Wicidestun cywikisource https://cy.wikisource.org/wiki/Hafan MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Arbennig Sgwrs Defnyddiwr Sgwrs Defnyddiwr Wicidestun Sgwrs Wicidestun Delwedd Sgwrs Delwedd MediaWici Sgwrs MediaWici Nodyn Sgwrs Nodyn Cymorth Sgwrs Cymorth Categori Sgwrs Categori Tudalen Sgwrs Tudalen Indecs Sgwrs Indecs TimedText TimedText talk Modiwl Sgwrs modiwl Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 104 7478 37940 37014 2022-08-14T13:55:53Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{center block| <poem> :Brywes dwfr a halen nen gawl erfin, :Bydd weithiau'n anodd gael pen wnionyn '''''Tom'''''. Wel wfft i'ch calon gyda'ch cealed Onid y'ch yn ddi gwilydd roi ''ffare'' mor galed. '''''Gwidd'''''. Os daw ataf fi na mawr na mân, :Yn waelaidd hwy gan weled. '''''Tom.''''' Mae'n dost i chwi eu bwlio'n hwy'n weigion eu boliau. '''''Gwidd''','' Fe allai ca'u hwy fara, os codant yn forau; :Ond ni wiw i un o honynt edrych yn ddig— :Ni cha'n hwy lawr gig i'w cegau. :Hwy ga'n' frwchan i'w einio, a llith, a chawl :Uwd a llymru, a bytatws a llaeth enwyn, (cenin :A chaws gan g'leted a lledr clytio, :Wiw son am ymenyn na disgwyl mono. '''''Tom'''''. Ateliwch eich tafod;—'does and Sir Aberteifi, :A pheth o Sir Gaer, fel yna'n rhagori. '''''Gwidd''.''' Mae bywioliaeth galed lawer tro, :Trwy wledydd lle bo tlodi. '''''Tom'''''. Wel gan i chwi fwgwth cymaint afwydd, :Mae rhyw alwedigaeth i bawb yn digwydd; :Rhaid i bawb geisio offer i ymladd am fwyd, :A'r crydd gael mynawyd newydd. '''''Gwidd'''''. Wel un o chwedlau gwir y Saeson :''Necesity is the mother of Invention'', :Ni wnae neb fawr, mi wrantaf fi, :Ond rhag tylodi a dyledion. :Myfi ydyw'r ''Fadam'', 'rwyf fel gwialen fedw,. :Mi chwipiaf ac a giciaf rai yma ac acw, :Mi wnaf i bawb gychwyn tra fo hoedl ac iechyd, :Neu os trinia'n hwy ddiogi, hwy dro'n i ddygyd, '''''Tom'''''. Chwi yrasoch rai i'w crogi, :Rhwng balchder a gofidi :Ac rhagoch chwi mewn cyni caeth :Rhyfeddod aeth i foddi. :A llawer lodes ledrydd :Aeth í hwrio o'ch herwydd, :Rhai i ladratta, gwaetha gwys, :A'r lleill yn ca'lyn celwydd. '''''Gwidd'''''. Onid yw merched mor affawen. </poem> }} </br><noinclude><references/></noinclude> csfin5e2nxcci7y4y7l94php1sw0t7t 37941 37940 2022-08-14T13:56:26Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{center block| <poem> :Brywes dwfr a halen nen gawl erfin, :Bydd weithiau'n anodd gael pen wnionyn '''''Tom'''''. Wel wfft i'ch calon gyda'ch cealed Onid y'ch yn ddi gwilydd roi ''ffare'' mor galed. '''''Gwidd'''''. Os daw ataf fi na mawr na mân, :Yn waelaidd hwy gan weled. '''''Tom.''''' Mae'n dost i chwi eu bwlio'n hwy'n weigion eu boliau. '''''Gwidd''','' Fe allai ca'u hwy fara, os codant yn forau; :Ond ni wiw i un o honynt edrych yn ddig— :Ni cha'n hwy lawr gig i'w cegau. :Hwy ga'n' frwchan i'w einio, a llith, a chawl :Uwd a llymru, a bytatws a llaeth enwyn, (cenin :A chaws gan g'leted a lledr clytio, :Wiw son am ymenyn na disgwyl mono. '''''Tom'''''. Ateliwch eich tafod;—'does and Sir Aberteifi, :A pheth o Sir Gaer, fel yna'n rhagori. '''''Gwidd''.''' Mae bywioliaeth galed lawer tro, :Trwy wledydd lle bo tlodi. '''''Tom'''''. Wel gan i chwi fwgwth cymaint afwydd, :Mae rhyw alwedigaeth i bawb yn digwydd; :Rhaid i bawb geisio offer i ymladd am fwyd, :A'r crydd gael mynawyd newydd. '''''Gwidd'''''. Wel un o chwedlau gwir y Saeson :''Necesity is the mother of Invention'', :Ni wnae neb fawr, mi wrantaf fi, :Ond rhag tylodi a dyledion. :Myfi ydyw'r ''Fadam'', 'rwyf fel gwialen fedw,. :Mi chwipiaf ac a giciaf rai yma ac acw, :Mi wnaf i bawb gychwyn tra fo hoedl ac iechyd, :Neu os trinia'n hwy ddiogi, hwy dro'n i ddygyd, '''''Tom'''''. Chwi yrasoch rai i'w crogi, :Rhwng balchder a gofidi :Ac rhagoch chwi mewn cyni caeth :Rhyfeddod aeth i foddi. :A llawer lodes ledrydd :Aeth í hwrio o'ch herwydd, :Rhai i ladratta, gwaetha gwys, :A'r lleill yn ca'lyn celwydd. '''''Gwidd'''''. Onid yw merched mor aflawen. </poem> }} </br><noinclude><references/></noinclude> 3v4grbshgnka7iesbhud6rv3nyha0of 2 10285 37939 37924 2022-08-14T13:41:57Z AlwynapHuw 1710 wikitext text/x-wiki ==Wedi eu Cyhoeddi== #[[Llenyddiaeth Fy Ngwlad|Llenyddiaeth Fy Ngwlad gan Thomas Morris Jones (Gwenallt)]] #[[Aildrefniad Cymdeithas|Aildrefniad Cymdeithas gan R J Derfel]] #[[Yny lhyvyr hwnn|Yny lhyvyr hwnn gan John Prys]] #[[Ban wedy i dynny|Ban wedy i dynny gan William Salesbury]] #[[Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia|Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia gan Abraham Mathews]] #[[Mesur Diogelwch ar Gludiant i Ddysgwyr (Cymru) 2011]] #[[Cymru Fu|Cymru Fu gan Isaac Foulkes]] #[[Coelion Cymru|Coelion Cymru gan Evan Isaac]] #[[Mesur Addysg (Cymru) 2011]] #[[Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn)|Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn) gan John Gwyddno Williams]] #[[Bil Cymru Atebolrwydd a Grymuso Ariannol 2014]] #[[Lewsyn yr Heliwr (nofel)]] #[[Cynllun iaith Gymraeg Swyddfa Ysgrifennydd Gwladol Cymru 2010]] #[[Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd]] #[[Ar y Groesffordd]] #[[Caniadau ac ati]] #[[Caniadau Buddug]] #[[Cerddi a Baledi]] #[[Cyflafan Ofnadwy Dolgellau]] #[[Gwaith Ann Griffiths|Gwaith Ann Griffiths gan John Hughes]] #[[Gwaith John Davies|Gwaith John Davies gan John Hughes]] #[[Gwaith Thomas Griffiths|Thomas Griffiths gan John Hughes]] #[[Gwaith John Hughes|Gwaith John Hughes gan John Hughes]] #[[Gwaith John Thomas|Gwaith John Thomas gan gan John Thomas, Lerpwl]] #[[Rhan o waith mewn Cernyweg Canol (Add. Ch. 19491)]] #[[Twm o'r Nant Cyf II (ab Owen)]] #[[William Jones (Nofel)]] #[[Cerddi'r Eryri]] #[[Chwedlau'r Aelwyd]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Plant Dic Sion Dafydd]] #[[Telynegion Maes a Môr]] #[[Tro yn Llydaw]] #[[Y Cywyddwyr Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau]] #[[Hanes Methodistiaeth Corris a'r Amgylchoedd]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 1]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 2]] #[[Bywyd a Gwaith Henry Richard AS]] #[[Gwaith Ceiriog]] #[[Gwaith Islwyn (Cyfres y Fil)]] #[[Y Siswrn]] #[[Gwaith Dafydd ap Gwilym]] #[[Diarhebion Cymru]] #[[Goronwy Owen - Detholiad o'i Farddoniaeth]] #[[Cân neu Ddwy]] #[[Llyfr Nest]] #[[O Law i Law]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Ceris y Pwll]] #[[Gwaith Alun]] #[[Straeon y Pentan]] #[[Traethawd ar Hanes Plwyf Merthyr]] #[[Hanes Bywyd ac Anturiaethau Dr Livingstone]] #[[Hanes Pedr Fawr, Ymerawdwr Rwssia]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf I]] #[[Griffith Ellis Bootle, Cymru Cyf 23, 1902]] #[[Catherine Prichard (Buddug), Cymru, Cyfrol 39, 1910]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Rhai o Gymry Lerpwl|Rhai o Gymry Lerpwl gan Anhysbys]] #[[Y Gelfyddyd Gwta|Y Gelfyddyd Gwta gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Rhyfeddodau'r Cread|Rhyfeddodau'r Cread Gwilym Owen (1880 - 1940)]] #[[Cartrefi Cymru, O. M. Edwards|Cartrefi Cymru gan Owen Morgan Edwards]] #[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg|Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg gan Owen Morgan Edwards]] #[[Llyfr Del|Llyfr Del gan Owen Morgan Edwards]] #[[Tro i'r De|Tro i'r De gan Owen Morgan Edwards]] #[[Yn y Wlad|Yn y Wlad gan Owen Morgan Edwards]] ==Wedi eu cyhoeddi heb sgan== #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Pascon Agan Arluth]] #[[Cyfieithiadau o gerddi i'r Gymraeg]] ==Wedi eu prawfddarllen heb eu cyhoeddi== #[[Indecs:Daffr Owen.pdf]] #[[Diliau Meirion Cyf I]] #[[Indecs:Hynafiaethau Edeyrnion.pdf]] # [[Enwogion Ceredigion]] # [[Indecs:Er Mwyn Cymru.pdf]] ==Rhannau wedi eu cyhoeddi== #[[Enwogion Sir Aberteifi]] 13/187 #[[Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I]] 235/524 #[[Indecs:Cofiant y diweddar Barch Robert Everett.pdf]] 37/360 #[[Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I]] 31/683 ==Angen eu prawfddarllen== #[[Indecs:Tri chryfion byd.pdf]] 13/58 #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]] 0/40 #[[Indecs:Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill.pdf]] 0/49 #[[Indecs:Diliau Meirion Cyf II.pdf]] 36/98 #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] 0/68 #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]] 11/82 #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]] 15/100 #[[Indecs:Mabinogion J M Edwards Cyf 1.pdf]] 11/99 #[[Indecs:Cofiant Dafydd Rolant Pennal.pdf]] 83/149 #[[Indecs:Hynafiaethau Nant Nantlle.pdf]] 20/116 #[[Indecs:Gweledigaethau y bardd cwsg (IA gweledigaethauy00wynn).pdf]] 47/119 #[[Indecs:Ap-Vychan-CyK.djvu]] 26/121 #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]] 33/135 #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]] 12/121 #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]] 0/106 #[[Indecs:Traethawd ar enwogion Swydd Feirion etc.pdf]] 59/160 #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] 32/128 #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] 45/130 #[[Indecs:Mabinogion - (o Lyfr coch Hergest) (IA mabinogionolyfrc00edwa).pdf|Mabinogion J M Edwards Cyf 2]] 0/116 #[[Indecs:Geiriadur Cymraeg a Saesneg Byr, Cyfres y Fil.pdf]] 33/139 #[[Indecs:Gwaith-Gwilym-Hiraethog-CyK.djvu]] 23/126 #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎ 19/131 #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]] 15/123 #[[Indecs:Llyfr Gloywi Cymraeg.pdf]] 12/137 #[[Indecs:Dewi Wyb (Ab Owen).pdf]] 18/135 #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]] 1/127 #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]] 0/116 #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.pdf]] 7/136 #[[Indecs:Profedigaethau Enoc Huws.pdf]]124/356 #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] 6/140 #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]] 5/168 #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ 1/160 #[[Indecs:Hynafiaethau Llandegai a Llanllechid.pdf]] 0/182 #[[Indecs:Yr athrawes o ddifrif.pdf]] 10/170 #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]] 1/131 #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf]] 0/128 #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]] 0/116 #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.pdf]] 0/128 #[[Indecs:Caneuon Mynyddog.djvu]] 10/140 #[[Indecs:Oriau'r Hwyr.pdf]]2/144 #[[Indecs:Y trydydd cynyg Mynyddog.djvu]] 0/138 #[[Indecs:Yr ail Gynnyg, Mynyddog.djvu]] 18/144 #[[Indecs:Caniadau John Morris-Jones.djvu]] 55/213 #[[Indecs:Cwm Eithin.pdf]] 91/260 #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]] 5/136 #[[Indecs:Iolo Goch (Ab Owen).pdf]] 2/128 #[[Indecs:Aleluia - neu, lyfr o hymnau (IA aleluianh00will).pdf]] 0/184 #[[Indecs:Clasuron Rhyddiaith Cymru.pdf]] 40/202 #[[Indecs:Camrau mewn grammadeg Cymreig (IA camraumewngramma00apiw).pdf]] 0/168 #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] 0/136 #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] 0/176 #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]] 24/90 #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] 0/140 #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]] 0/140 #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]] 0/134 #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]] 0/135 #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] 0/196 #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]] 0/134 #[[Indecs:Wil Brydydd y Coed.pdf]] 0/182 #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]] 0/202 #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]] 7/247 #[[Indecs:Cofiant James Davies Radnor O.djvu]] 0/246 #[[Indecs:Y Cychwyn.pdf]] 0/254 #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]] 0/226 #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] 8/272 #[[Indecs:Er mwyn Iesu - pregethau, &c t (IA ermwyniesupreget00jone).pdf]] 0/266 #[[Indecs:Traethodau ac Areithiau R J Derfel.pdf]] 0/288 #[[Indecs:Cofiant am y Parch Richard Humphreys.djvu]] 28/304 #[[Indecs:Cofiant a gweithiau Risiart Ddu o Wynedd.djvu]] 7/316 #Indecs:Testament Newydd ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu Grist.djvu #[[Indecs:Cofiant y diweddar Barch Robert Everett.pdf]] 69/388 #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 1 (IA pantycelyn gweithiau1).pdf]] 3/344 #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 2 (IA pantycelyn gweithiau2).pdf]] 0/349 #[[Indecs:Llyfr emynau (IA llyfrem00jone).pdf]] 1/340 #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] 0/388 #[[Indecs:Taith y pererin darluniadol.pdf]] 14/323 #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] 0/324 #[[Indecs:Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price (IA bywgraffiadydiwe00evan).pdf]] 0/314 #[[Indecs:Hunangofiant Rhys Owen, Gweinidog Bethel.pdf]] 0/434 #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1902.djvu]] 0/432 #[[Indecs:Methodistiaeth Môn.pdf]] 0/416 #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]] 100/554 #[[Indecs:Testament Newydd ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu Grist.djvu]] 11/329 #[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf II.djvu]] 0/574 #[[Indecs:Hanes Morganwg (IA hanesmorganwg00morggoog).pdf]] 0/586 #[[Indecs:Hanes Cymru America.djvu]] 0/575 #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf I.pdf]] 0/588 #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf II.pdf]] 0/556 #[[Indecs:Hanes Llenyddiaeth Gymreig o 1320 hyd 1650.pdf]] 0/504 #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] 1/624 #[[Indecs:Cantref Meirionydd.pdf]] 39/630 #[[Indecs:Geiriadur bywgraffyddol o enwogion cymru 1867-Cyf I.djvu]] 31/683 #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol I.djvu]] 14/640 #[[Indecs:Methodist Cymru Cyfrol II.djvu]] 0/624 #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol III.djvu]] 0/626 #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] 20/666 #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf I.pdf]] 30/775 #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf II.pdf]] 14/772 #[[Indecs:Gwaith barddonol Islwyn - 1832-1878 (IA gwaithbarddonoli00islw).pdf]] 8/884 #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.pdf]] ffeil wedi ei llygrio ==Wedi sganio efo peiriant Wiki UK== #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]] #[[Indecs:Yn y Wlad.pdf]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]] #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Del (OME).pdf]] #[[Indecs:Dewi Wyb (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]] #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]] #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:O Law i Law.pdf]] #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Cwm Eithin.