sheikh]], 11–16 a viz Even 2009: [http://www.namegypt.org/en/AboutName/PreviousSummits/Pages/default.aspx ''Kuzuliadegoù kozh''] [https://web.archive.org/web/20111008015226/https://www.namegypt.org/en/AboutName/PreviousSummits/Pages/default.aspx diellaouet eno]&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! !! Deiziad !! Bro degemer !! Kêr degemer
!Lugan
|-
| [[1añ Kuzuliadeg luskad ar broioù didu|1{{añ}}]] || 1–6 a viz Gwengolo 1961 || {{nowrap|{{Yougoslavia}}}} || [[Beograd]]
|
|-
| [[2vet Kuzuliadeg luskad ar broioù didu|2{{vet}}]] || 5–10 a viz Here 1964 || {{Egipt|1958}} || [[Kaero]]
|
|-
| [[3e Kuzuliadeg luskad ar broioù didu|3{{-de}}]] || 8–10 a viz Gwengolo 1970 || {{Zambia|1964}} || [[Lusaka]]
|
|-
| [[4e Kuzuliadeg luskad ar broioù didu|4{{vet}}]] || 5–9 a viz Gwengolo 1973 || {{Aljeria}} || [[Aljer]]
|
|-
| [[5vet Kuzuliadeg luskad ar broioù didu|5{{vet}}]] || 16–19 a viz Eost 1976 || {{Sri Lanka}} || [[Colombo]]
|
|-
| [[6vet Kuzuliadeg luskad ar broioù didu|6{{vet}}]] || 3–9 a viz Gwengolo 1979 || {{Kuba}} || [[La Habana]]
|
|-
| [[7vet Kuzuliadeg luskad ar broioù didu|7{{vet}}]] || 7–12 a viz Meurzh 1983 || {{India}} || [[New Delhi]]
|
|-
| [[8vet Kuzuliadeg luskad ar broioù didu|8{{vet}}]] || 1–6 a viz Gwengolo 1986 || {{Zimbabwe}} || [[Harare]]
|
|-
| [[9vet Kuzuliadeg luskad ar broioù didu|9{{vet}}]] || 4–7 a viz Gwengolo 1989 || {{Yougoslavia}} || [[Beograd]]
|
|-
| [[10vet Kuzuliadeg luskad ar broioù didu|10{{vet}}]] || 1–6 a viz Gwengolo 1992 || {{Indonezia}} || [[Jakarta]]
|
|-
| 11{{vet}} || 18–20 a viz Here 1995 || {{Kolombia}} || [[Cartagena de Indias|Cartagena]]
|
|-
| 12{{vet}} || 2–3 a viz Gwengolo 1998 || {{nowrap|{{Suafrika}}}} || [[Durban]]
|
|-
| 13{{vet}} || 20–25 a viz C'hwevrer 2003 || {{Malaysia}} || {{nowrap|[[Kuala Lumpur]]}}
|
|-
| 14{{vet}} || 15–16 a viz Gwengolo 2006 || {{Kuba}} || [[La Habana]]
|
|-
| 15{{vet}} || 11–16 a viz  Gouere 2009 || {{Egipt}} || [[Charm el-Cheikh]]
| Kengred etrebroadel evit ar peoc'h hag an diorroadur 
|-
| [[16vet Kuzuliadeg luskad ar broioù didu|16{{vet}}]] || 26–31 a viz Eost 2012 || {{Iran}} || [[Tehran]]
| Ar peoc'h padus dre ur gouarnamant hollek a-gevret
|-
| 17{{vet}} || 13–18 a viz Gwengolo 2016 || {{Venezuela}} || [[Porlamar]]
| Peoc'h, riegezh ha kenskoazell evit an diorroadur 
|-
| [[18th Kuzuliadeg luskad ar broioù didu|18{{vet}}]] || {{nowrap|25–26 October 2019&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://en.president.az/articles/34578|title=18th Summit of Non-Aligned Movement gets underway in Baku|website=Official web-site of President of Azerbaijan Republic|language=en|access-date=30 November 2019|archive-date=25 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191025132241/https://en.president.az/articles/34578|url-status=live}}&lt;/ref&gt;}} || {{Azerbaidjan}} || [[Bakou]]
|&lt;!-- Upholding the Bandung principles to ensure a concerted and adequate response to the challenges of the contemporary world&lt;ref name=&quot;chinadaily&quot;/&gt;--&gt;
|-
| 19{{vet}} || Dibenn 2023 || {{Ouganda}}&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://mfa.gov.az/en/news/no26721|title=No:267/21, Information of the Press Service Department of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Azerbaijan on the Mid-Term Ministerial Conference of the Non-Aligned Movement|website=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Azerbaijan|language=en|access-date=24 July 2021|archive-date=24 July 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210724132312/https://mfa.gov.az/en/news/no26721|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| - 
|
|}


==Kadoridi==

Dilennet e vez ur c'hadoriad e pep kuzuliadeg&lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{cite web |url= https://mnoal.org/nam-summits/ |title= NAM Summits |access-date= 6 April 2019 |publisher= Non-Aligned Movement |quote= Nicolás Maduro Moros, President of the Bolivarian Republic of Venezuela, who was elected by acclamation as Chair of the Non-Aligned Movement (NAM) |archive-url= https://web.archive.org/web/20190331154239/https://mnoal.org/nam-summits/ |archive-date= 31 March 2019 |url-status= dead }}&lt;/ref&gt;. Ar burev kenurzhiañ, diazezet ivez er Broadoù Unanet, eo ar benveg pennañ a dalvez da ren labour task forces, bodadoù ha strolladoù labour al luskad.

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!Skeudenn
!Kadoriad
!Bro a brezid ar guzuliadeg)
!Strollad politikel
!Eus
!Da
|-
|[[File:Josip_Broz_Tito_uniform_portrait.jpg|104x104px]]
|[[Josip Broz Tito]] (1892–1980)
|{{Yougoslavia}}
|[[Kevre komunisted Yougoslavia]]
|1961
|1964
|-
|[[File:Gamal Abdel Nasser (c. 1960s).jpg|101x101px]]
|[[Gamal Abdel Nasser]] (1918–1970)
|{{Republik Arab Unanet}}
|[[Unaniezh sokialour arab]]
|1964
|1970
|-
|[[File:Kenneth Kaunda 1964.png|97x97px]]
|[[Kenneth Kaunda]] (1924–2021)
|{{Zambia|1964}}
|[[Strollad broadel nanet evit an dizalc'hiezh]]
|1970
|1973
|-
|[[File:Houari_Boumediene's_Portrait.jpg|100x100px]]
|[[Houari Boumediène]] (1932–1978)
|{{Aljeria}}
|[[Kuzul dispac'hel (Aljeria)|Kuzul dispac'hel]]
|1973
|1976
|-
|[[File:William_Gopallawa.jpg|83x83px]]
|[[William Gopallawa]] (1896–1981)
| rowspan=&quot;2&quot; |{{Flag|Sri Lanka}}
|[[dizalcʼh (politikour)|dizalcʼh]]
|1976
|1978
|-
|[[File:Junius_Richard_Jayawardana_(1906-1996).jpg|103x103px]]
|[[Junius Richard Jayewardene]] (1906–1996)
|[[Strollad broadel unanet]]
|1978
|1979
|-
|[[File:Fidel en Chile 04.jpg|96x96px]]
|[[Fidel Castro]] (1926–2016)
|{{Kuba}}
|[[Strollad komunour Kuba]]
|1979
|1983
|-
|[[File:NeelamSanjeevaReddy.jpg|84x84px]]
|[[Neelam Sanjiva Reddy]] (1913–1996)
| rowspan=&quot;2&quot; |{{India}}
|[[Strollad Janata]]
| colspan=&quot;2&quot; |1983
|-
|[[File:Giani Zail Singh 1995 stamp of India (cropped).png|108x108px]]
|[[Zail Singh]] (1916–1994)
|[[Kendalc'h broadel India]]
|1983
|1986
|-
|[[File:Mugabe_1979_a.jpg|100x100px]]
|[[Robert Mugabe]] (1924–2019)
|{{Zimbabwe}}
|[[Unaniezh vroadel afrikan Zimbabwe – talbenn brogarour|ZANU-PF]]
|1986
|1989
|-
|[[File:Drnovsek.png|95x95px]]
|[[Janez Drnovšek]] (1950–2008)
| rowspan=&quot;4&quot; |{{Yougoslavia}}
|[[Kevre komunourien Yougoslavia]]
|1989
|1990
|-
|[[File:Borisav Jovic cropped.jpg|94x94px]]
|[[Borisav Jović]] (1928–2021)
|[[Strollad sokialour Serbia]]
|1990
|1991
|-
|[[File:Mesic crop.jpg|100x100px]]
|[[Stjepan Mesić]] (ganet e 1934)
|[[Unaniezh demokratek Kroatia]]
| colspan=&quot;2&quot; |1991
|-
|[[File:Branko_Kostić.jpg|100x100px]]
|[[Branko Kostić]] (1939–2020)
|[[Strollad demokratek sokialourien ar Montenegro]]
|1991
|1992
|-
|[[File:S.Kragujevic,_Dobrica_Cosic_1961.JPG|114x114px]]
|[[Dobrica Ćosić]] (1921–2014)
|{{Yougoslavia}}
|[[Dizalc'h (politikour)|Dizalc'h]]
| colspan=&quot;2&quot; |1992
|-
|[[File:President_Suharto,_1993.jpg|96x96px]]
|[[Suharto]] (1921–2008)
|{{Indonezia}}
|[[Golkar]]
|1992
|1995
|-
|[[File:Samper cropped.jpg|89x89px]]
|[[Ernesto Samper]] (ganet e 1950)
| rowspan=&quot;2&quot; |{{Kolombia}}
|[[Strollad frankizour Kolombia]]
|1995
|1998
|-
|[[File:Andrespastranaarango.png|95x95px]]
|[[Andrés Pastrana Arango]] (ganet e 1954)
|[[Strollad mirour Kolombia]]
| colspan=&quot;2&quot; |1998
|-
|[[File:Nelson Mandela 1994.jpg|97x97px]]
|[[Nelson Mandela]] (1918–2013)
| rowspan=&quot;2&quot; |{{Suafrika}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Kendalc'h broadel afrikan]]
|1998
|1999
|-
|[[File:SthAfrica.ThaboMbeki.01.jpg|117x117px]]
|[[Thabo Mbeki]] (ganet e 1942)
|1999
|2003
|-
|[[File:Putin in Malaysia - August 5 2003 - 2 (3to4).jpg|101x101px]]
|[[Mahathir Mohamad]] (ganet e 1925)
| rowspan=&quot;2&quot; |{{Malaysia}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Aozadur broadel unanet Malaysia]]
| colspan=&quot;2&quot; |2003
|-
|[[File:Abdullah_Badawi_official_2009.jpg|105x105px]]
|[[Abdullah Ahmad Badawi]] (ganet e 1939)
|2003
|2006
|-
|[[File:Fidel Castro 2000.jpg|99x99px]]
|[[Fidel Castro]]&lt;ref&gt;Fidel Castro, o paouez bezañ oberataet eus ar bouzelloù, ne oa ket evit kemer perzh er guzuliadeg hag a gasas en e lec'h e vreur yaouank, [[Raúl Castro]]. Sellet ouzh [http://english.peopledaily.com.cn/200609/16/eng20060916_303402.html &quot;Castro elected President of Non-Aligned Movement Nations&quot;] [https://web.archive.org/web/20121007163113/http://english.peopledaily.com.cn/200609/16/eng20060916_303402.html Diellaouet eno]. ''[[People's Daily]]''. 16 September 2006.&lt;/ref&gt; (1926–2016)
| rowspan=&quot;2&quot; |{{Kuba}}
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Strollad komunour Kuba]]
|2006
|2008
|-
|[[File:Raul-castro-2015_(cropped).jpg|110x110px]]
|[[Raúl Castro]] (ganet e 1931)
|2008
|2009
|-
|[[File:Hosni_Mubarak_ritratto.jpg|94x94px]]
|[[Hosni Mubarak]] (1928–2020)
| rowspan=&quot;3&quot; |{{Egipt}}
|[[Strollad broadel demoktratek (Egipt)|Strollad broadel demoktratek]]
|2009
|2011
|-
|[[File:Field_Marshal_Mohamed_Hussein_Tantawi_2002.jpg|88x88px]]
|[[Mohamed Hussein Tantawi]] (1935–2021)
|[[Dizalc'h (politikour)|Dizalc'h]]
|2011
|2012
|-
|[[File:Mohamed_Morsi-05-2013.jpg|100x100px]]
|[[Mohamed Morsi]] (1951–2019)
|[[Strollad Frankiz ha Justis (Egipt)|Strollad Frankiz ha Justis]]
| colspan=&quot;2&quot; |2012
|-
|[[File:Mahmoud Ahmadinejad 2010 (cropped).jpg|95x95px]]
|[[Mahmoud Ahmadinejad]] (ganet e 1956)
| rowspan=&quot;2&quot; |{{Iran}}
|[[Kevredad saverien Iran islamek]]
|2012
|2013
|-
|[[File:Hassan_Rouani_2017_portrait.jpg|101x101px]]
|[[Hassan Rouhani]] (ganet e 1948)
|[[Moderation and Development Party]]
|2013
|2016
|-
|[[File:Nicolás Maduro cropped portrait.jpg|99x99px]]
|[[Nicolás Maduro]] (ganet e 1962)
|{{Venezuela}}
|[[Strollad sokialour unanet ar Venezuela|Strollad sokialour unanet]]
|2016
|2019
|-
|[[File:Ilham Aliyev 2020 (cropped).jpg|99x99px]]
|[[Ilham Aliyev]] (ganet e 1961)
|{{Azerbaidjan}}
|[[Strollad Azerbaidjan nevez]]
|2019
|2023
|}

==Notennoù==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Aozadurioù etrebroadel]]
[[Rummad:Aozadurioù ar brezel yen]]
[[Rummad:Darempredoù etrebroadel en XXvet kantved]]
[[Rummad:Darempredoù etrebroadel en XXIvet kantved]]</text>
      <sha1>ln3xofqg0kxg7a2hw9sda6yjubi4hn2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Luskad ar broioù didu</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152775</id>
    <redirect title="Luskad ar stadoù distag diouzh ar bloc&#039;hoù" />
    <revision>
      <id>2007473</id>
      <timestamp>2022-08-10T18:33:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Adkas war-du [[Luskad ar stadoù distag diouzh ar bloc'hoù]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="55" xml:space="preserve">#ADKAS [[Luskad ar stadoù distag diouzh ar bloc'hoù]]</text>
      <sha1>ttvotm4yicjidcx37fq36d0vw0kpjht</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Darempredoù etrebroadel en XXvet kantved</title>
    <ns>14</ns>
    <id>152776</id>
    <revision>
      <id>2007477</id>
      <timestamp>2022-08-10T18:36:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[Rummad:Darempredoù etrebroadel]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" xml:space="preserve">[[Rummad:Darempredoù etrebroadel]]</text>
      <sha1>3tvn2btsm7ghcplccnw7f0ezzcguszn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Darempredoù etrebroadel en XXIvet kantved</title>
    <ns>14</ns>
    <id>152777</id>
    <revision>
      <id>2007478</id>
      <timestamp>2022-08-10T18:36:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[Rummad:Darempredoù etrebroadel]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" xml:space="preserve">[[Rummad:Darempredoù etrebroadel]]</text>
      <sha1>3tvn2btsm7ghcplccnw7f0ezzcguszn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Emain Macha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152778</id>
    <revision>
      <id>2007479</id>
      <timestamp>2022-08-10T18:45:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Undenbennak</username>
        <id>62280</id>
      </contributor>
      <comment>Krouet o treiñ ar bajenn &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1095044850|Navan Fort]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3070" xml:space="preserve">'''Emain Macha'''  ([ˈeṽənʲ ˈṽaxə]; {{Lang-Ga|Eamhain Mhacha}}  [ˌəunʲ ˈwaxə]) zo un c'hreñvlec'h kozh nepell ag [[Ard Mhacha]] e [[Norzhiwerzhon]]. Hervez an hengoun e oa unan ag al lec'hioù roueel pennañ en [[Iwerzhon Gouezelek]] (rakkristen) ha kêrbenn an [[Ulaid|Ulaidiz]]. Un duchenn kelc'hiek eo ha toullet gant ur gambr gourizet gant mogerioù meinek heñvel ouzh un [[tumulus]]. Furchadennoù henoniezhel a ziskouez e voe savadurioù tro-dro. En o zouesk e oa un ti kelc'hiek hag a heñvele bout un [[azeulva]]. E-kerzh ul lid e oa leuniet an ti-koad-mañ gant mein, losket e voe ar c'hoad d'a-c'houde ha douaret evit ober un tumulus. Soñjet e vez e oa Emain Macha ul lec'h sakr da gehela un doue kelt. Roudoù a c'hall bout adkavet e [[Gwengelouriezh Iwerzhon|g]][[Gwengelouriezh Iwerzhon|wengelouriezh Iwerzhon]] ha dreistholl e [[Rúraíocht|Kelc'had ar Skourr Ruz]]. Hervez an ''Oxford Dictionary of Celtic Mythology'', &quot;an Eamhain Mhacha taolennet er gwengel a zo ledanoc'h eget ar pezh a zo bet kavet gant an henoniezh evit poent&quot;.&lt;ref&gt;{{Cite book|last=MacKillop|first=James|title=A Dictionary of Celtic Mythology|url=https://books.google.com/books?id=U-O0wzFcu2gC&amp;pg=PA181|year=2004|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-860967-4}}&lt;/ref&gt;

Tumulus Emain Macha eo kalon ur gêr brasoc'h, hag a c'holo [[kreñvlec'h Haughey]] (un tumulus koshoc'h), ar  ''[[King's Stables]]'' (ur poul evit al lidoù) ha [[Loughnashade]] (ul lenn e lec'h ma oa bannet profoù-koun).

Anv ''Eamhain Mhacha'' a zo bet troet evel &quot;Gevelled [[Macha]]&quot; pe &quot;Spilhenn Macha&quot;, tennet ouzh lesanv an doueez [[Morrígan]] marteze.
[[Restr:Navan.jpg|liamm=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Navan.jpg/220px-Navan.jpg|dehou|thumb|Emain Macha gwelet adalek diavaez ar c'helc'h.]]

== Da welet ivez ==

* ''An sluagh sidhe so i nEamhuin?'' (&quot;Daoust hag un ostiz bamus emañ Eamhain Mhacha?&quot;) – ur varzhoneg iwerzhonek ag ar 16vet kantved.

== Daveoù ==

== Ereoù diavaez ==

* [https://visitarmagh.com/places-to-explore/navan-centre-fort/ Navan Centre &amp; Fort] – Official site at Visit Armagh
* [https://web.archive.org/web/20140402022244/http://www.doeni.gov.uk/niea/navanforteng.pdf Navan Fort] – information at Northern Ireland Environment Agency
* [http://www.navan-research-group.org/index.html Navan Research Group] – official website
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/4075872.stm &quot;High Hopes for NI Tourist Centre&quot;] (BBC News)
* [https://www.bbc.co.uk/history/timelines/ni/emain_macha.shtml BBC Timelines]
* [https://web.archive.org/web/20061011041448/http://www.ehsni.gov.uk/places/monuments/navan.shtml Environment and Heritage Service page on Navan Fort, with photos]
* [http://www.geographyinaction.co.uk/Assets/Photo_albums/Eleven/pages/Navan_Fort.html Geography in Action: Navan Fort] Archived 18 October 2006 at the Wayback Machine
* [http://www.miotas.org/article.cfm?id=Emain_Macha The Mysterious Ritual at Emain Macha in 94BC]
[[Rummad:Lec'hioù Táin Bó Cúailnge]]
[[Rummad:Gwengelouriezh Iwerzhon]]</text>
      <sha1>78l7x2cu6tkvcxtgzs3har03cjdn3kd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007480</id>
      <parentid>2007479</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T18:48:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Undenbennak</username>
        <id>62280</id>
      </contributor>
      <comment>kempenn</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3099" xml:space="preserve">'''Emain Macha'''  ([eṽənʲ ˈṽaxə]; {{Lang-Ga|Eamhain Mhacha}}[əunʲ ˈwaxə]) zo un c'hreñvlec'h kozh nepell ag [[Ard Mhacha]] e [[Norzhiwerzhon]]. Hervez an hengoun e oa unan ag al lec'hioù roueel pennañ en [[Iwerzhon Gouezelek]] (rakkristen) ha kêrbenn an [[Ulaid|Ulaidiz]]. Un duchenn kelc'hiek eo ha toullet gant ur gambr gourizet gant mogerioù meinek heñvel ouzh un [[tumulus]]. Furchadennoù henoniezhel a ziskouez e voe savadurioù tro-dro. En o zouesk e oa un ti kelc'hiek hag a heñvele bout un [[azeulva]]. E-kerzh ul lid e oa leuniet an ti-koad-mañ gant mein, losket e voe ar c'hoad d'a-c'houde ha douaret evit ober un tumulus. Soñjet e vez e oa Emain Macha ul lec'h sakr da gehela un doue kelt. Roudoù a c'hall bout adkavet e [[Gwengelouriezh Iwerzhon|g]][[Gwengelouriezh Iwerzhon|wengelouriezh Iwerzhon]] ha dreistholl e [[Rúraíocht|Kelc'had ar Skourr Ruz]]. Hervez an ''Oxford Dictionary of Celtic Mythology'', &quot;an Eamhain Mhacha taolennet er gwengel a zo ledanoc'h eget ar pezh a zo bet kavet gant an henoniezh evit poent&quot;.&lt;ref&gt;{{Cite book|last=MacKillop|first=James|title=A Dictionary of Celtic Mythology|url=https://books.google.com/books?id=U-O0wzFcu2gC&amp;pg=PA181|year=2004|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-860967-4}}&lt;/ref&gt;

Tumulus Emain Macha eo kalon ur gêr brasoc'h, hag a c'holo [[kreñvlec'h Haughey]] (un tumulus koshoc'h), ar  ''[[King's Stables]]'' (ur poul evit al lidoù) ha [[Loughnashade]] (ul lenn e lec'h ma oa bannet profoù-koun).

