2002

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="fy">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedy</sitename>
    <dbname>fywiki</dbname>
    <base>https://fy.wikipedia.org/wiki/Haadside</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.22</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Wiki</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Oerlis</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Meidogger</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Meidogger oerlis</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedy</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Wikipedy oerlis</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Ofbyld</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Ofbyld oerlis</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki oerlis</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Berjocht</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Berjocht oerlis</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Hulp</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Hulp oerlis</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Kategory</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Kategory oerlis</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>2002</title>
    <ns>0</ns>
    <id>452</id>
    <revision>
      <id>1084963</id>
      <parentid>1080401</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:49:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11369" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[2000-er jierren]].
== Foarfallen ==
;jannewaris
*[[1 jannewaris|1]] - Yn [[Andorra]], [[Belgje]], [[Dútslân]], [[Eastenryk]], it [[Fatikaan]], [[Finlân]], [[Frankryk]], [[Grikelân]], [[Ierlân]], [[Itaalje]], [[Lúksemboarch (gruthartochdom)|Lúksemboarch]], [[Monako]], [[Nederlân]], [[Portegal]], [[San Marino]] en [[Spanje]] wurdt de [[euro]] de [[wet]]tige [[muntienheid]].
*[[17 jannewaris|17]] - In [[fulkaanútbarsting]] fan 'e [[Nyiragongo (fulkaan)|Nyiragongo]] ferdriuwt yn 'e [[Demokratyske Republyk Kongo]] nei skatting 400.000 [[minske]]n fan hûs en hurd.
*[[18 jannewaris|18]] - Nei alve jier komt der in ein oan 'e [[Sierraleöanske Boargeroarloch]] as de [[rebel]]len fan it [[Revolúsjonêr Feriene Front]] (RUF) einlings definityf ferslein wurde troch [[regear]]ingsroepen.

;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - De [[Nederlân]]ske [[kroanprins]] [[Willem-Alexander fan de Nederlannen|Willem-Alexander]] [[houlik|boasket]] oan 'e [[Argentynje|Argenynse]][[Máxima Zorreguieta]].
*[[6 febrewaris|6]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[keninginne]] [[Elizabeth II fan it Feriene Keninkryk|Elizabeth II]] fiert har [[gouden jubileum]] as [[monarch]].
* [[8 febrewaris|8]]-[[24 febrewaris|24]] - De [[Olympyske Winterspullen 2002|Olympyske Winterspullen]] wurde holden yn [[Salt Lake City]], yn 'e [[Feriene Steaten]].
*[[12 febrewaris|12]] - Yn [[De Haach]] begjint foar it [[Joegoslaavjetribunaal]] de [[rjochtsaak]] tsjin [[Slobodan Milošević]], de eardere [[presidint]] fan 'e [[Federale Republyk Joegoslaavje]].
*[[22 febrewaris|22]] - Yn [[Angoala]] komt [[UNITA]]-lieder [[Jonas Savimbi]] om by gefjochten fan syn [[rebel]]leleger mei [[regear]]ingstroepen. Syn [[dea]] makket de wei frij foar in [[frede]]sakkoart dêr't de 27 jier âlde [[Angoleeske Boargeroarloch]] mei beëinige wurde kin.

;maart
* [[7 maart|7]]-[[16 maart|16]] - De [[Paralympyske Winterspullen 2002|Paralympyske Winterspullen]] wurde holden yn [[Salt Lake City]], yn 'e [[Feriene Steaten]].
*[[27 maart|27]] - By it [[Pesachbloedbad]] deadet in [[Palestina|Palestynske]] [[selsmoardoanslach]]dogger 30 [[minske]]n yn in [[hotel]] yn 'e [[Israel]]yske [[stêd]] [[Netanya]]. Nochris 140 persoanen reitsje [[ferwûne]].

;april
*[[2 april|2]]-[[10 maaie]] - [[Israel]]yske [[troepen]] [[Belis fan 'e Bertetsjerke|belegerje]] yn [[Betlehim]] de [[Bertetsjerke]], dêr't [[Palestina|Palestynske]] militanten beskûl socht hawwe.
*[[4 april|4]] - Nei 27 jier komt der in ein oan 'e [[Angoleeske Boargeroarloch]], as de [[rebel]]len fan 'e [[UNITA]] harren deljouwe ûnder in [[frede]]sregeling.
*[[9 april|9]] - Yn 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[haadstêd]] [[Londen]] komme tsientûzenen lju ôf op 'e [[begraffenis]] fan [[keninginne-mem]] [[Elizabeth Bowes-Lyon]].
*[[15 april|15]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[Air China-flecht 129]] fljocht by min [[waar]] yn 'e neite fan 'e [[stêd]] [[Busan]], yn [[Súd-Koreä]], tsjin in [[berch]] oan. Dêrby komme 129 [[minske]]n om.

;maaie
*[[6 maaie|6]] - De [[Nederlân]]ske [[populisme|populistyske]] [[politikus]] [[Pim Fortuyn]] wurdt yn [[Hilfertsom]] [[fermoarde]] troch [[miljeu]]-[[aktivist]] [[Volkert van der Graaf]].
*[[20 maaie|20]] - [[East-Timor]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Yndoneezje]].
*[[25 maaie|25]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[China Airlines-flecht 611]] falt yn 'e loft útinoar en stoart del yn 'e [[Strjitte fan Taiwan]], wêrby't alle 225 ynsittenden omkomme.

;juny
*[[24 juny|24]] - By de [[Treinramp fan Igandu]], yn 'e neite fan 'e [[Tanzania]]anske [[haadstêd]] [[Dodoma]], komme 281 [[minske]]n om.
* [[26 juny|26]] - It earste [[Klompkesilen#Iepen_Frysk_Kampioenskip_Klompkesilen|Iepen Frysk Kampioenskip Klompkesilen]] (IFKK) wurdt holden yn [[Heech]].

;july
*[[1 july|1]] - By de [[loftbotsing by Überlingen]] komme in [[Tupolev Tu-154]]-[[ferkearsfleantúch]] en in [[Boeing 757]]-[[frachtfleantúch]] yn 'e [[loft]] mei-inoar yn botsing boppe it [[Dútslân|Dútske]] plak [[Überlingen]]. Alle 71 ynsittenden fan beide [[fleantugen]] komme om.
*[[1 july|1]] - It [[Statút fan Rome foar it Ynternasjonaal Strafhôf|Statút fan Rome]] wurdt fan krêft en fêstiget dêrmei it [[Ynternasjonaal Strafhôf]].
*[[9 july|9]] - De [[Organisaasje fan de Afrikaanske Ienheid]] (OAU) wurdt opdoekt. Dêrfoar yn 't plak wurdt de [[Afrikaanske Uny]] oprjochte.
*[[27 july|27]] - By de [[ramp op de loftshow fan Sknyliv]] stoart in [[Sûchoj Sû-27]]-[[strieljager]] del op it [[publyk]] fan in [[loftshow]] yn 'e [[Oekraïne]]. Dêrby komme 77 [[minske]]n om en reitsje nochris 543 [[ferwûne]], wat it ta it slimste loftshowûngelok út 'e [[skiednis]] fan 'e [[loftfeart]] makket.

;augustus
*[[12 augustus|12]] - [[Arjan Erkel]], in [[Nederlân]]ske meiwurker fan [[Dokters sûnder Grinzen]] (MSF), wurdt yn 'e [[Ruslân|Russyske]] dielrepublyk [[Dagestan]] [[ûntfierd]] troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en.
*2e helte - Yn [[Eastenryk]], [[Tsjechje]] en [[Dútslân]] fine troch oerfloedige [[rein (delslach)|rein]] de grutste [[wettersneed|oerstreamings]] yn hûndert jier plak. Benammen it streamgebiet fan 'e [[rivier]] de [[Elbe]] hat dêr slim ûnder te lijen.

;septimber
* [[2 septimber|2]] - De [[Haadside|Fryske Wikipedy]] begjint.
*[[10 septimber|10]] - [[Switserlân]] wurdt as 190e [[lân]] lid fan 'e [[Feriene Naasjes]].
*[[19 septimber|19]] - By [[steatsgreep yn Ivoarkust|in steatsgreep]] yn [[Ivoarkust]] liedt [[generaal]] [[Robert Guéï]] in [[militêr]]e [[rebûlje]] wêrby't [[presidint]] [[Laurent Gbagbo]] ôfset wurdt. Dit is it begjin fan 'e [[Earste Ivoriaanske Boargeroarloch]].
*[[26 septimber|26]] - De [[fearboat]] de [[MS Le Joola|MS ''Le Joola'']] giet te sink foar de [[kust]] fan [[Gambia]], wêrby't teminsten 1.863 opfarrenden omkomme.
*[[27 septimber|27]] - [[East-Timor]] wurdt as 191e [[lân]] lid fan 'e [[Feriene Naasjes]].

;oktober
*[[12 oktober|12]] - By de [[bomoanslaggen op Baly (2002)|bomoanslaggen op Baly]], troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en op twa [[nachtklub]]s yn it [[toeristysk]]e [[útgean]]ssintrum fan [[Kuta]], op it [[Yndoneezje|Yndonezyske]] [[eilân]] [[Baly]], komme 204 [[minske]]n om, ynkl. 2 dieders.
*[[17 oktober|17]] - De [[Israel]]yske [[minister]] fan [[Toerisme]] [[Rehavam Ze'evi]] wurdt by in oanslach [[fermoarde]] troch trije leden fan it [[Folksfront foar de Befrijing fan Palestina]] (PFLP).
*[[23 oktober|23]]-[[26 oktober|26]] - By de [[gizeling yn it Dûbrovkateäter yn Moskou|gizeling yn it Dûbrovkateäter]] wurde yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Moskou]] 850 [[teäter (gebou)|teäter]]besikers [[gizeling (misdriuw)|gizele]] troch [[Tsjetsjeenje|Tsjetsjeenske]] [[separatisme|separatisten]]. De Russyske autoriteiten losse it probleem op troch in ûnbekend [[gas]] yn it [[fentilaasjesysteem]] fan it [[Dûbrovkateäter]] te pompen dêr't se de gizelnimmers mei [[bûten bewustwêzen]] bringe wolle. It ynazemjen fan it gas blykt lykwols foar in oansjenlik part fan 'e gizelders fatale gefolgen te hawwen. Der komme 173 [[minske]]n om, wêrûnder 133 [[gizeling (misdriuw)|gizelders]] en alle 40 gizelnimmers.

;novimber
*[[novimber]] - Yn [[Hongkong]] brekt de [[SARS-pandemy|SARS-epidemy]] út, in [[sykte]] dy't him al rillegau nei oare parten fan 'e wrâld ferspriedt.
*[[7 novimber|7]] - By in [[Gibralteesk soevereiniteitsreferindum (2002)|referindum oer soevereiniteit]] wiist de [[befolking]] fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[koloanje|kroankoloanje]] [[Gibraltar]] massaal oansluting by [[Spanje]] ôf.
*[[8 novimber|8]] - De [[Feilichheidsried fan de Feriene Naasjes]] nimt unanym [[FN-Feilichheidsriedresolúsje 1441|Resolúsje 1441]] oan, wêryn't [[Irak]] yn it ramt fan 'e [[Iraakske Untwapeningskrisis]] ûnder bedriging mei slimme konsekwinsjes oproppen wurdt om syn [[massaferneatigingswapen]]s op te jaan.
*[[13 novimber|13]] - [[Irak]] akseptearret [[FN-Feilichheidsriedresolúsje 1441]].

;desimber
*[[6 desimber|6]] - By [[oanslach yn Mymenshingh|in bomoanslach]] troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en op in [[bioskoop]] yn it [[Bangladesj|Bingaalske]] [[doarp]] [[Mymenshingh]] komme 27 [[minske]]n om.

== Berne ==
* [[8 april]] - [[Skai Jackson]], Amerikaansk aktrise

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[28 jannewaris|28]] - [[Astrid Lindgren]], Sweedsk Skriuwster (* [[1907]])
;febrewaris
* [[1 febrewaris|1]] - [[Jan Pannekeet]], Nederlânsk taalkundige (* [[1925]])
* [[5 febrewaris|5]] - [[Fred van der Vlugt]], Nederlânsk sjoernalist (* [[1930]])
* [[13 febrewaris|13]] - [[Waylon Jennings]], Amerikaansk countrysjonger (* [[1937]])
* [[15 febrewaris|15]] - [[Kevin Tod Smith]], Nijseelânsk akteur (* [[1963]])
* [[21 febrewaris|21]] - [[John Thaw]], Ingelsk akteur (* [[1942]])
;maart
* [[4 maart|4]] - [[Elyne Mitchell]], Australysk berneboekeskriuwster (* [[1913]])
* [[16 maart|16]] - [[Siegfried van Praag]], Nederlânsk skriuwer (* [[1899]])
* [[30 maart|30]] - [[Elizabeth Bowes-Lyon]], Britsk Keninginne-Mem (* [[1900]])
;april
* [[5 april|5]] - [[Douwe Tamminga]], Frysk dichter, skriuwer en oersetter (* [[1909]])
* [[5 april|5]] - [[Bargil Pixner]], Italjaansk archeolooch (* [[1921]])
* [[18 april|18]] - [[Thor Heyerdahl]], Noarsk antropolooch (* [[1914]])
;maaie
* [[6 maaie|6]] - [[Pim Fortuyn]], Nederlânsk politikus (* [[1948]])
* [[6 maaie|6]] - [[Sem Dresden (skriuwer)|Sem Dresden]], Nederlânsk literatuerwittenskipper (* [[1914]])
;juny
* [[20 juny|20]] - [[Nina Baanders-Kessler]], Frysk byldhouwster en medaljeur (* [[1915]])
* [[29 juny|29]] - [[Sikke Doele]], Frysk skriuwer en dichter (* [[1942]])
;july
* [[4 july|4]] - [[Freark Dam]], Frysk sjoernalist, oersetter en dichter (* [[1924]])
;augustus
* [[18 augustus|18]] - [[Johan Bok]], Frysk musikus (* [[1929]])
* [[22 augustus|22]] - [[Æbe Haima]], Frysk keatser (* [[1927]])
;septimber
* [[3 septimber|3]] - [[Dirk ter Haar]], Ingelsk-Nederlânsk natuerkundige (* [[1919]])
* [[22 septimber|22]] - [[Jan de Hartog]], Nederlânsk skriuwer (* [[1914]])
;oktober
* [[6 oktober|6]] - prins [[Claus von Amsberg]], prins-gemaal fan de Nederlannen (* [[1926]])
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Piebe Bakker]], Frysk dirigint en skoalbestjoerder (* [[1929]])
;desimber
* [[12 desimber]] - [[Dee Brown]], Amerikaansk skiedkundige en bibletekaris (* [[1908]])

==Literatuer==
;romans
* [[Tanya Huff]], ''[[The Better Part of Valor]]''
* [[Lois McMaster Bujold]], ''[[Diplomatic Immunity (science fiction-roman)|Diplomatic Immunity]]''
* [[Jim Butcher]], ''[[Summer Knight]]''
* [[Julie E. Czerneda]], ''[[To Trade the Stars]]''
;koarte ferhalen
* [[Jim Butcher]], ''[[A Restoration of Faith]]''
* Jim Butcher, ''[[Vignette (koart ferhaal)|Vignette]]''

==Films==
* ''[[The Bourne Identity (film út 2002)|The Bourne Identity]]''
* ''[[Catch Me If You Can (film út 2002)|Catch Me If You Can]]''
* ''[[Chicago (film út 2002)|Chicago]]''
* ''[[Die Another Day (film)|Die Another Day]]''
* ''[[The Lord of the Rings: The Two Towers]]''
* ''[[My Big Fat Greek Wedding]]''
* ''[[The Scorpion King (film)|The Scorpion King]]''
* ''[[Star Trek: Nemesis]]''
* ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:2002| ]]
[[Kategory:21e iuw]]</text>
      <sha1>pkoknpugc01fo1imd394tgtdjipab3t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084971</id>
      <parentid>1084963</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:55:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ oanfolling</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11469" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[2000-er jierren]].
== Foarfallen ==
;jannewaris
*[[1 jannewaris|1]] - Yn [[Andorra]], [[Belgje]], [[Dútslân]], [[Eastenryk]], it [[Fatikaan]], [[Finlân]], [[Frankryk]], [[Grikelân]], [[Ierlân]], [[Itaalje]], [[Lúksemboarch (gruthartochdom)|Lúksemboarch]], [[Monako]], [[Nederlân]], [[Portegal]], [[San Marino]] en [[Spanje]] wurdt de [[euro]] de [[wet]]tige [[muntienheid]].
*[[17 jannewaris|17]] - In [[fulkaanútbarsting]] fan 'e [[Nyiragongo (fulkaan)|Nyiragongo]] ferdriuwt yn 'e [[Demokratyske Republyk Kongo]] nei skatting 400.000 [[minske]]n fan hûs en hurd.
*[[18 jannewaris|18]] - Nei alve jier komt der in ein oan 'e [[Sierraleöanske Boargeroarloch]] as de [[rebel]]len fan it [[Revolúsjonêr Feriene Front]] (RUF) einlings definityf ferslein wurde troch [[regear]]ingsroepen.

;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - De [[Nederlân]]ske [[kroanprins]] [[Willem-Alexander fan de Nederlannen|Willem-Alexander]] [[houlik|boasket]] oan 'e [[Argentynje|Argenynse]][[Máxima Zorreguieta]].
*[[6 febrewaris|6]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[keninginne]] [[Elizabeth II fan it Feriene Keninkryk|Elizabeth II]] fiert har [[gouden jubileum]] as [[monarch]].
* [[8 febrewaris|8]]-[[24 febrewaris|24]] - De [[Olympyske Winterspullen 2002|Olympyske Winterspullen]] wurde holden yn [[Salt Lake City]], yn 'e [[Feriene Steaten]].
*[[12 febrewaris|12]] - Yn [[De Haach]] begjint foar it [[Joegoslaavjetribunaal]] de [[rjochtsaak]] tsjin [[Slobodan Milošević]], de eardere [[presidint]] fan 'e [[Federale Republyk Joegoslaavje]].
*[[22 febrewaris|22]] - Yn [[Angoala]] komt [[UNITA]]-lieder [[Jonas Savimbi]] om by gefjochten fan syn [[rebel]]leleger mei [[regear]]ingstroepen. Syn [[dea]] makket de wei frij foar in [[frede]]sakkoart dêr't de 27 jier âlde [[Angoleeske Boargeroarloch]] mei beëinige wurde kin.

;maart
* [[7 maart|7]]-[[16 maart|16]] - De [[Paralympyske Winterspullen 2002|Paralympyske Winterspullen]] wurde holden yn [[Salt Lake City]], yn 'e [[Feriene Steaten]].
*[[27 maart|27]] - By it [[Pesachbloedbad]] deadet in [[Palestina|Palestynske]] [[selsmoardoanslach]]dogger 30 [[minske]]n yn in [[hotel]] yn 'e [[Israel]]yske [[stêd]] [[Netanya]]. Nochris 140 persoanen reitsje [[ferwûne]].

;april
*[[2 april|2]]-[[10 maaie]] - [[Israel]]yske [[troepen]] [[Belis fan 'e Bertetsjerke|belegerje]] yn [[Betlehim]] de [[Bertetsjerke]], dêr't [[Palestina|Palestynske]] militanten beskûl socht hawwe.
*[[4 april|4]] - Nei 27 jier komt der in ein oan 'e [[Angoleeske Boargeroarloch]], as de [[rebel]]len fan 'e [[UNITA]] harren deljouwe ûnder in [[frede]]sregeling.
*[[9 april|9]] - Yn 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[haadstêd]] [[Londen]] komme tsientûzenen lju ôf op 'e [[begraffenis]] fan [[keninginne-mem]] [[Elizabeth Bowes-Lyon]].
*[[15 april|15]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[Air China-flecht 129]] fljocht by min [[waar]] yn 'e neite fan 'e [[stêd]] [[Busan]], yn [[Súd-Koreä]], tsjin in [[berch]] oan. Dêrby komme 129 [[minske]]n om.

;maaie
*[[6 maaie|6]] - De [[Nederlân]]ske [[populisme|populistyske]] [[politikus]] [[Pim Fortuyn]] wurdt yn [[Hilfertsom]] [[fermoarde]] troch [[miljeu]]-[[aktivist]] [[Volkert van der Graaf]].
*[[20 maaie|20]] - [[East-Timor]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Yndoneezje]].
*[[25 maaie|25]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[China Airlines-flecht 611]] falt yn 'e loft útinoar en stoart del yn 'e [[Strjitte fan Taiwan]], wêrby't alle 225 ynsittenden omkomme.

;juny
*[[24 juny|24]] - By de [[Treinramp fan Igandu]], yn 'e neite fan 'e [[Tanzania]]anske [[haadstêd]] [[Dodoma]], komme 281 [[minske]]n om.
* [[26 juny|26]] - It earste [[Klompkesilen#Iepen_Frysk_Kampioenskip_Klompkesilen|Iepen Frysk Kampioenskip Klompkesilen]] (IFKK) wurdt holden yn [[Heech]].

;july
*[[1 july|1]] - By de [[loftbotsing by Überlingen]] komme in [[Tupolev Tu-154]]-[[ferkearsfleantúch]] en in [[Boeing 757]]-[[frachtfleantúch]] yn 'e [[loft]] mei-inoar yn botsing boppe it [[Dútslân|Dútske]] plak [[Überlingen]]. Alle 71 ynsittenden fan beide [[fleantugen]] komme om.
*[[1 july|1]] - It [[Statút fan Rome foar it Ynternasjonaal Strafhôf|Statút fan Rome]] wurdt fan krêft en fêstiget dêrmei it [[Ynternasjonaal Strafhôf]].
*[[9 july|9]] - De [[Organisaasje fan de Afrikaanske Ienheid]] (OAU) wurdt opdoekt. Dêrfoar yn 't plak wurdt de [[Afrikaanske Uny]] oprjochte.
*[[27 july|27]] - By de [[ramp op de loftshow fan Sknyliv]] stoart in [[Sûchoj Sû-27]]-[[strieljager]] del op it [[publyk]] fan in [[loftshow]] yn 'e [[Oekraïne]]. Dêrby komme 77 [[minske]]n om en reitsje nochris 543 [[ferwûne]], wat it ta it slimste loftshowûngelok út 'e [[skiednis]] fan 'e [[loftfeart]] makket.

;augustus
*[[12 augustus|12]] - [[Arjan Erkel]], in [[Nederlân]]ske meiwurker fan [[Dokters sûnder Grinzen]] (MSF), wurdt yn 'e [[Ruslân|Russyske]] dielrepublyk [[Dagestan]] [[ûntfierd]] troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en.
*2e helte - Yn [[Eastenryk]], [[Tsjechje]] en [[Dútslân]] fine troch oerfloedige [[rein (delslach)|rein]] de grutste [[wettersneed|oerstreamings]] yn hûndert jier plak. Benammen it streamgebiet fan 'e [[rivier]] de [[Elbe]] hat dêr slim ûnder te lijen.

;septimber
* [[2 septimber|2]] - De [[Haadside|Fryske Wikipedy]] begjint.
*[[10 septimber|10]] - [[Switserlân]] wurdt as 190e [[lân]] lid fan 'e [[Feriene Naasjes]].
*[[19 septimber|19]] - By [[steatsgreep yn Ivoarkust|in steatsgreep]] yn [[Ivoarkust]] liedt [[generaal]] [[Robert Guéï]] in [[militêr]]e [[rebûlje]] wêrby't [[presidint]] [[Laurent Gbagbo]] ôfset wurdt. Dit is it begjin fan 'e [[Earste Ivoriaanske Boargeroarloch]].
*[[26 septimber|26]] - De [[fearboat]] de [[MS Le Joola|MS ''Le Joola'']] giet te sink foar de [[kust]] fan [[Gambia]], wêrby't teminsten 1.863 opfarrenden omkomme.
*[[27 septimber|27]] - [[East-Timor]] wurdt as 191e [[lân]] lid fan 'e [[Feriene Naasjes]].

;oktober
*[[12 oktober|12]] - By de [[bomoanslaggen op Baly (2002)|bomoanslaggen op Baly]], troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en op twa [[nachtklub]]s yn it [[toeristysk]]e [[útgean]]ssintrum fan [[Kuta]], op it [[Yndoneezje|Yndonezyske]] [[eilân]] [[Baly]], komme 204 [[minske]]n om, ynkl. 2 dieders.
*[[17 oktober|17]] - De [[Israel]]yske [[minister]] fan [[Toerisme]] [[Rehavam Ze'evi]] wurdt by in oanslach [[fermoarde]] troch trije leden fan it [[Folksfront foar de Befrijing fan Palestina]] (PFLP).
*[[23 oktober|23]]-[[26 oktober|26]] - By de [[gizeling yn it Dûbrovkateäter yn Moskou|gizeling yn it Dûbrovkateäter]] wurde yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Moskou]] 850 [[teäter (gebou)|teäter]]besikers [[gizeling (misdriuw)|gizele]] troch [[Tsjetsjeenje|Tsjetsjeenske]] [[separatisme|separatisten]]. De Russyske autoriteiten losse it probleem op troch in ûnbekend [[gas]] yn it [[fentilaasjesysteem]] fan it [[Dûbrovkateäter]] te pompen dêr't se de gizelnimmers mei [[bûten bewustwêzen]] bringe wolle. It ynazemjen fan it gas blykt lykwols foar in oansjenlik part fan 'e gizelders fatale gefolgen te hawwen. Der komme 173 [[minske]]n om, wêrûnder 133 [[gizeling (misdriuw)|gizelders]] en alle 40 gizelnimmers.

;novimber
*[[novimber]] - Yn [[Hongkong]] brekt de [[SARS-pandemy|SARS-epidemy]] út, in [[sykte]] dy't him al rillegau nei oare parten fan 'e wrâld ferspriedt.
*[[7 novimber|7]] - By in [[Gibralteesk soevereiniteitsreferindum (2002)|referindum oer soevereiniteit]] wiist de [[befolking]] fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[koloanje|kroankoloanje]] [[Gibraltar]] massaal oansluting by [[Spanje]] ôf.
*[[8 novimber|8]] - De [[Feilichheidsried fan de Feriene Naasjes]] nimt unanym [[FN-Feilichheidsriedresolúsje 1441|Resolúsje 1441]] oan, wêryn't [[Irak]] yn it ramt fan 'e [[Iraakske Untwapeningskrisis]] ûnder bedriging mei slimme konsekwinsjes oproppen wurdt om syn [[massaferneatigingswapen]]s op te jaan.
*[[13 novimber|13]] - [[Irak]] akseptearret [[FN-Feilichheidsriedresolúsje 1441]].

;desimber
*[[6 desimber|6]] - By [[oanslach yn Mymenshingh|in bomoanslach]] troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en op in [[bioskoop]] yn it [[Bangladesj|Bingaalske]] [[doarp]] [[Mymenshingh]] komme 27 [[minske]]n om.

== Berne ==
* [[8 april]] - [[Skai Jackson]], Amerikaansk aktrise

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[28 jannewaris|28]] - [[Astrid Lindgren]], Sweedsk Skriuwster (* [[1907]])
;febrewaris
* [[1 febrewaris|1]] - [[Jan Pannekeet]], Nederlânsk taalkundige (* [[1925]])
* [[5 febrewaris|5]] - [[Fred van der Vlugt]], Nederlânsk sjoernalist (* [[1930]])
* [[13 febrewaris|13]] - [[Waylon Jennings]], Amerikaansk countrysjonger (* [[1937]])
* [[15 febrewaris|15]] - [[Kevin Tod Smith]], Nijseelânsk akteur (* [[1963]])
* [[21 febrewaris|21]] - [[John Thaw]], Ingelsk akteur (* [[1942]])
;maart
* [[4 maart|4]] - [[Elyne Mitchell]], Australysk berneboekeskriuwster (* [[1913]])
* [[16 maart|16]] - [[Siegfried van Praag]], Nederlânsk skriuwer (* [[1899]])
* [[30 maart|30]] - [[Elizabeth Bowes-Lyon]], Britsk Keninginne-Mem (* [[1900]])
;april
* [[5 april|5]] - [[Douwe Tamminga]], Frysk dichter, skriuwer en oersetter (* [[1909]])
* [[5 april|5]] - [[Bargil Pixner]], Italjaansk archeolooch (* [[1921]])
* [[10 april|10]] - [[Eddy de Jongh (fotograaf)|Eddy de Jongh]], Nederlânsk fotograaf (* [[1920]])
* [[18 april|18]] - [[Thor Heyerdahl]], Noarsk antropolooch (* [[1914]])
;maaie
* [[6 maaie|6]] - [[Pim Fortuyn]], Nederlânsk politikus (* [[1948]])
* [[6 maaie|6]] - [[Sem Dresden (skriuwer)|Sem Dresden]], Nederlânsk literatuerwittenskipper (* [[1914]])
;juny
* [[20 juny|20]] - [[Nina Baanders-Kessler]], Frysk byldhouwster en medaljeur (* [[1915]])
* [[29 juny|29]] - [[Sikke Doele]], Frysk skriuwer en dichter (* [[1942]])
;july
* [[4 july|4]] - [[Freark Dam]], Frysk sjoernalist, oersetter en dichter (* [[1924]])
;augustus
* [[18 augustus|18]] - [[Johan Bok]], Frysk musikus (* [[1929]])
* [[22 augustus|22]] - [[Æbe Haima]], Frysk keatser (* [[1927]])
;septimber
* [[3 septimber|3]] - [[Dirk ter Haar]], Ingelsk-Nederlânsk natuerkundige (* [[1919]])
* [[22 septimber|22]] - [[Jan de Hartog]], Nederlânsk skriuwer (* [[1914]])
;oktober
* [[6 oktober|6]] - prins [[Claus von Amsberg]], prins-gemaal fan de Nederlannen (* [[1926]])
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Piebe Bakker]], Frysk dirigint en skoalbestjoerder (* [[1929]])
;desimber
* [[12 desimber]] - [[Dee Brown]], Amerikaansk skiedkundige en bibletekaris (* [[1908]])

==Literatuer==
;romans
* [[Tanya Huff]], ''[[The Better Part of Valor]]''
* [[Lois McMaster Bujold]], ''[[Diplomatic Immunity (science fiction-roman)|Diplomatic Immunity]]''
* [[Jim Butcher]], ''[[Summer Knight]]''
* [[Julie E. Czerneda]], ''[[To Trade the Stars]]''
;koarte ferhalen
* [[Jim Butcher]], ''[[A Restoration of Faith]]''
* Jim Butcher, ''[[Vignette (koart ferhaal)|Vignette]]''

==Films==
* ''[[The Bourne Identity (film út 2002)|The Bourne Identity]]''
* ''[[Catch Me If You Can (film út 2002)|Catch Me If You Can]]''
* ''[[Chicago (film út 2002)|Chicago]]''
* ''[[Die Another Day (film)|Die Another Day]]''
* ''[[The Lord of the Rings: The Two Towers]]''
* ''[[My Big Fat Greek Wedding]]''
* ''[[The Scorpion King (film)|The Scorpion King]]''
* ''[[Star Trek: Nemesis]]''
* ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:2002| ]]
[[Kategory:21e iuw]]</text>
      <sha1>8m55i6xghbkonlp7nq8fn34wp1htcy2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085034</id>
      <parentid>1084971</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T14:01:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ oanfolling</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13499" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[2000-er jierren]].
== Foarfallen ==
;jannewaris
*[[1 jannewaris|1]] - Yn [[Andorra]], [[Belgje]], [[Dútslân]], [[Eastenryk]], it [[Fatikaan]], [[Finlân]], [[Frankryk]], [[Grikelân]], [[Ierlân]], [[Itaalje]], [[Lúksemboarch (gruthartochdom)|Lúksemboarch]], [[Monako]], [[Nederlân]], [[Portegal]], [[San Marino]] en [[Spanje]] wurdt de [[euro]] de [[wet]]tige [[muntienheid]].
*[[17 jannewaris|17]] - In [[fulkaanútbarsting]] fan 'e [[Nyiragongo (fulkaan)|Nyiragongo]] ferdriuwt yn 'e [[Demokratyske Republyk Kongo]] nei skatting 400.000 [[minske]]n fan hûs en hurd.
*[[18 jannewaris|18]] - Nei alve jier komt der in ein oan 'e [[Sierraleöanske Boargeroarloch]] as de [[rebel]]len fan it [[Revolúsjonêr Feriene Front]] (RUF) einlings definityf ferslein wurde troch [[regear]]ingsroepen.

;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - De [[Nederlân]]ske [[kroanprins]] [[Willem-Alexander fan de Nederlannen|Willem-Alexander]] [[houlik|boasket]] oan 'e [[Argentynje|Argenynse]][[Máxima Zorreguieta]].
*[[6 febrewaris|6]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[keninginne]] [[Elizabeth II fan it Feriene Keninkryk|Elizabeth II]] fiert har [[gouden jubileum]] as [[monarch]].
* [[8 febrewaris|8]]-[[24 febrewaris|24]] - De [[Olympyske Winterspullen 2002|Olympyske Winterspullen]] wurde holden yn [[Salt Lake City]], yn 'e [[Feriene Steaten]].
*[[12 febrewaris|12]] - Yn [[De Haach]] begjint foar it [[Joegoslaavjetribunaal]] de [[rjochtsaak]] tsjin [[Slobodan Milošević]], de eardere [[presidint]] fan 'e [[Federale Republyk Joegoslaavje]].
*[[22 febrewaris|22]] - Yn [[Angoala]] komt [[UNITA]]-lieder [[Jonas Savimbi]] om by gefjochten fan syn [[rebel]]leleger mei [[regear]]ingstroepen. Syn [[dea]] makket de wei frij foar in [[frede]]sakkoart dêr't de 27 jier âlde [[Angoleeske Boargeroarloch]] mei beëinige wurde kin.

;maart
* [[7 maart|7]]-[[16 maart|16]] - De [[Paralympyske Winterspullen 2002|Paralympyske Winterspullen]] wurde holden yn [[Salt Lake City]], yn 'e [[Feriene Steaten]].
*[[27 maart|27]] - By it [[Pesachbloedbad]] deadet in [[Palestina|Palestynske]] [[selsmoardoanslach]]dogger 30 [[minske]]n yn in [[hotel]] yn 'e [[Israel]]yske [[stêd]] [[Netanya]]. Nochris 140 persoanen reitsje [[ferwûne]].

;april
*[[2 april|2]]-[[10 maaie]] - [[Israel]]yske [[troepen]] [[Belis fan 'e Bertetsjerke|belegerje]] yn [[Betlehim]] de [[Bertetsjerke]], dêr't [[Palestina|Palestynske]] militanten beskûl socht hawwe.
*[[4 april|4]] - Nei 27 jier komt der in ein oan 'e [[Angoleeske Boargeroarloch]], as de [[rebel]]len fan 'e [[UNITA]] harren deljouwe ûnder in [[frede]]sregeling.
*[[9 april|9]] - Yn 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[haadstêd]] [[Londen]] komme tsientûzenen lju ôf op 'e [[begraffenis]] fan [[keninginne-mem]] [[Elizabeth Bowes-Lyon]].
*[[15 april|15]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[Air China-flecht 129]] fljocht by min [[waar]] yn 'e neite fan 'e [[stêd]] [[Busan]], yn [[Súd-Koreä]], tsjin in [[berch]] oan. Dêrby komme 129 [[minske]]n om.

;maaie
*[[6 maaie|6]] - De [[Nederlân]]ske [[populisme|populistyske]] [[politikus]] [[Pim Fortuyn]] wurdt yn [[Hilfertsom]] [[fermoarde]] troch [[miljeu]]-[[aktivist]] [[Volkert van der Graaf]].
*[[20 maaie|20]] - [[East-Timor]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Yndoneezje]].
*[[25 maaie|25]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[China Airlines-flecht 611]] falt yn 'e loft útinoar en stoart del yn 'e [[Strjitte fan Taiwan]], wêrby't alle 225 ynsittenden omkomme.

;juny
*[[24 juny|24]] - By de [[Treinramp fan Igandu]], yn 'e neite fan 'e [[Tanzania]]anske [[haadstêd]] [[Dodoma]], komme 281 [[minske]]n om.
* [[26 juny|26]] - It earste [[Klompkesilen#Iepen_Frysk_Kampioenskip_Klompkesilen|Iepen Frysk Kampioenskip Klompkesilen]] (IFKK) wurdt holden yn [[Heech]].

;july
*[[1 july|1]] - By de [[loftbotsing by Überlingen]] komme in [[Tupolev Tu-154]]-[[ferkearsfleantúch]] en in [[Boeing 757]]-[[frachtfleantúch]] yn 'e [[loft]] mei-inoar yn botsing boppe it [[Dútslân|Dútske]] plak [[Überlingen]]. Alle 71 ynsittenden fan beide [[fleantugen]] komme om.
*[[1 july|1]] - It [[Statút fan Rome foar it Ynternasjonaal Strafhôf|Statút fan Rome]] wurdt fan krêft en fêstiget dêrmei it [[Ynternasjonaal Strafhôf]].
*[[9 july|9]] - De [[Organisaasje fan de Afrikaanske Ienheid]] (OAU) wurdt opdoekt. Dêrfoar yn 't plak wurdt de [[Afrikaanske Uny]] oprjochte.
*[[27 july|27]] - By de [[ramp op de loftshow fan Sknyliv]] stoart in [[Sûchoj Sû-27]]-[[strieljager]] del op it [[publyk]] fan in [[loftshow]] yn 'e [[Oekraïne]]. Dêrby komme 77 [[minske]]n om en reitsje nochris 543 [[ferwûne]], wat it ta it slimste loftshowûngelok út 'e [[skiednis]] fan 'e [[loftfeart]] makket.

;augustus
*[[12 augustus|12]] - [[Arjan Erkel]], in [[Nederlân]]ske meiwurker fan [[Dokters sûnder Grinzen]] (MSF), wurdt yn 'e [[Ruslân|Russyske]] dielrepublyk [[Dagestan]] [[ûntfierd]] troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en.
*2e helte - Yn [[Eastenryk]], [[Tsjechje]] en [[Dútslân]] fine troch oerfloedige [[rein (delslach)|rein]] de grutste [[wettersneed|oerstreamings]] yn hûndert jier plak. Benammen it streamgebiet fan 'e [[rivier]] de [[Elbe]] hat dêr slim ûnder te lijen.

;septimber
* [[2 septimber|2]] - De [[Haadside|Fryske Wikipedy]] begjint.
*[[10 septimber|10]] - [[Switserlân]] wurdt as 190e [[lân]] lid fan 'e [[Feriene Naasjes]].
*[[19 septimber|19]] - By [[steatsgreep yn Ivoarkust|in steatsgreep]] yn [[Ivoarkust]] liedt [[generaal]] [[Robert Guéï]] in [[militêr]]e [[rebûlje]] wêrby't [[presidint]] [[Laurent Gbagbo]] ôfset wurdt. Dit is it begjin fan 'e [[Earste Ivoriaanske Boargeroarloch]].
*[[26 septimber|26]] - De [[fearboat]] de [[MS Le Joola|MS ''Le Joola'']] giet te sink foar de [[kust]] fan [[Gambia]], wêrby't teminsten 1.863 opfarrenden omkomme.
*[[27 septimber|27]] - [[East-Timor]] wurdt as 191e [[lân]] lid fan 'e [[Feriene Naasjes]].

;oktober
*[[12 oktober|12]] - By de [[bomoanslaggen op Baly (2002)|bomoanslaggen op Baly]], troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en op twa [[nachtklub]]s yn it [[toeristysk]]e [[útgean]]ssintrum fan [[Kuta]], op it [[Yndoneezje|Yndonezyske]] [[eilân]] [[Baly]], komme 204 [[minske]]n om, ynkl. 2 dieders.
*[[17 oktober|17]] - De [[Israel]]yske [[minister]] fan [[Toerisme]] [[Rehavam Ze'evi]] wurdt by in oanslach [[fermoarde]] troch trije leden fan it [[Folksfront foar de Befrijing fan Palestina]] (PFLP).
*[[23 oktober|23]]-[[26 oktober|26]] - By de [[gizeling yn it Dûbrovkateäter yn Moskou|gizeling yn it Dûbrovkateäter]] wurde yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Moskou]] 850 [[teäter (gebou)|teäter]]besikers [[gizeling (misdriuw)|gizele]] troch [[Tsjetsjeenje|Tsjetsjeenske]] [[separatisme|separatisten]]. De Russyske autoriteiten losse it probleem op troch in ûnbekend [[gas]] yn it [[fentilaasjesysteem]] fan it [[Dûbrovkateäter]] te pompen dêr't se de gizelnimmers mei [[bûten bewustwêzen]] bringe wolle. It ynazemjen fan it gas blykt lykwols foar in oansjenlik part fan 'e gizelders fatale gefolgen te hawwen. Der komme 173 [[minske]]n om, wêrûnder 133 [[gizeling (misdriuw)|gizelders]] en alle 40 gizelnimmers.

;novimber
*[[novimber]] - Yn [[Hongkong]] brekt de [[SARS-pandemy|SARS-epidemy]] út, in [[sykte]] dy't him al rillegau nei oare parten fan 'e wrâld ferspriedt.
*[[7 novimber|7]] - By in [[Gibralteesk soevereiniteitsreferindum (2002)|referindum oer soevereiniteit]] wiist de [[befolking]] fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[koloanje|kroankoloanje]] [[Gibraltar]] massaal oansluting by [[Spanje]] ôf.
*[[8 novimber|8]] - De [[Feilichheidsried fan de Feriene Naasjes]] nimt unanym [[FN-Feilichheidsriedresolúsje 1441|Resolúsje 1441]] oan, wêryn't [[Irak]] yn it ramt fan 'e [[Iraakske Untwapeningskrisis]] ûnder bedriging mei slimme konsekwinsjes oproppen wurdt om syn [[massaferneatigingswapen]]s op te jaan.
*[[13 novimber|13]] - [[Irak]] akseptearret [[FN-Feilichheidsriedresolúsje 1441]].

;desimber
*[[6 desimber|6]] - By [[oanslach yn Mymenshingh|in bomoanslach]] troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en op in [[bioskoop]] yn it [[Bangladesj|Bingaalske]] [[doarp]] [[Mymenshingh]] komme 27 [[minske]]n om.

== Berne ==
* [[8 april]] - [[Skai Jackson]], Amerikaansk aktrise

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[28 jannewaris|28]] - [[Astrid Lindgren]], Sweedsk Skriuwster (* [[1907]])
;febrewaris
* [[1 febrewaris|1]] - [[Jan Pannekeet]], Nederlânsk taalkundige (* [[1925]])
* [[5 febrewaris|5]] - [[Fred van der Vlugt]], Nederlânsk sjoernalist (* [[1930]])
* [[13 febrewaris|13]] - [[Waylon Jennings]], Amerikaansk countrysjonger (* [[1937]])
* [[15 febrewaris|15]] - [[Kevin Tod Smith]], Nijseelânsk akteur (* [[1963]])
* [[21 febrewaris|21]] - [[John Thaw]], Ingelsk akteur (* [[1942]])
;maart
* [[4 maart|4]] - [[Elyne Mitchell]], Australysk berneboekeskriuwster (* [[1913]])
* [[16 maart|16]] - [[Siegfried van Praag]], Nederlânsk skriuwer (* [[1899]])
* [[30 maart|30]] - [[Elizabeth Bowes-Lyon]], Britsk Keninginne-Mem (* [[1900]])
;april
* [[5 april|5]] - [[Douwe Tamminga]], Frysk dichter, skriuwer en oersetter (* [[1909]])
* [[5 april|5]] - [[Bargil Pixner]], Italjaansk archeolooch (* [[1921]])
* [[10 april|10]] - [[Eddy de Jongh (fotograaf)|Eddy de Jongh]], Nederlânsk fotograaf (* [[1920]])
* [[18 april|18]] - [[Thor Heyerdahl]], Noarsk antropolooch (* [[1914]])
;maaie
* [[6 maaie|6]] - [[Pim Fortuyn]], Nederlânsk politikus (* [[1948]])
* [[6 maaie|6]] - [[Sem Dresden (skriuwer)|Sem Dresden]], Nederlânsk literatuerwittenskipper (* [[1914]])
* [[6 maaie|6]] - [[Meinte Walta]], Frysk byldzjend keunstner (* [[1920]])
* [[11 maaie|11]] - [[Martin van Amerongen]], Nederlânsk publisist, kollumnist en sjoernalist (* [[1941]])
* [[30 maaie|30]] - [[John B. Keane]], Iersk skriuwer (* [[1928]])
;juny
* [[20 juny|20]] - [[Nina Baanders-Kessler]], Frysk byldhouwster en medaljeur (* [[1915]])
* [[20 juny|20]] - [[Tinus Osendarp]], Nederlânsk atleet (* [[1916]])
* [[28 juny|28]] - [[André Roosenburg jr.]] Nederlânsk keatser (* [[1951]])
* [[29 juny|29]] - [[Sikke Doele]], Frysk skriuwer en dichter (* [[1942]])
;july
* [[4 july|4]] - [[Freark Dam]], Frysk sjoernalist, oersetter en dichter (* [[1924]])
* [[18 july|18]] - [[Sipke Veenstra]], Frysk dichter en skriuwer (* [[1924]])
* [[23 july|23]] - [[Chaim Potok]], Amerikaansk skriuwer (* [[1929]])
* [[26 july|26]] - [[André Roosenburg]], Nederlânsk fuotballer (* [[1923]])
;augustus
* [[6 augustus|6]] - [[Edsger Wybe Dijkstra]], Nederlânsk wiskundige (* [[1930]])
* [[18 augustus|18]] - [[Johan Bok]], Frysk musikus (* [[1929]])
* [[19 augustus|19]] - [[Eduardo Chillida]], Baskysk byldzjend keunstner (* [[1924]])
* [[21 augustus|21]] - [[Eddy Evenhuis]], Nederlânsk sjoernalist en dichter (* [[1920]])
* [[22 augustus|22]] - [[Æbe Haima]], Frysk keatser (* [[1927]])
* [[24 augustus|24]] - [[Cornelis Johannes van Houten]],  Nederlânsk astronoom (* [[1920]])
* [[25 augustus|25]] - [[Johannes Brandsma (boargemaster)|Johannes Brandsma]], Frysk Boargemaster (* [[1918]])
* [[26 augustus|26]] - [[Thomas Gordon]], Amerikaansk klinysk psycholooch (* [[1918]])
;septimber
* [[3 septimber|3]] - [[Dirk ter Haar]], Ingelsk-Nederlânsk natuerkundige (* [[1919]])
* [[9 septimber|9]] - [[Peter Tetteroo (muzikant)|Peter Tetteroo]], Nederlânsks muzikant (* [[1947]])
* [[15 septimber|15]] - [[Liepke Scheepstra]], Frysk fersetsstrider (* [[1918]])
* [[22 septimber|22]] - [[Jan de Hartog]], Nederlânsk skriuwer (* [[1914]])
;oktober
* [[6 oktober|6]] - [[Johan Sterenberg]], Nederlânsk byldzjend keunstner (* [[1920]])
* [[6 oktober|6]] - prins [[Claus von Amsberg]], prins-gemaal fan de Nederlannen (* [[1926]])
* [[18 oktober|18]] - [[Nikolaas Egbert Algra]], Frysk heechlearaar rjochtswittenskip (* [[1927]])
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Piebe Bakker]], Frysk dirigint en skoalbestjoerder (* [[1929]])
* [[8 novimber|8]] - [[Fie Werkman]], Nederlânsk keunstner (* [[1915]])
* [[9 novimber|9]] - [[Jan Hulsker]],  Nederlânsk keunsthistoarikus (* [[1907]])
* [[23 novimber|23]] - [[Boudewijn Büch]], Nederlânsk skriuwer (* [[1948]])
* [[24 novimber|24]] - [[John Rawls]],  Amerikaansk filosoof (* [[1921]])
;desimber
* [[12 desimber|12]] - [[Dee Brown]], Amerikaansk skiedkundige en bibletekaris (* [[1908]])
* [[19 desimber|19]] - [[Henri Arnoldus]], Nederlânsk skriuwer (* [[1919]])
* [[26 desimber|26]] - [[Jaap van der Scheur]], Nederlânsk bestjoerder en politikus (* [[1926]])

==Literatuer==
;romans
* [[Tanya Huff]], ''[[The Better Part of Valor]]''
* [[Lois McMaster Bujold]], ''[[Diplomatic Immunity (science fiction-roman)|Diplomatic Immunity]]''
* [[Jim Butcher]], ''[[Summer Knight]]''
* [[Julie E. Czerneda]], ''[[To Trade the Stars]]''
;koarte ferhalen
* [[Jim Butcher]], ''[[A Restoration of Faith]]''
* Jim Butcher, ''[[Vignette (koart ferhaal)|Vignette]]''