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]] #[[Indecs:Iolo Goch (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Ceris y Pwll.pdf]] #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]] #[[Indecs:Penillion Telyn.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Owen.pdf]] #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]] #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]] #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.pdf]] #[[Indecs:Tro i'r De.pdf]] #[[Indecs:Yr Hwiangerddi (O M Edwards).pdf]] #[[Indecs:Y Gelfyddyd Gwta.pdf]] #[[Indecs:Rhyfeddodau'r Cread.pdf]] #[[Indecs:Ar y Groesffordd.pdf]] #[[Indecs:Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd.pdf]] #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎ #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ #[[Indecs:Daffr Owen.pdf]] #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]] #[[Indecs:Lewsyn yr Heliwr 01.pdf]]‎ #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]] #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]] #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]] #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]] #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]] #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]] #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]] #[[Indecs:Y Cychwyn.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] ===Saesneg=== #The History of The Great European War Vol 1 [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_The_Great_European_War_Vol_1.pdf] #The History of The Great European War Vol II [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_II.pdf] #The History of The Great European War Vol III [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_III.pdf] #Kalendars of Gwynedd [https://en.wikisource.org/wiki/Index:Kalendars_of_Gwynedd.pdf] #Speeches and addresses by the late Thomas E. Ellis M.P. [https://en.wikisource.org/wiki/Index:Speeches_and_addresses_by_the_late_Thomas_E_Ellis_M_P.pdf] p61jmhb897qb57t17wypb4s3a6tl8rg 38011 37939 2022-08-14T23:59:28Z AlwynapHuw 1710 /* Angen eu prawfddarllen */ wikitext text/x-wiki ==Wedi eu Cyhoeddi== #[[Llenyddiaeth Fy Ngwlad|Llenyddiaeth Fy Ngwlad gan Thomas Morris Jones (Gwenallt)]] #[[Aildrefniad Cymdeithas|Aildrefniad Cymdeithas gan R J Derfel]] #[[Yny lhyvyr hwnn|Yny lhyvyr hwnn gan John Prys]] #[[Ban wedy i dynny|Ban wedy i dynny gan William Salesbury]] #[[Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia|Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia gan Abraham Mathews]] #[[Mesur Diogelwch ar Gludiant i Ddysgwyr (Cymru) 2011]] #[[Cymru Fu|Cymru Fu gan Isaac Foulkes]] #[[Coelion Cymru|Coelion Cymru gan Evan Isaac]] #[[Mesur Addysg (Cymru) 2011]] #[[Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn)|Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn) gan John Gwyddno Williams]] #[[Bil Cymru Atebolrwydd a Grymuso Ariannol 2014]] #[[Lewsyn yr Heliwr (nofel)]] #[[Cynllun iaith Gymraeg Swyddfa Ysgrifennydd Gwladol Cymru 2010]] #[[Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd]] #[[Ar y Groesffordd]] #[[Caniadau ac ati]] #[[Caniadau Buddug]] #[[Cerddi a Baledi]] #[[Cyflafan Ofnadwy Dolgellau]] #[[Gwaith Ann Griffiths|Gwaith Ann Griffiths gan John Hughes]] #[[Gwaith John Davies|Gwaith John Davies gan John Hughes]] #[[Gwaith Thomas Griffiths|Thomas Griffiths gan John Hughes]] #[[Gwaith John Hughes|Gwaith John Hughes gan John Hughes]] #[[Gwaith John Thomas|Gwaith John Thomas gan gan John Thomas, Lerpwl]] #[[Rhan o waith mewn Cernyweg Canol (Add. Ch. 19491)]] #[[Twm o'r Nant Cyf II (ab Owen)]] #[[William Jones (Nofel)]] #[[Cerddi'r Eryri]] #[[Chwedlau'r Aelwyd]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Plant Dic Sion Dafydd]] #[[Telynegion Maes a Môr]] #[[Tro yn Llydaw]] #[[Y Cywyddwyr Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau]] #[[Hanes Methodistiaeth Corris a'r Amgylchoedd]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 1]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 2]] #[[Bywyd a Gwaith Henry Richard AS]] #[[Gwaith Ceiriog]] #[[Gwaith Islwyn (Cyfres y Fil)]] #[[Y Siswrn]] #[[Gwaith Dafydd ap Gwilym]] #[[Diarhebion Cymru]] #[[Goronwy Owen - Detholiad o'i Farddoniaeth]] #[[Cân neu Ddwy]] #[[Llyfr Nest]] #[[O Law i Law]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Ceris y Pwll]] #[[Gwaith Alun]] #[[Straeon y Pentan]] #[[Traethawd ar Hanes Plwyf Merthyr]] #[[Hanes Bywyd ac Anturiaethau Dr Livingstone]] #[[Hanes Pedr Fawr, Ymerawdwr Rwssia]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf I]] #[[Griffith Ellis Bootle, Cymru Cyf 23, 1902]] #[[Catherine Prichard (Buddug), Cymru, Cyfrol 39, 1910]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Rhai o Gymry Lerpwl|Rhai o Gymry Lerpwl gan Anhysbys]] #[[Y Gelfyddyd Gwta|Y Gelfyddyd Gwta gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Rhyfeddodau'r Cread|Rhyfeddodau'r Cread Gwilym Owen (1880 - 1940)]] #[[Cartrefi Cymru, O. M. Edwards|Cartrefi Cymru gan Owen Morgan Edwards]] #[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg|Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg gan Owen Morgan Edwards]] #[[Llyfr Del|Llyfr Del gan Owen Morgan Edwards]] #[[Tro i'r De|Tro i'r De gan Owen Morgan Edwards]] #[[Yn y Wlad|Yn y Wlad gan Owen Morgan Edwards]] ==Wedi eu cyhoeddi heb sgan== #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Pascon Agan Arluth]] #[[Cyfieithiadau o gerddi i'r Gymraeg]] ==Wedi eu prawfddarllen heb eu cyhoeddi== #[[Indecs:Daffr Owen.pdf]] #[[Diliau Meirion Cyf I]] #[[Indecs:Hynafiaethau Edeyrnion.pdf]] # [[Enwogion Ceredigion]] # [[Indecs:Er Mwyn Cymru.pdf]] ==Rhannau wedi eu cyhoeddi== #[[Enwogion Sir Aberteifi]] 13/187 #[[Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I]] 235/524 #[[Indecs:Cofiant y diweddar Barch Robert Everett.pdf]] 37/360 #[[Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I]] 31/683 ==Angen eu prawfddarllen== #[[Indecs:Tri chryfion byd.pdf]] 13/58 #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]] 19/40 #[[Indecs:Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill.pdf]] 0/49 #[[Indecs:Diliau Meirion Cyf II.pdf]] 36/98 #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] 0/68 #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]] 11/82 #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]] 15/100 #[[Indecs:Mabinogion J M Edwards Cyf 1.pdf]] 11/99 #[[Indecs:Cofiant Dafydd Rolant Pennal.pdf]] 108/149 #[[Indecs:Hynafiaethau Nant Nantlle.pdf]] 20/116 #[[Indecs:Gweledigaethau y bardd cwsg (IA gweledigaethauy00wynn).pdf]] 47/119 #[[Indecs:Ap-Vychan-CyK.djvu]] 26/121 #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]] 33/135 #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]] 12/121 #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]] 0/106 #[[Indecs:Traethawd ar enwogion Swydd Feirion etc.pdf]] 59/160 #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] 32/128 #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] 45/130 #[[Indecs:Mabinogion - (o Lyfr coch Hergest) (IA mabinogionolyfrc00edwa).pdf|Mabinogion J M Edwards Cyf 2]] 0/116 #[[Indecs:Geiriadur Cymraeg a Saesneg Byr, Cyfres y Fil.pdf]] 33/139 #[[Indecs:Gwaith-Gwilym-Hiraethog-CyK.djvu]] 23/126 #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎ 19/131 #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]] 15/123 #[[Indecs:Llyfr Gloywi Cymraeg.pdf]] 12/137 #[[Indecs:Dewi Wyb (Ab Owen).pdf]] 18/135 #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]] 1/127 #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]] 0/116 #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.pdf]] 7/136 #[[Indecs:Profedigaethau Enoc Huws.pdf]]124/356 #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] 6/140 #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]] 5/168 #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ 1/160 #[[Indecs:Hynafiaethau Llandegai a Llanllechid.pdf]] 0/182 #[[Indecs:Yr athrawes o ddifrif.pdf]] 10/170 #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]] 1/131 #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf]] 0/128 #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]] 0/116 #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.pdf]] 0/128 #[[Indecs:Caneuon Mynyddog.djvu]] 10/140 #[[Indecs:Oriau'r Hwyr.pdf]]2/144 #[[Indecs:Y trydydd cynyg Mynyddog.djvu]] 0/138 #[[Indecs:Yr ail Gynnyg, Mynyddog.djvu]] 18/144 #[[Indecs:Caniadau John Morris-Jones.djvu]] 55/213 #[[Indecs:Cwm Eithin.pdf]] 91/260 #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]] 5/136 #[[Indecs:Iolo Goch (Ab Owen).pdf]] 2/128 #[[Indecs:Aleluia - neu, lyfr o hymnau (IA aleluianh00will).pdf]] 0/184 #[[Indecs:Clasuron Rhyddiaith Cymru.pdf]] 40/202 #[[Indecs:Camrau mewn grammadeg Cymreig (IA camraumewngramma00apiw).pdf]] 0/168 #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] 0/136 #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] 0/176 #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]] 24/90 #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] 0/140 #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]] 0/140 #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]] 0/134 #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]] 0/135 #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] 0/196 #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]] 0/134 #[[Indecs:Wil Brydydd y Coed.pdf]] 0/182 #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]] 0/202 #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]] 7/247 #[[Indecs:Cofiant James Davies Radnor O.djvu]] 0/246 #[[Indecs:Y Cychwyn.pdf]] 0/254 #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]] 0/226 #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] 8/272 #[[Indecs:Er mwyn Iesu - pregethau, &c t (IA ermwyniesupreget00jone).pdf]] 0/266 #[[Indecs:Traethodau ac Areithiau R J Derfel.pdf]] 0/288 #[[Indecs:Cofiant am y Parch Richard Humphreys.djvu]] 28/304 #[[Indecs:Cofiant a gweithiau Risiart Ddu o Wynedd.djvu]] 7/316 #Indecs:Testament Newydd ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu Grist.djvu #[[Indecs:Cofiant y diweddar Barch Robert Everett.pdf]] 69/388 #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 1 (IA pantycelyn gweithiau1).pdf]] 3/344 #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 2 (IA pantycelyn gweithiau2).pdf]] 0/349 #[[Indecs:Llyfr emynau (IA llyfrem00jone).pdf]] 1/340 #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] 0/388 #[[Indecs:Taith y pererin darluniadol.pdf]] 14/323 #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] 0/324 #[[Indecs:Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price (IA bywgraffiadydiwe00evan).pdf]] 0/314 #[[Indecs:Hunangofiant Rhys Owen, Gweinidog Bethel.pdf]] 0/434 #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1902.djvu]] 0/432 #[[Indecs:Methodistiaeth Môn.pdf]] 0/416 #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]] 100/554 #[[Indecs:Testament Newydd ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu Grist.djvu]] 11/329 #[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf II.djvu]] 0/574 #[[Indecs:Hanes Morganwg (IA hanesmorganwg00morggoog).pdf]] 0/586 #[[Indecs:Hanes Cymru America.djvu]] 0/575 #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf I.pdf]] 0/588 #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf II.pdf]] 0/556 #[[Indecs:Hanes Llenyddiaeth Gymreig o 1320 hyd 1650.pdf]] 0/504 #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] 1/624 #[[Indecs:Cantref Meirionydd.pdf]] 39/630 #[[Indecs:Geiriadur bywgraffyddol o enwogion cymru 1867-Cyf I.djvu]] 31/683 #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol I.djvu]] 14/640 #[[Indecs:Methodist Cymru Cyfrol II.djvu]] 0/624 #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol III.djvu]] 0/626 #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] 20/666 #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf I.pdf]] 30/775 #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf II.pdf]] 14/772 #[[Indecs:Gwaith barddonol Islwyn - 1832-1878 (IA gwaithbarddonoli00islw).pdf]] 8/884 #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.pdf]] ffeil wedi ei llygrio ==Wedi sganio efo peiriant Wiki UK== #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]] #[[Indecs:Yn y Wlad.pdf]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]] #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Del (OME).pdf]] #[[Indecs:Dewi Wyb (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]] #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]] #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:O Law i Law.pdf]] #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Cwm Eithin.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]] #[[Indecs:Iolo Goch (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Ceris y Pwll.pdf]] #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]] #[[Indecs:Penillion Telyn.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Owen.pdf]] #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]] #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]] #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.pdf]] #[[Indecs:Tro i'r De.pdf]] #[[Indecs:Yr Hwiangerddi (O M Edwards).pdf]] #[[Indecs:Y Gelfyddyd Gwta.pdf]] #[[Indecs:Rhyfeddodau'r Cread.pdf]] #[[Indecs:Ar y Groesffordd.pdf]] #[[Indecs:Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd.pdf]] #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎ #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ #[[Indecs:Daffr Owen.pdf]] #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]] #[[Indecs:Lewsyn yr Heliwr 01.pdf]]‎ #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]] #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]] #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]] #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]] #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]] #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]] #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]] #[[Indecs:Y Cychwyn.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] ===Saesneg=== #The History of The Great European War Vol 1 [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_The_Great_European_War_Vol_1.pdf] #The History of The Great European War Vol II [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_II.pdf] #The History of The Great European War Vol III [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_III.pdf] #Kalendars of Gwynedd [https://en.wikisource.org/wiki/Index:Kalendars_of_Gwynedd.pdf] #Speeches and addresses by the late Thomas E. Ellis M.P. [https://en.wikisource.org/wiki/Index:Speeches_and_addresses_by_the_late_Thomas_E_Ellis_M_P.pdf] 309tzerpwxe2sc2ojuwlfgqe3dx4r0q 104 18209 37958 35088 2022-08-14T15:28:57Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|<big><big><big>'''COFIANT DAFYDD ROLANT'''</big></big></big>}} {{Canoli|<big>'''——————♦——————'''</big>}} {{Canoli|PENOD I.