Anv ''Eamhain Mhacha'' a zo bet troet evel &quot;Gevelled [[Macha]]&quot; pe &quot;Spilhenn Macha&quot;, tennet ouzh lesanv an doueez [[Morrígan]] marteze.
[[Restr:Navan.jpg|liamm=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Navan.jpg/220px-Navan.jpg|dehou|thumb|Emain Macha gwelet adalek diavaez ar c'helc'h.]]

== Da welet ivez ==

* ''An sluagh sidhe so i nEamhuin?'' (&quot;Daoust hag un ostiz bamus emañ Eamhain Mhacha?&quot;) – ur varzhoneg iwerzhonek ag ar 16vet kantved.

== Daveoù ==
&lt;references/&gt;

== Ereoù diavaez ==

* [https://visitarmagh.com/places-to-explore/navan-centre-fort/ Navan Centre &amp; Fort] – Official site at Visit Armagh
* [https://web.archive.org/web/20140402022244/http://www.doeni.gov.uk/niea/navanforteng.pdf Navan Fort] – information at Northern Ireland Environment Agency
* [http://www.navan-research-group.org/index.html Navan Research Group] – official website
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/4075872.stm &quot;High Hopes for NI Tourist Centre&quot;] (BBC News)
* [https://www.bbc.co.uk/history/timelines/ni/emain_macha.shtml BBC Timelines]
* [https://web.archive.org/web/20061011041448/http://www.ehsni.gov.uk/places/monuments/navan.shtml Environment and Heritage Service page on Navan Fort, with photos]
* [http://www.geographyinaction.co.uk/Assets/Photo_albums/Eleven/pages/Navan_Fort.html Geography in Action: Navan Fort] Archived 18 October 2006 at the Wayback Machine
* [http://www.miotas.org/article.cfm?id=Emain_Macha The Mysterious Ritual at Emain Macha in 94BC]


{{Kelc'hiad Ulaid}}
[[Rummad:Lec'hioù Táin Bó Cúailnge]]
[[Rummad:Gwengelouriezh Iwerzhon]]</text>
      <sha1>mweoppc73pyh9jum3xbt6mayrzjdwtq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007482</id>
      <parentid>2007480</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T18:53:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Undenbennak</username>
        <id>62280</id>
      </contributor>
      <comment>uhelaat ar skeudenn</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3100" xml:space="preserve">[[Restr:Navan.jpg|liamm=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Navan.jpg/220px-Navan.jpg|dehou|thumb|Emain Macha gwelet adalek diavaez ar c'helc'h.]]

'''Emain Macha'''  ([eṽənʲ ˈṽaxə]; {{Lang-Ga|Eamhain Mhacha}}[əunʲ ˈwaxə]) zo un c'hreñvlec'h kozh nepell ag [[Ard Mhacha]] e [[Norzhiwerzhon]]. Hervez an hengoun e oa unan ag al lec'hioù roueel pennañ en [[Iwerzhon Gouezelek]] (rakkristen) ha kêrbenn an [[Ulaid|Ulaidiz]]. Un duchenn kelc'hiek eo ha toullet gant ur gambr gourizet gant mogerioù meinek heñvel ouzh un [[tumulus]]. Furchadennoù henoniezhel a ziskouez e voe savadurioù tro-dro. En o zouesk e oa un ti kelc'hiek hag a heñvele bout un [[azeulva]]. E-kerzh ul lid e oa leuniet an ti-koad-mañ gant mein, losket e voe ar c'hoad d'a-c'houde ha douaret evit ober un tumulus. Soñjet e vez e oa Emain Macha ul lec'h sakr da gehela un doue kelt. Roudoù a c'hall bout adkavet e [[Gwengelouriezh Iwerzhon|g]][[Gwengelouriezh Iwerzhon|wengelouriezh Iwerzhon]] ha dreistholl e [[Rúraíocht|Kelc'had ar Skourr Ruz]]. Hervez an ''Oxford Dictionary of Celtic Mythology'', &quot;an Eamhain Mhacha taolennet er gwengel a zo ledanoc'h eget ar pezh a zo bet kavet gant an henoniezh evit poent&quot;.&lt;ref&gt;{{Cite book|last=MacKillop|first=James|title=A Dictionary of Celtic Mythology|url=https://books.google.com/books?id=U-O0wzFcu2gC&amp;pg=PA181|year=2004|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-860967-4}}&lt;/ref&gt;

Tumulus Emain Macha eo kalon ur gêr brasoc'h, hag a c'holo [[kreñvlec'h Haughey]] (un tumulus koshoc'h), ar  ''[[King's Stables]]'' (ur poul evit al lidoù) ha [[Loughnashade]] (ul lenn e lec'h ma oa bannet profoù-koun).

Anv ''Eamhain Mhacha'' a zo bet troet evel &quot;Gevelled [[Macha]]&quot; pe &quot;Spilhenn Macha&quot;, tennet ouzh lesanv an doueez [[Morrígan]] marteze.

== Da welet ivez ==

* ''An sluagh sidhe so i nEamhuin?'' (&quot;Daoust hag un ostiz bamus emañ Eamhain Mhacha?&quot;) – ur varzhoneg iwerzhonek ag ar 16vet kantved.

== Daveoù ==
&lt;references/&gt;

== Ereoù diavaez ==

* [https://visitarmagh.com/places-to-explore/navan-centre-fort/ Navan Centre &amp; Fort] – Official site at Visit Armagh
* [https://web.archive.org/web/20140402022244/http://www.doeni.gov.uk/niea/navanforteng.pdf Navan Fort] – information at Northern Ireland Environment Agency
* [http://www.navan-research-group.org/index.html Navan Research Group] – official website
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/4075872.stm &quot;High Hopes for NI Tourist Centre&quot;] (BBC News)
* [https://www.bbc.co.uk/history/timelines/ni/emain_macha.shtml BBC Timelines]
* [https://web.archive.org/web/20061011041448/http://www.ehsni.gov.uk/places/monuments/navan.shtml Environment and Heritage Service page on Navan Fort, with photos]
* [http://www.geographyinaction.co.uk/Assets/Photo_albums/Eleven/pages/Navan_Fort.html Geography in Action: Navan Fort] Archived 18 October 2006 at the Wayback Machine
* [http://www.miotas.org/article.cfm?id=Emain_Macha The Mysterious Ritual at Emain Macha in 94BC]


{{Kelc'hiad Ulaid}}
[[Rummad:Lec'hioù Táin Bó Cúailnge]]
[[Rummad:Gwengelouriezh Iwerzhon]]</text>
      <sha1>culiwpugkaro1lhrio4mmf6ocsq4c9w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007485</id>
      <parentid>2007482</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T20:40:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3164" xml:space="preserve">[[Restr:Navan.jpg|liamm=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Navan.jpg/220px-Navan.jpg|dehou|thumb|Emain Macha gwelet adalek diavaez ar c'helc'h.]]

'''Emain Macha'''  (distaget [eṽənʲ ˈṽaxə] en heniwerzhoneg ; {{Lang-Ga|Eamhain Mhacha}} [əunʲ ˈwaxə] en [[iwerzhoneg]]) zo un c'hreñvlec'h kozh nepell ag [[Ard Mhacha]] e [[Norzhiwerzhon]]. Hervez an hengoun e oa unan ag al lec'hioù roueel pennañ en [[Iwerzhon gouezelek]] rakkristen ha kêrbenn an [[Ulaid|Uladed]]. Un duchenn gelc'hiek eo ha toullet gant ur gambr gourizet gant mogerioù meinek heñvel ouzh un [[tumulus]]. Furchadennoù henoniezhel a ziskouez e voe savadurioù tro-dro. En o zouesk e oa un ti kelc'hiek hag a hañvale bout un [[azeulva]]. E-kerzh ul lid e veze leuniet an ti-koad-mañ gant mein, losket e veze ar c'hoad da c'houde ha douaret evit sevel un tumulus. Soñjal a reer e oa Emain Macha ul lec'h sakr da gehelañ un doue kelt. Roudoù a c'hall bout adkavet e [[Gwengelouriezh Iwerzhon|g]][[Gwengelouriezh Iwerzhon|wengelouriezh Iwerzhon]] ha dreist-holl e [[Rúraíocht|Kelc'hiad ar Skourr Ruz]]. Hervez an ''Oxford Dictionary of Celtic Mythology'', &quot;an Eamhain Mhacha taolennet er danevelloù a zo ledanoc'h eget ar pezh a zo bet kavet gant an henoniezh evit poent&quot;&lt;ref&gt;{{Cite book|last=MacKillop|first=James|title=A Dictionary of Celtic Mythology|url=https://books.google.com/books?id=U-O0wzFcu2gC&amp;pg=PA181|year=2004|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-860967-4}}&lt;/ref&gt;.

Tumulus Emain Macha a oa kalon ur gêr brasoc'h, hag a c'holoe [[kreñvlec'h Haughey]] (un tumulus koshoc'h), ar  ''[[King's Stables]]'' (ur poul evit al lidoù) ha [[Loughnashade]] (ul lenn e lec'h ma oa bannet profoù-koun).

Anv ''Eamhain Mhacha'' a zo bet troet evel &quot;Gevelled [[Macha]]&quot; pe &quot;Spilhenn Macha&quot;, tennet eus lesanv an doueez [[Morrígan]] marteze.

== Da welet ivez ==

* ''An sluagh sidhe so i nEamhuin?'' (&quot;Hag eñ ez eus un arme boudiged en Eamhain Mhacha?&quot;) – ur varzhoneg iwerzhonek ag ar {{16vet kantved}}.

== Daveoù ==
&lt;references/&gt;

== Ereoù diavaez ==

* [https://visitarmagh.com/places-to-explore/navan-centre-fort/ Navan Centre &amp; Fort] – Official site at Visit Armagh
* [https://web.archive.org/web/20140402022244/http://www.doeni.gov.uk/niea/navanforteng.pdf Navan Fort] – information at Northern Ireland Environment Agency
* [http://www.navan-research-group.org/index.html Navan Research Group] – official website
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/4075872.stm &quot;High Hopes for NI Tourist Centre&quot;] (BBC News)
* [https://www.bbc.co.uk/history/timelines/ni/emain_macha.shtml BBC Timelines]
* [https://web.archive.org/web/20061011041448/http://www.ehsni.gov.uk/places/monuments/navan.shtml Environment and Heritage Service page on Navan Fort, with photos]
* [http://www.geographyinaction.co.uk/Assets/Photo_albums/Eleven/pages/Navan_Fort.html Geography in Action: Navan Fort] Archived 18 October 2006 at the Wayback Machine
* [http://www.miotas.org/article.cfm?id=Emain_Macha The Mysterious Ritual at Emain Macha in 94BC]


{{Kelc'hiad Ulaid}}
[[Rummad:Lec'hioù Táin Bó Cúailnge]]
[[Rummad:Gwengelouriezh Iwerzhon]]</text>
      <sha1>8uebu8rze5u16p3lvquj70o3n0meaju</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007486</id>
      <parentid>2007485</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T20:41:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3163" xml:space="preserve">[[Restr:Navan.jpg|liamm=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Navan.jpg/220px-Navan.jpg|dehou|thumb|Emain Macha gwelet adalek diavaez ar c'helc'h.]]

'''Emain Macha'''  (distaget [eṽənʲ ˈṽaxə] en heniwerzhoneg ; {{Lang-Ga|Eamhain Mhacha}}[əunʲ ˈwaxə] en [[iwerzhoneg]]) zo un c'hreñvlec'h kozh nepell ag [[Ard Mhacha]] e [[Norzhiwerzhon]]. Hervez an hengoun e oa unan ag al lec'hioù roueel pennañ en [[Iwerzhon gouezelek]] rakkristen ha kêrbenn an [[Ulaid|Uladed]]. Un duchenn gelc'hiek eo ha toullet gant ur gambr gourizet gant mogerioù meinek heñvel ouzh un [[tumulus]]. Furchadennoù henoniezhel a ziskouez e voe savadurioù tro-dro. En o zouesk e oa un ti kelc'hiek hag a hañvale bout un [[azeulva]]. E-kerzh ul lid e veze leuniet an ti-koad-mañ gant mein, losket e veze ar c'hoad da c'houde ha douaret evit sevel un tumulus. Soñjal a reer e oa Emain Macha ul lec'h sakr da gehelañ un doue kelt. Roudoù a c'hall bout adkavet e [[Gwengelouriezh Iwerzhon|g]][[Gwengelouriezh Iwerzhon|wengelouriezh Iwerzhon]] ha dreist-holl e [[Rúraíocht|Kelc'hiad ar Skourr Ruz]]. Hervez an ''Oxford Dictionary of Celtic Mythology'', &quot;an Eamhain Mhacha taolennet er danevelloù a zo ledanoc'h eget ar pezh a zo bet kavet gant an henoniezh evit poent&quot;&lt;ref&gt;{{Cite book|last=MacKillop|first=James|title=A Dictionary of Celtic Mythology|url=https://books.google.com/books?id=U-O0wzFcu2gC&amp;pg=PA181|year=2004|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-860967-4}}&lt;/ref&gt;.

Tumulus Emain Macha a oa kalon ur gêr brasoc'h, hag a c'holoe [[kreñvlec'h Haughey]] (un tumulus koshoc'h), ar  ''[[King's Stables]]'' (ur poul evit al lidoù) ha [[Loughnashade]] (ul lenn e lec'h ma oa bannet profoù-koun).

Anv ''Eamhain Mhacha'' a zo bet troet evel &quot;Gevelled [[Macha]]&quot; pe &quot;Spilhenn Macha&quot;, tennet eus lesanv an doueez [[Morrígan]] marteze.

== Da welet ivez ==

* ''An sluagh sidhe so i nEamhuin?'' (&quot;Hag eñ ez eus un arme boudiged en Eamhain Mhacha?&quot;) – ur varzhoneg iwerzhonek ag ar {{16vet kantved}}.

== Daveoù ==
&lt;references/&gt;

== Ereoù diavaez ==

* [https://visitarmagh.com/places-to-explore/navan-centre-fort/ Navan Centre &amp; Fort] – Official site at Visit Armagh
* [https://web.archive.org/web/20140402022244/http://www.doeni.gov.uk/niea/navanforteng.pdf Navan Fort] – information at Northern Ireland Environment Agency
* [http://www.navan-research-group.org/index.html Navan Research Group] – official website
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/4075872.stm &quot;High Hopes for NI Tourist Centre&quot;] (BBC News)
* [https://www.bbc.co.uk/history/timelines/ni/emain_macha.shtml BBC Timelines]
* [https://web.archive.org/web/20061011041448/http://www.ehsni.gov.uk/places/monuments/navan.shtml Environment and Heritage Service page on Navan Fort, with photos]
* [http://www.geographyinaction.co.uk/Assets/Photo_albums/Eleven/pages/Navan_Fort.html Geography in Action: Navan Fort] Archived 18 October 2006 at the Wayback Machine
* [http://www.miotas.org/article.cfm?id=Emain_Macha The Mysterious Ritual at Emain Macha in 94BC]


{{Kelc'hiad Ulaid}}
[[Rummad:Lec'hioù Táin Bó Cúailnge]]
[[Rummad:Gwengelouriezh Iwerzhon]]</text>
      <sha1>7l60qhi0ayse8he12nt96mkz7udgisz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007491</id>
      <parentid>2007486</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T21:07:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Undenbennak</username>
        <id>62280</id>
      </contributor>
      <comment>ui koukoug</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3163" xml:space="preserve">[[Restr:Navan.jpg|liamm=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Navan.jpg/220px-Navan.jpg|dehou|thumb|Emain Macha gwelet adalek diavaez ar c'helc'h.]]

'''Emain Macha'''  (distaget [eṽənʲ ˈṽaxə] en heniwerzhoneg ; {{Lang-Ga|Eamhain Mhacha}}[əunʲ ˈwaxə] en [[iwerzhoneg]]) zo un c'hreñvlec'h kozh nepell ag [[Ard Mhacha]] e [[Norzhiwerzhon]]. Hervez an hengoun e oa unan ag al lec'hioù roueel pennañ en [[Iwerzhon Gouezelek]] rakkristen ha kêrbenn an [[Ulaid|Uladed]]. Un duchenn gelc'hiek eo ha toullet gant ur gambr gourizet gant mogerioù meinek heñvel ouzh un [[tumulus]]. Furchadennoù henoniezhel a ziskouez e voe savadurioù tro-dro. En o zouesk e oa un ti kelc'hiek hag a hañvale bout un [[azeulva]]. E-kerzh ul lid e veze leuniet an ti-koad-mañ gant mein, losket e veze ar c'hoad da c'houde ha douaret evit sevel un tumulus. Soñjal a reer e oa Emain Macha ul lec'h sakr da gehelañ un doue kelt. Roudoù a c'hall bout adkavet e [[Gwengelouriezh Iwerzhon|g]][[Gwengelouriezh Iwerzhon|wengelouriezh Iwerzhon]] ha dreist-holl e [[Rúraíocht|Kelc'hiad ar Skourr Ruz]]. Hervez an ''Oxford Dictionary of Celtic Mythology'', &quot;an Eamhain Mhacha taolennet er danevelloù a zo ledanoc'h eget ar pezh a zo bet kavet gant an henoniezh evit poent&quot;&lt;ref&gt;{{Cite book|last=MacKillop|first=James|title=A Dictionary of Celtic Mythology|url=https://books.google.com/books?id=U-O0wzFcu2gC&amp;pg=PA181|year=2004|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-860967-4}}&lt;/ref&gt;.

Tumulus Emain Macha a oa kalon ur gêr brasoc'h, hag a c'holoe [[kreñvlec'h Haughey]] (un tumulus koshoc'h), ar  ''[[King's Stables]]'' (ur poul evit al lidoù) ha [[Loughnashade]] (ul lenn e lec'h ma oa bannet profoù-koun).

Anv ''Eamhain Mhacha'' a zo bet troet evel &quot;Gevelled [[Macha]]&quot; pe &quot;Spilhenn Macha&quot;, tennet eus lesanv an doueez [[Morrígan]] marteze.

== Da welet ivez ==

* ''An sluagh sidhe so i nEamhuin?'' (&quot;Hag eñ ez eus un arme boudiged en Eamhain Mhacha?&quot;) – ur varzhoneg iwerzhonek ag ar {{16vet kantved}}.