==Films==
* ''[[The Bourne Identity (film út 2002)|The Bourne Identity]]''
* ''[[Catch Me If You Can (film út 2002)|Catch Me If You Can]]''
* ''[[Chicago (film út 2002)|Chicago]]''
* ''[[Die Another Day (film)|Die Another Day]]''
* ''[[The Lord of the Rings: The Two Towers]]''
* ''[[My Big Fat Greek Wedding]]''
* ''[[The Scorpion King (film)|The Scorpion King]]''
* ''[[Star Trek: Nemesis]]''
* ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:2002| ]]
[[Kategory:21e iuw]]</text>
      <sha1>ltjdfbhn4sg867q1m6e0qf7qqygavvf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1920</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459</id>
    <revision>
      <id>1084968</id>
      <parentid>1084901</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:54:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16532" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[10 jannewaris]] - Earste [[gearkomste]] fan it [[Folkebûn]] yn [[Sjenêve]].
*[[23 jannewaris]] - [[Nederlân]] wiist de [[útlevering]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]], sa't dat easke wurdt troch de [[Alliëarden]], ôf. 
*[[26 jannewaris]] - Yn [[Dútslân]] wurdt by in oanslach [[minister]] fan Finânsjes [[Matthias Erzberger]] [[fermoarde]]. De dieder is de rjochtse âld-[[ofsier]] [[Oltwig von Hirschfeld]], dy't Erzberger kwea-ôf naam dat er yn [[1918]] de [[Wapenstilstân fan Compiègne]] ûndertekene hie. 
*[[30 jannewaris]] - Yn [[Spaansk-Marokko]] brekt de [[Rifoarloch]] út as de [[Berbers]]ke [[befolking]] ûnder lieding fan [[Abd el-Krim]] yn [[opstân]] komt tsjin 'e [[Spanje|Spaanske]] [[koloanje|koloniale]] oerhearsking.
*[[2 febrewaris]] - [[Estlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Dorpat (febrewaris 1920)|Fredesferdrach fan Dorpat]], wêrby't de Estyske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[7 febrewaris]] - [[Admiraal]] [[Aleksander Koltsjak]], ien fan 'e wichtichste lieders fan 'e anty-kommunistyske Witen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]], wurdt troch de Readen (de [[kommunisten]]) [[terjochtsteld]].
*[[10 febrewaris]] - By it [[Sleeswyksk Selsbeskikkingsreferindum (1920)|Sleeswyksk Selsbeskikkingsreferindum]] sprekt yn 'e [[Dútslân|Dútske]] krite [[Noard-Sleeswyk]] in mearderheid fan 'e [[befolking]] him út foar oansluting by [[Denemark]].
*[[13 febrewaris]] - [[Switserlân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[19 febrewaris]] - [[Nederlân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[1 maart]] - [[Admiraal]] [[Miklós Horthy]] wurdt troch it [[Hongarije|Hongaarske]] [[parlemint]] foarearst oansteld as [[regint]], mei't it lân sûnt de ferdriuwing fan it [[Hûs Habsburch]] in [[keninkryk]] sûnder kening is.
*[[5 maart]] - [[Noarwegen]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[8 maart]] - [[Denemark]] en [[Kuba]] wurde lid fan it [[Folkebûn]].
*[[10 maart]] - [[Sweden]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[13 maart]] - Earste ferskining fan it [[strip]]figuer [[Donald Duck]], fan 'e Walt Disney Studios.
* [[20 maart]] - Oprjochting fan fuotbalklub [[SC De Jouwer]]
*[[30 maart]] - [[Grikelân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[31 maart]] - De [[earste stien]] wurdt lein foar de bou fan 'e nije [[ULO]] yn [[Wommels]], dy't him letter ûntjaan sil ta de [[Kristlike Skoalle foar MAFU Nij Walpert|Kristlike Skoalle foar MAFU &quot;Nij Walpert&quot;]].
*[[17 maart]] - Yn [[Dútslân]] mislearret de [[Kapp-pûtsj]], it besykjen ta [[steatsgreep]] fan 'e hege [[amtner]] [[Wolfgang Kapp]].
*[[6 april]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette de [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Frankfurt-am-Main]], út protest tsjin wat it Frânske [[regear]] sjocht as de 'geregelde skeinings fan it [[Ferdrach fan Versailles]]' troch de Dútsers.
*[[8 april]] - [[Portegal]] en [[Roemeenje]] wurde lid fan it [[Folkebûn]].
* [[20 april]]-[[12 septimber]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1920|Olympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Antwerpen (stêd)|Antwerpen]], yn [[Belgje]].
*[[24 april]] - Yn it ramt fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]] tsjogge [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] ûnder [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] de grins mei de [[Oekraïne]] oer nei't [[frede]]sûnderhannelings mei it [[kommunistysk]]e rezjym yn [[Moskou]] mislearre binne.
*[[26 april]] - Op 'e [[Konferinsje fan San Remo]] ferdiele de [[Alliëarden]] ûnderinoar de [[koloanje]]s fan [[Dútslân]] en de net [[etnysk]] [[Turken|Turkske]] dielen fan it [[Osmaanske Ryk]] as saneamde [[mandaatgebiet]]en.
*[[27 april]] - De mei de binnenfallende [[Poalen|Poalske]] troepen fan [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] gearwurkjende [[Oekraïne|Oekraynske]] [[nasjonalist]]yske foaroanman [[Symon Petljoera]] ropt de ûnôfhinklikheid út fan 'e [[Oekraynske Folksrepublyk]].
*[[28 april]] - De ferovering fan [[Azerbeidzjan]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Azerbeidzjaanske Demokratyske Republyk]].
*[[3 maaie]] - Begjin fan 'e [[Grutte Iraakske Revolúsje]] tsjin it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[mandaatgebiet|mandatêr bestjoer]].
*[[21 maaie]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[presidint]] [[Venustiano Carranza]], dy't mei de nasjonale [[skatkiste]] útnaaid is út [[Meksiko-Stêd]], wurdt yn 'e [[berch|bergen]] [[fermoarde]] troch pleatslike [[guerrilja]]striders. Dêrmei komt nei tsien jier in ein oan 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]].
*[[4 juny]] - Yn it [[Grand Trianon]], yn [[Versailles]], wurdt tusken de [[Alliëarden]] en [[Hongarije]] de [[Frede fan Trianon]] sletten. Dêrby wurdt Hongarije werombrocht fan in (foaroarlochsk) grûngebiet fan 324.000&amp;nbsp;[[km²]] ta in grûngebiet fan noch mar 93.000&amp;nbsp;km². De rest wurdt opdield ûnder [[Roemeenje]], [[Joegoslaavje]], [[Tsjechoslowakije]] en [[Eastenryk]]. 
*[[8 july]] - It [[Feriene Keninkryk]] reorganisearret [[Britsk-East-Afrika]] ta de [[Keniakoloanje]].
*[[11 july]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken, [[George Curzon, 1e markys Curzon of Kedleston|Lord Curzon]], docht in útstel foar in [[grins (line)|grins]] tusken [[Poalen]] en [[Ruslân]] dy't basearre is op 'e [[taal]]grins tusken it [[Poalsk]] oan 'e iene kant en it [[Wytrussysk]] en it [[Oekraynsk]] oan 'e oare kant. Dy grins komt bekend te stean as de [[Curzon-liny]].
*[[12 july]] - [[Litouwen]] slút [[frede]] mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]], wêrby't de Litouske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[16 july]] - Op 'e [[Konferinsje fan Spa]], yn [[Belgje]], wurdt oerienstimming berikt oer de swierte fan 'e [[ferhelbetelling]]s dy't [[Dútslân]] oan 'e [[Alliëarden]] dwaan moat.
*[[16 july]] - [[Sina]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[20 july]] - [[SK It Hearrenfean]] wurdt oprjochte.
*[[24 july]] - By it net alhiel sûnder [[yntimidaasje]] ferrûne [[Selsbeskikkingsreferindum yn de Eastkantons (1920)|Selsbeskikkingsreferindum yn 'e Eastkantons]] kiest de [[befolking]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] kriten [[Eupen]] en [[Malmédy]] foar oansluting by [[Belgje]].
*[[28 july]] - [[Poalen]] en [[Tsjechoslowakije]] slute in akkoart oer de omstriden grinskrite [[Teschen]], dy't opdield wurdt.
*[[10 augustus]] - Tusken de [[Alliëarden]] en it [[Osmaanske Ryk]] wurdt yn 'e [[Parys]]ke [[foarstêd]] [[Sèvres]] de [[Frede fan Sèvres]] sletten. Dêrby ferliest it Osmaanske Ryk alle gebietsdielen dy't net [[etnysk]] [[Turken|Turksk]] binne, wêrûnder [[Syrje]], [[Mesopotaamje]], [[Palestina (mandaatgebiet)|Palestina]], de [[Hidjas]], de [[Nêzjd]], [[Noard-Jemen]], [[West-Armeenje]] en [[Koerdistan]].
*[[10 augustus]] - De ûnôfhinklikheid fan it [[Keninkryk fan de Hidjas]] kriget ynternasjonale erkenning.
*[[11 augustus]] - [[Letlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Riga (1920)|Fredesferdrach fan Riga]], wêrby't de Letske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[14 augustus]] - [[Tsjechoslowakije]] en [[Joegoslaavje]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip.
*[[16 augustus]] - Yn it ramt fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]] bringe [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] it [[Ruslân|Russyske]] [[Reade Leger]], dat al yn 'e [[foarstêd]]en fan 'e Poalske [[haadstêd]] [[Warsjau]] stiet, yn 'e [[Slach om Warsjau (1920)|Slach om Warsjau]] in ferpletterjende nederlaach ta.
*[[28 augustus]] - Troch de [[ratifikaasje]] troch alle 48 [[Amerikaanske steaten]] wurdt it [[Njoggentjinde Amendemint oan de Amerikaanske Grûnwet]] fan krêft, dat de ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]] yn 'e [[Feriene Steaten]] regelet.
*[[24 septimber]] - Tusken twa steaten sûnder ynternasjonale erkenning, de [[Republyk Turkije]] en de [[Demokratyske Republyk Armeenje]], brekt de [[Turksk-Armeenske Oarloch]] út. Dit konflikt makket ûnderdiel út fan 'e gruttere [[Turkske Unôfhinklikheidsoarloch]].
*[[29 septimber]] - [[Belgje]] [[anneksaasje fan Eupen en Malmédy|anneksearret formeel]] de saneamde [[Eastkantons]] [[Eupen]] en [[Malmédy]].
* [[7 oktober]] - Op [[Teakesyl]] wurdt troch [[keninginne]] [[keninginne Wilhelmina|Wilhelmina]] it [[Yr. D.F. Woudagemaal]] iepene.
*[[10 oktober]] - [[Itaalje]] [[anneksaasje fan Súd-Tiroal|anneksearret]] de [[Eastenryk]]ske krite [[Súd-Tiroal]].
*[[10 oktober]] - De [[Koeweitysk-Nêzjdyske Oarloch]] einiget mei de weromlûking fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjdyske]] [[troepen]] út [[Koeweit]].
*[[14 oktober]] - [[Finlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Dorpat (oktober 1920)|Ferdrach fan Dorpat]], wêrmei't in ein komt oan 'e [[Earste Finsk-Russyske Oarloch]]. Finlân jout syn oanspraken op eastlik [[Kareelje]] op, en Ruslân stiet in pear grins[[distrikt]]en ôf mei dêropta yn it hege noarden de saneamde [[Petsamo-korridor]], dy't Finlân in lyts stikje [[kust]]line oan 'e [[Barentssee]] jout.
*[[11 novimber]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] ûnderdrukke de [[Grutte Iraakske Revolúsje]]. Lykwols komt der no in lânseigen [[regear]] foar it [[mandaatgebiet]] [[Irak]].
*[[12 novimber]] - [[Itaalje]] en [[Joegoslaavje]] slute it [[Ferdrach fan Rapallo (1920)|Ferdrach fan Rapallo]]. Itaalje jout syn oanspraken op it [[fêstelân]] fan [[Dalmaasje (regio)|Dalmaasje]] op en kriget de [[soevereiniteit]] oer de [[stêd]] [[Zadar]] ([[Italjaansk]]: Zara) en oer fjouwer Dalmatyske [[eilannen]]. Joegoslaavje waarboarget de rjochten fan 'e [[etnysk]] [[Italjanen|Italjaanske]] [[minderheid]] yn Dalmaasje.
*[[15 novimber]] - De [[stêd]] [[Danzig]] ([[Poalsk]]: Gdańsk), oan 'e [[Eastsee]], wurdt ûnôfhinklik ûnder tafersjoch fan it [[Folkebûn]] as de [[Frije Stêd Danzig]].
*[[15 novimber]] - De [[evakuaasje]] fan it Wite [[leger (lânmacht)|leger]] fan [[generaal]] [[Pjotr Wrangel]] fan de [[Krim]] nei [[Konstantinopel]] wurdt foltôge. Dêrmei komt yn [[Jeropeesk-Ruslân]] in ein oan 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[desimber]] - Yn [[Britsk-Ynje]] kiest it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] [[Mahatma Gandhi]] ta lieder.
*[[2 desimber]] - De [[Turksk-Armeenske Oarloch]] einiget yn in oertsjûgjende [[Turkije|Turkske]] oerwinning.
*[[4 desimber]] - De ferovering fan [[Armeenje]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Demokratyske Republyk Armeenje]].
*[[5 desimber]] - Yn it [[Gryksk monargyreferindum (1920)|Gryksk monargyreferindum]] stimt in mearderheid fan 'e [[befolking]] foar it wer ynstellen fan 'e [[monargy]]. Dêrmei kin [[kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân|Konstantyn&amp;nbsp;I]] út [[ballingskip]] weromkeare.
*[[23 desimber]] - Mei de ûndertekening troch [[kening]] [[George V fan it Feriene Keninkryk]] fan 'e [[Home Rule Act]] wurdt de opdieling fan it [[eilân Ierlân]] yn [[Ierlân]] en [[Noard-Ierlân]] fan krêft. Beide gebieten krije [[selsbestjoer]].
*[[28 desimber]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[marine]] makket mei in [[bombardemint]] in ein oan [[Besetting fan Fiume|'e besetting]] fan 'e [[Frijsteat Fiume]] (Rijeka) troch Italjaanske [[nasjonalist]]en ûnder lieding fan [[Gabriele d'Annunzio]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[6 jannewaris|6]] - [[Hetty Blok]], Nederlânsk aktrise en kabaretiêre († [[2012]])
* [[13 jannewaris|13]] - [[Abraham Willink]], Frysk-Argentynsk entomolooch († [[1998]])
* [[16 jannewaris|16]] - [[Kor Ket]], Frysk fioelist en dirigint († [[1955]])
* [[20 jannewaris|20]] - [[DeForest Kelley]], Amerikaansk akteur († [[1999]])
;febrewaris
* [[20 febrewaris|20]] - [[Frans Helfrich]], Frysk keatser († [[2010]])
* [[25 febrewaris|25]] - [[Sun Myung Moon]], Súdkoreaansk sektelieder († [[2012]])
;maart
* [[11 maart|11]] - [[Nico Bloembergen]], Nederlânsk-Amerikaansk natuerkundige en Nobelpriiswinner († [[2017]])
* [[27 maart|27]] - [[Pier Prins]], Frysk ûndernimmer († [[2012]])
;april
* [[3 april|3]] - [[John Demjanjuk]], Oekraynsk oarlochsmisdiediger († [[2012]])
* [[6 april|6]] - [[Meinte Walta]], Frysk keunstskilder († [[2002]])
* [[7 april|7]] - [[Ravi Shankar]], Yndiaask sitarfirtuoas († [[2012]])
* [[15 april|15]] - [[Richard von Weizsäcker]], Dútsk politikus († [[2015]])
* [[26 april|26]] - [[Lieuwe Eringa]], Frysk politikus († [[2014]])
;maaie
* [[4 maaie|4]] - [[Hermann Schreiber]], Eastenryksk skiedkundige en publisist († [[2014]])
* [[9 maaie|9]] - [[Richard Adams (skriuwer)|Richard Adams]], Ingelsk skriuwer († [[2016]])
* [[11 maaie|11]] - [[Denver Pyle]], Amerikaansk akteur († [[1997]])
* [[18 maaie|18]] - paus [[Jehannes Paulus II]] († [[2005]])
* [[24 maaie|24]] - [[Sake van der Ploeg]], Frysk fakbûnslieder, politikus en boargemaster († [[1985]])
;juny
* [[2 juny|2]] - [[Marcel Reich-Ranicki]], Dútsk literatuerkritikus († [[2013]])
* [[18 juny|18]] - [[Mario Beccaria]], Italjaansk politikus († [[2003]])
* [[20 juny|20]] - [[Pieter Gerbenzon]], Frysk heechlearaar rjochtsskiednis († [[2009]])
;july
* [[5 july|5]] - [[Bokke Bok]], Frysk stukadoar en hurdfytser († [[1997]])
* [[9 july|9]] - [[Herre Halbertsma]], Nederlânsk skiedkundige en argeolooch († [[1998]])
;augustus
* [[9 augustus|9]] - [[Tormod Skagestad]], Noarsk skriuwer en dichter († [[1997]])
* [[7 augustus|7]] - [[Klaas Koopmans]], Frysk keunstskilder († [[2006]])
* 7 - [[Françoise Adret]], Frânsk dûnseres en koreografe († [[2018]])
* [[9 augustus|9]] - [[Eddy de Jongh (fotograaf)|Eddy de Jongh]], Nederlânsk fotograaf († [[2002]])
* [[16 augustus|16]] - [[Johannes Swierstra]], Frysk yngenieur en bestjoerder († [[2004]])
* [[17 augustus|17]] - [[Maureen O'Hara]],Iersk aktrise († [[2015]])
* [[20 augustus|20]] - [[Daniel Dykstra]], Amerikaansk politikus († [[1999]])
* [[27 augustus|27]] - [[Noor van de Wetering]], Frysk politika († [[2010]])
;septimber
* [[2 septimber|2]] - [[Jakob Vellenga]], Frysk politikus († [[2012]])
* [[19 septimber|19]] - [[Bienze Westra]], Frysk toanieloersetter en regisseur († [[1982]])
* [[30 septimber|30]] - [[Willem G. van Maanen]], Nederlânsk skriuwer en sjoernalist († [[2012]])
;oktober
* [[3 oktober|3]] - [[Hessel Posthuma jr.]], Frysk politikus († [[2003]])
;novimber
* [[26 novimber|26]] - [[Janwillem van den Berg]], Frysk spraakwittenskipper en medysk fysiolooch († [[1985]])
* [[27 novimber|27]] - [[Abe Lenstra]], Frysk fuotballer († [[1985]])
* [[30 novimber|30]] - [[Virginia Mayo]], Amerikaansk aktrise († [[2005]])
;desimber
* [[6 desimber|6]] - [[Dave Brubeck]], Amerikaansk jazzpianist en komponist († [[2012]])
* [[24 desimber|24]] - [[Harry de Groot]], Nederlânsk muzikant († [[2004]])
;''datum ûnbekend''
*[[Helen Spalding]], Ingelsk dichteresse († [[1991]])

== Ferstoarn ==
* [[11 july]] - [[Eugénie fan Montijo]], keizerinne-gemalinne fan [[Frankryk]] (* [[1826]])
* [[13 july]] - [[Jimke van Loon]], Frysksinnich ûnderwizer (* [[1855]])
* [[20 augustus]] - [[Anders Zorn]], Sweedsk keunstner (* [[1860]])
* [[24 septimber]] - [[Peter Carl Fabergé]], Russysk juwelier (* [[1846]])
* [[16 augustus]] - [[Lolke Siderius]], Frysk boer en astronoom (* [[1885]])
* [[8 novimber]] - [[Abraham Kuyper]], Nederlânsk teolooch en politikus (* [[1837]])
* [[1 desimber]] - [[Theo Molkenboer (skilder)|Theo Molkenboer]], Frysk keunstner (* [[1871]])
* [[14 desimber]] - [[George Gipp]], Amerikaansk spiler fan Amerikaansk fuotbal (* [[1895]])
;''datum ûnbekend''
*[[Oldig Boekhoff]], Eastfrysk predikant en bibeloersetter (* [[1861]])

== Literatuer ==
;prizen
* De Noarske skriuwer [[Knut Hamsun|Knut Pedersen Hamsun]] wint de [[Nobelpriis foar de Literatuer]]
;romans
* [[Louis Couperus]], ''Iskander: De Roman van Alexander den Groote''
* [[Louis Couperus]], ''Lucrezia''
;novelles
* [[Stefan Zweig]], ''Angst''
;koarte ferhalen
*[[H.P. Lovecraft]], ''[[The Doom that Came to Sarnath]]''
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[Gerontion]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Gerontion'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Hippopotamus]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''De Hippopotamus'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''The Sacred Wood''

== Byldzjende keunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Rotterdam kunstwerk stadhuis fontein.jpg|Fontein stedhûs Rotterdam (1920) [[Simon Miedema]] 
Ofbyld:Groningenkeuring.jpg|'hynstekeuring yn Grins' (1920) [[Otto Eerelman]]
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1920| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>iyvluo97nytcs6n2ncaxkmp4ot6gw9h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085002</id>
      <parentid>1084968</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:32:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16622" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[10 jannewaris]] - Earste [[gearkomste]] fan it [[Folkebûn]] yn [[Sjenêve]].
*[[23 jannewaris]] - [[Nederlân]] wiist de [[útlevering]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]], sa't dat easke wurdt troch de [[Alliëarden]], ôf. 
*[[26 jannewaris]] - Yn [[Dútslân]] wurdt by in oanslach [[minister]] fan Finânsjes [[Matthias Erzberger]] [[fermoarde]]. De dieder is de rjochtse âld-[[ofsier]] [[Oltwig von Hirschfeld]], dy't Erzberger kwea-ôf naam dat er yn [[1918]] de [[Wapenstilstân fan Compiègne]] ûndertekene hie. 
*[[30 jannewaris]] - Yn [[Spaansk-Marokko]] brekt de [[Rifoarloch]] út as de [[Berbers]]ke [[befolking]] ûnder lieding fan [[Abd el-Krim]] yn [[opstân]] komt tsjin 'e [[Spanje|Spaanske]] [[koloanje|koloniale]] oerhearsking.
*[[2 febrewaris]] - [[Estlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Dorpat (febrewaris 1920)|Fredesferdrach fan Dorpat]], wêrby't de Estyske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[7 febrewaris]] - [[Admiraal]] [[Aleksander Koltsjak]], ien fan 'e wichtichste lieders fan 'e anty-kommunistyske Witen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]], wurdt troch de Readen (de [[kommunisten]]) [[terjochtsteld]].
*[[10 febrewaris]] - By it [[Sleeswyksk Selsbeskikkingsreferindum (1920)|Sleeswyksk Selsbeskikkingsreferindum]] sprekt yn 'e [[Dútslân|Dútske]] krite [[Noard-Sleeswyk]] in mearderheid fan 'e [[befolking]] him út foar oansluting by [[Denemark]].
*[[13 febrewaris]] - [[Switserlân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[19 febrewaris]] - [[Nederlân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[1 maart]] - [[Admiraal]] [[Miklós Horthy]] wurdt troch it [[Hongarije|Hongaarske]] [[parlemint]] foarearst oansteld as [[regint]], mei't it lân sûnt de ferdriuwing fan it [[Hûs Habsburch]] in [[keninkryk]] sûnder kening is.
*[[5 maart]] - [[Noarwegen]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[8 maart]] - [[Denemark]] en [[Kuba]] wurde lid fan it [[Folkebûn]].
*[[10 maart]] - [[Sweden]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[13 maart]] - Earste ferskining fan it [[strip]]figuer [[Donald Duck]], fan 'e Walt Disney Studios.
* [[20 maart]] - Oprjochting fan fuotbalklub [[SC De Jouwer]]
*[[30 maart]] - [[Grikelân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[31 maart]] - De [[earste stien]] wurdt lein foar de bou fan 'e nije [[ULO]] yn [[Wommels]], dy't him letter ûntjaan sil ta de [[Kristlike Skoalle foar MAFU Nij Walpert|Kristlike Skoalle foar MAFU &quot;Nij Walpert&quot;]].
*[[17 maart]] - Yn [[Dútslân]] mislearret de [[Kapp-pûtsj]], it besykjen ta [[steatsgreep]] fan 'e hege [[amtner]] [[Wolfgang Kapp]].
*[[6 april]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette de [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Frankfurt-am-Main]], út protest tsjin wat it Frânske [[regear]] sjocht as de 'geregelde skeinings fan it [[Ferdrach fan Versailles]]' troch de Dútsers.
*[[8 april]] - [[Portegal]] en [[Roemeenje]] wurde lid fan it [[Folkebûn]].
* [[20 april]]-[[12 septimber]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1920|Olympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Antwerpen (stêd)|Antwerpen]], yn [[Belgje]].
*[[24 april]] - Yn it ramt fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]] tsjogge [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] ûnder [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] de grins mei de [[Oekraïne]] oer nei't [[frede]]sûnderhannelings mei it [[kommunistysk]]e rezjym yn [[Moskou]] mislearre binne.
*[[26 april]] - Op 'e [[Konferinsje fan San Remo]] ferdiele de [[Alliëarden]] ûnderinoar de [[koloanje]]s fan [[Dútslân]] en de net [[etnysk]] [[Turken|Turkske]] dielen fan it [[Osmaanske Ryk]] as saneamde [[mandaatgebiet]]en.
*[[27 april]] - De mei de binnenfallende [[Poalen|Poalske]] troepen fan [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] gearwurkjende [[Oekraïne|Oekraynske]] [[nasjonalist]]yske foaroanman [[Symon Petljoera]] ropt de ûnôfhinklikheid út fan 'e [[Oekraynske Folksrepublyk]].
*[[28 april]] - De ferovering fan [[Azerbeidzjan]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Azerbeidzjaanske Demokratyske Republyk]].
*[[3 maaie]] - Begjin fan 'e [[Grutte Iraakske Revolúsje]] tsjin it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[mandaatgebiet|mandatêr bestjoer]].
*[[21 maaie]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[presidint]] [[Venustiano Carranza]], dy't mei de nasjonale [[skatkiste]] útnaaid is út [[Meksiko-Stêd]], wurdt yn 'e [[berch|bergen]] [[fermoarde]] troch pleatslike [[guerrilja]]striders. Dêrmei komt nei tsien jier in ein oan 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]].
*[[4 juny]] - Yn it [[Grand Trianon]], yn [[Versailles]], wurdt tusken de [[Alliëarden]] en [[Hongarije]] de [[Frede fan Trianon]] sletten. Dêrby wurdt Hongarije werombrocht fan in (foaroarlochsk) grûngebiet fan 324.000&amp;nbsp;[[km²]] ta in grûngebiet fan noch mar 93.000&amp;nbsp;km². De rest wurdt opdield ûnder [[Roemeenje]], [[Joegoslaavje]], [[Tsjechoslowakije]] en [[Eastenryk]]. 
*[[8 july]] - It [[Feriene Keninkryk]] reorganisearret [[Britsk-East-Afrika]] ta de [[Keniakoloanje]].
*[[11 july]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken, [[George Curzon, 1e markys Curzon of Kedleston|Lord Curzon]], docht in útstel foar in [[grins (line)|grins]] tusken [[Poalen]] en [[Ruslân]] dy't basearre is op 'e [[taal]]grins tusken it [[Poalsk]] oan 'e iene kant en it [[Wytrussysk]] en it [[Oekraynsk]] oan 'e oare kant. Dy grins komt bekend te stean as de [[Curzon-liny]].
*[[12 july]] - [[Litouwen]] slút [[frede]] mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]], wêrby't de Litouske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[16 july]] - Op 'e [[Konferinsje fan Spa]], yn [[Belgje]], wurdt oerienstimming berikt oer de swierte fan 'e [[ferhelbetelling]]s dy't [[Dútslân]] oan 'e [[Alliëarden]] dwaan moat.
*[[16 july]] - [[Sina]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[20 july]] - [[SK It Hearrenfean]] wurdt oprjochte.
*[[24 july]] - By it net alhiel sûnder [[yntimidaasje]] ferrûne [[Selsbeskikkingsreferindum yn de Eastkantons (1920)|Selsbeskikkingsreferindum yn 'e Eastkantons]] kiest de [[befolking]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] kriten [[Eupen]] en [[Malmédy]] foar oansluting by [[Belgje]].
*[[28 july]] - [[Poalen]] en [[Tsjechoslowakije]] slute in akkoart oer de omstriden grinskrite [[Teschen]], dy't opdield wurdt.
*[[10 augustus]] - Tusken de [[Alliëarden]] en it [[Osmaanske Ryk]] wurdt yn 'e [[Parys]]ke [[foarstêd]] [[Sèvres]] de [[Frede fan Sèvres]] sletten. Dêrby ferliest it Osmaanske Ryk alle gebietsdielen dy't net [[etnysk]] [[Turken|Turksk]] binne, wêrûnder [[Syrje]], [[Mesopotaamje]], [[Palestina (mandaatgebiet)|Palestina]], de [[Hidjas]], de [[Nêzjd]], [[Noard-Jemen]], [[West-Armeenje]] en [[Koerdistan]].
*[[10 augustus]] - De ûnôfhinklikheid fan it [[Keninkryk fan de Hidjas]] kriget ynternasjonale erkenning.
*[[11 augustus]] - [[Letlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Riga (1920)|Fredesferdrach fan Riga]], wêrby't de Letske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[14 augustus]] - [[Tsjechoslowakije]] en [[Joegoslaavje]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip.
*[[16 augustus]] - Yn it ramt fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]] bringe [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] it [[Ruslân|Russyske]] [[Reade Leger]], dat al yn 'e [[foarstêd]]en fan 'e Poalske [[haadstêd]] [[Warsjau]] stiet, yn 'e [[Slach om Warsjau (1920)|Slach om Warsjau]] in ferpletterjende nederlaach ta.
*[[28 augustus]] - Troch de [[ratifikaasje]] troch alle 48 [[Amerikaanske steaten]] wurdt it [[Njoggentjinde Amendemint oan de Amerikaanske Grûnwet]] fan krêft, dat de ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]] yn 'e [[Feriene Steaten]] regelet.
*[[24 septimber]] - Tusken twa steaten sûnder ynternasjonale erkenning, de [[Republyk Turkije]] en de [[Demokratyske Republyk Armeenje]], brekt de [[Turksk-Armeenske Oarloch]] út. Dit konflikt makket ûnderdiel út fan 'e gruttere [[Turkske Unôfhinklikheidsoarloch]].
*[[29 septimber]] - [[Belgje]] [[anneksaasje fan Eupen en Malmédy|anneksearret formeel]] de saneamde [[Eastkantons]] [[Eupen]] en [[Malmédy]].
* [[7 oktober]] - Op [[Teakesyl]] wurdt troch [[keninginne]] [[keninginne Wilhelmina|Wilhelmina]] it [[Yr. D.F. Woudagemaal]] iepene.
*[[10 oktober]] - [[Itaalje]] [[anneksaasje fan Súd-Tiroal|anneksearret]] de [[Eastenryk]]ske krite [[Súd-Tiroal]].
*[[10 oktober]] - De [[Koeweitysk-Nêzjdyske Oarloch]] einiget mei de weromlûking fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjdyske]] [[troepen]] út [[Koeweit]].
*[[14 oktober]] - [[Finlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Dorpat (oktober 1920)|Ferdrach fan Dorpat]], wêrmei't in ein komt oan 'e [[Earste Finsk-Russyske Oarloch]]. Finlân jout syn oanspraken op eastlik [[Kareelje]] op, en Ruslân stiet in pear grins[[distrikt]]en ôf mei dêropta yn it hege noarden de saneamde [[Petsamo-korridor]], dy't Finlân in lyts stikje [[kust]]line oan 'e [[Barentssee]] jout.
*[[11 novimber]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] ûnderdrukke de [[Grutte Iraakske Revolúsje]]. Lykwols komt der no in lânseigen [[regear]] foar it [[mandaatgebiet]] [[Irak]].
*[[12 novimber]] - [[Itaalje]] en [[Joegoslaavje]] slute it [[Ferdrach fan Rapallo (1920)|Ferdrach fan Rapallo]]. Itaalje jout syn oanspraken op it [[fêstelân]] fan [[Dalmaasje (regio)|Dalmaasje]] op en kriget de [[soevereiniteit]] oer de [[stêd]] [[Zadar]] ([[Italjaansk]]: Zara) en oer fjouwer Dalmatyske [[eilannen]]. Joegoslaavje waarboarget de rjochten fan 'e [[etnysk]] [[Italjanen|Italjaanske]] [[minderheid]] yn Dalmaasje.
*[[15 novimber]] - De [[stêd]] [[Danzig]] ([[Poalsk]]: Gdańsk), oan 'e [[Eastsee]], wurdt ûnôfhinklik ûnder tafersjoch fan it [[Folkebûn]] as de [[Frije Stêd Danzig]].
*[[15 novimber]] - De [[evakuaasje]] fan it Wite [[leger (lânmacht)|leger]] fan [[generaal]] [[Pjotr Wrangel]] fan de [[Krim]] nei [[Konstantinopel]] wurdt foltôge. Dêrmei komt yn [[Jeropeesk-Ruslân]] in ein oan 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[desimber]] - Yn [[Britsk-Ynje]] kiest it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] [[Mahatma Gandhi]] ta lieder.
*[[2 desimber]] - De [[Turksk-Armeenske Oarloch]] einiget yn in oertsjûgjende [[Turkije|Turkske]] oerwinning.
*[[4 desimber]] - De ferovering fan [[Armeenje]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Demokratyske Republyk Armeenje]].
*[[5 desimber]] - Yn it [[Gryksk monargyreferindum (1920)|Gryksk monargyreferindum]] stimt in mearderheid fan 'e [[befolking]] foar it wer ynstellen fan 'e [[monargy]]. Dêrmei kin [[kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân|Konstantyn&amp;nbsp;I]] út [[ballingskip]] weromkeare.
*[[23 desimber]] - Mei de ûndertekening troch [[kening]] [[George V fan it Feriene Keninkryk]] fan 'e [[Home Rule Act]] wurdt de opdieling fan it [[eilân Ierlân]] yn [[Ierlân]] en [[Noard-Ierlân]] fan krêft. Beide gebieten krije [[selsbestjoer]].
*[[28 desimber]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[marine]] makket mei in [[bombardemint]] in ein oan [[Besetting fan Fiume|'e besetting]] fan 'e [[Frijsteat Fiume]] (Rijeka) troch Italjaanske [[nasjonalist]]en ûnder lieding fan [[Gabriele d'Annunzio]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[6 jannewaris|6]] - [[Hetty Blok]], Nederlânsk aktrise en kabaretiêre († [[2012]])
* [[13 jannewaris|13]] - [[Abraham Willink]], Frysk-Argentynsk entomolooch († [[1998]])
* [[16 jannewaris|16]] - [[Kor Ket]], Frysk fioelist en dirigint († [[1955]])
* [[20 jannewaris|20]] - [[DeForest Kelley]], Amerikaansk akteur († [[1999]])
;febrewaris
* [[20 febrewaris|20]] - [[Frans Helfrich]], Frysk keatser († [[2010]])
* [[25 febrewaris|25]] - [[Sun Myung Moon]], Súdkoreaansk sektelieder († [[2012]])
;maart
* [[11 maart|11]] - [[Nico Bloembergen]], Nederlânsk-Amerikaansk natuerkundige en Nobelpriiswinner († [[2017]])
* [[27 maart|27]] - [[Pier Prins]], Frysk ûndernimmer († [[2012]])
;april
* [[3 april|3]] - [[John Demjanjuk]], Oekraynsk oarlochsmisdiediger († [[2012]])
* [[6 april|6]] - [[Meinte Walta]], Frysk keunstskilder († [[2002]])
* [[7 april|7]] - [[Ravi Shankar]], Yndiaask sitarfirtuoas († [[2012]])
* [[15 april|15]] - [[Richard von Weizsäcker]], Dútsk politikus († [[2015]])
* [[26 april|26]] - [[Lieuwe Eringa]], Frysk politikus († [[2014]])
;maaie
* [[4 maaie|4]] - [[Hermann Schreiber]], Eastenryksk skiedkundige en publisist († [[2014]])
* [[9 maaie|9]] - [[Richard Adams (skriuwer)|Richard Adams]], Ingelsk skriuwer († [[2016]])
* [[11 maaie|11]] - [[Denver Pyle]], Amerikaansk akteur († [[1997]])
* [[18 maaie|18]] - paus [[Jehannes Paulus II]] († [[2005]])
* [[24 maaie|24]] - [[Sake van der Ploeg]], Frysk fakbûnslieder, politikus en boargemaster († [[1985]])
;juny
* [[2 juny|2]] - [[Marcel Reich-Ranicki]], Dútsk literatuerkritikus († [[2013]])
* [[18 juny|18]] - [[Mario Beccaria]], Italjaansk politikus († [[2003]])
* [[20 juny|20]] - [[Pieter Gerbenzon]], Frysk heechlearaar rjochtsskiednis († [[2009]])
;july
* [[5 july|5]] - [[Bokke Bok]], Frysk stukadoar en hurdfytser († [[1997]])
* [[9 july|9]] - [[Herre Halbertsma]], Nederlânsk skiedkundige en argeolooch († [[1998]])
;augustus
* [[9 augustus|9]] - [[Tormod Skagestad]], Noarsk skriuwer en dichter († [[1997]])
* [[7 augustus|7]] - [[Klaas Koopmans]], Frysk keunstskilder († [[2006]])
* 7 - [[Françoise Adret]], Frânsk dûnseres en koreografe († [[2018]])
* [[9 augustus|9]] - [[Eddy de Jongh (fotograaf)|Eddy de Jongh]], Nederlânsk fotograaf († [[2002]])
* [[16 augustus|16]] - [[Johannes Swierstra]], Frysk yngenieur en bestjoerder († [[2004]])
* [[17 augustus|17]] - [[Maureen O'Hara]],Iersk aktrise († [[2015]])
* [[20 augustus|20]] - [[Daniel Dykstra]], Amerikaansk politikus († [[1999]])
* [[27 augustus|27]] - [[Noor van de Wetering]], Frysk politika († [[2010]])
;septimber
* [[2 septimber|2]] - [[Jakob Vellenga]], Frysk politikus († [[2012]])
* [[19 septimber|19]] - [[Bienze Westra]], Frysk toanieloersetter en regisseur († [[1982]])
* [[30 septimber|30]] - [[Willem G. van Maanen]], Nederlânsk skriuwer en sjoernalist († [[2012]])
;oktober
* [[3 oktober|3]] - [[Hessel Posthuma jr.]], Frysk politikus († [[2003]])
;novimber
* [[1 novimber|1]] - [[Eddy Evenhuis]], Nederlânsk sjoernalist en dichter († [[2002]])
* [[26 novimber|26]] - [[Janwillem van den Berg]], Frysk spraakwittenskipper en medysk fysiolooch († [[1985]])
* [[27 novimber|27]] - [[Abe Lenstra]], Frysk fuotballer († [[1985]])
* [[30 novimber|30]] - [[Virginia Mayo]], Amerikaansk aktrise († [[2005]])
;desimber
* [[6 desimber|6]] - [[Dave Brubeck]], Amerikaansk jazzpianist en komponist († [[2012]])
* [[24 desimber|24]] - [[Harry de Groot]], Nederlânsk muzikant († [[2004]])
;''datum ûnbekend''
*[[Helen Spalding]], Ingelsk dichteresse († [[1991]])

== Ferstoarn ==
* [[11 july]] - [[Eugénie fan Montijo]], keizerinne-gemalinne fan [[Frankryk]] (* [[1826]])
* [[13 july]] - [[Jimke van Loon]], Frysksinnich ûnderwizer (* [[1855]])
* [[20 augustus]] - [[Anders Zorn]], Sweedsk keunstner (* [[1860]])
* [[24 septimber]] - [[Peter Carl Fabergé]], Russysk juwelier (* [[1846]])
* [[16 augustus]] - [[Lolke Siderius]], Frysk boer en astronoom (* [[1885]])
* [[8 novimber]] - [[Abraham Kuyper]], Nederlânsk teolooch en politikus (* [[1837]])
* [[1 desimber]] - [[Theo Molkenboer (skilder)|Theo Molkenboer]], Frysk keunstner (* [[1871]])
* [[14 desimber]] - [[George Gipp]], Amerikaansk spiler fan Amerikaansk fuotbal (* [[1895]])
;''datum ûnbekend''
*[[Oldig Boekhoff]], Eastfrysk predikant en bibeloersetter (* [[1861]])

== Literatuer ==
;prizen
* De Noarske skriuwer [[Knut Hamsun|Knut Pedersen Hamsun]] wint de [[Nobelpriis foar de Literatuer]]
;romans
* [[Louis Couperus]], ''Iskander: De Roman van Alexander den Groote''
* [[Louis Couperus]], ''Lucrezia''
;novelles
* [[Stefan Zweig]], ''Angst''
;koarte ferhalen
*[[H.P. Lovecraft]], ''[[The Doom that Came to Sarnath]]''
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[Gerontion]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Gerontion'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Hippopotamus]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''De Hippopotamus'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''The Sacred Wood''

== Byldzjende keunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Rotterdam kunstwerk stadhuis fontein.jpg|Fontein stedhûs Rotterdam (1920) [[Simon Miedema]] 
Ofbyld:Groningenkeuring.jpg|'hynstekeuring yn Grins' (1920) [[Otto Eerelman]]
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1920| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>9mnartu3tl8yoba4j2ygod9f8juscdi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085005</id>
      <parentid>1085002</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:36:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16719" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[10 jannewaris]] - Earste [[gearkomste]] fan it [[Folkebûn]] yn [[Sjenêve]].
*[[23 jannewaris]] - [[Nederlân]] wiist de [[útlevering]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]], sa't dat easke wurdt troch de [[Alliëarden]], ôf. 
*[[26 jannewaris]] - Yn [[Dútslân]] wurdt by in oanslach [[minister]] fan Finânsjes [[Matthias Erzberger]] [[fermoarde]]. De dieder is de rjochtse âld-[[ofsier]] [[Oltwig von Hirschfeld]], dy't Erzberger kwea-ôf naam dat er yn [[1918]] de [[Wapenstilstân fan Compiègne]] ûndertekene hie. 
*[[30 jannewaris]] - Yn [[Spaansk-Marokko]] brekt de [[Rifoarloch]] út as de [[Berbers]]ke [[befolking]] ûnder lieding fan [[Abd el-Krim]] yn [[opstân]] komt tsjin 'e [[Spanje|Spaanske]] [[koloanje|koloniale]] oerhearsking.
*[[2 febrewaris]] - [[Estlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Dorpat (febrewaris 1920)|Fredesferdrach fan Dorpat]], wêrby't de Estyske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[7 febrewaris]] - [[Admiraal]] [[Aleksander Koltsjak]], ien fan 'e wichtichste lieders fan 'e anty-kommunistyske Witen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]], wurdt troch de Readen (de [[kommunisten]]) [[terjochtsteld]].
*[[10 febrewaris]] - By it [[Sleeswyksk Selsbeskikkingsreferindum (1920)|Sleeswyksk Selsbeskikkingsreferindum]] sprekt yn 'e [[Dútslân|Dútske]] krite [[Noard-Sleeswyk]] in mearderheid fan 'e [[befolking]] him út foar oansluting by [[Denemark]].
*[[13 febrewaris]] - [[Switserlân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[19 febrewaris]] - [[Nederlân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[1 maart]] - [[Admiraal]] [[Miklós Horthy]] wurdt troch it [[Hongarije|Hongaarske]] [[parlemint]] foarearst oansteld as [[regint]], mei't it lân sûnt de ferdriuwing fan it [[Hûs Habsburch]] in [[keninkryk]] sûnder kening is.
*[[5 maart]] - [[Noarwegen]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[8 maart]] - [[Denemark]] en [[Kuba]] wurde lid fan it [[Folkebûn]].
*[[10 maart]] - [[Sweden]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[13 maart]] - Earste ferskining fan it [[strip]]figuer [[Donald Duck]], fan 'e Walt Disney Studios.
* [[20 maart]] - Oprjochting fan fuotbalklub [[SC De Jouwer]]
*[[30 maart]] - [[Grikelân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[31 maart]] - De [[earste stien]] wurdt lein foar de bou fan 'e nije [[ULO]] yn [[Wommels]], dy't him letter ûntjaan sil ta de [[Kristlike Skoalle foar MAFU Nij Walpert|Kristlike Skoalle foar MAFU &quot;Nij Walpert&quot;]].
*[[17 maart]] - Yn [[Dútslân]] mislearret de [[Kapp-pûtsj]], it besykjen ta [[steatsgreep]] fan 'e hege [[amtner]] [[Wolfgang Kapp]].
*[[6 april]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette de [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Frankfurt-am-Main]], út protest tsjin wat it Frânske [[regear]] sjocht as de 'geregelde skeinings fan it [[Ferdrach fan Versailles]]' troch de Dútsers.
*[[8 april]] - [[Portegal]] en [[Roemeenje]] wurde lid fan it [[Folkebûn]].
* [[20 april]]-[[12 septimber]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1920|Olympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Antwerpen (stêd)|Antwerpen]], yn [[Belgje]].
*[[24 april]] - Yn it ramt fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]] tsjogge [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] ûnder [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] de grins mei de [[Oekraïne]] oer nei't [[frede]]sûnderhannelings mei it [[kommunistysk]]e rezjym yn [[Moskou]] mislearre binne.
*[[26 april]] - Op 'e [[Konferinsje fan San Remo]] ferdiele de [[Alliëarden]] ûnderinoar de [[koloanje]]s fan [[Dútslân]] en de net [[etnysk]] [[Turken|Turkske]] dielen fan it [[Osmaanske Ryk]] as saneamde [[mandaatgebiet]]en.
*[[27 april]] - De mei de binnenfallende [[Poalen|Poalske]] troepen fan [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] gearwurkjende [[Oekraïne|Oekraynske]] [[nasjonalist]]yske foaroanman [[Symon Petljoera]] ropt de ûnôfhinklikheid út fan 'e [[Oekraynske Folksrepublyk]].
*[[28 april]] - De ferovering fan [[Azerbeidzjan]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Azerbeidzjaanske Demokratyske Republyk]].
*[[3 maaie]] - Begjin fan 'e [[Grutte Iraakske Revolúsje]] tsjin it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[mandaatgebiet|mandatêr bestjoer]].
*[[21 maaie]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[presidint]] [[Venustiano Carranza]], dy't mei de nasjonale [[skatkiste]] útnaaid is út [[Meksiko-Stêd]], wurdt yn 'e [[berch|bergen]] [[fermoarde]] troch pleatslike [[guerrilja]]striders. Dêrmei komt nei tsien jier in ein oan 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]].
*[[4 juny]] - Yn it [[Grand Trianon]], yn [[Versailles]], wurdt tusken de [[Alliëarden]] en [[Hongarije]] de [[Frede fan Trianon]] sletten. Dêrby wurdt Hongarije werombrocht fan in (foaroarlochsk) grûngebiet fan 324.000&amp;nbsp;[[km²]] ta in grûngebiet fan noch mar 93.000&amp;nbsp;km². De rest wurdt opdield ûnder [[Roemeenje]], [[Joegoslaavje]], [[Tsjechoslowakije]] en [[Eastenryk]]. 
*[[8 july]] - It [[Feriene Keninkryk]] reorganisearret [[Britsk-East-Afrika]] ta de [[Keniakoloanje]].
*[[11 july]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken, [[George Curzon, 1e markys Curzon of Kedleston|Lord Curzon]], docht in útstel foar in [[grins (line)|grins]] tusken [[Poalen]] en [[Ruslân]] dy't basearre is op 'e [[taal]]grins tusken it [[Poalsk]] oan 'e iene kant en it [[Wytrussysk]] en it [[Oekraynsk]] oan 'e oare kant. Dy grins komt bekend te stean as de [[Curzon-liny]].
*[[12 july]] - [[Litouwen]] slút [[frede]] mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]], wêrby't de Litouske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[16 july]] - Op 'e [[Konferinsje fan Spa]], yn [[Belgje]], wurdt oerienstimming berikt oer de swierte fan 'e [[ferhelbetelling]]s dy't [[Dútslân]] oan 'e [[Alliëarden]] dwaan moat.
*[[16 july]] - [[Sina]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[20 july]] - [[SK It Hearrenfean]] wurdt oprjochte.
*[[24 july]] - By it net alhiel sûnder [[yntimidaasje]] ferrûne [[Selsbeskikkingsreferindum yn de Eastkantons (1920)|Selsbeskikkingsreferindum yn 'e Eastkantons]] kiest de [[befolking]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] kriten [[Eupen]] en [[Malmédy]] foar oansluting by [[Belgje]].
*[[28 july]] - [[Poalen]] en [[Tsjechoslowakije]] slute in akkoart oer de omstriden grinskrite [[Teschen]], dy't opdield wurdt.
*[[10 augustus]] - Tusken de [[Alliëarden]] en it [[Osmaanske Ryk]] wurdt yn 'e [[Parys]]ke [[foarstêd]] [[Sèvres]] de [[Frede fan Sèvres]] sletten. Dêrby ferliest it Osmaanske Ryk alle gebietsdielen dy't net [[etnysk]] [[Turken|Turksk]] binne, wêrûnder [[Syrje]], [[Mesopotaamje]], [[Palestina (mandaatgebiet)|Palestina]], de [[Hidjas]], de [[Nêzjd]], [[Noard-Jemen]], [[West-Armeenje]] en [[Koerdistan]].
*[[10 augustus]] - De ûnôfhinklikheid fan it [[Keninkryk fan de Hidjas]] kriget ynternasjonale erkenning.
*[[11 augustus]] - [[Letlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Riga (1920)|Fredesferdrach fan Riga]], wêrby't de Letske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[14 augustus]] - [[Tsjechoslowakije]] en [[Joegoslaavje]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip.
*[[16 augustus]] - Yn it ramt fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]] bringe [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] it [[Ruslân|Russyske]] [[Reade Leger]], dat al yn 'e [[foarstêd]]en fan 'e Poalske [[haadstêd]] [[Warsjau]] stiet, yn 'e [[Slach om Warsjau (1920)|Slach om Warsjau]] in ferpletterjende nederlaach ta.
*[[28 augustus]] - Troch de [[ratifikaasje]] troch alle 48 [[Amerikaanske steaten]] wurdt it [[Njoggentjinde Amendemint oan de Amerikaanske Grûnwet]] fan krêft, dat de ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]] yn 'e [[Feriene Steaten]] regelet.
*[[24 septimber]] - Tusken twa steaten sûnder ynternasjonale erkenning, de [[Republyk Turkije]] en de [[Demokratyske Republyk Armeenje]], brekt de [[Turksk-Armeenske Oarloch]] út. Dit konflikt makket ûnderdiel út fan 'e gruttere [[Turkske Unôfhinklikheidsoarloch]].
*[[29 septimber]] - [[Belgje]] [[anneksaasje fan Eupen en Malmédy|anneksearret formeel]] de saneamde [[Eastkantons]] [[Eupen]] en [[Malmédy]].
* [[7 oktober]] - Op [[Teakesyl]] wurdt troch [[keninginne]] [[keninginne Wilhelmina|Wilhelmina]] it [[Yr. D.F. Woudagemaal]] iepene.
*[[10 oktober]] - [[Itaalje]] [[anneksaasje fan Súd-Tiroal|anneksearret]] de [[Eastenryk]]ske krite [[Súd-Tiroal]].
*[[10 oktober]] - De [[Koeweitysk-Nêzjdyske Oarloch]] einiget mei de weromlûking fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjdyske]] [[troepen]] út [[Koeweit]].
*[[14 oktober]] - [[Finlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Dorpat (oktober 1920)|Ferdrach fan Dorpat]], wêrmei't in ein komt oan 'e [[Earste Finsk-Russyske Oarloch]]. Finlân jout syn oanspraken op eastlik [[Kareelje]] op, en Ruslân stiet in pear grins[[distrikt]]en ôf mei dêropta yn it hege noarden de saneamde [[Petsamo-korridor]], dy't Finlân in lyts stikje [[kust]]line oan 'e [[Barentssee]] jout.
*[[11 novimber]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] ûnderdrukke de [[Grutte Iraakske Revolúsje]]. Lykwols komt der no in lânseigen [[regear]] foar it [[mandaatgebiet]] [[Irak]].
*[[12 novimber]] - [[Itaalje]] en [[Joegoslaavje]] slute it [[Ferdrach fan Rapallo (1920)|Ferdrach fan Rapallo]]. Itaalje jout syn oanspraken op it [[fêstelân]] fan [[Dalmaasje (regio)|Dalmaasje]] op en kriget de [[soevereiniteit]] oer de [[stêd]] [[Zadar]] ([[Italjaansk]]: Zara) en oer fjouwer Dalmatyske [[eilannen]]. Joegoslaavje waarboarget de rjochten fan 'e [[etnysk]] [[Italjanen|Italjaanske]] [[minderheid]] yn Dalmaasje.
*[[15 novimber]] - De [[stêd]] [[Danzig]] ([[Poalsk]]: Gdańsk), oan 'e [[Eastsee]], wurdt ûnôfhinklik ûnder tafersjoch fan it [[Folkebûn]] as de [[Frije Stêd Danzig]].
*[[15 novimber]] - De [[evakuaasje]] fan it Wite [[leger (lânmacht)|leger]] fan [[generaal]] [[Pjotr Wrangel]] fan de [[Krim]] nei [[Konstantinopel]] wurdt foltôge. Dêrmei komt yn [[Jeropeesk-Ruslân]] in ein oan 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[desimber]] - Yn [[Britsk-Ynje]] kiest it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] [[Mahatma Gandhi]] ta lieder.
*[[2 desimber]] - De [[Turksk-Armeenske Oarloch]] einiget yn in oertsjûgjende [[Turkije|Turkske]] oerwinning.
*[[4 desimber]] - De ferovering fan [[Armeenje]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Demokratyske Republyk Armeenje]].
*[[5 desimber]] - Yn it [[Gryksk monargyreferindum (1920)|Gryksk monargyreferindum]] stimt in mearderheid fan 'e [[befolking]] foar it wer ynstellen fan 'e [[monargy]]. Dêrmei kin [[kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân|Konstantyn&amp;nbsp;I]] út [[ballingskip]] weromkeare.
*[[23 desimber]] - Mei de ûndertekening troch [[kening]] [[George V fan it Feriene Keninkryk]] fan 'e [[Home Rule Act]] wurdt de opdieling fan it [[eilân Ierlân]] yn [[Ierlân]] en [[Noard-Ierlân]] fan krêft. Beide gebieten krije [[selsbestjoer]].
*[[28 desimber]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[marine]] makket mei in [[bombardemint]] in ein oan [[Besetting fan Fiume|'e besetting]] fan 'e [[Frijsteat Fiume]] (Rijeka) troch Italjaanske [[nasjonalist]]en ûnder lieding fan [[Gabriele d'Annunzio]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[6 jannewaris|6]] - [[Hetty Blok]], Nederlânsk aktrise en kabaretiêre († [[2012]])
* [[13 jannewaris|13]] - [[Abraham Willink]], Frysk-Argentynsk entomolooch († [[1998]])
* [[16 jannewaris|16]] - [[Kor Ket]], Frysk fioelist en dirigint († [[1955]])
* [[20 jannewaris|20]] - [[DeForest Kelley]], Amerikaansk akteur († [[1999]])
;febrewaris
* [[18 febrewaris|18]] - [[Cornelis Johannes van Houten]],  Nederlânsk astronoom († [[2002]])
* [[20 febrewaris|20]] - [[Frans Helfrich]], Frysk keatser († [[2010]])
* [[25 febrewaris|25]] - [[Sun Myung Moon]], Súdkoreaansk sektelieder († [[2012]])
;maart
* [[11 maart|11]] - [[Nico Bloembergen]], Nederlânsk-Amerikaansk natuerkundige en Nobelpriiswinner († [[2017]])
* [[27 maart|27]] - [[Pier Prins]], Frysk ûndernimmer († [[2012]])
;april
* [[3 april|3]] - [[John Demjanjuk]], Oekraynsk oarlochsmisdiediger († [[2012]])
* [[6 april|6]] - [[Meinte Walta]], Frysk keunstskilder († [[2002]])
* [[7 april|7]] - [[Ravi Shankar]], Yndiaask sitarfirtuoas († [[2012]])
* [[15 april|15]] - [[Richard von Weizsäcker]], Dútsk politikus († [[2015]])
* [[26 april|26]] - [[Lieuwe Eringa]], Frysk politikus († [[2014]])
;maaie
* [[4 maaie|4]] - [[Hermann Schreiber]], Eastenryksk skiedkundige en publisist († [[2014]])
* [[9 maaie|9]] - [[Richard Adams (skriuwer)|Richard Adams]], Ingelsk skriuwer († [[2016]])
* [[11 maaie|11]] - [[Denver Pyle]], Amerikaansk akteur († [[1997]])
* [[18 maaie|18]] - paus [[Jehannes Paulus II]] († [[2005]])
* [[24 maaie|24]] - [[Sake van der Ploeg]], Frysk fakbûnslieder, politikus en boargemaster († [[1985]])
;juny
* [[2 juny|2]] - [[Marcel Reich-Ranicki]], Dútsk literatuerkritikus († [[2013]])
* [[18 juny|18]] - [[Mario Beccaria]], Italjaansk politikus († [[2003]])
* [[20 juny|20]] - [[Pieter Gerbenzon]], Frysk heechlearaar rjochtsskiednis († [[2009]])
;july
* [[5 july|5]] - [[Bokke Bok]], Frysk stukadoar en hurdfytser († [[1997]])
* [[9 july|9]] - [[Herre Halbertsma]], Nederlânsk skiedkundige en argeolooch († [[1998]])
;augustus
* [[9 augustus|9]] - [[Tormod Skagestad]], Noarsk skriuwer en dichter († [[1997]])
* [[7 augustus|7]] - [[Klaas Koopmans]], Frysk keunstskilder († [[2006]])
* 7 - [[Françoise Adret]], Frânsk dûnseres en koreografe († [[2018]])
* [[9 augustus|9]] - [[Eddy de Jongh (fotograaf)|Eddy de Jongh]], Nederlânsk fotograaf († [[2002]])
* [[16 augustus|16]] - [[Johannes Swierstra]], Frysk yngenieur en bestjoerder († [[2004]])
* [[17 augustus|17]] - [[Maureen O'Hara]],Iersk aktrise († [[2015]])
* [[20 augustus|20]] - [[Daniel Dykstra]], Amerikaansk politikus († [[1999]])
* [[27 augustus|27]] - [[Noor van de Wetering]], Frysk politika († [[2010]])
;septimber
* [[2 septimber|2]] - [[Jakob Vellenga]], Frysk politikus († [[2012]])
* [[19 septimber|19]] - [[Bienze Westra]], Frysk toanieloersetter en regisseur († [[1982]])
* [[30 septimber|30]] - [[Willem G. van Maanen]], Nederlânsk skriuwer en sjoernalist († [[2012]])
;oktober
* [[3 oktober|3]] - [[Hessel Posthuma jr.]], Frysk politikus († [[2003]])
;novimber
* [[1 novimber|1]] - [[Eddy Evenhuis]], Nederlânsk sjoernalist en dichter († [[2002]])
* [[26 novimber|26]] - [[Janwillem van den Berg]], Frysk spraakwittenskipper en medysk fysiolooch († [[1985]])
* [[27 novimber|27]] - [[Abe Lenstra]], Frysk fuotballer († [[1985]])
* [[30 novimber|30]] - [[Virginia Mayo]], Amerikaansk aktrise († [[2005]])
;desimber
* [[6 desimber|6]] - [[Dave Brubeck]], Amerikaansk jazzpianist en komponist († [[2012]])
* [[24 desimber|24]] - [[Harry de Groot]], Nederlânsk muzikant († [[2004]])
;''datum ûnbekend''
*[[Helen Spalding]], Ingelsk dichteresse († [[1991]])