}} {{Canoli|EI DEULU.}} ''Desgrifiad o ardal Pennal—Y teulu yn adnabyddus cyn cof —Cof—golofn Dafydd Rolant—Ei Adroddiad ei hun am ei haniad Dr. Pugh y Cunger—Dylanwad dywedyd tesni—Hugh Rolant yn heliwr Achau—Ffraethineb ei Atebion—Ei sylw pan ddewiswyd ei fab yn flaenor—Hugh Rolant yn dyfod yn Ddirwestwr—Ei brofiad fel Dirwestwr, a'i Araeth ar Ddirwest—Hugh Rolant yn ymladdwr Ceiliogod—Darluniad Dafydd Rolant o "Gocyn ceiliogod"—Spardynau y Ceiliogod.'' {{Initial|[[File:Cofiant Dafydd Rolant Pennal (page 15 crop).jpg|50px]]}}AN yn sefyll yn nrws ty Llwynteg, cartref gwrthddrych y Cofiant hwn, gwelir ar un olwg dair o Siroedd Cymru, Meirionydd, Aberteifi, a Threfaldwyn. Cyferfydd y tair sir wrth ymyl Glandyfi Junction, dwy filldir o bellder o bentref Pennal. I bwy bynag nad yw yn gwybod eisoes, bydded hysbys mai ardal ydyw Pennal ar gwr eithaf Sir Feirionydd, yn wynebu y Deheudir. Os edrychir ar y llaw chwith o gerbydau y Rheilffordd, wrth deithio i fyny o<noinclude><references/></noinclude> g8y9z8c1v09nzzfwue8pbfe69v1o48x 104 18218 37957 35099 2022-08-14T15:25:52Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|PENOD II.}} {{canoli|BOREU OES.}} CYNWYSIAD—''Amser a lle ei enedigaeth—Ei alwedigaeth—Lewis William, Ysgolfeistr yr Ysgolion Rhad Cylchynol—Dilyn ei alwedigaeth yn ol dull yr oes—Y bai yn cael ei roi ar y teilwriaid—Yr hwch fagu yn y ty—Tro yn yr uwd—Y teilwriaid yn bobl barablus—Yn dechreu cadw siop—Achos crefydd yn Mhennal yn more ei oes—Enill gwobr yn yr Ysgol Sul—Yn llechu yn ngweithdy Arthur Evan y blaenor ar fellt a tharanau.'' {{Initial|[[File:Cofiant Dafydd Rolant Pennal (page 24 crop).jpg|50px]]}}AE pawb sydd yn hyddysg yn hanes y Methodistiaid yn gwybod mai yn y flwyddyn 1811 yr ordeiniwyd y gweinidogion cyntaf perthynol i'r Cyfundeb. A chyfrifa rhai ddechreuad oedran y Cyfundeb o'r amgylchiad pwysig hwuw, tra mewn gwirionedd yr oedd wedi cychwyn yn ei nerth bymtheng mlynedd a thri ugain yn flaenorol. Ar y 12fed dydd o fis Mai y flwyddyn hono y gwelodd Dafydd Rolant gyntaf oleuni dydd. Clywyd ef aml i waith mewn cwmni yn gwneuthur yn hysbys ei oedran ei hun ac oedran ei wraig, ar ddull damhegol. "Nid yw yn rhyfedd fy mod i yn selog (gyda chrefydd), yr wyf yr un oed a'r Methodistiaid, ganwyd fi y flwyddyn yr ordeiniwyd gweinidogion cyntaf y Methodistiaid—1811." Gwnaeth y sylw hwn rai gweithiau mewn cyfarfodydd cyhoeddus. Mewn cylchoedd cartrefol, sylw chwareus arall o'i eiddo mewn cysylltiad a hyn ydoedd, "Am Mari yma, mae hi wedi ei geni ar flwyddyn Brwydr Fawr<noinclude><references/></noinclude> d61awtz8m9ogajh946d3e7ngdrfzpi4 104 18226 37956 35107 2022-08-14T15:22:18Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|PENOD III.—YN YMUNO A'R METHODISTIAID.}} ''CYNWYSIAD—Yr hyn a barodd iddo fod yn Fethodist—William Rowland ei Ewythr—Diwygiad 1819—gorfoledd yn nhy Peter Jones a Sian William—Y Diwygiad Dirwestol yn 1836— Sign y Black Crow yn cael ei thynu i lawr—Hanes D. Rolant yn d'od yn Ddirwestwr—Llythyr y Parch. D. Cadvan Jones—Yn dyfod i'r Seiat yn 1838—Yn talu y casgliad misol cyntaf Yn cyfodi'r allor deuluaidd—Yn llafurio am wybodaeth—Yn cael ei ddewis yn flaenor yn 1850.'' {{Initial|[[File:Cofiant Dafydd Rolant Pennal (page 32 crop).jpg|50px]]}}ANWYD a magwyd fi." ebe ef ei hun, "mewn ty pryd yr oedd ewythr i mi yn un o ddynion ieuainc y Diwygiad 1819. Yr oeddwn i yr adeg ryfedd hono tua naw oed, ac i fy ewythr, a'm dwy chwaer, yr wyf yn ddyledus am fy mod yn Fethodist. Eglwyswr oedd fy nhad, selog a lled ddeallus, a thalentog iawn i siarad, ac o duedd erlidgar. Canoedd o weithiau y clywais ddadleu brwd rhwng fy nhad a fy ewythr. Ond yr oedd fy nghydwybod wedi ei henill o du fy ewythr, a diolch am hyny. Yr wyf yn cofio yn dda fel y byddai fy nhad yn defnyddio geiriau yr Epistolau am y gau-athrawon, ac yn eu cymhwyso at y Methodistiaid." Yr ewythr y cyfeirir ato oedd William Rowland, brawd i'w dad, yr hwn fel yr ymddengys oedd gryn dipyn yn ieuengach na'i dad. Yr oedd y ddau o'r un alwedigaeth. Preswyliai y ddau yn yr un ty, a gweithient gyda'u gilydd ar hyd tai y<noinclude><references/></noinclude> f8c41d4elokkvt3bkyg5aagupsj4myv 104 18249 37955 35132 2022-08-14T15:18:25Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|PENOD IV.—YN MYSG ARDALWYR PENNAL.}} CYNWYSIAD—''Yn frodor o'r brodorion—Y rheswm am ei boblogrwydd— Darluniad y Parch. John Owen, y Wyddgrug, o hono— Ei fedr i ddesgrifio cymeriadau—Arthur Evan yn cyfarfod temtasiwn ar y Sul—Ei gynghorion mewn priodas—Y ddau flaenor yn dadleu dros godi yn y casgliad at y Weinidogaeth—Yn tynu trowsus Mr. Davies yr offeiriad allan—Cranogwen yn gwneuthur tro chwareus—Ei sylw wrth Mr. Holland, A.S., amser etholiad—Ei ddameg wrth areithio adeg etholiad 1885—Y fainc yn tori tra yn siarad yn yr Ysgoldy—Ei Araeth fawr amser sefydlu y Bwrdd Ysgol yn 1874—Ei ffraethineb of a ffraethineb y Parch Richard Humphreys—Sylw y Proffeswr Henry Rogers am dano'' {{Initial|[[File:Cofiant Dafydd Rolant Pennal (page 40 crop).jpg|50px]]}}N ei ardal ei hun yr oedd yn fwyaf adnabyddus, ac yn fwyaf poblogaidd, er na welwyd odid neb yn ei oes yn fwy poblogaidd yn mhob cylch y troai ynddo—yn mhell ac yn agos. Yr oedd yn un o frodorion y lle, ac yn frodor o'r brodorion. Dygwyd ef i fyny yn swn traddodiadau hynafiaid y gymydogaeth. Ni bu yn byw erioed y tu allan i'r pentref. Dygodd ei alwedigaeth ef i gysylltiad agos â'r trigolion, o bob gradd, tlawd a chyfoethog, da a drwg. Adnabyddai y bobl oll, deallai eu hanes i'r gorphenol pell, a gwelai â'i lygaid eu dull o fyw a bod. Yn gymharol ddiweddar ar ei oes, daeth fel masnachwr i wybod yn bur dda am ffordd y wlad i ymwneyd a'r byd. Er na chafodd addysg foreuol, yn yr ystyr yr edrychir ar addysg yn yr oes hon,<noinclude><references/></noinclude> otyorecegstp3vg7firvgpr6blyi2f8 104 18260 37954 35145 2022-08-14T15:15:14Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|PENOD V.—DAFYDD ROLANT A MARI ROLANT.}} CYNWYSIAD.—''Rhagluniaeth yn clirio y ffordd iddo briodi—Yn dyfod a gwraig i Bennal—Teulu Mary Rowland—Y lle y cyfarfyddasant gyntaf—Y Rhagbarotoad—Ymgynghori â'r teulu—Y trafaeliwr yn dyfod heibio—Sylw Mr. Humphreys a Mr. Thruston—Bys bach y cloc o'i le—Beth fydd swper y pregethwr—Galw arno o'r ardd—Yn cymeryd meddyginiaeth y naill yn lle y llall—Yn barod i briodi yn gynt y tro nesaf—Ar lan y môr yn y Borth—Yn anghytuno oherwydd myned i ''goncert'' yn Llandrindod— Dull y ddau o gario busnes ymlaen—Darluniad y Parch. Griffith Williams o garedigrwydd y ddau—Y ty yn llawn o fis Mai i fis Medi—Cân Dafydd a Mari, gan R. J. Derfel'' {{Initial|[[File:Cofiant Dafydd Rolant Pennal (page 51 crop).jpg|50px]]}}MSER cofiadwy yn oes Dafydd Rolant oedd yr amser y daeth yn wr priod. Ni byddai hanes ei fywyd yn haner cyflawn heb grybwyllion gweddo. helaeth A am yr amgylchiad oll-bwysig hwn. Crybwyllion am y pryd a'r modd y cymerodd yr undeb le, yn gystal ag am ddyddiau bywyd y ddau o hyny allan. Arhosodd un o'i ddwy chwaer—Mary, i'r hon yr oedd ganddo barch mawr gartref i edrych ar ol y ty a'r siop i'w thad a'i brawd, tra yr elent hwy allan i weithio. Felly y buont flynyddau lawer—hwy eu dau, a hithau yn gofalu am eu cartref Wedi i'r hen wr heneiddio, yr oedd bywoliaeth y teulu i fesur mawr yn dibynu ar y mab. Bu hyn yn rhwystr iddo i wneuthur cartref iddo ei hun, fel yr arferai ddweyd, hyd nes yr oedd yn<noinclude><references/></noinclude> 6xakjmbdn4940hvsnggynuvwux2jgdg 104 18274 37953 35161 2022-08-14T15:12:09Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|PENOD VI.—DYWEDIADAU FFRAETH, A HANESION HYNOD.}} ''CYNWYSIAD—Anfon llythyr i Lundain—Sylw Dr. Lewis Edwards am y Parch. Richard Humphreys—Ei hawl i'r teitl o fod yn athrylithgar—Yn rhagori fel adroddwr Hanesion —Ei gyffelybiaeth am y Parch. Foulk Evans — Y Parch J. Foulkes—Jones, B.A., yn debyg i Iesu Grist—Cyngor i ymwelwyr rhag myn'd at droed y ceffyl yn rhy fuan—Cerdded "part' o ddau blwy' cyn brecwast—Dau gapel yn un yn y mil blynyddoedd—Colli coron wrth enill haner coron—Blaenoriaid yn ''ready made''—Hen Gymro gwledig yn ymweled a Llundain—Pedwar ugain ond un o gynygion i briodi—Chwilio am y bedwaredd wraig—Dewis y crogbren o flaen priodi—'Barr Toss'—Siarad ymysg y rhyw deg—Gwrthod y gwir, a chredu yr hyn nad yw wir—''Stay long''—Pridd y Puritaniaid—Y cyfiawn yn gofalu am ei anifail—''Reducio'' yn yn ''ever-green''—Dyn siaradus yn dafod y corff—Y danedd yn y bocet—Byth yn rhy uchel i siarad—Dwy wraig dalentog yn siarad—Un weithred yn effeithio ar y wyneb—Yn llawdrwm ar gybyddion—Dim posib cneifio y llew—Digon o ddawn i gadw seiat—Gormod o rubanau—Tebyg i Mr. Gladstone—Ymchwydd dynion bychain—Mewn Cyfarfod Misol yn Mhennal—Yn rhoddi cyngor i Flaenoriaid yn siarad yn well heb barotoi.'' {{Initial|[[File:Cofiant Dafydd Rolant Pennal (page 65 crop).jpg|50px]]}}YN ffraeth oedd gwrthddrych y Cofiant hwn. Wrth hyny golygir, yn ei gysylltiad ag ef, ei fod yn llithrig ei ymadrodd, parod ei sylw, cyrhaeddgar ei atebion. A'i ffraethineb mor naturiol a'r dwr yn rhedeg. Nid<noinclude><references/></noinclude> i20u6zt0iqrho1yv25iuxzxg7gqf3za 104 19840 37929 37926 2022-08-14T12:31:31Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|<big>PEN YR YRFA</big>}} A MI, ar ryw fin nos, yn ystyried fy mywyd ffwdanus a diles, bywyd o gyfleusterau wedi eu colli a gwaith heb ei wneud, gwelais mor wir yw fod ein blynyddoedd yn mynd ymaith fel chwedl; a theimlais nad oes nofel a ddarllennir gan enethod ysgolion mor wagsaw, mor arwynebol, ac mor ddibwrpas a'm bywyd i. Oddiwrth hynny troais, nid at fater llai prudd, ond at fater mwy dyrchafol. Sawl blwyddyn gafodd y rhai wnaeth waith parhaol at ei wneud? Ac er mwyn ateb fy nghwestiwn, a fflangellu tipyn arnaf fy hun wrth wneud, cynhullais hynny o lyfrau a feddaf, a chwiliais am enwau adnabyddus imi, er mwyn gweled beth oedd hyd eu bywyd. Wnaeth rhywun ym myd llenyddiaeth Cymru rywbeth arhosol dan bump ar hugain. Dyma oed Keats pan fu farw, wedi canu ei "Eve of St. Agnes." Bu Ieuan Ddu farw'n un ar hugain oed, ond erys ef, nid yn ei waith ei hun, ond yn hiraeth ingol [[W:Joseph Harris (Gomer)|Gomer]] ei dad; oni bai am hynny, buasai'r bachgen hoffus wedi ei anghofio ym mywyd cyffredin ei ardal,— {{center block| <poem> "Llama'r bydd dros froydd a bryniau, :Ffy'r cymylau gyda'r gwynt; Hwylia'r llongau dros y weilgi, :Llifa Tawy megis gynt." </poem> }} Dwy ar hugain oed oedd [[w:John Robert Pryse|Golyddan]] pan fu farw, wedi canu ei arwrgerdd i'r Iesu; yr oedd ei nôd<noinclude><references/></noinclude> l0edu9xl9pyyxamq6hht81hhhpxjzw3 104 19841 37928 37927 2022-08-14T12:26:55Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yn uchel a'i uchelgais yn ysol, ond ni aeddfedodd ei awen i'w melyster na'i thlysni naturiol. Pedair blwydd ar hugain gafodd Gwenffrwd i deimlo a meddwl a theithio, ac yr oedd cysgodion oerion ar ei fywyd, er mor felodaidd oedd ei gân. Bu [[w:Ben Bowen|Ben Bowen]] farw'n bump ar hugain; tlysni'n ymagor, tlysni'n proffwydo perffeithrwydd yn y man, oedd tlysni ei awen ef; a galarodd holl gymoedd Morgannwg ddiffodd ei lusern mor gynnar. O'r pump ar hugain i'r deg ar hugain, ceir beirdd rhyfedd yng Nghymru. Bu Robert Owen, bardd y môr, farw'n alltud pell, wedi crynhoi profiad bywyd dwys a hiraethlawn i saith mlynedd ar hugain. Gall bardd ieuanc adael cân i gadw'i gof yn wyrdd, ond anodd i hynafieithwr adael gwaith parhaol heb fywyd hir; bu farw Mannoethwy hefyd yn saith ar hugain oed. Bu dau farw'n naw ar hugain oed, y naill wedi canu emyn a'r llall alaw, "Bydd melys gofio y cyfamod" a "Chodiad yr Ehedydd,"—nas gallasent wneud eu perffeithiach pe cawsent fyw i eithaf terfyn yr addewid. A hwyrach y gellir dweyd am [[w:Sarah Williams (Sadie)|Sadie]] fod ei hawen yn aeddfed pan syrthiodd i'r bedd yn ddeg ar hugain oed. Tua'r deg ar hugain y cwympodd Hedd Wyn yn Ffrainc, wedi canu rhai pethau perffaith; gwisgwyd Cader Eisteddfod Birkenhead mewn du dydd ei goroni, ac yntau yn ei fedd yn nhir yr estron. Dwy flynedd a deugain cyn hynny y gwisgwyd cader [[W:Thomas Jones (Taliesin o Eifion)|Taliesin o Eifion]] mewn du yn Eisteddfod Wrecsam; ond nid oedd pruddder mor ingol. Rhwng y deg ar hugain a deugain y mae dyn wedi darganfod ei rym ac yn gweled gwaith ei<noinclude><references/></noinclude> 46ww8o0qq8qp97l2alolombi4wga8l4 104 19842 37930 2022-08-14T12:42:20Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>fywyd y mae'r faint a wna yn dibynnu ar ei ynni ac ar ei gyfleusterau. Daeth cwmwl dros athrylith wyllt D. ab Gwilym o Fuallt, a bu farw'n un ar ddeg ar hugain oed. Y bywyd cyflymaf y gwn i am dano yw bywyd [[W:Evan Jones (Ieuan Gwynedd)|Ieuan Gwynedd]]; gymaint grynhodd i ddeuddeg ar hugain oed! gwaith ym Heber." Yn yr un oed y bu farw [[W:Ann Rees (Ceridwen)|Ann Ceridwen Rees]], y gyntaf o lu mawr meddygesau athrylithgar Cymru. Yn 38 y bu farw'r cerddor R. S. Hughes. Tybia'r rhai glywodd am hyawdledd ysgubol Robert Roberts Clynog chwithdod pan ychwanegir iddo farw'n ddeugain oed. Rhoddodd ei onestrwydd tryloyw, ei obaith byth-ieuanc, ei hoen iach a hoffus, gyfleusterau i Thomas Ellis wneud llawer; agorodd lygaid Gladstone i weled anghenion Cymru, ond bu farw cyn datguddio ei rym ei hun i wlad alarodd mor ddwys am dano; oherwydd nid yw deugain mlynedd, er yn ddigon i fardd ganu ar ei oreu, ond adeg fer a chynnar i wladweinydd. Ond torrodd Tom Ellis lwybr i eraill ddilyn ar ei ol, ac ni fu llais Cymru byth yn hollol yr un fath. O'r deugain i'r hanner cant oed y mae dynion yn meddu digon o brofiad y gorffennol i wneud cynlluniau, ac yn gweled y dyfodol yn ddigon maith i'w gwneud ar raddfa eang iawn; ond syrthiant yn eu nerth a'u bri. Bu Thomas Aubrey farw'n 41; dyna hefyd oedd oed Owen Jones y Gelli, y cyntaf o'r enw; gwelais yr ail yn batriarch. Bu farw Ioan Pedr yn 44, rhy ieuanc i hynafieithydd a daearegydd. Bu Glasynys farw'n 42; ac Alun yn 43, y ddau wedi cyrraedd perffeithrwydd eu Murmuron y Gragen" a "Marwnad Yn 42, hefyd, y bu farw Thomas Matthews, wedi gwneud gwaith arwrol, ac wedi torri llwybrau<noinclude><references/></noinclude> emy007c084zm25ed59xth736h7495it 104 19843 37931 2022-08-14T13:11:57Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>i lu o efrydwyr llenyddiaeth ac arluniaeth Cymru. Yn 43 y bu farw J. D. Jones o Ruthyn hefyd, wedi clywed adlais addysg a miwsig y dyfodol. Bu Gwilym Marles a Huw Myfyr farw'n 45, y naill wedi gadael ar