== Daveoù ==
&lt;references/&gt;

== Ereoù diavaez ==

* [https://visitarmagh.com/places-to-explore/navan-centre-fort/ Navan Centre &amp; Fort] – Official site at Visit Armagh
* [https://web.archive.org/web/20140402022244/http://www.doeni.gov.uk/niea/navanforteng.pdf Navan Fort] – information at Northern Ireland Environment Agency
* [http://www.navan-research-group.org/index.html Navan Research Group] – official website
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/4075872.stm &quot;High Hopes for NI Tourist Centre&quot;] (BBC News)
* [https://www.bbc.co.uk/history/timelines/ni/emain_macha.shtml BBC Timelines]
* [https://web.archive.org/web/20061011041448/http://www.ehsni.gov.uk/places/monuments/navan.shtml Environment and Heritage Service page on Navan Fort, with photos]
* [http://www.geographyinaction.co.uk/Assets/Photo_albums/Eleven/pages/Navan_Fort.html Geography in Action: Navan Fort] Archived 18 October 2006 at the Wayback Machine
* [http://www.miotas.org/article.cfm?id=Emain_Macha The Mysterious Ritual at Emain Macha in 94BC]


{{Kelc'hiad Ulaid}}
[[Rummad:Lec'hioù Táin Bó Cúailnge]]
[[Rummad:Gwengelouriezh Iwerzhon]]</text>
      <sha1>5g4l68xw45sg7q51fx4njqwu6qx6xne</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Iwerzhon Gouezelek</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152779</id>
    <revision>
      <id>2007489</id>
      <timestamp>2022-08-10T21:05:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Undenbennak</username>
        <id>62280</id>
      </contributor>
      <comment>Krouet o treiñ ar bajenn &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1102143609|Gaelic Ireland]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1569" xml:space="preserve">'''Iwerzhon Gouezelek''' ({{Lang-Ga|Éire Ghaelach}}) a voe un aozadur politikel [[Gouezeled|gouezelek]] diazezet en [[Iwerzhon]] adal ar prantad ragistorel betek deroù ar XVIIvet k.. A-raok donedigezh an normaned e 1169 e oa gouezelek Iwerzhon a-bezh. Goude an aloubadeg e voe troc'het diouzh al levezon gouezelek an tagadoù aloubet hag anvet &quot;[[ar Pale]]&quot; (&quot;ar gloued&quot;). An Iwerzhon Gouezelek a oa un hollen kenaozet gant tiriadoù renet gant tierned dilennet hervez ur sistem-herezh anvet ''[[Tánaiste]]''. Boazet e veze ar meuriadoù brezeliñ an eil ouzh egile mes ur wezh an amzer e oa dilennet ur rener galloudus da vout karget gant an titl ''[[Ard rí Érenn]]'' (&quot;Roue Uhel Iwerzhon&quot;). Ar gevredigezh a oa savet gant klanoù ha frammet hervez [[Kasta|kastaoù]]. D'ar c'houlz-se e oa diazezet an armerzh hervez ar [[chatalerezh]] tra ma ne veze ket arveret an arc'hant alies.&lt;ref&gt;{{Cite journal|title=Guesting and Feasting in Gaelic Ireland|first=Katharine|last=Simms|journal=[[Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland]]|volume=108|year=1978|pages=67–100}}&lt;/ref&gt; Ur sevenadur gouezelek a c'hall bout anavezet dre ar wisk, ar c'horoll, ar sport, an tisavouriezh hag an arzoù. Kendeuziñ a reas a-c'houde an XIIIvet k. gant ar [[Arz angl-ha-norman|sevenadur angl-ha-norman]] da grouiñ an [[arz enezat]].

== Da welet ivez ==

* [[Gouezeled]]
* [[Yezhoù gouezelek]]
* [[Iwerzhoneg|Gouezeleg]] [[Iwerzhoneg|(Gaeilge)]]
* [[Gouezeleg Skos]] (Gàidhlig)
* [[Uheldirioù Bro-Skos]]

== Daveoù ==

[[Rummad:Istor Iwerzhon]]
[[Rummad:Krennamzer]]</text>
      <sha1>q0dfsmaz279f8r2fvbrt2cy5kyztl4c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007493</id>
      <parentid>2007489</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T21:10:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Undenbennak</username>
        <id>62280</id>
      </contributor>
      <comment>ouzhpenn ar gartenn</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1633" xml:space="preserve">[[Restr:Ireland900.png|thumb|Kartenn broioù Iwerzhon e 900.]]

'''Iwerzhon Gouezelek''' ({{Lang-Ga|Éire Ghaelach}}) a voe un aozadur politikel [[Gouezeled|gouezelek]] diazezet en [[Iwerzhon]] adal ar prantad ragistorel betek deroù ar XVIIvet k.. A-raok donedigezh an normaned e 1169 e oa gouezelek Iwerzhon a-bezh. Goude an aloubadeg e voe troc'het diouzh al levezon gouezelek an tagadoù aloubet hag anvet &quot;[[ar Pale]]&quot; (&quot;ar gloued&quot;). An Iwerzhon Gouezelek a oa un hollen kenaozet gant tiriadoù renet gant tierned dilennet hervez ur sistem-herezh anvet ''[[Tánaiste]]''. Boazet e veze ar meuriadoù brezeliñ an eil ouzh egile mes ur wezh an amzer e oa dilennet ur rener galloudus da vout karget gant an titl ''[[Ard rí Érenn]]'' (&quot;Roue Uhel Iwerzhon&quot;). Ar gevredigezh a oa savet gant klanoù ha frammet hervez [[Kasta|kastaoù]]. D'ar c'houlz-se e oa diazezet an armerzh hervez ar [[chatalerezh]] tra ma ne veze ket arveret an arc'hant alies.&lt;ref&gt;{{Cite journal|title=Guesting and Feasting in Gaelic Ireland|first=Katharine|last=Simms|journal=[[Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland]]|volume=108|year=1978|pages=67–100}}&lt;/ref&gt; Ur sevenadur gouezelek a c'hall bout anavezet dre ar wisk, ar c'horoll, ar sport, an tisavouriezh hag an arzoù. Kendeuziñ a reas a-c'houde an XIIIvet k. gant ar [[Arz angl-ha-norman|sevenadur angl-ha-norman]] da grouiñ an [[arz enezat]].

== Da welet ivez ==

* [[Gouezeled]]
* [[Yezhoù gouezelek]]
* [[Iwerzhoneg|Gouezeleg]] [[Iwerzhoneg|(Gaeilge)]]
* [[Gouezeleg Skos]] (Gàidhlig)
* [[Uheldirioù Bro-Skos]]

== Daveoù ==

[[Rummad:Istor Iwerzhon]]
[[Rummad:Krennamzer]]</text>
      <sha1>lw2k592t2ni5bi76opuyp5352ob98dx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007546</id>
      <parentid>2007493</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T07:42:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Undenbennak</username>
        <id>62280</id>
      </contributor>
      <comment>kreskig</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2374" xml:space="preserve">[[Restr:Ireland900.png|thumb|Kartenn broioù Iwerzhon e 900.]]

'''Iwerzhon Gouezelek''' ({{Lang-Ga|Éire Ghaelach}}) a voe un aozadur politikel [[Gouezeled|gouezelek]] diazezet en [[Iwerzhon]] adal ar prantad ragistorel betek deroù ar XVIIvet k.. A-raok donedigezh an normaned e 1169 e oa gouezelek Iwerzhon a-bezh. Goude an aloubadeg e voe troc'het diouzh al levezon gouezelek an tagadoù aloubet hag anvet &quot;[[ar Pale]]&quot; (&quot;ar gloued&quot;). An Iwerzhon Gouezelek a oa un hollen kenaozet gant tiriadoù renet gant tierned dilennet hervez ur sistem-herezh anvet ''[[Tánaiste]]''. Boazet e veze ar meuriadoù brezeliñ an eil ouzh egile mes ur wezh an amzer e oa dilennet ur rener galloudus da vout karget gant an titl ''[[Ard rí Érenn]]'' (&quot;Roue Uhel Iwerzhon&quot;). Ar gevredigezh a oa savet gant klanoù ha frammet hervez [[Kasta|kastaoù]]. D'ar c'houlz-se e oa diazezet an armerzh hervez ar [[chatalerezh]] tra ma ne veze ket arveret an arc'hant alies.&lt;ref&gt;{{Cite journal|title=Guesting and Feasting in Gaelic Ireland|first=Katharine|last=Simms|journal=[[Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland]]|volume=108|year=1978|pages=67–100}}&lt;/ref&gt; Ur sevenadur gouezelek a c'hall bout anavezet dre ar wisk, ar c'horoll, ar sport, an tisavouriezh hag an arzoù. Kendeuziñ a reas a-c'houde an XIIIvet k. gant ar [[Arz angl-ha-norman|sevenadur angl-ha-norman]] da grouiñ an [[arz enezat]].

Relijion Iwerzhon e deroù ar grennamzer a oa [[liesdoueegezh keltiek|liesdoue]] ha treuzkaset e veze ar ''[[Seanchaí|seanchas]]'' (&quot;an hengoun&quot;) dre gomz. Lizherenneg an [[ogham]]où a veze implijet adal ar c'hantved 1añ. An [[Kristenidigezh|amdroadur davet ar gristeniezh]] a reas ar c'hloareion da lakaat dre skrid [[lennegezh kozh Iwerzhon]], gant he [[gwengelouriezh Iwerzhon|gwengeloù]] pinvidik, kement hag e [[lezenn gozh Iwerzhon|lezenn]] kemplezh. E-pad ar grennamzer e oa Iwerzhon ur greizenn speredel ha kefredel bras, ar c'hefridi iwerzhonat hag o c'helennerion a strewas war holl broioù [[Europa ar C'hornôg]]. Un harp e voe evit kristenidigezh an [[Angled-ha-Saozon]] e [[Breizh-Veur]], ha lod ag Europa ar c'hevandir.


== Da welet ivez ==

* [[Gouezeled]]
* [[Yezhoù gouezelek]]
* [[Iwerzhoneg|Gouezeleg]] [[Iwerzhoneg|(Gaeilge)]]
* [[Gouezeleg Skos]] (Gàidhlig)
* [[Uheldirioù Bro-Skos]]

== Daveoù ==

[[Rummad:Istor Iwerzhon]]
[[Rummad:Krennamzer]]</text>
      <sha1>d4n4yfuk5295i0pxpxv7172buhu7gak</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Modulenn:Graphical timeline</title>
    <ns>828</ns>
    <id>152780</id>
    <revision>
      <id>2007490</id>
      <timestamp>2022-08-10T21:06:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;local getArgs = require('Module:Arguments').getArgs local compressSparseArray = require('Module:TableTools').compressSparseArray local p = {}  -- ================= -- UTILITY FUNCTIONS -- =================  -- Default colors for first 28 bars/periods local defaultColor = {&quot;#6ca&quot;,&quot;#ff9&quot;,&quot;#6cf&quot;,&quot;#c96&quot;,&quot;#fcc&quot;,&quot;#9f9&quot;,&quot;#96c&quot;,&quot;#cc6&quot;,&quot;#ccc&quot;,&quot;#f66&quot;,&quot;#6c6&quot;,&quot;#99f&quot;,&quot;#c66&quot;,&quot;#f9c&quot;, 					  &quot;#396&quot;,&quot;#ff3&quot;,&quot;#06c&quot;,&quot;#963&quot;,&quot;#c9c&quot;,&quot;#9c6&quot;,&quot;#c63&quot;,&quot;#c96&quot;,&quot;#999&quot;,&quot;#c03&quot;,&quot;#393&quot;,&quot;#939&quot;,&quot;#996&quot;,&quot;#...&quot;</comment>
      <model>Scribunto</model>
      <format>text/plain</format>
      <text bytes="35974" xml:space="preserve">local getArgs = require('Module:Arguments').getArgs
local compressSparseArray = require('Module:TableTools').compressSparseArray
local p = {}

-- =================
-- UTILITY FUNCTIONS
-- =================

-- Default colors for first 28 bars/periods
local defaultColor = {&quot;#6ca&quot;,&quot;#ff9&quot;,&quot;#6cf&quot;,&quot;#c96&quot;,&quot;#fcc&quot;,&quot;#9f9&quot;,&quot;#96c&quot;,&quot;#cc6&quot;,&quot;#ccc&quot;,&quot;#f66&quot;,&quot;#6c6&quot;,&quot;#99f&quot;,&quot;#c66&quot;,&quot;#f9c&quot;,
					  &quot;#396&quot;,&quot;#ff3&quot;,&quot;#06c&quot;,&quot;#963&quot;,&quot;#c9c&quot;,&quot;#9c6&quot;,&quot;#c63&quot;,&quot;#c96&quot;,&quot;#999&quot;,&quot;#c03&quot;,&quot;#393&quot;,&quot;#939&quot;,&quot;#996&quot;,&quot;#f69&quot;}
			
-- The default width of annotations (in em)		  
local defaultAW = 8
-- Previous version default width (in em)
local oldDefaultAW = 7

-- Function to turn blank arguments back into nil
-- Parameters:
--    s = a string argument
-- Returns
--    if s is empty, turn back into nil (considered false by Lua)
local function ignoreBlank(s)
	if s == &quot;&quot; then
		return nil
	end
	return s
end

-- Function to suppress incorrect CSS values
-- Parameters:
--    val = dimensional value 
--    unit = unit of value
--    nonneg = [bool] value needs to be non-negative
--    formatstr = optional format string
-- Returns:
--    correct string for html, or nil if val is negative
local function checkDim(val, unit, nonneg, formatstr)
	if not val then
		return nil
	end
	val = tonumber(val)
	if not val or (nonneg and val &lt; 0) then
		return nil
	end
	if formatstr then
		return mw.ustring.format(formatstr,val)..unit
	end
	return val..unit
end

-- function to scan argument list for pattern
-- Parameters:
--   args = an argument dict that will be scanned for one or more patterns
--   patterns = a list of Lua string patters to scan for
--   other = a list of other argument specification lists
--      each element o corresponds to a new argument to produce in the results
--         o[1] = key in new argument list
--         o[2] = prefix of old argument
--         o[3] = suffix of old argument
-- Returns:
--   new argument list that matches patterns specified, with new key names
--
-- This function makes the Lua module scalable, by specifying a list of string patterns that
-- contain relevant arguments for a single graphical element, e.g., &quot;period(%d+)&quot;. These
-- patterns should have exactly one capture that returns a number.
--
-- When such a pattern is detected, the number is extracted and then other arguments
-- with the same number is searched for. Thus, if &quot;period57&quot; is detected, other relevant
-- arguments like &quot;period57-text&quot; are searched for and, if non-empty, are copied to the
-- output list with a new argument key. Thus, there is {&quot;text&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-text&quot;}, and
-- &quot;period(%d+)&quot; detects period57, the code will look for &quot;period57-text&quot; in the input
-- and copy it's value to &quot;text&quot; on the output.
--
-- This function thus pulls all relevant arguments for a single graphical item out, and
-- makes an argument list to call a function to produce a single element (such as a bar or note)
function p._scanArgs(args,patterns,other)
	local result = {}
	for _, p in pairs(patterns) do
		for k, v in pairs(args) do
			local m = tonumber(mw.ustring.match(k,p))
			-- if there is a matching argument, and it's not blank
			-- and we haven't handled that match yet, then find other
			-- arguments and copy them into output arg list. 
			-- We have to handle blank arguments for backward compatibility with the template
			-- we check for an existing output with item m to save time
			if m and v ~= &quot;&quot; and not result[m] then
				local singleResult = {}
				for _, o in ipairs(other) do
					local foundVal = args[(o[2] or &quot;&quot;)..m..(o[3] or &quot;&quot;)]
					if foundVal then
						singleResult[o[1]] = foundVal
					end
				end
				-- A hack: for any argument number m, there is a magic list of default
				-- colors. We copy that default color for m into the new argument list, in 
				-- case it's useful. After this, m is discarded
				singleResult.defaultColor = defaultColor[m]
				result[m] = singleResult
			end
		end
	end
	-- Squeeze out all skipped values. Thus, continguous argument numbers are not
	-- required: the module can get called with bar3, bar17, bar59 and it will only produce
	-- three bars, in numerical order that they were called (3, 17, 59)
	return compressSparseArray(result)
end

-- Function to compute the numeric step in the timescale
-- Parameters:
--   p1, p2 = lower and upper bounds of timescale
-- Returns:
--   round step size that produces ~10 steps between p1 and p2
--
-- Implements [[Template:Calculate increment]], except with a slight tweak:
-- The round value (0.1, 0.2, 0.5, 1.0) is selected based on minimum log
-- distance, so the thresholds are slightly tweaked
function p._calculateIncrement(p1, p2)
	local d = math.abs(p1-p2)
	if d &lt; 1e-10 then
		return 1e-10
	end
	local logd = math.log10(d)
	local n = math.floor(logd)
	local frac = logd-n
	local prevPower = math.pow(10,n-1)
	if frac &lt; 0.5*math.log10(2) then
		return prevPower
	elseif frac &lt; 0.5 then
		return 2*prevPower
	elseif frac &lt; 0.5*math.log10(50) then
		return 5*prevPower
	else
		return 10*prevPower
	end
end

-- Signed power function for squashing timeline to be more readable
function p._signedPow(x,p)
	if x &lt; 0 then
		return -math.pow(-x,p)
	end
	return math.pow(x,p)
end

-- Function to convert from time to location in HTML
-- Arguments:
--   t = time
--   from = earliest time in timeline
--   to = latest time in timeline
--   height = height of timeline (in some units)
--   scaling = method of scaling ('linear' or 'sqrt' or 'pow')
--   power = power law of scaling (if scaling='pow')
function p._scaleTime(t, from, to, height, scaling, power)
	if scaling == 'pow' then
		from = p._signedPow(from,power)
		to = p._signedPow(to,power)
		t = p._signedPow(t,power)
	end
	return height*(to-t)/(to-from)
end

-- Utility function to create HTML container for entire graphical timeline
-- Parameters:
--   container = HTML container for title
--   args = arguments passed to main
--      args[&quot;instance-id&quot;] = unique string per Graphical timeline per page
--      args.embedded = is timeline embedded in another infobox?
--      args.align = float of timeline (default=right)
--      args.margin = uniform margin around timeline
--      args.bodyclass = CSS class for whole container
--      args.collapsible = make timeline collapsible
--      args.state = set collapse state
-- Returns;
--   html div object that is root of DOM for graphical timeline
--
--  CSS taken from previous version of [[Template:Grpahical timeline]]
local function createContainer(args)
	args.align = args.align or &quot;right&quot;
	local container = mw.html.create('table')
	container:attr(&quot;id&quot;,&quot;Container&quot;..(args[&quot;instance-id&quot;] or &quot;&quot;))
	container:attr(&quot;role&quot;,&quot;presentation&quot;)
	container:addClass(args.bodyclass)
	container:addClass(&quot;toccolours&quot;)
	container:addClass(&quot;searchaux&quot;)
	if not args.embedded then
		if args.state == &quot;collapsed&quot; then
			args.collapsible = true
			container:addClass(&quot;mw-collapsed&quot;)
			container:addClass(&quot;nomobile&quot;)
		elseif args.state == &quot;autocollapse&quot; then
			args.collapsible = true
			container:addClass(&quot;autocollapse&quot;)
			container:addClass(&quot;nomobile&quot;)
		end
		if args.collapsible then
			container:addClass(&quot;mw-collapsible&quot;)
		end
	end
	container:css(&quot;text-align&quot;,&quot;left&quot;)
	container:css(&quot;padding&quot;,&quot;0 0.5em&quot;)
	container:css(&quot;border-style&quot;,args.embedded and &quot;none&quot; or &quot;solid&quot;)
	if args.embedded then
		container:css(&quot;margin&quot;,&quot;auto&quot;)
	else
		container:css(&quot;float&quot;,args.align)
		if args.align == &quot;right&quot; or args.align == &quot;left&quot; then
			container:css(&quot;clear&quot;,args.align)
		end
		local margins = {}
		margins[1] = args.margin or &quot;0.3em&quot;
		margins[2] = (args.align == &quot;right&quot; and 0) or args.margin or &quot;1.4em&quot;
		margins[3] = args.margin or &quot;0.8em&quot;
		margins[4] = (args.align == &quot;left&quot; and 0) or args.margin or &quot;1.4em&quot;
		container:css(&quot;margin&quot;,table.concat(margins,&quot; &quot;))
	end
	container:css(&quot;overflow&quot;,&quot;hidden&quot;)
	return container
end