== Ferstoarn ==
* [[11 july]] - [[Eugénie fan Montijo]], keizerinne-gemalinne fan [[Frankryk]] (* [[1826]])
* [[13 july]] - [[Jimke van Loon]], Frysksinnich ûnderwizer (* [[1855]])
* [[20 augustus]] - [[Anders Zorn]], Sweedsk keunstner (* [[1860]])
* [[24 septimber]] - [[Peter Carl Fabergé]], Russysk juwelier (* [[1846]])
* [[16 augustus]] - [[Lolke Siderius]], Frysk boer en astronoom (* [[1885]])
* [[8 novimber]] - [[Abraham Kuyper]], Nederlânsk teolooch en politikus (* [[1837]])
* [[1 desimber]] - [[Theo Molkenboer (skilder)|Theo Molkenboer]], Frysk keunstner (* [[1871]])
* [[14 desimber]] - [[George Gipp]], Amerikaansk spiler fan Amerikaansk fuotbal (* [[1895]])
;''datum ûnbekend''
*[[Oldig Boekhoff]], Eastfrysk predikant en bibeloersetter (* [[1861]])

== Literatuer ==
;prizen
* De Noarske skriuwer [[Knut Hamsun|Knut Pedersen Hamsun]] wint de [[Nobelpriis foar de Literatuer]]
;romans
* [[Louis Couperus]], ''Iskander: De Roman van Alexander den Groote''
* [[Louis Couperus]], ''Lucrezia''
;novelles
* [[Stefan Zweig]], ''Angst''
;koarte ferhalen
*[[H.P. Lovecraft]], ''[[The Doom that Came to Sarnath]]''
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[Gerontion]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Gerontion'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Hippopotamus]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''De Hippopotamus'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''The Sacred Wood''

== Byldzjende keunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Rotterdam kunstwerk stadhuis fontein.jpg|Fontein stedhûs Rotterdam (1920) [[Simon Miedema]] 
Ofbyld:Groningenkeuring.jpg|'hynstekeuring yn Grins' (1920) [[Otto Eerelman]]
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1920| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>0lu6o279z3t3yfqz917jhnkuw1m51i4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085014</id>
      <parentid>1085005</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:45:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16810" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[10 jannewaris]] - Earste [[gearkomste]] fan it [[Folkebûn]] yn [[Sjenêve]].
*[[23 jannewaris]] - [[Nederlân]] wiist de [[útlevering]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]], sa't dat easke wurdt troch de [[Alliëarden]], ôf. 
*[[26 jannewaris]] - Yn [[Dútslân]] wurdt by in oanslach [[minister]] fan Finânsjes [[Matthias Erzberger]] [[fermoarde]]. De dieder is de rjochtse âld-[[ofsier]] [[Oltwig von Hirschfeld]], dy't Erzberger kwea-ôf naam dat er yn [[1918]] de [[Wapenstilstân fan Compiègne]] ûndertekene hie. 
*[[30 jannewaris]] - Yn [[Spaansk-Marokko]] brekt de [[Rifoarloch]] út as de [[Berbers]]ke [[befolking]] ûnder lieding fan [[Abd el-Krim]] yn [[opstân]] komt tsjin 'e [[Spanje|Spaanske]] [[koloanje|koloniale]] oerhearsking.
*[[2 febrewaris]] - [[Estlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Dorpat (febrewaris 1920)|Fredesferdrach fan Dorpat]], wêrby't de Estyske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[7 febrewaris]] - [[Admiraal]] [[Aleksander Koltsjak]], ien fan 'e wichtichste lieders fan 'e anty-kommunistyske Witen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]], wurdt troch de Readen (de [[kommunisten]]) [[terjochtsteld]].
*[[10 febrewaris]] - By it [[Sleeswyksk Selsbeskikkingsreferindum (1920)|Sleeswyksk Selsbeskikkingsreferindum]] sprekt yn 'e [[Dútslân|Dútske]] krite [[Noard-Sleeswyk]] in mearderheid fan 'e [[befolking]] him út foar oansluting by [[Denemark]].
*[[13 febrewaris]] - [[Switserlân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[19 febrewaris]] - [[Nederlân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[1 maart]] - [[Admiraal]] [[Miklós Horthy]] wurdt troch it [[Hongarije|Hongaarske]] [[parlemint]] foarearst oansteld as [[regint]], mei't it lân sûnt de ferdriuwing fan it [[Hûs Habsburch]] in [[keninkryk]] sûnder kening is.
*[[5 maart]] - [[Noarwegen]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[8 maart]] - [[Denemark]] en [[Kuba]] wurde lid fan it [[Folkebûn]].
*[[10 maart]] - [[Sweden]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[13 maart]] - Earste ferskining fan it [[strip]]figuer [[Donald Duck]], fan 'e Walt Disney Studios.
* [[20 maart]] - Oprjochting fan fuotbalklub [[SC De Jouwer]]
*[[30 maart]] - [[Grikelân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[31 maart]] - De [[earste stien]] wurdt lein foar de bou fan 'e nije [[ULO]] yn [[Wommels]], dy't him letter ûntjaan sil ta de [[Kristlike Skoalle foar MAFU Nij Walpert|Kristlike Skoalle foar MAFU &quot;Nij Walpert&quot;]].
*[[17 maart]] - Yn [[Dútslân]] mislearret de [[Kapp-pûtsj]], it besykjen ta [[steatsgreep]] fan 'e hege [[amtner]] [[Wolfgang Kapp]].
*[[6 april]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette de [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Frankfurt-am-Main]], út protest tsjin wat it Frânske [[regear]] sjocht as de 'geregelde skeinings fan it [[Ferdrach fan Versailles]]' troch de Dútsers.
*[[8 april]] - [[Portegal]] en [[Roemeenje]] wurde lid fan it [[Folkebûn]].
* [[20 april]]-[[12 septimber]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1920|Olympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Antwerpen (stêd)|Antwerpen]], yn [[Belgje]].
*[[24 april]] - Yn it ramt fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]] tsjogge [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] ûnder [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] de grins mei de [[Oekraïne]] oer nei't [[frede]]sûnderhannelings mei it [[kommunistysk]]e rezjym yn [[Moskou]] mislearre binne.
*[[26 april]] - Op 'e [[Konferinsje fan San Remo]] ferdiele de [[Alliëarden]] ûnderinoar de [[koloanje]]s fan [[Dútslân]] en de net [[etnysk]] [[Turken|Turkske]] dielen fan it [[Osmaanske Ryk]] as saneamde [[mandaatgebiet]]en.
*[[27 april]] - De mei de binnenfallende [[Poalen|Poalske]] troepen fan [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] gearwurkjende [[Oekraïne|Oekraynske]] [[nasjonalist]]yske foaroanman [[Symon Petljoera]] ropt de ûnôfhinklikheid út fan 'e [[Oekraynske Folksrepublyk]].
*[[28 april]] - De ferovering fan [[Azerbeidzjan]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Azerbeidzjaanske Demokratyske Republyk]].
*[[3 maaie]] - Begjin fan 'e [[Grutte Iraakske Revolúsje]] tsjin it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[mandaatgebiet|mandatêr bestjoer]].
*[[21 maaie]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[presidint]] [[Venustiano Carranza]], dy't mei de nasjonale [[skatkiste]] útnaaid is út [[Meksiko-Stêd]], wurdt yn 'e [[berch|bergen]] [[fermoarde]] troch pleatslike [[guerrilja]]striders. Dêrmei komt nei tsien jier in ein oan 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]].
*[[4 juny]] - Yn it [[Grand Trianon]], yn [[Versailles]], wurdt tusken de [[Alliëarden]] en [[Hongarije]] de [[Frede fan Trianon]] sletten. Dêrby wurdt Hongarije werombrocht fan in (foaroarlochsk) grûngebiet fan 324.000&amp;nbsp;[[km²]] ta in grûngebiet fan noch mar 93.000&amp;nbsp;km². De rest wurdt opdield ûnder [[Roemeenje]], [[Joegoslaavje]], [[Tsjechoslowakije]] en [[Eastenryk]]. 
*[[8 july]] - It [[Feriene Keninkryk]] reorganisearret [[Britsk-East-Afrika]] ta de [[Keniakoloanje]].
*[[11 july]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken, [[George Curzon, 1e markys Curzon of Kedleston|Lord Curzon]], docht in útstel foar in [[grins (line)|grins]] tusken [[Poalen]] en [[Ruslân]] dy't basearre is op 'e [[taal]]grins tusken it [[Poalsk]] oan 'e iene kant en it [[Wytrussysk]] en it [[Oekraynsk]] oan 'e oare kant. Dy grins komt bekend te stean as de [[Curzon-liny]].
*[[12 july]] - [[Litouwen]] slút [[frede]] mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]], wêrby't de Litouske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[16 july]] - Op 'e [[Konferinsje fan Spa]], yn [[Belgje]], wurdt oerienstimming berikt oer de swierte fan 'e [[ferhelbetelling]]s dy't [[Dútslân]] oan 'e [[Alliëarden]] dwaan moat.
*[[16 july]] - [[Sina]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[20 july]] - [[SK It Hearrenfean]] wurdt oprjochte.
*[[24 july]] - By it net alhiel sûnder [[yntimidaasje]] ferrûne [[Selsbeskikkingsreferindum yn de Eastkantons (1920)|Selsbeskikkingsreferindum yn 'e Eastkantons]] kiest de [[befolking]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] kriten [[Eupen]] en [[Malmédy]] foar oansluting by [[Belgje]].
*[[28 july]] - [[Poalen]] en [[Tsjechoslowakije]] slute in akkoart oer de omstriden grinskrite [[Teschen]], dy't opdield wurdt.
*[[10 augustus]] - Tusken de [[Alliëarden]] en it [[Osmaanske Ryk]] wurdt yn 'e [[Parys]]ke [[foarstêd]] [[Sèvres]] de [[Frede fan Sèvres]] sletten. Dêrby ferliest it Osmaanske Ryk alle gebietsdielen dy't net [[etnysk]] [[Turken|Turksk]] binne, wêrûnder [[Syrje]], [[Mesopotaamje]], [[Palestina (mandaatgebiet)|Palestina]], de [[Hidjas]], de [[Nêzjd]], [[Noard-Jemen]], [[West-Armeenje]] en [[Koerdistan]].
*[[10 augustus]] - De ûnôfhinklikheid fan it [[Keninkryk fan de Hidjas]] kriget ynternasjonale erkenning.
*[[11 augustus]] - [[Letlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Riga (1920)|Fredesferdrach fan Riga]], wêrby't de Letske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[14 augustus]] - [[Tsjechoslowakije]] en [[Joegoslaavje]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip.
*[[16 augustus]] - Yn it ramt fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]] bringe [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] it [[Ruslân|Russyske]] [[Reade Leger]], dat al yn 'e [[foarstêd]]en fan 'e Poalske [[haadstêd]] [[Warsjau]] stiet, yn 'e [[Slach om Warsjau (1920)|Slach om Warsjau]] in ferpletterjende nederlaach ta.
*[[28 augustus]] - Troch de [[ratifikaasje]] troch alle 48 [[Amerikaanske steaten]] wurdt it [[Njoggentjinde Amendemint oan de Amerikaanske Grûnwet]] fan krêft, dat de ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]] yn 'e [[Feriene Steaten]] regelet.
*[[24 septimber]] - Tusken twa steaten sûnder ynternasjonale erkenning, de [[Republyk Turkije]] en de [[Demokratyske Republyk Armeenje]], brekt de [[Turksk-Armeenske Oarloch]] út. Dit konflikt makket ûnderdiel út fan 'e gruttere [[Turkske Unôfhinklikheidsoarloch]].
*[[29 septimber]] - [[Belgje]] [[anneksaasje fan Eupen en Malmédy|anneksearret formeel]] de saneamde [[Eastkantons]] [[Eupen]] en [[Malmédy]].
* [[7 oktober]] - Op [[Teakesyl]] wurdt troch [[keninginne]] [[keninginne Wilhelmina|Wilhelmina]] it [[Yr. D.F. Woudagemaal]] iepene.
*[[10 oktober]] - [[Itaalje]] [[anneksaasje fan Súd-Tiroal|anneksearret]] de [[Eastenryk]]ske krite [[Súd-Tiroal]].
*[[10 oktober]] - De [[Koeweitysk-Nêzjdyske Oarloch]] einiget mei de weromlûking fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjdyske]] [[troepen]] út [[Koeweit]].
*[[14 oktober]] - [[Finlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Dorpat (oktober 1920)|Ferdrach fan Dorpat]], wêrmei't in ein komt oan 'e [[Earste Finsk-Russyske Oarloch]]. Finlân jout syn oanspraken op eastlik [[Kareelje]] op, en Ruslân stiet in pear grins[[distrikt]]en ôf mei dêropta yn it hege noarden de saneamde [[Petsamo-korridor]], dy't Finlân in lyts stikje [[kust]]line oan 'e [[Barentssee]] jout.
*[[11 novimber]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] ûnderdrukke de [[Grutte Iraakske Revolúsje]]. Lykwols komt der no in lânseigen [[regear]] foar it [[mandaatgebiet]] [[Irak]].
*[[12 novimber]] - [[Itaalje]] en [[Joegoslaavje]] slute it [[Ferdrach fan Rapallo (1920)|Ferdrach fan Rapallo]]. Itaalje jout syn oanspraken op it [[fêstelân]] fan [[Dalmaasje (regio)|Dalmaasje]] op en kriget de [[soevereiniteit]] oer de [[stêd]] [[Zadar]] ([[Italjaansk]]: Zara) en oer fjouwer Dalmatyske [[eilannen]]. Joegoslaavje waarboarget de rjochten fan 'e [[etnysk]] [[Italjanen|Italjaanske]] [[minderheid]] yn Dalmaasje.
*[[15 novimber]] - De [[stêd]] [[Danzig]] ([[Poalsk]]: Gdańsk), oan 'e [[Eastsee]], wurdt ûnôfhinklik ûnder tafersjoch fan it [[Folkebûn]] as de [[Frije Stêd Danzig]].
*[[15 novimber]] - De [[evakuaasje]] fan it Wite [[leger (lânmacht)|leger]] fan [[generaal]] [[Pjotr Wrangel]] fan de [[Krim]] nei [[Konstantinopel]] wurdt foltôge. Dêrmei komt yn [[Jeropeesk-Ruslân]] in ein oan 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[desimber]] - Yn [[Britsk-Ynje]] kiest it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] [[Mahatma Gandhi]] ta lieder.
*[[2 desimber]] - De [[Turksk-Armeenske Oarloch]] einiget yn in oertsjûgjende [[Turkije|Turkske]] oerwinning.
*[[4 desimber]] - De ferovering fan [[Armeenje]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Demokratyske Republyk Armeenje]].
*[[5 desimber]] - Yn it [[Gryksk monargyreferindum (1920)|Gryksk monargyreferindum]] stimt in mearderheid fan 'e [[befolking]] foar it wer ynstellen fan 'e [[monargy]]. Dêrmei kin [[kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân|Konstantyn&amp;nbsp;I]] út [[ballingskip]] weromkeare.
*[[23 desimber]] - Mei de ûndertekening troch [[kening]] [[George V fan it Feriene Keninkryk]] fan 'e [[Home Rule Act]] wurdt de opdieling fan it [[eilân Ierlân]] yn [[Ierlân]] en [[Noard-Ierlân]] fan krêft. Beide gebieten krije [[selsbestjoer]].
*[[28 desimber]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[marine]] makket mei in [[bombardemint]] in ein oan [[Besetting fan Fiume|'e besetting]] fan 'e [[Frijsteat Fiume]] (Rijeka) troch Italjaanske [[nasjonalist]]en ûnder lieding fan [[Gabriele d'Annunzio]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[6 jannewaris|6]] - [[Hetty Blok]], Nederlânsk aktrise en kabaretiêre († [[2012]])
* [[13 jannewaris|13]] - [[Abraham Willink]], Frysk-Argentynsk entomolooch († [[1998]])
* [[16 jannewaris|16]] - [[Kor Ket]], Frysk fioelist en dirigint († [[1955]])
* [[20 jannewaris|20]] - [[DeForest Kelley]], Amerikaansk akteur († [[1999]])
;febrewaris
* [[18 febrewaris|18]] - [[Cornelis Johannes van Houten]],  Nederlânsk astronoom († [[2002]])
* [[20 febrewaris|20]] - [[Frans Helfrich]], Frysk keatser († [[2010]])
* [[25 febrewaris|25]] - [[Sun Myung Moon]], Súdkoreaansk sektelieder († [[2012]])
;maart
* [[11 maart|11]] - [[Nico Bloembergen]], Nederlânsk-Amerikaansk natuerkundige en Nobelpriiswinner († [[2017]])
* [[27 maart|27]] - [[Pier Prins]], Frysk ûndernimmer († [[2012]])
;april
* [[3 april|3]] - [[John Demjanjuk]], Oekraynsk oarlochsmisdiediger († [[2012]])
* [[6 april|6]] - [[Meinte Walta]], Frysk keunstskilder († [[2002]])
* [[7 april|7]] - [[Ravi Shankar]], Yndiaask sitarfirtuoas († [[2012]])
* [[15 april|15]] - [[Richard von Weizsäcker]], Dútsk politikus († [[2015]])
* [[26 april|26]] - [[Lieuwe Eringa]], Frysk politikus († [[2014]])
;maaie
* [[4 maaie|4]] - [[Hermann Schreiber]], Eastenryksk skiedkundige en publisist († [[2014]])
* [[9 maaie|9]] - [[Richard Adams (skriuwer)|Richard Adams]], Ingelsk skriuwer († [[2016]])
* [[11 maaie|11]] - [[Denver Pyle]], Amerikaansk akteur († [[1997]])
* [[18 maaie|18]] - paus [[Jehannes Paulus II]] († [[2005]])
* [[24 maaie|24]] - [[Sake van der Ploeg]], Frysk fakbûnslieder, politikus en boargemaster († [[1985]])
;juny
* [[2 juny|2]] - [[Marcel Reich-Ranicki]], Dútsk literatuerkritikus († [[2013]])
* [[18 juny|18]] - [[Mario Beccaria]], Italjaansk politikus († [[2003]])
* [[20 juny|20]] - [[Pieter Gerbenzon]], Frysk heechlearaar rjochtsskiednis († [[2009]])
;july
* [[5 july|5]] - [[Bokke Bok]], Frysk stukadoar en hurdfytser († [[1997]])
* [[9 july|9]] - [[Herre Halbertsma]], Nederlânsk skiedkundige en argeolooch († [[1998]])
;augustus
* [[9 augustus|9]] - [[Tormod Skagestad]], Noarsk skriuwer en dichter († [[1997]])
* [[7 augustus|7]] - [[Klaas Koopmans]], Frysk keunstskilder († [[2006]])
* 7 - [[Françoise Adret]], Frânsk dûnseres en koreografe († [[2018]])
* [[9 augustus|9]] - [[Eddy de Jongh (fotograaf)|Eddy de Jongh]], Nederlânsk fotograaf († [[2002]])
* [[16 augustus|16]] - [[Johannes Swierstra]], Frysk yngenieur en bestjoerder († [[2004]])
* [[17 augustus|17]] - [[Maureen O'Hara]],Iersk aktrise († [[2015]])
* [[20 augustus|20]] - [[Daniel Dykstra]], Amerikaansk politikus († [[1999]])
* [[27 augustus|27]] - [[Noor van de Wetering]], Frysk politika († [[2010]])
;septimber
* [[2 septimber|2]] - [[Jakob Vellenga]], Frysk politikus († [[2012]])
* [[8 septimber|8]] - [[Johan Sterenberg]], Nederlânsk byldzjend keunstner († [[2002]])
* [[19 septimber|19]] - [[Bienze Westra]], Frysk toanieloersetter en regisseur († [[1982]])
* [[30 septimber|30]] - [[Willem G. van Maanen]], Nederlânsk skriuwer en sjoernalist († [[2012]])
;oktober
* [[3 oktober|3]] - [[Hessel Posthuma jr.]], Frysk politikus († [[2003]])
;novimber
* [[1 novimber|1]] - [[Eddy Evenhuis]], Nederlânsk sjoernalist en dichter († [[2002]])
* [[26 novimber|26]] - [[Janwillem van den Berg]], Frysk spraakwittenskipper en medysk fysiolooch († [[1985]])
* [[27 novimber|27]] - [[Abe Lenstra]], Frysk fuotballer († [[1985]])
* [[30 novimber|30]] - [[Virginia Mayo]], Amerikaansk aktrise († [[2005]])
;desimber
* [[6 desimber|6]] - [[Dave Brubeck]], Amerikaansk jazzpianist en komponist († [[2012]])
* [[24 desimber|24]] - [[Harry de Groot]], Nederlânsk muzikant († [[2004]])
;''datum ûnbekend''
*[[Helen Spalding]], Ingelsk dichteresse († [[1991]])

== Ferstoarn ==
* [[11 july]] - [[Eugénie fan Montijo]], keizerinne-gemalinne fan [[Frankryk]] (* [[1826]])
* [[13 july]] - [[Jimke van Loon]], Frysksinnich ûnderwizer (* [[1855]])
* [[20 augustus]] - [[Anders Zorn]], Sweedsk keunstner (* [[1860]])
* [[24 septimber]] - [[Peter Carl Fabergé]], Russysk juwelier (* [[1846]])
* [[16 augustus]] - [[Lolke Siderius]], Frysk boer en astronoom (* [[1885]])
* [[8 novimber]] - [[Abraham Kuyper]], Nederlânsk teolooch en politikus (* [[1837]])
* [[1 desimber]] - [[Theo Molkenboer (skilder)|Theo Molkenboer]], Frysk keunstner (* [[1871]])
* [[14 desimber]] - [[George Gipp]], Amerikaansk spiler fan Amerikaansk fuotbal (* [[1895]])
;''datum ûnbekend''
*[[Oldig Boekhoff]], Eastfrysk predikant en bibeloersetter (* [[1861]])

== Literatuer ==
;prizen
* De Noarske skriuwer [[Knut Hamsun|Knut Pedersen Hamsun]] wint de [[Nobelpriis foar de Literatuer]]
;romans
* [[Louis Couperus]], ''Iskander: De Roman van Alexander den Groote''
* [[Louis Couperus]], ''Lucrezia''
;novelles
* [[Stefan Zweig]], ''Angst''
;koarte ferhalen
*[[H.P. Lovecraft]], ''[[The Doom that Came to Sarnath]]''
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[Gerontion]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Gerontion'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Hippopotamus]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''De Hippopotamus'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''The Sacred Wood''

== Byldzjende keunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Rotterdam kunstwerk stadhuis fontein.jpg|Fontein stedhûs Rotterdam (1920) [[Simon Miedema]] 
Ofbyld:Groningenkeuring.jpg|'hynstekeuring yn Grins' (1920) [[Otto Eerelman]]
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1920| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>jecajjt6uiq3bbry5csrn83y3t6lql1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>3 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>495</id>
    <revision>
      <id>1084956</id>
      <parentid>1076585</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:41:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3787" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1521]] - Paus [[Leo X]] ekskommunisearret [[Marten Luther]].
* [[1542]] - It [[Jachtgerjocht]] wurdt jûn oan de [[steedhâlder]]. 
* [[1602]] - Ierdskok fernommen by [[Inkhuzen]].
* [[1915]] - [[Geart Aeilco Wumkes]] jout de earste preek yn it [[Frysk]].
* [[1925]] - [[Benito Mussolini]] kundiget oan dat er diktator oer [[Itaalje]] wurdt.
* [[1959]] - [[Alaska]] wurdt as 49e en foarlêste [[Amerikaanske steat|steat]] talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].
* [[1976]] - Yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] brekt by in swiere stoarm de spits ôf fan de toer op de [[Sint-Bonifatiustsjerke (Ljouwert)|Sint-Bonifatiustsjerke]].
* [[1977]] - Oprjochting fan [[Apple Inc.]].

== Berne ==
[[Ofbyld:Tolkien 1916.jpg|thumb|150px|J.R.R. Tolkien&lt;br /&gt;berne yn 1892]]
* [[106 f.Kr.]] - [[Markus Tullius Sisero]], Romeinsk filosoof, jurist en skriuwer († [[43 f.Kr.]])
* [[1653]] - [[François Halma]], Frysk (lânskips)printer († [[1722]])
* [[1722]] - [[Fredric Hasselquist]], Sweedsk natoerûndersiker († [[1752]]) 
* [[1730]] - [[Charles Palissot de Montenoy]], Frânsk skriuwer († [[1814]])
* [[1778]] - [[Anna Barbara van Meerten-Schilperoort]], Nederlânsk skriuwster († [[1853]])
* [[1840]] - pater [[Damiaan de Veuster]], Flaansk misjonaris († [[1888]])
* [[1862]] - [[Bonne Hylkema]], Frysk ûnderwizer en skriuwer († [[1935]])
* [[1886]] - [[Helen Parkhurst]], Amerikaansk pedagooch († [[1973]])
* [[1892]] - [[J.R.R. Tolkien]], Ingelsk skriuwer en taalkundige († [[1973]])
* [[1907]] - [[Sjouke Westra]], Nederlânsk reedrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[1993]])
* [[1917]] - [[Albert Mol]] Nederlânsk akteur († [[2004]])
* [[1919]] - [[Lolle Rondaan]], Frysk fersetsstrider († [[1944]])
* 1919 - [[Henk Sprenger]], Nederlânsk striptekener († [[2005]])
* [[1930]] - [[Robert Loggia]], Amerikaansk akteur († [[2015]])
* [[1937]] - [[Glen A. Larson]], Amerikaansk tillefyzjeprodusint († [[2014]])
* [[1942]] - [[John Thaw]], Ingelsk akteur († [[2002]])
* [[1946]] - [[Ursul de Geer]], Nederlânsk presintator, akteur en regisseur († [[2020]])
* 1946 - [[John Paul Jones (bassist)|John Paul Jones]], Ingelsk bassist
* [[1969]] - [[Michael Schumacher]], Dútsk autokoereur
* [[1974]] - [[Michael Ireland]], Kanadeesk hurdrider
* [[1979]] - [[Marika Fruscio]], Italjaansk presintatrise en neakenmodel
* [[1981]] - [[Karma Rosenberg]], Slowaaksk pornoaktrise
* [[1983]] - [[Justin Chang]], Amerikaansk filmkritikus
* [[1985]] - [[Nicole Beharie]], Amerikaansk aktrise
;''bertejier ûnbekend''
*[[Hilda van der Meulen]], Frysk model, aktrise en filmprodusinte

== Ferstoarn ==
* [[1322]] - kening [[Filips V fan Frankryk]] (* [[1291]])
* [[1631]] - [[Michelagnolo Galilei]], Italjaansk komponist en muzikant (* [[1575]])
* [[1795]] - [[Josiah Wedgwood]], Ingelsk pottebakker(* [[1730]])
* [[1875]] - [[Pierre Larousse]], Frânsk redakteur en ensyklopedist (* [[1817]])
* [[1889]] - [[James Halliwell-Phillipps]], Ingelsk letterkundige en folklorist (* [[1820]])
* [[1922]] - [[Hoito Dornseiffen]], Frysk predikant (* [[1841]])
* [[1931]] - [[Joseph Joffre]], Frânsk militêr (* [[1852]])
* [[1956]] - [[Joseph Wirth]], rykskânselier fan [[Dútslân]] (* [[1879]])
* [[1967]] - [[Jack Ruby]], moardner fan [[Lee Harvey Oswald]] (* [[1911]])
* [[2005]] - [[William Erwin Eisner]], Amerikaansk striptekener (* [[1917]])
* [[2010]] - [[Lous Haasdijk]], Nederlânsk presintatrise (* [[1938]])
* [[2014]] - [[Phil Everly]], Amerikaansk muzikant (* [[1939]])
* [[2020]] - [[Kasem Soleimani]], Iraansk generaal (* [[1957]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|03]]</text>
      <sha1>ti8xnw6yh82h25aw7yzq828y20gfl7m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>7 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>499</id>
    <revision>
      <id>1084992</id>
      <parentid>1083558</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:22:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4588" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1296]] - Greve [[Floris V fan Hollân]] rint oer fan de Ingelsken nei de Frânsen en wurdt datselde jier tichteby [[Muiderberch]] fermoarde.
* [[1297]] - [[Greefskip Flaanderen]] bekrêftiget troch in ferdrach dat it de kant kiest fan [[Ingelân]], [[Frankryk]] falt hjirop it greefskip binnen.
* [[1325]] - Alfonso IV wurdt kening fan [[Portegal]].
* [[1558]] – [[Frankryk]] oermasterd [[Calais]] op de [[Ingelân|Ingelsen]], it wie it lêste stikje lân fan de Ingelsen op it kontinint fan [[Jeropa]]. 
* [[1610]] - Earste beskriuwing fan in maankrater troch [[Galileo Galilei]].
* [[1927]] - De earste trans-Atlantyske [[telefoan]]oprop wurdt makke, fan [[New York City]] nei [[Londen]].
* [[1937]] - Prinsesse [[Juliana fan Nederlân|Juliana]] trout mei [[Prins Bernhard|Prins Bernhard von Lippe-Biesterfeld]].
* [[1959]] - De [[Feriene Steaten]] erkennen it regear fan [[Fidel Castro]] oer [[Kuba]].
* [[1965]] - Earste útstjoering fan [[Van Gewest tot Gewest]] troch de [[Nederlânske Teklevyzje Stifting|NTS]].
* [[1990]] - De [[Toer fan Pisa]] wurdt sluten fanwegen de feiligens.
* [[1994]] - [[Rintje Ritsma (reedrider)|Rintje Ritsma]] wurdt [[Europeeske kampioenskippen Reedriden Oer Alles foar Manlju|Europeesk kampioen reedriden]].

== Berne ==
* [[1647]] - hartoch [[Willem Loadewyk fan Wuerttemberch]] († [[1677]])
* [[1655]] - [[Edzard fan Grovestins]], Frysk bestjoerder en politikus († [[1729]])
* [[1793]] - [[Franciscus Hessel]], Nederlânsk drukker en útjouwer († [[1962]])
* [[1822]] - [[Lucius Columba Murray Bakker]], Frysk dokter en skriuwer († [[1911]])
* [[1831]] - [[Heinrich von Stephan]], Dútsk amtner, stifter fan 'e [[Wrâld-postuny]] († [[1897]])
* [[1844]] - [[Bernadette Soubirous]] fan Lourdes, Frânsk hillige († [[1879]])
* [[1858]] - [[Eliezer Ben Jehuda]], Litousk aktivist fan Joadsk komôf († [[1922]])
* [[1921]] - [[Jules Schelvis]], Nederlânsk oerlibbene fan sân konsintraasjekampen († [[2016]])
* [[1924]] - [[Sipke Veenstra]], Frysk dichter en skriuwer († [[2002]])
* 1924 - [[Fenno Schouwstra]], Frysk publisist, útjouwer en sportredakteur († [[2012]])
* 1924 - [[Geoffrey Bayldon]], Ingelsk akteur († [[2017]])
* [[1938]] - [[Romke Kroondijk]], Frysk politikus 
* [[1941]] - [[Willem van Kooten]], Nederlânsk mediapionier en ûndernimmer
* [[1948]] - [[Ichirou Mizuki]], Japansk sjonger, komponist en akteur
* [[1951]] - [[Frans Kellendonk]], Nederlânsk skriuwer en oersetter († [[1990]])
* [[1957]] - [[Monique Verbruggen]], Frysk glêskeunstneresse
* [[1966]] - [[Gert van der Vijver]], Frysk byldzjend keunstner
* [[1967]] - [[Irrfan Khan]], Yndiaask akteur († [[2020]])
* [[1971]] - [[Jeremy Renner]], Amerikaansk akteur
* [[1980]] - [[Jan Kromkamp]], Frysk fuotballer
* [[1985]] - [[Lewis Hamilton]], Ingelsk autokoereur
* [[1988]] - [[Hardwell]] (Robbert van de Corput), Nederlânsk DJ en muzykprodusint
* [[1989]] - [[Lennart Adema]], Frysk keatser en fuotballer
* [[1990]] - [[Natalie Wiegersma]], Frysk swimster
* [[1991]] - [[Caster Semenya]], Súdafrikaansk atlete

== Ferstoarn ==
* [[1743]] - [[Anna Sofy Reventlow]], keninginne-gemalinne fan [[Denemark]] (* [[1693]])
* [[1770]] - [[Carl Gustaf Tessin]], Sweeedsk politikus (* [[1695]])
* [[1900]] - [[Albert Martin]], Nederlânsk keunstskilder en tekener (* [[1827]])
* [[1923]] - [[Willem Paap]], Nederlânsk skriuwer en abbekaat (* [[1856]])
* [[1971]] - [[Willem Banning]], Frysk predikant, heechlearaar en politikus (* [[1888]])
* [[1989]] - keizer [[Hirohito]] fan [[Japan]] (* [[1901]])
* [[2001]] - [[Johan van der Keuken]], Nederlânsk filmmakker en fotograaf (* [[1938]])
* [[2008]] - [[Hans Monderman]], Frysk ferkearsdeskundige (* [[1945]])
* [[2013]] - [[Huell Howser]], Amerikaansk akteur en presintator (* [[1945]])
*[[2015]] - [[Oanslach op Charlie Hebdo]]:
** [[Cabu]] (Jean Cabut), Frânsk striptekener en cartoonist
** [[Charb]] (Stéphane Charbonnier), Frânsk sjoernalist en cartoonist
** [[Philippe Honoré]], Frânsk cartoonist
** [[Bernard Maris]], Frânsk ekonoom, skriuwer en sjoernalist
** [[Tignous]] (Bernard Verlhac), Frânsk cartoonist
** [[Georges Wolinski]], Frânsk striptekener en cartoonist (* [[1934]])
* [[2017]] - [[Mario Soares]], presidint fan [[Portegal]] (* [[1924]])
* [[2020]] - [[Sjoerd de Vries (byldzjend keunstner)|Sjoerd de Vries]], Frysk skilder en tekener (* [[1941]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|07]]</text>
      <sha1>harip4w4b7p1x0ut5yqv32qkvdqrshk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>28 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>520</id>
    <revision>
      <id>1084947</id>
      <parentid>1077715</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:34:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4038" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1517]] - Ein fan it [[Belis fan Snits]].
* [[1547]] - De 10-jierrige [[Edwert VI fan Ingelân|Edwert VI]] folget syn ferstoarne [[heit]] [[Hindrik VIII fan Ingelân|Hndrik VIII]] op as [[kening fan Ingelân]], ûnder it [[regintskip]] fan [[Edwert Seymour]].
* [[1689]] - It [[Ingelân|Ingelske]] [[parlemint]] ferklearret [[kening]] [[Jakobus II fan Ingelân|Jakobus II]] ferfallen fan de troan.
* [[1744]] - De [[Steatsk]]e autoriteiten twinge de [[Moraavje|Moravyske]] [[sindeling]] [[George Schmidt]] fan [[Genadendal]] om 'e [[Kaapkoloanje]] te ferlitten troch him te ferbieden om 'e [[doop (sakramint)|doop]] te betsjinjen.
* [[1887]] - Yn in [[snie]]stoarm yn [[Montana]] wurde de grutste [[snieflok]]ken ea mjitten (38 bij 20&amp;nbsp;sm).
* [[1887]] - De earstestienlizzing fan 'e [[Eiffeltoer]] yn [[Parys]]. 
* [[1921]] - [[Albert Einstein]] set de hiele wrâld op syn kop troch yn in lêzing yn [[Berlyn]] te bewearen dat it [[hielal]] metten wurde kin.
* [[1935]] - [[Yslân]] is it earste [[lân]] fan 'e wrâld dêr't [[abortus]] legalisearre wurdt.

== Berne ==
* [[1457]] - kening [[Hindrik VII fan Ingelân]] († [[1509]])
* [[1578]] - [[Kornelis Haga]], Nederlânsk diplomaat († [[1654]])
* [[1682]] - [[Jan Thomas]], Frysk boer en dopersk (leafde)preker († [[1744]])
* [[1768]] - kening [[Freark VI fan Denemark]] († [[1839]])
* [[1791]] - [[Tamme Foppes de Haan]], Frysk teolooch († [[1868]])
* [[1796]] - [[Montanus de Haan Hettema]], Frysk jurist en taalkundige († [[1873]])
* [[1841]] - [[Henry Morton Stanley]], Welsk-Amerikaansk sjoernalist en ûntdekkingsreizger († [[1904]])
* [[1848]] - [[Tsjalling Eeltsjes Halbertsma]], Frysk skriuwer en ûnderwizer († [[1912]])
* [[1868]] - [[Sien van Hulst]], inisjatyfnimster foar de wykferpleging en kreamsoarch († [[1930]])
* [[1910]] - [[Geert Jonkman]], Frysk skriuwer en striptekener († [[1970]])
* [[1942]] - [[Sjoukje Dijkstra]], Frysk keunstrydster 
* [[1949]] - [[Oeki Hoekema]], Frysk fuotballer
* [[1955]] - [[Nicolas Sarkozy]], presidint fan [[Frankryk]]
* [[1956]] - [[Cornelis van der Wal]], Frysk skriuwer
* [[1968]] - [[Martijn Fischer]], Nederlânsk akteur
* [[1974]] - [[Aliza Rusk]], Letsk pornoaktrise
* [[1988]] - [[Alexandra Krosney]], Amerikaansk aktrise
* [[1999]] - [[Marijke Groenewoud]], Frysk reedrydster

== Ferstoarn ==
* [[814]] - keizer [[Karel de Grutte]] fan it [[Frankyske Ryk]] (* [[747]] of [[748]])
* [[1256]] - greve [[Willem II fan Hollân]] (* [[1227]])
* [[1271]] - [[Isabella fan Aragon, keninginne fan Frankryk|Isabella fan Aragon]], keninginne-gemalinne fan [[Frankryk]] (* [[1247]])
* [[1547]] - kening [[Hindrik VIII fan Ingelân]] (* [[1491]])
* [[1596]] - [[Francis Drake]], Ingelsk ûntdekkingsreizger en seefarder (* [[1540]])
* [[1687]] - [[Johannes Hevelius]], Dútsk astronoom (* [[1611]])
* [[1754]] - [[Ludvig Holberg]], Noarsk-Deensk skriuwer (* [[1684]])
* [[1838]] - [[Lammoraal Albertus Aemilius Sluijterman]], Frysk ofsier en politikus (* [[1757]])
* [[1888]] - [[Edward Lear]], Ingelsk skriuwer fan [[limmerik]]s (* [[1797]])
* [[1939]] - [[William Butler Yeats]], Iersk dichter (* [[1865]])
* [[1986]] – [[Gregory Jarvis]], Amerikaansk astronaut (* [[1944]])
* 1986 – [[Christa McAuliffe]], Amerikaansk astronaut (* [[1948]])
* 1986 – [[Ronald McNair]], Amerikaansk astronaut (* [[1950]])
* 1986 – [[Ellison Onizuka]], Amerikaansk astronaut (* [[1946]])
* 1986 – [[Judith Resnik]], Amerikaansk astronaut (* [[1949]])
* 1986 – [[Dick Scobee]], Amerikaansk astronaut (* [[1939]])
* 1986 – [[Michael J. Smith]], Amerikaansk astronaut (* [[1945]])
* [[2002]] - [[Astrid Lindgren]], Sweedsk Skriuwster (* [[1907]])
* [[2018]] - [[Nico ter Linden]] –  Nederlânsk predikant (* [[1936]])
* [[2002]] - [[Astrid Lindgren]], Sweedsk berneboekeskriuwster (* [[1907]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|28]]</text>
      <sha1>ndxwt9sxac95yczg9ynfxv9z6hsntye</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>5 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>528</id>
    <revision>
      <id>1084951</id>
      <parentid>1076097</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:37:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3753" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1637]] - Yn de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]] komt de '[[tulpemany]]' ta in hichtepunt.
* [[1679]] - De Dútske keizer, [[Frankryk]] en [[Sweden]] tekenje de frede in [[Nymwegen]].
* [[1831]] - [[Jan van Speijk]] lit syn boat fol munysje eksplodearje, om foar te kommen dat dy yn hannen falt fan de Belgen.
* [[1956]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1956|Olympyske Winterspullen]] yn [[Cortina d'Ampezzo]], [[Itaalje]].
* [[1958]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] loftmacht ferliest in [[atoombom]] foar de kust fan [[Georgia]], de bom is noch altyd net weromfûn.
* [[1958]] - [[Gamal Abdel Nasser|Nasser]] wurdt presidint fan de [[Feriene Arabyske Republyk]].
* [[2006]] - Der ferskynt foar it earst in stikje oer de Fryske Wikipedy yn de [[media]]: http://www.eastermar.nl skriuwt in oprop om mei te skriuwen oan de siden oer [[It Heechsân]] en [[Eastermar]].
* [[2013]] - De [[Sint Klemenstsjerke]] yn [[Nes (It Amelân)|Nes]] op [[It Amelân]] wurdt troch brân ferwoastge.

== Berne ==
[[Ofbyld:C.L.vanBeyma.jpg|thumb|200px|Coert Lambertus fan Beyma, gravuere]]
* [[1519]] - [[René fan Châlon]], Nederlânsk ealman, steedhâlder fan [[Hollân]], [[Seelân]], [[Utert (provinsje)|Utert]], [[Gelre (hartochdom)|Gelre]] en [[Greefskip Sutfen|Sutfen]] († [[1544]])
* [[1753]] - [[Court Lambertus fan Beyma]], Frysk politikus en patriot († [[1820]])
* [[1867]] - [[Casper Andries Lingbeek]], Nederlânsk predikant en politikus († [[1939]])
* [[1878]] - [[André Citroën]], Frânsk autofabrikant († [[1935]])
* [[1880]] - [[Gabriel Voisin]], Frânsk loftfeartpionier († [[1973]])
* [[1898]] - [[Jeanne Bieruma Oosting]], Frysk keunstneresse († [[1994]])
* [[1926]]  - [[Klaas de Groot (reedrider)|Klaas de Groot]], Frysk reedrider († [[2013]])
* [[1946]] - [[Charlotte Rampling]], Ingelsk aktrise
* [[1973]] - [[Trijntje Oosterhuis]], Nederlânsk sjongster
* [[1977]] - [[Patricia Kara]], Amerikaanske model en presintatrise
* [[1980]] - [[Victoria Slim]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[1981]] - [[Crystle Lightning]], Kanadeesk aktrise en rapster

== Ferstoarn ==
* [[523]] - [[Avitus fan Vienne]], Romeinsk biskop (* ±[[460]])
* [[1560]] - [[Kristoffel fan Sternsee]], Switsersk-Frysk politikus en militêr  (* 1???)
* [[1635]] - [[Joos de Momper]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1564]]).
* [[1679]] - [[Joost van den Vondel]], Nederlânsk dichter en toanielskriuwer (* [[1587]])
* [[1754]] - [[Nicolaus Samuelis Cruquius]], Nederlânsk wetterboukundige en kartograaf (* [[1678]])
* [[1818]] - kening [[Karel XIII fan Sweden]] (* [[1748]])
* [[1838]] - [[Reinder van Kleffens]], Frysk ûndernimmer en politikus (* [[1760]])
* [[1839]] - [[Harmen Thieden Ament]], Nederlânsk notaris, apteker en patriot (* [[1768]])
* [[1888]] - [[Anton Mauve]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1838]])
* [[1886]] - [[Tjeerd Annes Keikes]], Frysk sulversmid en medaljeur (* [[1804]])
* [[1887]] - [[Peder Balke]], Noarsk keunstskilder (* [[1804]])
* [[1945]] - [[Ragnar Östberg]], Sweedsk [[arsjitekt]] (* [[1866]])
* [[1956]] - [[Oepke Noordmans]], Frysk predikant en teolooch (* [[1871]])
* [[1975]] - [[R.P. Sybesma]], Frysk dichter en skriuwer (* [[1894]])
* [[1994]] - [[Hotze Sytses Buwalda]], Biltsk taalkundige (* [[1915]])
* [[2002]] - [[Fred van der Vlugt]], Nederlânsk sjoernalist (* [[1930]])
* [[2017]] - [[Sjoerd Andringa]], Frysk keunstner (* [[1921]])
* [[2020]] - [[Kirk Douglas]], Amerikaansk akteur (* [[1916]])
* [[2021]] – [[Christopher Plummer]], Kanadeesk akteur (* [[1929]]).
{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|05]]</text>
      <sha1>ihykz8lccdbh47skvsdnwa75g3njem6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>17 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>541</id>
    <revision>
      <id>1084994</id>
      <parentid>1075380</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:23:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2832" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1164]] - De [[Sint-Julianafloed]] soarget foar grutte [[oerstreaming]]s yn [[Fryslân]] en [[Grinslân]].
* [[1797]] - [[Spanje]] slaat de oanfal fan [[Horatio Nelson|Admiraal Nelson]] op [[Kanaryske Eilannen|Gran Kanaria]] ôf.
* [[1854]] - De Britten erkenne de ûnôfhinklikheid fan de [[Oranje Frijsteat]].
* [[2008]] - [[Kosovo]] ropt de ûnôfhinklikheid út en makket him los fan 'e [[Servje]].

== Berne ==
* [[1721]] - [[Hendrik Spilman]], Nederlânsk topografysk graveur, tekener en keunstskilder († [[1784]])
* [[1845]] - [[George Edwin Lord]], Amerikaansk legerdokter († [[1876]])
* [[1877]] - [[Isabelle Eberhardt]], Russysk-Switsersk ûntdekkingsreizigster en skriuwster († [[1904]])
* [[1907]] - [[Doede Nieuwenhuis]], Frysk ûnderwiisman († [[1986]])
* [[1925]] - [[Wierd Wijnia]], Frysk reedrider en sportbestjoerder († [[1998]])
* [[1927]] - [[Cees Schelling]], Nederlânsk fakbûnsbestjoerder († [[2018]])
* [[1929]] - [[Chaim Potok]], Amerikaansk skriuwer († [[2002]])
* [[1933]] - [[David van Kampen]], Frysk byldzjend keunstner
* [[1938]] - [[Leo Popma]], Frysk skriuwer en bibletekaris
* [[1945]] - [[Nalini Singh (sjoernaliste)|Nalini Singh]], Yndiaask sjoernaliste, presintatrise en tillefyzjeprodusinte
* [[1949]] - [[Peter Piot]], Flaamsk diplomaat en bestjoerder
* [[1954]] - [[Gurbe Douwstra]], Frysk sjonger
* [[1956]] - [[Jarich Hoekstra]], Frysk skriuwer en oersetter
* [[1963]] - [[Michael Jordan]], Amerikaansk basketbalspiler
* [[1972]] - [[Jean Johnson (skriuwster)|Jean Johnson]], Amerikaansk skriuwster
* 1972 - [[SaRenna Lee]], Amerikaansk neakenmodel
* 1972 - [[Ralphie May]], Amerikaansk akteur en stand-up comedian († [[2017]])
* [[1981]] - [[Paris Hilton]], Amerikaansk societystjer, model en aktrise
* [[1983]] - [[Abbey Brooks]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1985]] - [[Gideon Samson]], Nederlânsk berneboekeskriuwer
* [[1988]] - [[Cara Brett]], Ingelsk neakenmodel

== Ferstoarn ==
* [[364]] - keizer [[Flavius Jovianus]] fan it [[Romeinske Ryk]] (* [[331]])
* [[1856]] - [[Heinrich Heine]], Dútsk skriuwer (* [[1797]])
* [[1921]] - [[Klaas Folkerts Post]], Frysk keatser (* [[1843]])
* [[1986]] - [[Jiddu Krishnamurti]], Yndiaask filosoof en goeroe (* [[1895]])
* [[2001]] - [[Rink van der Velde]], Frysk skriuwer en sjoernalist (*[[1932]])
* [[2017]] - [[Sietse Westra]], oprjochter fan [[SC Cambuur Ljouwert|Sportclub Cambuur]] (* [[1927]])
* [[2019]] - [[Jelle Kaspersma]], Frysk dichter en ûnderwizer (* [[1948]])
* [[2021]] - [[Jan Geersing]], Frysk politikus (* [[1940]])
* 2021 - [[Rush Limbaugh]], Amerikaansk radiopresintator (* [[1951]])
{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|17]]</text>
      <sha1>65qqqnqvc640o6otajce3fc43tuzgm9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>18 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>542</id>
    <revision>
      <id>1085006</id>
      <parentid>1073464</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:36:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3174" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1326]] - De Flaamske opstannelingen litte [[Loadewyk II fan Nevers|greve Loadewyk]] frij, dy't yn [[Koartwyk]] fêsthâlden wie.
* [[1791]] - [[Fermont]], in [[Fermontster Republyk|ûnôfhinklik republykje]], wurdt as 14e [[Amerikaanske steat|steat]] talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].
* [[1952]] - [[Grikelân]] en [[Turkije]] wurde lid fan de [[Noard-Atlantyske Ferdrachsorganisaasje]].
* [[1960]] - Iepening fan de [[Olympyske Winterspullen 1960|Olympyske Winterspullen]] yn [[Squaw Valley (Placer County)|Squaw Valley]], de [[Feriene Steaten]].
* [[1968]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1968|Olympyske Winterspullen]] yn [[Grenoble]], [[Frankryk]].

== Berne ==
* [[1589]] - [[Marten Gerrits Vries]], Frysk ûntdekkingsreizger († [[1647]])
* [[1817]] - [[Johannes Bosboom]], Nederlânsk keunstskilder († [[1891]])
* [[1844]] - [[Willem Maris]], Nederlânsk keunstskilder († [[1910]])
* [[1849]] - [[Alexander Kielland]], Noarsk skriuwer († [[1906]])
* [[1860]] - [[Anders Zorn]], Sweedsk keunstner († [[1920]])
* [[1906]] - [[Hans Asperger]], Eastenryksk dokter († [[1980]])
* [[1920]] - [[Cornelis Johannes van Houten]],  Nederlânsk astronoom († [[2002]]) 
* [[1925]] - [[George Kennedy]], Amerikaansk akteur († [[2016]])
* 1925 - [[Til Gardeniers-Berendsen]], Nederlânsk politika († [[2019]])
* [[1931]] - [[Reinier Paping]], Nederlânsk maratonrider († [[2021]])
* [[1933]] - [[Yoko Ono]], Japansk-Amerikaansk artyste en muzikante
* [[1947]] - [[Christina fan de Nederlannen]], Nederlânsk prinsesse († [[2019]])
* [[1965]] - [[Dr. Dre]], Amerikaansk rapper
* [[1987]] - [[Skin Diamond]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1455]] - [[Fra Angelico]], Italjaansk keunstskilder (* ±[[1395]])
* [[1546]] - [[Marten Luther]], Dútsk teolooch en stifter fan it [[lutheranisme]] (* [[1483]])
* [[1558]] - [[Eleönoara fan Eastenryk, keninginne fan Portegal en Frankryk|Eleönoara fan Eastenryk]], keninginne-gemalinne fan [[Portegal]] en [[Frankryk]] (* [[1498]])
* [[1564]] - [[Michelangelo]], Italjaansk keunstskilder, byldhouwer, arsjitekt en dichter (* [[1475]])
* [[1660]] - [[Judith Leyster]], Nederlânsk keunstskilderesse (* [[1609]])
* [[1712]] - [[Loadewyk, hartoch fan Boergonje]], kroanprins fan [[Frankryk]] (* [[1682]])
* [[1797]] - [[Jan Binnes]] (Kloosterman), Frysk boer en opstanneling (* [[1744]])
* [[1823]] - [[Martinus Baljee]], Frysk dokter en koloniaal (* [[1752]])
* [[1930]] - [[Gerardus Heymans|Gerard Heymans]], Frysk filosoof en grûnlizzer fan 'e psychology yn Nederlân (* [[1857]])
* [[1943]] - [[Henri Polak]], Nederlânsk fakbûnslieder en politikus (* [[1868]])
* [[1966]] - [[Anne Anema]], Frysk heechlearaar en politikus (* [[1872]])
* [[2012]] - [[Gerard van der Weerd]], Frysk dirigint (* [[1930]])
* [[2017]] - [[Richard Schickel]], Amerikaansk sjoernalist en filmkritikus (* [[1933]])
* [[2021]] - [[Jan Mans]], Nederlânsk politikus (* [[1940]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|18]]</text>
      <sha1>i38mbol1loti2v0ce5g5aqmgpgtm5fr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>21 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>545</id>
    <revision>
      <id>1084954</id>
      <parentid>1083872</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:40:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4177" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}Op 21 febrewaris is it [[Sint-Piter]] yn [[Grou (plak)|Grou]].
== Foarfallen ==
* [[1811]] - Untdekking fan [[gloar]] wrâldkundich makke troch [[Humphry Davy]]. 
* [[1816]] - [[Willem II fan de Nederlannen|Kening Willem II]] boasket mei [[Anna Paulowna fan Ruslân|Anna Paulowna]], in dochter fan [[tsaar]] [[Paul I fan Ruslân]].
* [[1848]] - [[Karl Marx]] publisearret it [[Kommunistysk Manifest]].
* [[1885]] - It [[Washington Monumint]] wurdt ynwijd.
* [[1953]] - [[Francis Crick]] en [[James Watson]] ûntdekke de struktuer fan it [[Desoksyribonukleïnesoer|DNA]]-molekule.
* [[1916]] - Begjin fan de [[Slach by Ferdun]], ien fan 'e bloedichste konfrontaasjes fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]].
* [[1960]] - [[Fidel Castro]] [[nasjonalisaasje|nasjonalisearret]] yn [[Kuba]] alle [[bedriuw]]en.
* [[1965]] - Yn [[New York (stêd)|New York]] wurdt de [[negroïde ras|swarte]] [[aktivist|boargerrjochte-aktivist]] [[Malcolm X]] deasketten.
* [[1972]] - It [[Ruslân|Russyske]] ûnbemanne [[romtefartúch]] [[Lûna 20]] lânet op 'e [[moanne (himellichem)|moanne]]. 
* [[1985]] - De 13e [[Alvestêdetocht]] wûn troch [[Evert van Benthem]] út [[St. Janskleaster]] yn in tiid fan 6.47 oere.
* [[2003]] - Earste ferskinen fan it tydskrift [[Farsk]].