ei ol olygfeydd bore oes oroesa hanes ei fywyd egniol, a'r llall wedi cyrraedd naturioldeb bardd y medr pawb ei ddeall. Pump a deugain oedd Viriamu Jones hefyd pan gollodd addysg Cymru wasanaeth ei feddwl clir a mwyn. Bu Islwyn farw'n 46, pan yn cynllunio unoliaeth y "Storm"; ond yr wyf yn credu y bydd y darnau, fel y maent, yn fwy o ysbrydoliaeth i feddwl Cymru na phe rhoddasai'r awdwr linyn mesur canol oed ar y gân. Yr un oed oedd Dan Isaac Davies a Mynyddog, y naill yn llawn cynlluniau, a'r llall wedi cyrraedd perffeithrwydd ei ganeuon gwerin. Yn 47 bu farw Goronwy Owen a Threbor Mai, digon i brofi y medrir gwneud cywydd perffaith ac englyn perffaith yn yr oed hwnnw. Yn 48 bu farw R. H. Morgan a Iorwerth Glan Aled, y ddau anhebycaf i'w gilydd yn llenyddiaeth Cymru; y naill a'i feddwl llym beirniadol yn glir fel y grisial, a'r llall fel y wawr wedi ymwasgaru ar y mynydd- oedd. Dyna oedd oed Syr Edward Anwyl hefyd. Bu Tudno farw'n 49, wedi canu un gân fydd byw. O'r hanner cant i'r trigain oed, y mae dynion yn anterth eu nerth, wedi cael clust eu gwlad ac heb eto ystyried a ydyw yn iawn iddynt wneud cynlluniau newydd cyrhaedd bell. Y mae llawer o wendidau corff yn darfod fel yr eir ymlaen, a dyn megis angel anfarwol. Yn 51 bu farw Howell Davies yr efengylydd, Ab Ithel yr hanesydd gwladgarol, Charles Ashton y cynhullydd ffeithiau, ac Eos Morlais y canwr. Yn 52 bu farw Gomer,<noinclude><references/></noinclude> cvjeutbsj0mp7j0kz6b0kypvenku2a5 104 19844 37932 2022-08-14T13:16:46Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Cawrdaf, a Ieuan Gwyllt; Gomer wedi byw mwy na dwbl oes Ieuan Ddu, Cawrdaf wedi ysgrifennu'r nofel Gymraeg gyntaf, a Ieuan Gwyllt wedi rhoi bywyd newydd yng nghanu cysegr Cymru. Yn 52 hefyd y rhoddodd Tom Jones ei fywyd i lawr yn Ne Affrig. Yn 53 bu farw dau fardd mwyn yn hannu o'r un sir, Ossian Gwent a Ioan Emlyn. Bu farw Glan y Gors, Daniel Ddu o Geredigion, Thomas Stephens, ac Ossian Davies, yn 54. Yn 55 y bu farw Glan Alun, Hugh Price Hughes, Ceiriog, Emrys ap Iwan, a Rhys J. Huws. Yn 56 y bu farw'r Gohebydd, Jenkin Howell, Tudur Taf, a thri wŷr o sir Aberteifi,—Ebenezer Morris, Ebenezer Richard, a'r Esgob Llwyd. Bu'r ddau gyfaill, Dewi Wyn a J. R. Jones o Ramoth, farw yn yr un oed, sef 57; a dyna hefyd oedd oed John Phillips Bangor, Myfyr Emlyn, John Evans Eglwys Bach, ac Edith Wynne. Yn 58 y bu farw Ieuan Brydydd Hir, Morgan Howell, a Goleufryn. Bu cewri farw yn 59,—Howell Harris, Charles o'r Bala, Dr. George Lewis, Williams o'r Wern, Humphrey Gwalchmai, John Ambrose Lloyd, a Thalhaearn. Yn oedran hafaidd y drigeinfed flwydd bu farw Ioan Tegid, Ieuan Glan Geirionnydd, Richard Jones y Wern, Emrys, Mrs. Watts Hughes, a Herber Evans. Wrth weled oed Talhaearn yn marw, y mae'n sicr y daw cân Ceiriog, "Cyfoedion Cofadwy," i'r cof. Rhwng hanner nos ac un yr oedd cwmni difyr o feirdd yn eu llawn hwyliau,—Iorwerth Glan Aled a Rhydderch o Fôn, Creuddynfab a Glasynys, Talhaearn a R. Ddu o Wynedd, a Cheiriog ei hun. Ar yr awr drymaidd honno curodd genethig wrth y drws, a holodd am "Iorwerth Glan Aled<noinclude><references/></noinclude> 7eraur2uh8iat0t538ouq79lws7r4mw 104 19845 37933 2022-08-14T13:21:50Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>a'i wyneb hardd glân," i fynd i dŷ ei thad dros y ffordd,— {{center block| <poem> "Ac Iorwerth mewn syndod, petrusder, a braw, Ufuddhaodd i'r llances fonheddig; Aeth gyda hi ymaith, a ffon yn ei law, Trwy y glyn tua'r palas mawreddig." </poem> }} Yna daeth llais peraidd mwyn i alw am Risiart Ddu o Wynedd a Rhydderch o Fôn. Pan ddaeth cnoc am Greuddynfab, a chyn gwysio Glasynys, collodd Talhaearn ei amynedd, a dywedodd yr ai ar ol y llances ohono ei hun. Merch brenin Angeu oedd hi. Dilynodd dau arall adwaenwn i yr un llwybr tywyll ymhell cyn gweld cymaint o'r byd na phrofi cymaint o'i fwyniant a Thalhaearn. Y naill oedd Charles Ashton yn unigedd mynyddoedd Mawddwy, a'r llall oedd T. Evan Jacob yn unigedd torfeydd Llundain. Yr oedd Jacob yn un o'r bechgyn disglair roddwyd i'r byd gan Goleg Prifysgol Cymru yn ei flynyddoedd cyntaf. Yr oedd yn llenor campus yn Gymraeg a Saesneg, yr oedd ei galon yn lân a chynnes er ei ffyrdd troiog, a gwyn fyd na fuasai rhywun wedi cydio yn ei law i'w arwain i lwybr wrth ei fodd. Collais i'r cyfleustra, ac y mae hynny'n boen i mi byth. Y mae beirdd eraill wedi syllu'n ofnus ar yr un llwybr trwy'r nos, ac y mae un wedi ei ddisgrifio ar gân. Dywedodd meddyg wrthyf fod y bardd hwnnw'n dioddef oddiwrth boen arteithiol ystyrrid y pryd hynny'n anfeddyginiaethol. Druain o'r beirdd, yn ddigon aml,— {{c|"They learn in Borrow what they teach in Bong."}} {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> g2qrdrgt33pcy0fnd6590qd0qbvipxn 104 19846 37934 2022-08-14T13:24:43Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Mae dynion yn llawen fel rheol wedi cyrraedd eu trigain oed. Mae ystorm bywyd fel pe'n dechre distewi; yn lle gwaith ac ambell awr o seibiant cânt yn awr seibiant ac ambell awr o waith. Ac y maent fel pe dan addewid i gael deng mlynedd o'r hydref hyfryd hwn; mae miloedd o genedlaethau wedi cofio'r salm,-"Yn nyddiau ein blynyddoedd y mae deng mlynedd a thri ugain." A chyn y daw hynny i ben, onid yw'r genedl yn darparu pensiwn i rai fu'n ysgrifennu traethodau a gwneud englynion am flynyddoedd am ddim? Er hynny, wedi cyrraedd y trigain oed, ni cherddodd John Elias, Carnhuanawc, Eben Fardd, a David Saunders ond un flwyddyn ymhellach. A dwy gerddodd John Jones Talysarn, I. D. Ffraid, Idris Vychan, David Lloyd Jones, Owen Alaw, Daniel Owen, Joseph Parry, a Watcyn Wyn. Tair gerddodd Ellis Wynne o Lasynys, Lewis Morris Môn, Lewis Hopcin, Dafydd Ddu Eryri, Cynddelw, Gwilym Lleyn, Cynfaen, Tanymarian, T. C. Edwards a H. M. Stanley. Cerddodd Edward Richard Ystradmeurig a Thomas Jones o Ddinbych, Nathan Wyn ac Alaw Ddu bedair. Yn 66 oed y bu farw Morgan Rhys, Edward Jones Maes y Plwm, Caleb Morris, Nicander, Brinley Richards, David Charles Davies a Burne Jones. Yn 67 y bu farw Thomas Coke, Tegidon, a Buddug, yn dilyn ei brawd Golyddan a'i thad Gweirydd; ac yn 68, Michael Roberts Pwllheli, Richard Wilson, Gutyn Peris, Joseph Edwards, Caledfryn, Llyfrbryf, ac Elis Wyn o Wyrfai. Yn 69 bu farw Erfyl a Dafydd Morgan Ysbyty; a chyrhaeddwyd y ddegfed flwydd a thrigain gan Bedr Fardd, Gwynionydd,<noinclude><references/></noinclude> 9nfqjca7m443r25s2zkwy949kaam88n 104 19847 37935 2022-08-14T13:27:09Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Llew Llwyfo, Scorpion, Dr. Llugwy Owen, a Dr. Rees Abertawe. Pan tua'r trigain, teimla dyn fod ganddo hawl i siarad â'r byd fel byd o bobl iau nag ef. Tua'r oed hwnnw safai Dafydd Ddu Eryri, yn hen cyn ei amser, o flaen torf Eisteddfod Caernarfon, ym Medi 1821, a diweddai ei anerchiad,— {{center block| <poem> "Wel bellach mewn hoewach hwyl, Dirionwych frodyr anwyl, Cenwch eich gwaith mewn cynnydd, A mwynlan, diddan, bo'r dydd; Minnau'n hen mewn anhunedd, Yma'n byw ym min y bedd, Gwyro mae fy moel goryn Ar lawr gallt dan y gwallt gwyn; Daw ereill Feirdd awdurol Yn fuan, fuan ar f'ol : Delom uwch eur, lafur loes I'r lån anfarwol einioes I gyhoeddi'n dragwyddawl Glod Iôr o fewn goror gwawl; Trwy ffydd gre'—bid lle llawen I chwi ac i mi. Amen." </poem> }} Dros flwyddyn yr addewid, sef 70, cerddodd David Charles Caerfyrddin, Ap Vychan, Henry Rees, John Thomas, a George Osborne Morgan un flwyddyn; cerddodd Bardd y Brenin, Twm o'r Nant, Thomas Pennant, Brutus, a Llawdden ddwy. Cerddodd llawer dair, yn eu mysg y mae David Davies Llandinam, Theophilus Evans, Owen Myfyr, Sion Wyn o Eifion er ei gystudd, a Thafolog. A phedair gerddodd Peter Williams, William Williams Pant y Celyn, Huw Derfel, Cynhafal, Bleddyn a Syr Lewis Morris. Bu farw Roger Edwards, Richard Roberts y dyfeisydd, Bardd Alaw, Joseph Thomas Carno, a Syr John Rhys,<noinclude><references/></noinclude> 2jxawapipbkdgfzuun2snwj5emthb5n 104 19848 37936 2022-08-14T13:32:16Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yn bymtheg a thrigain. Yn 76 bu farw W. O. Pughe, Dafydd Ionawr, Hugh Jones Maesglasau, John Gibson, Henry Richard, Nicholas Bennett, Michael D. Jones, Arlunydd Pen y Garn, a Daniel Davies Ton. Yn 77 bu farw Daniel Rowland Llangeitho a Syr Huw Owen; yn 78, Gruffydd Jones Llanddowror, Dr. Lewis Edwards Caerfallwch Dr. W. Roberts Utica, a Lleurwg; yn 79, Ellis Owen o Gefn y Meysydd, John Hughes Pont Robert, Jane Williams Ysgafell, Ieuan o Leyn, Dewi Ogwen, Owen Thomas, Matthews Ewenni, a Glaslyn. Cyrhaeddodd Iolo Morgannwg, Simon Lloyd y Bala, Morris Davies Bangor, J. R., a Lord Aberdare, eu pedwar ugain oed. Pedwar ugain oed! "Ac os o GRYFDER y cyrhaeddir pedwar ugain mlynedd." Ie, os o gryfder. Wel, hai ati am fyw deng mlynedd arall, beth bynnag. Y mae dynion da yn marw yn rhy gynnar o lawer. Rhy ychydig o hen bobl sydd gennym. Y mae rif y rhai dros ddeg a thrigain ym Mhrydain Fawr a'r Iwerddon,—rhyw filiwn a hanner, yn llawer rhy fach. Ac nid yw'r rhai sy'n cael blwydd—dâl yn llawn miliwn. Pe cai dynion fod heb foethau yn eu hieuenctid, a chael mesur cymhedrol o fwyd iach; pe caent ddydd gwaith yn yr awyr agored, neu gyda'u ffenestri yn agored, a newid eu dillad yn lle eu dioddef yn wlybion, herddid ein daear gan dyrfaoedd o hen bobl dros eu pedwar ugain, yn sionc a hapus a doeth. Pe talem y sylw priodol i ddeddfau iechyd, a phe dysgid ni yn yr ysgolion mor werthfawr yw bywyd, eithriad fyddai i neb farw dan bedwar ugain oed, a chyflawnid y broffwydoliaeth,— "Hen wŷr a hen wragedd a drigant eto yn heolydd<noinclude><references/></noinclude> 2y8kcaq5ipycezuof63pusjcd5f7eps 104 19849 37937 2022-08-14T13:37:41Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Caersalem, a phob gŵr a'i ffon yn ei law oherwydd amlder dyddiau." Ie, a gwell na hynny; nid cynhaliaeth fydd y ffon, ond addurn i'w throi o gwmpas wrth gerdded yn wisgi, oherwydd llawnder bywyd. Cerddodd Gutyn Padarn, Gwilym Hiraethog, Eos Glan Twrch, R. J. Derfel, a Chranogwen, oll yn blant y mynyddoedd, flwyddyn wedi'r pedwar ugain; cerddodd Madam Bevan, Dafis Castell Hywel, Gweirydd ap Rhys, a Hwfa Mon ddwy; cerddodd Robert ab Gwilym Ddu, Owen Gwyrfai, Gwrgant, Idrisyn, Thomas Gee, Meudwy Môn, a Lady Charlotte Guest dair; a cherddodd Robert Jones Rhos Lan, Ehedydd Iâl, a'r Hen Olygydd bedair. Yn bump a phedwar ugain y bu farw Robert Owen y cymdeithasydd, John Davies Tahiti, Penry Williams, S. R., a Daniel Silvan Evans; yn 86 y bu farw Angharad Llwyd a Kilsby. Bu farw Rhys Jones y Blaenau a Robin Ddu Eryri yn 88, a D. L. Evans yr Undodwr yn 89. Cyrhaeddodd Lewis Rees ei ddeg a phedwar ugain; ac felly cafodd wyth mlynedd yn ychwaneg o ddydd gwaith na'i fab Abraham Rees, roddodd ei fywyd hir i bum cyfrol a deugain ei Cyclopaedia, y gwaith cyntaf o'r fath yn llenyddiaeth Prydain. "Eto eu nerth sydd boen a blinder; canys ebrwydd y derfydd, a ni a ehedwn ymaith. Nid dyna'm profiad i. Hen bobl dros eu deg a phedwar ugain oed oedd rhai o'r bobl hapusaf wyf yn gofio. Cofient am ddyddiau ieuenctid ac am flynyddoedd gweithio, ond yr oedd pob chwerwedd wedi melysu, pob poen pryderus wedi lliniaru, a'r daith o'u holau heb sŵn ystormydd ac ymdrech yn ymddangos yn deg a diddorol. Gwelais rai'n rhyfeddol hapus<noinclude><references/></noinclude> pjry00ltgc0bmrv5gfrwhwzsxmkawgb 104 19850 37938 2022-08-14T13:40:23Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>mewn henaint teg. Bu Alltud Eifion farw'n 91; bu Absalom Fardd, Clwyd fardd, Gwalchmai, a Gwenynen Gwent farw'n 94. Pwy oedd patriarch Cymru ym myd crefydd a llên? Bu'r hybarch Williams Troed rhiwdalar yn cael y teitl hwnnw, bu farw'n 95; ond erbyn hyn perthyn i'r hybarch William Evans Ton yr Efail, fu farw'n 96. Dyna fi wedi taflu rhyw fras olwg dros hyd bywyd rhai o wŷr cyhoeddus Cymru, bron oll yn y ganrif ddiweddaf, ac ar ben eu gyrfa. Dewisais hwy o ddamwain; mae rhai eraill, pwysicach hwyrach, Daw cof rhai ohonynt yn fwy byw i genedlaethau sy'n dod; a'r lleill i angof gyda'r genhedlaeth hon. Nid wyf wedi sôn am rai fu farw'n ddiweddar, rhai welais yn tynnu at ben eu taith; gadawaf hwy hyd gyfle eto. Ac ni fanylais ar ben gyrfa yr un ohonynt, er fod diwedd amryw, megis Dafydd Ddu Eryri a Hugh Jones Maesglasau, yn agor y galon a ffynhonnau'r dagrau. Amser dedwydd a gogoneddus yw henaint teg. Nid disgyn wna dyn o ganol oed i henaint, ond dal i ddringo i eangderau hyfrytach, purach, a gwell. O feysydd y pechod gwreiddiol, o feddau'r blys, dring i fyny i awyr bur ac iach pen Pisgah. Gwel droion yr yrfa odditano, eu gwylltineb garw wedi ei droi'n brydferthwch yn y pellter. Ac nid oes disgyn i rosydd Moab i fod mwy. A'r bywyd yn fwy santaidd, ac yn awel iach dyner pen y mynydd ymgyll yr enaid mewn llesmair yn yr ysbrydol. A dyna berffeithrwydd pen yr yrfa. {{c|<big><big>DIWEDD</big></big>}}<noinclude><references/></noinclude> jxsddqlu9fl8fsib49qtd325s2iv6mc 104 19851 37942 2022-08-14T14:01:00Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Pwnc?" meddai, "Y peth tebyca' welsoch chwi 'rioed i Almanac Caergybi." Ac aeth i drôr y bwrdd i geisio yr Almanac, ac agorodd ef. "Dyma fo'r pwnc," meddai. {{center block| <poem> Heddyw,—Tywydd teg. Heddyw,—Brwydr Waterloo. Heddyw,—Tywysog Cymru yn priodi. Heddyw,—Gwynt a gwlaw yma a thraw. </poem> }} Peth fel yna oedd ganddynt yn ei siarad." Ymddengys y byddai y chwedl ganlynol yn cael ei chredu gan hen bobl yr ardal. Unwaith yn unig y clywodd yr ysgrifenydd ef yn ei hadrodd, a hyny yn ystod ei saldra diweddaf. Adroddai hi mewn llais clir, uchel, meistrolgar, fel un wedi ymberffeithio yn y gelfyddyd o adrodd chwedl. Ei hystyr ydyw, dangos fel y mae un weithred yn nechreu oes dyn yn effeithio ar yr oes i gyd. Yr oedd un o hen frodorion y gymydogaeth a chyfaill mawr iddo ef yn bresenol yn yr ystafell pan yr adroddai y chwedl. Aethant yn hamddenol dros lawer o helyntion yr amser gynt, a daethant ar draws Arthur Evan, y crydd. "Yr oedd Arthur yn fwy crefyddol na'r hen bobl i gyd," meddai, "nid oedd gan neb ddim doubt am grefydd Arthur Evan. Ond yr oedd rhywbeth yn surllyd iawn yn ei olwg hefyd—yr oedd ei drwyn yn gam." A phwynt y stori oedd, dangos paham yr aeth i edrych mor surllyd ar hyd ei oes. "Plentyn heb ddim cartref oedd Arthur," meddai, "a gosodwyd ef i'w fagu gan y plwy gyda rhyw haner Saesnes, oedd yn byw mewn ty o'r enw Bettws, yn agos i bentref y Cwrt. Nid oedd y bachgen yn prifio fel bechgyn eraill. Cynghorodd rhywrai y Saesnes i wneuthur llymru iddo, a rhoddi lwmp o ymenyn ynddo. Rhoddodd hithau fowliad o hwn o flaen y plentyn, ond nis gallai y plentyn mo'i fwyta. Dywedai y Saesnes yn dra awdurdodol uwch ei ben, bwyta fo, Arthur.' Ac<noinclude><references/></noinclude> jr8x152j1ixda7ke0si3v8pa5bwq73m 104 19852 37943 