-- Utility function to create title for graphical timeline
-- Parameters:
--   args = arguments passed to main
--      args[&quot;instance-id&quot;] = unique string per Graphical timeline per page
--      args[&quot;title-color&quot;] = background color for title
--      args.title = title of timeline
-- Returns;
--   html div object that is the title
--
--  CSS taken from previous version of [[Template:Grpahical timeline]]
local function createTitle(container,args)
	container:attr(&quot;id&quot;,&quot;Title&quot;..(args[&quot;instance-id&quot;] or &quot;&quot;))
	local bottomPadding = args[&quot;link-to&quot;] and (not args.embedded) 
	   and (not args.collapsible) and &quot;0&quot; or &quot;1em&quot;
	container:css(&quot;padding&quot;,&quot;1em 1em &quot;..bottomPadding..&quot; 1em&quot;)
	local title = container:tag('div')
	title:css(&quot;background-color&quot;,ignoreBlank(args[&quot;title-colour&quot;] or args[&quot;title-color&quot;] or &quot;#77bb77&quot;))
	title:css(&quot;padding&quot;,&quot;0 0.2em 0 0.2em&quot;)
	title:css(&quot;font-weight&quot;,&quot;bold&quot;)
	title:css(&quot;text-align&quot;,&quot;center&quot;)
	title:wikitext(args.title)
end

-- Utility function to create optional navbox header for timeline
-- Parameters:
--   container = container for navbox header
--   args = arguments passed to main
--      args.title = title of timeline
--      args[&quot;link-to&quot;] = name of parent template (without namespace)
-- Returns;
--   html div object that is the navbox header
--
--  CSS taken from previous version of [[Template:Grpahical timeline]]
local function navboxHeader(container,args)
	local frame = mw.getCurrentFrame()
    container:attr(&quot;id&quot;,&quot;Navbox&quot;..(args[&quot;instance-id&quot;] or &quot;&quot;))
    local topMargin = args.title and &quot;0&quot; or &quot;0.2em&quot;
    container:css(&quot;padding&quot;,&quot;0&quot;)
	container:css(&quot;margin&quot;,topMargin..&quot; 1em 0 0&quot;)
	container:css(&quot;text-align&quot;,&quot;right&quot;)
	container:wikitext(frame:expandTemplate{title=&quot;Navbar&quot;,args={&quot;Template:&quot;..args[&quot;link-to&quot;]}})
end

-- ==================
-- TIME AXIS AND BARS
-- ==================

--Function to create HTML time axis on left side of timeline
--Arguments:
--  container = HTML parent object
--  args = arguments passed to main
--    args.from = beginning (earliest) time of timeline
--    args.to = ending (latest) time of timeline
--    args.height = height of timeline
--    args[&quot;height-unit&quot;] = unit of height (default args.unit)
--    args.unit = unit of measurement (default em)
--    args[&quot;instance-id&quot;] = unique string per Graphical timeline per page
--    args[&quot;scale-increment&quot;] = gap between time ticks (default=automatically computed)
--    args.scaling = method of scaling (linear or sqrt, linear by default)
--    args[&quot;label-freq&quot;] = frequency of labels (per major tick)
-- Returns;
--   html div object for the time axis
--
--  CSS taken from previous version of [[Template:Grpahical timeline]]
function p._scalemarkers(container,args)
	local height = tonumber(args.height) or 36
	local unit = args[&quot;height-unit&quot;] or args.unit or &quot;em&quot;
	container:attr(&quot;id&quot;,&quot;Scale&quot;..(args[&quot;instance-id&quot;] or &quot;&quot;))
	container:css(&quot;width&quot;,&quot;4.2em&quot;)
	args.computedWidth = args.computedWidth+4.2
	container:css(&quot;position&quot;,&quot;relative&quot;)
	container:css(&quot;float&quot;,&quot;left&quot;)
	container:css(&quot;font-size&quot;,&quot;100%&quot;)
	container:css(&quot;height&quot;,checkDim(height,unit,true))
    container:css(&quot;border-right&quot;,&quot;1px solid #242020&quot;)
	local incr = args[&quot;scale-increment&quot;] or p._calculateIncrement(args.from,args.to)
	-- step through by half the desired increment, alternating small and large ticks
	-- put labels every args[&quot;label-freq&quot;] large ticks
	local labelFreq = args[&quot;label-freq&quot;] or 1
	labelFreq = labelFreq*2 -- account for minor ticks
	local halfIncr = incr/2
	local tIndex = math.ceil(args.from/incr)*2 -- always start on a label
	local toIndex = math.floor(args.to/halfIncr)
	local tickCount = 0
	while tIndex &lt;= toIndex do
		local t = tIndex*halfIncr
		local div = container:tag(&quot;div&quot;)
		div:css(&quot;float&quot;,&quot;right&quot;)
		div:css(&quot;position&quot;,&quot;absolute&quot;)
		div:css(&quot;right&quot;,&quot;-1px&quot;)
		div:css(&quot;top&quot;,checkDim(p._scaleTime(t,args.from,args.to,height,args.scaling,args.power),
			                   unit,nil,&quot;%.2f&quot;))
	    div:css(&quot;transform&quot;,&quot;translateY(-50%)&quot;)
		local span = div:tag(&quot;span&quot;)
		span:attr(&quot;name&quot;,showNum and &quot;Number&quot; or &quot;Tick&quot;)
		span:css(&quot;font-size&quot;,&quot;90%&quot;)
		span:css(&quot;white-space:nowrap&quot;)
		local text = &quot;&quot;
		if tickCount%labelFreq == 0 then
			if t &lt; 0 then
				text = mw.ustring.format(&quot;&amp;minus;%g&amp;nbsp;&quot;,-t)
			else
			    text = mw.ustring.format(&quot;%g&amp;nbsp;&quot;,t)
			end
		end
		if tickCount%2 == 0 then
			text = text..&quot;&amp;mdash;&quot;
		else
			text = text..&quot;&amp;ndash;&quot;
		end
		span:wikitext(text)
		tIndex = tIndex + 1
		tickCount = tickCount + 1
	end
end

-- Function to create timeline container div
-- Arguments:
--   container = HTML parent object
--   args = arguments passed to main
--     args[&quot;plot-colour&quot;] = background color for timeline
--     args[&quot;instance-id&quot;] = unique string per graphical timeline per page
--     args.height = height of timeline (36 by default)
--     args.width = width of timeline (10 by default)
--     args[&quot;height-unit&quot;] = unit of height measurement (args.unit by default)
--     args[&quot;width-unit&quot;] = unit of width measurement (args.unit by default)
--     args.unit = unit of measurement (em by default)
-- Returns:
--   timeline HTML object created
local function createTimeline(container,args)
	local color = ignoreBlank(args[&quot;plot-colour&quot;] or args[&quot;plot-color&quot;])
	container:attr(&quot;id&quot;,&quot;Timeline&quot;..(args[&quot;instance-id&quot;] or &quot;&quot;))
	container:addClass(&quot;toccolours&quot;)
	container:css(&quot;position&quot;,&quot;relative&quot;)
	container:css(&quot;font-size&quot;,&quot;100%&quot;)
	container:css(&quot;width&quot;,&quot;100%&quot;)
	container:css(&quot;height&quot;,checkDim(args.height or 36,args[&quot;height-unit&quot;] or args.unit or &quot;em&quot;,true))
	container:css(&quot;padding&quot;,&quot;0px&quot;)
	container:css(&quot;float&quot;,&quot;left&quot;)
	local width = args.width or 10
	local widthUnit = args[&quot;width-unit&quot;] or args.unit or &quot;em&quot;
	container:css(&quot;width&quot;,checkDim(width,widthUnit,true))
	if widthUnit == &quot;em&quot; then
        args.computedWidth = args.computedWidth+width
	elseif widthUnit == &quot;px&quot; then
	    args.computedWidth = args.computedWidth+width/13.3
	else
		args.computedWidth = args.computedWidth+10
	end
	container:css(&quot;border&quot;,&quot;none&quot;)
	container:css(&quot;background-color&quot;,color)
	return container
end

-- Function to draw single bar (or box)
-- Arguments:
--   container = parent HTML object for bar
--   args = arguments for this box
--     args.text = text to display
--     args.nudgedown = distance to nudge text down (in em)
--     args.nudgeup = distance to nudge text up (in em)
--     args.nudgeright = distance to nudge text right (in em)
--     args.nudgeleft = distance to nudge text left (in em)
--     args.colour = color of bar (default to color assigned to bar number)
--     args.left = fraction of timeline width for left edge of bar (default 0)
--     args.right = fraction of timeline width for right edge of bar (default 1)
--     args.to = beginning (bottom) of bar, in time units (default timeline begin)
--     args.from = end (top) of bar, in time units (default timeline end)
--     args.height = timeline height
--     args.width = timeline width
--     args[&quot;height-unit&quot;] = units of timeline height (default args.unit)
--     args[&quot;width-unit&quot;] = units of timeline width (default args.unit)
--     args.unit = units for timeline dimensions (default em)
--     args.border-style = CSS style for top/bottom of border (default &quot;solid&quot; if args.border)
function p._singleBar(container,args)
	args.text = args.text or &quot;&amp;nbsp;&quot;
	args.nudgedown = (tonumber(args.nudgedown) or 0) - (tonumber(args.nudgeup) or 0)
	args.nudgeright = (tonumber(args.nudgeright) or 0) - (tonumber(args.nudgeleft) or 0)
	args.colour = args.colour or args.defaultColor
	args.left = tonumber(args.left) or 0
	args.right = tonumber(args.right) or 1
	args.to = tonumber(args.to) or args[&quot;tl-to&quot;]
	args.from = tonumber(args.from) or args[&quot;tl-from&quot;]
	args.height = tonumber(args.height) or 36
	args.width = tonumber(args.width) or 10
	args[&quot;height-unit&quot;] = args[&quot;height-unit&quot;] or args.unit or &quot;em&quot;
	args[&quot;width-unit&quot;] = args[&quot;width-unit&quot;] or args.unit or &quot;em&quot;
	args.border = tonumber(args.border)
	args[&quot;border-style&quot;] = args[&quot;border-style&quot;] or ((args.border or args[&quot;border-colour&quot;]) and &quot;solid&quot;) or &quot;none&quot;
	-- the HTML element for the box/bar itself
	local bar = container:tag('div')
	bar:css(&quot;font-size&quot;,&quot;100%&quot;)
	bar:css(&quot;background-color&quot;,ignoreBlank(args.colour or &quot;#aaccff&quot;))
	bar:css(&quot;border-width&quot;,checkDim(args.border,args[&quot;height-unit&quot;],true))
	bar:css(&quot;border-color&quot;,ignoreBlank(args[&quot;border-colour&quot;]))
	bar:css(&quot;border-style&quot;,args[&quot;border-style&quot;]..&quot; none&quot;)
	bar:css(&quot;position&quot;,&quot;absolute&quot;)
	bar:css(&quot;text-align&quot;,&quot;center&quot;)
	bar:css(&quot;margin&quot;,&quot;0&quot;)
	bar:css(&quot;padding&quot;,&quot;0&quot;)
	local bar_top = p._scaleTime(args.to,args[&quot;tl-from&quot;],args[&quot;tl-to&quot;],args.height,args.scaling,args.power)
    local bar_bottom = p._scaleTime(args.from,args[&quot;tl-from&quot;],args[&quot;tl-to&quot;],args.height,args.scaling,args.power)
    local bar_height = bar_bottom-bar_top
	bar:css(&quot;top&quot;,checkDim(bar_top,args[&quot;height-unit&quot;],nil,&quot;%.3f&quot;))
	if args[&quot;border-style&quot;] ~= &quot;none&quot; and args.border then
		bar_height = bar_height-2*args.border
	end
	bar:css(&quot;height&quot;,checkDim(bar_height,args[&quot;height-unit&quot;],true,&quot;%.3f&quot;))
	bar:css(&quot;left&quot;,checkDim(args.left*args.width,args[&quot;width-unit&quot;],nil,&quot;%.3f&quot;))
	bar:css(&quot;width&quot;,checkDim((args.right-args.left)*args.width,args[&quot;width-unit&quot;],true,&quot;%.3f&quot;))
	-- within the bar, use a div to nudge text away from center
	local textParent = bar
	if not args.alignBoxText then
	    local nudge = bar:tag('div')
	    nudge:css(&quot;font-size&quot;,&quot;100%&quot;)
	    nudge:css(&quot;position&quot;,&quot;relative&quot;)
	    nudge:css(&quot;top&quot;,checkDim(args.nudgedown,&quot;em&quot;,nil))
	    nudge:css(&quot;left&quot;,checkDim(args.nudgeright,&quot;em&quot;,nil))
	    textParent = nudge
	end
	-- put text div as child of nudge div (if exists)
	local text = textParent:tag('div')
	text:css(&quot;position&quot;,&quot;relative&quot;)
	text:css(&quot;text-align&quot;,&quot;center&quot;)
	text:css(&quot;font-size&quot;,ignoreBlank(args.textsize))
	text:css(&quot;vertical-align&quot;,&quot;middle&quot;)
	local text_bottom = -0.5*bar_height
	text:css(&quot;display&quot;,&quot;block&quot;)
	text:css(&quot;bottom&quot;,checkDim(text_bottom,args[&quot;height-unit&quot;],nil,&quot;%.3f&quot;))
	text:css(&quot;transform&quot;,&quot;translateY(-50%)&quot;)
	text:css(&quot;z-index&quot;,&quot;5&quot;)
	text:wikitext(ignoreBlank(args.text))
end

-- Function to render all bars/boxes in timeline
-- Arguments:
--   container = parent HTML object
--   args = arguments to main function
--
--  Global (main) arguments are parsed, individual box arguments are picked out
--  and passed to p._singleBar() above
--
--  The function looks for bar*-left, bar*-right, bar*-from, or bar*-to,
--     where * is a string of digits. That string of digits is then used to
--     find corresponding parameters of the individual bar.
--  For example, if bar23-left is found, then bar23-colour turns into local colour,
--     bar23-left turns into local left, bar23-from turns into local from, etc.
function p._bars(container,args)
	local barArgs = p._scanArgs(args,{&quot;^bar(%d+)-left$&quot;,&quot;^bar(%d+)-right$&quot;,&quot;^bar(%d+)-from&quot;,&quot;^bar(%d+)-to&quot;},
		{{&quot;text&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-text&quot;},
	     {&quot;textsize&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-font-size&quot;},
		 {&quot;nudgedown&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-nudge-down&quot;},
		 {&quot;nudgeup&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-nudge-up&quot;},
		 {&quot;nudgeright&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-nudge-right&quot;},
		 {&quot;nudgeleft&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-nudge-left&quot;},
		 {&quot;colour&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-colour&quot;},
		 {&quot;colour&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-color&quot;},
		 {&quot;border&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-border-width&quot;},
		 {&quot;border-colour&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-border-colour&quot;},
		 {&quot;border-colour&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-border-color&quot;},
		 {&quot;border-style&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-border-style&quot;},
		 {&quot;left&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-left&quot;},
		 {&quot;right&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-right&quot;},
		 {&quot;from&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-from&quot;},
		 {&quot;to&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-to&quot;}})
    -- The individual bar arguments are placed into the barArgs table
    -- Iterating through barArgs picks out the 
	for _, barg in ipairs(barArgs) do
		-- barg is a table with the local arguments for one bar.
		-- barg needs to have some global arguments copied into it:
		barg[&quot;tl-from&quot;] = args.from
		barg[&quot;tl-to&quot;] = args.to
		barg.height = args.height
		barg.width = args.width
		barg[&quot;height-unit&quot;] = args[&quot;height-unit&quot;]
		barg[&quot;width-unit&quot;] = args[&quot;width-unit&quot;]
		barg.unit = args.unit
		barg.scaling = args.scaling
		barg.power = args.power
		barg.alignBoxText = not args[&quot;disable-box-align&quot;]
		-- call _singleBar with the local arguments for one bar
		p._singleBar(container,barg)
	end
end

-- Function to draw a bar corresponding to a geological period
-- Arguments:
--   container = parent HTML object
--   args = global arguments passed to main
--
-- This function is just like _bars(), above, except with defaults for periods:
--    a period bar is triggered by period* (* = string of digits)
--    all other parameters start with &quot;period&quot;, not &quot;bar&quot;
--    colour, from, and to parameters default to data from named period
--    text is a wikilink to period article
function p._periods(container,args)
	local frame = mw.getCurrentFrame()
	local periodArgs = p._scanArgs(args,{&quot;^period(%d+)$&quot;},
		{{&quot;text&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-text&quot;},
		 {&quot;textsize&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-font-size&quot;},
		 {&quot;period&quot;,&quot;period&quot;},
		 {&quot;nudgedown&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-nudge-down&quot;},
		 {&quot;nudgeup&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-nudge-up&quot;},
		 {&quot;nudgeright&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-nudge-right&quot;},
		 {&quot;nudgeleft&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-nudge-left&quot;},
		 {&quot;colour&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-colour&quot;},
		 {&quot;colour&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-color&quot;},
		 {&quot;border-width&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-border-width&quot;},
		 {&quot;border-colour&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-border-colour&quot;},
		 {&quot;border-colour&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-border-color&quot;},
		 {&quot;border-style&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-border-style&quot;},
		 {&quot;left&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-left&quot;},
		 {&quot;right&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-right&quot;},
		 {&quot;from&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-from&quot;},
		 {&quot;to&quot;,&quot;period&quot;,&quot;-to&quot;}})
	-- Iterate through period* arguments, translating much like bar* arguments
	-- Supply period defaults to local arguments, also
	for _, parg in ipairs(periodArgs) do
		parg.text = parg.text or (&quot;[[&quot;..parg.period..&quot;]]&quot;)
		parg.textsize = &quot;90%&quot;
		parg.colour = parg.colour or frame:expandTemplate{title=&quot;period color&quot;,args={parg.period}}
		parg.from = parg.from or tonumber(&quot;-&quot;..frame:expandTemplate{title=&quot;period start&quot;,args={parg.period}})
		parg.to = parg.to or tonumber(&quot;-&quot;..frame:expandTemplate{title=&quot;period end&quot;,args={parg.period}})
		if tonumber(parg.from) &lt; tonumber(args.from) then
			parg.from = args.from
		end
		if tonumber(parg.to) &gt; tonumber(args.to) then
			parg.to = args.to
		end
		parg[&quot;tl-from&quot;] = args.from
		parg[&quot;tl-to&quot;] = args.to
		parg.height = args.height
		parg.width = args.width
		parg[&quot;height-unit&quot;] = args[&quot;height-unit&quot;]
		parg[&quot;width-unit&quot;] = args[&quot;width-unit&quot;]
		parg.unit = args.unit
		parg.scaling = args.scaling
		parg.power = args.power
		parg.alignBoxText = not args[&quot;disable-box-align&quot;]
		p._singleBar(container,parg)
	end
end