== Berne ==
* [[580]] - [[Pepyn I fan Landen]], hofmeier fan it [[Frankyske Ryk]] († [[640]])
* [[1397]] - [[Isabella van Portegal, hartoginne fan Boergonje|Isabella fan Portegal]], hartoginne-gemalinne fan [[Hartochdom Boergonje|Boergonje]] († [[1472]])
* [[1490]] - [[Hans Dürer]], Dútsk keunstskilder, tekener en graveur († [[1538]])
* [[1684]] - [[Justus fan Effen]], Nederlânsk skriuwer († [[1735]])
* [[1710]] - [[Willem van Haren (dichter)|Willem van Haren]], Frysk dichter, politikus en diplomaat († [[1768]])
* [[1744]] - [[Eise Eisinga]], Frysk astronoom († [[1828]])
* [[1856]] - [[Hendrik Petrus Berlage]], Nederlânsk arsjitekt († [[1934]])
* [[1858]] - [[Oldfield Thomas]], Ingelsk biolooch († [[1929]])
* [[1875]] - [[Jeanne-Louise Calment]], Frânsk rekôrhâlder (âldste minske ea) († [[1997]])
* [[1888]] - [[Willem Banning]], Frysk predikant, heechlearaar en politikus († [[1971]])
* [[1924]] - [[Robert Mugabe]], Simbabwaansk presidint († [[2019]])
* [[1925]] - [[Tom Gehrels]], Nederlânsk-Amerikaansk astronoom († [[2011]])
* [[1933]] - [[Nina Simone]], Amerikaansk sjongster († [[2003]])
* [[1943]] - [[Jan Lukas Eggens]], Nederlânsk politikus († [[2015]])
* [[1945]] - [[Tom van Deel]], Nederlânsk dichter, essayist en literatuerkritikus († [[2019]])
* [[1946]] - [[Alan Rickman]], Ingelsk akteur († [[2016]])
* [[1958]] - [[Mary Chapin Carpenter]], Amerikaansk countrysjongster
* [[1960]] - [[Rolf Falk-Larssen]], Noarsk hurdrider
* [[1974]] - [[Roberto Heras]], Spaansk hurdfytser
* [[1979]] - [[Abby Rode]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1981]] - [[Floor Jansen]], Nederlânsk sjongeres
* [[1991]] - [[Yvonne Nauta]], Frysk reedrydster
* [[1992]] - [[Whitney Taylor]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1437]] - kening [[Jakobus I fan Skotlân]] (* [[1394]])
* [[1677]] - [[Baruch de Spinoza]], Nederlânsk filosoof (* [[1632]])
* [[1691]] - [[Hâns Willem fan Aylva]] - Frysk fjildhear en luitenant-admiraal (* [[1633]])
* [[1916]] - [[Wilco Rengers]], Frysk jurist en politikus (* [[1835]])
* [[1965]] - [[Malcolm X]], Amerikaansk aktivist (* [[1925]])
* [[1987]] - [[Jan Rodenhuis]], Frysk keatser en sportbestjoerder (* [[1917]])
* [[2002]] - [[John Thaw]], Ingelsk akteur (* [[1942]])
* [[2006]] - [[Rinske Zeinstra]], Frysk hurdrydster (* [[1947]])
* [[2008]] - [[Joe Gibbs (produsint)|Joe Gibbs]], Jamaikaansk reggaeprodusint (* [[1943]])
* [[2012]] - [[Gernot de Vries]], Eastfrysk dûmny en skriuwer (* [[1925]])
* [[2017]] - [[Gerrit Jan Polderman]], Nederlânsk politikus (* [[1947]])
* [[2018]] - [[Billy Graham]], Amerikaansk predikant en evangelist (* [[1918]])
* [[2021]] - [[Hannie Bruinsma-Kleijwegt]], Nederlânsk politika (* [[1936]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|21]]</text>
      <sha1>0ixzrs94qz4z25f8u96yen71z5wpxp7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085030</id>
      <parentid>1084954</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:59:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4243" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}Op 21 febrewaris is it [[Sint-Piter]] yn [[Grou (plak)|Grou]].
== Foarfallen ==
* [[1811]] - Untdekking fan [[gloar]] wrâldkundich makke troch [[Humphry Davy]]. 
* [[1816]] - [[Willem II fan de Nederlannen|Kening Willem II]] boasket mei [[Anna Paulowna fan Ruslân|Anna Paulowna]], in dochter fan [[tsaar]] [[Paul I fan Ruslân]].
* [[1848]] - [[Karl Marx]] publisearret it [[Kommunistysk Manifest]].
* [[1885]] - It [[Washington Monumint]] wurdt ynwijd.
* [[1953]] - [[Francis Crick]] en [[James Watson]] ûntdekke de struktuer fan it [[Desoksyribonukleïnesoer|DNA]]-molekule.
* [[1916]] - Begjin fan de [[Slach by Ferdun]], ien fan 'e bloedichste konfrontaasjes fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]].
* [[1960]] - [[Fidel Castro]] [[nasjonalisaasje|nasjonalisearret]] yn [[Kuba]] alle [[bedriuw]]en.
* [[1965]] - Yn [[New York (stêd)|New York]] wurdt de [[negroïde ras|swarte]] [[aktivist|boargerrjochte-aktivist]] [[Malcolm X]] deasketten.
* [[1972]] - It [[Ruslân|Russyske]] ûnbemanne [[romtefartúch]] [[Lûna 20]] lânet op 'e [[moanne (himellichem)|moanne]]. 
* [[1985]] - De 13e [[Alvestêdetocht]] wûn troch [[Evert van Benthem]] út [[St. Janskleaster]] yn in tiid fan 6.47 oere.
* [[2003]] - Earste ferskinen fan it tydskrift [[Farsk]].

== Berne ==
* [[580]] - [[Pepyn I fan Landen]], hofmeier fan it [[Frankyske Ryk]] († [[640]])
* [[1397]] - [[Isabella van Portegal, hartoginne fan Boergonje|Isabella fan Portegal]], hartoginne-gemalinne fan [[Hartochdom Boergonje|Boergonje]] († [[1472]])
* [[1490]] - [[Hans Dürer]], Dútsk keunstskilder, tekener en graveur († [[1538]])
* [[1684]] - [[Justus fan Effen]], Nederlânsk skriuwer († [[1735]])
* [[1710]] - [[Willem van Haren (dichter)|Willem van Haren]], Frysk dichter, politikus en diplomaat († [[1768]])
* [[1744]] - [[Eise Eisinga]], Frysk astronoom († [[1828]])
* [[1856]] - [[Hendrik Petrus Berlage]], Nederlânsk arsjitekt († [[1934]])
* [[1858]] - [[Oldfield Thomas]], Ingelsk biolooch († [[1929]])
* [[1875]] - [[Jeanne-Louise Calment]], Frânsk rekôrhâlder (âldste minske ea) († [[1997]])
* [[1888]] - [[Willem Banning]], Frysk predikant, heechlearaar en politikus († [[1971]])
* [[1921]] - [[John Rawls]],  Amerikaansk filosoof († [[2002]])
* [[1924]] - [[Robert Mugabe]], Simbabwaansk presidint († [[2019]])
* [[1925]] - [[Tom Gehrels]], Nederlânsk-Amerikaansk astronoom († [[2011]])
* [[1933]] - [[Nina Simone]], Amerikaansk sjongster († [[2003]])
* [[1943]] - [[Jan Lukas Eggens]], Nederlânsk politikus († [[2015]])
* [[1945]] - [[Tom van Deel]], Nederlânsk dichter, essayist en literatuerkritikus († [[2019]])
* [[1946]] - [[Alan Rickman]], Ingelsk akteur († [[2016]])
* [[1958]] - [[Mary Chapin Carpenter]], Amerikaansk countrysjongster
* [[1960]] - [[Rolf Falk-Larssen]], Noarsk hurdrider
* [[1974]] - [[Roberto Heras]], Spaansk hurdfytser
* [[1979]] - [[Abby Rode]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1981]] - [[Floor Jansen]], Nederlânsk sjongeres
* [[1991]] - [[Yvonne Nauta]], Frysk reedrydster
* [[1992]] - [[Whitney Taylor]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1437]] - kening [[Jakobus I fan Skotlân]] (* [[1394]])
* [[1677]] - [[Baruch de Spinoza]], Nederlânsk filosoof (* [[1632]])
* [[1691]] - [[Hâns Willem fan Aylva]] - Frysk fjildhear en luitenant-admiraal (* [[1633]])
* [[1916]] - [[Wilco Rengers]], Frysk jurist en politikus (* [[1835]])
* [[1965]] - [[Malcolm X]], Amerikaansk aktivist (* [[1925]])
* [[1987]] - [[Jan Rodenhuis]], Frysk keatser en sportbestjoerder (* [[1917]])
* [[2002]] - [[John Thaw]], Ingelsk akteur (* [[1942]])
* [[2006]] - [[Rinske Zeinstra]], Frysk hurdrydster (* [[1947]])
* [[2008]] - [[Joe Gibbs (produsint)|Joe Gibbs]], Jamaikaansk reggaeprodusint (* [[1943]])
* [[2012]] - [[Gernot de Vries]], Eastfrysk dûmny en skriuwer (* [[1925]])
* [[2017]] - [[Gerrit Jan Polderman]], Nederlânsk politikus (* [[1947]])
* [[2018]] - [[Billy Graham]], Amerikaansk predikant en evangelist (* [[1918]])
* [[2021]] - [[Hannie Bruinsma-Kleijwegt]], Nederlânsk politika (* [[1936]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|21]]</text>
      <sha1>7e3qyfw4y9eif60jotto619x8wnr4ei</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>22 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>546</id>
    <revision>
      <id>1085032</id>
      <parentid>1083873</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T14:00:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4050" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1071]] - [[Slach by Kassel (1071)|Slach by Kassel]] oer de hearskippij fan it [[Greefskip Flaanderen]].
* [[1499]] - Begjin fan de bou fan de [[Blokhûspoarte]]
* [[1505]] - [[Joaris mei it Burd]] slút in oerienkomst mei de bruorren Dirk, Floris, en Jacob fan [[Wyngaarden]], en [[Thomas Beukelaar]]. Dizze [[Súd-Hollân]]ske Hearen sille de [[kwelder]]s yn it noarden fan [[Fryslân]] yndykje tsjin frijstelling fan pacht yn it earste jier. 
* [[1651]] - Grutte dyktrochbrek [[Aldwâldmersyl]], It wiel [[Mâlegreefsgat]] ûntstiet
* [[1900]] - [[Hawaï]] wurdt offisjeel in territoarium fan de [[Feriene Steaten]].
* [[1930]] - Oprjochting fan [[It Fryske Gea]]
* [[1944]] - [[Nymwegen]] wurdt by fersin bombardearre troch de [[Alliearden]]
* [[1979]] - [[Sint Lusia]] wurdt ûnôfhinklik
* [[1996]] - Yn [[Eindhoven]] makket [[Merien ten Houten]] offisjeel melding fan de earste Nederlânske [[sykmasine]]: ilse.nl.
* [[1997]] - Yn it [[Skotlân|Skotske]] plak [[Roslin]] melde wittenskippers dat se in skiep [[kloane|kloand]] hawwe, en dat it laam [[Dolly (skiep)|Dolly]] yn july 1996 berne is.
* [[1998]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1998|Olympyske Winterspullen]] yn [[Nagano (stêd)|Nagano]].
* [[2007]] - Iepening fan de nije brêge by [[Gerkeskleaster]] oer it [[Prinses Margrietkanaal]]

== Berne ==
* [[1161]] - paus [[Ynnosintius III]] († [[1216]])
* [[1705]] - [[Peter Artedi]], Sweedske natoerûndersiker († [[1735]])
* [[1732]] - [[George Washington]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1799]])
* [[1779]] - [[Joachim Nicolas Eggert]], Sweedsk komponist en dirigint († [[1813]])
* [[1785]] - [[Ulbe Piers Draisma]], Frysk boer, ûndernimmer en bestjoerder († [[1830]])
* [[1810]] - [[Frédéric Chopin]], Poalsk-Frânsk komponist († [[1849]])
* [[1833]] - [[Carl Ludwig Jessen]], Noardfrysk keunstskilder († [[1917]])
* [[1868]] - [[Henri Polak]], Nederlânsk fakbûnslieder en politikus († [[1943]])
* [[1869]] - frelle [[Clara Jacoba de Vos van Steenwijk]], Nederlânsk filantrope († [[1960]])
* [[1876]] - [[Zitkála-Ša]], Lakota-aktiviste en -skriuwster († [[1938]])
* [[1891]] - [[Jan Wils]], Nederlânsk arsjitekt († [[1972]])
* [[1919]] - [[Henri Arnoldus]], Nederlânsk skriuwer († [[2002]])
* [[1929]] - [[Will Simon]], Nederlânsk presintator († [[2017]])
* [[1932]] - [[Ted Kennedy]], Amerikaansk politikus († [[2009]])
* [[1944]] - [[Tom Okker]], Nederlânsk tennisser
* [[1948]] - [[Kobus Algra]], Frysk sjonger († [[2014]])
* [[1950]] - [[Lenny Kuhr]], Nederlânsk sjongster
* [[1962]] -  [[Steve Irwin]], Australysk natoerfilmer en dieretúndirekteur († [[2006]])
* [[1968]] - [[Jeri Ryan]], Amerikaansk aktrise
* [[1969]] - [[Ferdinand de Jong]], Frysk skriuwer
* [[1971]] - [[Arnon Grunberg]], Nederlânsk skriuwer
* [[1972]] - [[Claudia Pechstein]], Dútske hurdrydster
* [[1975]] - [[Drew Barrymore]], Amerikaansk aktrise
* 1975 - [[Rita Cardinale]], Hongaarsk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1371]] - kening [[David II fan Skotlân]] (* [[1324]])
* [[1491]] - greve [[Enno I fan Eastfryslân]] (*[[1460]])
* [[1512]] - [[Amerigo Vespucci]], Italjaansk ûntdekkingsreizger (* [[1454]])
* [[1797]] - [[Karl Friedrich Hieronymus von Münchhausen]] (Baron von Münchhausen), Dútsk ofsier, aventoersman en swetser (* [[1720]])
* [[1920]] - [[Toni Boltini]], Nederlânsk sirkusdirekteur († [[2003]])
* [[1943]] - [[Nyckle Haisma]], Frysk skriuwer (* [[1907]])
* [[1987]] - [[Andy Warhol]], Amerikaansk keunstskilder (* [[1928]])
* [[2007]] - [[Fons Rademakers]], Nederlânsk filmregisseur, -produsint en -akteur (* [[1920]])
* [[2008]] - [[Rubens de Falco]], Brazyljaansk akteur (* [[1931]])
* [[2013]] - [[Atsje Keulen-Deelstra]], Frysk hurdrydster (* [[1938]])
* [[2014]] - [[Leo Vroman]], Nederlânsk dichter en hematolooch (* [[1915]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|22]]</text>
      <sha1>3c7m5gabg7x272h1em8qqbkb3evft3g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>11 maart</title>
    <ns>0</ns>
    <id>564</id>
    <revision>
      <id>1085009</id>
      <parentid>1075497</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:41:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3311" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[105]] - [[T'sai Lun]] makket it earste [[papier|skriuwpapier]].
* [[1702]] - De [[Daily Courant]], de earste nasjonale deistige krant fan it [[Feriene Keninkryk]], ferskynt foar it earst.
* [[1753]] - [[Egbert Douwes]] iepenet op [[De Jouwer|'e Jouwer]] in [[winkel]]tsje yn [[kofje]], [[tabak]], [[tee (drank)|tee]] en oar koloniaal guod, dat útwaakse sil ta [[Douwe Egberts]].
* [[1861]] - De [[grûnwet]] fan de [[Konfederearre Steaten fan Amearika]] wurdt oannaam.
* [[1903]] - Yn [[Belgje]] hâldt de preester [[Adolf Daens]] yn it Parlemint syn ferneamde taspraak tsjin de Katolike Partij.
* [[1928]] - [[Han Hollander]] docht it earste sportferslach op de [[Nederlân]]ske radio. It giet om de fuotbalwedstriid Nederlân - Belgje yn it Olympysk Stadion fan [[Amsterdam]].
* [[1938]] - [[Kurt von Schuschnigg]] jout ûnder druk fan [[Adolf Hitler]] it regear oer [[Eastenryk]] oer oan [[Arthus Seyss-Inquart]].
* [[1990]] - [[Litouwen]] ropt de ûnôfhinklikheid út en makket him los fan 'e [[Sovjet-Uny]].
* [[2004]] - Yn [[Spanje]] falle 190 deaden by fjouwer oanslaggen op treinen. De oanslaggen blike it wurk te wêzen fan in brigade fan de terreurgroep [[Al Kaida]].
* [[2009]] - Yn it [[Dútslân|Dútske]] [[Winnenden]] sjit in jongen fan 17 jier santsjin minsken dea, wêrnei him himsels om it libben bringt.

== Berne ==
* [[1444]] - [[Donato Bramante]], Italjaansk arsjitekt († [[1514]])
* [[1549]] - [[Hendrik Laurensz. Spieghel]], Nederlânsk skriuwer († [[1612]])
* [[1895]] - [[Jacob Jongbloed]], Frysk fysiolooch († [[1974]])
* [[1899]] - kening [[Freark IX fan Denemark]] († [[1972]])
* [[1908]] - [[Jan Eisenga]], Frysk ûnderwizer, skriuwer en dichter († [[1943]])
* [[1918]] - [[Thomas Gordon]], Amerikaansk klinysk psycholooch († [[2002]])
* [[1920]] - [[Nico Bloembergen]], Nederlânsk-Amerikaansk natuerkundige en Nobelpriiswinner († [[2017]])
* [[1924]] - [[Wim Molenaar]], Frysk fuotballer († [[2008]])
* [[1924]] - [[Jaap Maarleveld]], Frysk akteur en teaterprodusint († [[2021]])
* [[1932]] - [[Jan van der Meer (1932)|Jan van der Meer]], Frysk politikus († [[2016]])
* [[1948]] - [[George Kooymans]], Nederlânsk gitarist
* [[1954]] - [[Lida Boonstra]], Frysk byldzjend keunstneresse
* [[1955]] - [[Nina Hagen]], Dútsk sjongster
* [[1957]] - [[Kasem Soleimani]], Iraansk generaal († [[2020]])
* [[1965]] - [[Diana Woei]], Nederlânsk meteorologe en waarfrou
* [[1977]] - [[Nikki Anderson]], Hongaarsk pornoaktrise

===Bisten===
* [[1938]] - [[Wytsturt]], fokbolle († [[1952]])

== Ferstoarn ==
* [[222]] - keizer [[Elagabalus]] fan it [[Romeinske Ryk]] (* [[203]])
* [[1905]] - [[Jan Linses van der Burg]], Frysk dichter (* [[1864]])
* [[1916]] - [[Johan Winkler]], Frysk dokter, sjoernalist en taalkundige (* [[1840]])
* [[1955]] - [[Alexander Fleming]], Skotsk dokter en mikrobiolooch (* [[1881]])
* [[2006]] - [[Slobodan Milošević]], presidint fan [[Servje]] en [[Joegoslaavje]] (* [[1941]])
* [[2010]] - [[Hans van Mierlo]], Nederlânsk politikus (* [[1931]])
* [[2019]] - [[Janine van Elzakker]], Nederlânsk aktrise (* [[1945]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maart|11]]</text>
      <sha1>aqcpfqsfrqzjp783ml5o1ynlybjot2u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>16 maart</title>
    <ns>0</ns>
    <id>569</id>
    <revision>
      <id>1084957</id>
      <parentid>1079213</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:41:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2514" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1496]] - Neffens in [[leginde]] soe yn [[Ypekolsgea]] op dizze dei in Sakramintswûnder bard wêze.
* [[1802]] - De [[Amerikaanske presidint]] [[Thomas Jefferson]] rjochtet te [[West Point (New York)|West Point]] de [[Amerikaanske Militêre Akademy]] op.
* [[1813]] - [[Prusen]] ferklearret [[Napoleon]] de oarloch.
* [[1815]] - [[Willem I fan Nederlân|Willem I]] wurdt kening fan [[Nederlân]].
* [[1935]] - [[Adolf Hitler]] kundiget oan dat [[Dútslân]] him wer bewapenje sil.
* [[1937]] - Earste flecht mei de [[Fokker G.1]].
* [[1938]] - [[Adolf Hitler]] hat taspraak yn [[Wenen]].
* [[1945]] - De [[Friese Koerier]] ferskynt foar it earst.
* [[1945]] - De ein fan de [[Slach om Iwo Jima]].
* [[1946]] - De [[Izertoer]] wurdt folslein fernield troch in oanslach mei dynamyt.
* [[2005]] - De rjochter bepaalt dat it [[ljipaaisykjen]] yn [[Fryslân]] ferbean wurdt.

== Berne ==
* [[1473]] - karfoarst [[Hindrik V fan Saksen]] (Hindrik de Fromme) († [[1541]])
* [[1581]] - [[P.C. Hooft]], Nederlânsk dichter en skiedkundige († [[1647]])
* [[1585]] - [[Gerbrand Adriaensz. Bredero]], Nederlânsk skriuwer († [[1618]])
* [[1788]] - [[Fenna Mastenbroek]], skriuwster, benammen fan berneboeken († [[1826]])
* [[1789]] - [[Georg Ohm]], Dútsk natuerkundige († [[1854]])
* [[1911]] - [[Josef Mengele]], Dútsk dokter en oarlochsmisdiediger († [[1979]])
* [[1912]] - [[Sake Lieuwe Tiemersma]], Frysk komponist, oargelist en dirigint († [[1987]])
* [[1912]] - [[Pat Nixon]], Amerikaansk presidintsfrou († [[1993]])
* [[1925]] - [[Hans de Haan]], Frysk politikus († [[2006]])
* [[1933]] - [[Dick Passchier]], Nederlânsk presintator († [[2017]])
* [[1942]] - [[Gauke Bootsma]], Frysk keunstsamler en konservator
* [[1952]] - [[Irwin Keyes]], Amerikaansk akteur († [[2015]])
* [[1963]] - [[Kevin Tod Smith]], Nijseelânsk akteur († [[2002]])
* [[1985]] - [[Nynke de Jong]], Frysk sjoernaliste en skriuwster
* [[1998]] - [[Ellia Smeding]], Frysk reedrider

== Ferstoarn ==
* [[455]] - keizer [[Falentinianus III]] fan it [[Westromeinske Ryk]] (* [[455]])
* [[1906]] - [[Tsjibbe Gearts van der Meulen]], Frysk skriuwer en sjoernalist (* [[1824]])
* [[2002]] - [[Siegfried van Praag]], Nederlânsk skriuwer (* [[1899]])
* [[2017]] - [[Torgny Lindgren]], Sweedsk skriuwer (* [[1938]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maart|16]]</text>
      <sha1>fneoyy9bqylkcx7fitjx2ri4144s651</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>23 maart</title>
    <ns>0</ns>
    <id>576</id>
    <revision>
      <id>1084966</id>
      <parentid>1077749</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:52:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3217" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1648]] - Frankryk en de Republyk tekenje it Ferdrach fan Concordia, wêrby't it eilân [[Sint-Maarten (eilân)|Sint-Maarten]] dield wurdt.
* [[1860]] - [[Ype Baukes de Graaf]], de lêste yn fredestiid ta de dea feroardielde yn [[Fryslân]], waard in [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] ophinge.
* [[1919]] - [[Benito Mussolini]] rjochtet de [[faksisme|faksistyske]] partij op.
* [[1933]] - [[Adolf Hitler]] krijt mei goedkarring fan it parlemint de folsleine macht oer Dútslân en harren striidkrêften en regear.
* [[1948]] - Yn [[Parys]] wurdt de [[Citroën 2CV]] (''Lelijke Eend'') yntrodusearre.
* [[1965]] - Lansearing fan de [[Gemini 3]], de earste [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] romteflecht mei in mearmans bemanning.
* [[1989]] - [[Stanley Pons]] en [[Martin Fleischmann]] meitsje bekend [[kâlde kearnfúzje]] realisearre te hawwen.
* [[2001]] - Krommelstikken fan de [[Mir (romtestasjon)|Mir]] falle yn de [[Stille Oseaan]].
* [[2010]] - [[Silbertanne Aktion|Silbertanne-moardner]] [[Heinrich Boere]] (88) feroardield ta libbenslange finzenisstraf.

== Berne ==
* [[1429]] - [[Margareta fan Anzjû]], keninginne-gemalinne en regintesse fan [[Ingelân]] († [[1482]])
* [[1749]] - [[Pierre-Simon Laplace]], Frânsk wiskundige († [[1827]])
* [[1848]] - [[Marten Hepkes Bakker]], Frysk kastlein, bakker en dichter († [[1927]])
* [[1889]] - [[Tjeerd Venstra]], Frysk arsjitekt († [[1977]])
* [[1893]] - [[Bouwe van Ens]], Frysk boer en fersetsman († [[1945]])
* [[1901]] - [[Dolly Akers]], Amerikaansk politika en aktiviste († [[1986]])
* [[1904]] - [[Ulbe van Houten]], Frysk skriuwer († [[1974]])
* [[1912]] - [[Werner von Braun]], Dútsk raketgelearde († [[1977]])
* [[1915]] - [[Lodewijk Meeter]], Frysk skûtsjeskipper († [[2006]])
* [[1921]] - [[Bargil Pixner]], Italjaansk archeolooch († [[2002]])
* [[1922]] - [[Akke Radsma]], Frysk toanielspylster en foardrachtskeunstneresse († [[2008]])
* [[1932]] - [[Bernhard van Haersma Buma]], Nederlânsk politikus († [[2020]])
* [[1941]] - [[Peer Mascini]], Nederlânsk akteur († [[2019]])
* [[1948]] - [[Frans Ram]], Nederlânsk keunstner
* [[1972]] - [[Guus Meeuwis]], Nederlânsk sjonger
* [[1977]] - [[Joana da Silveira Duarte]], Portegeesk taalkundige en dosinte
* [[1985]] - [[Memphis Monroe]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1992]] – [[Kyrie Irving]], Australysk-Amerikaansk basketbalspiler
* [[1996]] - [[Alexander Albon]], Taisk koereur

== Ferstoarn ==
* [[1860]] - [[Ype Baukes de Graaf]], Frysk moardner, lêste dy't yn Fryslân de deastraf krige (* [[1812]] of [[1813]])
* [[1880]] - [[Eelco Verwijs]], Nederlânsk taalkundige en argivaris-bibliotekaris (* [[1830]])
* [[1886]] - [[Salomon Siewerd de Koe]], Frysk teolooch en predikant (* [[1842]])
* [[1897]] - [[Sofy van Oranje-Nassau]], gruthartoginne-gemalinne fan [[Saksen-Weimar-Eisenach]] (* [[1824]])
* [[1971]] - [[Simon Vestdijk]], Nederlânsk skriuwer (* [[1898]])
* [[2015]] - [[Lieuwe Pietersen]], Frysk skriuwer, learaar en sosjolooch (* [[1928]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maart|23]]</text>
      <sha1>l4a5e38l01bmcjh5mgfeo6g7d9hbj9u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>30 maart</title>
    <ns>0</ns>
    <id>583</id>
    <revision>
      <id>1084960</id>
      <parentid>1078202</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:45:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3836" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1394]] - [[Albrecht fan Beieren]], hartoch fan [[Hartochdom Beieren|Beieren]], greve fan [[Greefskip Hollân|Hollân]], trout mei [[Margaretha fan Kleef (frou fan Albrecht fan Beieren)| Margaretha fan Kleef]].
* [[1492]] - [[Ferdinand II fan Aragon|Ferdinand]] en [[Isabella I fan Kastylje|Isabella]] tekenje it [[ferdriuwingsedikt]], wêryn de joaden kieze moatte tusken bekearing en ferdriuwing.
* [[1791]] - Earste definyskje fan de [[meter]] (yn [[Parys]]) as 1/10.000.000e diel fan de ôfstân tusken de [[noardpoal]] en de [[evener]].
* [[1842]] - In ferdôving mei [[diëtyleter|eter]] wurdt foar de earste kear brûkt yn in operaasje troch de Amerikaanske dokter [[Crawford Long]].
* [[1852]] - De boerestânorganisaasje ''[[Maatskippij fan Lânbou]]'' wurdt oprjochte.
* [[1858]] - [[Hymen L. Lipman]] [[patint]]earret it [[potlead]] mei [[gom]]ke oan 'e ein.
* [[1867]] - De [[Feriene Steaten]] en it [[Keizerryk Ruslân]] berikke oerienstimming oer de [[Oankeap fan Alaska]].
* [[1870]] - [[Teksas]] wurdt as 10e fan 'e yn 'e [[Amerikaanske Boargeroarloch]] fersleine [[Konfederearre Steaten fan Amearika|Konfederearre steaten]] wer talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].
* [[1912]] - [[Frankryk]] foarmet in [[protektoraat]] oer [[Marokko]]
* [[1987]] - It skilderij ''Zonnebloemen'' fan [[Vincent van Gogh]] wurdt foar $39.85 miljoen ferkocht.
* [[2005]] - [[Maria Sterk]] brekt it wrâldoererekôr reedriden foar froulju.

== Berne ==
* [[1326]] - grutfoarst [[Ivan II fan Moskoovje]] († [[1359]])
* [[1432]] - sultan [[Mehmet II]] fan it [[Osmaanske Ryk]] († [[1481]])
* [[1746]] - [[Francisco Goya]], Spaansk keunstskilder(† [[1828]])
* [[1853]] - [[Vincent van Gogh]], Nederlânsk keunstskilder († [[1890]])
* [[1876]] - [[Johannes Antonie Visscher]], Nederlânsk dûmny en sosjaal aktivist († [[1943]])
* [[1879]] - [[Coen de Koning]], Nederlânsk hurdrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[1954]])
* [[1892]] - [[Stefan Banach]], Poalsk wiskundige († [[1945]])
* [[1904]] - [[Pieter Oosterhoff]], Frysk astronoom († [[1978]])
* [[1905]] - [[Willy Walden]], Nederlânsk revu-artyst († [[2003]])
* [[1927]] - [[Leen Jongewaard]], Nederlânsk akteur en sjonger († [[1996]])
* [[1930]] - [[John Lanting]], Nederlânsk akteur († [[2018]])
* [[1933]] - [[Ageeth Scherphuis]], Nederlânsk sjoernaliste en programmamakster († [[2012]])
* [[1936]] - [[Jacobus Knol]], Frysk skriuwer en oersetter
* [[1944]] - [[Gerrit Komrij]], Nederlânsk skriuwer († [[2012]])
* [[1945]] - [[Eric Clapton]], Ingelsk sjonger en muzikant
* [[1971]] - [[Hadassah de Boer]], Nederlânsk presintatrise
* [[1973]] - [[Auður Jónsdóttir]], Iislânsk skriuwster
* [[1978]] - [[Sandor van der Heide]], Frysk proffuotballer
* [[1980]] - [[Miko Lee]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1990]] - [[Merveille Lukeba]], Britsk-Kongoleesk akteur
* [[1992]] - [[Bob Schepers]], Nederlânsk fuotballer
* [[1995]] - [[Marina Visconti]], Russysk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1202]] - [[Joachim fan Fiore]], Italjaansk mystikus, en teolooch (* ±[[1135]])
* [[1231]] - [[Dodo (sillige)|Dodo]], Frysk mûnts (* 11??)
* [[1346]] - [[Margareta fan Bruce (dochter fan Robert I)|Margareta fan Bruce]], Skotsk prinsesse (* [[1315]])
* [[1889]] - [[Marcus Reno]], Amerikaansk militêr (* [[1834]])
* [[1912]] - [[Karl May]], Dútsk skriuwer (* [[1842]])
* [[1925]] - [[Rudolf Steiner]], Eastenryksk filosoof en stifter fan de [[antroposofy]] (* [[1861]])
* [[2002]] - [[Elizabeth Bowes-Lyon]], Britsk Keninginne-Mem (* [[1900]])
* [[2015]] - [[Ingrid van Houten-Groeneveld]], Nederlânsk astronome (* [[1921]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maart|30]]</text>
      <sha1>nt46d6k2oq9sz4a5donrocodnopnads</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>5 april</title>
    <ns>0</ns>
    <id>589</id>
    <revision>
      <id>1084964</id>
      <parentid>1084885</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:49:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3795" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1566]] - 200 [[Nederlannen|Nederlânske]] [[eallju]] biede lânfâdesse [[Margareta fan Parma]] in petysje oan, it [[Smeekskrift]], in fersyk om fersêfting fan de [[Leauwensplakkaat|leauwensplakkaten]] en beperking fan de [[Ynkwisysje]]. Hja stimt ta, mar [[Filips II fan Spanje|Filips II]] net.
* [[1684]] - [[Jan fan Brakel]] wurdt beneamd as [[skout-by-nacht]] by de [[Admiraliteit fan Amsterdam]].
* [[1722]] - De Nederlânske sefarder [[Jacob Roggeveen]] ûntdekt [[Peaske-eilân]].
* [[1896]] - iepening fan de earste moderne [[Olympyske Spullen]] yn [[Athene]], [[Grikelân]].
* [[1930]] - Yn in gebeart fan [[boargerlike oerhearrigens]] brekt [[Mohandas Gandhi]] de Britske wet troch nei de see te rinnnen en keukensâlt te meitsjen.
* [[1959]] - Earste útstjoering fan it programma ''[[Sport in Beeld]]'' op de Nederlânske telefyzje, de foarrinder fan [[Studio Sport]].
* [[1962]] - Nei hast fjouwer jier boarjen moetsje Switserske en Italjaanske arbeiders elkoar ûnder de St.-Bernhard. Yn maart 1964 wurdt de [[Grutte Sint-Bernhardtunnel]] foar auto's iepene.
* [[1963]] - Prinsesse Marijke lit har namme feroarje. Se hjit tenei [[Christina fan de Nederlannen|Prinsesse Christina]].

== Berne ==
* [[1365]] - greve [[Willem VI fan Hollân|Willem VI fan Hollân, Seelân en Henegouwen]] († [[1417]])
* [[1663]] - [[Harmannus Huber]], Frysk jurist en politikus († [[1730]])
* [[1729]] - [[Clara Feyoena van Raesfelt-Van Sytzama]], Frysk dichteresse († [[1807]])
* [[1746]] - [[Adam Sijbel]], Nederlânsk tegelskilder († [[1803]]). &lt;small&gt;''(doopdatum)''&lt;/small&gt;
* [[1856]] - [[Booker T. Washington]], Amerikaansk aktivist en steatsman († [[1915]])
* [[1858]] - [[Hein Doedes Postma]], Frysk keatser († [[1942]])
* [[1889]] - [[Sikke Bruinsma]], Frysk sportsjitter († [[1963]])
* [[1907]] - [[Jan Zeldenrust]], Nederlânsk patolooch-anatoom († [[1990]])
* [[1916]] - [[Gregory Peck]], Amerikaansk akteur († [[2003]])
* [[1929]] - [[Hugo Claus]], Flaamsk dichter, skriuwer († [[2008]])
* [[1934]] - [[Roman Herzog]], presidint fan [[Dútslân]] († [[2017]])
* [[1950]] - [[Agnetha Fältskog]], Sweedske sjongster
* [[1962]] - [[Sander Simons]], Nederlânsk nijslêzer en sjoernalist († [[2010]]) 
* [[1963]] - [[Edwin de Groot]], Frysk skriuwer en dichter
* [[1981]] - [[Pieter Weening]], Frysk hurdfytser
* [[1982]] - [[Lacey Duvalle]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1986]] - [[Jenny Hendrix]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1993]] - [[Jayden Lee]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1697]] - kening [[Karel XI fan Sweden]] (* [[1655]])
* [[1804]] - [[Jean-Charles Pichegru]], Frânsk generaal (* [[1761]])
* [[1848]] - [[Willem Hendrik fan Sytzama]], Frysk jurist, politikus en bestjoerder (* [[1763]])
* [[1884]] - [[Kraaiekening]] (''Crow King''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* 18??)
* [[1990]] - [[Nico Scheepmaker]], Nederlânsk skriuwer en kollumnist (* [[1930]])
* [[1994]] - [[Kurt Cobain]], Amerikaansk sjonger en gitarist (* [[1967]])
* [[2002]] - [[Douwe Tamminga]], Frysk dichter en skriuwer (* [[1909]])
* [[2002]] - [[Bargil Pixner]], Italjaansk archeolooch (* [[1921]])
* [[2005]] - [[Saul Bellow]], Amerikaansk skriuwer (* [[1915]])
* [[2008]] - [[Ellen Moves Camp]], Amerikaansk minskerjochte-aktiviste (* [[1930]])
* [[2012]] - [[Ferdinand Alexander Porsche]], Dútsk ûntwerper fan lúkse auto's (* [[1935]])
* [[2017]] - [[Paul G. Comba]], Italjaansk-Amerikaansk kompjûterwittenskipper (* [[1926]])
* 2017 - [[Jan W. van der Hoorn]], winner fan de [[Njoggende Alvestêdetocht|Alvestêdetocht fan 1947]] (* [[1923]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|5 April}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:April|05]]</text>
      <sha1>4ca5v9kdjbjqz5xfrldylpsrxqoaoq6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084984</id>
      <parentid>1084964</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:14:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3869" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1566]] - 200 [[Nederlannen|Nederlânske]] [[eallju]] biede lânfâdesse [[Margareta fan Parma]] in petysje oan, it [[Smeekskrift]], in fersyk om fersêfting fan de [[Leauwensplakkaat|leauwensplakkaten]] en beperking fan de [[Ynkwisysje]]. Hja stimt ta, mar [[Filips II fan Spanje|Filips II]] net.
* [[1684]] - [[Jan fan Brakel]] wurdt beneamd as [[skout-by-nacht]] by de [[Admiraliteit fan Amsterdam]].
* [[1722]] - De Nederlânske sefarder [[Jacob Roggeveen]] ûntdekt [[Peaske-eilân]].
* [[1896]] - iepening fan de earste moderne [[Olympyske Spullen]] yn [[Athene]], [[Grikelân]].
* [[1930]] - Yn in gebeart fan [[boargerlike oerhearrigens]] brekt [[Mohandas Gandhi]] de Britske wet troch nei de see te rinnnen en keukensâlt te meitsjen.
* [[1959]] - Earste útstjoering fan it programma ''[[Sport in Beeld]]'' op de Nederlânske telefyzje, de foarrinder fan [[Studio Sport]].
* [[1962]] - Nei hast fjouwer jier boarjen moetsje Switserske en Italjaanske arbeiders elkoar ûnder de St.-Bernhard. Yn maart 1964 wurdt de [[Grutte Sint-Bernhardtunnel]] foar auto's iepene.
* [[1963]] - Prinsesse Marijke lit har namme feroarje. Se hjit tenei [[Christina fan de Nederlannen|Prinsesse Christina]].

== Berne ==
* [[1365]] - greve [[Willem VI fan Hollân|Willem VI fan Hollân, Seelân en Henegouwen]] († [[1417]])
* [[1663]] - [[Harmannus Huber]], Frysk jurist en politikus († [[1730]])
* [[1729]] - [[Clara Feyoena van Raesfelt-Van Sytzama]], Frysk dichteresse († [[1807]])
* [[1746]] - [[Adam Sijbel]], Nederlânsk tegelskilder († [[1803]]). &lt;small&gt;''(doopdatum)''&lt;/small&gt;
* [[1856]] - [[Booker T. Washington]], Amerikaansk aktivist en steatsman († [[1915]])
* [[1858]] - [[Hein Doedes Postma]], Frysk keatser († [[1942]])
* [[1889]] - [[Sikke Bruinsma]], Frysk sportsjitter († [[1963]])
* [[1907]] - [[Jan Zeldenrust]], Nederlânsk patolooch-anatoom († [[1990]])
* [[1916]] - [[Gregory Peck]], Amerikaansk akteur († [[2003]])
* [[1929]] - [[Hugo Claus]], Flaamsk dichter, skriuwer († [[2008]])
* [[1934]] - [[Roman Herzog]], presidint fan [[Dútslân]] († [[2017]])
* [[1950]] - [[Agnetha Fältskog]], Sweedske sjongster
* [[1951]] - [[André Roosenburg jr.]] Nederlânsk keatser († [[2002]])
* [[1962]] - [[Sander Simons]], Nederlânsk nijslêzer en sjoernalist († [[2010]]) 
* [[1963]] - [[Edwin de Groot]], Frysk skriuwer en dichter
* [[1981]] - [[Pieter Weening]], Frysk hurdfytser
* [[1982]] - [[Lacey Duvalle]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1986]] - [[Jenny Hendrix]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1993]] - [[Jayden Lee]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1697]] - kening [[Karel XI fan Sweden]] (* [[1655]])
* [[1804]] - [[Jean-Charles Pichegru]], Frânsk generaal (* [[1761]])
* [[1848]] - [[Willem Hendrik fan Sytzama]], Frysk jurist, politikus en bestjoerder (* [[1763]])
* [[1884]] - [[Kraaiekening]] (''Crow King''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* 18??)
* [[1990]] - [[Nico Scheepmaker]], Nederlânsk skriuwer en kollumnist (* [[1930]])
* [[1994]] - [[Kurt Cobain]], Amerikaansk sjonger en gitarist (* [[1967]])
* [[2002]] - [[Douwe Tamminga]], Frysk dichter en skriuwer (* [[1909]])
* [[2002]] - [[Bargil Pixner]], Italjaansk archeolooch (* [[1921]])
* [[2005]] - [[Saul Bellow]], Amerikaansk skriuwer (* [[1915]])
* [[2008]] - [[Ellen Moves Camp]], Amerikaansk minskerjochte-aktiviste (* [[1930]])
* [[2012]] - [[Ferdinand Alexander Porsche]], Dútsk ûntwerper fan lúkse auto's (* [[1935]])
* [[2017]] - [[Paul G. Comba]], Italjaansk-Amerikaansk kompjûterwittenskipper (* [[1926]])
* 2017 - [[Jan W. van der Hoorn]], winner fan de [[Njoggende Alvestêdetocht|Alvestêdetocht fan 1947]] (* [[1923]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|5 April}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:April|05]]</text>
      <sha1>dsl7xko8x20jgqsc87t0br9zckflkq9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>6 april</title>
    <ns>0</ns>
    <id>590</id>
    <revision>
      <id>1084975</id>
      <parentid>1083884</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:07:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4142" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[402]] – Yn 'e [[Slach by Pollentia]] ferslacht it [[Westromeinske Ryk|Westromeinske]] [[leger (lânmacht)|leger]] ûnder lieding fan [[Stilicho]] de [[Fisigoaten]].
* [[1127]] - [[Brugge]] kriget [[stedsrjochten]] fan [[Willem Klito]], de [[greve]] fan [[Greefskip Flaanderen|Flaanderen]].
* [[1199]] - [[Jan sûnder Lân]] wurdt [[kening fan Ingelân]] nei't syn [[broer]] [[Richard Liuwehert]] stjert oan 'e gefolgen fan ferwûnings oprûn by de oanfal op [[Châlus-Chabrol]], yn súdlik [[Frankryk]].
* [[1320]] - De [[Ferklearring fan Arbroath]], de earste [[ûnôfhinklikheidsferklearring]] út 'e dokumintearre [[skiednis]], wurdt troch de [[Skotlân|Skotten]] opstjoerd oan [[paus]] [[Jehannes XXII]].
* [[1572]] - De [[Seelân|Siuwske]] [[stêd]] [[Flissingen (stêd)|Flissingen]] slút him oan by de [[Nederlânske Opstân]] tsjin 'e [[Spanje]]rts.
* [[1652]] - [[Jan van Riebeeck]], in [[dokter|skipsdokter]] yn 'e tsjinst fan 'e [[VOC]], stiftet in ferfarskingsstasjon op 'e [[Kaap de Goeie Hope]]. Dat is it ierste oanbegjin fan 'e [[Kaapkoloanje]], dy't him úteinlik ûntjaan sil ta moderne [[Súd-Afrika]].
* [[1667]] - De [[stêd]] [[Dubrovnik]] (Ragûsa) en omkriten wurde troffen troch de swiere [[ierdbeving fan Dubrovnik (1667)|ierdbeving fan Dubrovnik]]. Yn 'e mande mei de oanhâldende [[ekonomy]]ske [[krisis]] yn it [[Middellânske-Seegebiet]] foarmet dit barren it begjin fan 'e ein foar de [[Republyk Ragûsa]]. 
* [[1814]] - Ein fan de 1e regearperioade fan [[Napoleon Bonaparte]] as [[keizer]] fan [[Frankryk]].
* [[1896]] - Iepening fan 'e earste moderne [[Olympyske Spullen]], yn [[Atene]].
* [[1909]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[admiraal]] [[Robert Peary]] berikt nei eigen sizzen as earste de [[Noardpoal]].
* [[1945]] - [[Keningsbergen]] (Kaliningrad) falt in [[Sovjet-Uny|Russyske]] hannen.
* [[1963]] - De NV [[Nederlânske Gasuny]] wurdt oprjochte.
* [[1965]] - Fan [[Cape Canaveral|Cape Kennedy]] ôf wurdt [[Early Bird (satellyt)|Early Bird]] lansearre, de earste kommersjele [[tillekommunikaasje]]-[[satellyt]].

== Berne ==
* [[1483]] - [[Rafael (keunstner)|Rafael]] (Rafael Santi), Italjaansk keunstskilder († [[1520]])
* [[1498]] - [[Giovanni dalla Bande Nere]] (Giovanni de' Medici), Italjaansk hierling († [[1526]])
* [[1581]] - [[Hans Willem fan Randwijck]], Frysk legerofsier († [[1629]])
* [[1745]] - [[Thomas Peters]], earste persoan op 'e wrâld âlder as 110 jier (Frysk rekôrhâlder) († [[1857]])
* [[1765]] - [[Karel Feliks fan Sardynje]], kening fan [[Sardynje]] († 1831)
* [[1890]] - [[Anthony Fokker]], Nederlânsk fleantúchbouwer († [[1939]])
* [[1920]] - [[Meinte Walta]], Frysk byldzjend keunstner († [[2002]])
* [[1923]] - [[Marten van der Leest]], Frysk keatser († [[2008]])
* [[1934]] - [[Anton Geesink]], Nederlânsk judoka en sportbestjoerder († [[2010]])
* [[1940]] - [[Henk Gemser]], Frysk reedrydtrener en sportbestjoerder
* [[1942]] - [[Cees den Heyer]], Nederlânsk teoloog († [[2021]])
* [[1960]] - [[Eric Hoekstra]], Frysk taalkundige, skriuwer en útjouwer
* [[1962]] - [[Annejet van der Zijl]], Frysk skriuwster en historika
* [[1965]] - [[Yvette Bova]], Amerikaansk bodybuildster en pornoaktrise
* [[1995]] - [[Antoinette de Jong]] Frysk reedrydster
* [[1998]] - [[Peyton List (1998)|Peyton List]], Amerikaansk aktrise, model en presintatrise

== Ferstoarn ==
* [[1528]] - [[Albrecht Dürer]], Dútsk keunstskilder (* [[1471]])
* [[1971]] - [[Igor Stravinsky]], Russysk-Frânsk-Amerikaansk komponist (* [[1882]])
* [[1974]] - [[Willem Dudok]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1884]])
* [[1998]] - [[Tammy Wynette]], Amerikaansk countrysjongster (* [[1942]])
* [[2005]] - prins [[Rainier III fan Monako]] (* [[1923]])
* [[2008]] - [[Mathieu Sprengers]], Nederlânsk fuotbalbestjoerder (* [[1938]])
* [[2015]] - [[James Best]], Amerikaansk akteur (* [[1926]])
* [[2019]] - [[Gerrit Stulp]], Frysk organist, dirigint en komponist (* [[1935]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|6 April}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:April|06]]</text>
      <sha1>cgkq1ozheh1gjxmvuikrk4t3b6jiovg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>10 april</title>
    <ns>0</ns>
    <id>594</id>
    <revision>
      <id>1084967</id>
      <parentid>1073864</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:53:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2317" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1912]] - De [[Titanic]] stekt fan wâl yn [[Southampton]], yn [[Ingelân]].
* [[1938]] - Yn [[Eastenryk]] wurdt in [[referindum]] holden oer de oansluting by [[Dútslân]]. Fan 'e stimberjochtigen stimt 90% foar de [[Anschluss]].
* [[1943]] - In Kanadeesk patrûljefleantúch stoart del yn [[Drylts]], wêrby't [[Earehôf Drylts|de bemanning]] de dea fynt.

== Berne ==
* [[1583]] - [[Hugo de Groot]], Nederlânsk rjochtsgeleerde († [[1645]])
* [[1746]] - [[Sipko Basseleur]] Frysk jurist en politikus († [[1831]])
* [[1904]] - [[Sybrandus Johannes Fockema Andreae (argivaris)|Sybrandus Johannes Fockema Andreae]], Frysk argivaris en bestjoerder († [[1968]])
* [[1915]] - [[Leo Vroman]], Nederlânsk dichter en hematolooch († [[2014]])
* [[1929]] - [[Max von Sydow]] Sweedsk akteur en filmregisseur († [[2020]])
* [[1929]] - [[Harry Bannink]], Nederlânsk komponist en pianist (†[[1999]])
* [[1932]] - [[Omar Sharif]], Egyptysk akteur († [[2015]])
* [[1941]] - [[Paul Theroux]], Amerikaansk skriuwer
* [[1946]] - [[Armand (sjonger)|Armand]], Nederlânsk protestsjonger († [[2015]])
* [[1972]] - [[Frank Lammers]], Nederlânsk akteur
* [[1973]] - [[Africa Sexx]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1975]] - [[Floaris fan Oranje-Nassau, van Vollenhoven]], Nederlânsk prins
* [[1995]] - [[Mattie Borders]] (Jessie Parker), Amerikaansk pornoaktrise
* [[2007]] - [[Ariane fan Oranje-Nassau]], Nederlânsk prinsesse

== Ferstoarn ==
* [[1101]] - [[Hindrik de Fette]], markgreve fan [[Greefskip Mid-Fryslân|Mid-Fryslân]] (* ±[[1055]])
* [[1585]] - paus [[Gregoarius XIII]] (* [[1502]])
* [[1774]] - [[Johannes Hanedoes]], Frysk dokter en medysk ynspekteur (* [[1689]])
* [[1813]] - [[Joseph Louis Lagrange]], Italjaansk wiskundige (* [[1746]])
* [[1885]] - [[Jan Keestra]], Frysk amtner (* [[1825]])
* [[1945]] - [[Hendrik Nicolaas Werkman]], Nederlânsk keunstner (* [[1882]])
* [[1982]] - [[David Crowchild]], Kanadeesk politikus (* [[1899]])
* [[2002]] - [[Eddy de Jongh (fotograaf)|Eddy de Jongh]], Nederlânsk fotograaf (* [[1920]])
* [[2005]] - [[Wally Tax]], Nederlânsk skriuwer en sjonger (*[[1948]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|10 April}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:April|10]]</text>
      <sha1>setu9zklvqfcr82gefpwz6eqp4g39sh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>6 maaie</title>
    <ns>0</ns>
    <id>620</id>
    <revision>
      <id>1084972</id>
      <parentid>1075927</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:05:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +2</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4405" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1840]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] en [[Ierlân]] ferskine de earste [[postsegel]]s fan de wrâld.
* [[1889]] - Offisjele iepening fan de [[Eiffeltoer]].
* [[1937]] - de ramp mei it [[loftskip]] de [[Hindenburg]].
* [[1941]] - [[Vjatsjeslav Molotov]] wurdt as foarsitter fan de [[Rie fan Folkskommissarissen]] (premier) fan de [[Sovjet-Uny]] ferfongen troch [[Jozef Stalin]].
* [[1945]] - [[Dútslân]] ûndertekent de kapitulaasje yn [[Nederlân]].
* [[1955]] - De [[Bûnsrepublyk Dútslân|Dútske Bûnsrepublyk]] wurdt lid fan de [[NAVO]].
* [[1970]] - [[Feyenoord]] wint as earste [[Nederlân]]ske fuotbalklub de Europa Cup I.
* [[1987]] - De Frysktalige punkband [[Strawelte]] jout syn earste optreden.
* [[1994]] - De [[Frankryk|Frânske]] presidint [[François Mitterrand]] en [[Feriene keninkryk|Britske]] keninginne [[Elizabeth II]] iepenje offisjeel de [[kanaaltunnel]] tusken [[Frankryk]] en [[Ingelân]].
* [[2002]] - De [[Nederlân]]ske [[populisme|populistyske]] [[politikus]] [[Pim Fortuyn]] wurdt yn [[Hilversum]] [[moard|fermoarde]] troch [[Volkert van der Geest]].
* [[2007]] - [[Nicolas Sarkozy]] is keazen as presidint fan [[Frankryk]], mei 53 % fan de stimmen wûn er it fan [[Ségolène Royal]].