2022-08-14T14:05:53Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ychwanegai yr un gorchymyn drachefn a thrachefn uwch ei ben, gydag ychwaneg o dra awdurdod y naill dro ar ol y llall, 'bwyta fo, Arthur—bwyta fo, Arthur, pe bae ti'n i chwydu o i fyny ''again''." "A hyn," meddai, "fu yn achos i drwyn Arthur Evan fyn'd yn gam." Arferai a bod yn llym a llawdrwm ar gybyddion. Credai nad oes yr un pechod yn gwreiddio yn ddyfnach yn natur dyn fel y mae yn heneiddio na hwn. Dywedai iddo glywed am gybydd yn gafaelyd yn dýn yn ei arian pan ar drancedigaeth. Cadwai ei bwrs a'i arian gydag ef yn ei wely. Pan oedd yn ymyl marw, ymaflai y neb oedd yn ei wylio yn y pwrs rhag i'r arian golli. Cydiai y dyn yn dynach ynddo, a dywedai,— ''"Ar ol fy nydd i—Ar ol fy nydd i.''" "Mae rhai," meddai wrth areithio ar y Genhadaeth mewn Cyfarfod Misol, "yn magu cybyddion bach, yn dysgu y plant i gadw, cadw y cwbl. Yr wyf yn cofio un hen gybydd yn Mhennal acw, clywais ei gyfoedion yn dweyd, pan oedd yn blentyn, wedi iddo gael ceiniog, y byddai yn rhoddi ''pitch'' ar bocet ei wascot, rhag ei cholli. Daeth y cybydd pena yn y wlad, yr oedd wedi ei ddysgu i hyny er yn blentyn." Mewn Cyfarfod Ysgolion yn y Dosbarth, yr oedd yn areithio ar y pwysigrwydd o addysgu plant yn briodol wrth eu cychwyn. "Y mae meddwl gan blentyn," meddai, "rhoddwch chware teg iddo. Fe all plant wneyd llawer iawn o bethau, a dweyd llawer iawn o bethau yn llawn o feddwl. Y mae meddwl gan blentyn." A throai gryn lawer o gwmpas yr ymadrodd, fod meddwl gan blentyn ond iddo gael ei dynu allan. "'Rwy'n cofio'n dda fy mod yn holi y plant unwaith am y creaduriaid direswm—y ddafad, a'r llew, ac felly yn y blaen. A'r plant yn ateb fod y Brenin Mawr wedi rhoddi y gwlan ar gefn y ddafad, a'r blew ar gefn y llew. Pa'm, meddwn inau, na buasai y Brenin Mawr wedi rhoddi y gwlan ar gefn y llew! Ebe rhyw blentyn o ganol y plant rhag y blaen, 'Fuasai ddim posib ei<noinclude><references/></noinclude> okyh7meyn7xibreamfh8jf3dl3to8xq 104 19853 37944 2022-08-14T14:23:10Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gueifio fo. Y mae meddwl gan blentyn, rhoddwch chware teg iddo." Cyd-gerddai flynyddoedd pell yn ol, yn un o'dri, i Sassiwn Dolgellau. Y ddau a gerddent gydag ef oeddynt, Mri. William Hughes, Pant Perthog, a John Davies, Erglodd. Yr oedd John Davies y pryd hwow yn llanc ieuanc, gryn lawer yn ieuengach na'r ddau arall. Yr oedd yn byw yr adeg hono yn y Cae Du, yn agos i Fachynlleth, cyn i'r teulu symud i breswylio i Erglodd, yn Sir Aberteifi. Pethau crefydd oedd testyn ymddiddan y tri ar hyd y ffordd, yn yr hyn y cymerai John Davies lawn cymaint o ran a'r ddau arall. Ac meddai Dafydd Rolant wrth William Hughes am John Davies, wrth ei glywed yn siarad mor rhydd a chrefyddol, "Gobeithio y caiff y llanc yma lawer o ras, y mae ganddo ddigon o ddawn i gadw seiat y munyd yma." Daeth John Davies wedi hyny yn ddyn gweithgar gyda chrefydd, bu yn flaenor defnyddiol yn Taliesin a Thalybont, ac yn wr o amlygrwydd mawr o fewn cylch Cyfafod Misol Gogledd Aberteifi. Dro arall, cyd-gerddai Dafydd Rolant â William Hughes, i ffair Machynlleth, a daeth merch ieuanc o hyd iddynt ar y ffordd, yn gwisgo het coryn hir am ei phen (yn ol y ffasiwn y pryd hwnw,) ac yn llawn o rubanau. Ac wrth iddi eu pasio ymlaen tua'r ffair, gwnaeth Dafydd Rolant un o'r sylwadau cyrhaeddgar yr arferai eu gwneuthur yn ei chlyw, "Pity garw," meddai, "na welai y lodas hon pa nifer o rubanau sy'n hardd." Byddai ganddo sylwadau tebyg i hyn yn wastadol mewn cwmpeini. Arferai llyfrwerthydd, adnabyddus yn y parth hwn o'r wlad (Mr. Richard Jones, Aberangell), alw yn fynych yn ei dŷ, a'i ddywediad wrtho ar bron bob ymweliad fyddai yr adnod yn Llyfr y Prophwyd Daniel, "Llawer a gyniweiriant, a gwybodaeth a amlheir."<noinclude><references/></noinclude> kd5jcpz3j6arw6oyrez0e8wtebn67um 37945 37944 2022-08-14T14:23:39Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gueifio fo. Y mae meddwl gan blentyn, rhoddwch chware teg iddo." Cyd-gerddai flynyddoedd pell yn ol, yn un o'dri, i Sassiwn Dolgellau. Y ddau a gerddent gydag ef oeddynt, Mri. William Hughes, Pant Perthog, a John Davies, Erglodd. Yr oedd John Davies y pryd hwow yn llanc ieuanc, gryn lawer yn ieuengach na'r ddau arall. Yr oedd yn byw yr adeg hono yn y Cae Du, yn agos i Fachynlleth, cyn i'r teulu symud i breswylio i Erglodd, yn Sir Aberteifi. Pethau crefydd oedd testyn ymddiddan y tri ar hyd y ffordd, yn yr hyn y cymerai John Davies lawn cymaint o ran a'r ddau arall. Ac meddai Dafydd Rolant wrth William Hughes am John Davies, wrth ei glywed yn siarad mor rhydd a chrefyddol, "Gobeithio y caiff y llanc yma lawer o ras, y mae ganddo ddigon o ddawn i gadw seiat y munyd yma." Daeth John Davies wedi hyny yn ddyn gweithgar gyda chrefydd, bu yn flaenor defnyddiol yn Taliesin a Thalybont, ac yn wr o amlygrwydd mawr o fewn cylch Cyfafod Misol Gogledd Aberteifi. Dro arall, cyd-gerddai Dafydd Rolant â William Hughes, i ffair Machynlleth, a daeth merch ieuanc o hyd iddynt ar y ffordd, yn gwisgo het coryn hir am ei phen (yn ol y ffasiwn y pryd hwnw,) ac yn llawn o rubanau. Ac wrth iddi eu pasio ymlaen tua'r ffair, gwnaeth Dafydd Rolant un o'r sylwadau cyrhaeddgar yr arferai eu gwneuthur yn ei chlyw, "Pity garw," meddai, "na welai y lodas hon pa nifer o rubanau sy'n hardd." Byddai ganddo sylwadau tebyg i hyn yn wastadol mewn cwmpeini. Arferai llyfrwerthydd, adnabyddus yn y parth hwn o'r wlad (Mr. Richard Jones, Aberangell), alw yn fynych yn ei dŷ, a'i ddywediad wrtho ar bron bob ymweliad fyddai yr adnod yn Llyfr y Prophwyd Daniel, "Llawer a gyniweiriant, a gwybodaeth a amlheir." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> qznjrzfzdjsrujq6xzol9v0d6fu1hoo 37946 37945 2022-08-14T14:24:05Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gneifio fo. Y mae meddwl gan blentyn, rhoddwch chware teg iddo." Cyd-gerddai flynyddoedd pell yn ol, yn un o'dri, i Sassiwn Dolgellau. Y ddau a gerddent gydag ef oeddynt, Mri. William Hughes, Pant Perthog, a John Davies, Erglodd. Yr oedd John Davies y pryd hwow yn llanc ieuanc, gryn lawer yn ieuengach na'r ddau arall. Yr oedd yn byw yr adeg hono yn y Cae Du, yn agos i Fachynlleth, cyn i'r teulu symud i breswylio i Erglodd, yn Sir Aberteifi. Pethau crefydd oedd testyn ymddiddan y tri ar hyd y ffordd, yn yr hyn y cymerai John Davies lawn cymaint o ran a'r ddau arall. Ac meddai Dafydd Rolant wrth William Hughes am John Davies, wrth ei glywed yn siarad mor rhydd a chrefyddol, "Gobeithio y caiff y llanc yma lawer o ras, y mae ganddo ddigon o ddawn i gadw seiat y munyd yma." Daeth John Davies wedi hyny yn ddyn gweithgar gyda chrefydd, bu yn flaenor defnyddiol yn Taliesin a Thalybont, ac yn wr o amlygrwydd mawr o fewn cylch Cyfafod Misol Gogledd Aberteifi. Dro arall, cyd-gerddai Dafydd Rolant â William Hughes, i ffair Machynlleth, a daeth merch ieuanc o hyd iddynt ar y ffordd, yn gwisgo het coryn hir am ei phen (yn ol y ffasiwn y pryd hwnw,) ac yn llawn o rubanau. Ac wrth iddi eu pasio ymlaen tua'r ffair, gwnaeth Dafydd Rolant un o'r sylwadau cyrhaeddgar yr arferai eu gwneuthur yn ei chlyw, "Pity garw," meddai, "na welai y lodas hon pa nifer o rubanau sy'n hardd." Byddai ganddo sylwadau tebyg i hyn yn wastadol mewn cwmpeini. Arferai llyfrwerthydd, adnabyddus yn y parth hwn o'r wlad (Mr. Richard Jones, Aberangell), alw yn fynych yn ei dŷ, a'i ddywediad wrtho ar bron bob ymweliad fyddai yr adnod yn Llyfr y Prophwyd Daniel, "Llawer a gyniweiriant, a gwybodaeth a amlheir." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> pehcc34xk1yk1568b84jq2wid1zukio 104 19854 37947 2022-08-14T14:27:31Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|TEBYG I MR, GLADSTONE}} Yr oedd llawer o debygrwydd yn ei wynebpryd i Mr. Gladstone, gymaint felly fel y tybiodd dieithriaid laweroedd o weithiau, ar yr olwg gyntaf, mai Mr. Gladstone oeddynt yn ei weled. Ac nid oedd ond rhyw flwyddyn a haner o wahaniaeth oedran rhyngddynt. Ymffrostia llawer yn y ffaith eu bod yr un oedran a Mr. Gladstone. Ond yr oedd bod yn debyg iddo o ran pryd a gwedd heblaw hyny, yn rhywbeth gwerth gwneuthur sylw o hono. Dywedwyd hyny am dano ef laweroedd o weithiau. Ac ar ei ymweliadau â Llandrindod, byddai yn ddywediad aml fod Mr. Gladstone wedi cyraedd yno. Yn ffurf y pen, ac ochr y wyneb, yr oedd y tebygrwydd rhyngddynt amlycaf. Yn lled ddiweddar ar ei oes yr oedd gweinidog dieithr o Sir Gaerfyrddin yn Mhennal yn pregethu ar noson waith, ac yn y prydnawn, ar ol tê, aeth D. Rolant i'r ty lle y lletyai, i edrych am dano. Yr oedd y ddau yn hollol ddieithr y naill i'r llall. Wedi ei gael wrtho ei hun yn y parlwr, ac yn mhen enyd ar ol cyfarch gwell y naill i'r llall, ebe y gwr dieithr, "Mi feddyliais yn siwr wrth eich gweled yn dyfod trwy y drws yna, mai Mr. Gladstone oedd yn dyfod i mewn." "O," atebai yntau, "Y mae llawer iawn wedi camgymeryd yr un fath a chwi. Ond y peth tebycaf ynof fi i Mr. Gladstone ydyw, na byddaf ddim yn ymfalchio dim pan glywaf rai fel chwi yo dywedyd hyny." {{c|YMCHWYDD DYNION BYCHAIN}} Cynhelid cyfarfod cyhoeddus yn Brynarfor Hall, Towyn, rywbryd yn agos i ddiwedd y flwyddyn 1883, i gyflwyno testimonial er anrhydeddu y Parch. Principal T. F. Roberts, Aberystwyth, yr hwn oedd y pryd hwnw newydd ei benodi yn Broffeswr ya Ngholeg Caerdydd. Yr oedd lliaws o ddieithriaid yn bresenol, ac ymhlith y rhai fu'n anerch y cyfarfod, siaradai David Rowland. Cyfodwyd rhan o'i anerchiad of i'r<noinclude><references/></noinclude> l38ndok6lscxca52rhnav6o1odqx0on 104 19855 37948 2022-08-14T14:30:56Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>''Drysorfa'' am fis Mawrth, 1884, o dan y titl sydd uwchben y paragraph hwn. Wele yn canlyn yr hyn a ddyfynwyd i'r Drysorfa:— "Mewn Cyfarfod Cyhoeddus a gynhaliwyd yn Nhowyn, i gyflwyno tyateb o werth i Mr. T. F. Roberts, B.A. (genedigol yn Aberdyfi, ac a fu yn efrydydd yn Ngholeg Aberystwyth, a Choleg St. Ioan, Rhydychain,) galwyd ar Mr. David Rowland, Pennal, blaenor adnabyddus gyda'r Methodistiaid, i anerch y cyfarfod. Yn mysg pethau eraill, dywedai, 'Da iawn genyf weled fod Mr. Roberts, yn dal y codiad. Nid yw dynion bach yn gallu dal ond ychydig iawn; dynion bach fydd yn meddwi. Dywedir y beirdd mawr, fel Eben Fardd ac eraill, y gallai dyn fod yn eu cymdeithas hwy am amser maith heb wybod eu bod yn feirdd. Rhywbeth yn debyg ydyw gyda dynion iach. Nid yw dyn iach yn meddwl am ei gorff, nac yn siarad dim am dano; ond am ddynion afiach, cwyno a son rhywbeth am eu cyrff a wnant hwy yn barhaus. Felly gyda dynion mawr a bach. Pan y mae rhyw fachgen wedi enill gwobr yn Eisteddfod Abergynolwyn—nage cyfarfod llenyddol, onidê? am wneyd penillion neu englynion, ac yn dyfod i lawr i Dowyn ddiwrnod y ffair, y mae o yn cerdded i fyny ac i lawr yr heol gan feddwl fod pawb yn dweyd wrth iddo basio, Dyna'r bachgen a enillodd haner coron yn Abergynolwyn!' Ond nid un felly ydyw Mr. Roberts," {{c|MEWN CYFARFOD MISOL YN MHENNAL.}} Mewn Cyfarfod Misol a gynhelid yn Mhennal rai blynyddau yn ol, yr oeddis yn y boreu, y dydd cyntaf, wedi bod yn gwneuthur coffa am dri o flaenoriaid oedd wedi myn'd i'r nefoedd. Ac yn y prydnawn gofynid am brofiadau crefyddol blaenoriaid y lle, a David Rolant, fel y blaenor hynaf, a alwyd i adrodd yn gyntaf. "Wn i ddim yn iawn," meddai, "beth i'w ddweyd. Yr oeddwn yn meddwl yn y boreu, wrth eich<noinclude><references/></noinclude> jcalcjp1qnw1csyf4wqdlmmmc2j9ga5 104 19856 37949 2022-08-14T14:34:19Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>clywed yn gwneyd coffhad am yr hen frodyr sydd wedi myn'd, os caf ina' y fraint i fod yn ffyddlon gyda'r gwaith i'r diwedd, y byddwch yn dweyd rhywbeth am dana' ina'. Ac yr oeddwn yn ceisio cysidro beth fydd genych i'w ddweyd am danaf." "Ie," meddai y Parch. Samuel Owen, yr hwn a'i holai, " yr oedd genych ryw guess hefyd." "Nac oedd gen i, o ran hyny; ond mi fuaswn yn leicio i bethau fod yn ffairiol." Mae y rhai oedd yn bresenol yn y cyfarfod hwnw yn cofio yn dda, fod y brodyr yn cael gwaith mawr i gadw eu hunain rhag syrthio oddiar eu heisteddleoedd, gan faint y chwerthin oedd yn y lle tra 'roedd y sylwadau hyn yn cael eu gwneuthur. Ond pan ddaeth yr amser i wneuthur coffhad am dano ef yn Nghyfarfod Misol Gorphwysfa, Rhagfyr, 1893, ac yn Nghymdeithasfa Aberdyfi, y mis blaenorol, yr oedd arogl esmwyth ar bob peth a ddywedid am dano. {{c|YN RHODDI CYNGHOR I FLAENORIAID}} Ya Nghyfarfod Misol Towyn, Hydref, 1891, galwyd arno yn ddirybudd i roddi cynghor i flaenoriaid newyddion a dderbynid ar y pryd. "Byddwch yn flaen-oriaid," meddai, "ac nid yn ol-oriaid. Byddai Mr. Humphreys yn arfer dweyd, fod rhai yn flaenoriaid na byddant byth yn blaenori, ac eraill yn blaenori er na fyddant ddim yn flaenoriaid. A byddai yn well ganddo ef y rhai fyddent yn blaenori, er nad oeddynt yn flaenoriaid, na'r blaenoriaid (wrth eu swydd) na fyddant byth yn blaenori. Peidiwch a myn'd i stewardio gormod yn rhy fuan hefyd. Mae rhai yn myn'd yn llon'd eu dillad, ac yn llon'd y sêt fawr rhag blaen wedi cael yr enw o swyddogion. Pobl arw am awdurdodi ydyw y stewardiaid yma. Pobl fach fydd yn awdurdodi. Yr oedd steward unwaith yn pasio heibio i ddynion oedd yn arloesi tir yn agos i'r ffordd yr elai heibio. Meddylai y gallai awdurdodi yn y fan hono—pwy ond y fo! Meddai wrth y dynion, "I ba beth yr ydych yn arloesi tir<noinclude><references/></noinclude> pgsgcv4vxj8ld9ljqp2wn6qsec0yrx6 104 19857 37950 2022-08-14T14:36:03Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gwael fel hwn? Wnaiff dim byd dyfu y fan yma." "Mi wyddom ni," meddai y dynion wrtho, "am rywbeth wnaiff dyfu ymhob man." "Beth ydyw hwnw?" gofynai y steward. "Hadau stewardiaid!" oedd yr ateb. "Peidiwch chwi a myn'd i stewardio gormod yn rhy fuan." Gwel pawb ar unwaith yr addysg sydd yn y cynghor hwn. Bu yn traddodi cynghor i flaenoriaid trwy benodiad y Cyfarfod Misol, adeg arall, yn Ffestiniog. Yr oedd ganddo yr un gwirionedd i'w ddysgu yno, trwy hanesyn gwahanol, ond ni bu mor lwyddianus i anfon y gwirionedd adref y tro hwnw. Ond pan y galwyd arno yn sydyn i roddi cynghor i flaenoriaid yn Nghyfarfod Misol y Dyffryn, flynyddau yn faenorol, gwnaeth havoc o honi mewn munyd neu ddau y tro hwnw. Gwiria hyn y dywediad am dano, y siaradai yn fwy dylanwadol pan y byddai heb barotoi dim ar gyfer yr amgylchiad. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 1blzi99v5ulr2lbk2ttd0gpcqdsexfz 104 19858 37951 2022-08-14T14:44:35Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|PENOD VII.}} {{c|YN RHODDI I FYNY EI FASNACH}} CYNWYSTAD.