-- ===========
-- ANNOTATIONS
-- ===========

-- Function to render a single note (annotation)
-- Arguments:
--    container = parent HTML object
--    args = arguments for this single note
--       args.text = text to display in note
--       args.noarr = bool, true if no arrow should be used
--       args.height = height of timeline
--       args.unit = height units
--       args.at = position of annotation (in time units)
--       args.colour = color of text in note
--       args.textsize = size of text (default 90%)
--       args.nudgeright = nudge text (and arrow) to right (in em)
--       args.nudgeleft = nudge text (and arrow) to left (in em)
--       Following parameters are only applicable to &quot;no arrow&quot; case or when
--       args.alignArrow is false:
--         args.nudgedown = nudge text down (in em)
--         args.nudgeup = nudge text up (in em)
--         args.aw = annotation width (in em)

function p._singleNote(container,args)
	-- Ensure some parameters default to sensible values
	args.height = tonumber(args.height) or 36
	args.at = tonumber(args.at) or 0.5*(args.to+args.from)
	args.colour = args.colour or &quot;black&quot;
	args.aw = tonumber(args.aw)
	          -- if string is centering, use old width to not break it
	          or mw.ustring.find(args.text,&quot;center&quot;,1,true) and oldDefaultAW
	          or defaultAW
	args.textsize = args.textsize or &quot;90%&quot;
	-- Convert 4 nudge arguments to 2 numeric signed nudge dimensions (right, down)
	args.nudgeright = (tonumber(args.nudgeright) or 0)-(tonumber(args.nudgeleft) or 0)
	args.nudgedown = (tonumber(args.nudgedown) or 0)-(tonumber(args.nudgeup) or 0)
	-- Two cases: no arrow, and arrow
	--   For no arrow case, use previous CSS which works well to position text
	if args.noarr then
		-- First, place a bar that pushes annotation down to right spot
		local bar = container:tag('div')
		bar:addClass(&quot;annot-bar&quot;)
		bar:css(&quot;width&quot;,&quot;auto&quot;)
		bar:css(&quot;font-size&quot;,&quot;100%&quot;)
		bar:css(&quot;position&quot;,&quot;absolute&quot;)
		bar:css(&quot;text-align&quot;,&quot;center&quot;)
		bar:css(&quot;margin-top&quot;,checkDim(p._scaleTime(args.at,args.from,args.to,args.height,args.scaling,args.power),
			                          args.unit,nil,&quot;%.3f&quot;))
		-- Now, nudge the text per nudge dimensions
		local nudge = bar:tag('div')
		nudge:addClass(&quot;annot-nudge&quot;)
		nudge:css(&quot;font-size&quot;,&quot;100%&quot;)
		nudge:css(&quot;float&quot;,&quot;left&quot;)
		nudge:css(&quot;position&quot;,&quot;relative&quot;)
		nudge:css(&quot;text-align&quot;,&quot;left&quot;)
		nudge:css(&quot;top&quot;,checkDim(args.nudgedown-0.75,&quot;em&quot;,nil))
		nudge:css(&quot;left&quot;,checkDim(args.nudgeright,&quot;em&quot;,nil))
		nudge:css(&quot;width&quot;,checkDim(args.aw,&quot;em&quot;,true))
		-- Finally, place a dev for the text
		local text = nudge:tag('div')
		text:css(&quot;position&quot;,&quot;relative&quot;)
		text:css(&quot;width&quot;,&quot;auto&quot;)
		text:css(&quot;z-index&quot;,&quot;10&quot;)
		text:css(&quot;font-size&quot;,ignoreBlank(args.textsize))
		text:css(&quot;color&quot;,ignoreBlank(args.colour))
		text:css(&quot;vertical-align&quot;,&quot;middle&quot;)
		text:css(&quot;line-height&quot;,&quot;105%&quot;)
		text:css(&quot;bottom&quot;,&quot;0&quot;)
		text:wikitext(ignoreBlank(args.text))
	else
		-- In the arrow case, previous code didn't correctly line up the text
		-- Now that we're in Lua, it's easy to use a table to hold the arrow against the text
		-- One row: first td is arrow, second td is text
		-- Table gets placed directly using top CSS and absolute position
		local tbl = container:tag('table')
		tbl:attr(&quot;role&quot;,&quot;presentation&quot;) -- warn screen readers this table is for layout only
		-- choose a reasonable height for table, then position middle of that height in the timeline
		tbl:css(&quot;position&quot;,&quot;absolute&quot;)
		tbl:css(&quot;z-index&quot;,&quot;15&quot;)
		local at_location = p._scaleTime(args.at,args.from,args.to,args.height,args.scaling,args.power)
		tbl:css(&quot;top&quot;,checkDim(at_location,args.unit,nil,&quot;%.3f&quot;))
		tbl:css(&quot;left&quot;,checkDim(args.nudgeright,&quot;em&quot;,nil))
		tbl:css(&quot;transform&quot;,&quot;translateY(-50%)&quot;)
		tbl:css(&quot;padding&quot;,&quot;0&quot;)
		tbl:css(&quot;margin&quot;,&quot;0&quot;)
		tbl:css(&quot;font-size&quot;,&quot;100%&quot;)
		local row = tbl:tag('tr')
		local arrowCell = row:tag('td')
		arrowCell:css(&quot;padding&quot;,&quot;0&quot;)
		arrowCell:css(&quot;text-align&quot;,&quot;left&quot;)
		arrowCell:css(&quot;vertical-align&quot;,&quot;middle&quot;)
		local arrowSpan = arrowCell:tag('span')
		arrowSpan:css(&quot;color&quot;,args.colour)
		arrowSpan:wikitext(&quot;&amp;#8592;&quot;) --- HTML for left-pointing arrow
		local textCell = row:tag('td')
		textCell:css(&quot;padding&quot;,&quot;0&quot;)
		textCell:css(&quot;text-align&quot;,&quot;left&quot;)
		textCell:css(&quot;vertical-align&quot;,&quot;middle&quot;)
		local textParent = textCell
		-- If disable-arrow-align is true, nudge the text per nudge dimensions:
		if not args.alignArrow then
		  local nudge = textCell:tag('div')
		  nudge:addClass(&quot;annot-nudge&quot;)
		  nudge:css(&quot;font-size&quot;,&quot;100%&quot;)
		  nudge:css(&quot;float&quot;,&quot;left&quot;)
		  nudge:css(&quot;position&quot;,&quot;relative&quot;)
		  nudge:css(&quot;top&quot;,checkDim(args.nudgedown,&quot;em&quot;,nil))
		  textParent = nudge
		end
		local text = textParent:tag('div')
		text:css(&quot;z-index&quot;,&quot;10&quot;)
		text:css(&quot;font-size&quot;,ignoreBlank(args.textsize))
		text:css(&quot;color&quot;,ignoreBlank(args.colour))
		text:css(&quot;display&quot;,&quot;block&quot;)
		text:css(&quot;line-height&quot;,&quot;105%&quot;) --- don't crunch multiple lines of text
		text:css(&quot;bottom&quot;,&quot;0&quot;)
		text:wikitext(ignoreBlank(args.text))
	end
end

-- Function to render all annotations in timeline
-- Arguments:
--   container = parent HTML object
--   args = arguments to main function
--
--  Global (main) arguments are parsed, individual box arguments are picked out
--  and passed to p._singleNote() above
--
--  The function looks for note*, where * is a string of digits
--     That string of digits is then used to find corresponding parameters of the individual note.
--  For example, if note23 is found, then note23-colour turns into local colour,
--     note-at turns into local at, note-texdt turns into local text, etc.
--
--  args[&quot;annotation-width&quot;] overrides automatically determined width of annotation div
function p._annotations(container,args)
	local noteArgs = p._scanArgs(args,{&quot;^note(%d+)$&quot;},
								{{&quot;text&quot;,&quot;note&quot;},
								 {&quot;noarr&quot;,&quot;note&quot;,&quot;-remove-arrow&quot;},
								 {&quot;noarr&quot;,&quot;note&quot;,&quot;-no-arrow&quot;},
								 {&quot;textsize&quot;,&quot;note&quot;,&quot;-size&quot;},
								 {&quot;textsize&quot;,&quot;note&quot;,&quot;-font-size&quot;},
								 {&quot;nudgedown&quot;,&quot;note&quot;,&quot;-nudge-down&quot;},
								 {&quot;nudgeup&quot;,&quot;note&quot;,&quot;-nudge-up&quot;},
								 {&quot;nudgeright&quot;,&quot;note&quot;,&quot;-nudge-right&quot;},
								 {&quot;nudgeleft&quot;,&quot;note&quot;,&quot;-nudge-left&quot;},
								 {&quot;colour&quot;,&quot;note&quot;,&quot;-colour&quot;},
								 {&quot;colour&quot;,&quot;note&quot;,&quot;-color&quot;},
								 {&quot;at&quot;,&quot;note&quot;,&quot;-at&quot;}})
	if #noteArgs == 0 then
		return
	end
	-- a div to hold all of the notes
	local notes= container:tag('td')
	notes:attr(&quot;id&quot;,&quot;Annotations&quot;..(args[&quot;instance-id&quot;] or &quot;&quot;))
	notes:css(&quot;padding&quot;,&quot;0&quot;)
	notes:css(&quot;margin&quot;,&quot;0.7em 0 0.7em 0&quot;)
	notes:css(&quot;float&quot;,&quot;left&quot;)
	notes:css(&quot;position&quot;,&quot;relative&quot;)
	-- Is there a &quot;real&quot; note? If so, leave room for it
	-- real is: is non-empty and (has arrow or isn't nudged left)
	local realNote = false
	for _, narg in ipairs(noteArgs) do
		local left = (tonumber(narg.nudgeleft) or 0)-(tonumber(narg.nudgeright) or 0)
		if narg.text ~= &quot;&quot; and (not narg.noarr or left &lt;= 0) then
			realNote = true
			args.hasRealNote = true -- record realNote boolean in args for further use
			break
		end
	end
	-- width of notes holder depends on whethere there are any &quot;real&quot; notes
	-- width can be overriden
	local aw = tonumber(args[&quot;annotations-width&quot;]) or (realNote and defaultAW) or 0
	aw = aw+2.25
	notes:css(&quot;width&quot;,checkDim(aw,&quot;em&quot;,true))
	args.computedWidth = args.computedWidth+aw
	local height = tonumber(args.height) or 36
	local unit = args[&quot;height-unit&quot;] or args.unit or &quot;em&quot;
	notes:css(&quot;height&quot;,checkDim(height,unit,true))
	for _, narg in ipairs(noteArgs) do
		--- copy required global parameters to local note args
		narg.from = args.from
		narg.to = args.to
		narg.height = args.height
		narg.unit = args[&quot;height-unit&quot;] or args[&quot;width-unit&quot;] or &quot;em&quot;
		narg.aw = args[&quot;annotations-width&quot;]
		narg.alignArrow = not args[&quot;disable-arrow-align&quot;]
		narg.scaling = args.scaling
		narg.power = args.power
		p._singleNote(notes,narg)
	end
end

--  ====================
--  LEGENDS AND CAPTIONS
--  ====================

-- Function to render a single legend (below the timeline)
-- Arguments:
--   container = parent HTML object
--   args = argument table for this legend
--     args.colour = color to show in square
--     args.text = text that describes color
function p._singleLegend(container,args)
	if not args.text then  -- if no text, not a sensible legend
		return
	end
	args.colour = args.colour or args.defaultColor or &quot;transparent&quot;
	local row = container:tag('tr')
	local squareCell = row:tag('td')
	squareCell:css(&quot;padding&quot;,0)
	local square = squareCell:tag('span')
	square:css(&quot;background&quot;,ignoreBlank(args.colour))
	square:css(&quot;padding&quot;,&quot;0em .1em&quot;)
	square:css(&quot;border&quot;,&quot;solid 1px #242020&quot;)
	square:css(&quot;height&quot;,&quot;1.5em&quot;)
	square:css(&quot;width&quot;,&quot;1.5em&quot;)
	square:css(&quot;margin&quot;,&quot;.25em .9em .25em .25em&quot;)
	square:wikitext(&quot;&amp;emsp;&quot;)
	local textCell = row:tag('td')
	textCell:css(&quot;padding&quot;,0)
	local text = textCell:tag('div')
	text:wikitext(args.text)
end

function p._legends(container,args)
	local legendArgs = p._scanArgs(args,{&quot;^legend(%d+)$&quot;},
		{{&quot;text&quot;,&quot;legend&quot;},
		 {&quot;colour&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-colour&quot;},
		 {&quot;colour&quot;,&quot;bar&quot;,&quot;-color&quot;},
		 {&quot;colour&quot;,&quot;legend&quot;,&quot;-colour&quot;},
		 {&quot;colour&quot;,&quot;legend&quot;,&quot;-color&quot;}
		 })
	if #legendArgs == 0 then
		return
	end
	local legendRow = container:tag('tr')
	local legendCell = container:tag('td')
    legendCell:attr(&quot;id&quot;,&quot;Legend&quot;..(args[&quot;instance-id&quot;] or &quot;&quot;))
	legendCell:attr(&quot;colspan&quot;,3)
	legendCell:css(&quot;padding&quot;,&quot;0 0.2em 0.7em 1em&quot;)
	local legend = legendCell:tag('table')
	legend:attr(&quot;id&quot;,&quot;Legend&quot;..(args[&quot;instance-id&quot;] or &quot;&quot;))
    legend:attr(&quot;role&quot;,&quot;presentation&quot;)
    legend:addClass(&quot;toccolours&quot;)
	legend:css(&quot;margin-left&quot;,&quot;3.1em&quot;)
	legend:css(&quot;border-style&quot;,&quot;none&quot;)
	legend:css(&quot;float&quot;,&quot;left&quot;)
	legend:css(&quot;clear&quot;,&quot;both&quot;)
	for _,larg in ipairs(legendArgs) do
		p._singleLegend(legend,larg)
	end
end

local helpString = [=[

----

'''Usage instructions'''

----

Copy the text below, adding multiple bars, legends and notes as required.
&lt;br&gt;Comments, enclosed in &lt;code&gt;&lt;!-&lt;/code&gt;&lt;code&gt;- -&lt;/code&gt;&lt;code&gt;-&gt;&lt;/code&gt;, should be removed.

Remember:
* You must use &lt;code&gt;{&lt;/code&gt;&lt;code&gt;{!}&lt;/code&gt;&lt;code&gt;}&lt;/code&gt; wherever you want a {{!}} to be
: rendered in the timeline
* Large borders will displace bars in many browsers
* Text should not be wider than its containing bar,
: as this may cause compatibility issues
* Units default to [[em (typography){{!}}em]], the height and width of an 'M'.

See {{tl|Graphical timeline}} for full documentation.

{{Graphical timeline/blank}}}}]=]

local function createCaption(container,args)
	local captionRow = container:tag(&quot;tr&quot;)
	local captionCell = captionRow:tag(&quot;td&quot;)
    captionCell:attr(&quot;id&quot;,&quot;Caption&quot;..(args[&quot;instance-id&quot;] or &quot;&quot;))
	captionCell:attr(&quot;colspan&quot;,3)
	captionCell:css(&quot;padding&quot;,&quot;0&quot;)
	captionCell:css(&quot;margin&quot;,&quot;0 0.2em 0.7em 0.2em&quot;)
	local caption = captionCell:tag(&quot;div&quot;)
	caption:attr(&quot;id&quot;,&quot;Caption&quot;..(args[&quot;instance-id&quot;] or &quot;&quot;))
	caption:addClass(&quot;toccolours&quot;)
	if args.embedded then
		caption:css(&quot;margin&quot;,&quot;0 auto&quot;)
		caption:css(&quot;float&quot;,&quot;left&quot;)
	else
		caption:css(&quot;margin&quot;,&quot;0 0.5em&quot;)
	end
	caption:css(&quot;border-style&quot;,&quot;none&quot;)
	caption:css(&quot;clear&quot;,&quot;both&quot;)
	caption:css(&quot;text-align&quot;,&quot;center&quot;)
	local widthUnit = args[&quot;width-unit&quot;] or args.unit or &quot;em&quot;
	local aw = tonumber(args[&quot;annotations-width&quot;]) or (args.hasRealNote and defaultAW) or -0.25
	aw = aw+5+((widthUnit == &quot;em&quot; and tonumber(args.width)) or 10)
	if aw &gt; args.computedWidth then
		args.computedWidth = aw
	end
	caption:css(&quot;width&quot;,checkDim(aw,&quot;em&quot;,true))
	caption:wikitext((args.caption or &quot;&quot;)..((args.help and args.help ~= &quot;off&quot; and helpString) or &quot;&quot;))
end

function p._main(args)
	-- For backward compatibility with template, all empty arguments are accepted.
	-- But, for some parameters, empty will cause a Lua error, so for those, we convert
	-- empty to nil.
	for _, attr in pairs({&quot;title&quot;,&quot;link-to&quot;,&quot;embedded&quot;,&quot;align&quot;,&quot;margin&quot;,
		&quot;height&quot;,&quot;width&quot;,&quot;unit&quot;,&quot;height-unit&quot;,&quot;width-unit&quot;,&quot;scale-increment&quot;,
		&quot;annotations-width&quot;,&quot;disable-arrow-align&quot;,&quot;disable-box-align&quot;,&quot;from&quot;,&quot;to&quot;}) do
		args[attr] = ignoreBlank(args[attr])
	end
	-- Check that to &gt; from, and that they're both defined
	local from = tonumber(args.from) or 0
	local to = tonumber(args.to) or 0
	if from &gt; to then
		args.from = to
		args.to = from
	else
		args.from = from
		args.to = to
	end
	if args.scaling == 'sqrt' then
		args.scaling = 'pow'
		args.power = 0.5
	end
	if args.scaling == 'pow' then
		args.power = args.power or 0.5
	end
	args.computedWidth = 1.7
	-- Create container table
	local container = createContainer(args)
	-- TITLE
	if args.title and not args.embedded then
		local titleRow = container:tag('tr')
		local titleCell = titleRow:tag('td')
		titleCell:attr(&quot;colspan&quot;,3)
		createTitle(titleCell,args)
	end
	-- NAVBOX HEADER
	if args[&quot;link-to&quot;] and not args.embedded then
		local navboxRow = container:tag('tr')
		local navboxCell = navboxRow:tag('td')
		navboxCell:attr(&quot;colspan&quot;,3)
		navboxHeader(navboxCell,args)
	end
	local centralRow = container:tag('tr')
	centralRow:css(&quot;vertical-align&quot;,&quot;top&quot;)
	-- SCALEBAR
	local scaleCell = centralRow:tag('td')
	scaleCell:css(&quot;padding&quot;,&quot;0&quot;)
	scaleCell:css(&quot;margin&quot;,&quot;0.7em 0 0.7em 0&quot;)
	p._scalemarkers(scaleCell,args)
	-- TIMELINE
	local timelineCell = centralRow:tag('td')
	timelineCell:css(&quot;padding&quot;,&quot;0&quot;)
	timelineCell:css(&quot;margin&quot;,&quot;0.7em 0 0.7em 0&quot;)
	local timeline = createTimeline(timelineCell,args)
	-- PERIODS
	p._periods(timeline,args)
	-- BARS
	p._bars(timeline,args)
	-- ANNOTATIONS
	p._annotations(centralRow,args)
	-- LEGEND
	p._legends(container,args)
	-- CAPTION
	createCaption(container,args)
	container:css(&quot;min-width&quot;,checkDim(args.computedWidth,&quot;em&quot;))
	return container
end

function p.main(frame)
	local args = getArgs(frame,{frameOnly=false,parentOnly=false,parentFirst=true,removeBlanks=false})
	return tostring(p._main(args):allDone())
end

return p</text>
      <sha1>lm6xauhb0mb1nbyn9ah08xgjhit9px5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Patrom:Graphical timeline</title>
    <ns>10</ns>
    <id>152781</id>
    <revision>
      <id>2007492</id>
      <timestamp>2022-08-10T21:07:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;&lt;includeonly&gt;{{#invoke:Graphical timeline|main}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;{{Teuliadur Patrom}}&lt;/noinclude&gt;&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="105" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#invoke:Graphical timeline|main}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;{{Teuliadur Patrom}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nty6b8cbuaj8j4kcbyqnnordeotghc9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Patrom:Skrid a-blom</title>
    <ns>10</ns>
    <id>152782</id>
    <revision>
      <id>2007495</id>
      <timestamp>2022-08-10T21:24:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;&lt;div style=&quot;writing-mode: vertical-lr; text-orientation: upright; letter-spacing: -0.12em; line-height:1em; width:1em; {{{style|}}}&quot;&gt;{{{1|&lt;noinclude&gt;Skrid a-blom.&lt;/noinclude&gt;}}}&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;{{Teuliadur Patrom}}&lt;/noinclude&gt;&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="226" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;writing-mode: vertical-lr; text-orientation: upright; letter-spacing: -0.12em; line-height:1em; width:1em; {{{style|}}}&quot;&gt;{{{1|&lt;noinclude&gt;Skrid a-blom.&lt;/noinclude&gt;}}}&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;{{Teuliadur Patrom}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dkqsvabwb8owi2ez2s4vb7u7whtf2u6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007496</id>
      <parentid>2007495</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T21:26:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="257" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;writing-mode: vertical-lr; text-orientation: upright; letter-spacing: -0.12em; line-height:1em; width:1em; {{{style|}}}&quot;&gt;{{{1|&lt;noinclude&gt;Skrid a-blom.&lt;/noinclude&gt;}}}&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;{{Teuliadur Patrom}}
[[Rummad:Patromoù lec'hiañ]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hs0ne1kr3e7v25394r8425ootj55pub</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007497</id>
      <parentid>2007496</parentid>
      <timestamp>2022-08-10T21:27:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] :  ± [[Rummad:Patromoù lec'hiañ]]-&gt;[[Rummad:Patromoù furmadiñ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="257" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;writing-mode: vertical-lr; text-orientation: upright; letter-spacing: -0.12em; line-height:1em; width:1em; {{{style|}}}&quot;&gt;{{{1|&lt;noinclude&gt;Skrid a-blom.&lt;/noinclude&gt;}}}&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;{{Teuliadur Patrom}}
[[Rummad:Patromoù furmadiñ]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9s4v3cs0g5bcv1u6ba7hhyohn66ja5i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Patrom:Font</title>
    <ns>10</ns>
    <id>152783</id>
    <revision>
      <id>2007498</id>
      <timestamp>2022-08-10T21:33:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;&lt;includeonly&gt;&lt;span style=&quot;font-family:{{ {{{|safesubst:}}}#if: {{{font|}}} |{{{font}}}|sans-serif}};font-size:{{ {{{|safesubst:}}}#if: {{{size|}}} |{{{size}}}|100%}};{{ {{{|safesubst:}}}#if: {{{color|}}} |color:{{{color}}}|color:black}};{{ {{{|safesubst:}}}#if: {{{bgcolor|}}} |background-color:{{{bgcolor}}}|background-color:transparent}};{{ {{{|safesubst:}}}#if: {{{title|}}} |title:{{{title}}}|}};{{ {{{|safesubst:}}}#if: {{{css|}}} |{{{css}}}|}}&quot;&gt;{{ {{{|safesubst:}}}#...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="603" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;&lt;span style=&quot;font-family:{{ {{{|safesubst:}}}#if: {{{font|}}} |{{{font}}}|sans-serif}};font-size:{{ {{{|safesubst:}}}#if: {{{size|}}} |{{{size}}}|100%}};{{ {{{|safesubst:}}}#if: {{{color|}}} |color:{{{color}}}|color:black}};{{ {{{|safesubst:}}}#if: {{{bgcolor|}}} |background-color:{{{bgcolor}}}|background-color:transparent}};{{ {{{|safesubst:}}}#if: {{{title|}}} |title:{{{title}}}|}};{{ {{{|safesubst:}}}#if: {{{css|}}} |{{{css}}}|}}&quot;&gt;{{ {{{|safesubst:}}}#if: {{{1|}}} |{{{1}}}|{{{text}}}}}&lt;/span&gt;&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{Teuliadur Patrom}}
[[Rummad:Patromoù furmadiñ]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>094ghj43fstt3a1xqiz4ddapxw8fk22</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Patrom:Period start</title>
    <ns>10</ns>
    <id>152784</id>
    <revision>
      <id>2007499</id>
      <timestamp>2022-08-10T22:30:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;&lt;includeonly&gt;{{#expr:{{#switch: {{Period id|{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}  &lt;!-- Some other notable dates --&gt;  |burgess shale|middle middle cambrian&lt;!--Middle middle is approximate; cf. Burgess Shale--&gt;=508 |chengjiang=518 |sirius passet=518 |doushantou=570  &lt;!-- Data from ICS chart  | Supereon |   Eon |     Era |       Period |         Epoch/Series |           Age/Stage |             other division (other sources - not in ICS chart) The names from the ICS chart are always fi...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11294" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#expr:{{#switch: {{Period id|{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}