== Berne ==
* [[1405]] - [[Skanderbeg]], Albaneesk opstanneling († [[1468]])
* [[1758]] - [[Maximilien de Robespierre]], Frânsk revolúsjonêr en politikus († [[1794]])
* [[1824]] - [[Tsjibbe Gearts van der Meulen]], Frysk skriuwer en sjoernalist († [[1906]])
* [[1856]] - [[Sigmund Freud]], Eastenryksk psycholooch en psychiater († [[1939]])
* [[1859]] - [[Willem Kloos]], Nederlânsk dichter († [[1938]])
* [[1868]] - tsaar [[Nikolaas II fan Ruslân]] († [[1918]])
* [[1872]] - [[Willem de Sitter]], Frysk wiskundige, astronoom en natuerkundige († [[1934]])
* [[1884]] - [[Anne Veenbaas]], [[feearts]] († [[1939]])
* [[1885]] - [[Herman Wirth]], Nederlânsk-Dútsk filolooch, histoarikus en musikolooch († [[1981]])
* [[1915]] - [[Sjoerdtsje Faber]], Frysk langeôfstânshurdrydster († [[1998]])
* [[1923]] - [[Josep Seguer]], Spaansk fuotballer († [[2014]])
* [[1933]] - [[Rudi Falkenhagen]], Nederlânsk akteur († [[2005]])
* [[1944]] - [[Riemkje Pitstra]], Frysk skriuwster en pedagooch
* [[1945]] - [[Bob Seger]], Amerikaansk sjonger
* [[1947]] - [[Alan Dale]], Nijseelânsk akteur
* [[1952]] - [[Gerrit Zalm]], Nederlânsk politikus en bankier
* [[1953]] - [[Tony Blair]], premier fan it [[Feriene Keninkryk]]
* [[1960]] - [[Jean-Guy Talamoni]], Korsikaansk nasjonalist
* [[1979]] - [[Eva Karera]], Waalsk pornoaktrise
* [[1992]] - [[Victoria June]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[988]] - greve [[Durk II fan Hollân]] (* [[932]])
* [[1583]] - [[Zacharias Ursinus]], Dútsk teolooch (* [[1534]])
* [[1638]] - [[Cornelius Jansenius]], Flaamsk biskop en teolooch (* [[1585]])
* [[1793]] - [[Jean-Michel Huon de Kermadec]], Bretonsk ûntdekkingsreizger (* [[1748]])
* [[1877]] - [[Johan Ludvig Runeberg]], Finsk skriuwer (* [[1804]])
* [[1910]] - kening [[Edwert VII fan it Feriene Keninkryk]] (* [[1853]])
* [[1924]] - [[Carel Steven Adama van Scheltema (dichter)|Carel Steven Adama van Scheltema]], Nederlânsk dichter (* [[1877]])
* [[1950]] - [[Clarence Addison Dykstra]], Amerikaansk heechlearaar, politikus en ûnderwiisbestjoerder (* [[1883]])
* [[1952]] - [[Maria Montessori]], Italjaansk ûnderwiiskundige (* [[1870]])
* [[1961]] - [[Pieter Boeles]], Nederlânsk jurist en skiedkundige (* [[1873]])
* [[1966]] - [[Janke Spanninga-Posthuma]], Frysk skriuwster en modiste (* [[1882]])
* [[1968]] - [[Hindrik Kloosterman]], Frysk wiskundige (* [[1900]])
* [[1975]] - [[Ludolf Rasterhoff]], Frysk fersetsman en boargemaster (* [[1905]])
* [[1978]] - [[Piet Muijselaar]], Nederlânsk revu-artyst en komyk (* [[1899]])
* [[1992]] - [[Marlene Dietrich]], Dútsk-Amerikaansk aktrise en sjongster (* [[1901]])
* [[2002]] - [[Pim Fortuyn]], Nederlânsk politikus (* [[1948]])
* [[6 maaie|6]] - [[Sem Dresden (skriuwer)|Sem Dresden]], Nederlânsk literatuerwittenskipper (* [[1914]])
* [[6 maaie|6]] - [[Meinte Walta]], Frysk byldzjend keunstner (* [[1920]])
* [[2014]] - [[Willem Albeda]], Nederlânsk -politikus (* [[1925]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maaie|06]]</text>
      <sha1>mewebtchciyt58mot5vg0t7ziszj6ib</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084973</id>
      <parentid>1084972</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:05:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ferstoarn */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4395" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1840]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] en [[Ierlân]] ferskine de earste [[postsegel]]s fan de wrâld.
* [[1889]] - Offisjele iepening fan de [[Eiffeltoer]].
* [[1937]] - de ramp mei it [[loftskip]] de [[Hindenburg]].
* [[1941]] - [[Vjatsjeslav Molotov]] wurdt as foarsitter fan de [[Rie fan Folkskommissarissen]] (premier) fan de [[Sovjet-Uny]] ferfongen troch [[Jozef Stalin]].
* [[1945]] - [[Dútslân]] ûndertekent de kapitulaasje yn [[Nederlân]].
* [[1955]] - De [[Bûnsrepublyk Dútslân|Dútske Bûnsrepublyk]] wurdt lid fan de [[NAVO]].
* [[1970]] - [[Feyenoord]] wint as earste [[Nederlân]]ske fuotbalklub de Europa Cup I.
* [[1987]] - De Frysktalige punkband [[Strawelte]] jout syn earste optreden.
* [[1994]] - De [[Frankryk|Frânske]] presidint [[François Mitterrand]] en [[Feriene keninkryk|Britske]] keninginne [[Elizabeth II]] iepenje offisjeel de [[kanaaltunnel]] tusken [[Frankryk]] en [[Ingelân]].
* [[2002]] - De [[Nederlân]]ske [[populisme|populistyske]] [[politikus]] [[Pim Fortuyn]] wurdt yn [[Hilversum]] [[moard|fermoarde]] troch [[Volkert van der Geest]].
* [[2007]] - [[Nicolas Sarkozy]] is keazen as presidint fan [[Frankryk]], mei 53 % fan de stimmen wûn er it fan [[Ségolène Royal]].

== Berne ==
* [[1405]] - [[Skanderbeg]], Albaneesk opstanneling († [[1468]])
* [[1758]] - [[Maximilien de Robespierre]], Frânsk revolúsjonêr en politikus († [[1794]])
* [[1824]] - [[Tsjibbe Gearts van der Meulen]], Frysk skriuwer en sjoernalist († [[1906]])
* [[1856]] - [[Sigmund Freud]], Eastenryksk psycholooch en psychiater († [[1939]])
* [[1859]] - [[Willem Kloos]], Nederlânsk dichter († [[1938]])
* [[1868]] - tsaar [[Nikolaas II fan Ruslân]] († [[1918]])
* [[1872]] - [[Willem de Sitter]], Frysk wiskundige, astronoom en natuerkundige († [[1934]])
* [[1884]] - [[Anne Veenbaas]], [[feearts]] († [[1939]])
* [[1885]] - [[Herman Wirth]], Nederlânsk-Dútsk filolooch, histoarikus en musikolooch († [[1981]])
* [[1915]] - [[Sjoerdtsje Faber]], Frysk langeôfstânshurdrydster († [[1998]])
* [[1923]] - [[Josep Seguer]], Spaansk fuotballer († [[2014]])
* [[1933]] - [[Rudi Falkenhagen]], Nederlânsk akteur († [[2005]])
* [[1944]] - [[Riemkje Pitstra]], Frysk skriuwster en pedagooch
* [[1945]] - [[Bob Seger]], Amerikaansk sjonger
* [[1947]] - [[Alan Dale]], Nijseelânsk akteur
* [[1952]] - [[Gerrit Zalm]], Nederlânsk politikus en bankier
* [[1953]] - [[Tony Blair]], premier fan it [[Feriene Keninkryk]]
* [[1960]] - [[Jean-Guy Talamoni]], Korsikaansk nasjonalist
* [[1979]] - [[Eva Karera]], Waalsk pornoaktrise
* [[1992]] - [[Victoria June]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[988]] - greve [[Durk II fan Hollân]] (* [[932]])
* [[1583]] - [[Zacharias Ursinus]], Dútsk teolooch (* [[1534]])
* [[1638]] - [[Cornelius Jansenius]], Flaamsk biskop en teolooch (* [[1585]])
* [[1793]] - [[Jean-Michel Huon de Kermadec]], Bretonsk ûntdekkingsreizger (* [[1748]])
* [[1877]] - [[Johan Ludvig Runeberg]], Finsk skriuwer (* [[1804]])
* [[1910]] - kening [[Edwert VII fan it Feriene Keninkryk]] (* [[1853]])
* [[1924]] - [[Carel Steven Adama van Scheltema (dichter)|Carel Steven Adama van Scheltema]], Nederlânsk dichter (* [[1877]])
* [[1950]] - [[Clarence Addison Dykstra]], Amerikaansk heechlearaar, politikus en ûnderwiisbestjoerder (* [[1883]])
* [[1952]] - [[Maria Montessori]], Italjaansk ûnderwiiskundige (* [[1870]])
* [[1961]] - [[Pieter Boeles]], Nederlânsk jurist en skiedkundige (* [[1873]])
* [[1966]] - [[Janke Spanninga-Posthuma]], Frysk skriuwster en modiste (* [[1882]])
* [[1968]] - [[Hindrik Kloosterman]], Frysk wiskundige (* [[1900]])
* [[1975]] - [[Ludolf Rasterhoff]], Frysk fersetsman en boargemaster (* [[1905]])
* [[1978]] - [[Piet Muijselaar]], Nederlânsk revu-artyst en komyk (* [[1899]])
* [[1992]] - [[Marlene Dietrich]], Dútsk-Amerikaansk aktrise en sjongster (* [[1901]])
* [[2002]] - [[Pim Fortuyn]], Nederlânsk politikus (* [[1948]])
* [[2002]] - [[Sem Dresden (skriuwer)|Sem Dresden]], Nederlânsk literatuerwittenskipper (* [[1914]])
* [[2002]] - [[Meinte Walta]], Frysk byldzjend keunstner (* [[1920]])
* [[2014]] - [[Willem Albeda]], Nederlânsk -politikus (* [[1925]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maaie|06]]</text>
      <sha1>7ur3yk65lfmqc6am18wb4xfdblpuqpz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>30 maaie</title>
    <ns>0</ns>
    <id>644</id>
    <revision>
      <id>1084978</id>
      <parentid>1073833</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:10:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3724" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1087]] - Hindrik IV lit syn trettjinjierrige soan ta kening fan Dútslân kroane
* [[1431]] - [[Jeanne d'Arc]] wurdt as heks ferbaarnd yn [[Rouen]].
* [[1453]] - Fal fan [[Konstantinopel|Byzantium]]; ein fan it lêste part fan it 21 iuwen âlde [[Romeinske ryk]].
* [[1814]] - [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] wurdt ferband nei [[Elba]].
* [[1898]] - Untdekking fan [[Krypton]] troch [[Morris Travers]].
* [[1919]] - Fiering fan it 300-jierrich bestean fan de stêd [[Batavia (Nederlânsk-Ynje)|Batavia]]. [[Wilhelmina fan de Nederlannen|Keninginne Wilhelmina]] leit in krânse by it stânbyld fan [[Jan Pieterszoon Coen]] yn [[Hoarn (Noard-Hollân)|Hoarn]].
* [[1951]] - It nij groeven [[Van Harinxmakanaal]] wurdt iepensteld. 
* [[1967]] - De ûnôfhinklike republyk [[Biafra]] wurdt útroppen.
* [[1982]] - [[Spanje]] wurdt lid fan de [[NAVO]].
* [[2010]] - It [[Reidingpark]] yn Drachten wurdt offisjeel weriepene.

== Berne ==
* [[1220]] - foarst [[Alexander Nevski]] fan [[Novgorod]] († [[1263]])
* [[1672]] - tsaar [[Peter de Grutte|Peter de Grutte fan Ruslân]] († [[1725]])
* [[1734]] - [[Sicco Douwe fan Aylva]], Frysk politikus en grytman († [[1807]])
* [[1768]] - [[Obe Sikkes Bangma]], Frysk wis- en seefeartkundige († [[1829]])
* [[1845]] - [[Jacob Hepkema]], Frysk útjouwer en sjoernalist († [[1919]])
* [[1811]] - [[Karl von Richthofen]], Duitsk taalkundige († [[1888]])
* [[1879]] - [[Coen de Koning]], Nederlânsk hurdrider († [[1954]])
* [[1886]] - [[Goaitsen Burgy]], Frysk skriuwer († [[1944]])
* [[1909]] - [[Benny Goodman]], Amerikaanske muzikant († [[1986]])
* [[1912]] - [[Bruorren Wright|Wilbur Wright]], Amerikaansk loftfeartpionier († [[1867]])
* [[1917]] - [[Fokke Sierksma]], Frysk teolooch, tibetolooch, essayist en dichter († [[1977]])
* [[1916]] - [[Gilles Quispel]], Nederlânsk teolooch en kenner fan de [[gnostyk]] († [[2006]])
* [[1921]] - [[Jamie Uys]], Súdafrikaansk filmregisseur († [[1996]])
* [[1945]] - [[Jan Hofstra]], Frysk predikant en ûndernimmer († [[2015]])
* [[1992]] - [[Stephanie Au]], Hongkongsk swimster

== Ferstoarn ==
* [[1035]] - greve [[Boudewyn IV fan Flaanderen]] (* ±[[980]])
* [[1252]] - kening [[Ferdinand III fan Kastylje]] (* [[1199]])
* [[1431]] - [[Jeanne d'Arc]], Frânsk frijheidstrydster (* [[1412]])
* [[1434]] - [[Joeri fan Zvenigorod]], Russysk prins (* [[1374]])
* [[1453]] - keizer [[Konstantyn XI fan Byzantium]] (* [[1404]])
* [[1574]] - kening [[Karel IX fan Frankryk]] (* [[1550]])
* [[1593]] - [[Christopher Marlowe]], Ingelsk toanielskriuwer (* [[1564]])
* [[1640]] - [[Peter Paul Rubens]], Flaamsk keunstskilder, tekener en diplomaat (* [[1577]])
* [[1700]] - [[Godfried Maes]], Flaamsk keunstskilder (* [[1649]])
* [[1718]] - [[Arnold Joast fan Keppel]], Nederlânsk-Ingelsk ealman en militêr (* [[1670]])
* [[1778]] - [[Voltaire]] (François-Marie Arouet), Frânsk filosoof en skriuwer (* [[1694]])
* [[1800]] - [[Georgius Coopmans]], Frysk dokter (* [[1717]])
* [[1945]] - [[Karst de Jong]], Frysk politikus (* [[1866]])
* [[1960]] - [[Boris Pasternak]], Russysk skriuwer en Nobelpriiswinner (* [[1890]])
* [[1973]] - [[Herman Bernard Jan Witte]], Frysk politikus (* [[1909]])
* [[2002]] - [[John B. Keane]], Iersk skriuwer (* [[1928]])
* [[2004]] - [[Annie van der Meer]], Frysk hurdrydster (* [[1928]])
* [[2017]] - [[Wopkje Hutting-Kooistra]], Frysk Alvestêdetochtrydster (* [[1924]])
* [[2019]] - [[Martine Bijl]], Nederlânsk sjongster, aktrise, skriuwster en kabaretiêre (* [[1948]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maaie|30]]</text>
      <sha1>l54mc16kjfpdbeu2qxtt2sd6yv52fpd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>6 juny</title>
    <ns>0</ns>
    <id>651</id>
    <revision>
      <id>1085018</id>
      <parentid>1078876</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:47:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4510" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1523]] - [[Sweden]] wurdt mei it ferkiezen fan [[Gustaaf I fan Sweden|Gustaaf Vasa]] ta [[kening]] wer in ûnôfhinklik [[lân]]. Hjirmei komt in ein oan 'e [[Uny fan Kalmar]] mei [[Denemark]] en [[Noarwegen]].
* [[1551]] - [[Willem fan Oranje]] [[boask]]et oan [[Anna fan Bueren]], in rike [[erfdochter]] út 'e [[Nederlannen|Nederlânske]] [[adel]].
* [[1761]] - In [[Fenusoergong]] wurdt fanôf 120 plakken op 'e [[Ierde]] waarnommen. 
* [[1882]] - Troch in [[orkaan|sykloan]] yn 'e [[Arabyske See]] strûpt de [[haven]] fan [[Bombay]] derûnder, mei 100.000 deaden ta gefolch.
* [[1990]] - De earste [[foto's]] nomd bûten ús [[sinnestelsel]] wurde troch de [[romtesonde]] ''[[Voyager 1]]'' nei de [[Ierde]] trochstjoerd. Op 'e foto's binne seis [[planeet|planeten]] te sjen, wêrûnder de Ierde sels, fan in ôfstân fan seis miljard&amp;nbsp;km.
* [[1944]] - [[D-Day]]: de [[Alliëarden]] lânje op 'e kust fan [[Normanje]].
* [[2004]] - De 1.000e side fan 'e [[Haadside|Fryske Wikipedy]] wurdt skreaun, oer de [[Fryske flagge]].
* [[2006]] - Dizze datum kin ferkoarte werjûn wurde as 6-6-6 oftewol [[666 (getal)|666]], wat it [[Getal fan it Bist]] is (sjoch de ''[[Iepenbiering fan Jehannes]]''). Withoefolle [[kristenen]] de wrâld oer bidde foar it ôfkearen fan it kwea.
* [[2022]] - De 88ste [[Alvestêdetocht op de Fyts]] giet de boeken yn as ien fan de swierste âlfestêdetochten ea.
* [[2022]] - Foar it earst yn 125-jier moast de [[Bûnspartij foar Senioaren]] healerwege de twadde omloop beëinige fanwegen it minne waar.

== Berne ==
* [[1436]] - [[Regiomontanus]] (Johannes Müller), Dútsk astronoom, astrolooch en wiskundige († [[1476]])
* [[1599]] - [[Diego Rodríguez de Silva y Velázquez]], Spaansk keunstskilder († [[1660]])
* [[1606]] - [[Pierre Corneille]], Frânsk toanielskriuwer († [[1684]])
* [[1755]] - [[Eduard van Beyma]], Frysk politikus († [[1825]])
* [[1771]] - [[Daam Fockema]], Frysk abbekaat en polityk aktivist († [[1855]])
* [[1799]] - [[Aleksandr Pûsjkin]], Russysk dichter († [[1837]]) &lt;small&gt;([[26 maaie]] [[Juliaanske kalinder]])&lt;/small&gt;
* [[1847]] - [[Gerben Postma]], Frysk skriuwer en skoalmaster († [[1925]])
* [[1850]] - [[Karl Ferdinand Braun]], Dútsk natuerkundige en Nobelpriiswinner († [[1918]])
* [[1862]] - [[Foeke Buitenrust Hettema]], Frysk taalkundige († [[1922]])
* [[1862]] - [[Edo Johannes Bergsma]], Frysk politikus en bestjoerder († [[1948]])
* [[1868]] - [[Robert Falcon Scott]], Ingelsk admiraal en ûntdekkingsreizger († [[1912]])
* [[1875]] - [[Thomas Mann]], Dútsk skriuwer († [[1955]])
* [[1888]] - [[Valerian Kûjbysjev]], Russysk revolúsjonêr († [[1935]])
* [[1901]] - [[Soekarno]], presidint fan [[Yndoneezje]] († [[1970]])
* [[1927]] - [[Nikolaas Egbert Algra]], Frysk heechlearaar rjochtswittenskip († [[2002]])
* [[1947]] - [[Ada Kok]], Nederlânsk swimster
* 1947 - [[Bennie Huisman]], Frysk sjonger-ferteller, muzikant en skriuwer
* [[1950]] - [[Frank Thring (regisseur)|Frank Thring]], Ingelsk pornografysk regisseur en akteur
* [[1956]] - [[Björn Borg]], Sweedsk tennisser
* [[1967]] - [[Caroline van der Plas]], Nederlânsk sjoernalist en politikus
* [[1980]] - [[Ricki Raxxx]], Amerikaansk neakenmodel en pornoaktrise
* [[1988]] - [[Thijsje Oenema]], Frysk hurdrydster
* [[1993]] - [[Frida Gustavsson]], Sweedsk fotomodel

== Ferstoarn ==
* [[1878]] - [[Robert Stirling]], Skotsk útfiner (* [[1790]])
* [[1941]] - [[Eije Wijkstra]], Nederlânsk krimineel (* [[1895]])
* [[1944]] - [[Markus Assies]], Frysk fersetsstrider (* [[1919]])
* [[1945]] - [[Meinoud Rost van Tonningen]], Nederlânsk politikus en kollaborateur (* [[1894]])
* [[1968]] - [[Robert Kennedy]], Amerikaansk politikus (* [[1925]])
* [[1971]] - [[Appel Ooiman]], Frysk roeier (* [[1905]])
* [[1984]] - [[Jakob Klok]], Frysk politikus en fersetsman (* [[1893]])
* [[1996]] - [[Pol Pot]], Kambodjaansk politikus, lieder fan 'e Reade Kmer (* [[1928]])
* [[1999]] – [[Anne Haddy]], Australsk aktrise (* [[1930]])
* [[2006]] - [[Billy Preston]], Amerikaansk sjonger en muzikant (* [[1946]])
* [[2013]] - [[Esther Williams]], Amerikaansk aktrise en swimster (* [[1921]])
* [[2017]] - [[Sandra Reemer]], Nederlânsk sjongster en presintatrise. (* [[1950]])
* [[2011]] - [[Itty Sluis]], Frysk skriuwster (* [[1939]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Juny|06]]</text>
      <sha1>4h2uaiqw9kg86b838obe567o05sqyrd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>28 juny</title>
    <ns>0</ns>
    <id>673</id>
    <revision>
      <id>1084982</id>
      <parentid>1078189</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:14:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4459" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1353]] - [[Albrecht fan Beieren]], hartoch fan [[Hartochdom Beieren|Beieren]], greve fan [[Greefskip Hollân|Hollân]], trout mei [[Margaretha fan Brieg]].
* [[1389]] - It Servyske leger wurdt troch de Turken finaal ferslein yn de [[Slach op it Lysterfjild]] ([[Kosovo]] Polje); dit betsjutte de ein fan it Servyske ryk en it begjin fan de 500 jier duorjende [[Ottomaanske ryk|Ottomaanske]] oerhearsking fan grutte dielen fan súdeast [[Europa]].
* [[1581]] - De stêd [[Breda]] wurdt by ferrassing troch Spaanske troepen ynnomd.
* [[1787]] - Prinses [[Wilhelmina fan Pruisen (1751-1820)|Wilhelmina]] besiket fanút [[Nymwegen]] [[De Haach]] te berikken om steun te krijen. Hja wurdt by [[Vlist (rivier)|Vlist]] oanholden en nei [[Goejanverwelleslûs]] brocht. 
* [[1840]] - Kening [[Kristiaan VIII fan Denemark]] wurdt kroand.
* [[1846]] - Yn [[Frankryk]] krijt de Belch [[Adolphe Sax]] it [[Oktroai|patint]] op in seis jier earder troch him útfûne [[blaasynstrumint]]: de [[saksofoan]].
* [[1914]] - Yn [[Sarajevo]] wurdt [[aartshartoch]] [[Frâns Ferdinand fan Eastenryk]], de troanopfolger fan [[Eastenryk-Hongarije]], [[moard op Frâns Ferdinand fan Eastenryk|fermoarde troch]] de [[Servje|Servyske]] [[nasjonalist]] [[Gavrilo Princip]]. Dit sil presys in moanne letter liede ta it útbrekken fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]].
* [[1935]] - Earste kristallisaasje fan in [[firus (biology)|firus]] troch [[Wendell Stanley]].
* [[1968]] - De lêste frachttram rydt oer de [[tramwei Snits-Boalsert]].

== Berne ==
* [[1170]] - kening [[Waldemar II fan Denemark]] († [[1241]])
* [[1491]] - kening [[Hindrik VIII fan Ingelân|Hindrik VIII fan Ingelân en Ierlân]] († [[1547]])
* [[1568]] - [[Johan van den Sande]], Nederlânsk jurist en skiedkundige († [[1638]])
* [[1577]] - [[Peter Paul Rubens]], Flaamsk keunstskilder en diplomaat († [[1640]])
* [[1712]] - [[Jean-Jacques Rousseau]], Switsersk-Frânsk filosoof († [[1778]])
* [[1742]] - [[William Hooper]], Amerikaansk politikus († [[1790]]) 
* [[1783]] - [[Jan Cornelis Pieter Salverda]], Frysk dichter en skriuwer († [[1836]])
* [[1794]] - [[Sjoerd Bonga (keunstner)|Sjoerd Bonga]], Frysk topografysk tekener en skilder († [[1865]])
* [[1804]] - [[Franz Meyen]], Dútsk biolooch († [[1840]])
* [[1908]] - [[Rintsje Ritsma (skûtsjesiler)|Rintsje Ritsma]], Frysk skûtsjeskipper en brêgewachter († [[2012]])
* [[1917]] - [[Wim Sonneveld]], Nederlânsk kabaretier († [[1974]])
* [[1924]] - [[Hyke Koopmans]], Frysk keunstner († [[2010]])
* [[1928]] - [[Pieter Jan Tichelaar]], Frysk ûndernimmer († [[2020]])
* [[1934]] - [[Georges Wolinski]], Frânsk striptekener († [[2015]])
* [[1935]] - [[Aad van den Heuvel]], Nederlânske sjoernalist, programmamakker en skriuwer († [[2020]])
* [[1952]] - [[Gregory J. Bonann]], Amerikaansk telefyzjeprodusint
* [[1954]] - [[Raffaella De Laurentiis]], Italjaansk film- en tillefyzjeprodusinte
* [[1955]] - [[Eberhard van der Laan]], Nederlânsk abbekaat en PvdA-politikus († [[2017]])
* [[1965]] - [[Alex van Galen]], Nederlânsk senario- en romanskriuwer
* [[1974]] - [[Rob Dyrdek]], Amerikaansk presintator, produsint, akteur en skateboarder
* [[1991]] - [[Kevin De Bruyne]] Belgysk fuotballer

== Ferstoarn ==
* [[1061]] - greve [[Floaris I fan Hollân]] (* ±[[1025]])
* [[1119]] - [[Rogier fan Salerno]], regint fan it prinsdom [[Prinsdom Antiochië|Antiochië]] (* 10??)
* [[1598]] - [[Abraham Ortelius]], Flaamsk kartograaf (* [[1527]])
* [[1836]] - [[James Madison]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1751]])
* [[1914]] - aartshartoch [[Frâns Ferdinand fan Eastenryk]] (* [[1821]])
* [[1943]] - [[Philipp Heck]], Dútsk jurist en rjochtshistoarikus (* [[1858]])
* [[1963]] - [[Roeffie Vermeulen]], Frysk hurdsiler (* [[1906]])
* [[1989]] - [[Joris Ivens]], Nederlânsk regisseur en filmprodusint (* [[1898]])
* [[1994]] - [[Jan Wybenga]], Frysk skriuwer (* [[1917]])
* [[2002]] - [[André Roosenburg jr.]] Nederlânsk keatser (* [[1951]])
* [[2006]] - [[Jim Baen]], Amerikaansk útjouwer (* [[1943]])
* [[2012]] - [[Piet Ekel]], Nederlânsk akteur (* [[1921]])
* [[2015]] - [[Wiebe Bergsma]], Frysk histoarikus (* [[1955]])

===Bisten===
* [[2005]] - [[Eastland Cash]], ferneamde fokbolle (* [[1991]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Juny|28]]</text>
      <sha1>ez1ehfxdi3xoifyqikdlnu4yxw7vghv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>8 july</title>
    <ns>0</ns>
    <id>683</id>
    <revision>
      <id>1084985</id>
      <parentid>1078220</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:16:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2907" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1497]] - De [[Portegal|Portegeeske]] [[ûntdekkingsreizger]] [[Vasco da Gama]] set mei in lyte [[float]] ôf út [[Lissabon]], en begjint oan in ekspedysje nei [[Yndia]].
* [[1917]] - In [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] [[opstân]] yn [[Petrograd]] (Sint-Petersburch) mislearret, en [[Lenin]] flechtet nei [[Finlân]].
* [[2000]] - De [[Slachtemaraton]] wurdt foar de earste kear holden.
* [[2010]] - De [[Haadbrêge fan Easterwâlde]] wurdt oplevere.

== Berne ==
* [[1528]] - hartoch [[Emmanuël Filibert fan Savoaye]], lânfâd fan 'e [[Nederlannen]] († [[1580]])
* [[1621]] - [[Jean de La Fontaine]], Frânsk skriuwer († [[1695]])
* [[1726]] - [[Gerhard Nicolaas Heerkens]], Nederlânsk stikeldichter († [[1801]])
* [[1788]] - [[Eelke Jelles Eelkema]] (ek: Eelkama), Frysk keunstskilder en tekener († [[1839]])
* [[1823]] - [[Auke Boonemmer]], Frysk skriuwer († [[1894]])
* [[1821]] - [[Peter Wilhelm Janssen]], Eastfrysk-Nederlânsk keapman en filantroop († [[1903]])
* [[1838]] - [[Ferdinand von Zeppelin]], Dútsk ealman en útfiner fan it [[loftskip]] († [[1917]])
* [[1839]] - [[John D. Rockefeller]], Amerikaansk ûndernimmer († [[1937]])
* [[1871]] - [[Kornelis ter Laan]], Nederlânsk taalkundige († [[1963]])
* [[1882]] - [[Percy Grainger]], Australysk-Amerikaansk pianist, komponist en dirigint († [[1961]])
* [[1899]] - [[Jan Boer (dichter)|Jan Boer]], Nederlânsk dichter († [[1983]])
* [[1908]] - [[Nelson Rockefeller]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1979]])
* [[1951]] - [[Geert de Jong]], Flaamsk aktrise
* [[1961]] - [[Andrew Fletcher]], Britsk bassist en sjonger († [[2022]])
* [[1961]] - [[Toby Keith]], Amerikaansk sjonger

== Ferstoarn ==
* [[810]] - kening [[Pepyn fan Itaalje]] (* [[777]])
* [[975]] - kening [[Edgar fan Ingelân]] (* [[942]])
* [[1427]] - [[Misjelle fan Frankryk]], hartoginne-gemalinne fan [[Hartochdom Boergonje|Boergonje]] (* [[1395]])
* [[1695]] - [[Christiaan Huygens]], Nederlânsk wiskundige en natuerkundige (* [[1629]])
* [[1822]] - [[Percy Bysshe Shelley]], Ingelsk dichter († [[1792]])
* [[1859]] - kening [[Oskar I fan Sweden]] († [[1799]]).
* [[1919]] - [[Johan Andreas Dèr Mouw]], Nederlânsk dichter, taal- en letterkundige en filosoof (* [[1863]])
* [[1990]] - [[Hans Faverey]], Surinaamsk-Nederlânsk dichter (* [[1933]])
* [[2002]] - [[Peter Tetteroo (muzikant)|Peter Tetteroo]], Nederlânsks muzikant (* [[1947]])
* [[2004]] - [[Albert H. Friedlander]], Joadsk-Amerikaansk rabbyn en skriuwer (* [[1927]])
* [[2010]] - [[Frans Mallan]], Nederlânsk predikant (* [[1925]])
* [[2011]] - [[Betty Ford]], Amerikaansk presidintsfrou (* [[1918]])
* [[2015]] - [[Irwin Keyes]], Amerikaansk akteur (* [[1952]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|8 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|08]]</text>
      <sha1>synpmrngwazkl4nk8m88mpken12jvro</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084986</id>
      <parentid>1084985</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:17:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ferstoarn */ ferkearde datum</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2813" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1497]] - De [[Portegal|Portegeeske]] [[ûntdekkingsreizger]] [[Vasco da Gama]] set mei in lyte [[float]] ôf út [[Lissabon]], en begjint oan in ekspedysje nei [[Yndia]].
* [[1917]] - In [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] [[opstân]] yn [[Petrograd]] (Sint-Petersburch) mislearret, en [[Lenin]] flechtet nei [[Finlân]].
* [[2000]] - De [[Slachtemaraton]] wurdt foar de earste kear holden.
* [[2010]] - De [[Haadbrêge fan Easterwâlde]] wurdt oplevere.

== Berne ==
* [[1528]] - hartoch [[Emmanuël Filibert fan Savoaye]], lânfâd fan 'e [[Nederlannen]] († [[1580]])
* [[1621]] - [[Jean de La Fontaine]], Frânsk skriuwer († [[1695]])
* [[1726]] - [[Gerhard Nicolaas Heerkens]], Nederlânsk stikeldichter († [[1801]])
* [[1788]] - [[Eelke Jelles Eelkema]] (ek: Eelkama), Frysk keunstskilder en tekener († [[1839]])
* [[1823]] - [[Auke Boonemmer]], Frysk skriuwer († [[1894]])
* [[1821]] - [[Peter Wilhelm Janssen]], Eastfrysk-Nederlânsk keapman en filantroop († [[1903]])
* [[1838]] - [[Ferdinand von Zeppelin]], Dútsk ealman en útfiner fan it [[loftskip]] († [[1917]])
* [[1839]] - [[John D. Rockefeller]], Amerikaansk ûndernimmer († [[1937]])
* [[1871]] - [[Kornelis ter Laan]], Nederlânsk taalkundige († [[1963]])
* [[1882]] - [[Percy Grainger]], Australysk-Amerikaansk pianist, komponist en dirigint († [[1961]])
* [[1899]] - [[Jan Boer (dichter)|Jan Boer]], Nederlânsk dichter († [[1983]])
* [[1908]] - [[Nelson Rockefeller]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1979]])
* [[1951]] - [[Geert de Jong]], Flaamsk aktrise
* [[1961]] - [[Andrew Fletcher]], Britsk bassist en sjonger († [[2022]])
* [[1961]] - [[Toby Keith]], Amerikaansk sjonger

== Ferstoarn ==
* [[810]] - kening [[Pepyn fan Itaalje]] (* [[777]])
* [[975]] - kening [[Edgar fan Ingelân]] (* [[942]])
* [[1427]] - [[Misjelle fan Frankryk]], hartoginne-gemalinne fan [[Hartochdom Boergonje|Boergonje]] (* [[1395]])
* [[1695]] - [[Christiaan Huygens]], Nederlânsk wiskundige en natuerkundige (* [[1629]])
* [[1822]] - [[Percy Bysshe Shelley]], Ingelsk dichter († [[1792]])
* [[1859]] - kening [[Oskar I fan Sweden]] († [[1799]]).
* [[1919]] - [[Johan Andreas Dèr Mouw]], Nederlânsk dichter, taal- en letterkundige en filosoof (* [[1863]])
* [[1990]] - [[Hans Faverey]], Surinaamsk-Nederlânsk dichter (* [[1933]])
* [[2004]] - [[Albert H. Friedlander]], Joadsk-Amerikaansk rabbyn en skriuwer (* [[1927]])
* [[2010]] - [[Frans Mallan]], Nederlânsk predikant (* [[1925]])
* [[2011]] - [[Betty Ford]], Amerikaansk presidintsfrou (* [[1918]])
* [[2015]] - [[Irwin Keyes]], Amerikaansk akteur (* [[1952]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|8 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|08]]</text>
      <sha1>fv2gui5c9999z5rzbjd51urth691atx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084987</id>
      <parentid>1084986</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:17:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2909" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1497]] - De [[Portegal|Portegeeske]] [[ûntdekkingsreizger]] [[Vasco da Gama]] set mei in lyte [[float]] ôf út [[Lissabon]], en begjint oan in ekspedysje nei [[Yndia]].
* [[1917]] - In [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] [[opstân]] yn [[Petrograd]] (Sint-Petersburch) mislearret, en [[Lenin]] flechtet nei [[Finlân]].
* [[2000]] - De [[Slachtemaraton]] wurdt foar de earste kear holden.
* [[2010]] - De [[Haadbrêge fan Easterwâlde]] wurdt oplevere.

== Berne ==
* [[1528]] - hartoch [[Emmanuël Filibert fan Savoaye]], lânfâd fan 'e [[Nederlannen]] († [[1580]])
* [[1621]] - [[Jean de La Fontaine]], Frânsk skriuwer († [[1695]])
* [[1726]] - [[Gerhard Nicolaas Heerkens]], Nederlânsk stikeldichter († [[1801]])
* [[1788]] - [[Eelke Jelles Eelkema]] (ek: Eelkama), Frysk keunstskilder en tekener († [[1839]])
* [[1823]] - [[Auke Boonemmer]], Frysk skriuwer († [[1894]])
* [[1821]] - [[Peter Wilhelm Janssen]], Eastfrysk-Nederlânsk keapman en filantroop († [[1903]])
* [[1838]] - [[Ferdinand von Zeppelin]], Dútsk ealman en útfiner fan it [[loftskip]] († [[1917]])
* [[1839]] - [[John D. Rockefeller]], Amerikaansk ûndernimmer († [[1937]])
* [[1947]] - [[Peter Tetteroo (muzikant)|Peter Tetteroo]], Nederlânsks muzikant († [[2002]])
* [[1871]] - [[Kornelis ter Laan]], Nederlânsk taalkundige († [[1963]])
* [[1882]] - [[Percy Grainger]], Australysk-Amerikaansk pianist, komponist en dirigint († [[1961]])
* [[1899]] - [[Jan Boer (dichter)|Jan Boer]], Nederlânsk dichter († [[1983]])
* [[1908]] - [[Nelson Rockefeller]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1979]])
* [[1951]] - [[Geert de Jong]], Flaamsk aktrise
* [[1961]] - [[Andrew Fletcher]], Britsk bassist en sjonger († [[2022]])
* [[1961]] - [[Toby Keith]], Amerikaansk sjonger

== Ferstoarn ==
* [[810]] - kening [[Pepyn fan Itaalje]] (* [[777]])
* [[975]] - kening [[Edgar fan Ingelân]] (* [[942]])
* [[1427]] - [[Misjelle fan Frankryk]], hartoginne-gemalinne fan [[Hartochdom Boergonje|Boergonje]] (* [[1395]])
* [[1695]] - [[Christiaan Huygens]], Nederlânsk wiskundige en natuerkundige (* [[1629]])
* [[1822]] - [[Percy Bysshe Shelley]], Ingelsk dichter († [[1792]])
* [[1859]] - kening [[Oskar I fan Sweden]] († [[1799]]).
* [[1919]] - [[Johan Andreas Dèr Mouw]], Nederlânsk dichter, taal- en letterkundige en filosoof (* [[1863]])
* [[1990]] - [[Hans Faverey]], Surinaamsk-Nederlânsk dichter (* [[1933]])
* [[2004]] - [[Albert H. Friedlander]], Joadsk-Amerikaansk rabbyn en skriuwer (* [[1927]])
* [[2010]] - [[Frans Mallan]], Nederlânsk predikant (* [[1925]])
* [[2011]] - [[Betty Ford]], Amerikaansk presidintsfrou (* [[1918]])
* [[2015]] - [[Irwin Keyes]], Amerikaansk akteur (* [[1952]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|8 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|08]]</text>
      <sha1>a0j68nqseow5wdon0iot79f911qpebe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>18 july</title>
    <ns>0</ns>
    <id>693</id>
    <revision>
      <id>1084990</id>
      <parentid>1083360</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:20:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3321" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1290]] - [[Edwert I fan Ingelân]] ferdriuwt de [[Joaden]] út syn [[keninkryk]].
* [[1672]] - [[Bernard fan Galen]], de [[biskop]] fan [[Prinsbisdom Meunster|Meunster]], bestookt de stêd [[Grins (stêd)|Grins]] mei bommen.
* [[1925]] - De [[Dútslân|Dútsk]] [[nasjonaal-sosjalisme|nasjonaal-sosjalist]] [[Adolf Hitler]] publisearret it [[boek]] ''Mein Kampf'', wêryn't er syn [[polityk|politike]] ideeën útinoar set.
* [[1936]] - Yn [[Spanje]] fiert de [[faksisme|faksistyske]] [[generaal]] [[Francisco Franco]] in [[steatsgreep]] út tsjin it [[demokrasy|demokratysk]] keazen [[regear]] fan 'e Spaanske [[republyk]]. Dit is it begjin fan 'e [[Spaanske Boargeroarloch]], en sil liede ta fjirtich jier fan [[diktatuer]].
* [[1995]] - Yn 'e [[Tour de France]] komt de [[Itaalje|Italjaanske]] [[hurdfytser]] [[Fabio Casartelli]] sa ûngelokkich te fallen, dat er oan letsel oan 'e [[holle]] ferstjert.

== Berne ==
* [[1340]] - [[Filips fan Artevelde]], ruwaard fan [[Greefskip Flaanderen|Flaanderen]] († [[1382]])
* [[1853]] - [[Hendrik Lorentz]], Nederlânsk natuerkundige († [[1928]])
* [[1863]] - aartshartoch [[Frâns Ferdinand fan Eastenryk]] († [[1914]])
* [[1871]] - [[Oepke Noordmans]], Frysk predikant en teolooch († [[1956]])
* [[1899]] - [[John Tootoosis]], Kanadeesk aktivist en politikus († [[1989]])
* [[1914]] - [[Gino Bartali]], Italjaansk hurdfytser († [[2000]])
* [[1918]] - [[Nelson Mandela]], presidint fan [[Súd-Afrika]] († [[2013]])
* [[1921]] - [[John Glenn]], Amerikaansk astronaut en politikus († [[2016]])
* [[1928]] - [[Simon Vinkenoog]], Nederlânsk skriuwer en dichter († [[2009]])
* [[1935]] - [[Otto Bijlsma]], Frysk bestjoerder, oprjochter [[Feanhoopfestival]] († [[2011]])
* [[1938]] - [[Paul Verhoeven]], Nederlânsk regisseur
* [[1941]] - [[Stephen Holden]], Amerikaansk muzyk- en filmkritikus
* [[1945]] - [[Fritz Korbach]], Dútsk-Nederlânsk fuotbaltrener († [[2011]])
* [[1948]] - [[Cesar Zuiderwijk]], Nederlânsk drummer
* [[1962]] - [[Jack Irons]], Amerikaansk drummer
* [[1965]] - [[Marjon Wijnsma]], Frysk atlete
* [[1967]] - [[Molly Culver]], Amerikaansk aktrise en model
* [[2001]] - [[Ella Ballentine]], Kanadeesk aktrise

== Ferstoarn ==
* [[838]] - [[Freark fan Utert]], Frysk sindeling en biskop (* ±[[780]]). &lt;small&gt;''(Stjerjier ûnwis)''&lt;/small&gt;
* [[1100]] - [[Godfryd fan Bûljon]], hartoch fan [[Neder-Loataringen]] (* [[1060]])
* [[1726]] - [[Johannes Hilarides]], Frysk taalkundige, dichter, en klassikus ferstoarn (* ±[[1648]]).
* [[1744]] - [[Vincentius Antonides]], Frysk-Amerikaansk predikant (* ±[[1670]])
* [[1817]] - [[Jane Austen]], Ingelsk skriuwster (* [[1775]])
* [[1830]] - [[Ulbe Piers Draisma]], Frysk boer, ûndernimmer en bestjoerder (* [[1785]])
* [[1897]] - [[Tiberius Cornelis Winkler]], Frysk anatoom, soölooch en natoerûndersiker (* [[1822]])
* [[1919]] - [[Raymonde de Laroche]], Frânsk piloate (* [[1884]])
* [[1995]] - [[Fabio Casartelli]], Italjaansk hurdfytser (* [[1970]])
* [[2002]] - [[Sipke Veenstra]], Frysk dichter en skriuwer (* [[1924]])
* [[2015]] - [[Buddy Buie]], Amerikaansk sjonger (* [[1941]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|18 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|18]]</text>
      <sha1>lntvdkpqtm6ogbn8li92kyvcdjxb0ih</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>21 july</title>
    <ns>0</ns>
    <id>696</id>
    <revision>
      <id>1084981</id>
      <parentid>1084276</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:11:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3357" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1568]] - Yn de [[Slach by Jemgum]] wurdt [[Loadewyk fan Nassau]] ferslein troch [[Caspar de Robles]] en Alva.
* [[1831]] - [[Leopold I fan Belgje|Leopold I]] wurdt de earste kening fan [[Belgje]].
* [[1899]] - Yn Nederlân wurdt [[Steatsboskbehear]] oprjochte.
* [[1904]] - Foltôging fan de transsibearyske spoarline. 
* [[1914]] - [[Seth Barnes Nicholson]] ûntdekt [[Sinope]], in moanne fan [[Jupiter (planeet)|Jupiter]].
* [[1919]] - [[Anthony Fokker]] stiftet yn Amsterdam syn eigen fleantúchfabryk.
* [[1947]] - Begjin fan de earste [[polisjonele aksjes]] yn [[Nederlânsk-Ynje]].
* [[1969]] - de Amearikaan [[Neil Armstrong]] set as earste minske foet op de [[Moanne (himellichem)|Moanne]].
* [[1974]] - De Belgyske hurdfytser [[Eddy Merckx]] wint de [[Omgong fan Frankryk]].
* [[1983]] - Op de [[Súdpoal]] wurdt in temperatuer mjitten fan - 89,2 graden Celsius, de leechste temperatuer ea op ierde fêststeld.
* [[1986]] - [[Joop den Uyl]] treedt ôf as fraksjefoarsitter fan de [[Partij fan de Arbeid|PvdA]]; hy wurdt opfolge troch [[Wim Kok]].

== Berne ==
* [[356 f.Kr.]] - [[Aleksander de Grutte]], Gryksk feroverder en keizer († [[323 f.Kr.]]) &lt;small&gt;(mooglik berne op [[20 july]])&lt;/small&gt;
* [[1648]] - [[John Graham fan Claverhouse, 1e boarchgreve fan Dundee]], Skotks ealman en jakobyt († [[1689]])
* [[1813]] - [[Hendrik Pasma]], Frysk dichter († [[1890]])
* [[1845]] - [[Antonie Ewoud Jan Holwerda]] Nederlânsk heechlearaar († [[1922]])
* [[1899]] - [[Ernest Hemingway]], Amerikaansk skriuwer en Nobelpriiswinner († [[1961]])
* [[1902]] - [[Belcampo]] (Herman Schönfeld Wichers), Nederlânsk skriuwer († [[1990]])
* [[1905]] - [[Pita Grilk]], Skiermûntseager dichteresse († [[1980]])
* [[1922]] - [[Mollie Sugden]], Britsk aktrise († [[2009]])
* [[1924]] - [[Don Knotts]], Amerikaansk akteur en komyk († [[2006]])
* [[1928]] - [[John B. Keane]], Iersk skriuwer († [[2002]])
* [[1943]] - [[Jan Tuttel]], Nederlânsk natoerbeskermer, kollumnist, publisist en programmamakker († [[2006]])
* [[1947]] - [[Petrus Griepink]], Nederlânsk keunstner
* [[1951]] - [[Robin Williams]], Amerikaansk akteur en komyk († [[2014]])
* [[1968]] - [[Racquel Darrian]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1981]] - [[Fernando Alonso]], Spaansk autokoereur
* [[1986]] - [[Sofiane Zermani]], Frânsk rapper en akteur

== Ferstoarn ==
* [[1006]] of [[1007]] - [[Gisela fan Boergonje]], hartoginne-gemalinne fan [[Beieren]] (* [[950]])
* [[1796]] - [[Robert Burns]], Skotsk dichter (* [[1759]])
* [[1870]] - [[Josef Strauss]], Eastenryksk komponist (* [[1827]])
* [[1900]] - [[Albert Breunissen Troost]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1832]])
* [[1944]] - [[Claus von Stauffenberg]], Dútsk militêr en fersetsman (* [[1907]])
* [[1944]] - [[Jan Lever]], Nederlânsk fersetsstrider (* [[1922]]). &lt;small&gt;''(Stjerdatum faaks [[21 augustus]])''&lt;/small&gt;
* [[1974]] - [[Jacob Jongbloed]], Frysk fysiolooch (* [[1895]])
* [[1984]] - [[Jan Cottaar]], Nederlânsk sportferslachjouwer (* [[1915]])
* [[2005]] - [[Jan Pyt Janzen]], Frysk skiedkundige en publisist (* [[1945]])
* [[2019]] - [[Jelena Grigorjeva]], Russysk minskerjochte-aktiviste (* [[1978]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|21 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|21]]</text>
      <sha1>oiwqvvrn52opovdluy4i5sltppq2jm7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>26 july</title>
    <ns>0</ns>
    <id>701</id>
    <revision>
      <id>1084995</id>
      <parentid>1083799</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:24:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2867" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1228]] - [[Fransiskus fan Assisy]] wurdt [[hillich]] ferklearre.
* [[1672]] - De oanfal fan 'e [[Kristoffel Bearend fan Galen|biskop fan Münster]] op Fryslân wurdt tsjinholden troch [[Hâns Willem fan Aylva]].
* [[1678]] - [[Ingelân]] en de Republyk slute frede.
* [[1757]] - [[Slach by Hastenbeck]]. De allieerde striidkrêften fan it [[keurfoarstendom Hannover]], [[Hessen]] en [[Brunswyk (lân)|Brunswyk]] waarden ferslein troch in Frânsk leger. Dit resultearre úteinlik yn de besetting fan Hannover.
* [[1783]] - It earste [[eksersysjegenoatskip]] ''De Frijheid'' yn [[Dordrecht]] oprjochte. De [[Patriotten]] wolle de âlde frijheid weroverje op de Oranjes.
* [[1887]] - [[Esperanto]] wurdt publisearre troch [[Ludovich Zamenhof]].

== Berne ==
* [[1838]] - [[Silas Soule]], Amerikaansk militêr en abolysjonist († [[1865]])
* [[1856]] - [[George Bernard Shaw]], Iersk toanielskriuwer en -kritikus († [[1950]])
* [[1894]] - [[Aldous Huxley]], Ingelsk-Amearikaansk skriuwer († [[1963]])
* [[1897]] - [[Paul Gallico]], Amerikaansk sjoernalist en skriuwer († [[1976]])
* [[1926]] - [[James Best]], Amerikaansk akteur († [[2015]])
* [[1936]] - [[Nico ter Linden]] –  Nederlânsk predikant († [[2018]])
* [[1943]] - [[Mick Jagger]], Ingelsk sjonger 
* [[1945]] - [[Helen Mirren]], Ingelsk aktrise
* [[1946]] - [[Thom van der Goot]], Nederlânsk teäterdirekteur en regisseur
* [[1949]] - [[Roger Taylor (Queen)|Roger Taylor]], Ingelsk drummer
* [[1964]] - [[Sandra Bullock]], Amerikaansk aktrise
* 1964 - [[Johan Leutscher]], Frysk roeier
* [[1982]] - [[Delilah Strong]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1983]] - [[Naomi van As]], Nederlânsk hockeyspylster en presintatrise

== Ferstoarn ==
* [[1504]] - keninginne [[Isabella I fan Kastylje]] (* [[1451]])
* [[1744]] - [[Jan Thomas]], Frysk boer en dopersk (leafde)preker (* [[1682]])
* [[1764]] - [[Jacobus Deketh]], Frysk marine-ofsier (* [[1726]])
* [[1918]] - [[Fanny zu Reventlow]], Dútsk skriuwster, keunstneresse en oersetster (* [[1871]])
* [[1942]] - [[Titus Brandsma]] ([[kleasternamme]] fan Anno Sjoerd Brandsma), Frysk preester en fersetsman (* [[1881]])
* [[2002]] - [[André Roosenburg]], Nederlânsk fuotballer (* [[1923]])
* [[2009]] - [[Merce Cunningham]], Amerikaansk koreograaf (* [[1919]])
* [[2013]] - [[J.J. Cale]],  Amearikaansk gitarist en sjonger (* [[1938]])
* 2013 - [[Sung Jae-ki]], Súdkoreaansk manljusrjochte-aktivist (* [[1967]])
* [[2015]] - [[Flora MacDonald (politika)|Flora MacDonald]], Kanadeesk politika (* [[1926]])
* 2015 - [[Bobbi Kristina Brown]] Amerikaansk sjongeres (* [[1993]])
* [[2020]] - [[Olivia de Havilland]], Britsk-Amerikaanske aktrise (* [[1916]])
{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|26 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|26]]</text>
      <sha1>5t8kejzj32zzr1fqgn8jwgji3b6svew</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>4 augustus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>710</id>
    <revision>
      <id>1084962</id>
      <parentid>1083809</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:48:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4971" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1617]] - De [[Steaten fan Hollân]] nimme de ''Scherpe Resolutie'' oan: de [[stêd]]en fan Hollân wurde machtige om [[wardjilder]]s yn 'e tsjinst te nimmen om [[rebûlje]] del te twingjen. Mei dit beslút komt de [[riedpinsjonaris]] [[Johan van Oldenbarnevelt]] frontaal yn botsing mei [[steedhâlder]] [[Maurits fan Oranje-Nassau]]. Neffens dyselde falt it oannimmen en ôftankjen fan troepen ûnder it foech fan 'e [[Steaten-Generaal]].
* [[1801]] - In nije [[Frankryk|Frânske]] [[grûnwet]] jout [[Napoleon Bonaparte]] mear macht.
* [[1873]] - Yn it ramt fan 'e [[Yellowstone-ekspedysje (1873)|Yellowstone-ekspedysje]] fynt yn [[Montana]] de [[Slach by Honsinger Bluff]] plak tusken it [[Amerikaanske Leger]] en de [[Lakota (folk)|Lakota]]-[[Yndianen]], dy't einiget yn in [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] oerwinning.
* [[1914]] - Yn 'e [[Earste Wrâldoarloch]] falle [[Dútslân|Dútske]] troepen [[Belgje]] binnen. [[Grut-Brittanje]], dat de Belgyske [[neutraliteit]] garandearre hie, ferklearret dêrop Dútslân de [[oarloch]].
* [[1944]] - [[Anne Frank]], har [[heit]] en [[mem]] en har âldere [[suster]] wurde, nei ferret te wêzen, oppakt yn [[Amsterdam]].
* [[1945]] - [[Prinsesse]] [[Juliana fan de Nederlannen|Juliana]] en har [[gesin]] komme út ballingskip yn [[Kanada]] werom nei [[Nederlân]].
* [[1966]] - [[Loebas Oosterbeek]] rjochtet de [[Feriening Fan Tsjinstplichtige Militêren]] (VVDM) op.
* [[1979]] - [[Bontebok]] krijt de offisjele [[doarp]]sstatus.
* [[1995]] - [[Kroaasje]] lansearret [[Operaasje Stoarm]], en wit de [[Krajina]] en [[West-Slavoanje]] werom te feroverjen op [[Servje|Servyske]] troepen.
* [[1996]] - Sluting fan 'e [[Olympyske Simmerspullen 1996|Olympyske Simmerspullen]] yn [[Atlanta]].
* [[2004]] - Johan Abma, Pieter Scharringa en Daniël Iseger, winne de [[PC 2004|147e edysje]] fan 'e [[PC]]; Iseger wurdt útroppen ta kening fan 'e partij. 
* [[2005]] - [[Keninginne]] [[Beatrix fan de Nederlannen|Beatrix]] besiket de [[provinsje]] [[Fryslân]] yn 'e rige fan provinsjebesites fanwegen har 25-jierrich jubileum op 'e troan.
* [[2010]] - De [https://frr.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Hoodsid Noardfryske Wikipedy] set útein.