-''Dychwelyd yn ol i'r ty y ganwyd ef ynddo-Hanes preswylwyr Llwynteg-Cychwyn ar ymweliad-Cyfarfod â hen gyfaill-Byw yn retired am bedair blynedd ar ddeg-Desgrifiad o Llwynteg-Yn mwynhau bywyd-Byw ar yr adlodd-Darllen yn ffynhonell ei gysuron-Bachgen yn ceisio symud 'balk' fawydd-Llythyr o Rydychain-Treulio Sabboth yn Mhnnal-Tebyg i Gladstone ynte Gladstone yn debyg iddo ef-Yr un oed a'r Corff-Yn siarad am y ddwy 'Drysorfa'.'' {{Initial|[[File:Cofiant Dafydd Rolant Pennal (page 85 crop).jpg|50px]]}}EDI bod yn ddiwyd gyda'r byd, a chasglu digon o hono iddo ef a'i briod fyw, ymneillduodd oddiwrth ei fasnach, Galanganaf yn y flwyddyn 1880, pan oedd o fewn haner blwydd i ddeg a thriugain oed, a dychwelodd yn ol i'r ty, a elwir yn awr Llwynteg, i dreulio gweddill ei oes ynddo. Fe gofir fod sylw wedi ei wneuthur yn nechreu y Cofiant, mai yn y ty hwn y ganwyd ef, ac mai yma y treuliodd y pedair blynedd ar ddeg cyntaf o'i oes. Yr oedd y pryd hwnw amryw deuluoedd yn byw yn y ty, o dan yr un tô. Erbyn iddo ef ddychwelyd iddo yn niwedd ei oes, yr oedd y ty, a'r ardd, a'r ffrynt, wedi myned trwy lawer o adgyweiriadau a gwelliantau, a'r lle, er's llawer o amser, wedi ei wneuthur yn breswylfod i un teulu yn unig. Bu amryw bersonau adnabyddus yn byw yn y ty hwn. Yn niwedd y ganrif ddiweddaf a dechreu yr un bresenol, Dr. Pugh,<noinclude><references/></noinclude> 1js8lls8bknu4e24w6nlydoq0fc5ena 37952 37951 2022-08-14T15:09:08Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|PENOD VII.}} {{c|YN RHODDI I FYNY EI FASNACH}} CYNWYSTAD.—''Dychwelyd yn ol i'r ty y ganwyd ef ynddo—Hanes preswylwyr Llwynteg—Cychwyn ar ymweliad—Cyfarfod â hen gyfaill—Byw yn retired am bedair blynedd ar ddeg—Desgrifiad o Llwynteg—Yn mwynhau bywyd—Byw ar yr adlodd—Darllen yn ffynhonell ei gysuron—Bachgen yn ceisio symud 'balk' fawydd—Llythyr o Rydychain—Treulio Sabboth yn Mhnnal—Tebyg i Gladstone ynte Gladstone yn debyg iddo ef—Yr un oed a'r Corff—Yn siarad am y ddwy 'Drysorfa'.'' {{Initial|[[File:Cofiant Dafydd Rolant Pennal (page 85 crop).jpg|50px]]}}EDI bod yn ddiwyd gyda'r byd, a chasglu digon o hono iddo ef a'i briod fyw, ymneillduodd oddiwrth ei fasnach, Galanganaf yn y flwyddyn 1880, pan oedd o fewn haner blwydd i ddeg a thriugain oed, a dychwelodd yn ol i'r ty, a elwir yn awr Llwynteg, i dreulio gweddill ei oes ynddo. Fe gofir fod sylw wedi ei wneuthur yn nechreu y Cofiant, mai yn y ty hwn y ganwyd ef, ac mai yma y treuliodd y pedair blynedd ar ddeg cyntaf o'i oes. Yr oedd y pryd hwnw amryw deuluoedd yn byw yn y ty, o dan yr un tô. Erbyn iddo ef ddychwelyd iddo yn niwedd ei oes, yr oedd y ty, a'r ardd, a'r ffrynt, wedi myned trwy lawer o adgyweiriadau a gwelliantau, a'r lle, er's llawer o amser, wedi ei wneuthur yn breswylfod i un teulu yn unig. Bu amryw bersonau adnabyddus yn byw yn y ty hwn. Yn niwedd y ganrif ddiweddaf a dechreu yr un bresenol, Dr. Pugh,<noinclude><references/></noinclude> 8bpi3jumpkt0df9yw14ji5n4phzu27e 104 19859 37959 2022-08-14T15:42:19Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yr erlidiwr, haner brawd i un o hen bregethwyr Methodistaidd cyntaf y wlad, sef y Parch. William Pugh, y Llechwedd, Abergynolwyn. Yma y diweddodd Mr. Richard Owen, gynt o'r Ceiswyn, a'i briod eu hoes. Am dymor ar eu hol, eu plant hefyd, sef Mr. Richard Owen, Masnachydd Coed, yn awr o Noulyn, Machynlleth, a'i ddwy chwaer a fuont yn byw yma. Ac ar ol iddynt hwy ymadael, yma y bu Mrs. Humphreys, gweddw y Parch. Richard Humphreys, yn treulio blynyddoedd olaf ei hoes. Oddiyma yr ymbriododd ei mherch, Miss Humphreys, a'r Parch. William Thomas, Dyffryn, wedi hyny o Bwllheli, yn awr o Lanrwst. {{c|CYCHWYN AR YMWELIAD}} Pan yr ymneillduodd oddiwrth ofalon y byd, ac y symudodd i fyw i Llwynteg, ar ddechreu y gauaf crybwylledig, teimlai mor hoew a llawen â'r aderyn bach wedi ei ollwng allan o'r ''cage''. Ar ol bod yn ddiwyd trwy ddyddiau yr wythnos, yn symud y dodrefn, a'u gosod yn eu lle, a gorphen trefnu amgylchiadau y siop gyda'i olynydd (neb ond hwy eu dau yo gosod pris ar yr eiddo,) aeth ar ei union, ar brydnawn Sadwrn, cyn cysgu noswaith yn ei dy newydd, i ymweled â'r eglwysi yn Nosbarth Ffestiniog, trwy benodiad y Cyfarfod Misol, gan ganu yn llon wrth gychwyn i'w daith, eiriau y penill y bu yn eu canu lawer nos Sadwrn yn flaenorol:— {{center block| <poem> :"Gadawn y byd ar ol, ::Y byd y cawsom wae, :Y byd ag sydd bob dydd ::Yn ceisio'n llwfrhau; Ni welwn wlad uwch ser nef Sydd fil o weithiau'n well nag ef." </poem> }} Arhosai y nos Sadwrn hwnw, a thros y Sabboth, yn nhy y diweddar Mr. John Richard, Siop Isaf, Maentwrog. Yr oedd<noinclude><references/></noinclude> 1useds0qch88beoseb1t994xqyle8so 104 19860 37960 2022-08-14T16:07:09Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gymaint yn ei elfen gydag achos crefydd yn yr eglwysi, fel nad oedd y cyfnewidiadau a gymerasant le yn ei gartref yn myn'd ag ond ychydig iawn yn gymhariaethol o'i feddwl. {{c|CYFARFOD A HEN GYFAILL}} Ymhen ychydig wedi hyn, cyfarfyddodd ar Stryd Machynlleth â hen gyfaill iddo, o'r dref hono, o'r un grefft ag ef ei hun. Aeth yn ymgom rhwng y ddau am helyntion y byd a'i gyfnewidiadau. "Sut y fu hyn?" ebe ei hen gyfaill, "i chwi fyn'd gymaint o y mlaen I, i allu hyfforddio rhoddi y byd heibio, ac ymneillduo fel hyn oddiwrth bob gofalon?" "Gwell gwraig gefais I," oedd ateb Dafydd Rolant. "Gwell gwraig nag a gefais I Gwell gwraig na Jini?" ebe ei gyfaill. Naddo erioed; 'does yr un wraig well na Jini yn yr holl fyd!" A dyna lle y bu y ddau ar stryd Machynlleth, un yn canmol Jini, a'r llall yn canmol Mari, {{c|YMWELIAD Y PARCH, GRIFFITH ELLIS, M.A.}} Galwodd y Parch. G. Ellis, M.A., Bootle, yn Llwynteg, yn fuan wedi iddynt symud yno i fyw. Parhaodd undeb agos rhwng y gŵr parchedig a theulu Llwynteg, ar gyfrif eu cyfeillgarwch neillduol hwy â'i dad a'i fam, a'i nain ef. Gwnai yntau, yn ystod yr ymweliad hwn, y sylw wrth ŵr y ty fod Rhagluniaeth wedi ei ffafrio yn fawr iawn, trwy ei ddyrchafu ef a'i briod uwchlaw gofalon a phryder y byd, a gofynai iddo, "Sut yr ydych yn leicio byw mewn tawelwch a diofalwch, ac yn y fath hapusrwydd a hyn?" "O, yn reit dda," atebai, "fe fu'm i yn byw yn y fan yma o'r blaen am bedair blynedd ar ddeg, yn retired, heb wneyd dim byd at fy nghadw; nid yw fawr ddim byd i mi, o ran byny; ond mae yn rhywbeth i Mari yma.' {{c|DESGRIFIAD O LLWYNTEG}} Saif Llwynteg ar gwr y pentref, allan o hono, ac yn agos hefyd. Wyneba y ty i'r Dê. Yn y gauaf a'r gwanwyn, tywyna<noinclude><references/></noinclude> 31313p1vhx53skjkiun891zj4ucrz46 104 19862 37963 2022-08-14T19:19:29Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yr haul i mewn trwy y ffenestri i'r ystafelloedd, ac yn yr haf cwyd yr haul yn ddigon uchel, fel na bydd ei wres yn taro ond ar y tu allan yn unig. Mae y ffrynt o flaen y ty yn lle agored, wedi ei amgylchu â choed afalau, laurels, ac ever—greens, ac yn yr haf addurnir y lle gyda llawer o amrywiaeth o flodau a rhosynau. Ar y llaw aswy, yn ymyl, y mae gardd helaeth a thoreithiog. Prynwyd y lle yn ddiweddar gan Mrs. Rowland, yn feddiant iddi ei hun. Mae y darlun o'r ty sydd i'w weled ynglyn â'r benod hon wedi ei wneuthur oddiwrth photo a dynwyd tua'r flwyddyn 1890, gan Mr. John Thomas, Liverpool. {{c|FFYNHONELL EI GYSURON.}} Tynodd David Rowland, yn mlynyddoedd olaf ei oes, lawer o ddifyrwch a chysuron iddo ei hun o'r lle hwn. Gwnaeth ei ragflaenwyr a fu yn byw yn y ty amryw welliantau ynddo. Gwnaeth yntau lawer o welliantau drachefn. Treuliodd y tair blynedd ar ddeg olaf yma yn nodedig o ddedwydd, ni fu neb erioed yn fwy boddlongar, ac yn mwynhau bywyd yn fwy trwyadl. Proffwydai rhai y byddai ei gysuron wedi darfod pan roddai i fyny waith a gofalon y byd—nas gallai un fel efe, oedd wedi arfer â diwydrwydd ar hyd ei oes ddim dygymod â bywyd o lonyddwch a thawelwch. Ond nid oedd y rhithyn lleiaf o sail i'r cyfryw broffwydoliaeth. Erioed ni welwyd neb yn fwy yn ei elfen, mor gynted ag y daeth yn rhydd oddiwrth y byd. Medrai ddifyru ei hun trwy amrywiol ffyrdd. Ymyfrydai mewn gwneuthur cymwynasau i'w gymydogion. Elai, fel rheol, i roddi tro trwy y pentref bob dydd, a byddai ganddo air siriol i'w ddweyd wrth bawb a gyfarfyddai, siaradai am yr hen amser gyda phobl mewn oed, a rhoddai gynghorion parod i'r rhai ieuainc. Troai i mewn un diwrnod i dy chwaer oedranus, yr hon a gwynai wrtho ei bod yn methu dyfod i'r moddion. "Wel, hon a hon bach," meddai yntau, "nid oes genych chwi a minau ddim i'w wneyd bellach ond byw ar yr adlodd."<noinclude><references/></noinclude> mw8bbqspeuxdj1vzt6mmltwov7kppom 104 19863 37964 2022-08-14T19:23:18Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ymyfrydai mewn gweithio yn yr ardd, a mwynhai brydferthwch natur, a gwaith y Creawdwr Mawr; a llawenhai o eigion ei galon wrth ddarllen a chlywed am weithredoedd da yn cael eu gwneuthur yn unrhyw gwr o'r ddaear. Darllenai lawer hefyd y tymor hwn o'i fywyd. Ac o'r ffynhonell hon derbyniodd gysurun difesur yn niwedd ei oes. Arferai ddarllen trwy ystod ei fywyd, pharhaodd y duedd hon i gryfhau yaddo hyd ddiwedd ei ddyddiau. Darllenai i bwrpas hefyd; llyfrau a sylwedd a gwerth ynddynt. Ni byddai yn cwyno ar ei gof ychwaith, fel y gwna llawer o bobl wedi cyraedd i gryn oedran. Y rheswm am hyn yn ddiameu ydoedd, ei fod wedi darllen, a thrwy hyny roddi gwaith gwastadol i'r cof. Felly nid elai yr hyn a ddarllenai yn ofer. Dywedai yn aml, pe na buasai wedi arfer cael pleser mewn darllen, y buasai yn greadur annedwydd iawn. Tynai ddarlun dychmygol o hono ei hun fel un wedi cyraedd hen ddyddiau heb arfer a darllen dim yn ei fywyd. Darlun tywyll iawn oedd. Dychmygai weled ei hun yn hen wr, yn eistedd yn nghongl yr aelwyd, a'i ben o byd yn y tan, heb gael pleser mewn dim ond gwrando chwedlau. Yn lle hyny, ni bu yr un haner diwrnod yn segur. Darllenai bob peth a ddeuai i'r ty, pob papyr newydd y deuai o hyd iddo, a thrwy hyny byddai ganddo wybodaeth gweddol dda bob amser am y byd. Darllenai bron yr oll o'r Cyfnodolion Cymreig. Ac yn fynych iawn deuai llyfr newydd i'r ty, a byddai yn sicr o'i ddarllen drwyddo cyn pen ychydig iawn o amser. Dywedai y byddai yn arfer darllen y Drysorfa yr un fath â'r Beibl Hebraeg, gan ddechreu yn y diwedd, gyda'r hanesion cenhadol. Medrai roddi barn pur gywir ar bob peth a ddarllenai. Yr oedd gweinidog, o gryn enwogrwydd yn y pulpud, unwaith wedi ysgrifenu ysgrif i'r Drysorfa, ar bwnc lled ddieithr a dyrus i'r Cymry, ond nid oedd wedi llwyddo i roddi ond y nesaf peth i ddim goleuni ar y pwnc. Beirniadaeth Dafydd Rolant ar waith y gwr mewn un<noinclude><references/></noinclude> 7ax49yb5udu42y7k9w9mn8rxajqqmtm 104 19864 37965 2022-08-14T20:46:47Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[File:Gwaith Edward Richard.pdf|center|600px|page=1]]<noinclude><references/></noinclude> 5d31vmtd37n4eim7e0m00icks98hjzz 37966 37965 2022-08-14T20:47:29Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Gwaith Edward Richard.pdf|center|600px|page=1]]<noinclude><references/></noinclude> 4o37t6g9w5ovshvrzlfzqe29y70j5sn 104 19865 37967 2022-08-14T20:47:46Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19866 37968 2022-08-14T20:48:00Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19867 37969 2022-08-14T20:48:42Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Yn y Wlad.pdf|center|600px|page=40]]<noinclude><references/></noinclude> abv7ugbeu8ostldirp22fwi8927ncx8 37970 37969 2022-08-14T20:49:43Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Gwaith Edward Richard.pdf|center|600px|page=40]]<noinclude><references/></noinclude> gqqguza47r6244jtxcznx0wubzhs15j 104 19868 37971 2022-08-14T20:52:24Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Gwaith Edward Richard (page 39 crop).jpg|canol|600px]]<noinclude><references/></noinclude> cq2izx6kyujc9mjs2qm2ijbnckloyvp 104 19869 37972 2022-08-14T20:53:02Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19870 37973 2022-08-14T20:55:46Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '[[File:Gwaith Edward Richard (page 35 crop).jpg|canol|600px]]' proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Gwaith Edward Richard (page 35 crop).jpg|canol|600px]]<noinclude><references/></noinclude> 0szhjmbk0ou0z9pvhwd83h9hjod1izp 37974 37973 2022-08-14T20:55:57Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Gwaith Edward Richard (page 35 crop).jpg|canol|600px]]<noinclude><references/></noinclude> 9xyim7na4hlskzryvet4e6rq6qntrnr 104 19871 37975 2022-08-14T20:58:18Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Gwaith Edward Richard (page 26 crop).jpg|canol|600px]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> fte4s6w0vx5um7sbk716ocd24k191ho 104 19872 37976 2022-08-14T20:58:30Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19873 37977 2022-08-14T21:02:15Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Gwaith Edward Richard (page 16 crop).jpg|canol|600px]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> oykuwdm8ocm3sxq6mxtoizyca2y0law 104 19874 37978 2022-08-14T21:02:26Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19875 37979 2022-08-14T21:05:25Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Gwaith Edward Richard (page 6 crop).jpg|600px|canol]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> lfh20s74lur40l8t803ywnvh63i8e6w 104 19876 37980 2022-08-14T21:05:39Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19877 37981 2022-08-14T21:05:51Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19879 37984 2022-08-14T21:10:56Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|GWAITH}} {{c|<big><big><big><big>EDWARD RICHARD</big></big></big></big>}} {{c|O YSTRAD MEURIG.}} {{c|BUGEILGERDDI I.—II.}} {{c|CAN Y BONT I.—II.}} {{c|"Diwedd eu bri fydd dydd brawd.}} {{c|::—D. Ionawr}} {{Canoli|—————————————}} {{c|1912.}} {{c|AB OWEN, Llanuwchllyn}} {{c|Ar werth gan R. E. Jones a'i Frodyr, Conwy}}<noinclude><references/></noinclude> ao43jd3pqftfrnsfnytdmb6f14n4o2y 104 19880 37985 2022-08-14T21:11:40Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|CONWY :}} {{c|ARGRAFFWYD I AB OWEN GAN R. E. JONES A'I FRODYR.