&lt;!-- Some other notable dates --&gt;

|burgess shale|middle middle cambrian&lt;!--Middle middle is approximate; cf. Burgess Shale--&gt;=508
|chengjiang=518
|sirius passet=518
|doushantou=570

&lt;!-- Data from ICS chart

| Supereon
|   Eon
|     Era
|       Period
|         Epoch/Series
|           Age/Stage
|             other division (other sources - not in ICS chart)
The names from the ICS chart are always first on the line.
--&gt;
| rakkambrian
|   hadean              = 4600
|   arkean
|     eoarkean | isuan = 4000
|     paleoarkean      = 3600
|     mezoarkean       = 3200
|     neoarkean        = 2800
|   Proterozoeg
|     paleoproterozoeg
|       siderieg        = 2500
|       rhyaseg        = 2300
|       orosirieg       = 2050
|       statherieg      = 1800
|     mezoproterozoeg
|       kalymnieg       = 1600
|       ektasieg | riphean
                        = 1400
|       stenieg         = 1200
|             mayanian  = 1100
|             sinian | sturtian
                        = 1050
|     neoproterozoeg
|       tonieg          = 1000
|             baikalian = 850 
|       kriogenieg      = 720
|       ediakareg | vendian
                        = 635
  &lt;!-- end of precambrian --&gt;
|   Fanerozoeg 
|     paleozoeg
|       kambrian
|        lower kambrian &lt;!-- group of two epochs, not in ICS chart --&gt;
|         terreneuvian | lowest cambrian | earliest cambrian
|           fortunian
|             manykaian | nemakit daldynian
                         = 538.8
|             caerfai | tommotian
                         = 530
|           tennad kambrian 2
                         = 529
|           heuliad kambrian 2
|           tennad kambrian 3 | kambrian abred kreiz
|             atdabanian = 521
|             botomian   = 522
|             toyonian | kambrian abred uhelañ
                         = 516
|           tennad kambrian 4
                         = 514
         &lt;!-- end of lower cambrian --&gt;
|         heuliad kambrian 3 | kambrian krenn | miaolingian
|           tennad kambrian 5 | kambrian krenn izelañ | st davids | wuliuan
                         = 509
|           drumian      = 504.5
|           guzhangian | nganasanian | mindyallan
                         = 500.5
|         furongian | kambrian diwezhat | merioneth
|           paibian | franconian&lt;!--unofficial and approximate!--&gt;
                         = 497
|           jiangshanian = 494
|             upper upper kambrian | mansian
                         = 489.5
|           tennad kambrian 10     = 489.5
|       ordovisian
|         ordovisian abred
|           tremadocian  = 485.4
|             ordovisian abred uhelañ
                         = 479
|           floian | arenig
                         = 477.7
|               ordovisian krenn
|           dapingian | ordovisian iii | ordovisian krenn abred
                         = 470.0
|           darriwilian  = 467.3
|         ordovisian diwezhat
|           sandbian | ordovisian v | ordovisian diwezhat abred
                         = 458.4
|             middle upper ordovisian | ordovisian diwezhat krenn
                         = 455
|           katian | ordovisian vi
                         = 453.0
|           hirnantian   = 445.2
|       silurian
|         llandovery | lower silurian | silurian abred
|           rhuddanian   = 443.8
|           aeronian     = 440.8
|           telychian    = 438.5
|         wenlock
|           sheinwoodian = 433.4
|           homerian     = 430.5
|         ludlow | upper silurian | silurian diwezhat
|           gorstian     = 427.4
|           ludfordian   = 425.6
|         pridoli
|           unnamed pridoli stage | tennad pridoli dianv
                         = 423.0
|       devonian
|         lower devonian | devonian abred
|           lochkovian | downtonian&lt;!--approx--&gt;
                         = 419.2
|           pragian | praghian
                         = 410.8
|           emsian       = 407.6
|         middle devonian | devonian krenn
|           eifelian     = 393.3
|           givetian     = 387.7
|         upper devonian | devonian diwezhat
|           frasnian     = 382.7
|           famennian    = 372.2
|       carboniferous | Karbonifer
|        mississippian | lower carboniferous | Karbonifer abred&lt;!-- Subperiod from ICS chart --&gt;
|         lower mississippian | Mississippian abred
|           tournaisian  = 358.9
|         middle mississippian | Mississippian krenn
|           visean       = 346.7
|         upper mississippian | Mississippian diwezhat
|           serpukhovian = 330.9
|             namurian   = 326
|        pennsylvanian | upper carboniferous | Karbonifer diwezhat &lt;!-- Subperiod from ICS chart --&gt;
|         lower pennsylvanian | pennsylvanian abred
|           bashkirian   = 323.2
|             westphalian= 313
|         middle pennsylvanian | pennsylvanian krenn
|           moscovian    = 315.2
|         upper pennsylvanian | pennsylvanian diwezhat
|           kasimovian   = 307.0
|             stephanian = 304
|           gzhelian     = 303.7
|       permian
|         cisuralian | lower permian | permian abred
|           asselian     = 298.9
|           sakmarian    = 293.52
|           artinskian   = 290.1
|           kungurian    = 283.5
|         guadalupian | middle permian | permian krenn
|           roadian | ufimian
                         = 273.01
|           wordian      = 266.9
|           capitanian   = 264.28
|         lopingian | upper permian |  permian diwezhat
|           wuchiapingian | longtanian
                         = 259.51
|           changhsingian= 254.14
|     mesozoic | mesozoeg
|       triassic | triaseg
|         lower triassic | triaseg abred
|           induan       = 251.902
|           olenekian | spathian
                         = 251.2
|         middle triassic | triaseg krenn
|           anisian      = 247.2
|           ladinian     = 242
|         upper triassic | triaseg diwezhat
|           carnian      = 237
|           norian       = 227
|           rhaetian     = 208.5
|       jurassic | juraseg
|         lower jurassic | juraseg abred | juraseg izelañ
|           hettangian   = 201.3
|           sinemurian   = 199.3
|           pliensbachian= 190.8
|           toarcian     = 182.7
|         middle jurassic | juraseg krenn
|           aalenian     = 174.1
|           bajocian     = 170.3
|           bathonian    = 168.3
|           callovian    = 166.1
|         upper jurassic | juraseg diwezhat | juraseg uhelañ
|           oxfordian    = 163.5
|           kimmeridgian = 157.3
|           tithonian    = 152.1
|       cretaceous | kretase
|         lower cretaceous | kretase abred | kretase izelañ
|           berriasian | neocomian
                         = 145.0
|           valanginian  = 139.8
|           hauterivian  = 132.6
|           barremian | gallic
                         = 129.4
|           aptian       = 121.4
|           albian       = 113.0
|         upper cretaceous | kretase diwezhat
|           cenomanian   = 100.5
|           turonian     = 93.9
|           coniacian | senonian
                         = 89.8
|           santonian    = 86.3
|           campanian    = 83.6
|           maastrichtian= 72.1
|     cenozoic | kenozoeg
|      tertiary &lt;!-- Group of 2 periods, former term --&gt;
|       paleogene | paleogenel
|         paleocene | paleosen
|           danian | lower paleocene | paleosen izelañ | paleosen abred
                         = 66.0
|             puercan    = 65
|             torrejonian= 63.3
|           selandian | middle paleocene | paleosen kren
                         = 61.6
|             tiffanian  = 60.2
|           thanetian | upper paleocene | paleosen diwezhat | paleosen uhelañ
                         = 59.2
|             clarkforkian
                         = 56.8
|         eocene | eosen
|           ypresian | lower eocene | mp 10 | eosen abred | eosen izelañ 
                         = 56.0
|             wasatchian = 55.4
|             bridgerian = 50.3
|          middle eocene | eosen krenn &lt;!-- Group of two stages, not in ICS chart --&gt;
|           lutetian | mp 11
                         = 47.8
|             uintan     = 46.2
|             duchesnean = 42
|           bartonian    = 41.2
|             chadronian = 38
           &lt;!-- end of middle eocene --&gt;
|           priabonian | upper eocene | eosen uhelañ | eosen diwezhat
                         = 37.71
|         oligocene | oligosen
|           rupelian | lower oligocene | oligosen izelañ | oligosen abred
|             orellan    = 33.9
|             whitneyan  = 33.3
|             arikeean   = 30.6
|           chattian | upper oligocene | oligosen uhelañ | oligosen diwezhat
                         = 27.82
|       neogene | neogenel
|         miocene
|          lower miocene | miosen izelañ | miosen abred &lt;!-- Group of 2 stages, not in ICS chart --&gt;
|           aquitanian   = 23.03
|             hemingfordian
                         = 20.6
|           burdigalian  = 20.44
|             barstovian = 16.3
|          middle miocene | miosen krenn &lt;!-- Group of 2 stages, not in ICS chart --&gt;
|           langhian     = 15.97
|           serravallian = 13.82
|             clarendonian
                         = 13.6
|          upper miocene | miosen diwezhat | miosen uhelañ&lt;!-- Group of 2 stages, not in ICS chart --&gt;
|           tortonian    = 11.63
|             hemphillian= 10.3
|           messinian    = 7.246
|         pliocene | pliosen
|           zanclean | lower pliocene | pliosen abred | pliosen izelañ 
                         = 5.333
|             blancan    = 4.75
|           piacenzian | upper pliocene | pliosen diwezhat | pliosen uhelañ
                         = 3.600
       &lt;!-- end of tertiary --&gt;
|       quaternary | pevare oadvezh
|         pleistocene | pleistosen
|          lower pleistocene | pleistosen abred | pleistosen izelañ &lt;!-- Group of 2 stages, implied from ICS chart --&gt;
|           gelasian     = 2.58
|           calabrian    = 1.80
|             irvingtonian
                         = 1.8
           &lt;!-- end of lower pleistocene --&gt;
|           middle pleistocene | ionian | chibanian | pleistosen krenn&lt;!--the name &quot;Chibanian&quot; was formally adopted for this stage by the ICS in January 2020. The term &quot;Ionian&quot; was a proposed term for this same span of time.--&gt;
                         = 0.774&lt;!--this date has been redefined by the ICS.--&gt;
|             rancholabrean
                         = 0.24
|           upper pleistocene | tarantian | pleistosen uhelañ | pleistosen diwezhat&lt;!--proposed name for this as-yet formally undefined stage--&gt;
                         = 0.129&lt;!--this date has been redefined by the ICS.--&gt;
|         holocene | holosen
|           greenlandian | lower holocene | holosen izelañ | holosen abred
                         = 0.0117
|           northgrippian | middle holocene | holosen krenn
                         =0.0082
|           meghalayan | upper holocene | holosen uhelañ | holosen diwezhat
                         =0.0042
|           
| now | recent | present | current | bremañ | hiziv
                         = 0

}} round {{{2|5}}}}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;{{Teuliadur Patrom}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8cg6i4gy9mxf0aia63kda49xq4k3u4i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Patrom:Period end</title>
    <ns>10</ns>
    <id>152785</id>
    <revision>
      <id>2007500</id>
      <timestamp>2022-08-10T22:33:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;&lt;includeonly&gt;{{Period start|{{next period|{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt; {{documentation}} &lt;/noinclude&gt;&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="122" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{Period start|{{next period|{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{documentation}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ggu56mt27u35n5ddg6fdrq8zc6iav8e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Patrom:Rizenn amzer Homo/Teuliadur</title>
    <ns>10</ns>
    <id>152786</id>
    <revision>
      <id>2007501</id>
      <timestamp>2022-08-10T22:46:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;{{Renkadur patrom|rak-alpha}} &lt;!-- == Implij== Skrivañ deskrivadur pal ar patrom-mañ.  == Ereadur == * &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;{{subst:BASEPAGENAME}}&lt;nowiki&gt;|paramètre1|nom1param=valeur1}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;  == Arventennoù == * '''1''' = ''paramètre1'' – description (obligatoire/optionnel, par défaut ''valeur'') * '''nom1param''' = ''valeur1'' – description (obligatoire/optionnel, par défaut ''valeur'')  == Skouer == &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;{{subst:BASEPAGE...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="775" xml:space="preserve">{{Renkadur patrom|rak-alpha}}
&lt;!--
== Implij==
Skrivañ deskrivadur pal ar patrom-mañ.

== Ereadur ==
* &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;{{subst:BASEPAGENAME}}&lt;nowiki&gt;|paramètre1|nom1param=valeur1}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;

== Arventennoù ==
* '''1''' = ''paramètre1'' – description (obligatoire/optionnel, par défaut ''valeur'')
* '''nom1param''' = ''valeur1'' – description (obligatoire/optionnel, par défaut ''valeur'')

== Skouer ==
&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;{{subst:BASEPAGENAME}}&lt;nowiki&gt;|paramètre1|nom1param=valeur1}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;
{{{{subst:BASEPAGENAME}}|paramètre1|nom1param=valeur1}}

&lt;includeonly&gt;
&lt;!-- Rummadoù ha liammoù etrewiki ar patrom --&gt;
{{DEFAULTSORT:{{BASEPAGENAME}}}}&lt;!-- Da cheñch pa vez tiredoù war lizherennoù zo en anv ar patrom &lt;/includeonly&gt;--&gt;</text>
      <sha1>nn1i2nzf0cwgtouj41gvkjgvpt89cd7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Patrom:Rizenn amzer Homo</title>
    <ns>10</ns>
    <id>152787</id>
    <revision>
      <id>2007502</id>
      <timestamp>2022-08-10T22:47:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;&lt;noinclude&gt;&lt;!--- NOTE: PLEASE MAINTAIN SIMPLE WORDING WIKILINKED TO DETAILS - SEE =&gt; &quot;[[Template talk:Nature timeline#Best wording]]&quot; (or see =&gt; https://en.wikipedia.org/wiki/Template_talk:Nature_timeline#Best_wording_for_.22.7B.7BNature_timeline.7D.7D.22_events.3F ) - Enjoy! :) [[User:Drbogdan|Drbogdan]] ([[User talk:Drbogdan|talk]]) 01:00, 20 August 2016 (UTC)  --&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Graphical timeline  | &lt;!--- you MUST remove any lines you don't need ---&gt;  | bodyclass=no...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5584" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;!---
NOTE: PLEASE MAINTAIN SIMPLE WORDING WIKILINKED TO DETAILS - SEE =&gt; &quot;[[Template talk:Nature timeline#Best wording]]&quot; (or see =&gt; https://en.wikipedia.org/wiki/Template_talk:Nature_timeline#Best_wording_for_.22.7B.7BNature_timeline.7D.7D.22_events.3F ) - Enjoy! :) [[User:Drbogdan|Drbogdan]] ([[User talk:Drbogdan|talk]]) 01:00, 20 August 2016 (UTC)

--&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Graphical timeline
 | &lt;!--- you MUST remove any lines you don't need ---&gt;
 | bodyclass=nomobile
 | help=off
 | link-to=Human timeline

 | scale-increment=1
 | plot-colour=#ffc966
 | label-freq=1
 | from=-10
 | to=-0
 | height=50
 | width=13
 | annotations-width=8.8

 | disable-arrow-align=true
 | disable-box-align=true

 | title=[[Timeline of human evolution|Hominin timeline]]

 | period1=Miocene
 | period1-text='''[[Miosen|{{Skrid a-blom|{{font|color=#ffffff|Miocene}}}}]]'''
 | period1-colour=#936a00
 | period1-right=0.1
 | period1-nudge-left=-0.05

 | period2=Pliocene
 | period2-text='''[[Pliosen|{{Skrid a-blom|Pliocene}}]]'''
 | period2-colour=#f1c309
 | period2-right=0.1
 | period2-nudge-left=-0.05

 | period3=Pleistocene
 | period3-text='''[[Pleistosen|{{Skrid a-blom|Pleistocene}}]]'''
 | period3-colour=#c1e0c1
 | period3-right=0.1
 | period3-nudge-left=-0.05

 | bar1-from=-10.000
 | bar1-to=-2.800
 | bar1-text='''[[Hominini]]'''
 | bar1-colour=#ffa500
 | bar1-left=0.1
 | bar1-nudge-left=0.3
 | bar1-nudge-down=-6

 | bar2-from=-9.800
 | bar2-to=-9.700
 | bar2-text=''[[Nakalipithecus]]''
 | bar2-colour=#ffa500
 | bar2-left=0.1
 | bar2-nudge-left=0
 | bar2-nudge-down=0

 | bar3-from=-9.000
 | bar3-to=-8.900
 | bar3-text=''[[Ouranopithecus]]''
 | bar3-colour=#ffa500
 | bar3-left=0.1
 | bar3-nudge-left=-0.2
 | bar3-nudge-down=0

 | bar4-from=-8.000
 | bar4-to=-7.900
 | bar4-text=''[[Oreopithecus]]''
 | bar4-colour=#ffa500
 | bar4-left=0.1
 | bar4-nudge-left=0.2
 | bar4-nudge-down=0

 | bar5-from=-7.000
 | bar5-to=-6.900
 | bar5-text=''[[Sahelanthropus]]''
 | bar5-colour=#ffa500
 | bar5-left=0.1
 | bar5-nudge-left=-0.3
 | bar5-nudge-down=0

 | bar6-from=-6.000
 | bar6-to=-5.900
 | bar6-text=''[[Orrorin]]''
 | bar6-colour=#ffa500
 | bar6-left=0.1
 | bar6-nudge-left=1.5
 | bar6-nudge-down=0

 | bar7-from=-4.400
 | bar7-to=-4.300
 | bar7-text=''[[Ardipithecus]]''
 | bar7-colour=#ffa500
 | bar7-left=0.1
 | bar7-nudge-left=0.5
 | bar7-nudge-down=0

 | bar8-from=-4.500
 | bar8-to=-1.200
 | bar8-text=''[[Australopithecus]]''
 | bar8-colour=#ffa500
 | bar8-left=0.1
 | bar8-nudge-left=-0.5
 | bar8-nudge-down=0.6

 | bar9-from=-2.300
 | bar9-to=-1.650
 | bar9-text=''[[Homo habilis]]''
 | bar9-colour=#ffb732
 | bar9-left=0.2
 | bar9-nudge-left=-0.3
 | bar9-nudge-down=0.9