== Berne ==
* [[1630]] - [[Elizabeth fan Oranje-Nassau (1630)|Elizabeth fan Oranje-Nassau]], Nederlânsk ealfrouwe († [[1630]])
* [[1687]] - [[Jehan Willem Friso fan Nassau-Dietz]], steedhâlder fan [[Fryslân]], [[Grinslân]] en [[Drinte]] († [[1711]])
* [[1755]] - [[Nicolas-Jacques Conté]], Frânsk keunstskilder en útfiner († [[1806]])
* [[1900]] - [[Elizabeth Bowes-Lyon]], Britsk Keninginne-Mem († [[2002]])
* [[1901]] - [[Louis Armstrong]], Amerikaansk muzikant en sjonger († [[1971]])
* [[1905]] - [[Abeid Karume]], Tanzaniaansk politikus († [[1972]])
* [[1928]] - [[Wâtse Hiddema]], Frysk dokter, bestjoerder en frisiast († [[2011]])
* 1928 - [[Frank Leyendekker]], Frysk-Amerikaansk boer en hynsteman († [[2022]])
* [[1933]] - [[Rudi van Dantzig]], Nederlânsk balletdûnser en koreograaf († [[2012]])
* [[1934]] - [[Rutger Kopland]], Nederlânsk dichter en essayist († [[2012]])
* [[1957]] - [[Hilbert van der Duim]], Frysk hurdrider
* [[1945]] - [[Joop Boomsma]], Frysk skriuwer († [[2018]])
* [[1961]] - [[Barack Obama]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]]
* [[1964]] - [[Jan Tekstra]], Frysk sjonger, muzikant en komponist
* 1964 - [[Wout Zijlstra]], Frysk krêftsporter
* [[1997]] - [[Zaya Cassidy]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1060]] - kening [[Hindrik I fan Frankryk]] (* [[1008]])
* [[1578]] - kening [[Sebastiaan I fan Portegal]] (* [[1554]])
* [[1630]] - [[Elizabeth fan Oranje-Nassau (1630)|Elizabeth fan Oranje-Nassau]], Nederlânsk ealfrouwe (* [[1630]])
* [[1769]] - [[Johann Hermann Knoop]], Dútsk pomolooch en wittenskipper (* [[1700]])
* [[1871]] - [[Anne Frânses Jongstra]], Frysk politikus (* [[1808]])
* [[1873]] - [[John Honsinger]], Amerikaansk legerbistedokter (* 18??)
* [[1875]] - [[Hans Christian Andersen]], Deensk mearkeskriuwer (* [[1805]])
* [[1930]] - [[Siegfried Wagner]], Dútsk komponist (* [[1869]])
* [[1955]] - [[Jacob Nieweg]], Frysk keunstskilder (* [[1877]])
* [[1996]] - [[Jikke Ozinga]], hotelhâldster en markant Snitser (* [[1906]])
* [[1997]] - [[Jeanne-Louise Calment]], Frânsk rekôrhâldster (âldste minske ea) (* [[1875]])
* [[2003]] - [[James Welch (skriuwer)|James Welch]], Amerikaansk skriuwer (* [[1940]])
* [[2006]] - [[Steve Irwin]], Australysk natoerfilmer en dieretúndirekteur (* [[1962]])
* [[2009]] - [[Roel Brandt]]  Nederlânsk argeolooch en bestjoerder (* [[1940]])
* [[2011]] - [[Henk Alkema]], Frysk komponist en muzykpedagooch (* [[1944]])
* [[2021]] - [[Paul Johnson (muzykprodusint)|Paul Johnson]], Amerikaansk DJ en muzykprodusint (* [[1971]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Augustus|04]]</text>
      <sha1>9f7j2j8xoz1qbvzzoml1k1l9t5v3hmg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>5 augustus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>711</id>
    <revision>
      <id>1084974</id>
      <parentid>1084299</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:06:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3945" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1667]] - [[Ingelân]] tekenet de [[Frede fan Breda]] mei de [[Republyk fan 'e Feriene Nederlannen]]. Dit [[ferdrach]] makket in ein oan 'e [[Twadde Ingelske Oarloch]]. Ingelân hâldt [[New York (stêd)|New York]], mar jout [[Sint-Eustatius]] en [[Saba]] werom. Ek docht it ôfstân fan [[Suriname]] en fan [[Kormantyn]], in [[fort]] yn [[West-Afrika]]. It fersoepelet de [[Akte fan Navigaasje]] en jout syn oanspraken op [[Pulau Run]], yn 'e [[Banda-eilannen]], op. Dit is in grutte oerwinning foar de Republyk en benammen foar [[riedpinsjonaris]] [[Johan de Witt]].
* [[1754]] - De âldst bekende [[hurdsilen|hurdsylwedstryd]] wurdt beskreaun as Aarnt Hânses, [[Kastlein (weard)|weard]] yn ''De Jonge Prins'' te [[Grou (plak)|Grou]], in wedstryd fersile lit.
* [[1781]] - Yn it ramt fan 'e [[Fjirde Ingelske Oarloch]] fynt op 'e [[Noardsee]] de [[Slach by de Doggersbank (1781)|Slach by de Doggersbank]] plak. De [[Ingelân|Ingelske]] [[float]] falt in [[Steatsk]] konfoai oan by de [[Doggersbank]]. De [[seeslach]] einiget feitlik ûnbeslist, mar wurdt yn 'e [[Republyk fan 'e Feriene Nederlannen]] as in geweldige oerwinning fierd. 
* [[1851]] - It [[Ferdrach fan Mendota]] wurdt sletten tusken de [[Feriene Steaten]] en de [[Mdewakanton]]- en [[Wahpekûte]]-stammen fan 'e [[Eastlike Dakota (folk)|Eastlike&amp;nbsp;Dakota]]-[[Yndianen]]. Hjirby krije de Feriene Steaten grutte dielen fan súdlik [[Minnesota]] yn 'e hannen.
* [[1947]] - De [[Earste Polysjonele Aksje]] yn [[Nederlânsk-Ynje]] wurdt beëinige.
* [[1971]] - It [[Stifting Juckema Siderius Fûns|Juckema Siderius Fûns]] foar maatskiplike en kulturele projekten wurdt ynsteld.
* [[2016]] - Iepening fan 'e [[Olympyske Simmerspullen 2016|Olympyske Simmerspullen]] yn [[Rio de Janeiro]].

== Berne ==
* [[1715]] - [[Sjarlotte Sofy fan Aldenburch]], Eastfrysk ealfrouwe en feministe († [[1800]])
* [[1723]] - [[Marije fan Hannover, lângrevinne fan Hessen-Kassel|Marije fan Hannover]], lângrevinne-gemalinne fan [[Hessen-Kassel]] († [[1772]])
* [[1850]] - [[Guy de Maupassant]], Frânsk skriuwer († [[1893]])
* [[1866]] - [[Tjipke Postma]], Frysk skipper en folksdichter († [[1956]])
* [[1887]] - [[Hendrik Voordewind]],  Nederlânsk skriuwer en plysjeman († [[1972]])
* [[1914]] - [[Sem Dresden (skriuwer)|Sem Dresden]], Nederlânsk literatuerwittenskipper († [[2002]])
* [[1930]] - [[Neil Armstrong]], Amerikaansk astronaut († [[2012]])
* [[1939]] - [[Irene fan Oranje-Nassau]], Nederlânsk prinsesse 
* [[1952]] - [[Geke Faber]], Frysk politika en bestjoerder
* [[1958]] - [[Sjon Stellinga]], Nederlânsk politikus
* [[1961]] - [[Tawny Kitaen]], Amerikaansk aktrise en presintatrise
* [[1976]] - [[Jewel De'Nyle]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1978]] - [[Rita Faltoyano]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[1985]] - [[Salomon Kalou]], Ivoriaansk fuotballer
* [[1987]] - [[Lexi Belle]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1989]] - [[Veronica van Hoogdalem]], Nederlânsk presintatrise

== Ferstoarn ==
* [[1157]] - greve [[Durk VI fan Hollân]] (* 10??)
* [[1810]] - [[Gadso Coopmans]], Frysk medikus en dichter (* [[1746]])
* [[1881]] - [[Bûnte Sturt]] (''Spotted Tail''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1823]])
* [[1895]] - [[Friedrich Engels]], Dútsk filosoof en grûnlizzer fan it [[kommunisme]] (* [[1820]])
* [[1954]] - [[Pieter Albert Vincent van Harinxma thoe Slooten]], Frysk politikus (* [[1870]])
* [[1962]] - [[Marilyn Monroe]] (Norma Jean Baker), Amerikaansk aktrise en sekssymboal (* [[1926]])
* [[1984]] - [[Richard Burton (akteur)|Richard Burton]], Welsk akteur (* [[1925]])
* [[1991]] - [[Soichiro Honda]], Japansk autofabrikant (* [[1906]])
* [[2006]] - [[Martinus Baaijens]], Nederlânsk ûnderwiissaakkundige (* [[1916]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Augustus|05]]</text>
      <sha1>awxgz2yz0nexz2i0st040oe0ue5xhtu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>8 augustus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>714</id>
    <revision>
      <id>1084959</id>
      <parentid>1084421</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:44:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3584" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
[[Ofbyld:Jouster toren.JPG|thumb|right|100px|De Jouster Toer]]
* [[449]] - It [[Twadde Konsylje fan Efeze]] fan 'e [[Roomsk-Katolike Tsjerke]] wurdt iepene yn 'e [[stêd]] [[Efeze]], yn [[Lyts-Aazje]].
* [[1628]] - [[Grytman]] [[Hobbe fan Baerdt]] leit de earste [[bakstien|stien]] foar de [[Jouster Toer]].
* [[1697]] -  De [[Grutte Ambassade]] fan [[tsaar]] [[Peter de Grutte]] fan [[Ruslân]] (de tsaar sels ynbegrepen) arrivearret yn 'e [[Republyk fan 'e Feriene Nederlannen]].
* [[1786]] - De earste [[berchbeklimmen|beklimming]] fan 'e [[Mont Blanc]] troch [[Jacques Balmat]] en [[Michel Paccard]].
* [[1876]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[útfiner]] [[Thomas Alva Edison]] kriget [[oktroai]] op 'e [[stinselmasine]].
* [[1882]] - De [[Nederlânske Tramwei Maatskippij]] (NTM) iepenet de line [[Snits (stêd)|Snits]]-[[Boalsert (stêd)|Boalsert]].
* [[2006]] - In [[ierdbeving]] (3,5 op 'e [[skaal fan Richter]]) treft [[Grinslân]]. De oarsaak is wierskynlik de pleatslike [[ierdgas|gaswinning]].
* [[2008]] - Iepening fan 'e [[Olympyske Simmerspullen 2008|Olympyske Simmerspullen]] yn [[Peking]].

== Berne ==
* [[1705]] - [[Gustaaf Willem baron fan Imhoff]], Eastfrysk-Nederlânsk koloniaal bestjoerder († [[1750]])
* [[1746]] - [[Hieronymus van Alphen]], Nederlânsk dichter († [[1803]])
* [[1750]] - [[Johannes Lambertus Huber]], Frysk bestjoerder en patriot († [[1826]])
* [[1833]] - [[Jacob Pieters Asman]], Frysk skriuwer († [[1902]])
* [[1834]] - [[James W. Forsyth]], Amerikaansk militêr († [[1906]])
* [[1839]] - [[Nelson A. Miles]], Amerikaanske militêr († [[1925]])
* [[1874]] - [[Willem van Schaik]], Frysk keunstskilder en tekener († [[1938]])
* [[1899]] - [[Siegfried van Praag]], Nederlânsk skriuwer († [[2002]])
* [[1921]] - [[Esther Williams]], Amerikaansk aktrise en swimster († [[2013]])
* [[1935]] - [[Donald P. Bellisario]], Amerikaansk tillefyzjeprodusint, regisseur en senarioskriuwer
* [[1949]] - [[Danny Peary]], Amerikaansk publisist en filmkritikus
* 1949 - [[Ids Willemsma]], Frysk keunstner
* [[1951]] - [[Louis van Gaal]], Nederlânsk fuotbaltrener
* [[1961]] - [[Annemieke Verdoorn]], Nederlânsk aktrise
* [[1966]] - [[Jimbo Wales]], Amerikaansk ûndernimmer (oprjochter fan [[Wikipedia]])
* [[1968]] - [[Kyra Phillips]], Amerikaansk nijslêzeresse en ferslachjouster
* [[1986]] - [[Peyton List (1986)|Peyton List]], Amerikaansk aktrise
* [[1993]] - [[Kawennáhere Devery Jacobs]], Kanadeesk aktrise

== Ferstoarn ==
* [[117]] - keizer [[Trajanus]] fan it [[Romeinske Ryk]] (* [[53]])
* [[1002]] - [[Almanzor]] (Abû Aämir Mohammed ibn Abdûlla ibn Abi Aämir al-Hadjyb al-Mansoer bi-Ila), fizier fan it [[Kalifaat Kordoba]] (* [[938]])
* [[1638]] - [[Douwe fan Aylva]], Frysk grytman, dykgraaf en politikus (* [[1579]])
* [[1651]] - [[Amalia Elizabeth fan Hanau-Münzenberg]], lângrevinne-gemalinne fan [[Hessen-Kassel]] (* [[1602]])
* [[1892]] - [[Age Looxma Ypeij]], Frysk grutgrûnbesitter en filantroop (* [[1833]])
* [[1921]] - [[Esther Williams]], Amerikaansk aktrise (* [[2013]])
* [[2005]] - [[Barbara Bel Geddes]], Amerikaansk aktrise (* [[1922]])
* [[2007]] - [[Gesina Lechte-Siemer]], Sealterfrysk skriuwster (* [[1911]])
* [[2019]] - [[Loek Caspers]], Nederlânsk fersetsstrydster (* [[1924]])
* [[2020]] - [[Popke van der Zee]], Frysk learaar, toanielakteur en oersetter (* [[1956]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Augustus|08]]</text>
      <sha1>261hzt0ac065mmf3onpam3qqfs5hn0d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>9 augustus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>715</id>
    <revision>
      <id>1084969</id>
      <parentid>1071977</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:54:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3446" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[378]] - Yn 'e [[Slach by Adrianopel]] lijt it [[Romeinske Ryk|Romeinske]] [[leger (lânmacht)|leger]] in swiere nederlaach tsjin 'e [[Westgoaten]], dy't sjoen wurdt as it begjin fan 'e delgong fan it [[Westromeinske Ryk]].
* [[1138]] - In swiere [[ierdbeving]] treft de [[Syrje|Syryske]] [[stêd]] [[Aleppo]], mei likernôch 230.000 deaden ta gefolch.
* [[1483]] - De [[Sikstynske Kapel]] yn it [[Fatikaan]] wurdt offisjeel ynwijd.
* [[1559]] - [[Willem fan Oranje]] wurdt [[steedhâlder]] fan [[Hollân]] en [[Seelân]].
* [[1842]] - Troch it sluten fan it [[Webster-Ashburton Ferdrach]] wurdt it ferrin fan 'e grins fêstlein tusken de [[Feriene Steaten]] en de [[Grut-Brittanje|Britske]] [[koloanje]]s dy't letter [[Kanada]] foarmje sille. 
* [[1910]] - De [[Noarwegen|Noarske]] [[ûntdekkingsreizger]] [[Roald Amundsen]] set mei syn [[skip]] de ''[[Fram (skip)|Fram]]'' ôf út [[Oslo|Kristiania]], mei as bestimming [[Antarktika]].
* [[1942]] - De [[Britsk-Ynje|Britsk-Yndyske]] [[aktivist]] [[Mahatma Gandhi]] wurdt [[arrestaasje|arrestearre]]..
* [[1945]] - Yn 'e [[Twadde Wrâldoarloch]] wurdt de [[Fat Man|twadde Amerikaanske atoombom]] op 'e [[Japan]]ske stêd [[Nagasaki]] smiten. Der falle 39.000 oant 80.000 deaden.
* [[1986]] - De [[Ingelân|Ingelske]] [[band]] [[Queen]] jout syn lêste konsert mei [[Freddie Mercury]], yn [[Boedapest]].
* [[1992]] - Sluting fan 'e [[Olympyske Simmerspullen 1992|Olympyske Simmerspullen]] yn [[Barseloana (stêd)|Barseloana]].

== Berne ==
* [[1603]] - [[Johannes Coccejus]], Dútsk-Nederlânsk teolooch en filosoof († [[1669]])
* [[1722]] - [[Augustus Willem fan Prusen]], Prusysk prins († [[1758]])
* [[1885]] - [[Clément van Maasdijk]], Nederlânsk fleander en loftfeartpionier († [[1910]])
* [[1910]] - [[Nuttert Timmerman]], Frysk bestjoerder yn 'e draafsport († [[1981]])
* [[1919]] - [[Joop den Uyl]], premier fan [[Nederlân]] († [[1987]])
* [[1920]] - [[Tormod Skagestad]], Noarsk skriuwer en dichter († [[1997]])
* [[1920]] - [[Eddy de Jongh (fotograaf)|Eddy de Jongh]], Nederlânsk fotograaf († [[2002]])
* [[1923]] - [[Gerrit Kouwenaar]], Nederlânsk dichter en skriuwer († [[2014]])
* [[1941]] - [[Anne Huitema]], Frysk byldzjend keunstner
* [[1946]] - [[Rinus Gerritsen]], Nederlânsk bassist
* [[1963]] - [[Whitney Houston]], Amerikaanske sjongster († [[2012]])
* [[1970]] - [[Stacy Valentine]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1976]] - [[Rhona Mitra]], Ingelsk aktrise
* [[1980]] - [[Gijs Naber]], Nederlânsk akteur

== Ferstoarn ==
* [[1625]] - [[Marcus Lycklama à Nijeholt]], Frysk politikus, abbekaat en rjochtsgelearde (* [[1573]])
* [[1763]] - [[Jan Althuysen]], Frysk skriuwer (* [[1715]])
* [[1817]] - hartoch [[Leopold III Freark Frâns fan Anhalt-Dessau]] (* [[1740]])
* [[1854]] - [[Oerwinnende Bear]] (''Conquering Bear''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1800]])
* [[1877]] - [[Sybrand van Beyma]], Frysk politikus en jurist (* [[1812]])
* [[1903]] - [[Onno Klopp]], Eastfrysk skiedkundige (* [[1822]])
* [[1975]] - [[Dmitri Sjostakovitsj]], Russysk komponist en pianist (* [[1906]])
* [[2001]] - [[Abe Bonnema]], Frysk arsjitekt (* [[1926]])
* [[2009]] - [[Tony Feitsma]], Frysk taalkundige en publisiste (* [[1928]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Augustus|09]]</text>
      <sha1>c9ifix9n6gmwldg1ru1axsofih5ggys</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>18 augustus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>724</id>
    <revision>
      <id>1084997</id>
      <parentid>1083908</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:26:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2920" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1397]] - [[Slach op de Menamer-mieden]] tusken [[Skieringers]] en [[Fetkeapers]]
* [[1913]] - De [[FIFA]] yntrodusearret in nije regel - by in frije trap moatte de tsjinstanners 10 Ingelske jelne (9,15 meter) wei bliuwe.
* [[1941]] - De earste twahûndert finzenen komme oan yn kamp Amersfoart. It is in groep kommunisten dy't earder ynternearre wienen yn kamp Schoorl. 
* [[1960]] - De earste antikonsepsjepil komt op de merk. 
* [[1964]] - [[Súd-Afrika]] wurdt útsletten fan de [[Olympyske Spullen]] út reden fan de [[apartheid]]polityk.
* [[1971]] - [[Austraalje (lân)|Austraalje]] en [[Nij Seelân]] lûke harren troepen werom út [[Fietnam]].
* [[2018]] - De [[Nederlân]]ske [[swimmer]] en [[Olympyske Spullen|Olympysk kampioen]] [[Maarten van der Weijden]] giet fan start foar syn [[11stêdeswimtocht (2018)|11stêdeswimtocht]], wêrby't er [[swimmen]]d de rûte fan 'e [[Alvestêdetocht]] ôflizze wol.

== Berne ==
* [[1830]] - keizer [[Frâns Joazef I fan Eastenryk]] († [[1916]])
* [[1904]] - [[Max Factor]], Poalsk-Amerikaansk ûndernimmer († [[1996]])
* [[1918]] - [[Piet Keijzer]], Nederlânsk hurdrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[2008]])
* [[1923]] - [[André Roosenburg]], Nederlânsk fuotballer († [[2002]])
* [[1925]] - [[Jan de Soet]], Nederlânsk bestjoerder, topman fan de [[KLM]] († [[2012]])
* [[1927]] - [[Rosalynn Carter]], Amerikaansk presidintsfrou
* [[1931]] - [[Hans van Mierlo]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[1933]] - [[Roman Polanski]], Poalsk-Frânsk regisseur en filmprodusint
* [[1936]] - [[Robert Redford]], Amerikaansk akteur, regisseur en filmprodusint
* [[1941]] - [[Carter Camp]], Amerikaansk aktivist († [[2013]])
* [[1946]] - [[Leonard George (akteur)|Leonard George]], Kanadeesk akteur († [[2017]])
* [[1958]] - [[Madeleine Stowe]], Amerikaansk aktrise
* [[1989]] - [[London Keyes]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1996]] - [[Alana Summers]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[472]] - [[Risimer]], Goatysk hearsker oer [[Itaalje]] (* ±[[405]])
* [[1227]] - [[Dzjengis Khan]], grutkhan fan de [[Mongoalen]] (* [[1162]])
* [[1304]] - [[Willem fan Gulik de Jongere]], Flaamsk-Dútsk ealman  (* [[1275]])
* [[1850]] - [[Honoré de Balzac]], Frânsk skriuwer (* [[1799]])
* [[1940]] - [[Walter P. Chrysler]], Amerikaansk autofabrikant (* [[1875]])
* [[2002]] - [[Johan Bok]], Frysk musikus (* [[1929]])
* [[2004]] - [[Lieuwe Heine Bouma]], Frysk oersetter (* [[1919]])
* [[2012]] - [[Scott McKenzie]], Amerikaansk sjonger (* [[1939]])
* [[2016]] - [[Marijke Jongbloed]], Frysk dokumintêremakster (* [[1956]])
* [[2018]] - [[Kofi Annan]], Ganeesk diplomaat en siktaris-generaal fan 'e [[Feriene Naasjes]] (* [[1938]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Augustus|18]]</text>
      <sha1>313d4mhi6b6mzs3n8io3f4jsgo0wk2a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>24 augustus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>730</id>
    <revision>
      <id>1085004</id>
      <parentid>1084730</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:34:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3191" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1572]] - De [[Bartoloméusnacht]] einiget, ek wol bekend as de [[Bloedbrulloft]], wêrby't yn [[Parys]] troch ekstremistyske [[roomsen]] 2.000 [[hugenoaten]] om ôfslachte wurde.
* [[1767]] - De earste offisjele [[fierljeppen|fierljepwedstriid]] wurdt holden yn [[Baard]].
* [[1815]] - De earste [[Nederlân]]ske [[grûnwet]] komt ta stân.
* [[1912]] - It [[Distrikt Alaska]], in [[ûnorganisearre territoarium]] fan 'e [[Feriene Steaten]], wurdt [[bestjoer]]lik herfoarme ta it [[Territoarium Alaska]].
* [[1913]] - Iepening fan it [[spoarwegen|stasjontsje]] [[Moarre]]/[[Ljussens]]. 
* [[1930]] - De [[Izertoer]], oan 'e [[Belgje|Belgyske]] [[rivier]] de [[Izer (rivier)|Izer]], wurdt ynwijd.
* [[1991]] - [[Armeenje]] en de [[Oekraïne]] roppe de ûnôfhinklikheid út en meitsje har los fan 'e [[Sovjet-Uny]].
* [[1995]] - Under massale [[media]]belangstelling wurdt wrâldwiid ''[[Windows 95]]'' fan [[Microsoft]] lansearre. 
* [[2006]] - De [[Ynternatsjonale Astronomyske Uny]] yntrodusearret it begryp '[[dwerchplaneet]]', wêrmei't [[Pluto (planeet)|Pluto]] syn status fan '[[planeet]]' ferlieze soe.
* [[2008]] - Sluting fan 'e [[Olympyske Simmerspullen 2008|Olympyske Simmerspullen]] yn [[Peking]].

== Berne ==
* [[1198]] - kening [[Aleksander II fan Skotlân]] († [[1249]])
* [[1210]] - greve [[Floaris IV fan Hollân]] († [[1234]])
* [[1772]] - kening [[Willem I fan de Nederlannen]] († [[1843]])
* [[1834]] - [[Frederick Benteen]], Amerikaansk militêr († [[1898]])
* [[1845]] - [[James Calhoun (militêr)|James Calhoun]], Amerikaansk militêr († [[1876]])
* [[1851]] - [[Luther Hare]], Amerikaansk militêr († [[1929]])
* [[1885]] - [[Jacob Bleeker]], Nederlânsk boargemaster († [[1961]])
* [[1899]] - [[Jorge Luis Borges]], Argentynsk skriuwer († [[1986]])
* 1899 - [[Johan Fabricius]], Nederlânsk skriuwer († [[1981]])
* [[1926]] - [[Willem Poiesz]], Frysk ûndernimmer, mei-oprjochter Poieszsupermerken († [[2012]])
* [[1929]] - [[Jasser Arafat]], Presidint fan Palestina († [[2004]])
* [[1952]] - [[Linton Kwesi Johnson]], Jamaikaansk dub-dichter
* [[1916]] - [[Reimer van Tuinen]], Frysk skriuwer († [[2006]])
* [[1995]] - [[Sierra Santos]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1042]] - keizer [[Michael V fan Byzantium]] (* ±[[1015]])
* [[1217]] - [[Eustaas de Mûnts]], Frânsk strûk- en seerôver (* ±[[1170]])
* [[1572]] - [[Gaspard fan Coligny]], Frânsk admiraal en foaroanman fan 'e [[hugenoaten]] (* [[1519]])
* [[1680]] - [[Ferdinand Bol]], Nederlânsk keunstskilder, etser en tekener (* [[1616]])
* [[1940]] - [[Paul Nipkow]], Dútsk útfiner en tillefyzjepionier (* [[1860]])
* [[1965]] - [[Ids Wiersma]], Frysk keunstskilder (* [[1878]])
* [[2002]] - [[Cornelis Johannes van Houten]],  Nederlânsk astronoom (* [[1920]])
* [[2012]] - [[Eppe Otter]], Frysk pionier [[Feanhoopfestival]] (* [[1930]])
* [[2014]] - lord [[Richard Attenborough]], Ingelsk akteur, filmregisseur en filmprodusint (* [[1923]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Augustus|24]]</text>
      <sha1>54u0ous0z5rnvtwvxoeoxlutlq8aq87</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>25 augustus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>731</id>
    <revision>
      <id>1085007</id>
      <parentid>1074957</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:39:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3718" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1561]] - [[Willem fan Oranje]] [[houlik|trout]] foar de twadde kear, no mei [[Anna fan Saksen (1544-1577)|Anna fan Saksen]], de dochter fan 'e ynfloedrike [[karfoarst]] [[Maurits fan Saksen]].
* [[1768]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[ûntdekkingsreizger]] [[James Cook]] begjint oan syn earste grutte reis nei it gebiet fan 'e [[Stille Oseaan]].
* [[1806]] - Foar ien jier de nasjonale [[feestdei]] fan it troch [[Napoleon Bonaparte]] ynstelde [[Keninkryk Hollân]]. 
* [[1830]] - Begjin fan de [[Belgyske Opstân]].
* [[1921]] - De [[Feriene Steaten]] slute (nei ôfrin fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]]) [[frede]] mei [[Dútslân]].
* [[1946]] - De [[RON]], in foarrinner fan [[Omrop Fryslân]], begjint mei it útstjoeren fan [[Nederlânsk]]talige programma's, rjochte op [[Fryslân]].
* [[1951]] - Yn [[Jorwert]] stoart de [[tsjerke]]toer yn, wat de oanlieding is foar it hâlden fan in [[Iepenloftspul Jorwert|iepenloftspul]].
* [[1960]] - Iepening fan 'e [[Olympyske Simmerspullen 1960|Olympyske Simmerspullen]] yn [[Rome]].
* [[1976]] - De [[Nederlân|Nederlanner]] [[Harm Wiersma]] wurdt wrâldkampioen [[damjen]].
* [[1991]] - [[Wyt-Ruslân]] ropt de ûnôfhinklikheid út en makket him los fan 'e [[Sovjet-Uny]].
* [[2003]] - De 11-jierige [[Lusanne van der Gun]] út [[Aldeberkeap]] wurdt op ljochskyndei [[ûntfiering|ûntfierd]].

== Berne ==
* [[1530]] - grutfoarst [[Ivan de Ferskriklike]] fan [[Moskoovje]] († [[1584]])
* [[1691]] - [[Alessandro Galilei]], Italjaansk arsjitekt and wiskundige († [[1736]])
* [[1801]] - [[Niels Henrik Abel]], Noarske wiskundige († [[1829]])
* [[1845]] - kening [[Loadewyk II fan Beieren]] (de &quot;Mearkeskening&quot;) († [[1886]])
* [[1930]] - [[Sean Connery]], Skotsk akteur († [[2020]])
* [[1931]] - [[Peter Gilmore (akteur)|Peter Gilmore]], Ingelsk akteur (''Onedin Line'') († [[2013]])
* [[1934]] - [[Akbar Hasjemi Rafsandjani]], presidint fan [[Iraan]] († [[2017]])
* [[1941]] - [[Dick Eisma]], Frysk skriuwer en oersetter († [[2011]])
* [[1953]] - [[Maurizo Malvestiti]], Italjaansk biskop
* [[1954]] - [[Elvis Costello]], Ingelsk sjonger en komponist
* [[1966]] - [[Antonie Kamerling]], Nederlânsk akteur († [[2010]])
* [[1967]] - [[Anna Amore]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1970]] - [[Claudia Schiffer]], Dútsk model en mannekên

== Ferstoarn ==
* [[383]] - keizer [[Gratianus]] fan it [[Romeinske Ryk]] (* [[359]])
* [[1270]] - kening [[Loadewijk IX fan Frankryk]] (* [[1214]])
* [[1754]] - [[Regnerus fan Andringa]], Frysk regint (* [[1674]])
* [[1699]] - kening [[Kristiaan V fan Denemark]] (* [[1646]])
* [[1776]] - [[David Hume]], Skotsk filosoof en skiedskriuwer (* [[1711]])
* [[1868]] - [[Jacob van Lennep]], Nederlânsk skriuwer (* [[1802]])
* [[1900]] - [[Friedrich Nietzsche]], Dútsk filosoof en skriuwer (* [[1844]])
* [[1908]] - [[Antoine Henri Becquerel]], Frânsk natuerkundige (* [[1852]])
* [[1923]] - [[Ietje Kooistra]], Frysk pedagoge en feministe (* [[1861]])
* [[1950]] - [[Fokke Jacobs de Zee]], Frysk skriuwer, taalaktivist en boargemaster (* [[1874]])
* [[1990]] - [[Lieuwe Hornstra]], Frysk dokter en frisiast (* [[1908]])
* [[2002]] - [[Johannes Brandsma (boargemaster)|Johannes Brandsma]], Frysk Boargemaster (* [[1918]])
* [[2009]] - [[Ted Kennedy]], Amerikaansk politikus (* [[1932]])
* [[2012]] - [[Neil Armstrong]], Amerikaansk astronaut (* [[1930]])
* 2012 - [[Wisse Dekker]], Nederlânsk sakeman, topman fan Philips (* [[1924]])
* [[2018]] - [[John McCain]], Amerikaansk politikus (* [[1936]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Augustus|25]]</text>
      <sha1>n59hj25r91r99gn04klv7crnu25k3ux</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>8 septimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>745</id>
    <revision>
      <id>1085015</id>
      <parentid>1075769</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:45:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3735" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1278]] - Stifting fan it [[prinsdom]] [[Andorra]].
* [[1941]] - Begjin fan Operaasje Nordlicht, it [[Belis fan Leningrad]]. Dizze belegering sil mear as 900 dagen duorje. 
* [[1944]] - [[Lansearring]] fan 'e earste [[V-2 (raket)|V-2]]-[[raket]] út [[Nederlân]] wei rjochting [[Londen]]; it doel wurdt troffen.
* [[1966]] - Yn 'e [[Feriene Steaten]] wurdt de earste ôflevering fan 'e [[science fiction]]-[[tillefyzjesearje]] ''[[Star Trek]]'' útstjoerd.
* [[1991]] - [[Masedoanje]] ropt de ûnôfhinklikheid út en makket him los fan 'e [[Joegoslaavje]].

== Berne ==
* [[1157]] - kening [[Richard I fan Ingelân|Richard Liuwehert fan Ingelân]] († [[1199]])
* [[1783]] - [[Nikolai Frederik Severin Grundtvig]], Deensk teolooch, filosoof en pedagooch († [[1872]])
* [[1828]] - [[Joshua Chamberlain]], Amerikaansk militêr, heechlearaar en politikus († [[1914]])
* 1828 - [[George Crook]], Amerikaansk generaal († [[1890]])
* [[1830]] - [[Frédéric Mistral]], Frânsk skriuwer en Nobelpriiswinner († [[1904]])
* [[1841]] - [[Antonín Dvořák]], Tsjechysk komponist († [[1904]])
* [[1850]] - [[Sake Kornelis Feitsma]], Frysk ûnderwizer, dichter en oersetter († [[1918]])
* [[1893]] - [[Arjen Witteveen]], Frysk arsjitekt († [[1952]])
* [[1893]] - [[Pyt van der Burg]], Frysk dichter († [[1922]]
* [[1893]] - [[Anne Hallema]], Frysk skiedkundige († [[1973]])
* [[1906]] - [[Heije Schaper]], Frysk militêr en politikus († [[1996]])
* [[1912]] - [[W. Richard West sr.]], Amerikaansk keunstner († [[1996]])
* [[1916]] - [[Wiepke Hof]], Frysk fersetsman († [[1945]])
* [[1920]] - [[Johan Sterenberg]], Nederlânsk byldzjend keunstner († [[2002]])
* [[1925]] - [[Peter Sellers]], Ingelsk akteur (†[[1980]])
* [[1930]] -  [[Marilyn Durham]], Amerikaansk skriuwster († [[2015]])
* [[1935]] - [[William Vance]] (William van Cutsem), Flaamsk striptekener († [[2018]])
* [[1943]] - [[Marnix Kappers]], Nederlânsk akteur en presintator († [[2016]])
* [[1947]] - [[Wilco Berga]], Frysk skriuwer en keunstner
* [[1950]] - [[Zachary Richard]], Amerikaansk sjonger
* [[1981]] - [[Vinita Nair]], Amerikaansk nijslêzeresse en ferslachjouster
* [[1987]] - [[Wiz Khalifa]], Amerikaansk rapper en sjonger
* [[1989]] - [[Avicii]], Sweedsk live-discjockey en muzykprodusint († [[2018]])
* 1989 - [[Abby Lee Brazil]], Brazyljaansk pornoaktrise
* [[1993]] - [[Alina Li]], Sineesk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
[[Ofbyld:Gerrit_van_Honthorst_-_Amalia_van_Solms.jpg|thumb|100px|right|[[Amalia fan Solms]].]]
* [[394]] - [[Arbogast]], Frankysk hearsker oer it [[Westromeinske Ryk]] (* ±[[345]])
* [[1626]] - [[Johan Rengers van ten Post]], Nederlânsk ealman en wettergeus (* [[1542]])
* [[1675]] - [[Amalia fan Solms]], Dútsk ealfrouwe, troud mei [[Freark Hindrik fan Oranje-Nassau]] (* [[1602]])
* [[1806]] - [[Wynoldus Munniks]], Nederlânsk dokter en fysiolooch (* [[1744]])
* [[1811]] - [[Peter Simon Pallas]], Dútsk biolooch (* [[1741]])
* [[1933]] - kening [[Faisal fan Irak]] (* [[1883]])
* [[1944]] - [[Cornelia Johanna van den Berg-Van der Vlis]], Nederlânsk fersetsstriidster (* [[1944]])
* [[1949]] - [[Richard Strauss]], Dútsk komponist (* [[1864]])
* [[1955]] - [[Johannes de Jong]], Amelânsk aartsbiskop (* [[1885]])
* [[2003]] - [[Leni Riefenstahl]], Dútsk regisseur, fotografe en nazy-propagandiste (*[[1902]])
* [[2015]] - [[Joost Zwagerman]], Nederlânsk skriuwer en dichter (* [[1963]])
* [[2017]] - [[Harry Kuitert]], Nederlânsk teolooch, etikus en predikant (* [[1924]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Septimber|08]]</text>
      <sha1>h4o8cjp4g63fcavgeo5wws9arzklyu3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>9 septimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>746</id>
    <revision>
      <id>1084988</id>
      <parentid>1084876</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:18:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4541" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[9]] - By de [[Farusslach|Slach yn it Teutoburgerwâld]] wurde trije [[Romeinske Ryk|Romeinske]] [[legioen]]en ûnder [[Publius Kwinktilius Farus]] ferdylge troch de [[Sjerusken]] ûnder lieding fan [[Arminius (fjildhear)|Arminius]].
* [[1320]] - Santjin [[parochy]]s yn [[Stellingwerf]] slute in oerienkomst mei [[biskop]] [[Freark fan Sierck]] fan [[Nederstift|Utert]]. Yn 'e [[oarkunde]] dy't dêrfan makke wurdt, wurde foar it earst [[Nijeholtwâlde]] en [[Aldeholtwâlde]] neamd en dêropta ek [[Aldetrine]] as ''Oldentrinde''.
* [[1499]] – De [[Portegal|Portegeeske]] [[ûntdekkingsreizger]] [[Vasco da Gama]] keart werom yn [[Lissabon]] fan syn earste reis nei [[Yndia]].
* [[1839]] - De earste [[fotografy|glêsplaatfoto]] wurdt makke, troch [[John Herschel]].
* [[1850]] - [[Kalifornje]] wurdt as 31e [[Amerikaanske steat|steat]] talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].
* [[1876]] - Yn it ramt fan 'e [[Grutte Sû-Oarloch fan 1876]] fynt yn 'e [[Black Hills]] fan [[Súd-Dakota]] de [[Slach by Slim Buttes]] plak, wêrby't [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] troepen ûnder [[brigadegeneraal]] [[George Crook]] it kamp fan it [[Lakota (folk)|Lakota]]-[[opperhaad (stamhaad)|opperhaad]] [[Amerikaansk Hynder de Aldere]] oanfalle en feroverje.
* [[1878]] - De [[Uttocht fan de Noardlike Sjajinnen]] begjint, wêrby't de [[Noardlike Sjajinnen]], efterfolge troch it [[Amerikaanske Leger]], besykje om út it [[Yndiaanske Territoarium]] (it lettere [[Oklahoma]]), dêr't se hinne [[deportaasje|deportearre]] binne, werom te kearen nei harren heitelân yn [[Montana]].
* [[1892]] - [[Amalteä (moanne)|Amalteä]], in [[moanne (byplaneet)|moanne]] fan [[Jupiter (planeet)|Jupiter]] wurdt ûntdutsen.
* [[1915]] - In [[Dútslân|Dútsk]] [[loftskip]] bombardearret [[Londen]].
* [[1948]] - De [[Súd-Koreä|Demokratyske Republyk Koreä]] wurdt stifte.
* [[1980]] - De [[Nederlânske Taaluny]] wurdt oprjochte.

== Berne ==
* [[214]] - keizer [[Aurelianus]] fan it [[Romeinske Ryk]] († [[275]])
* [[1349]] - hartoch [[Albrecht III fan Eastenryk]] († [[1395]])
* [[1547]] - [[Miguel de Cervantes]], Spaansk skriuwer († [[1616]])
* [[1585]] - kardinaal [[Armand du Plessis, hartoch fan Richelieu]], earste minister fan [[Frankryk]] († [[1642]])
* [[1733]] - [[Luigi Galvani]], Italjaansk natuerkundige († [[1798]])
* [[1752]] - [[Martinus Baljee]], Frysk dokter en koloniaal († [[1823]])
* [[1828]] - [[Lev Tolstoj]], Russysk skriuwer († [[1910]])
* [[1854]] - [[Aletta Jacobs]], Nederlânsk dokter en feministe († [[1929]])
* [[1885]] - [[Piet van der Hem]], Frysk keunstskilder, tekener en boekbânûntwerper († [[1961]])
* [[1913]] - [[Bert Garthoff]], Nederlânsk presintator († [[1997]])
* [[1918]] - [[Oscar Luigi Scalfaro]], presidint fan [[Itaalje]] († [[2012]])
* [[1936]] - [[C.O. Jellema|Cornelius Onno Jellema]], Nederlânsk dichter († [[2003]])
* [[1951]] - [[Tom Wopat]], Amerikaansk akteur
* [[1960]] - [[Hugh Grant]], Ingelsk akteur
* [[1972]] - [[Jakko Jan Leeuwangh]], Nederlânsk hurdrider
* [[1989]] - [[Amber Brantsen]], Nederlânsk nijslêzeresse
* [[1991]] - [[Kelsey Chow]], Amerikaansk aktrise
* [[2000]] - [[Liesette Bruinsma]], Frysk swimster en Paralympysk dielnimmer

== Ferstoarn ==
* [[1000]] - kening [[Olaf I fan Noarwegen]] (* [[969]])
* [[1087]] - kening [[Willem de Oermasterer|Willem de Oermasterder fan Ingelân]] (* [[1028]])
* [[1569]] - [[Pieter Brueghel de Aldere]], Flaamsk keunstskilder (* [[1525]]-[[1530]])
* [[1752]] - [[Martinus Baljee]], Frysk koloniaal bestjoerder († [[1823]])
* [[1896]] - [[Andrew J. Poppleton]], Amerikaansk abbekaat en politikus (* [[1830]])
* [[1901]] - [[Henri de Toulouse-Lautrec]], Frânsk keunstskilder (* [[1864]])
* [[1909]] - [[Sjirk de Wal]], Frysk keatser (* [[1852]])
* [[1934]] - [[Anton Dreesmann]], Nederlânske ûndernimmer (* [[1854]])
* [[1948]] - [[Anders Minnes Wijbenga]], Frysk dichter (* [[1861]])
* [[1976]] - [[Mao Zedong]], lieder fan [[Sina]] (* [[1893]])
* [[2002]] - [[Peter Tetteroo (muzikant)|Peter Tetteroo]], Nederlânsks muzikant (* [[1947]])
* [[2011]] - [[Binne Lútzen Boarnstra]], Frysk dichter, skriuwer, skipper en histoarikus (* [[1946]])
* [[2012]] - [[Folkert van der Woude]], Frysk natuerkundige (* [[1933]])
* [[2019]] - [[Pier van Gosliga]], Frysk politikus (* [[1926]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Septimber|09]]</text>
      <sha1>1pyujbpcm1r1b1ctrhah5x0xnvl9dmb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>15 septimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>752</id>
    <revision>
      <id>1085010</id>
      <parentid>1083270</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:42:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2901" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
*  [[533]] - [[Belisarius]] nimt [[Kartago]] yn.
* [[1787]] - In Pruisysk leger lûkt de stêd Utert, ferdigene troch [[Freark III fan Salm-Kyrburg|Freark III]], binnen. De [[patriotten]] út Utert naaie út nei [[Amsterdam]].
* [[1821]] - [[Sintraal-Amearika]] ([[Kosta Rika]], [[Nikaragûa]], [[Hondoeras]], [[Gûatemala]] en [[El Salvador]]) wurdt ûnôfhinklik fan [[Spanje]].
* [[1923]] - Oprjochting fan it [[Frysk Boun om Utens]].
* [[2000]] - Iepening [[Olympyske Simmerspullen 2000|Olympyske Simmerspullen]] yn [[Sydney]].

== Berne ==
* [[1641]] - [[Menno van Coehoorn]], Frysk militêr en fêstingboukundige († [[1704]]). &lt;small&gt;''(doopdatum)''&lt;/small&gt;
* [[1789]] - [[James Fenimore Cooper]], Amerikaansk skriuwer († [[1851]])
* [[1890]] - [[Agatha Christie]], Ingelsk skriuwster († [[1976]])
* [[1898]] - [[J.J. Slauerhoff]], Frysk skriuwer en dichter († [[1936]])
* [[1919]] - [[Fausto Coppi]], Italjaansk hurdfytser († [[1960]])
* [[1922]] - [[Jan de Groot]], Frysk keatser († [[2013]])
* [[1946]] - [[Hindrik ten Hoeve]], Frysk politikus
* [[1962]] - [[Jane Lindskold]], Amerikaansk skriuwster
* [[1971]] - [[Annamarie Thomas]], Frysk hurdrydster
* [[1984]] - [[Harry fan Wales]], Ingelsk prins
* [[1985]] - [[Kayden Kross]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1987]] - [[Anke de Jong]], Frysk tydskriftredaktrise
* [[1988]] - [[Blanche Bradburry]], Tsjechysk porno-aktrise
* 1988 - [[Chloe Dykstra]], Amerikaansk model en aktrise
* [[1994]] - [[Mhairi Black]], Skotsk politika

== Ferstoarn ==
* [[1905]] - [[Rein-yn-'t-Gesicht]] (''Rain-in-the-Face''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1835]])
* [[1926]] - [[Rudolf Eucken]], Eastfrysk filosoof (* [[1846]])
* [[1927]] - [[Herman Gorter]], Nederlânsk dichter en politikus (* [[1864]])
* [[1970]] - [[Cor Jongert]], Nederlânsk reedrider en [[alvestêdetocht]]winner (* [[1896]])
* [[1973]] - kening [[Gustaaf VI Adolf fan Sweden]] (* [[1882]])
* [[1978]] - [[Willy Messerschmitt]], Dútsk fleantúchmakker (* [[1898]])
* [[1994]] - [[Moana Pozzi]], Italjaansk pornoaktrise (* [[1961]])
* [[1995]] - [[S.J. van der Molen]], Frysk skriuwer en sjoernalist (* [[1912]])
* [[1995]] - [[Rien Poortvliet]], Nederlânsk yllustrator (* [[1933]])
* [[2002]] - [[Liepke Scheepstra]], Frysk fersetsstrider (* [[1918]])
* [[2008]] - [[Richard Wright (toetsenist)|Richard Wright]], Ingelsk toetsenist (* [[1943]])
* [[2018]] - [[Joop Doevendans]], Frysk útjouwer en bestjoerder (* [[1928]])
* [[2020]] - [[Mikola Sjmatko]], Oekraynsk byldhouwer (* [[1943]])
* 2020 - [[Caroline Kaart]],  Skotsk-Nederlânsk opera-sjongster (* [[1936]])

===Bisten===
* [[1885]] - [[Jumbo]], ferneamd sirkusoaljefant (* [[1861]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Septimber|15]]</text>
      <sha1>8nmtl8595d8o4cgcnnb7cqyw15g7slw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>769</id>
    <revision>
      <id>1085025</id>
      <parentid>1078205</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:54:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2821" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1799]] - De stellingen fan in [[Ingelân|Ingelsk]] ynvaazjelegerke by [[Follegea]] wurde troch de Follegeasters ynnomd.
* [[1835]] - Mei de [[Slach by Gonzales]] brekt de [[Teksaanske Unôfhinklikheidsoarloch]] út, wêrby't de [[provinsje]] [[Teksas]] him besiket los te skuorren fan [[Meksiko]].
* [[1901]] - de [[NFLS|Noord-Friesche Locaal-Spoorwegmaatschappij]] iepenet it twadde part fan it [[spoarwegen|spoar]] fan [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] nei [[Eanjum]]: [[Ferwert]]-[[Mitselwier]].
* [[1935]] - [[Itaalje]] falt [[Abessynje]] binnen: it begjin fan 'e [[Twadde Italjaansk-Abessynske Oarloch]].
* [[1942]] - [[Rykswurkkamp Ybenheer|Kamp Ybenheer]] by [[De Fochtel]] wurdt ûntromme.
* [[1951]] - De earste [[Nederlân]]ske [[tillefyzje]]stjoerder, [[Nederlân 1]], wurdt lansearre.
* [[1967]] - It earste [[reklame]]spotsje op 'e [[Nederlân]]ske [[tillefyzje]] wurdt útstjoerd.
* [[1988]] - Sluting fan 'e [[Olympyske Simmerspullen 1988|Olympyske Simmerspullen]] yn [[Seoel]].
* [[1989]] - De [[kommersje]]le [[Nederlân]]ske [[tillefyzje]]stjoerder [[RTL-Véronique]] (it lettere [[RTL 4]]) giet fan start.
* [[2004]] - Yn [[Amsterdam]] wurdt in grutte demonstraasje holden troch it aksjeplatfoarm '[[Keer het Tij]]' dêr't û.m. de [[fakbûn]]en [[FNV]], [[CNV]] en [[MHP]] by belutsen binne. De mear as 300.000 demonstranten protestearje tsjin it [[neoliberalisme|neoliberale]] belied fan it [[regear]]-[[Jan Peter Balkenende|Balkenende]].

== Berne ==
* [[1452]] - kening [[Richard III fan Ingelân]] († [[1485]])
* [[1470]] - [[Isabella fan Aragon, keninginne fan Portegal|Isabella fan Aragon]], keninginne-gemalinne fan [[Portegal]] († [[1498]])
* [[1832]] - [[Willem Boele Sophius Boeles]], Frysk jurist en histoarikus († [[1902]])
* [[1847]] - [[Paul von Hindenburg]], presidint fan [[Dútslân]] († [[1934]])
* [[1866]] - [[Anne de Koe]], Frysk predikant en aktivist († [[1941]])
* [[1869]] - [[Mahatma Gandhi]], Yndiaask pasifist en polityk aktivist († [[1948]])
* [[1873]] - [[Klaas Uilkema]], Frysk ûnderwizer en lânboukundige († [[1944]])
* [[1878]] - [[Adzer de Vries]], Frysk bibletekaris en oersetter († [[1961]])
* [[1890]] - [[Groucho Marx]], Amerikaansk komyk en akteur († [[1977]])
* [[1895]] - [[Bud Abbott]], Amerikaansk komyk en akteur († [[1974]])
* [[1907]] - [[Jan Hulsker]],  Nederlânsk keunsthistoarikus († [[2002]])
* [[1947]] - [[Dieter Pfaff]],  Dútsk akteur en regisseur  († [[2013]])
* [[1990]] - [[Marleen Stelling]], Nederlânsk teolooch

== Ferstoarn ==
* [[2003]] - [[Gabri de Wagt]], Nederlânsk radiopresintator (* [[1921]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|02]]</text>
      <sha1>r9x2471u6cmg1jfmutgq3jbqxvoumrt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>6 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>773</id>
    <revision>
      <id>1085013</id>
      <parentid>1075378</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:44:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3585" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1689]] - [[Peter de Grutte]] wurdt [[tsaar]] fan [[Ruslân]].
* [[1849]] - De [[Eastenryk]]ske besetters fan it yn 'e [[Hongaarske Opstân (1848)|Hongaarske Opstân]] fersleine [[Keninkryk Hongarije]] [[eksekúsje|eksekutearje]] yn [[Arad (stêd)|Arad]] trettjin Hongaarske [[generaal]]s, de [[Trettjin Martelders fan Arad]], en yn [[Boedapest|Pest]] de earste [[premier]] fan Hongarije, [[greve]] [[Lajos Batthyány]].
* [[1927]] - De earste sprekkende film ''[[The Jazz Singer]]'' yn [[premiêre]].
* [[1962]] - It [[strip]]wykblêd ''[[Pep]]'' ferskynt foar it earst.
* [[1955]] - De [[Frankryk|Frânske]] [[auto]]fabrikant [[Citroën]] yntrodusearret de [[Citroën ID/DS|Citroën DS]].

== Berne ==
* [[1769]] - [[Berend Slingenberg]], Nederlânsk politikus († [[1849]])
* [[1770]] - [[Sieds Johannes Rienks]], Frysk boer en ynstrumintmakker († [[1845]])
* [[1773]] - kening [[Loadewyk Filips fan Frankryk]] († [[1850]])
* [[1808]] - kening [[Freark VII fan Denemark]] († [[1863]])
* [[1820]] - [[Jenny Lind]], Sweedsk operasjongster († [[1887]])
* [[1853]] - [[Willem Cornelis de Groot]], Frysk arsjitekt († [[1939]])
* [[1887]] - [[Le Corbusier]] (Charles-Édouard Jeanneret-Gris), Switsersk-Frânsk arsjitekt († [[1965]])
* [[1897]] - [[Joep Nicolas]], Nederlânsk glêzenier en keunstskilder († [[1972]])
* [[1914]] - [[Thor Heyerdahl]], Noarsk antropolooch († [[2002]])
* [[1942]] - [[Britt Ekland]], Sweedsk aktrise 
* [[1946]] - [[Gosse Blom]], Frysk taalkundige († [[2014]])
* [[1953]] - [[Klaas Bruinsma (drugsbaron)|Klaas Bruinsma]], Nederlânsk krimineel († [[1991]])
* [[1959]] - [[Jordan Lee]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1990]] - [[Jynx Maze]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1997]] - [[Tristan Bangma]], Frysk baanhurdfytser en Paralympysk dielnimmer
* [[2000]] - [[Jazz Jennings]], Amerikaansk aktiviste en realitypersoanlikheid

== Ferstoarn ==
* [[877]] - kening [[Karel de Keale]] fan [[Frankryk|West-Frânsje]] (* [[823]])
* [[1101]] - [[Bruno fan Keulen]], Dútsk hillige en biskop (* ±[[1032]])
* [[1559]] - greve [[Willem de Rike|Willem de Rike fan Nassau-Dillenburg]] (* [[1487]])
* [[1644]] - [[Elizabeth fan Boerbon]], keninginne-gemalinne fan [[Spanje]] en [[Portegal]] (* [[1602]])
* [[1836]] - [[Johannes Jelgerhuis]], Nederlânsk keunstskilder, yllustrator en akteur (* [[1770]])
* [[1849]] - [[Lajos Batthyány]], premier fan [[Hongarije]] (* [[1807]])
* [[1892]] - [[Alfred Lord Tennyson]], Ingelsk dichter (* [[1809]])
* [[1973]] - [[Dick Laan]], Nederlânsk berneboekeskriuwer (* [[1894]])
* [[1981]] - [[Anwar al-Sadat]], presidint fan [[Egypte]] (* [[1918]])
* [[2002]] - [[Johan Sterenberg]], Nederlânsk byldzjend keunstner (* [[1920]])
* [[2002]] - [[Claus von Amsberg]], prins-gemaal fan [[Nederlân]] (* [[1926]])
* [[2003]] - [[Joop Bakker]], Frysk politikus (* [[1921]])
* [[2007]] - [[Janneke Johanna Landman]], Nederlânsk sosjaal aktiviste (* [[1919]])
* [[2010]] - [[Antonie Kamerling]], Nederlânsk akteur (* [[1966]])
* [[2017]] - [[Ralphie May]], Amerikaansk akteur en stand-up comedian (* [[1972]])
* [[2018]] - [[Montserrat Caballé]], Katalaansk operasjongster (* [[1933]])
* 2018 - [[Eef Brouwers]], Nederlânsk bestjoerder, amtner, sjoernalist en nijslêzer (* [[1939]])
* 2018 - [[Viktoria Marinova]], Bulgaarsk sjoernaliste (* [[1988]])
* [[2020]] – [[Eddie Van Halen]] (* [[1955]]) 
{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|06]]</text>
      <sha1>2dmp00avaw2uv5j8c9atvf0qv38bcis</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>8 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>775</id>
    <revision>
      <id>1084977</id>
      <parentid>1084702</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:09:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2576" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1247]] - De [[Frije ryksstêden yn de Nederlannen|Ryksstêd]] [[Nymwegen]] wurdt ûnderdiel fan [[Gelre (greefskip)|Gelre]].
* [[1573]] - [[Alkmaars ûntset]], de earste Nederlânske oerwinning yn de [[Tachtichjierrige Oarloch]].
* [[1837]] - oprjochting [[Studinteselskip Frisia]].
* [[1933]] - sluting fan [[Stasjon Doanjum]].
* [[1939]] - [[Nazi-Dútslân|Dútslân]] anneksearret westlik [[Poalen]].
* [[1958]] - De Sweedske sirurch [[Ake Senning]] bringt de earste [[pacemaker]] yn.
* [[1967]] - [[Che Guevara]] wurdt yn Bolivia finzen nomd.
* [[1982]] - Yn [[Poalen]] wurdt it fakbûn [[Solidarność]] ferbean.
* [[2006]] - De 3.000e side wurdt skreaun op de [[Fryske Wikipedy]]. It stik giet oer [[Henk Wolf]].