}} {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> p8eih7ezs1q9zesd8xmfecz9v8nqm0v 104 19881 37986 2022-08-14T21:16:57Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{Canoli|Rhagymadrodd}} {{Canoli|—————————————}} {{Initial|[[File:Gwaith Alun (page 7 crop).jpg|75px]]}} ANWYD Edward Richard ym mhentref bychan Ystrad Meurig, Ceredigion, ym Mawrth 1714. Saif y lle ar gwrr yr ucheldiroedd eang sy'n ymestyn rhwng aberoedd cyntaf afon Teifi a rhai afon Towy, a threm ar y rhai hynny geir yn y bugeilgerddi. Dinod a distadl oedd y cartref. Dilledydd oedd y tad, a chadwai'r fam westy bychan. Ond yr oedd yno ddau nodwedd cartref mynyddig yng Nghymru. Yr oedd y fam yn garedig a hunan-aberthol, ac mewn anwyldeb y gelwid hi'n hen Wenllian neu'n fodryb Gwen; a hi yw arwres y fugeilgerdd,—un borthai'r trafferthus, y gwael, a'r anhwylus. Yr oedd yno gred mewn addysg hefyd, a gwelai gwladwr mewn lle mor anghysbell lwybr hyffordd i un o'i feibion o leiaf gyrraedd safleoedd uchel dysg a defnyddioldeb. Ni fu erioed adeg yng Nghymru, o ddyddiau Gerald Gymro i ddyddiau Edward Richard a Gwallter Mechain, nas gallai Cymro athrylithgar ac egniol gael pen llwybr i ysgolion a cholegau dysg. Sonnir llawer yn y dyddiau hyn am sicrhau llwybr i'r bachgen athrylithgar. Ond ni fu ef erioed heb ei lwybr, a hwyrach y cai well chware teg yn nyddiau anhawsterau nag yn y dyddiau hyn. Yr oedd y brawd hynaf, Abraham, wedi mynd<noinclude><references/></noinclude> 25l2ezi4oqtinw39trft6f73fqilhjx 104 19882 37987 2022-08-14T21:21:22Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>trwy ysgolion Caerfyrddin a Henffordd i Goleg yr Iesu pan yn bedair ar bymtheg oed. Dilynodd Edward ei gamrau cyntaf; aeth i Gaer— fyrddin, a bu hefyd dan addysg clerigwr ysgolheigaidd ym Mhontygiddo, ger Llanarth. Gwenid arno gan deuluoedd y fro, gwyr call Mabwys a'r Trawsgoed, Ystrad Fflur a Ffos y Bleiddiaid, ac yn enwedig merch Nanteos a briododd Syr Herbert Lloyd o Ffynnon Bedr. Yn 1734 neu 1735 dechreuodd Edward Richard gadw ysgol yn Ystrad Meurig. Dylifodd disgyblion ato. Teimlodd yntau na wyddai ddigon. Gadawodd ei ysgol, ac ail ddechreuodd ymroddi i ddysgu ychwaneg ei hun. Dyma weithred dynnodd sylw at ei gydwybodolrwydd a'i ostyngeiddrwydd, ac nid a'n angof yn hanes addysg Cymru. Yn 1746 ail ddechreuwyd yr ysgol, a rhoddodd yr athro ei fywyd, ei athrylith, ei ynni, a'i foddion,—iddi hi a'i llyfrgell. Llafur, diwydrwydd, a bod yn atebol i'r Hollwybodol—dyna fri Ystrad Meurig. Bu Edward Richard farw Mawrth 4, 1777, a chladdwyd ef yn eglwys Ystrad Meurig. Mac ei ysgol a'i lyfrgell eto'n fyw. Ond dylanwad ei fywyd serchog a phur sy'n byw gryfaf. Gwelodd angen plant Cymru,— ysgol fyw a llyfrgell ynddi. A byw iawn yw ei ganeuon melodaidd, ar yr hoff fesur tri tharawiad. Eu neges fu cadw naturioldeb yn awen Cymru, er pan argraffwyd hwy'n llawn gan J. Evans, yn Heol y Prior, Caerfyrddin, yn 1803. Ei rodd gymun i Gymru oedd ysgol, llyfrgell, a phedair cân. {{Right|OWEN EDWARDS.}}<noinclude><references/></noinclude> irjeu8deczoq6kekx2l7z1fnmnxlf3j 104 19883 37988 2022-08-14T21:37:52Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '[[File:Gwaith Edward Richard (page 11 crop).jpg|canol|500px]] {{c|<big><big><big><big>EDWARD RICHARD</big></big></big></big>}} {{c|BUGEILGERDD Y GYNTAF.}} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px" | {{c|GRUFFYDD.}} <poem> WY ydyw'r dyn truan, fel hyn wrtho'i hunan, Rwy'n ganfod yn cwynfan, fel baban dan berth, A'r dŵr dros ei ddeurudd, yn gostwng dan gystudd? Myneged i Ruffydd ei drafferth... proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Gwaith Edward Richard (page 11 crop).jpg|canol|500px]] {{c|<big><big><big><big>EDWARD RICHARD</big></big></big></big>}} {{c|BUGEILGERDD Y GYNTAF.}} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px" | {{c|GRUFFYDD.}} <poem> WY ydyw'r dyn truan, fel hyn wrtho'i hunan, Rwy'n ganfod yn cwynfan, fel baban dan berth, A'r dŵr dros ei ddeurudd, yn gostwng dan gystudd? Myneged i Ruffydd ei drafferth. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Di weli d' anwylyd, hen gyfaill, mewn gofid, Corff egwan dan adfyd, o'i blegyd a blyg: Bid imi drugaredd, fe ddarfu pob rhinwedd, Anrhydedd, a mawredd ym Meurig. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> A laddodd y bleiddiaid yn ddifwyn dy ddefaid? Neu a giliodd dy goelaid, lloer gannaid, o'i lle ? O'r ŵyn aeth i Frwyno, 'does un nad oes yno, Pob un a grwydro, a geir adre'. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Ymwasgu â gwag gysgod, a charu'r byd ormod, Ar ddarn o ddiwyrnod i drallod a dry; Ni chefais fawr golled, am dda nac am ddefaid, Mae'r ddôr yn agored i garu. </poem> |}<noinclude><references/></noinclude> nhv4cccbh8w6mmrt4s5bdvozzfq9eox 37989 37988 2022-08-14T21:38:05Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Gwaith Edward Richard (page 11 crop).jpg|canol|500px]] {{c|<big><big><big><big>EDWARD RICHARD</big></big></big></big>}} {{c|BUGEILGERDD Y GYNTAF.}} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px" | {{c|GRUFFYDD.}} <poem> WY ydyw'r dyn truan, fel hyn wrtho'i hunan, Rwy'n ganfod yn cwynfan, fel baban dan berth, A'r dŵr dros ei ddeurudd, yn gostwng dan gystudd? Myneged i Ruffydd ei drafferth. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Di weli d' anwylyd, hen gyfaill, mewn gofid, Corff egwan dan adfyd, o'i blegyd a blyg: Bid imi drugaredd, fe ddarfu pob rhinwedd, Anrhydedd, a mawredd ym Meurig. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> A laddodd y bleiddiaid yn ddifwyn dy ddefaid? Neu a giliodd dy goelaid, lloer gannaid, o'i lle ? O'r ŵyn aeth i Frwyno, 'does un nad oes yno, Pob un a grwydro, a geir adre'. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Ymwasgu â gwag gysgod, a charu'r byd ormod, Ar ddarn o ddiwyrnod i drallod a dry; Ni chefais fawr golled, am dda nac am ddefaid, Mae'r ddôr yn agored i garu. </poem> |}<noinclude><references/></noinclude> 5jaciwkhs2e56r4i7j90nzs6ycr8v7r 37990 37989 2022-08-14T21:40:51Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Gwaith Edward Richard (page 11 crop).jpg|canol|500px]] {{c|<big><big><big><big>EDWARD RICHARD</big></big></big></big>}} {{c|BUGEILGERDD Y GYNTAF.}} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px" | {{c|GRUFFYDD.}} <poem> PWY ydyw'r dyn truan, fel hyn wrtho'i hunan, Rwy'n ganfod yn cwynfan, fel baban dan berth, A'r dŵr dros ei ddeurudd, yn gostwng dan gystudd? Myneged i Ruffydd ei drafferth. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Di weli d' anwylyd, hen gyfaill, mewn gofid, Corff egwan dan adfyd, o'i blegyd a blyg: Bid imi drugaredd, fe ddarfu pob rhinwedd, Anrhydedd, a mawredd ym Meurig. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> A laddodd y bleiddiaid yn ddifwyn dy ddefaid? Neu a giliodd dy goelaid, lloer gannaid, o'i lle ? O'r ŵyn aeth i Frwyno, 'does un nad oes yno, Pob un a grwydro, a geir adre'. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Ymwasgu â gwag gysgod, a charu'r byd ormod, Ar ddarn o ddiwyrnod i drallod a dry; Ni chefais fawr golled, am dda nac am ddefaid, Mae'r ddôr yn agored i garu. </poem> |}<noinclude><references/></noinclude> be7k4e3er75ueyes5inkp072w1161av 37991 37990 2022-08-14T22:14:40Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Gwaith Edward Richard (page 11 crop).jpg|canol|500px]] {{c|<big><big><big><big>EDWARD RICHARD</big></big></big></big>}} {{c|BUGEILGERDD Y GYNTAF.}} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px" | {{c|GRUFFYDD.}} <poem> PWY ydyw'r dyn truan, fel hyn wrtho'i hunan, Rwy'n ganfod yn cwynfan, fel baban dan berth, A'r dŵr dros ei ddeurudd, yn gostwng dan gystudd? Myneged i Ruffydd ei drafferth. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Di weli d' anwylyd, hen gyfaill, mewn gofid, Corff egwan dan adfyd, o'i blegyd a blyg: Bid imi drugaredd, fe ddarfu pob rhinwedd, Anrhydedd, a mawredd ym Meurig. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> A laddodd y bleiddiaid yn ddifwyn dy ddefaid? Neu a giliodd dy goelaid, lloer gannaid, o'i lle ? O'r ŵyn aeth i Frwyno, 'does un nad oes yno, Pob un a grwydro, a geir adre'. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Ymwasgu â gwag gysgod, a charu'r byd ormod, Ar ddarn o ddiwyrnod i drallod a dry; Ni chefais fawr golled, am dda nac am ddefaid, Mae'r ddôr yn agored i garu. </poem> </br> |}<noinclude><references/></noinclude> easw4l1amquol3kkrbna8agp7189jjy 38001 37991 2022-08-14T22:55:52Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Gwaith Edward Richard (page 11 crop).jpg|canol|500px]] {{c|<big><big><big><big>EDWARD RICHARD</big></big></big></big>}} {{c|BUGEILGERDD Y GYNTAF.}} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:340px" | {{c|GRUFFYDD.}} <poem> PWY ydyw'r dyn truan, fel hyn wrtho'i hunan, Rwy'n ganfod yn cwynfan, fel baban dan berth, A'r dŵr dros ei ddeurudd, yn gostwng dan gystudd? Myneged i Ruffydd ei drafferth. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Di weli d' anwylyd, hen gyfaill, mewn gofid, Corff egwan dan adfyd, o'i blegyd a blyg: Bid imi drugaredd, fe ddarfu pob rhinwedd, Anrhydedd, a mawredd ym Meurig. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> A laddodd y bleiddiaid yn ddifwyn dy ddefaid? Neu a giliodd dy goelaid, lloer gannaid, o'i lle ? O'r ŵyn aeth i Frwyno, 'does un nad oes yno, Pob un a grwydro, a geir adre'. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Ymwasgu â gwag gysgod, a charu'r byd ormod, Ar ddarn o ddiwyrnod i drallod a dry; Ni chefais fawr golled, am dda nac am ddefaid, Mae'r ddôr yn agored i garu. </poem> </br> |}<noinclude><references/></noinclude> mlyk7sc101ken2tlkzzikqjixfxfi33 104 19884 37992 2022-08-14T22:16:48Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px" |{{c|GRUFFYDD.}} <poem> Ai'r trawsion trwy ysu, difudd, sy'n dy faeddu, A thra-mawr orthrymu'n diraenu dy rudd? Och'neidiau rhy oerion sy' nghiliau fy nghalon, Fod dwyfron dyn gwirion dan gerydd. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Fy nyddiau'n anniddan ân' oll o hyn allan, Gosodwyd Gwenllian<ref>Mam y Bardd.</ref> mewn graian a gro; Mae hiraeth fel cleddeu... proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px" |{{c|GRUFFYDD.}} <poem> Ai'r trawsion trwy ysu, difudd, sy'n dy faeddu, A thra-mawr orthrymu'n diraenu dy rudd? Och'neidiau rhy oerion sy' nghiliau fy nghalon, Fod dwyfron dyn gwirion dan gerydd. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Fy nyddiau'n anniddan ân' oll o hyn allan, Gosodwyd Gwenllian<ref>Mam y Bardd.</ref> mewn graian a gro; Mae hiraeth fel cleddeu, yn syn dan f' asennau, Fe lwyda lliw'r aelau lle'r elo. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Er syrthio'r dywarchen i'r ddu oer ddaearen, Hi gyfyd fel haulwen, yn llawen o'i llwch; I'r sawl sy'n troi ato, mae bywyd heb wywo, Ym mreichiau ei Dad iddo, a dedwyddwch. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> O taer yw naturiaeth, ni thry er athrawiaeth, Ond wylo gan alaeth, a hiraeth am hon ; A'r galon dan glwyfau, diles a du loesau, A dyrr, heb naws geiriau, 'n ysgyrion. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Mewn henaint, mewn ieuenctyd, mewn nych, ac mewn iechyd, Mae'n aml rai'n symud o fywyd i fedd ; Nid oes na dyfeisio, na golud, na gwilio, All rwystro neb yno, na bonedd. {{c|MEURIG.}} <poem> Fy nydd sydd yn nyddu yn fanwl i fyny, A'r aros sydd yn nesu, i roi'n isel fy mhen; </poem> |}<noinclude><references/></noinclude> 1js65caufd54u9f3almyime6ccctxuq 37993 37992 2022-08-14T22:17:00Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px" |{{c|GRUFFYDD.}} <poem> Ai'r trawsion trwy ysu, difudd, sy'n dy faeddu, A thra-mawr orthrymu'n diraenu dy rudd? Och'neidiau rhy oerion sy' nghiliau fy nghalon, Fod dwyfron dyn gwirion dan gerydd. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Fy nyddiau'n anniddan ân' oll o hyn allan, Gosodwyd Gwenllian<ref>Mam y Bardd.</ref> mewn graian a gro; Mae hiraeth fel cleddeu, yn syn dan f' asennau, Fe lwyda lliw'r aelau lle'r elo. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Er syrthio'r dywarchen i'r ddu oer ddaearen, Hi gyfyd fel haulwen, yn llawen o'i llwch; I'r sawl sy'n troi ato, mae bywyd heb wywo, Ym mreichiau ei Dad iddo, a dedwyddwch. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> O taer yw naturiaeth, ni thry er athrawiaeth, Ond wylo gan alaeth, a hiraeth am hon ; A'r galon dan glwyfau, diles a du loesau, A dyrr, heb naws geiriau, 'n ysgyrion. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Mewn henaint, mewn ieuenctyd, mewn nych, ac mewn iechyd, Mae'n aml rai'n symud o fywyd i fedd ; Nid oes na dyfeisio, na golud, na gwilio, All rwystro neb yno, na bonedd. {{c|MEURIG.}} <poem> Fy nydd sydd yn nyddu yn fanwl i fyny, A'r aros sydd yn nesu, i roi'n isel fy mhen; </poem> |}<noinclude><references/></noinclude> cdaqtb2r3c3a2mgjaycqdu2lii0xzxr 37994 37993 2022-08-14T22:19:04Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px" |{{c|GRUFFYDD.}} <poem> Ai'r trawsion trwy ysu, difudd, sy'n dy faeddu, A thra-mawr orthrymu'n diraenu dy rudd? Och'neidiau rhy oerion sy' nghiliau fy nghalon, Fod dwyfron dyn gwirion dan gerydd. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Fy nyddiau'n anniddan ân' oll o hyn allan, Gosodwyd Gwenllian<ref>Mam y Bardd.</ref> mewn graian a gro; Mae hiraeth fel cleddeu, yn syn dan f' asennau, Fe lwyda lliw'r aelau lle'r elo. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Er syrthio'r dywarchen i'r ddu oer ddaearen, Hi gyfyd fel haulwen, yn llawen o'i llwch; I'r sawl sy'n troi ato, mae bywyd heb wywo, Ym mreichiau ei Dad iddo, a dedwyddwch. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> O taer yw naturiaeth, ni thry er athrawiaeth, Ond wylo gan alaeth, a hiraeth am hon ; A'r galon dan glwyfau, diles a du loesau, A dyrr, heb naws geiriau, 'n ysgyrion. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Mewn henaint, mewn ieuenctyd, mewn nych, ac mewn iechyd, Mae'n aml rai'n symud o fywyd i fedd ; Nid oes na dyfeisio, na golud, na gwilio, All rwystro neb yno, na bonedd. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Fy nydd sydd yn nyddu yn fanwl i fyny, A'r aros sydd yn nesu, i roi'n isel fy mhen; </poem> |}<noinclude><references/></noinclude> f2abd6b2x2qnslzenfxkezh97e4joe8 38000 37994 2022-08-14T22:55:25Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:340px" |{{c|GRUFFYDD.}} <poem> Ai'r trawsion trwy ysu, difudd, sy'n dy faeddu, A thra-mawr orthrymu'n diraenu dy rudd? Och'neidiau rhy oerion sy' nghiliau fy nghalon, Fod dwyfron dyn gwirion dan gerydd. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Fy nyddiau'n anniddan ân' oll o hyn allan, Gosodwyd Gwenllian<ref>Mam y Bardd.</ref> mewn graian a gro; Mae hiraeth fel cleddeu, yn syn dan f' asennau, Fe lwyda lliw'r aelau lle'r elo. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Er syrthio'r dywarchen i'r ddu oer ddaearen, Hi gyfyd fel haulwen, yn llawen o'i llwch; I'r sawl sy'n troi ato, mae bywyd heb wywo, Ym mreichiau ei Dad iddo, a dedwyddwch. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> O taer yw naturiaeth, ni thry er athrawiaeth, Ond wylo gan alaeth, a hiraeth am hon ; A'r galon dan glwyfau, diles a du loesau, A dyrr, heb naws geiriau, 'n ysgyrion. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Mewn henaint, mewn ieuenctyd, mewn nych, ac mewn iechyd, Mae'n aml rai'n symud o fywyd i fedd ; Nid oes na dyfeisio, na golud, na gwilio, All rwystro neb yno, na bonedd. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Fy nydd sydd yn nyddu yn fanwl i fyny, A'r aros sydd yn nesu, i roi'n isel fy mhen; </poem> |}<noinclude><references/></noinclude> 0draait0w7vclemf7pz7loxvixb7zes 104 19885 37995 2022-08-14T22:47:12Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px" |<poem> Ac un nid oes genny', er wylo ar oer wely. Pan b'o im' glafychu, glyw f' ochen. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Ymostwng yn astud i Ffynnon y Bywyd, Ac ochain am iechyd i'th glefyd a'th glwy'; E fydd, y mae'n addo, i'r gwas sy'n ei geisio, Dan wylo ei gŵyn wrtho, 'n gynhorthwy. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Gwenllian fwyn serchog, 'rwy' fyth yn hiraethog; Yng nghŵyn yr anghenog, gwnai'n rhywiog ei rhan; A phorthi'r trafferthus, yn hael, a'r anhwylus, Gwnaeth llawer gwan lliwus, Gwenllian. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Pe rhannwn yn rhywiog fy nghroen i'r anghenog Heb waed yr Oen serchog, ŵr euog yr wyf, A thynnu 'ngwythenau ar led, a f' aelodau, I'r poenau'n dameidau, dim ydwyf. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Os hoffi gorchymyn ei Dad wna'r credadyn, (Trugarog i adyn o elyn yw o,) Ac adde' ei ddiffygion, mewn cof am un cyfion, Ni chais ei law dirion le i daro. </poem> {{c|GRUFFUDD.}} <poem> Gan hynny bydd foddlon, fod cariad mor dirion Yn myned yn union at Seion a Saint: Fel ffrwyth pan addfedodd, mor deg a 'madawodd, O'i gwirfodd, a hunodd mewn henaint. </poem> </br> |}<noinclude><references/></noinclude> hauqc4lydwogzra6izy5nlnkcgbrqj9 37999 37995 2022-08-14T22:54:53Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:340px" |<poem> Ac un nid oes genny', er wylo ar oer wely. Pan b'o im' glafychu, glyw f' ochen. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Ymostwng yn astud i Ffynnon y Bywyd, Ac ochain am iechyd i'th glefyd a'th glwy'; E fydd, y mae'n addo, i'r gwas sy'n ei geisio, Dan wylo ei gŵyn wrtho, 'n gynhorthwy. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Gwenllian fwyn serchog, 'rwy' fyth yn hiraethog; Yng nghŵyn yr anghenog, gwnai'n rhywiog ei rhan; A phorthi'r trafferthus, yn hael, a'r anhwylus, Gwnaeth llawer gwan lliwus, Gwenllian. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Pe rhannwn yn rhywiog fy nghroen i'r anghenog Heb waed yr Oen serchog, ŵr euog yr wyf, A thynnu 'ngwythenau ar led, a f' aelodau, I'r poenau'n dameidau, dim ydwyf. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Os hoffi gorchymyn ei Dad wna'r credadyn, (Trugarog i adyn o elyn yw o,) Ac adde' ei ddiffygion, mewn cof am un cyfion, Ni chais ei law dirion le i daro. </poem> {{c|GRUFFUDD.}} <poem> Gan hynny bydd foddlon, fod cariad mor dirion Yn myned yn union at Seion a Saint: Fel ffrwyth pan addfedodd, mor deg a 'madawodd, O'i gwirfodd, a hunodd mewn henaint. </poem> </br> |}<noinclude><references/></noinclude> blmhk03jgio0labse79ryclz862kwe6 104 19886 37996 2022-08-14T22:51:07Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px" |{{c|MEURIG.}} <poem> Nid oes mwy hynawsedd im' gael, nac ymgeledd, Gan roi'r un garuaidd a llariaidd i'r llwch: Na gobaith 'does genny' gael unwaith ond hynny, Mewn mwynder, chwaer iddi, a chareiddwch. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Gad ochain mor drymed, a dagrau, i rai digred (Na byddo gwarr galed yn niwed i ni) Ti a'i gwelaist, gobeithio, mewn heddwch yn huno, Ac amdo yn digwyddo yn deg iddi. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Dy eiriau da arail ni nyddant hen wiail: Cyn hawsed i fugail â siglo sail serch, 'Rhoi gosteg i'r gwyntoedd a thwrf mawr y moroedd, Neu weddwdod o'i hanfodd i henferch. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Mae gennyt ti ganu, a rhinwedd gyfrannu, Da ddoniau yn diddanu, a llonni pob lle: Os chwiban dy bib-goed, felus-gerdd dan lasgoed, O'r coed ni fyn dwy-droed fynd adre'. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Pen-addysg pan oeddwn, i'r gwyrdd-ddail mi gerddwn, A'r man y dymunwn mi ganwn â'r gog ; Yn awr dan ryw geubren 'rwy'n nychu ac yn ochen, Fel c'lomen un aden, anwydog. </poem> |}<noinclude><references/></noinclude> 21ddxg4nanqrs1ur345bzn6dh6x3j98 37997 37996 2022-08-14T22:51:37Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px" |{{c|MEURIG.}} <poem> Nid oes mwy hynawsedd im' gael, nac ymgeledd, Gan roi'r un garuaidd a llariaidd i'r llwch: Na gobaith 'does genny' gael unwaith ond hynny, Mewn mwynder, chwaer iddi, a chareiddwch. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Gad ochain mor drymed, a dagrau, i rai digred (Na byddo gwarr galed yn niwed i ni) Ti a'i gwelaist, gobeithio, mewn heddwch yn huno, Ac amdo yn digwyddo yn deg iddi. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Dy eiriau da arail ni nyddant hen wiail: Cyn hawsed i fugail â siglo sail serch, 'Rhoi gosteg i'r gwyntoedd a thwrf mawr y moroedd, Neu weddwdod o'i hanfodd i henferch. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Mae gennyt ti ganu, a rhinwedd gyfrannu, Da ddoniau yn diddanu, a llonni pob lle: Os chwiban dy bib-goed, felus-gerdd dan lasgoed, O'r coed ni fyn dwy-droed fynd adre'. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Pen-addysg pan oeddwn, i'r gwyrdd-ddail mi gerddwn, A'r man y dymunwn mi ganwn â'r gog ; Yn awr dan ryw geubren 'rwy'n nychu ac yn ochen, Fel c'lomen un aden, anwydog. </poem> |}<noinclude><references/></noinclude> qcrmp6w2yumeq7i5nwk55x3rh2bbhsm 37998 37997 2022-08-14T22:52:17Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:340px" |{{c|MEURIG.}} <poem> Nid oes mwy hynawsedd im' gael, nac ymgeledd, Gan roi'r un garuaidd a llariaidd i'r llwch: Na gobaith 'does genny' gael unwaith ond hynny, Mewn mwynder, chwaer iddi, a chareiddwch. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Gad ochain mor drymed, a dagrau, i rai digred (Na byddo gwarr galed yn niwed i ni) Ti a'i gwelaist, gobeithio, mewn heddwch yn huno, Ac amdo yn digwyddo yn deg iddi. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Dy eiriau da arail ni nyddant hen wiail: Cyn hawsed i fugail â siglo sail serch, 'Rhoi gosteg i'r gwyntoedd a thwrf mawr y moroedd, Neu weddwdod o'i hanfodd i henferch. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Mae gennyt ti ganu, a rhinwedd gyfrannu, Da ddoniau yn diddanu, a llonni pob lle: Os chwiban dy bib-goed, felus-gerdd dan lasgoed, O'r coed ni fyn dwy-droed fynd adre'. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Pen-addysg pan oeddwn, i'r gwyrdd-ddail mi gerddwn, A'r man y dymunwn mi ganwn â'r gog ; Yn awr dan ryw geubren 'rwy'n nychu ac yn ochen, Fel c'lomen un aden, anwydog. </poem> |}<noinclude><references/></noinclude> fewsh01o25ohwwmmhh6ummog1zg5aud 104 19887 38002 2022-08-14T23:04:31Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:340px" |{{c|GRUFFYDD.}} <poem> Ni gerddwn dan chwiban at Ned<ref>Y Bardd.</ref> o'r dre' druan, Cawn hwn wrtho'i hunan mewn caban main cul; Mae'i gwrw fo o'r goreu, i'w gael yn y gwyliau, Gwnawn dyllau'n o foreu yn ei faril. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Mi welais ryw eilyn ar fwrdd yr oferddyn, A Ned wrth ei bicyn yn llibyn a llwyd : Pab Rhufain, pe profai (er maint ei rym ynteu), A grynai, gwn inneu, gan annwyd. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Er niwl ac anialwch, a thrawster a thristwch, Daw dyddiau dedwyddwch hyfrydwch i'r fro: Daw Anna<ref>Arglwyddes Lloyd o Ffynnon Bedr.</ref> i dywynnu cyn nemawr, cân imi, Di weli blwy' Dewi'n blodeuo. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Er mynych ddymuned o'r galon ei gweled, Mor luniaidd, mor laned, a haeled yw hon; Mae'm march yn din-deneu, a'r llif dros y dolau, Yn chwarae pentanau Pont Einon. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Rhyw faich o afiechyd sy går i seguryd, A hunan brydnhawn-fwyd yw bywyd y balch ; Rhesymau mwyn hyfryd o'r galon yw golud, A'r iechyd i'r ynfyd a'r anfalch. </poem> |}<noinclude><references/></noinclude> 2xvg8keqv3da8voce7glrj63oqafpik 104 19888 38003 2022-08-14T23:18:57Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:340px" |{{c|MEURIG.}} <poem> Y Phenics hoff anian, aur eglur rywioglan, Ni thynn Feurig allan, O druan, o'i dre'; A'r manna, pe'i rhennid, yn rhwydd er cyrhaeddyd, Yr ynfyd a chysglyd ni chasglai. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Nanteos<ref>S. Powell, Esq.</ref> heb orffwys, o'i mebyd, a Mabwys,<ref>James Lloyd, Esq.</ref> A'r Trawsgoed<ref>Vaughan, Lord Lisburne.</ref> le gwiwlwys, sy'n cynnwys <ref>Vaughan, Lord Lisburne.</ref> gŵyr call : Gwell, ambell awr ddigri, gael rhan gyda rheiny Na phoeni'n trysori dros arall. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Nid oes well cyfeillion, na doniau mewn dynion, Gwyr rhyw y goreuon, yn galon i gyd; Er maint eu rhinweddau, diogel yw cartre', Yn ara' daw maglau i dŷ myglyd. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Gan nad oes 'tu yma i dy fedd a dy foddia, Amen, mi ddymuna, na ffaela'n dy ffydd, Rhag mynd i'r poen didranc, fel annoeth un ieuanc, Neu hen-lanc, dwy grafanc, digrefydd. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Pob math ar fendithion, fy nghár, am gynghorion, Fo'n llonni dy galon mewn dynion a da Diwael fo dy wely, mewn lafant a lili, A'r mêl yn dyferu 'n dy fara. </poem> |}<noinclude><references/></noinclude> 9dmig3z0yiktr57t3e9gpd6sgrb558f 38009 38003 2022-08-14T23:50:00Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:340px" |{{c|MEURIG.}} <poem> Y Phenics hoff anian, aur eglur rywioglan, Ni thynn Feurig allan, O druan, o'i dre'; A'r manna, pe'i rhennid, yn rhwydd er cyrhaeddyd, Yr ynfyd a chysglyd ni chasglai. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Nanteos<ref>S. Powell, Esq.</ref> heb orffwys, o'i mebyd, a Mabwys,<ref>James Lloyd, Esq.</ref> A'r Trawsgoed<ref>Vaughan, Lord Lisburne.</ref> le gwiwlwys, sy'n cynnwys gŵyr call: Gwell, ambell awr ddigri, gael rhan gyda rheiny Na phoeni'n trysori dros arall. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Nid oes well cyfeillion, na doniau mewn dynion, Gwyr rhyw y goreuon, yn galon i gyd; Er maint eu rhinweddau, diogel yw cartre', Yn ara' daw maglau i dŷ myglyd. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Gan nad oes 'tu yma i dy fedd a dy foddia, Amen, mi ddymuna, na ffaela'n dy ffydd, Rhag mynd i'r poen didranc, fel annoeth un ieuanc, Neu hen-lanc, dwy grafanc, digrefydd. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Pob math ar fendithion, fy nghár, am gynghorion, Fo'n llonni dy galon mewn dynion a da Diwael fo dy wely, mewn lafant a lili, A'r mêl yn dyferu 'n dy fara. </poem> |}<noinclude><references/></noinclude> 326blwpf76i63z0eltvjb8le7me3jes 104 19889 38004 2022-08-14T23:29:56Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:340px" |{{c|GRUFFYDD.}} <poem> Y ddafad ddu gyrnig, gei'n lân yn galennig, (Cydymaith caredig yw Meurig i mi) O'r hwrdd sydd ym Mrwyno, mae'n gyfeb 'rwy'n cofio, Dwg honno yn rhwydd eto, un rhodd iti. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Mae gennyf bål newydd, was diddan, er ys dauddydd, Un graffus wen, Gruffydd, a hylwydd yw hi ; Danfonaf hon heno i'th dy, o waith Deio,<ref>Y gof.</ref> Pan dreulio, mae'n addo min iddi. </poem> {{c|GRUFFYDD.}} <poem> Mae'n bwrw yng Nghwmberwyn, a'r cysgod yn estyn, Gwna heno fy mwthyn yn derfyn dy daith, Cei fara a chawl erfin<ref>Maip.</ref> iachusol, a chosyn, A 'menyn o'r enwyn, ar unwaith. </poem> {{c|MEURIG.}} <poem> Gwell cyngor rhagorol, na maeddu'r heneiddiol, Ond un peth dewisol. swydd rasol sydd raid; Gofalwn am hwnnw, ni ŵyr pridd a lludw. Y dydd y bo galw bugeiliaid. </poem> {{right|EDWARD RICHARD A'I CANT.}} ''Ystrad Meurig, 1 Ionawr,'' 1776. |}<noinclude><references/></noinclude> 4nfobn4owxragvro7fhxo83chpldb2g 0 19890 38005 2022-08-14T23:35:42Z AlwynapHuw 1710 Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '{{Header | title = [[Gwaith Alun]] | author = Edward Richard, Ystrad Meurig | translator = | section = | previous = | next = [[/Rhagymadrodd/]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith Edward Richard.pdf" from=6 to=8/> </div> {{PD-old}} [[Categori:Gwaith Edward Richard]] [[Categori:Cyfres y Fil]] [[Categori:Edward Richard, Ystrad Meurig]] Categori:Barddoniaeth' wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Alun]] | author = Edward Richard, Ystrad Meurig | translator = | section = | previous = | next = [[/Rhagymadrodd/]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith Edward Richard.pdf" from=6 to=8/> </div> {{PD-old}} [[Categori:Gwaith Edward Richard]] [[Categori:Cyfres y Fil]] [[Categori:Edward Richard, Ystrad Meurig]] [[Categori:Barddoniaeth gw507iwalf130vh60d93rbwjs62du8y 0 19891 38006 2022-08-14T23:38:47Z AlwynapHuw 1710 Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '{{Header | title = [[Gwaith Alun]] | author = Edward Richard, Ystrad Meurig | translator = | section = | previous = [[../]] | next = [[../Bugeilgerdd y Gyntaf|Bugeilgerdd y Gyntaf]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith Edward Richard.pdf" from=9 to=10/> </div> {{DEFAULTSORT:Rhagymadrodd}} [[Categori:Gwaith Edward Richard]]' wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Alun]] | author = Edward Richard, Ystrad Meurig | translator = | section = | previous = [[../]] | next = [[../Bugeilgerdd y Gyntaf|Bugeilgerdd y Gyntaf]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith Edward Richard.pdf" from=9 to=10/> </div> {{DEFAULTSORT:Rhagymadrodd}} [[Categori:Gwaith Edward Richard]] 1kzns7k2ufqg87ycpn8t6st3c11yjsr 0 19892 38007 2022-08-14T23:46:42Z AlwynapHuw 1710 Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '{{Header | title = [[Gwaith Alun]] | author = Edward Richard, Ystrad Meurig | translator = | section = | previous = [[../Rhagymadrodd|Rhagymadrodd]] | next = [[../Bugeilgerdd yr Ail|Bugeilgerdd yr Ail]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith Edward Richard.pdf" from=11 to=19 /> </div> ==Nodiadau== <references/> {{DEFAULTSORT:Bugeilgerdd y Gyntaf}} [[Categori:Gwaith Edward Richard]]' wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Alun]] | author = Edward Richard, Ystrad Meurig | translator = | section = | previous = [[../Rhagymadrodd|Rhagymadrodd]] | next = [[../Bugeilgerdd yr Ail|Bugeilgerdd yr Ail]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith Edward Richard.pdf" from=11 to=19 /> </div> ==Nodiadau== <references/> {{DEFAULTSORT:Bugeilgerdd y Gyntaf}} [[Categori:Gwaith Edward Richard]] cb33laoygcmyr3pfggsirh7qohkpsc6 14 19893 38008 2022-08-14T23:47:28Z AlwynapHuw 1710 Rydych wedi creu tudalen wag wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 14 19894 38010 2022-08-14T23:56:19Z AlwynapHuw 1710 Rydych wedi creu tudalen wag wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1