 | bar10-from=-2.000
 | bar10-to=-0.114
 | bar10-text=''[[Homo erectus]]''
 | bar10-colour=#ffc966
 | bar10-left=0.3
 | bar10-nudge-left=0.25
 | bar10-nudge-down=1.5

 | bar11-from=-1.700
 | bar11-to=-1.200
 | bar11-text=
 | bar11-colour=#ffc966
 | bar11-left=0.2
 | bar11-nudge-left=0.0
 | bar11-nudge-down=0.0

 | bar12-from=-0.700
 | bar12-to=-0.2
 | bar12-text=&lt;!--''[[Homo heidelbergensis]]''--&gt;''[[Homo bodoensis]]''
 | bar12-colour=#ccffe7
 | bar12-left=0.2
 | bar12-nudge-left=0.0
 | bar12-nudge-down=0.7

 | bar13-from=-0.300
 | bar13-to=-0.000
 | bar13-text=''[[Homo sapiens]]''
 | bar13-colour=#ffff00
 | bar13-left=0.3
 | bar13-nudge-left=0.2
 | bar13-nudge-down=0.0

 | bar14-from=-0.040
 | bar14-to=-0.000
 | bar14-text=
 | bar14-colour=#ffff00
 | bar14-left=0.1
 | bar14-right=0.4
 | bar14-nudge-left=0.0
 | bar14-nudge-down=0.0

 | bar15-from=-0.250
 | bar15-to=-0.04
 | bar15-text=[[Den Neanderthal|Neanderthaled]],[[Den Denisova|Denisovaned]]
 | bar15-colour=#ccffe7
 | bar15-left=0.2
 | bar15-right=0.3
 | bar15-nudge-left=1.25
 | bar15-nudge-down=1.3

 | bar16-from=-0.114
 | bar16-to=-0.040
 | bar16-text=
 | bar16-colour=#ffff00
 | bar16-left=0.1
 | bar16-nudge-left=0
 | bar16-nudge-down=0

 | bar17-from=-0.114
 | bar17-to=-0.040
 | bar17-text=
 | bar17-colour=#ccffe7
 | bar17-left=0.2 
 | bar17-right=0.3
 | bar17-nudge-left=0
 | bar17-nudge-down=0

 | note1-at=-10.000
 | note1=[[Timeline of human evolution#Hominidae|Earlier apes]]

 | note2-at=-9.000
 | note2=[[Gorilla–human last common ancestor|Gorilla split]]

 | note3-at=-8.500
 | note3=[[Chimpanzee–human last common ancestor|Chimpanzee split]]

 | note4-at=-4.050
 | note4=[[Human skeletal changes due to bipedalism|Earliest bipedal]]

 | note5-at=-3.400
 | note5=[[Stone Age#Beginning of the Stone Age|Earliest stone tools]]

 | note6-at=-2.120
 | note6=[[Early expansions of hominins out of Africa|Dispersal beyond Africa]]

 | note7-at=-1.700
 | note7=[[Control of fire by early humans|Earliest fire]] / [[Cooking#History|cooking]]

&lt;!--- omit - too much unfixable text overlapping at the current template scale -
 | note8-at=-0.200
 | note8=[[Rock art#East Asia|Earliest rock art]]
 | note8-nudge-down=-0.3
---&gt;

 | note9-at=-0.120
 | note9=[[Clothing#Early use|Earliest clothes]]&lt;!--- see =&gt; https://www.cell.com/iscience/fulltext/S2589-0042(21)00956-1 ---&gt;
 | note9-nudge-down=0.5

 | note10-at=-0.050
 | note10=[[Behavioral modernity|Modern humans]]

 | note11=&lt;span style=&quot;display:block; text-align:center;&quot;&gt;'''[[Hominidae|&lt;br /&gt;H&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;o&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;m&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;i&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;n&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;i&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;d&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;s]]'''&lt;/span&gt;
 | note11-at=-4.20
 | note11-nudge-left=5
 | note11-remove-arrow=yes

 | caption=&lt;div style=&quot;float:left;font-size:85%;&quot;&gt;([[Annum|milion a vloavezhioù zo]])&lt;/div&gt;
}}&lt;noinclude&gt;
{{Teuliadur Patrom}}
[[Rummad:Patromoù Istor]]
[[Rummad:Patromoù Ragistor]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pjdr5iqckav3zqms2m4wnth1r2ofwra</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007537</id>
      <parentid>2007502</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T04:57:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Hike395</username>
        <id>70285</id>
      </contributor>
      <comment>provide template name</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5587" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;!---
NOTE: PLEASE MAINTAIN SIMPLE WORDING WIKILINKED TO DETAILS - SEE =&gt; &quot;[[Template talk:Nature timeline#Best wording]]&quot; (or see =&gt; https://en.wikipedia.org/wiki/Template_talk:Nature_timeline#Best_wording_for_.22.7B.7BNature_timeline.7D.7D.22_events.3F ) - Enjoy! :) [[User:Drbogdan|Drbogdan]] ([[User talk:Drbogdan|talk]]) 01:00, 20 August 2016 (UTC)

--&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Graphical timeline
 | &lt;!--- you MUST remove any lines you don't need ---&gt;
 | bodyclass=nomobile
 | help=off
 | link-to=Rizenn amzer Homo

 | scale-increment=1
 | plot-colour=#ffc966
 | label-freq=1
 | from=-10
 | to=-0
 | height=50
 | width=13
 | annotations-width=8.8

 | disable-arrow-align=true
 | disable-box-align=true

 | title=[[Timeline of human evolution|Hominin timeline]]

 | period1=Miocene
 | period1-text='''[[Miosen|{{Skrid a-blom|{{font|color=#ffffff|Miocene}}}}]]'''
 | period1-colour=#936a00
 | period1-right=0.1
 | period1-nudge-left=-0.05

 | period2=Pliocene
 | period2-text='''[[Pliosen|{{Skrid a-blom|Pliocene}}]]'''
 | period2-colour=#f1c309
 | period2-right=0.1
 | period2-nudge-left=-0.05

 | period3=Pleistocene
 | period3-text='''[[Pleistosen|{{Skrid a-blom|Pleistocene}}]]'''
 | period3-colour=#c1e0c1
 | period3-right=0.1
 | period3-nudge-left=-0.05

 | bar1-from=-10.000
 | bar1-to=-2.800
 | bar1-text='''[[Hominini]]'''
 | bar1-colour=#ffa500
 | bar1-left=0.1
 | bar1-nudge-left=0.3
 | bar1-nudge-down=-6

 | bar2-from=-9.800
 | bar2-to=-9.700
 | bar2-text=''[[Nakalipithecus]]''
 | bar2-colour=#ffa500
 | bar2-left=0.1
 | bar2-nudge-left=0
 | bar2-nudge-down=0

 | bar3-from=-9.000
 | bar3-to=-8.900
 | bar3-text=''[[Ouranopithecus]]''
 | bar3-colour=#ffa500
 | bar3-left=0.1
 | bar3-nudge-left=-0.2
 | bar3-nudge-down=0

 | bar4-from=-8.000
 | bar4-to=-7.900
 | bar4-text=''[[Oreopithecus]]''
 | bar4-colour=#ffa500
 | bar4-left=0.1
 | bar4-nudge-left=0.2
 | bar4-nudge-down=0

 | bar5-from=-7.000
 | bar5-to=-6.900
 | bar5-text=''[[Sahelanthropus]]''
 | bar5-colour=#ffa500
 | bar5-left=0.1
 | bar5-nudge-left=-0.3
 | bar5-nudge-down=0

 | bar6-from=-6.000
 | bar6-to=-5.900
 | bar6-text=''[[Orrorin]]''
 | bar6-colour=#ffa500
 | bar6-left=0.1
 | bar6-nudge-left=1.5
 | bar6-nudge-down=0

 | bar7-from=-4.400
 | bar7-to=-4.300
 | bar7-text=''[[Ardipithecus]]''
 | bar7-colour=#ffa500
 | bar7-left=0.1
 | bar7-nudge-left=0.5
 | bar7-nudge-down=0

 | bar8-from=-4.500
 | bar8-to=-1.200
 | bar8-text=''[[Australopithecus]]''
 | bar8-colour=#ffa500
 | bar8-left=0.1
 | bar8-nudge-left=-0.5
 | bar8-nudge-down=0.6

 | bar9-from=-2.300
 | bar9-to=-1.650
 | bar9-text=''[[Homo habilis]]''
 | bar9-colour=#ffb732
 | bar9-left=0.2
 | bar9-nudge-left=-0.3
 | bar9-nudge-down=0.9

 | bar10-from=-2.000
 | bar10-to=-0.114
 | bar10-text=''[[Homo erectus]]''
 | bar10-colour=#ffc966
 | bar10-left=0.3
 | bar10-nudge-left=0.25
 | bar10-nudge-down=1.5

 | bar11-from=-1.700
 | bar11-to=-1.200
 | bar11-text=
 | bar11-colour=#ffc966
 | bar11-left=0.2
 | bar11-nudge-left=0.0
 | bar11-nudge-down=0.0

 | bar12-from=-0.700
 | bar12-to=-0.2
 | bar12-text=&lt;!--''[[Homo heidelbergensis]]''--&gt;''[[Homo bodoensis]]''
 | bar12-colour=#ccffe7
 | bar12-left=0.2
 | bar12-nudge-left=0.0
 | bar12-nudge-down=0.7

 | bar13-from=-0.300
 | bar13-to=-0.000
 | bar13-text=''[[Homo sapiens]]''
 | bar13-colour=#ffff00
 | bar13-left=0.3
 | bar13-nudge-left=0.2
 | bar13-nudge-down=0.0

 | bar14-from=-0.040
 | bar14-to=-0.000
 | bar14-text=
 | bar14-colour=#ffff00
 | bar14-left=0.1
 | bar14-right=0.4
 | bar14-nudge-left=0.0
 | bar14-nudge-down=0.0

 | bar15-from=-0.250
 | bar15-to=-0.04
 | bar15-text=[[Den Neanderthal|Neanderthaled]],[[Den Denisova|Denisovaned]]
 | bar15-colour=#ccffe7
 | bar15-left=0.2
 | bar15-right=0.3
 | bar15-nudge-left=1.25
 | bar15-nudge-down=1.3

 | bar16-from=-0.114
 | bar16-to=-0.040
 | bar16-text=
 | bar16-colour=#ffff00
 | bar16-left=0.1
 | bar16-nudge-left=0
 | bar16-nudge-down=0

 | bar17-from=-0.114
 | bar17-to=-0.040
 | bar17-text=
 | bar17-colour=#ccffe7
 | bar17-left=0.2 
 | bar17-right=0.3
 | bar17-nudge-left=0
 | bar17-nudge-down=0

 | note1-at=-10.000
 | note1=[[Timeline of human evolution#Hominidae|Earlier apes]]

 | note2-at=-9.000
 | note2=[[Gorilla–human last common ancestor|Gorilla split]]

 | note3-at=-8.500
 | note3=[[Chimpanzee–human last common ancestor|Chimpanzee split]]

 | note4-at=-4.050
 | note4=[[Human skeletal changes due to bipedalism|Earliest bipedal]]

 | note5-at=-3.400
 | note5=[[Stone Age#Beginning of the Stone Age|Earliest stone tools]]

 | note6-at=-2.120
 | note6=[[Early expansions of hominins out of Africa|Dispersal beyond Africa]]

 | note7-at=-1.700
 | note7=[[Control of fire by early humans|Earliest fire]] / [[Cooking#History|cooking]]

&lt;!--- omit - too much unfixable text overlapping at the current template scale -
 | note8-at=-0.200
 | note8=[[Rock art#East Asia|Earliest rock art]]
 | note8-nudge-down=-0.3
---&gt;

 | note9-at=-0.120
 | note9=[[Clothing#Early use|Earliest clothes]]&lt;!--- see =&gt; https://www.cell.com/iscience/fulltext/S2589-0042(21)00956-1 ---&gt;
 | note9-nudge-down=0.5

 | note10-at=-0.050
 | note10=[[Behavioral modernity|Modern humans]]

 | note11=&lt;span style=&quot;display:block; text-align:center;&quot;&gt;'''[[Hominidae|&lt;br /&gt;H&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;o&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;m&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;i&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;n&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;i&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;d&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;s]]'''&lt;/span&gt;
 | note11-at=-4.20
 | note11-nudge-left=5
 | note11-remove-arrow=yes

 | caption=&lt;div style=&quot;float:left;font-size:85%;&quot;&gt;([[Annum|milion a vloavezhioù zo]])&lt;/div&gt;
}}&lt;noinclude&gt;
{{Teuliadur Patrom}}
[[Rummad:Patromoù Istor]]
[[Rummad:Patromoù Ragistor]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tf4bjoni7xpo3wfysra1rlbkvwo5hfe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vouillé-les-Marais</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152788</id>
    <revision>
      <id>2007503</id>
      <timestamp>2022-08-10T22:58:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dakbzh</username>
        <id>58931</id>
      </contributor>
      <comment>+ Boulc'het.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3544" xml:space="preserve">{{Infobox kumunioù Frañs
 | anv               = Vouillé-les-Marais
 | anvYezh           = 
 | Yezh              = 
 | anvOfisiel        = 
 | skeudenn          = Monument aux morts de Vouillé-les-Marais (vue 3, Éduarel, 14 juillet 2016).jpg
 | alc'hwez          = Monumant ar re varv.
 | ardamezioù        = 
 | logo              = 
 | bro               = [[Poatev]] 
 | rannvro           = [[Pays de la Loire]]
 | departamant       = [[Vande (departamant)|Vande]]
 | arondisamant      = [[Arondisamant Fontenay-le-Comte|Fontenay-le-Comte]]
 | kanton            = [[Kanton Luçon|Luçon]]
 | etrekumuniezh     = [[Communauté de communes Sud Vendée Littoral|Sud Vendée Littoral]]
 | bro velestradurel = 
 | cp                = 85450
 | maer              = Christian Dénéchaud
 | amzer-gefridi     = [[2020]]-2026
 | gorread           = 9.05
 | hedred            = -0.9625
 | ledred            = 46.3883333333
 | uk                = 3
 | ubi               = 0
 | ubr               = 12
 | lec'hienn web     = http://www.vouille-les-marais.com
}}
'''Vouillé-les-Marais''' a zo ur [[kumun c'hall|gumun]] e [[departamant]] [[Vande (departamant)|Vande]], e [[Bro-C'hall]] &lt;ref&gt;{{fr}}[http://cassini.ehess.fr/fr/html/fiche.php?select_resultat=41038 Cassini – EHESS]&lt;/ref&gt;.
== Douaroniezh ==
== Dezougen ==
== Armerzh ==
== Istor ==
=== [[Krennamzer]] ===
=== [[Dispac'h Gall]] ===
* Melestradurezh: savet e voe ar gumun e [[1790]] ; lakaet e voe e [[Kanton Chaillé-les-Marais]]  hag e [[Bann Fontenay-le-Comte]]. Lakaet e voe kumun  Vouillé-les-Marais
en [[Arondisamant Fontenay-le-Comte]] bet krouet e [[1800]]&lt;ref&gt;{{fr}}[http://cassini.ehess.fr/fr/html/fiche.php?select_resultat=41038 Cassini – EHESS]&lt;/ref&gt;.
=== {{XXvet kantved}} ===
===== [[Brezel-bed kentañ]] =====
* Mervel a reas 38 gwaz ag ar gumun, da lavaret eo 5,51% eus ar boblañs e 1911, abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv&lt;ref&gt;{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/liste_des_noms.php?id_source=14499 Memorial Genweb]&lt;/ref&gt;.
==== [[Eil Brezel-bed]] ==== 
* Mervel a reas daou waz eus ar gumun abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv&lt;ref&gt;{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/liste_des_noms.php?id_source=14499 Memorial Genweb]&lt;/ref&gt;.
==== Trevadennoù ====
* [[Brezel Aljeria]]: mervela reas daou vilour eus ar gumun&lt;ref&gt;{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/liste_des_noms.php?id_source=14499 Memorial Genweb]&lt;/ref&gt;.
== Monumantoù ha traoù heverk ==
&lt;gallery&gt;
Église Saint-Maxent de Vouillé-les-Marais (vue 2, Éduarel, 14 juillet 2016).jpg
Église Saint-Maxent de Vouillé-les-Marais.JPG
&lt;/gallery&gt;
* Iliz katolik ''Sant Masen''&lt;ref&gt;{{fr}}[https://clochers.org/Fichiers_HTML/Accueil/Accueil_clochers/85/accueil_85304.htm Clochers de France]&lt;/ref&gt;.
&lt;gallery&gt;
Monument aux morts de Vouillé-les-Marais (vue 1, Éduarel, 14 juillet 2016).jpg
&lt;/gallery&gt;
* Monumant ar re varv, luc’hskeudennoù&lt;ref&gt;{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/photo.php?id_source=14499 Memorial Genweb]&lt;/ref&gt;{{,}}&lt;ref&gt;{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/diapos.php?dpt=85&amp;id_source=14499 Memorial Genweb]&lt;/ref&gt;. 
* Plakenn ar re varv (1914-1918) en iliz katolik, luc’hskeudennoù&lt;ref&gt;{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/photo.php?id_source=71408 Memorial Genweb]&lt;/ref&gt;{{,}}&lt;ref&gt;{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/diapos.php?dpt=85&amp;id_source=71408 Memorial Genweb]&lt;/ref&gt;.
== Tud  ==
== Pennadoù kar ==
== Daveoù ha notennoù ==
{{Daveoù}}
[[Rummad:Kumunioù Vande]]</text>
      <sha1>fdlvox8c1ypfe25ympkr8ovcodh5c2c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>H. neanderthalensis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152789</id>
    <redirect title="Den Neandertal" />
    <revision>
      <id>2007511</id>
      <timestamp>2022-08-11T00:53:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Adkas war-du [[Den Neandertal]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26" xml:space="preserve">#ADKAS [[Den Neandertal ]]</text>
      <sha1>0nzffc31wb87pi0bdrjnjktam78w0u3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>H. erectus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152790</id>
    <redirect title="Homo erectus" />
    <revision>
      <id>2007512</id>
      <timestamp>2022-08-11T00:58:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Adkas war-du [[Homo erectus]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23" xml:space="preserve">#ADKAS [[Homo erectus]]</text>
      <sha1>a9vrunqi68k4v8d1h30wn3t41fqs3at</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Australopithecus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152791</id>
    <redirect title="Aostralopitek" />
    <revision>
      <id>2007514</id>
      <timestamp>2022-08-11T01:50:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[skeudenn:Mrs Ples Face.jpg|thumb|300px|Klopenn klok (hep dent al laez hag ar garvan) eus un ''Australopithecus africanus'' oadet a 2,1 milion a vloavezhioù lesanvet &quot;Mrs. Ples&quot; (niverenn katalog STS 5, Sterkfontein cave, hominida karrekaet niverenn 5), dizoloet e Suafrika . Dastumad an Transvaal Museum, Northern Flagship Institute, e [[Pretoria]], e Suafrika.]]  '''''Australopithecus''''', eus al latin ''australis'' hag eus an [[henc'hresianeg]] πίθηκος ''pi...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6945" xml:space="preserve">[[skeudenn:Mrs Ples Face.jpg|thumb|300px|Klopenn klok (hep dent al laez hag ar garvan) eus un ''Australopithecus africanus'' oadet a 2,1 milion a vloavezhioù lesanvet &quot;Mrs. Ples&quot; (niverenn katalog STS 5, Sterkfontein cave, hominida karrekaet niverenn 5), dizoloet e Suafrika . Dastumad an Transvaal Museum, Northern Flagship Institute, e [[Pretoria]], e Suafrika.]] 
'''''Australopithecus''''', eus al latin ''australis'' hag eus an [[henc'hresianeg]] πίθηκος ''pithekos'' (&quot;marmouz&quot;), zo ur genad ''[[hominini]]'' hag a veve en Afrika e-doug diwezh ar [[Pliosen]] ha deroù ar [[Pleistosen]]. Diwan a reas ar genad ''[[Homo]]'' (hag an [[Homo sapiens sapiens|dud a vremañ]]) a-douez an  ''Australopithecus'', evel skourr c'hoar da ''Australopithecus sediba''. Ar genera ''[[Paranthropus]]'' ha ''[[Kenyanthropus]]'' zo diwanet ivez a-douez  ''Australopithecus''. ''Australopithecus'' zo un ezel eus an ismeuriad [[Australopithecina]]&lt;ref&gt;Wood, Richmond, 2000, p. &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Briggs, Crowther, 2008, p. 124&lt;/ref&gt; ma lakaer ivez ''[[Ardipithecus]]'' a-wezhioù&lt;ref&gt;Wood, 2010&lt;/ref&gt; daoust ma vez implijet ar ger ''Australopithecina'' a-wezhioù d'ober anv eus izili  ''Australopithecus'' hepken. E-touez spesadoù ar genad emañ ''[[Australopithecus garhi|A. garhi]]'', ''[[Australopithecus africanus|A. africanus]]'', ''[[Australopithecus sediba|A. sediba]]'', ''[[Australopithecus afarensis|A. afarensis]], [[Australopithecus anamensis|A. anamensis]], [[Australopithecus bahrelghazali|A. bahrelghazali]]'' hag ''[[Australopithecus deyiremeda|A. deyiremeda]]''. Dizemglev zo da c'houzout hag eñ e tlefe bezañ renket spesadoù  ''Australopithecus'' zo e genera nevez, pe hag eñ eo heñvelster ''Paranthropus'' ha ''Kenyanthropus'' gant ''Australopithecus'', abalamour ma'z eo digempoell an daksonomiezh dreist-holl&lt;ref name=&quot;Haile-Selassie2010c&quot;&gt;{{cite journal |author=Haile-Selassie, Y |date=27 October 2010 |title=Phylogeny of early Australopithecus: new fossil evidence from the Woranso-Mille (central Afar, Ethiopia)|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences |volume=365 |issue=1556 |pages=3323–3331 |pmid=20855306 |pmc=2981958 |doi=10.1098/rstb.2010.0064}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Ar spesad kentañ eus ar genad zo anavezet, ''A. anamensis'', a vevas e reter Afrika war-dro 4,2 milion a vloavezhioù zo. [[Karrekaenn]]où ''Australopithecus''  a zeuas da vezañ skignet en un doare ledanoc'h-ledan en reter hag e su Afrika&lt;ref&gt;''A. bahrelghazali'' a ziskouez e oa skignet ar genad kalz pelloc'h evit ar pezh a c'heller soñjal diwar ar c'harrekaennnoù dizoloet&lt;/ref&gt;, a-raok dianadiñ war-dro 1,9 milion a vloavezhioù zo (pe etre 1,2 ha 0,6 milion a vloavezhioù zo ma reer anv eus  ''Paranthropus''). Daoust ma n'eus chomet hini ebet eus ar strolladoù staget war-eeun ouzh al lignez-se, ''Australopithecus'' en deus bet diskennidi, rak ar genad ''Homo'' a ziwanas a-douez ur spesad ''Australopithecus''&lt;ref name=&quot;Haile-Selassie2010c&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot; Asfaw99&quot;&gt;{{cite journal | last1 = Asfaw | first1 = B | last2 = White | first2 = T | last3 = Lovejoy | first3 = O | last4 = Latimer | first4 = B | last5 = Simpson | first5 = S | last6 = Suwa | first6 = G | title = Australopithecus garhi: a new species of early hominid from Ethiopia | journal =[[Science (journal)|Science]] | volume = 284 | issue = 5414 | pages = 629–35 | year = 1999 | pmid = 10213683 | doi = 10.1126/science.284.5414.629 | bibcode = 1999Sci...284..629A}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bradshawfoundation.com/origins/australopithecus_africanus.php|title=Exploring the fossil record: Australopithecus africanus|website=[[Bradshaw Foundation]]|language=en|access-date=2019-11-11}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Berger1&quot;&gt;{{Cite journal |last1=Berger |first1=L. R. |last2=de Ruiter |first2=D. J. |last3=Churchill |first3=S. E. |last4=Schmid |first4=P. |last5=Carlson |first5=K. J. |last6=Dirks |first6=P. H. G. M. |last7=Kibii |first7=J. M. |year=2010 |title=''Australopithecus sediba'': a new species of ''Homo''-like australopith from South Africa |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=328 |issue=5975 |pages=195–204 |doi=10.1126/science.1184944 |pmid=20378811|citeseerx=10.1.1.729.7802 |bibcode=2010Sci...328..195B |s2cid=14209370 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Toth2005&quot;&gt;Toth, Nicholas and Schick, Kathy (2005). &quot;African Origins&quot; in ''The Human Past: World Prehistory and the Development of Human Societies'' (Editor: Chris Scarre). London: Thames and Hudson. Page 60. {{ISBN|0-500-28531-4}}&lt;/ref&gt; d'ur mare bennak etre 3 and 2 vilion a vloavezhioù zo&lt;ref name=&quot;Kimbel2016&quot;&gt;{{cite journal |author1=Kimbel, W.H. |author2=Villmoare, B. |date=5 July 2016 |title=From Australopithecus to Homo: the transition that wasn't|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society of London B: Biological Sciences |volume=371 |issue=1698|pages=20150248 |doi=10.1098/rstb.2015.0248 |pmid=27298460 |pmc=4920303 }}&lt;/ref&gt;. 