== Berne ==
* [[1657]] - [[Wigerus Vitringa]], Frysk abbekaat en keunstskilder († [[1725]])
* [[1750]] - [[Pieter Vreede]], Nederlânsk politikus en patriot († [[1750]])
* [[1797]] - [[Eeltsje Hiddes Halbertsma]], Frysk skriuwer en dokter († [[1858]])
* [[1889]] - [[Philippe Thys]], Belgysk hurdfytser († [[1971]])
* [[1941]] - [[Martin van Amerongen]], Nederlânsk publisist, kollumnist en sjoernalist († [[2002]])
* [[1941]] - [[Jesse Jackson]], Amerikaansk aktivist en politikus
* [[1948]] - [[Jack Spijkerman]], Nederlânsk presintator
* [[1952]] - [[Jan Marijnissen]], Nederlânsk politikus
* [[1957]] - [[Wies van Dongen (1957)|Wies van Dongen]], Nederlânsk hurdfytser
* [[1964]] - [[Jakob Arjouni]], Dútske skriuwer († [[2013]])
* [[1968]] - [[Laura Vlasblom]], Nederlânsk sjongster en stimaktrise
* [[1976]] - [[Renate Groenewold]], Nederlânsk hurdrydster
* [[1985]] - [[Bruno Mars]], Amerikaansk sjonger en muzykprodusint

== Ferstoarn ==
* [[1606]] - greve [[Jan VI fan Nassau-Dillenburch|Jan de Alde fan Nassau-Dillenburg]], steedhâlder fan [[Gelderlân]] (* [[1536]])
* [[1728]] - [[Anne Danican Philidor]], Frânsk komponist en muzikant (* [[1681]])
* [[1768]] - [[Anna Folkema]], Frysk graveur en skilderesse beïerdige (* [[1695]])
* [[1889]] - [[Johann Jakob von Tschudi]], Switsersk biolooch (* [[1818]])
* [[1966]] - [[Célestin Freinet]], Frânsk pedagooch (* [[1896]])
* [[1992]] - [[Willy Brandt]], bûnskânselier fan [[West-Dútslân]] (* [[1913]])
* [[2004]] - [[Jacques Derrida]], Frânsk literêr kritikus en filosoof (* [[1930]])
* [[2014]] - [[Jeen van den Berg]], Frysk reedrider (* [[1928]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|08]]</text>
      <sha1>iyfrrr6glczsmrobw082y62wypvkw4k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>17 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>784</id>
    <revision>
      <id>1084953</id>
      <parentid>1084432</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:38:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3220" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[732]] - [[Slach by Poitiers (732)|Slach by Poitiers]]; [[Karel Martel]] ferslaat it [[Islam|islamitysk]] leger ûnder [[Abd-el-Rahmân]].
* [[1797]] - Mei it sluten fan it [[Ferdrach fan Campio Formio]] wurdt de [[Republyk Feneesje]], dy't dit jier persiis 1.100 jier bestiet, opheft en ferdield ûnder de [[Earste Frânske Republyk]], de [[Sisalpynske Republyk]] (in Frânske [[fazalsteat]]) en it [[Aartshartochdom Eastenryk]].
* [[1933]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[natuerkundige]] [[Albert Einstein]] fêstiget him yn de [[Feriene Steaten]], op de flecht foar it Dútske nazisme.
* [[1951]] - [[Feedokter]] [[Sjirk Frânses van der Burg]] stiet foar it kantongerjocht yn it Hearrenfean en winsket Frysk te praten. De oanlieding ta [[Kneppelfreed]].
* [[1957]] - De dyk tusken it eilân [[Marken (eilân)|Marken]] en de fêstewâl wurdt sletten.
* [[1979]] - [[Mem Teresa]] kriget de [[Nobelpriis foar de Frede]]

== Berne ==
* [[1626]] - [[Willem van Haren (diplomaat)|Willem van Haren]], Frysk politikus en diplomaat († [[1708]]) 
* [[1666]] -  [[Elizabeth Huber-De Hertoghe]], Frysk regintefrou († [[1751]])
* [[1754]] - [[Hyltsje Hepkes van der Zee]], Frysk politikus († [[1827]])
* [[1770]] - [[Bernhardus Buma]], Frysk abbekaat en politikus († [[1838]])
* [[1788]] - [[Arent van Halmael]], Nederlânsk jurist en toanielskriuwer († [[1850]])
* [[1811]] - [[Albertus van Raalte]], Nederlânsk-Amerikaansk predikant († [[1876]])
* [[1813]] - [[Georg Büchner]], Dútsk skriuwer († [[1837]])
* [[1837]] - [[Johan Æmilius Abraham van Panhuys]], Nederlânsk politikus († [[1907]])
* [[1898]] - [[Simon Vestdijk]], Nederlânsk skriuwer († [[1971]])
* [[1915]] - [[Arthur Miller]], Amerikaansk toanielskriuwer († [[2005]])
* [[1930]] - [[Fred van der Vlugt]], Nederlânsk sjoernalist († [[2002]])
* [[1946]] - [[Piet van der Wal]], Frysk aksjefierder, gemeentepolitikus en dosint († [[2019]])
* [[1950]] - [[Sandra Reemer]], Nederlânsk sjongster en presintatrise. († [[2017]])
* [[1953]] - [[Gerlof Hamersma]], Frysk keunstner
* [[1979]] - [[Kimi Räikkönen]], Finsk autokoereur
* [[1990]] - [[Moriah Mills]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[456]] - keizer [[Avitus]] fan it [[Westromeinske Ryk]] (* ±[[395]])
* [[1312]] - hartoch [[Jan II fan Brabân]] (* [[1275]])
* [[1346]] - [[Neil fan Bruce (bastert)|Neil fan Bruce]], bastertsoan fan 'e Skotske kening [[Robert I fan Skotlân|Robert I]] (* foàr ein [[febrewaris]] [[1330]])
* [[1439]] - [[Albrecht II (roomsk-kening)|Albrecht II]], [[Roomsk-kening]] fan it [[Hillige Roomske Ryk]] en kening fan [[Hongarije]] (* [[1397]])
* [[1849]] - [[Frédéric Chopin]], Poalsk-Frânsk komponist (* [[1810]])
* [[1973]] - [[Pedro Bissonette]], Amerikaansk minskerjochte-aktivist (* [[1944]])
* [[1976]] - [[Douwe Mattheus Hoogeveen]], Frysk klassikus en keunstskilder (* [[1891]])
* [[2011]] - [[Savannah Gold]], Ingelsk pornoaktrise (* [[1984]])
* [[2012]] - [[Sylvia Kristel]], Nederlânsk aktrise (* [[1952]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|17]]</text>
      <sha1>cdnms8sk1p4ac0n2u5lhhfglnx43cei</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>18 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>785</id>
    <revision>
      <id>1085016</id>
      <parentid>1084708</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:46:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3504" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1685]] - [[Kening]] [[Loadewyk XIV fan Frankryk]] werropt it [[Edikt fan Nantes]], wêrnei't 50.000 [[hugenoaten]] nei de [[Republyk fan 'e Feriene Nederlannen]] flechtsje.
* [[1867]] - Mei de [[Oankeap fan Alaska]], bewurkmastere troch de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[William H. Seward]] en syn [[Ruslân|Russyske]] [[kollega|amtgenoat]] [[Edûard de Stoeckl]], komt in ein oan it bestean fan 'e needlijende [[Ruslân|Russyske]] [[koloanje]] [[Russysk-Amearika]]. It gebiet komt no ûnder de namme [[Alaska]] by de [[Feriene Steaten]] te hearren. De grins tusken de beide lannen komt yn 'e midden fan 'e [[Beringstrjitte]] te lizzen, en rint dêr tusken de beide [[Diomedeseilannen]] troch. [[Bestjoer]]lik wurdt Alaska foarearst in [[ûnorganisearre territoarium]]: it [[Departemint Alaska]].
* [[1914]] - Yn [[Flaanderen]] begjint yn it ramt fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]] de [[Slach om de Izer]].

== Berne ==
* [[1653]] - [[Abraham fan Riebeeck]], Nederlânsk skipsdokter en koloniaal bestjoerder († [[1713]])
* [[1779]] - [[Willem Hindrik Scheltes van Heemstra]], Frysk militêr en politikus († [[1826]])
* [[1784]] - [[Francijntje de Boer]], Frysk dichteresse († [[1852]])
* [[1914]] - [[Kees Vrijling]], Nederlânsk politikus († [[2004]])
* [[1918]] - [[Molly Geertsema]], Nederlânsk politikus († [[1991]])
* [[1919]] - [[Gerard van Rossem]], Nederlânsk entomolooch en keunstskilder († [[1990]])
* [[1922]] - [[Jopie Huisman]], Frysk keunstskilder († [[2000]])
* [[1927]] - [[Karin Kraaykamp]], Nederlânsk omropster († [[2018]])
* [[1929]] - [[Kees Fens]], Nederlânsk literatuerkritikus en letterkundige († [[2008]])
* [[1932]] - [[Vytautas Landsbergis]], presidint fan [[Litouwen]]
* [[1939]] - [[Lee Harvey Oswald]], moardner fan 'e Amerikaanske presidint [[John F. Kennedy]] († [[1963]])
* [[1943]] - [[Allard Schuilinga]], Frysk politikus († [[2020]])
* [[1945]] - [[Huell Howser]], Amerikaansk akteur en presintator († [[2013]])
* [[1946]] - [[Binne Lútzen Boarnstra]], Frysk dichter, skriuwer, skipper en histoarikus († [[2011]])
* [[1950]] - [[Koos Dalstra]], Frysk skriuwer en keunstner
* [[1965]] - [[Kristen Britain]], Amerikaansk skriuwster

== Ferstoarn ==
* [[1520]] - [[Grutte Pier]] (Pier Gerlofs Doania), Frysk frijheidsstrider (* [[1480]])
* [[1564]] - [[Johannes Acronius Frisius]], Frysk natuerkundige en wiskundige (* [[1520]])
* [[1834]] - [[Isabelle de Gélieu]], Switsersk skriuwster en oersetster (* [[1779]])
* [[1886]] - [[Wybe Visser]], Frysk keapman, ambachtsman en keunstskilder (* [[1811]])
* [[1906]] - [[Sybrand Hingst]], Frysk politikus (* [[1824]])
* [[1931]] - [[Thomas Alva Edison]], Amerikaansk útfiner (* [[1847]])
* [[1950]] - [[A.A. Verdenius]], Nederlânsk skriuwer (* [[1876]])
* [[1953]] - [[Douwe Kalma]], Frysk oersetter, dichter en skriuwer (* [[1896]])
* [[1985]] - [[Janwillem van den Berg]], Frysk spraakwittenskipper en medysk fysiolooch (* [[1920]])
* [[2002]] - [[Nikolaas Egbert Algra]], Frysk heechlearaar rjochtswittenskip (* [[1927]])
* [[2004]] - [[Henk de Wilde]], Frysk politikus (* [[1917]])
* [[2006]]  - [[Geert Bakker]], Frysk rektor fan de Noardlike Leargongen (* [[1927]])
* [[2017]] - [[George Schweigmann]], Frysk reedrider (* [[1924]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|18]]</text>
      <sha1>lmsy3ozyo4m72y8vrr0bhco7pv99vr9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>28 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>795</id>
    <revision>
      <id>1085019</id>
      <parentid>1084675</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:48:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3819" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[312]] - [[Keizer]] [[Konstantyn de Grutte]] weeft foargoed ôf mei syn rivaal [[Maksentius]] yn 'e [[Slach by de Milvyske Brêge]], en wurdt dêrmei akseptearre as keizer fan it [[Westromeinske Ryk]].
* [[1467]] - Yn 'e [[Slach by Brustem]], in ûnderdiel fan 'e [[Luikske Oarloggen|Earste Luikske Oarloch]], ferslacht de [[Hartochdom Boergonje|Boergondyske]] [[hartoch]] [[Karel de Stoute]] de [[Prinsbisdom Luik|Luiksters]].
* [[1492]] - [[Kristoffel Kolumbus]] arrivearret as earste [[Jeropa|Jeropeaan]] op [[Kuba]].
* [[1867]] - Under de namme fan it [[Ferdrach fan Medicine Lodge]] wurde in trijetal [[ferdrach|ferdraggen]] sletten tusken it [[regear]] fan 'e [[Feriene Steaten]] en fiif [[Yndianen|Yndiaanske]] [[folk]]en fan 'e súdlike [[Grutte Flakten (Noard-Amearika)|Grutte Flakten]], wêrby't de Yndianen deryn tastimme en jou harren lân op. Dizze ferdraggen komme yn it plak fan it nea útfierde [[Ferdrach fan de Lytse Arkansas]], fan [[1865]].
* [[1886]] - Yn [[New York (stêd)|New York]] wurdt it [[Frijheidsbyld (New York)|Frijheidsbyld]] ûntbleate.
* [[1918]] - [[Tsjechoslowakije]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Eastenryk-Hongarije]].
* [[2013]] - In tige swiere [[stoarm|súdwesterstoarm]] raast oer [[Fryslân]] en [[Noardwest-Jeropa]]. Op [[Flylân]] en yn [[Harns (stêd)|Harns]] wurdt [[orkaan]]krêft metten en yn [[Lauwerseach]] de swierste [[wynstjit]]: 152&amp;nbps;km yn 'e oere.

== Berne ==
* [[1466]] - [[Desidearius Erasmus]], Nederlânsk humanist, filosoof en skriuwer († [[1536]])
* [[1612]] - hartoch [[Jacob Kettler]] fan [[Koerlân]] († [[1682]])
* [[1709]] - [[Jan Wagenaar (histoarikus)|Jan Wagenaar]], Nederlânsk skiedskriuwer († [[1773]])
* [[1824]] - [[Sybrand Hingst]], Frysk politikus († [[1906]])
* [[1840]] - [[Klaas van Tuinen]], Frysk biolooch, ûnderwizer en konservator († [[1905]])
* [[1860]] - [[Jigoro Kano]], Japansk grûnlizzer fan judo († [[1938]])
* [[1892]] - [[Cornelia Johanna van den Berg-Van der Vlis]], Nederlânsk fersetstriidster († [[1944]])
* [[1912]] - [[Richard Doll]], Britsk epidemiolooch († [[2005]])
* [[1914]] - [[Jonas Salk]], Amerikaansk dokter en ûntdekker fan it earste poliofaksên († [[1995]])
* [[1926]] - [[Fred Ramdat Misier]], Surinaamsk politikus († [[2004]])
* [[1940]] - [[Riemer van der Velde]], Frysk ûndernimmer en sportbestjoerder 
* 1940 - [[Roel Brandt]]  Nederlânsk argeolooch en bestjoerder († [[2009]])
* [[1942]] - [[Kees Verkerk]], Nederlânsk hurdrider
* [[1955]] - [[Bill Gates]], Amerikaansk ûndernimmer en filantroop
* [[1959]] - [[Marga Waanders]], Nederlânsk politika
* [[1963]] - [[Eros Ramazzotti]], Italiaansk sjonger
* [[1967]] - [[Julia Roberts]], Amerikaansk aktrise
* [[1989]] - [[Camille Muffat]], Frânsk swimster († [[2015]])

== Ferstoarn ==
* [[1412]] - keninginne [[Margareta I fan Denemark]] (* [[1353]])
* [[1520]] - [[Grutte Pier]] (Pier Gerlofs Doania), Frysk frijheidsstrider (* [[1480]])
* [[1637]] - [[Foppe van Aitzema]], Frysk diplomaat en rjochtsgelearde (* ±[[1580]])
* [[1708]] - [[George fan Denemark]], prins-gemaal fan [[Grut-Brittanje]] (* [[1653]])
* [[1896]] - [[Elmer S. Dundy]], Amerikaansk rjochter (* [[1830]])
* [[1944]] - [[Johannes Struiksma]], Frysk keatser (* [[1878]])
* [[1986]] - [[Marga Klompé]], Nederlânsk politika (* [[1912]])
* [[1998]] - [[Siep van den Berg]], Frysk keunstskilder en byldhouwer (* [[1913]])
* [[2002]] - [[Fie Werkman]], Nederlânsk keunstner (* [[1915]])
* [[2008]] - [[Buck Adams]], Amerikaansk pornoakteur en -regisseur (* [[1955]])
* [[2016]] - [[Siebe Torensma]], Nederlânsk politikus (* [[1926]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|28]]</text>
      <sha1>0iyxj277qbaiem5gewbhookc7mjzzh6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085020</id>
      <parentid>1085019</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:49:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>datum ferwiksele</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3821" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[312]] - [[Keizer]] [[Konstantyn de Grutte]] weeft foargoed ôf mei syn rivaal [[Maksentius]] yn 'e [[Slach by de Milvyske Brêge]], en wurdt dêrmei akseptearre as keizer fan it [[Westromeinske Ryk]].
* [[1467]] - Yn 'e [[Slach by Brustem]], in ûnderdiel fan 'e [[Luikske Oarloggen|Earste Luikske Oarloch]], ferslacht de [[Hartochdom Boergonje|Boergondyske]] [[hartoch]] [[Karel de Stoute]] de [[Prinsbisdom Luik|Luiksters]].
* [[1492]] - [[Kristoffel Kolumbus]] arrivearret as earste [[Jeropa|Jeropeaan]] op [[Kuba]].
* [[1867]] - Under de namme fan it [[Ferdrach fan Medicine Lodge]] wurde in trijetal [[ferdrach|ferdraggen]] sletten tusken it [[regear]] fan 'e [[Feriene Steaten]] en fiif [[Yndianen|Yndiaanske]] [[folk]]en fan 'e súdlike [[Grutte Flakten (Noard-Amearika)|Grutte Flakten]], wêrby't de Yndianen deryn tastimme en jou harren lân op. Dizze ferdraggen komme yn it plak fan it nea útfierde [[Ferdrach fan de Lytse Arkansas]], fan [[1865]].
* [[1886]] - Yn [[New York (stêd)|New York]] wurdt it [[Frijheidsbyld (New York)|Frijheidsbyld]] ûntbleate.
* [[1918]] - [[Tsjechoslowakije]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Eastenryk-Hongarije]].
* [[2013]] - In tige swiere [[stoarm|súdwesterstoarm]] raast oer [[Fryslân]] en [[Noardwest-Jeropa]]. Op [[Flylân]] en yn [[Harns (stêd)|Harns]] wurdt [[orkaan]]krêft metten en yn [[Lauwerseach]] de swierste [[wynstjit]]: 152&amp;nbps;km yn 'e oere.

== Berne ==
* [[1466]] - [[Desidearius Erasmus]], Nederlânsk humanist, filosoof en skriuwer († [[1536]])
* [[1612]] - hartoch [[Jacob Kettler]] fan [[Koerlân]] († [[1682]])
* [[1709]] - [[Jan Wagenaar (histoarikus)|Jan Wagenaar]], Nederlânsk skiedskriuwer († [[1773]])
* [[1824]] - [[Sybrand Hingst]], Frysk politikus († [[1906]])
* [[1840]] - [[Klaas van Tuinen]], Frysk biolooch, ûnderwizer en konservator († [[1905]])
* [[1860]] - [[Jigoro Kano]], Japansk grûnlizzer fan judo († [[1938]])
* [[1892]] - [[Cornelia Johanna van den Berg-Van der Vlis]], Nederlânsk fersetstriidster († [[1944]])
* [[1912]] - [[Richard Doll]], Britsk epidemiolooch († [[2005]])
* [[1914]] - [[Jonas Salk]], Amerikaansk dokter en ûntdekker fan it earste poliofaksên († [[1995]])
* [[1915]] - [[Fie Werkman]], Nederlânsk keunstner († [[2002]])
* [[1926]] - [[Fred Ramdat Misier]], Surinaamsk politikus († [[2004]])
* [[1940]] - [[Riemer van der Velde]], Frysk ûndernimmer en sportbestjoerder 
* 1940 - [[Roel Brandt]]  Nederlânsk argeolooch en bestjoerder († [[2009]])
* [[1942]] - [[Kees Verkerk]], Nederlânsk hurdrider
* [[1955]] - [[Bill Gates]], Amerikaansk ûndernimmer en filantroop
* [[1959]] - [[Marga Waanders]], Nederlânsk politika
* [[1963]] - [[Eros Ramazzotti]], Italiaansk sjonger
* [[1967]] - [[Julia Roberts]], Amerikaansk aktrise
* [[1989]] - [[Camille Muffat]], Frânsk swimster († [[2015]])

== Ferstoarn ==
* [[1412]] - keninginne [[Margareta I fan Denemark]] (* [[1353]])
* [[1520]] - [[Grutte Pier]] (Pier Gerlofs Doania), Frysk frijheidsstrider (* [[1480]])
* [[1637]] - [[Foppe van Aitzema]], Frysk diplomaat en rjochtsgelearde (* ±[[1580]])
* [[1708]] - [[George fan Denemark]], prins-gemaal fan [[Grut-Brittanje]] (* [[1653]])
* [[1896]] - [[Elmer S. Dundy]], Amerikaansk rjochter (* [[1830]])
* [[1944]] - [[Johannes Struiksma]], Frysk keatser (* [[1878]])
* [[1986]] - [[Marga Klompé]], Nederlânsk politika (* [[1912]])
* [[1998]] - [[Siep van den Berg]], Frysk keunstskilder en byldhouwer (* [[1913]])
* [[2008]] - [[Buck Adams]], Amerikaansk pornoakteur en -regisseur (* [[1955]])
* [[2016]] - [[Siebe Torensma]], Nederlânsk politikus (* [[1926]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|28]]</text>
      <sha1>e24w2jw4cxedc58juzidvf4oirlsd7j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1 novimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>799</id>
    <revision>
      <id>1085003</id>
      <parentid>1084301</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:33:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3100" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
1 novimber is '''[[Alderheljen]]''', in [[roomsk-katolisisme|roomske]] [[hjeldei]] dy't yn it teken stiet fan 'e betinking fan 'e [[hillige]]n.
== Foarfallen ==
* [[1170]] - De [[Alderheljenfloed (1170)|Alderheljenfloed fan 1170]] treft [[Fryslân]].
* [[1570]] - De [[Alderheljenfloed (1570)|Alderheljenfloed fan 1570]] rjochtet op 'e [[Seelân|Siuwske eilannen]] in protte skea oan.
* [[1570]] - De [[Spanje|Spaanske]] [[steedhâlder]] [[Caspar de Robles]] komt mei de [[Fryslân|Friezen]] op ien line en tichtet en fersterket de [[seedyk|diken]], benammen om [[Harns (stêd)|Harns]] hinne.
* [[1775]] - De [[Portegal|Portegeeske]] [[haadstêd]] [[Lissabon]] wurdt troffen troch in swiere [[ierdbeving]]. Der falle 60.000 deaden.
* [[1876]] - It [[Noardseekanaal]] wurdt iepene.
* [[1925]] - Oprjochting fan 'e [[VARA]].
* [[1969]] - De ''[[Fryske Koerier]]'' giet op yn 'e ''[[Ljouwerter Krante]]''.
* [[2003]] - [[Wim Duisenberg]] haldt op as [[presidint]] fan 'e [[Jeropeeske Bank]] en wurdt opfolge troch [[Jean-Claude Trichet]].

== Berne ==
* [[846]] - kening [[Loadewyk de Stammerder|Loadewyk II de Stammerder]] fan [[Frankryk|West-Frânsje]] († [[879]])
* [[1661]] - [[Loadewyk fan Frankryk (1661-1711)|Loadewyk fan Frankryk]] (''le Grand Dauphin''), kroanprins fan [[Frankryk]] († [[1711]])
* [[1778]] - kening [[Gustaaf IV Adolf fan Sweden]] († [[1837]])
* [[1916]] - [[Martinus Baaijens]], Nederlânsk ûnderwiissaakkundige († [[2006]])
* [[1920]] - [[Eddy Evenhuis]], Nederlânsk sjoernalist en dichter († [[2002]])
* [[1938]] - [[Henk Kroes]], Frysk sportbestjoerder 
* [[1940]] - [[Sjoerd Westra]], Frysk komponist, dirigint, en muzykdosint († [[2012]])
* [[1942]] - [[Larry Flynt]], Amerikaansk produsint en útjouwer fan pornografy  († [[2021]])
* [[1948]] - [[Amani Abeid Karume]], Tanzaniaansk politikus
* [[1962]] - [[Anthony Kiedis]], Amerikaansk sjonger
* [[1967]] - [[Henk Angenent]], Nederlânsk boer en maratonrider
* [[1972]] - [[Jenny McCarthy]], Amerikaansk presintatrise, aktrise en model
* [[1975]] - [[Anne Tjerk Popkema]], Frysk oersetter en taalûndersiker
* 1975 - [[Erben Wennemars]], Nederlânsk hurdrider

== Ferstoarn ==
* [[1676]] - [[Gisbertus Voetius]], Nederlânsk teolooch (* [[1589]])
* [[1700]] - kening [[Karel II fan Spanje]] (* [[1661]])
* [[1881]] - [[Jacques Perk]], Nederlânsk dichter (* [[1859]])
* [[1910]] - [[Charles DeRudio]], Italjaansk-Amerikaansk militêr (* [[1832]])
* [[1972]] - [[Ezra Pound]], Amerikaansk dichter (* [[1885]])
* [[1980]] - [[Lammert Wiersma]], Skiermûntseager dichter en skriuwer (* [[1881]])
* [[2006]] - [[Loadewyk Meeter]], Frysk skûtsjeskipper (* [[1915]])
* [[2008]] - [[Jimmy Carl Black]], Amerikaansk sjonger en drummer (* [[1938]])
* [[2013]] - [[Hannah Ludwig]], Frysk sjoernaliste, dichteresse en politika (* [[1943]])
* [[2016]] - [[Auke Reitze Bloembergen]], Nederlânsk riedshear (* [[1927]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Novimber|01]]</text>
      <sha1>tgjca4nl8ebz4ckbbit640txpmmx5qa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085012</id>
      <parentid>1085003</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:43:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3172" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
1 novimber is '''[[Alderheljen]]''', in [[roomsk-katolisisme|roomske]] [[hjeldei]] dy't yn it teken stiet fan 'e betinking fan 'e [[hillige]]n.
== Foarfallen ==
* [[1170]] - De [[Alderheljenfloed (1170)|Alderheljenfloed fan 1170]] treft [[Fryslân]].
* [[1570]] - De [[Alderheljenfloed (1570)|Alderheljenfloed fan 1570]] rjochtet op 'e [[Seelân|Siuwske eilannen]] in protte skea oan.
* [[1570]] - De [[Spanje|Spaanske]] [[steedhâlder]] [[Caspar de Robles]] komt mei de [[Fryslân|Friezen]] op ien line en tichtet en fersterket de [[seedyk|diken]], benammen om [[Harns (stêd)|Harns]] hinne.
* [[1775]] - De [[Portegal|Portegeeske]] [[haadstêd]] [[Lissabon]] wurdt troffen troch in swiere [[ierdbeving]]. Der falle 60.000 deaden.
* [[1876]] - It [[Noardseekanaal]] wurdt iepene.
* [[1925]] - Oprjochting fan 'e [[VARA]].
* [[1969]] - De ''[[Fryske Koerier]]'' giet op yn 'e ''[[Ljouwerter Krante]]''.
* [[2003]] - [[Wim Duisenberg]] haldt op as [[presidint]] fan 'e [[Jeropeeske Bank]] en wurdt opfolge troch [[Jean-Claude Trichet]].

== Berne ==
* [[846]] - kening [[Loadewyk de Stammerder|Loadewyk II de Stammerder]] fan [[Frankryk|West-Frânsje]] († [[879]])
* [[1661]] - [[Loadewyk fan Frankryk (1661-1711)|Loadewyk fan Frankryk]] (''le Grand Dauphin''), kroanprins fan [[Frankryk]] († [[1711]])
* [[1778]] - kening [[Gustaaf IV Adolf fan Sweden]] († [[1837]])
* [[1916]] - [[Martinus Baaijens]], Nederlânsk ûnderwiissaakkundige († [[2006]])
* [[1918]] - [[Liepke Scheepstra]], Frysk fersetsstrider († [[2002]])
* [[1920]] - [[Eddy Evenhuis]], Nederlânsk sjoernalist en dichter († [[2002]])
* [[1938]] - [[Henk Kroes]], Frysk sportbestjoerder 
* [[1940]] - [[Sjoerd Westra]], Frysk komponist, dirigint, en muzykdosint († [[2012]])
* [[1942]] - [[Larry Flynt]], Amerikaansk produsint en útjouwer fan pornografy  († [[2021]])
* [[1948]] - [[Amani Abeid Karume]], Tanzaniaansk politikus
* [[1962]] - [[Anthony Kiedis]], Amerikaansk sjonger
* [[1967]] - [[Henk Angenent]], Nederlânsk boer en maratonrider
* [[1972]] - [[Jenny McCarthy]], Amerikaansk presintatrise, aktrise en model
* [[1975]] - [[Anne Tjerk Popkema]], Frysk oersetter en taalûndersiker
* 1975 - [[Erben Wennemars]], Nederlânsk hurdrider

== Ferstoarn ==
* [[1676]] - [[Gisbertus Voetius]], Nederlânsk teolooch (* [[1589]])
* [[1700]] - kening [[Karel II fan Spanje]] (* [[1661]])
* [[1881]] - [[Jacques Perk]], Nederlânsk dichter (* [[1859]])
* [[1910]] - [[Charles DeRudio]], Italjaansk-Amerikaansk militêr (* [[1832]])
* [[1972]] - [[Ezra Pound]], Amerikaansk dichter (* [[1885]])
* [[1980]] - [[Lammert Wiersma]], Skiermûntseager dichter en skriuwer (* [[1881]])
* [[2006]] - [[Loadewyk Meeter]], Frysk skûtsjeskipper (* [[1915]])
* [[2008]] - [[Jimmy Carl Black]], Amerikaansk sjonger en drummer (* [[1938]])
* [[2013]] - [[Hannah Ludwig]], Frysk sjoernaliste, dichteresse en politika (* [[1943]])
* [[2016]] - [[Auke Reitze Bloembergen]], Nederlânsk riedshear (* [[1927]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Novimber|01]]</text>
      <sha1>psv1j0x1shtlysx8ral4ir0oglpvaoy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>8 novimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>806</id>
    <revision>
      <id>1085021</id>
      <parentid>1075512</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:50:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4691" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1576]] - Undertekening fan 'e [[Pasifikaasje fan Gint]] (ek wol bekend as de 'Earste Uny'), de ûnderlinge [[frede]] tusken de noardlike en súdlike [[gewest]]en fan 'e [[Nederlannen]].
* [[1658]] - De [[Fryslân|Fryske]] [[floatfâd]] en [[see]]held [[Tsjerk Hiddes de Vries]] nimt diel oan 'e [[Slach yn de Sont]] ([[29 oktober]] [[Juliaanske kalinder|Alde Styl]]), wêrby't de [[Steatsk]]e en [[Denemark|Deenske]] [[float]]en de [[Sweden|Sweedske]] [[marine]] ferslane.
* [[1885]] - Iepening fan it lêste part fan it [[spoar fan Ljouwert nei Starum]].
* [[1889]] - [[Montana]] wurdt as 41e [[Amerikaanske steat|steat]] talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].
* [[1895]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[natuerkundige]] [[Wilhelm Röntgen]] ûntdekt de [[röntgenstraling]].
* [[1941]] - Yn 'e [[nacht]] fan [[7 novimber|7]] op 8 novimber stoart yn it [[sompe|sompige lân]] by [[Soarremoarre]] in Wellington-[[bommesmiter]] del.
* [[1954]] - Oprjochting fan 'e [[Feriening Ald Harns]].
* [[1963]] - De earste [[feemerk]] wurdt holden yn 'e [[Fryslânhal]] yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]].
* [[2003]] - De 100e side fan 'e Fryske [[Wikipedy]] wurdt skreaun: [[Gysbert Japiks]].
* [[2007]] - Foar it earst sûnt de iepening wurdt de [[Maeslantkearing]] yn de [[Nije Wetterwei]] sletten fanwege in [[stoarmfloed]].
* [[2013]] - De [[Tyfoan Haiyan]], ien fan de swierste [[tyfoan]]s sûnt it begjin fan 'e [[meteorology]]ske waarnimmings, raast oer de [[Filipinen]] en rjochtet dêr grutte skea, wêrby't teminsten 10.000 [[minske]]n de dea fine.
* [[2016]] - By de [[Amerikaanske presidintsferkiezings 2016|Amerikaanske presidintsferkiezings]] wurdt de [[Demokratyske Partij (Feriene Steaten)|Demokratyske]] kandidate [[Hillary Clinton]] ûnferwachts ferslein troch har [[Republikeinske Partij (Feriene Steaten)|Republikeinske]] tsjinstanner [[Donald Trump]].

== Berne ==
* [[1622]] - kening [[Karel X Gustaaf fan Sweden]] († [[1660]])
* [[1656]] - [[Edmond Halley]], Ingelsk astronoom († [[1742]])
* [[1840]] - [[George Hugh Bourne]], Ingelsk hymneskriuwer en predikant († [[1925]])
* [[1847]] - [[Bram Stoker]], Iersk skriuwer († [[1912]])
* [[1875]] - [[Qiu Jin]], Sineesk dichteresse en revolúsjonêr († [[1907]])
* [[1878]] - [[Epeus van Humalda van Eysinga]], Frysk keunstskilder, tekener en grafikus († [[1958]])
* [[1884]] - [[Hermann Rorschach]], Switsersk psycholooch († [[1922]])
* [[1898]] - [[Katharine Mary Briggs]], Ingelsk folklorist († [[1980]])
* [[1914]] - [[Richard L. Coe]], Amerikaansk teäter- en filmkritikus († [[1995]])
* [[1923]] - [[Lenze Meinsma]], Frysk dokter en bestjoerder († [[2008]])
* [[1935]] - [[Alain Delon]], Frânsk akteur
* [[1946]] - [[Guus Hiddink]], Nederlânsk fuotbaltrener
* [[1952]] - [[Jan Raas]], Nederlânsk hurdfytser en ploechbaas
* [[1968]] - [[Olof van der Meulen]], Frysk follyballer
* [[1968]] - [[Zara Whites]], Nederlânsk pornoaktrise
* [[1972]] - [[Erica Everest]], Amerikaansk neakenmodel
* [[1972]] - [[Gretchen Mol]], Amerikaansk aktrise
* [[1973]] - [[Mafalda (pornografysk aktrise)|Mafalda]], Frânsk pornoaktrise
* [[1977]] - [[Marloes Bolman]], Frysk roeier

== Ferstoarn ==
* [[1226]] - kening [[Loadewyk VIII fan Frankryk]] (* [[1187]])
* [[1325]] - [[Wizlaw III fan Rügen]], lêste Slavyske foarst fan [[Rügen]] (* [[1265]] of [[1268]])
* [[1538]] - [[Keimpe fan Martena]], Frysk skiedkundige en jurist (* ±[[1487]]) &lt;small&gt;(mooglik stjerjier; de stjerdatum is wol wis)&lt;/small&gt;
* [[1658]] - [[Witte de With]], Nederlânsk admiraal en seeheld (* [[1599]])
* [[1674]] - [[John Milton]], Ingelsk dichter (* [[1608]])
* [[1675]] - [[Allaert van Everdingen]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1617]])
* [[1694]] - [[Ulrich Huber (1636-1694)|Ulrich Huber]], Frysk rjochtsgelearde en filosoof (* [[1636]])
* [[1831]] - [[Sipko Basseleur]] Frysk jurist en politikus (* [[1746]])
* [[1920]] - [[Abraham Kuyper]], Nederlâns teolooch en politikus (* [[1837]])
* [[1939]] - [[Engel Molenaar]], Flylânsk ûnderwizer en publisist (* [[1868]])
* [[1945]] - [[August von Mackensen]], Dútsk militêr (* [[1849]])
* [[1992]] - [[Kees Broekman]], Nederlânsk hurdrider (* [[1927]])
* [[2002]] - [[Fie Werkman]], Nederlânsk keunstner (* [[1915]])
* [[2016]] - [[Helga Ruebsamen]], Nederlânsk auteur (* [[1934]])
* [[2017]] - [[Els Perdok]], Skiermûntseager wurdboekgearstalster en dichteresse (* [[1925]])
* [[2020]] - [[Alex Trebek]], Kanadeesk-Amerikaansk kwismaster (* [[1940]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Novimber|08]]</text>
      <sha1>pji41r4r24ebdy8j80yx6pb3dljj3sm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>9 novimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>807</id>
    <revision>
      <id>1085023</id>
      <parentid>1074317</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:52:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3293" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1799]] - [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] grypt de macht yn [[Frankryk]].
* [[1880]] - De [[Kroaasje|Kroätyske]] [[stêd]] [[Zagreb]] en omkriten, yn [[Eastenryk-Hongarije]], wurde troffen troch de swiere [[ierdbeving fan Zagreb (1880)|ierdbeving fan Zagreb]]. Wûnder boppe wûnder komt dêrby mar ien [[minske|persoan]] om it libben, hoewol't tûzenen [[gebou]]wen skansearre reitsje of alhiel ferwoastge wurde.
* [[1918]] - [[Novimberrevolúsje]], de Dútske keizer [[Wilhelm II fan Dútslân|Wilhelm II]] treedt twongen ôf, ein fan it [[Dútske Keizerryk]]; de Dútske Republyk en de [[Radenrepublyk]] wurde útroppen.
* [[1938]] - [[Kristallnacht|(Reichs)kristallnacht]], de earste massale geweldpleging tsjin [[Joaden]] en harren eigendommen yn [[nazi-Dútslân]] (yn de nacht fan 9 op [[10 novimber]]).
* [[1960]] - [[John F. Kennedy]] wurdt ta presidint fan de [[Feriene Steaten]] keazen.
* [[1991]] - Yn Culham ([[Feriene Keninkryk]]) wurdt foar de erste kear [[elektryske stroom|stroom]] opwekt út [[kearnfúzje]].
* [[1994]] - Stifting fan de [[Havankstichting Mateor]].
* [[2007]] - In [[stoarm|noardwesterstoarm]] oer [[Tema:Fryslân|de Fryslannen]].

== Berne ==
* [[1455]] - greve [[Jan V fan Nassau-Dillenburg]] († [[1516]])
* [[1467]] - hartoch [[Karel fan Gelre]] († [[1538]])
* [[1541]] - [[Menso Alting]], Nederlânsk predikant en tsjerkeherfoarmer († [[1612]])
* [[1735]] - foarst [[Karel Willem fan Nassau-Usingen]] († [[1803]])
* [[1735]] - [[Sjoerd Stapert]], Frysk wetterboukundige en arsjitekt († [[1816]])
* [[1841]] - kening [[Edwert VII fan it Feriene Keninkryk]] († [[1910]])
* [[1899]] - [[Klaas Norel]], Frysk berneboekeskriuwer († [[1971]])
* [[1918]] - [[Spiro Agnew]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1996]])
* [[1941]] - [[Sjoerd de Vries (byldzjend keunstner)|Sjoerd de Vries]], Frysk skilder en tekener († [[2020]])
* [[1974]] - [[Bridget Maasland]], Nederlânsk presintatrise en aktrise

== Ferstoarn ==
* [[1629]] - [[Sixtinus Amama]], Frysk heechlearaar Easterske talen (* [[1593]])
* [[1677]] - [[Aernout van der Neer]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1603]])
* [[1777]] - [[Boelardus Augustinus fan Boelens]], Frysk dichter (* [[1722]])
* [[1937]] - [[Ramsay MacDonald]], premier fan it [[Feriene Keninkryk]], (* [[1866]])
* [[1953]] - [[Abdûlazyz ibn Saûd]], stifter en kening fan [[Saûdy-Araabje]] (* [[1876]])
* [[1953]] - [[Dylan Thomas]], Welsk dichter (* [[1914]])
* [[1970]] - [[Charles de Gaulle]], presidint fan [[Frankryk]] (* [[1890]])
* [[1989]] - [[André Kloos]], Nederlânsk fakbûnslieder, politikus en bestjoerder (* [[1922]])
* [[2002]] - [[Jan Hulsker]],  Nederlânsk keunsthistoarikus (* [[1907]])
* [[2008]] - [[Anton Huiskes]], Nederlânsk hurdrider en reedrydtrener (* [[1928]])
* [[2012]] - [[Wil van Kralingen]], Nederlânsk aktrise (* [[1951]])
* [[2017]] - [[John Hillerman]], Amerikaansk akteur (* [[1932]])
* 2017 - [[Shyla Stylez]], Kanadeesk pornoaktrise (* [[1982]])
* 2017 - [[Hans Vermeulen]], Nederlânsk sjonger, komponist, produsint en muzikant (* [[1947]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Novimber|09]]</text>
      <sha1>40wew5dcbak9s7bjsx6fdfccfivw3rs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>14 novimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>812</id>
    <revision>
      <id>1084949</id>
      <parentid>1078907</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:35:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3410" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1666]] - De earste [[bloedtransfúzje]] wurdt útfierd troch [[Richard Lower]].
* [[1918]] - [[Tsjechoslowakije]] wurdt in [[republyk]].
* [[1972]] - De [[Dow Jones Industrial Average|Dow Jones Index]] slút foar it earst boppe de 1000 punten.
* [[2005]] - In [[mosk]] fleant yn it gebou om dêr't in nij rekord fan dominostientsjes hâlden wurdt; hy wurdt foar de wissichheid deasketten.

== Berne ==
* [[1567]] - [[Maurits fan Oranje-Nassau]], steedhâlder fan [[Hollân]], [[Seelân]], [[Utert (provinsje)|Utert]], [[Gelderlân]], [[Oerisel]], [[Grinslân]] en [[Drinte]] († [[1625]])
* [[1650]] - [[Willem III fan Oranje-Nassau]], kening fan [[Ingelân]], [[Skotlân]] en [[Ierlân]], steedhâlder fan [[Hollân]], [[Seelân]], [[Utert (provinsje)|Utert]], [[Gelderlân]], [[Oerisel]], [[Grinslân]] en [[Drinte]] († [[1702]])
* [[1807]] - [[Schelte van Heemstra]], Frysk politikus († [[1864]])
* [[1829]] - [[Fred Gerard]], Amerikaansk keapman en tolk († [[1913]])
* [[1835]] - [[Wilco Rengers]], Frysk jurist en politikus († [[1916]])
* [[1840]] - [[Claude Monet]], Frânsk keunstskilder († [[1926]])
* [[1860]] - [[J.H.J. van Wageningen thoe Dekema]], Frysk heareboer († [[1908]])
* [[1878]] - [[Julie Manet]], Frânsk model, keunstskilderesse en keunstsammelster († [[1966]])
* [[1907]] - [[Astrid Lindgren]], Sweedsk Skriuwster († [[2002]])
* [[1922]] - [[Doeke Bekius]], Frysk politikus   († [[2013]])
* [[1923]] - jhr. [[Cornelis van Eysinga]], Frysk ealman en bestjoerder († [[2018]])
* [[1924]] - [[J.J. Peereboom]], Nederlânsk sjoernalist en skriuwer († [[2010]])
* [[1932]] - [[Gunter Sachs]], Dútsk-Switsersk fotograaf († [[2011]])
* [[1934]] - [[Lambert H. Mulder]], Frysk heechlearaar († [[2016]])
* [[1944]] - [[Karen Armstrong]], Ingelsk publisiste
* [[1948]] - [[Charles, prins fan Wales]], Britsk kroanprins
* [[1951]] - [[Alec John Such]], Amerikaansk bassist († [[2022]])
* [[1954]] - [[Condoleezza Rice]], Amerikaansk politika
* [[1954]] - [[Douwe van der Meulen]], Frysk puzelmakker
* [[1956]] - [[Peter R. de Vries]], Nederlânske misdiedferslachjouwer († [[2021]])
* [[1962]] - [[Laura San Giacomo]], Amerikaansk aktrise
* [[1964]] - [[Frank Westerman]], Nederlânsk sjoernalist en skriuwer
* [[1968]] - [[Janine Lindemulder]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1977]] - [[Saskia Appel]], Frysk skriuwster

== Ferstoarn ==
* [[1716]] - [[Gottfried Wilhelm Leibniz]], Dútsk wis- en natuerkundige, filosoof, rjochtsgelearde en diplomaat (* [[1646]])
* [[1794]] - [[Pieter Nieuwland]], Nederlânsk seefeartkundige en dichter (* [[1764]])
* [[1831]] - [[Georg Hegel]], Dútsk filosoof (* [[1770]])
* [[1842]] - [[Hendrik de Cock]], Nederlânsk predikant en teolooch, grûnlizzer fan 'e [[Ofskieding fan 1834]] (* [[1801]])
* [[1903]] - [[Heerke Wenning]], Frysk heraldikus (* [[1847]])
* [[1915]] - [[Booker T. Washington]], Amerikaansk aktivist en steatsman (* [[1856]])
* [[1961]] - [[Jacob Bleeker]], Nederlânsk boargemaster (* [[1885]])
* [[1972]] - [[Piet Oberman]] (skûlnamme Piet Kramer), Frysk fersetsman, haad fan 'e [[KP]] [[Fryslân]] (* [[1908]])
* [[2014]] - [[Glen A. Larson]], Amerikaansk tillefyzjeprodusint (* [[1937]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Novimber|14]]</text>
      <sha1>36pbijd98ov2c4p75snyijmsa3ym70d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>23 novimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>821</id>
    <revision>
      <id>1085026</id>
      <parentid>1084736</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:55:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */+1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2610" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1407]] - Troch de moard op Loadewyk, de hartoch fan Orléans, troch de manju fan [[Jan sûnder Eangst]] brekt yn [[Frankryk]] in boargeroarloch út.
* [[1654]] - [[Blaise Pascal]] hat bysûndere metafysyske ûnderfining.
* [[1890]] - Troch de dea fan kening [[Willem III fan Nederlân|Willem III]] sûnder manlike opfolgers komt der in ein oan de keppeling fan [[Lúksemboarch (lân)|Lúksemboarch]] en [[Nederlân]].
* [[1946]] - De [[Fjetnamoarloch]] wurdt begûn troch [[Frankryk]], dy begjint mei it bombardearen fan de havenstêd Haiphong (Tonkin) mei Frânske oarlochsskippen.
* [[1947]] - Yn de Bell Labs yn Amearika wurdt de earste transistor útfûn. John Bardeen, Walter Brattain en William Shockley krigen hjirfoar yn [[1956]] de [[Nobelpriis]] foar de Natuerkunde útrikt 
* [[2007]] - [[Akwadukt Jeltesleat]] iepensteld

== Berne ==
* [[1221]] - kening [[Alfûns X fan Kastylje]] († [[1284]])
* [[1837]] - [[Johannes Diderik van der Waals]], Nederlânsk natuerkundige († [[1923]])
* [[1859]] - [[Billy the Kid]], Amerikaansk bandyt († [[1881]])
* [[1888]] - [[Harpo Marx]], Amerikaansk komyk en akteur († [[1964]])
* [[1896]] - [[Jan Roos (artyst)|Jan Roos]], Frysk strjitartyst († [[1979]])
* [[1912]] - [[Lieuwe Brolsma]], Frysk skriuwer († [[1976]])
* [[1917]] - [[Roel Bergsma]], Frysk ûnderwizer, dammer en revuskriuwer († [[1988]])
* [[1926]] - [[R.L. Burnside]], Amerikaansk muzikant († [[2005]])
* [[1931]] - [[Jan J. Bijlsma]], Frysk skriuwer/dichter en ûnderwizer († [[2021]])
* [[1971]] - [[Simone Weimans]], Nederlânsk nijslêzeresse
* [[1972]] - [[Veronica Avluv]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1829]] - [[Obe Sikkes Bangma]], Frysk wis- en seefeartkundige (* [[1768]])
* [[1840]] - [[Thijs Feenstra (politikus)|Thijs Feenstra]], Frysk politikus en keapman (* [[1766]])
* [[1890]] - kening [[Willem III fan de Nederlannen]] (* [[1817]])
* [[1953]] - [[Reinder Brolsma]], Frysk skriuwer en sjoernalist (* [[1882]])
* [[1990]] - [[Roald Dahl]], Welsk skriuwer (* [[1916]])
* 1990 - [[Renate Rubinstein]], Nederlânsk skriuwster en kollumniste (* [[1929]])
* [[2000]] - [[Rayner Unwin]], Ingelsk útjouwer (* [[1925]])
* [[2002]] - [[Boudewijn Büch]], Nederlânsk skriuwer (* [[1948]])
* [[2004]] - [[Johannes Swierstra]], Frysk yngenieur en bestjoerder (* [[1920]]
* [[2016]] - [[Andrew Sachs]], Dútsk-Britsk akteur (* [[1930]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Novimber|23]]</text>
      <sha1>ktiy0a3tlgtn0w5asa5qs6585hipb1t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>24 novimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>822</id>
    <revision>
      <id>1085028</id>
      <parentid>1084445</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:58:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3034" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1642]] - [[Abel Tasman]] ûntdekt [[Tasmaanje]]
* [[1859]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] biolooch [[Charles Darwin]] publisearret [[Oer de oarsprong fan de soarten]] (oarspronklike titel: ''On The Origin of Species''). De earste printinge wie daliks útferkocht.
* [[1924]] - De [[Fokker F.XVIII|Pelikaan]] komt oan yn [[Batavia (Nederlânsk-Ynje)|Batavia]]; de earste ynterkontinintale kommersjele flecht is in feit.
* [[1990]] - [[GrienLinks]] wurdt oprjochte.
* [[2004]] - Iepening [[Museumlângoed It Oranjewâld|Museumpark Lângoed It Oranjewâld]].

== Berne ==
* [[1583]] - [[Juan Martínez de Jáuregui y Aguilar]], Spaansk dichter en keunstskilder († [[1641]])
* [[1632]] - [[Baruch de Spinoza]], Nederlânsk filosoof († [[1677]])
* [[1655]] - kening [[Karel XI fan Sweden]] († [[1697]])
* [[1815]] - [[Grace Darling]], Ingelsk fjoertoerwachteresse († [[1842]])
* [[1864]] - [[Henri de Toulouse-Lautrec]], Frânsk keunstskilder († [[1901]])
* [[1877]] - [[Sjoerd Veltman]], Frysk ûndernimmer en tsjerkebestjoerder († [[1952]])
* [[1889]] - [[Cissy van Marxveldt]] (Setske de Haan), Frysk berneboekeskriuwster († [[1948]])
* [[1909]] - [[Hotze de Roos]], Frysk berneboekenskriuwer († [[1991]])
* [[1916]] - [[Watze Tjebbe Beetstra]], Frysk apteker en skied- en nammekundige († [[2007]])
* [[1917]] - [[Haije Kramer]], Frysk skaker († [[2004]])
* [[1926]] - [[Fred Benavente]], Nederlânsk programmamakker, akteur, sjonger en tekstskriuwer († [[2005]])
* [[1943]] - [[Douwe Breimer]], Nederlânsk farmakolooch
* [[1990]] - [[Sarah Hyland]], Amerikaansk aktrise
* [[1994]] - [[Shae Summers]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1492]] - [[Loadewyk fan Gruuthuse]], Flaamsk keapman en diplomaat (* [[1422]])
* [[1572]] - [[John Knox]], Skotsk tsjerkeherfoarmer (* ±[[1513]])
* [[1741]] - keninginne [[Ulrike Eleönoara fan Sweden]] (* [[1688]])
* [[1960]] - [[Salomon de Wolff]], Frysk ekonoom, politikus en sionist ([* [[1878]])
* [[1963]] - [[Lee Harvey Oswald]], moardner fan 'e Amerikaanske presidint [[John F. Kennedy]] (* [[1939]])
* [[1973]] - [[John G. Neihardt]], Amerikaansk dichter, publisist, skied- en folkekundige (* [[1881]])
* [[1985]] - [[Cees Buddingh']], Nederlânsk dichter (* [[1918]])
* [[1987]] - [[Anton Pieck]], Nederlânsk tekener (* [[1895]])
* [[1991]] - [[Freddie Mercury]], Ingelsk sjonger (* [[1946]])
* [[2002]] - [[John Rawls]],  Amerikaansk filosoof (* [[1921]])
* [[2011]] - [[Hindrik Gosses de Jong]], Frysk ûnderwiiskundige (* [[1932]])
* [[2013]] - [[Martinus Santema]], Frysk keatser (* [[1940]])
* 2013 - [[Gerrit Krol (skriuwer)|Gerrit Krol]], Nederlânsk skriuwer en dichter (* [[1934]])
* 2013 - [[Hermine de Graaf]], Nederlânsk skriuwster (* [[1951]])
* [[2016]] - [[Jan J. van der Hoorn]], Nederlânsk reedrider (* [[1931]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Novimber|24]]</text>
      <sha1>j0bhaunouuhem70gnaj86tv2hh48hh9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>26 desimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>853</id>
    <revision>
      <id>1085033</id>
      <parentid>1075600</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T14:01:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3662" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
26 desimber is [[Twadde Krystdei]], de twadde dei fan it [[kryst]]feest
== Foarfallen ==
* [[212]] - [[Karakalla]] [[moard|fermoardet]] syn [[broer]] [[Geta]] en kriget it sadwaande allinnich foar it sizzen yn [[Romeinske Ryk|Rome]].
* [[838]] - De [[Wettersneed fan 838]] rekket it [[Fryske Ryk]]; likernôch 2.400 [[minske]]n komme om it libben.
* [[1297]] - It earste neamen fan in [[kolf]]wedstryd.
* [[1481]] - Yn 'e [[Slach by Westbroek]] ferslane de [[Greefskip Hollân|Hollanners]] de troepen fan [[Nederstift|Utert]].
* [[1862]] - Yn [[Mankato (Minnesota)]] wurde 38 foaroanmannen fan 'e [[Dakota (folk)|Dakota]] tagelyk [[ophinging (libbensbeëiniging)|ophongen]] foar harren rol yn 'e [[Dakota-Oarloch fan 1862]]. Dit is de grutste massa-[[eksekúsje]] út 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] skiednis.
* [[1925]] - Yn [[Egypte]] wurdt de [[Grutte Sfinks fan Geza]] útgroeven.
* [[1941]] - [[Winston Churchill]] sprekt as earste [[Grut-Brittanje|Britske]] [[premier]] it [[Amerikaanske Kongres]] ta. 
* [[1988]] - Ofskiedskonsert fan [[Umberto di Bosso é Compadres]] yn ''It Bolwurk'' yn [[Snits (stêd)|Snits]].
* [[2003]] - By in [[ierdskodding]] fan 6,6 op 'e [[Skaal fan Richter]] yn [[Bam (Iran)|Bam]], yn it súdeasten fan [[Iraan]], komme tsientûzenen [[minske]]n om it libben.
* [[2004]] - In swiere [[ierdskok]] yn 'e [[Yndyske Oseaan]] feroarsaket de [[Aziatyske ierdbeving en tsûnamy|Aziatyske tsûnamy]], wêrby't  yn de kustgebieten fan [[Súdeast-Aazje]], [[Súd-Aazje]] en [[East-Afrika]] (mar fral yn [[Yndoneezje]], [[Tailân]], [[Sry Lanka]] en [[Yndia]]) mear as 230.000 deaden falle.