''Australopithecus'' en doa daou pe dri [[gen (bevoniezh)|gen]] dupliket hag a zeue eus ''[[SRGAP2]]'' war-dro 3,4 ha 2,4 milion a vloavezhioù zo (''[[SRGAP2B]]'' ha ''[[SRGAP2C]]''). An eil anezhe en doa ur roll e kresk niver an [[neuron]]où hag en o dilec'hiadenn en empenn mab-den&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.newscientist.com/article/dn21777-the-humanity-switch-how-one-gene-made-us-brainier/|title=The humanity switch: How one gene made us brainier|last=Reardon|first=Sara|date=2012-05-03|website=New Scientist|language=en-US|access-date=2020-03-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last1=Sporny|first1=Michael|last2=Guez-Haddad|first2=Julia|last3=Kreusch|first3=Annett|last4=Shakartzi|first4=Sivan|last5=Neznansky|first5=Avi|last6=Cross|first6=Alice|last7=Isupov|first7=Michail N.|last8=Qualmann|first8=Britta|last9=Kessels|first9=Michael M.|last10=Opatowsky|first10=Yarden|date=June 2017|title=Structural History of Human SRGAP2 Proteins|journal=Molecular Biology and Evolution|volume=34|issue=6|pages=1463–1478|doi=10.1093/molbev/msx094|issn=0737-4038|pmc=5435084|pmid=28333212}}&lt;/ref&gt;.  Kemmoù bras c'hoarvezet en anatomiezh an dorn a weler ivez, da gentañ e karrekaennoù eus ''A. afarensis'' war-dro 3 milion a vloavezhioù zo (bizied berraet e-keñver ar biz-meud ha kemmoù er c'houbloù etre ar [[biz-yod]], an [[Tristurieg (askorn)|trapeziom]] hag ar [[pennog]])&lt;ref name=&quot;Tocheri2008&quot;&gt;{{Cite journal |author1=Tocheri, Matthew W. |author2=Orr, Caley M. |author3=Jocofsky, Marc C. |author4=Marzke, Mary W. |author4-link=Mary Marzke|date=April 2008 |title=The evolutionary history of the hominin hand since the last common ancestor of Pan and Homo|journal=[[Journal of Anatomy]]|volume=212 |issue=4 |pages=544–562 |doi=10.1111/j.1469-7580.2008.00865.x |pmid=18380869|pmc=2409097 }}&lt;/ref&gt;. 

==Notennoù==
{{Daveoù}}


[[Rummad:Australopithecus]]
[[Rummad:Bronneged Afrika er Pliosen]]
[[Rummad:Bronneged Afrika er Pleistosen]]
[[Rummad:Genadoù primated ar Ragistor]]
[[Rummad:Primated ar pliosen]]</text>
      <sha1>cilzg5bcw9ea9kemsee9syom7zkpw90</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007515</id>
      <parentid>2007514</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T01:53:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Adkas war-du [[Aostralopitek]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24" xml:space="preserve">#ADKAS [[Aostralopitek]]</text>
      <sha1>ecyddmylzjt5ieihe2ambuow99xu6g2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Genadoù primated ar Ragistor</title>
    <ns>14</ns>
    <id>152792</id>
    <revision>
      <id>2007518</id>
      <timestamp>2022-08-11T02:02:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[Rummad:Primated ar Ragistor]] [[Rummad:Genadoù primated]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60" xml:space="preserve">[[Rummad:Primated ar Ragistor]]
[[Rummad:Genadoù primated]]</text>
      <sha1>ad0kpiddhn1lmn0pvxh09acy1ko8xg8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Primated ar Ragistor</title>
    <ns>14</ns>
    <id>152793</id>
    <revision>
      <id>2007521</id>
      <timestamp>2022-08-11T02:08:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[rummad:Primated]] [[rummad:Genadoù bronneged]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49" xml:space="preserve">[[rummad:Primated]]
[[rummad:Genadoù bronneged]]</text>
      <sha1>k35y2972023rtr1c87hsi6hmir6yljq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Genadoù primated</title>
    <ns>14</ns>
    <id>152794</id>
    <revision>
      <id>2007522</id>
      <timestamp>2022-08-11T02:10:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[Rummad:Genadoù bronneged]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29" xml:space="preserve">[[Rummad:Genadoù bronneged]]</text>
      <sha1>ayj4b6ep0xukucip74nw4yj641sgxbs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Australopithecus</title>
    <ns>14</ns>
    <id>152795</id>
    <revision>
      <id>2007523</id>
      <timestamp>2022-08-11T02:16:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[Rummad:Hominini]] [[Rummad:Marmouzed ar Ragistor]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52" xml:space="preserve">[[Rummad:Hominini]]
[[Rummad:Marmouzed ar Ragistor]]</text>
      <sha1>grjlxtejq6bjt6rf285qdsb6et6czz2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Hominini</title>
    <ns>14</ns>
    <id>152796</id>
    <revision>
      <id>2007524</id>
      <timestamp>2022-08-11T02:18:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[Rummad:Homininae]] [[Rummad:Paleoantropologiezh]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="51" xml:space="preserve">[[Rummad:Homininae]]
[[Rummad:Paleoantropologiezh]]</text>
      <sha1>p5i88wvkijsbfy7q20knqfmcmipf3o7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Homininae</title>
    <ns>14</ns>
    <id>152797</id>
    <revision>
      <id>2007525</id>
      <timestamp>2022-08-11T02:19:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[Rummad:Marmouzed]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" xml:space="preserve">[[Rummad:Marmouzed]]</text>
      <sha1>nxvxk2k6q7gz2oo62awobboeqry5rre</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Bronneged Afrika er Pliosen</title>
    <ns>14</ns>
    <id>152798</id>
    <revision>
      <id>2007526</id>
      <timestamp>2022-08-11T02:22:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[Rummad:Bronneged ar Pliosen]] [[Rummad:Primated an neogenel]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63" xml:space="preserve">[[Rummad:Bronneged ar Pliosen]]
[[Rummad:Primated an neogenel]]</text>
      <sha1>gtwr692guh49gqt7vtyc2k95aodyfor</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007527</id>
      <parentid>2007526</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T02:24:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] :  + [[Rummad:Loened Afrika er Pliosen]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="99" xml:space="preserve">[[Rummad:Bronneged ar Pliosen]]
[[Rummad:Primated an neogenel]]
[[Rummad:Loened Afrika er Pliosen]]</text>
      <sha1>oi96f8w2fgvhyjxxcwg1mi4d4f77mq5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Bronneged ar Pliosen</title>
    <ns>14</ns>
    <id>152799</id>
    <revision>
      <id>2007528</id>
      <timestamp>2022-08-11T02:26:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[Rummad:Loened ar Pliosen]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28" xml:space="preserve">[[Rummad:Loened ar Pliosen]]</text>
      <sha1>8ux13kjn8fgf2cz7b0wdy33r5ycffkc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Loened ar Pliosen</title>
    <ns>14</ns>
    <id>152800</id>
    <revision>
      <id>2007529</id>
      <timestamp>2022-08-11T02:27:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[Rummad:Pliosen]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18" xml:space="preserve">[[Rummad:Pliosen]]</text>
      <sha1>nm53i940ihj6ec0k2hms6go26fsmrkb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Bronneged Afrika er Pleistosen</title>
    <ns>14</ns>
    <id>152801</id>
    <revision>
      <id>2007530</id>
      <timestamp>2022-08-11T02:28:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[Rummad:Loened ar Pleistosen]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31" xml:space="preserve">[[Rummad:Loened ar Pleistosen]]</text>
      <sha1>qopmyekrxoy9lyn50tbxa6wm2jrde49</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Loened ar Pleistosen</title>
    <ns>14</ns>
    <id>152802</id>
    <revision>
      <id>2007531</id>
      <timestamp>2022-08-11T02:28:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[Rummad:Pleistosen]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21" xml:space="preserve">[[Rummad:Pleistosen]]</text>
      <sha1>m3a9zpcciq65zveu3jk8zrg4rek5c12</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kaozeadenn Implijer:Velimir Ivanovic</title>
    <ns>3</ns>
    <id>152803</id>
    <revision>
      <id>2007538</id>
      <timestamp>2022-08-11T05:33:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Liuxinyu970226</username>
        <id>17430</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt; == Global ban proposal notification == {{subst:#ifeq:{{subst:CONTENTLANG}}|en||Apologies for writing in English. {{int:Please-translate}}}} There is an on-going discussion about a proposal that you be globally banned from editing all Wikimedia projects. You are invited to participate at [[:m:Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic|Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic]] on Meta-Wiki. {{int:Fe...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="571" xml:space="preserve">&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
== Global ban proposal notification ==
Apologies for writing in English. {{int:Please-translate}}
There is an on-going discussion about a proposal that you be globally banned from editing all Wikimedia projects. You are invited to participate at [[:m:Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic|Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic]] on Meta-Wiki. {{int:Feedback-thanks-title}} [[Implijer:Liuxinyu970226|Liuxinyu970226]] ([[Kaozeadenn Implijer:Liuxinyu970226|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 05:33 (UTC)</text>
      <sha1>1dlyatbsuwpya3loj5sl9sd1nt6k4z1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Enez-Null</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152804</id>
    <revision>
      <id>2007539</id>
      <timestamp>2022-08-11T06:28:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Huñvreüs</username>
        <id>54570</id>
      </contributor>
      <comment>Boulc’het</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="843" xml:space="preserve">'''Enez-Null''' zo un enez ijinet e lec’h er [[Douar|Voul-douar]] ma kej [[hedredenn Greenwich]] hag ar [[keheder|c’heheder]], e [[ledred]] 0 hag [[hedred]] 0&lt;ref&gt;{{en}} {{Liamm web
|url=https://blogs.loc.gov/maps/2016/04/the-geographical-oddity-of-null-island/
|titl=The Geographical Oddity of Null Island
|oberour=Library of Congress
|bloaz=2016
|miz=Ebrel
|deiz=22
}}&lt;/ref&gt;. Emañ e [[dourioù etrebroadel]], e [[pleg-mor Ginea]], war-dro 600 km e kornôg eus [[Afrika]]. El lec’h-mañ ez eus ur boue meteo anvet ''Soul Buoy''.

Krouet eo bet an enez-mañ peogwir e c’hell ur meziant fazius a glask jedoniañ ul lec’h kavout «&amp;nbsp;disoc’h ebet&amp;nbsp;», pe ''null'', ha reiñ da grediñ emañ al lec’h emeur o klask (0, 0).

== Daveoù ==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Inizi Afrika]]
[[Rummad:Lec'hioù ijinet]]

{{DEFAULTSORT:Null}}</text>
      <sha1>h0dnsgb2mzsad5uabjbb8qa2fnm3bnf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rummad:Lec'hioù ijinet</title>
    <ns>14</ns>
    <id>152805</id>
    <revision>
      <id>2007540</id>
      <timestamp>2022-08-11T06:29:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Huñvreüs</username>
        <id>54570</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;[[Rummad:Lec'hioù]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" xml:space="preserve">[[Rummad:Lec'hioù]]</text>
      <sha1>bie5q2gks09dv7sdew71x6qddrm5387</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kaozeal:Manching</title>
    <ns>1</ns>
    <id>152806</id>
    <revision>
      <id>2007541</id>
      <timestamp>2022-08-11T06:43:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;&quot;kumun kenwerzhel&quot; : iskis... --~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="130" xml:space="preserve">&quot;kumun kenwerzhel&quot; : iskis... --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 06:43 (UTC)</text>
      <sha1>ju8xg61bhlgf4l6x6b3j8jfcmxqica8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007545</id>
      <parentid>2007541</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T07:22:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Huñvreüs</username>
        <id>54570</id>
      </contributor>
      <comment>Kumun kenwerzhel</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="389" xml:space="preserve">==Kumun kenwerzhel==
&quot;kumun kenwerzhel&quot; : iskis... --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 06:43 (UTC)
: Ur [[:de:wikt:Markt]] eo, [[:en:wikt:market town]] e saozneg. {{ping|Kadwalan}} en deus degaset an droidigezh e Wikiroadennoù. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 07:22 (UTC)</text>
      <sha1>f0f51x2a97taud67aerkb64hmzrx3yp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007568</id>
      <parentid>2007545</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T11:45:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <comment>/* Kumun kenwerzhel */ Respont</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="567" xml:space="preserve">==Kumun kenwerzhel==
&quot;kumun kenwerzhel&quot; : iskis... --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 06:43 (UTC)
: Ur [[:de:wikt:Markt]] eo, [[:en:wikt:market town]] e saozneg. {{ping|Kadwalan}} en deus degaset an droidigezh e Wikiroadennoù. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 07:22 (UTC)
::Ya, n'ouzon ket eus petra zo kaoz. Toet eme us diwar ar saozneg a gav din [[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 11:45 (UTC)</text>
      <sha1>1yz5ju1ijbeewknv2as9viq0g507aqg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007569</id>
      <parentid>2007568</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T11:45:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="575" xml:space="preserve">==Kumun kenwerzhel==
&quot;kumun kenwerzhel&quot; : iskis... --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 06:43 (UTC)
: Ur [[:de:wikt:Markt]] eo, [[:en:wikt:market town]] e saozneg. {{ping|Kadwalan}} en deus degaset an droidigezh e Wikiroadennoù. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 07:22 (UTC)
::Ya, n'ouzon ket eus petra zo kaoz. Troet em eus ar ger diwar ar saozneg a gav din [[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 11:45 (UTC)</text>
      <sha1>a73g4koxivehuvs8643ll9z5dpq8weu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007570</id>
      <parentid>2007569</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T11:49:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="610" xml:space="preserve">==Kumun kenwerzhel==
&quot;kumun kenwerzhel&quot; : iskis... --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 06:43 (UTC)
: Ur [[:de:wikt:Markt]] eo, [[:en:wikt:market town]] e saozneg. {{ping|Kadwalan}} en deus degaset an droidigezh e Wikiroadennoù. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 07:22 (UTC)
::Ya, anv a oa eus &quot; a municipality with market privileges in Germany&quot;. Troet em eus ar ger diwar ar saozneg a gav din [[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 11:45 (UTC)</text>
      <sha1>orxis6zfx78edpp5kqtemjrp2sx6g1t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2007571</id>
      <parentid>2007570</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T11:50:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kadwalan</username>
        <id>423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="580" xml:space="preserve">==Kumun kenwerzhel==
&quot;kumun kenwerzhel&quot; : iskis... --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 06:43 (UTC)
: Ur [[:de:wikt:Markt]] eo, [[:en:wikt:market town]] e saozneg. {{ping|Kadwalan}} en deus degaset an droidigezh e Wikiroadennoù. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 07:22 (UTC)
::Ya, anv a oa eus &quot; a municipality with market privileges in Germany&quot;. cheñchet em eus [[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 11:45 (UTC)</text>
      <sha1>8x8kk4qelvke340s7g0kz4hmcpd9h74</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kaozeal:Focunates</title>
    <ns>1</ns>
    <id>152807</id>
    <revision>
      <id>2007542</id>
      <timestamp>2022-08-11T06:50:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Llydawr</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Pajenn krouet gant : &quot;&quot;traoñienn Saint-Barthélemy&quot; : pelec'h emañ al lec'h-se e Tirol ? --~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="169" xml:space="preserve">&quot;traoñienn Saint-Barthélemy&quot; : pelec'h emañ al lec'h-se e Tirol ? --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Eost 2022 da 06:50 (UTC)</text>
      <sha1>7l582vyc7gprcwdush7ll6qeuy19m50</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>