== Berne ==
* [[1194]] - keizer [[Freark II fan it Hillige Roomske Ryk]] († [[1250]])
* [[1791]] - [[Charles Babbage]], Ingelsk wiskundige, filosoof en útfiner († [[1871]])
* [[1856]] - [[Claes Wybe Bolman]], Frysk goudsmid en filantroop († [[1910]])
* [[1893]] - [[Mao Zedong]], stifter en lieder fan 'e [[Folksrepublyk Sina]] († [[1976]])
* [[1897]] - [[Willy Corsari]], Nederlânsk skriuwster († [[1998]])
* [[1898]] - [[Gerhardus Jan Adema]], Frysk keunstner († [[1981]])
* [[1941]] - [[Rienk Alberda]], Frysk wedstriidsiler († [[2012]])
* [[1943]] - [[Janine van Elzakker]], Nederlânsk aktrise († [[2019]])
* [[1963]] - [[Lars Ulrich]], Deensk drummer
* [[1968]] - [[Matt Zoller Seitz]], Amerikaansk film- en tillefyzjekritikus
* [[1976]] - [[Natasha Storm]], Letsk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[211]] - keizer [[Geta]] fan it [[Romeinske Ryk]] (* [[189]])
* [[1890]] - [[Heinrich Schliemann]], Dútsk argeolooch (* [[1822]])
* [[1909]] - [[Frederic Remington]], Amerikaansk keunstskilder (* [[1861]])
* [[1965]] - [[Jarich de Vries]], Frysk kabaretier en revuskriuwer (* [[1915]])
* [[1966]] - [[Ina Boudier-Bakker]], Nederlânsk skriuwster
* [[1968]] - [[Weegee]] (Arthur Fellig), Amerikaansk fotograaf en fotosjoernalist (* [[1899]])
* [[1972]] - [[Harry Truman]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1884]])
* [[1986]] - [[Elsa Lanchester]], Ingelsk aktrise (* [[1902]])
* [[1990]] - [[Gerard van Rossem]], Nederlânsk entomolooch en keunstskilder (* [[1919]])
* [[2002]] - [[Jaap van der Scheur]], Nederlânsk bestjoerder en politikus (* [[1926]])
* [[2006]] - [[Gerald Ford]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1913]])
* [[2017]] - [[Joost Karhof]], Nederlânsk sjoernalist en presintator (* [[1969]])
* [[2021]] - [[Desmond Tutu]], Súdafrikaansk aartsbiskop en minskerjochte-aktivist (* [[1931]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Desimber|26]]</text>
      <sha1>g3akqk5yek7fyd2eb7u85digeesd0kc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1947</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1593</id>
    <revision>
      <id>1084989</id>
      <parentid>1084442</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:19:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13508" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1940-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[1 jannewaris]] - De [[Benelúks]] wurdt oprjochte, besteande út in [[dûane-uny]] tusken [[Nederlân]], [[Belgje]] en [[Lúksemboarch (gruthartochdom)|Lúksemboarch]]. 
*[[10 jannewaris]] - De [[Frije Stêd Triëst]] komt ûnder tafersjoch fan 'e [[Feriene Naasjes]] te stean.
*[[19 jannewaris]] - By [[ferkiezing]]s yn [[Poalen]] komme de [[kommunist]]en oan 'e macht.
*[[8 febrewaris]] - De [[Njoggende Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Jan W. van der Hoorn]] yn in tiid fan 10 [[oere]]n en 51 [[minuten]].
*[[10 febrewaris]] - Yn [[Parys]] wurde [[frede]]sferdraggen sletten tusken de [[Alliëarden]] en de eardere bûnsgenoaten fan [[nazy-Dútslân]]: [[Itaalje]], [[Roemeenje]], [[Bulgarije]], [[Hongarije]] en [[Finlân]].
*[[1 maart]] - It [[Ynternasjonaal Monetêr Fûns]] set út ein mei syn wurk.
*[[10 maart]] - In [[konferinsje]] fan 'e [[Sovjet-Uny]], de [[Feriene Steaten]], it [[Feriene Keninkryk]] en [[Frankryk]] yn [[Moskou]] mislearret as der gjin oerienstimming berikt wurde kin op it mêd fan te sluten [[frede]]sferdraggen mei [[Dútslân]] en [[Eastenryk]].
*[[12 maart]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Harry Truman]] stelt in nij bûtenlânsk belied foar de Feriene Steaten foar, dat rjochte is op 'e beheining fan 'e fersprieding fan it [[kommunisme]]. Dit komt bekend te stean as de [[Truman-doktrine]].
*[[2 april]] - De [[Feriene Naasjes]] skikke de [[Feriene Steaten]] it [[mandaatgebiet|mandaat]] ([[koloanje|koloniaal]] bewâld) ta oer de eardere [[Japan]]ske besittings yn 'e [[Stille Oseaan]]: de [[Noardlike Marianen]], de [[Marshalleilannen]], [[Mikroneezje (lân)|Mikroneezje]] en [[Palau]].
* [[15 april]] - Oprjochting fan 'e [[Radio Nederland Wereldomroep|Wrâldomrop]] yn [[Hilfertsom]].
*[[16 april]] - By de [[nitraatramp fan Texas City]] komt in lading [[nitraat]] oan board fan in [[frachtskip]] yn 'e [[haven]] fan [[Texas City (Teksas)|Texas City]], yn 'e [[Amerikaanske steat]] [[Teksas]], ta ûntploffing. Der komme mear as 581 minsken om, wêrûnder op ien man nei de hiele [[brânwacht]] fan 'e stêd.
*[[18 april]] - Yn [[Tsjechoslowakije]] wurdt de [[kollaborateur]] [[Jozef Tiso]], de eardere [[presidint]] fan 'e [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[fazalsteat]] [[Slowakije (1939-1945)|Slowakije]], [[terjochtsteld]].
*[[28 april]]-[[7 augustus]] - De [[Noarwegen|Noarske]] [[antropolooch]] [[Thor Heyerdahl]], [[Knut Haugland]], [[Herman Watzinger]], [[Bengt Dannielson]], [[Erik Hesselberg]] en [[Torstein Raaby]] sile mei it selsboude [[flot]] de ''[[Kon-Tiki]]'' fan [[Perû]] nei [[Frânsk-Polyneezje]] om te bewizen dat it mooglik is dat lju út [[Súd-Amearika]] yn pre-[[Kolumbus|kolumbiaanske]] tiden [[Polyneezje]] [[kolonisearre]] hawwe.
*[[3 juny]] - [[Louis Mountbatten, 1e Lord Mountbatten fan Birma|Lord Mountbatten]], de [[ûnderkening]] fan [[Britsk-Ynje]], komt mei it plan op 'e lapen om 'e [[Dieling fan Britsk-Ynje|koloanje op te spjalten]] yn in [[hindoe]]steat, [[Yndia]], en in [[moslim]]steat, [[Pakistan]].
*[[4 juny]] - Yn in [[taspraak]] op 'e [[Universiteit fan Harvard]] oppenearret de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[George Marshall]] it plan om [[Jeropa]] struktureel en op grutte skaal [[jild|finansjele help]] te bieden by de weropbou nei de [[Twadde Wrâldoarloch]]. Dit plan komt bekend te stean as it [[Marshallplan]].
* [[25 juny]] - Yn [[Amsterdam]] wurdt [[Het Achterhuis (dagboek)|''Het Achterhuis'']] publisearre, it [[deiboek]] fan it [[Joaden|Joadske]] [[famke]] [[Anne Frank]].
*[[21 july]]-[[5 augustus]] - [[Nederlân]] komt yn [[Nederlânsk-Ynje]] [[militêr]] fanwegen tsjin [[Yndoneezje|Yndonezyske]] ûnôfhinklikheidsstriders yn 'e [[Earste Polisjonele Aksje]].
*[[14 augustus]] - [[Pakistan]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
*[[15 augustus]] - [[Yndia]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
*[[23 augustus]] - Yn [[Bulgarije]] wurdt [[opposysje (polityk)|opposysjelieder]] [[Nikola Petkov]], de foaroanman fan 'e [[Boerepartij (Bulgarije)|Boerepartij]], nei in [[showproses]] troch de [[kommunist]]en [[terjochtsteld]].
*[[31 augustus]] - By [[ferkiezing]]s yn [[Hongarije]] komme de [[kommunist]]en oan 'e macht.
*[[13 septimber]] - De [[Yndia]]aske [[premier]] [[Jawaharlal Nehru]] stelt foar om mei [[Pakistan]] 4 miljoen [[moslim]]s 'te ruiljen' foar 4 miljoen [[hindoe]]s en [[sikhisme|sikhs]]. By [[Dieling fan Britsk-Ynje|dy (tige gewelddiedich ferrinnende) befolkingsruil]] sille oant [[31&amp;nbsp;desimber]] o.s. mear as 250.000 minsken de dea fine.
* [[19 septimber]] - Oprjochting fan de [[Nederlânske Ierdoalje Maatskippij]] (NAM), dêr't [[Shell]] en [[Exxon]] elk foar de helte yn dielmimme. De maatskippij sil it [[ierdoalje]]fjild by [[Schoonebeek]] eksploitearje en sykje nei winbere mannichten [[ierdgas]].
* [[1 oktober]] - Yn [[Nederlân]] wurdt de [[needwet Aderdomsfoarsjenning]] ynfierd troch [[minister]] [[Willem Drees]].
* [[10 oktober]] - De [[Frysk]]e [[poëzij|dichter]] [[Obe Postma]] wint as earste de [[Gysbert Japicxpriis]].
*[[14 oktober]] - Boppe de [[Mojave-woastyn]] yn [[Kalifornje]] trochbrekt de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[piloat]] [[Charles E. Yaeger]] yn syn [[strieljager]] fan it type [[Bell XS-1]] foar it earst de [[lûdsbarriêre]].
*[[20 oktober]] - Begjin fan 'e [[Twadde Reade Panyk]] yn 'e [[Feriene Steaten]]. It [[Komitee oangeande Unamerikaanske Aktiviteiten fan it Hûs fan Offurdigen]] (HUAC) stelt [[harksitting]]s yn om 'e fermiende ynfiltraasje fan 'e [[film]]yndustry fan [[Hollywood]] troch [[kommunist]]en te ûndersykjen.
*[[22 oktober]] - De [[Yndiaask-Pakistaanske Oarloch (1947)|Earste Yndiaask-Pakistaanske Oarloch]] brekt út oer de [[Kwestje-Kasjmier]].
*[[26 oktober]] - [[Anneksaasje fan Kasjmier]] troch [[Yndia]]. Dit bart tsjin 'e wil fan 'e [[befolking]], dy't foar it oergrutte part út [[moslim]]s en bestiet en by [[Pakistan]] hearre wol.
*[[30 oktober]] - Yn [[Sjenêve]] wurdt troch 23 lannen de [[GATT|Algemiene Oerienkomst oangeande Tariven en Hannel]] (GATT) ûndertekene.
*[[5 novimber]] - De [[Hongarije|Hongaarske]] [[opposysje (polityk)|opposysjelieder]] [[Zóltan Pfeiffer]] en de [[Poalen|Poalske]] [[fise-premier]] [[Stanisław Mikołajczyk]] nimme de wyk nei [[West-Jeropa]].
* [[6 novimber]] - De [[Nederlân]]ske [[Twadde Keamer]] beslút om in [[Parlemintêre enkête nei it regearingsbelied yn de Twadde Wrâldkriich]] te hâlden.
*[[11 novimber]] - Yn [[Roemeenje]] wurdt [[Iuliu Maniu]], de lieder fan 'e [[Boerepartij (Roemeenje)|Boerepartij]], feroardiele ta [[libbenslange finzenisstraf]].
* [[17 novimber]] - De [[transistor]] wurdt útfûn troch [[John Bardeen]], [[Walter Brattain]] en [[William Shockley]].
*[[29 novimber]] - De [[Algemiene Gearkomste fan de Feriene Naasjes]] kart it plan goed om it [[mandaatgebiet]] [[Palestina (mandaatgebiet)|Palestina]] op te spjalten yn in [[Joaden|Joadske]] en in [[Arabieren|Arabyske]] steat.
*[[30 novimber]] - [[Kening]] [[Michael fan Roemeenje]] wurdt troch de [[kommunist]]en twongen en [[abdikaasje|doch ôfstân fan 'e troan]]. It lân wurdt omfoarme ta de [[Folksrepublyk Roemeenje]].
*[[30 novimber]] - De [[Boargeroarloch yn Palestina (1947-1948)|Boargeroarloch yn Palestina]] tusken [[Joaden]] en [[Arabieren]] brekt út.
*[[9 desimber]] - [[Nederlân]]ske [[troepen]] rjochtsje yn it ramt fan 'e [[Polisjonele Aksjes]] op [[Java]], yn [[Nederlânsk-Ynje]], it [[Bloedbad fan Rawagede]] oan, wêrby't 431 [[boarger]]s [[fermoarde]] wurde.
*[[15 desimber]] - It [[Saarlân]] wurdt losmakke fan 'e rest fan Dútslân. It wurdt in [[Frankryk|Frânsk]] [[protektoraat]], it [[Protektoraat Saarlân]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[1 jannewaris|1]] - [[Klaas Hendrikse]], Nederlânsk predikant († [[2018]])
* [[8 jannewaris|8]] - [[David Bowie]],  Ingelsk sjonger, songwriter en akteur († [[2016]])
* [[23 jannewaris|23]] - [[Hans Vlek]], Nederlânsk dichter († [[2016]])
* [[29 jannewaris|29]] - [[Gerrit Jan Polderman]], Nederlânsk politikus († [[2017]])
* [[31 jannewaris|31]] - [[Jonathan Banks]], Amerikaansk akteur
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Farrah Fawcett]], Amerikaansk aktrise († [[2009]])
* [[3 febrewaris|3]] - [[Koos Alberts]], Nederlânsk sjonger († [[2018]]) 
* [[3 febrewaris|3]] - [[Maurizio Micheli]], Italjaansk akteur
* [[4 febrewaris|4]] - [[Dan Quayle]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]]
* [[18 febrewaris|18]] - [[Christina fan de Nederlannen]], Nederlânsk prinsesse († [[2019]])
;maart
* [[1 maart|1]] - [[Alan Thicke]], Kanadeesk akteur en presintator († [[2016]])
* [[15 maart|15]] - [[Ry Cooder]], Amerikaansk muzikant
* [[24 maart|24]] - [[Piet Hoekstra]], Frysk hurdfytser
;april
* [[15 april|15]] - [[Peter Tuinman]], Frysk akteur
* [[16 april|16]] - [[Gerry Rafferty]], Skotsk sjonger († [[2011]])
* [[25 april|25]] - [[Johan Cruijff]], Nederlânsk fuotballer en fuotbaltrener († [[2016]])
* [[26 april|26]] - [[Warren Clarke]], Ingelsk akteur († [[2014]])
;maaie
* [[1 maaie|1]] - [[Sietske de Jong]], Frysk skriuwster
* [[2 maaie|2]] - [[Alfons Dölle]], Nederlânsk rjochtsgelearde en kollumnist († [[2012]])
* [[19 maaie|19]] - [[Oebele Vries]], Frysk skiedkundige en publisist
;juny
* [[1 juny|1]] - [[Ron Wood]], Ingelsk muzikant
* [[3 juny|3]] - [[John Dykstra]], Amerikaansk special effects-technikus
* [[6 juny|6]] - [[Bennie Huisman]], Frysk sjonger-ferteller, muzikant en skriuwer
* [[19 juny|19]] - [[Salman Rushdie]], Yndiaask-Britsk skriuwer
* [[22 juny|22]] - [[John Wright]], Ingelsk sjonger († [[2008]])
* [[22 juny|22]] - [[Jerry Rawlings]], presidint fan [[Gana]] († [[2020]])
* [[24 juny|24]] - [[Wobbe van Seijen]], Frysk ûndernimmer en muzykprodusint
;july
* [[8 july|8]] - [[Peter Tetteroo (muzikant)|Peter Tetteroo]], Nederlânsks muzikant († [[2002]])
* [[11 july|11]] - [[Piter Boersma]], Frysk skriuwer
* [[17 july|17]] - [[Jan Brens]], Frysk ûnderwizer en dirigint/saksofonist
* [[19 july|19]] - [[Brian May]], Ingelsk gitarist
* [[23 july|23]] - [[Gardner Dozois]], Amerikaansk skriuwer en redakteur († [[2018]])
* 23 july - [[Larry Manetti]], Amerikaansk akteur
;augustus
* [[2 augustus|2]] - [[Mike Shepherd]], Amerikaansk skriuwer
;septimber
* [[18 septimber|18]] - [[Hans Vermeulen]], Nederlânsk sjonger, komponist († [[2017]])
* [[25 septimber|25]] - [[Cecil Womack]], Amerikaansk sjonger en songwriter († [[2013]])
* [[27 septimber|27]] - [[Meat Loaf]], Amerikaansk sjonger († [[2022]])
;oktober
* [[2 oktober|2]] - [[Dieter Pfaff]],  Dútsk akteur en regisseur  († [[2013]])
* [[21 oktober|21]] - [[Doeschka Meijsing]], Nederlânsk skriuwster († [[2012]])
* [[26 oktober|26]] - [[Hillary Clinton]], Amerikaansk politika
;novimber
* [[2 novimber|2]] - [[Lolkje de Jong-van den Berg]] Frysk heechlearaar
* [[27 novimber|27]] - [[Frank Kramer (presintator en fuotballer)|Frank Kramer]], Nederlânsk presintator en fuotballer († [[2020]])
;desimber
* [[6 desimber|6]] - [[Henk van Woerden]], Nederlânsk skilder en skriuwer († [[2005]])
;''datum ûnbekend''
*[[Gelein Jansen]], Nederlânsk taalkundige

===Bisten===
* [[19 jannewaris]] - [[Black Jack (hynder)|Black Jack]], ferneamd hynder yn it besit fan it [[Amerikaanske Leger]] († [[1976]])

== Ferstoarn ==
* [[1 maart]] - [[Thijs Rinsema]], Frysk skuonmakker en keunstner (* [[1877]])
* [[20 april]] - kening [[Kristiaan X fan Denemark]] (* [[1870]])
* [[21 juny]] - [[Wite Bolle]] (''White Bull''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1849]])
* [[24 july]] - [[Frederik Cornelis Rab]], boargemaster fan Flylân (* [[1891]])
* [[12 novimber]] - [[Emma baronesse Orczy]], Hongaarsk-Ingelsk skriuwster (* [[1865]])
* [[5 desimber]] - [[J.A. Bruins jr.]], Nederlânsk predikant (* [[1872]])
* [[28 desimber]] - kening [[Fiktor Emanuël III fan Itaalje]] (* [[1869]])
* [[30 desimber]] - [[Han van Meegeren]], Nederlânsk skilder en master-ferfalsker (* [[1889]])
;''datum ûnbekend''
*[[Ien Bolle]] (''One Bull''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1853]])

== Literatuer ==
;prizen
* De Frânske skriuwer [[André Gide]] wint de [[Nobelpriis foar de Literatuer]]
;romans
* [[Louis Paul Boon]], ''Mijn Kleine Oorlog''
* [[Albert Camus]], ''[[La Peste]]''
* [[Frederick Feikema Manfred]], ''[[This Is the Year]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Dit Is it Jier'')&lt;/small&gt;
* [[Simon Vestdijk]], ''De Vuuraanbidders''
;poëzij
* [[Bertus Aafjes]], ''Doudendeine''
* [[Bertus Aafjes]], ''Gedichten''
;non-fiksje
* [[Bernard DeVoto]], ''[[Across the Wide Missouri (boek)|Across the Wide Missouri]]''
* [[Anne Frank]], ''[[Het Achterhuis]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''It Achterhûs'')&lt;/small&gt;

== Byldzjende keunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Toreau au bord du lac.JPG|''Toreau au bord du lac'' (1947) [[Hans Aeschbacher]], Biel/Bienne 
Ofbyld:'The Warsaw Ghetto Uprising', bronze sculpture by Natan J. Rapoport, 1947, Yad Vashem, Jerusalem, Israel.jpg|''The Warsaw Ghetto Uprising'' (1947) [[Nathan Rapoport]], Yad Vashem
&lt;/gallery&gt;

== Boukeunst ==
&lt;gallery&gt;
File:Freibad Letzigraben Pavillon 1947 Max Frisch.JPG|''Freibad Letzigraben Pavillon'', Surich (1947) Max Frisch
File:Vuurtoren Ouddorp.jpg|''Fjoertoer Westhoofd'', Ouddorp (1947) [[Gijsbert Friedhoff]]
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1947| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>ospfjosdpw45goz61yvkqvi6skl7vpn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1941</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1594</id>
    <revision>
      <id>1084976</id>
      <parentid>1084894</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:09:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18317" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1940-er jierren]].
== Foarfallen ==
;jannewaris
*[[22 jannewaris|22]] - [[Grut-Brittanje|Britske]] en [[Austraalje (lân)|Australyske]] [[troepen]] [[Earste Slach om Tobruk|feroverje Tobruk]], yn [[Lybje (koloanje)|Lybje]], en nimme 25.000 [[Itaalje|Italjaanske]] [[soldaten]] [[kriichsfinzen]].
*[[24 jannewaris|24]] - [[Grut-Brittanje|Britske]] [[troepen]] falle it troch [[Itaalje]] besette [[Abessynje]] binnen.
;febrewaris
*[[6 febrewaris|6]] - De [[Sânde Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Auke Adema]] yn in tiid fan 9 [[oere]]n en 19 [[minuten]].
*[[14 febrewaris|14]] - De earste ûnderdielen fan it [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[Afrikakorps]] arrivearje yn [[Italjaansk-Lybje]], om 'e weromlûkende [[Itaalje|Italjaanske]] [[troepen]] dêre te fersterkjen.
*[[25 febrewaris|25]]-[[26 febrewaris|26]] - De [[Febrewarisstaking]] is it earste massale ferset tsjin 'e [[nazy-Dútslân|Dútske besetter]] yn [[Nederlân]], en it iennichste massale protest tsjin 'e [[Joadeferfolging troch nazy-Dútslân]].
;maart
*[[1 maart|1]] - [[Bulgarije]] wurdt lid fan 'e [[As (bûnsgenoatskip)|As]].
*[[11 maart|11]] - It [[Amerikaanske Kongres]] nimt de [[Lien-Pachtwet]] oan. Begjin fan it [[Lien-Pachtprogramma]], wêrmei't de [[Feriene Steaten]] de [[Alliëarden]] fan materieel foarsjogge.
*[[25 maart|25]] - Nei swiere [[nazy-Dútslân|Dútske]] druk wurdt [[Joegoslaavje]] lid fan 'e [[As (bûnsgenoatskip)|As]].
*[[27 maart|27]] - By de [[Joegoslavyske Revolúsje fan 1941]] wurde [[prins]]-[[regint]] [[Paul fan Joegoslaavje|Paul]] en [[premier]] [[Dragiša Cvetković]] ôfset troch it [[leger (lânmacht)|leger]], dat fel tsjin is op 'e [[Joegoslaavje|Joegoslavyske]] oansluting by de [[As (bûnsgenoatskip)|As]].
;april
*[[3 april|3]] - By [[steatsgreep yn Irak (1941)|in steatsgreep]] komt yn [[Irak]] in pro-[[nazy-Dútslân|Dútsk]] rezjym ûnder [[Rasjyd al-Gailani]] oan 'e macht.
*[[5 april|5]] - [[Addis Abeba]], de [[haadstêd]] fan [[Abessynje]], wurdt troch [[Grut-Brittanje|Britske]] [[troepen]] befrijd fan 'e besetting troch de [[Itaalje|Italjanen]].
*[[6 april|6]] - It begjin fan [[Operaasje Marita]], de [[Dútske ynfal yn Grikelân]] en [[Dútske ynfal yn Joegoslaavje|yn Joegoslaavje]].
*[[8 april|8]] - Mei de [[Fal fan Tessaloniky]] stoart de ferdigening fan noardlik [[Grikelân]] tsjin 'e [[nazy-Dútslân|Dútsers]] yn.
*[[10 april|10]] - Begjin fan it [[Belis fan Tobrûk]], yn [[Italjaansk-Lybje]], dêr't [[Austraalje (lân)|Australyske]], [[Nij-Seelân|Nijseelânske]] en [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] stânhâlde tsjin it [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[Afrikakorps]].
*10 - De [[Unôfhinklike Steat Kroaasje]] wurdt útroppen, as in [[fazalsteat]] fan [[nazy-Dútslân]].
*[[17 april|17]] - [[Joegoslaavje]] [[Kapitulaasje fan Joegoslaavje|jout him oer]] oan [[nazy-Dútslân]].
*17 - [[Grut-Brittanje|Britske]] [[troepen]] falle [[Irak]] binnen. Begjin fan 'e [[Britsk-Iraakske Oarloch]].
*[[21 april|21]] - [[Grikelân]] [[Kapitulaasje fan Grikelân|jout him oer]] oan [[nazy-Dútslân]]. [[Kening]] [[George II fan Grikelân|George&amp;nbsp;II]] nimt mei it Grykske [[regear]] de wyk nei [[Kreta]].
*[[22 april|22]] - Begjin fan 'e [[evakuaasje]] fan 'e [[Alliëarden|Alliëarde troepen]] fan it [[fêstelân]] fan [[Grikelân]] nei [[Kreta]].
;maaie
*[[1 maaie|1]] - De [[evakuaasje]] fan 'e [[Grut-Brittanje|Britske]], [[Austraalje (lân)|Australyske]], [[Nij-Seelân|Nijseelânske]], [[Poalen|Poalske]] en [[Grikelân|Grykske]] [[troepen]] fan it Grykske [[fêstelân]] nei [[Kreta]] wurdt foltôge.
*[[10 maaie|10]] - [[Rudolf Hess]], de pleatsferfanger fan 'e [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[diktator]] [[Adolf Hitler]], fljocht op eigen manneboet nei [[Grut-Brittanje]] om [[frede]] te sluten. Nei't er in [[needlâning]] meitsje moat yn [[Skotlân]], wurdt er troch de Britten [[finzen]] set.
*[[20 maaie|20]] - Begjin fan 'e [[Slach om Kreta]], wêrby't de [[nazy-Dútslân|Dútsers]] op it [[Grikelân|Grykske]] [[eilân]] [[Kreta]] lânje.
*[[27 maaie|27]] - Begjin fan 'e [[evakuaasje]] fan 'e [[Alliëarden|Alliëarde troepen]] fan [[Kreta]] nei [[Egypte]].
*[[30 maaie|30]] - [[Grut-Brittanje|Britske]] [[troepen]] marsjearje yn it ramt fan 'e [[Britsk-Iraakske Oarloch]] de [[Irak|Iraakske]] [[haadstêd]] [[Bagdad]] binnen en helje dêr it pro-[[nazy-Dútslân|Dútske]] [[regear]] fan [[Rasjyd al-Gailani]] ûnder fuotten.
;juny
*[[8 juny|8]] - De [[Grut-Brittanje|Britten]] en [[Frije Frânsen]] falle [[Syrje]] binnen, dat yn 'e hannen is fan it [[kollaboraasje|kollaborearjende]] [[Vichy-Frankryk]].
*[[15 juny|15]] - [[Unôfhinklike Steat Kroaasje|Kroaasje]] wurdt lid fan 'e [[As (bûnsgenoatskip)|As]].
*[[21 juny|21]] - De [[Grut-Brittanje|Britten]] en [[Frije Frânsen]] feroverje de [[Syrje|Syryske]] [[haadstêd]] [[Damaskus]] op 'e [[troepen]] fan [[Vichy-Frankryk]].
*[[22 juny|22]] - [[Operaasje Barbarossa]] giet fan start: [[nazy-Dútslân]] falt de [[Sovjet-Uny]] binnen. Ek [[Itaalje]] en [[Roemeenje]] ferklearje de Sovjet-Uny de oarloch.
*[[23 juny|23]] - [[Slowakije (1939-1945)|Slowakije]] ferklearret de [[Sovjet-Uny]] de oarloch.
*[[25 juny|25]] - [[Finlân]] ferklearret de [[Sovjet-Uny]] de oarloch. Dit is de ein fan 'e [[Tuskenfrede]] en it begjin fan 'e saneamde [[Ferfolchoarloch]] (d.w.s. in ferfolch op 'e [[Winteroarloch]] fan [[1939]]-[[1940]]).
*[[27 juny|27]] - Begjin fan 'e striid fan 'e [[Joegoslavyske partizanen]] ûnder lieding fan [[Josip Broz Tito]] tsjin 'e [[nazy-Dútslân|Dútske]] besetters.
*[[29 juny|29]] - [[Minsk]], de [[haadstêd]] fan 'e [[Sosjalistyske Sovjetrepublyk Wyt-Ruslân]], wurdt ferovere troch de [[nazy-Dútslân|Dútsers]].
;july
*[[2 july|2]]-[[3 july|3]] - De [[nazy-Dútslân|Dútsers]] en de pleatslike [[Oekraïners|Oekraynske]] [[befolking]] rjochtsje ûnder [[Joaden]] yn [[Lvov]] (Lemberg) by de [[pogroms fan Lvov]] in [[bloedbad]] oan, wêrby't sa'n 7.000 minsken omkomme.
*[[3 july|3]] - De lêste [[troepen]] fan [[Vichy-Frankryk]] yn [[Syrje]] jouwe har oer oan 'e [[Grut-Brittanje|Britten]] en [[Frije Frânsen]].
*[[7 july|7]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] lânje op [[Iislân]] om dêr mei ynstimming fan it Iislânske [[regear]] en de [[Denemark|Deenske]] [[ambassadeur]] yn [[Washington, D.C.]] [[militêr]]e bases yn te rjochtsjen en de ferdigening fan it lân tsjin in eventuële [[nazy-Dútslân|Dútske]] oanfal oer te nimmen fan 'e [[Grut-Brittanje|Britten]].
*[[12 july|12]] - Yn [[Moskou]] ûndertekenje it [[Feriene Keninkryk]] en de [[Sovjet-Uny]] in militêr bûnsgenoatskip.
*[[29 july|29]] - [[Vichy-Frankryk]] slút in oerienkomst mei [[Japan]] en akseptearret de Japanske militêre besetting fan [[Frânsk-Yndo-Sina]].
;augustus
*[[9 augustus|9]] - Foar de [[kust]] fan [[Nijfûnlân]], oan board fan it [[Grut-Brittanje|Britske]] [[oarlochsskip]] de ''Prince of Wales'', moetsje de Britske [[premier]] [[Winston Churchill]] en de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Franklin D. Roosevelt]] inoar.
*[[25 augustus|25]] - [[Grut-Brittanje|Britske]] en [[Sovjet-Uny|Sovjet]]-[[troepen]] dogge [[Alliëarde ynfal yn Perzje|in ynfal]] yn [[Perzje]] nei de wegering fan 'e [[sjah]] om fanwegen te kommen tsjin pro-[[nazy-Dútslân|Dútske]] aktiviteiten yn syn lân.
*[[27 augustus|27]] - [[Sjah]] [[Reza Pahlavi]] fan [[Perzje]] docht ûnder twang fan 'e [[Alliëarden]] [[abdikaasje|ôfstân fan 'e troan]] yn it foardiel fan syn [[soan]] [[Mohammed Reza Pahlavi]].
*[[30 augustus|30]] - Yn [[Servje]] wurdt in [[nazy-Dútslân|Dútsk]] [[sokpop]]rezjym opset ûnder lieding fan [[generaal]] [[Milan Nedić]].
;septimber
*[[3 septimber|3]] - Yn it [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[ferneatigingskamp]] [[Auschwitz]] fine de earste massale [[fergassing]]s mei it [[gifgas]] [[Zyklon B]] plak.
*[[8 septimber|8]] - [[nazy-Dútslân|Dútske]] en [[Finlân|Finske]] [[troepen]] slute de stêd [[Leningrad]] yn. Dêrmei begjint it [[Belis fan Leningrad]].
*[[19 septimber|19]] - [[Kiëv]], de [[haadstêd]] fan 'e [[Sosjalistyske Sovjetrepyblyk Oekraïne]], falt yn [[nazy-Dútslân|Dútske]] hannen. Sûnt it begjin fan [[Operaasje Barbarossa]] binne der al mear as 3 miljoen [[Sovjet-Uny|Sovjet]]-[[soldaten]] troch de Dútsers [[kriichsfinzen]] nommen.
*[[23 septimber|23]] - [[Generaal]] [[Charles de Gaulle]] rjochtet yn [[Londen]] in [[Frankryk|Frânsk]] [[regear-yn-ballingskip]] op.
*[[28 septimber|28]] - [[Sovjet-Uny|Sovjet-lieder]] [[Josef Stalin]] heft by [[dekreet]] de [[Autonome Sovjetrepublyk fan de Wolgadútsers]] op. Begjin fan 'e [[deportaasje fan de Wolgadútsers|massale deportaasje fan]] 400.000 [[Wolgadútsers]] nei [[Sibearje]] en [[Kazachstan]].
*[[29 septimber|29]] - By it [[Bloedbad fan Babi Jar]], by [[Kiëv]], [[fermoardzje]] de [[nazy-Dútslân|Dútsers]] 35.000 [[Joaden|Joadske]] [[manlju]], [[froulju]] en [[bern (persoan)|bern]].
;oktober 
*[[15 oktober|15]] - It [[regear]] fan 'e [[Sovjet-Uny]] en de bûtenlânske [[ambassade|diplomatike fertsjintwurdigings]] nimme by it neieroankommen fan 'e [[nazy-Dútslân|Dútsers]] de wyk út [[Moskou]] nei de eastlike leine [[stêd]] [[Kûjbisjev]].
*[[25 oktober|25]] - Oant it [[Eastfront (Twadde Wrâldoarloch)|Eastfront]] begjint de [[Slach om Moskou]].
;novimber
*[[2 novimber|2]] - De [[Četniks]], in [[royalisme|royalistyske]] [[Servje|Servyske]] [[guerrilja]]-[[organisaasje]] ûnder lieding fan [[generaal]] [[Dragoljub Mihailović]], docht mei goedfinen fan 'e [[nazy-Dútslân|Dútsers]] in oanfal op 'e [[Joegoslavyske partizanen]] fan [[Josip Broz Tito]]. Dit is it begjin fan 'e [[boargeroarloch]] yn beset [[Joegoslaavje]].
*[[18 novimber|18]] - De lêste [[Itaalje|Italjaanske]] [[troepen]] yn [[Abessynje]] jouwe har oer oan 'e [[Grut-Brittanje|Britten]]. Dêrmei is Abessynje, dat sûnt de ein fan 'e [[Twadde Italjaansk-Abessynske Oarloch]], yn [[1936]], troch Itaalje beset holden waard, einlings befrijd.
*[[27 novimber|27]] - Oan it slepende [[Belis fan Tobrûk]], yn [[Italjaansk-Lybje]], komt in ein as de úthongere [[Alliëarden|Alliëarde]] ferdigeners ûntset wurde troch it [[Britske 8e Leger]].
;desimber
*[[7 desimber|7]] - Mei de troch [[Japan]] útfierde [[oanfal op Pearl Harbor]], in [[marine]]basis op [[Hawaï]], reitsje de [[Feriene Steaten]] by de [[Twadde Wrâldoarloch]] belutsen.
*7 - [[Panama]] ferklearret de oarloch oan [[Japan]].
*[[8 desimber|8]] - De [[Feriene Steaten]], it [[Feriene Keninkryk]], [[Nederlân]], [[Nij-Seelân]], [[Kanada]], [[Súd-Afrika]], it [[regear-yn-ballingskip]] fan [[Poalen]], de [[Dominikaanske Republyk]], [[El Salvador]], [[Haïty]], [[Hondoeras]], [[Kosta Rika]] en [[Nikaragûa]] ferklearje de oarloch oan [[Japan]].
*[[9 desimber|9]] - [[Austraalje (lân)|Austraalje]], [[Gûatemala]] en [[Kuba]] ferklearje de oarloch oan [[Japan]]. [[Sina]], dat al sûnt it begjin fan 'e [[Twadde Sineesk-Japanske Oarloch]] yn [[1936]] yn oarloch is mei Japan, ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]] en [[Itaalje]].
*[[11 desimber|11]] - [[Nazy-Dútslân]] en [[Itaalje]] ferklearje de oarloch oan 'e [[Feriene Steaten]]. [[Nederlân]] ferklearret de oarloch oan [[Itaalje]]. De [[As (bûnsgenoatskip)|As]]-grutmachten nazy-Dútslân, Itaalje en [[Japan]] ûnthjitte inoar gjin ôfsûnderlike [[frede]] slute te sillen mei de [[Alliëarden]].
*[[16 desimber|16]] - It [[regear-yn-ballingskip]] fan [[Tsjechoslowakije]] ferklearret de oarloch oan [[Japan]].
*[[20 desimber|20]] - [[Belgje]] ferklearret de oarloch oan [[Itaalje]].
*[[25 desimber|25]] - Nei in [[Fal fan Honkong|belegering fan twa wiken]] feroverje de [[Japan]]ners de [[Grut-Brittanje|Britske]] [[koloanje]] [[Hongkong]].
; ''sûnder datum''
*Yn 'e [[Feriene Steaten]] makket [[Allen Lomax]] de earste opnamen fan [[blues]]sjonger [[Muddy Waters]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[8 jannewaris|8]] - [[Boris Vallejo]], Perûviaansk yllustrator en boekbânûntwerper
* [[20 jannewaris|20]] - [[Josse de Haan]], Frysk skriuwer en dichter († [[2020]])
* [[23 jannewaris|23]] - [[Buddy Buie]], Amerikaansk sjonger († [[2015]])
* [[29 jannewaris|29]] - [[Philip Houben (politikus)|Philip Houben]], Nederlânsk politikus († [[2017]])
* [[30 jannewaris|30]] - [[Dick Cheney]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]]
;febrewaris
* [[26 febrewaris|26]] - [[Jan Jongepier]], Frysk organist († [[2011]])
;maart
* [[22 maart|22]] - [[Bruno Ganz]], Switsersk akteur († [[2019]]) 
* [[23 maart|23]] - [[Peer Mascini]], Nederlânsk akteur († [[2019]]) 
;april
* [[7 april|7]] - [[Gorden Kaye]], Ingelsk akteur († [[2017]])
* [[10 april|10]] - [[Paul Theroux]], Amerikaansk skriuwer
* [[11 april|11]] - [[Joop Braakhekke]], Nederlânsk telefyzjekok en restauranthâlder († [[2016]])
* [[19 april|19]] - [[Sipke Castelein (roeier)|Sipke Castelein]], Frysk roeier
* [[22 april|22]] - [[Piter Yedema]], Frysk dichter, oersetter en literatuerkritikus († [[2018]])
;maaie
* [[9 maaie|9]] - [[Froukje Annema]], Frysk skriuwster († [[1998]])
* [[11 maaie|11]] - [[Eric Burdon]], Ingelsk sjonger
* [[24 maaie|24]] - [[Bob Dylan]] (Robert Allen Zimmerman), Amerikaansk sjonger, muzikant en lietsjeskriuwer
;juny
* [[10 juny|10]] - [[Harry Muskee]], Nederlânsk sjonger († [[2011]])
* [[21 juny|21]] - [[Hein Verbruggen]], Nederlânsk sportbestjoerder († [[2017]])
;july
* [[4 july|4]] - [[Johnny Lion]], pseudonym fan John van Leeuwarden, Nederlânsk sjonger en akteur († [[2019]]) 
* [[13 july|13]] - [[Robert Forster (akteur)|Robert Forster]], Amerikaansk akteur († [[2019]]) 
* [[16 july|16]] - [[Hans Wiegel]], Nederlânsk politikus en bestjoerder
* [[18 july|18]] - [[Stephen Holden]], Amerikaansk muzyk- en filmkritikus
* [[25 july|25]] - [[Manny Charlton]], Skotsk gitarist († [[2022]])
;augustus
* [[2 augustus|2]] - [[Ede Staal]], Grinslânsk sjonger en dichter († [[1986]])
* [[9 augustus|9]] - [[Anne Huitema]], Frysk byldzjend keunstner
* [[18 augustus|18]] - [[Carter Camp]], Amerikaansk aktivist († [[2013]])
* [[20 augustus|20]] - [[Slobodan Milošević]], presidint fan [[Joegoslaavje]] en fan [[Servje]] († [[2006]])
* [[25 augustus|25]] - [[Dick Eisma]], Frysk skriuwer en oersetter († [[2011]])
* [[30 augustus|30]] - [[Ben Jones (akteur)|Ben Jones]], Amerikaansk akteur en politikus
;septimber
* [[6 septimber|6]] - [[Willibrord Frequin]], Nederlânsk sjoernalist en programmamaker († [[2022]])
* [[19 septimber|19]] - 'Mama' [[Cass Elliott]], Amerikaansk sjongster en aktrise († [[1974]])
;oktober
* [[8 oktober|8]] - [[Martin van Amerongen]], Nederlânsk publisist, kollumnist en sjoernalist († [[2002]])
* [[8 oktober|8]] - [[Jesse Jackson]], Amerikaansk aktivist en politikus
* [[25 oktober|25]] - [[Gordon Tootoosis]], Kanadeesk akteur en aktivist († [[2011]])
* [[31 oktober|31]] - [[Johan Stekelenburg]], Nederlânsk fakbûnsbestjoerder en politikus († [[2003]])
;novimber
* [[9 novimber|9]] - [[Sjoerd de Vries (byldzjend keunstner)|Sjoerd de Vries]], Frysk keunstner († [[2020]]
* [[18 novimber|18]] - [[Toon Tellegen]], Nederlânsk skriuwer
;desimber
* [[1 desimber|1]] - [[Jesús Moncada]], Katalaansk skriuwer († [[2005]])
* [[12 desimber|12]] - [[Sies Bleeker]], Frysk byldzjend keunstner († [[2014]])
* [[14 desimber|14]] - [[Karan Armstrong]], Amerikaansk operasjongster († [[2021]])
* [[17 desimber|17]] - [[Lippe Lap]], Frysk ûndernimmer  († [[2012]])
* [[26 desimber|26]] - [[Rienk Alberda]], Frysk wedstriidsiler († [[2012]])
* [[31 desimber|31]] - [[Alex Ferguson]], Skotsk fuotbaltrener
;''datum ûnbekend''
*[[Harvey Pratt]], Amerikaansk keunstner

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[8 jannewaris|8]] - [[Robert Baden-Powell]], Ingelsk militêr en stifter fan de [[paadfinerij]] (* [[1857]])
* [[13 jannewaris|13]] - [[James Joyce]], Iersk skriuwer (* [[1882]])
;febrewaris
* [[6 febrewaris|6]] - [[Maximilien Luce]], Fransk keunstskilder (* [[1858]])
* [[13 febrewaris|13]] - [[Blind Boy Fuller]], Amerikaansk muzikant (* [[1907]])
* [[27 febrewaris|27]] - [[Adriaan Hendrik Sirks]], Nederlânsk militêr en plysjefunkskonaris (* [[1879]])
;maart
* [[13 maart|13]] - [[Bernardus IJzerdraat]], Nederlânsk fersetsstrider (* [[1891]])
* [[28 maart|28]] - [[Virginia Woolf]], Ingelsk skriuwster en feministe (* [[1882]])
;april
* [[2 april|3]] - [[Anne de Koe]], Frysk predikant en aktivist (* [[1866]])
* [[5 april|5]] - [[Banjo Paterson]], Australysk dichter (* [[1864]])
* [[8 april|8]] - [[Minne Hoekstra]], Frysk maratonrider en earste alvestêdetochtwinner (* [[1884]])
* [[13 april|13]] - [[Annie Cannon]], Amerikaansk astronome (* [[1863]])
;maaie
* [[6 maaie|6]] - [[Franz Koenigs]], Nederlânsk bankier en keunstsamler (* [[1881]])
* [[7 maaie|7]] - [[James George Frazer]], Skotsk antropolooch (* [[1854]])
* [[15 maaie|15]] - [[Law Adam]], Nederlânsk fuotballer (* [[1908]])
;juny
* [[4 juny|4]] - keizer [[Willem II fan Dútslân]] (* [[1859]])
;july
* [[9 july|9]] - [[Carl Friedrich von Siemens]], Dútsk yndustrieel en politikus (* [[1872]])
* [[10 july|10]] - [[Jelly Roll Morton]], Amerikaansk pianist en komponist (* [[1890]])
* [[26 july|26]] - [[Josephine Siebe]], Dútsk skriuwster (* [[1870]])
* [[28 july|28]] - [[Jantsje Aberg-Terpstra]], Frysk skriuwster en ûnderwizeresse (* [[1876]])
;augustus
* [[30 augustus|30]] - [[Peder Oluf Pedersen]], Deensk yngenieur en natuerkundige (* [[1874]])
* [[31 augustus|31]] - [[Marina Tsvetajeva]], Russysk skriuwster (* [[1892]])
;septimber 
* [[26 septimber|26]] - [[Ugo Agostoni]], Italjaansk hurdfytser (* [[1893]])
;novimber
* [[5 novimber|5]] - [[Arndt Pekurinen]], Finsk pasifist (* [[1905]])
* [[12 novimber|12]] - [[Leo Graetz]], Dútsk natuerkundige (* [[1856]])
* [[18 novimber|18]] - [[Walther Nernst]], Dútsk natuer- en skiekundige en Nobelpriiswinner (* [[1864]])
* [[22 novimber|22]] - [[Kurt Koffka]], Dútsk psycholooch (* [[1886]])
;desimber
* [[11 desimber|11]] - [[Frank Conrad]], Amerikaansk elektrotechnikus, útfiner en radio-pionier (* [[1874]])

==Literatuer==
;novelles
* [[Paul Gallico]], ''[[The Snow Goose]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Sniegoes'')&lt;/small&gt;

==Films==
* ''[[Suspicion (film út 1941)|Suspicion]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1941| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>mq5fyumnejw3h4a8isaymtepwtancja</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1979</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1675</id>
    <revision>
      <id>1085000</id>
      <parentid>1074048</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:29:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10114" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1970-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[1 jannewaris]] - Oan de ein fan 31 desimber 1978 (UTC 0) wurdt in [[skrikkelsekonde]] ynfoege.
*[[7 jannewaris]] - [[Fjetnameeske ynfal yn Kambodja]]: [[Fjetnam]]eeske troepen nimme de [[Kambodja]]anske [[haadstêd]] [[Phnom Penh]] yn om in ein te meitsjen oan 'e totale terreur fan it bewâld fan 'e [[Reade Kmer]], dy't laat hat ta de [[Kambodjaanske Genoside]].
*[[14 febrewaris]] - Mei de [[sniestoarm fan 14 febrewaris 1979|sniestoarm fan dizze dei]] berikt de strange [[winter fan 1978-1979]] yn [[Fryslân]] in hichtepunt.
*[[16 febrewaris]] - By de [[Islamityske Revolúsje]] wurdt yn [[Iraan]] [[sjah]] [[Mohammed Reza Pahlavi]] ôfset en komt [[ajatolla]] [[Rûholla Chomeiny]] oan 'e macht. As gefolch hjirfan brekt de [[Oaljekrisis fan 1979]] út.
*[[17 febrewaris]] - De [[Sineesk-Fjetnameeske Oarloch]] brekt út, wêrby't de [[Folksrepublyk Sina]] it buorlân [[Fjetnam]] binnenfalt as reäksje op 'e [[Fjetnameeske ynfal yn Kambodja]].
*[[22 febrewaris]] - [[Sint-Lusia]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
* [[8 maart]] - [[Boksen|Bokser]] [[Rudi Koopmans]] hellet yn [[Rotterdam]] de Europeeske titel yn it healswiergewicht troch in oerwinning op de [[Itaalje|Italjaan]] Aldo Traverso.
*[[16 maart]] - Ein fan 'e [[Sineesk-Fjetnameeske Oarloch]]. Beide partijen sizze de oerwinning behelle te hawwen.
*[[26 maart]] - Fuortbouwend op it [[Akkoart fan Camp David]] wurdt yn [[Washington, D.C.]] it [[Israelysk-Egyptyske Fredesferdrach]] ûndertekene. Dêrmei slút [[Egypte]] as earste [[Arabieren|Arabyske lân]] [[frede]] mei [[Israel]].
*[[28 maart]] - Troch de [[Kearnramp fan Three Mile Island]], by [[Harrisburg (Pennsylvania)|Harrisburg]] yn 'e [[Amerikaanske steat]] [[Pennsylvania]], wurde de omkriten fan 'e [[kearnsintrale]] [[miljeufersmoarging|fersmoarge]] mei grutte hoemannichten [[radioaktiviteit|radioaktyf]] [[gas]] en [[wetter]].
*[[4 april]] - Yn [[Pakistan]] wurdt [[steatsman]] [[Zulfikar Ali Bhutto]] [[terjochtsteld]] troch de [[militêr]]e [[diktatuer]] fan [[Muhammad Zia-ul-Haq]].
*[[11 april]] - Yn it ramt fan 'e [[Ugandeesk-Tanzaniaanske Oarloch]] feroverje [[Tanzania]]anske [[troepen]], bystien troch [[Uganda|Ugandeeske]] [[rebel]]len, de Ugandeeske [[haadstêd]] [[Kampala]]. [[Diktator]] [[Idi Amin]] moat flechtsje en nimt de wyk nei [[Lybje]].
*[[1 maaie]] - [[Grienlân]] kriget [[selsbestjoer]] en wurdt krekt as [[Denemark]] en de [[Fêreu-eilannen]] in selsstannich lân binnen it [[Denemark|Deenske Keninkryk]].
*[[3 maaie]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] wurdt [[Margaret Thatcher]] de earste [[froulik]]e [[premier]].
* [[2 april]] - De Europeeske [[Fûgel- en Habitatrjochtline|Fûgelrjochtline]] giet yn.
*[[1 juny]] - De ''[[de facto]]'' ûnôfhinklike [[Republyk Rodeezje]] hâldt op te bestean.
* [[7 juny]] - It [[Jeropeesk Parlemint]] wurdt foar de earste kear keazen troch de boargers fan de EEG.
*[[18 juny]] - Yn [[Wenen]] wurdt troch de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Jimmy Carter]] en [[Sovjet-Uny|Sovjet-lieder]] [[Leonid Brezjnjev]] it [[SALT II-ferdrach]] ûndertekene, dat it tal [[atoombom|atoomwapens]] fan 'e beide supermachten fierder beheine moat.
*[[2 july]] - [[Kiribaty]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
*[[16 july]] - Yn [[Irak]] folget [[Saddam Hoessein]] [[Achmed Hassan al-Bakr]] op as [[presidint]] en [[foarsitter]] fan 'e [[Ba'thpartij (Irak)|Ba'thpartij]].
*[[19 july]] - By de [[Sandinistyske Revolúsje]] wurdt yn [[Nikaragûa]] [[diktator]] [[Anastasio Somoza Debayle]] ferdreaun.
* [[4 augustus]] - [[Bontebok]] krijt de offisjele [[doarp]]sstatus.
* [[18 augustus]] - [[It Heidenskip]] wurdt in selsstannich [[doarp]].
*[[8 septimber]] - It [[Iraan]]ske [[leger (lânmacht)|leger]] ûnderdrukt [[Koerdyske opstân yn Iran (1979)|in grutskalige opstân]] fan 'e [[Koerden]].
*[[13 septimber]] - [[Fenda (thúslân)|Fenda]] wurdt as trêde fan 'e [[negroïde|swarte]] [[thúslân (Súd-Afrika)|thúslannen]] ûnôfhinklik fan [[Súd-Afrika]].
*[[21 septimber]] - [[Jean-Bédel Bokassa]], dy't himsels yn [[1977]] ta [[keizer]] [[kroaning|kroanje]] liet fan 'e [[Sintraal-Afrikaanske Republyk]], [[steatsgreep yn de Sintraal-Afrikaanske Republyk (1979)|wurdt ôfset]].
* [[17 oktober]] - [[Mem Teresa]] krijt de [[Nobelpriis foar de Frede]].
*[[26 oktober]] - [[Presidint]] [[Park Cheung Hee]] fan [[Súd-Koreä]] wurdt [[fermoarde]] troch it haad fan syn eigen [[feilichheidstsjinst]].
*[[27 oktober]] - [[Sint-Finsint en de Grenadinen]] wurde ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
*[[4 novimber]] - Radikale oanhingers fan [[ajatolla]] [[Rûholla Chomeiny]] kringe de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[ambassade]] yn [[Teheran]] binnen, en [[gizeling (misdriuw)|gizelje]] dêr 52 Amerikaanske [[diplomaten]]. Dat is it begjin fan 'e saneamde [[Iraanske Gizelderskrisis]].
*[[27 desimber]] - [[Russyske ynfal yn Afganistan|Mei de ynfal]] yn [[Afganistan]] begjint de [[Sovjet-Uny]] de slepende [[Russysk-Afgaanske Oarloch]] dy't oant [[1989]] duorje sil.

== Berne ==
;jannewaris
* [[3 jannewaris|3]] - [[Marika Fruscio]], Italjaansk presintatrise en neakenmodel
* [[8 jannewaris|8]] - [[Sipke Ernst]], Frysk skaker
* [[12 jannewaris|12]] - [[Johnny de Mol]], Nederlânsk akteur en presintator
* [[15 jannewaris|15]] - [[Ariella Ferrera]], Kolombiaansk pornoaktrise
* [[24 jannewaris|24]] - [[Tatyana Ali]], Amerikaansk aktrise
* 24 - [[Jill Jackson (Skotsk sjongster)|Jill Jackson]], Skotsk sjongster
;febrewaris
* [[4 febrewaris|4]] - [[José Been]], Nederlânsk sportferslachjouster
* [[7 febrewaris|7]] - [[Tawakkol Karman]], Jemenitysk minskerjochte-aktiviste en Nobelpriiswinneresse
* [[21 febrewaris|21]] - [[Abby Rode]], Amerikaansk pornoaktrise
;maart
* [[17 maart|17]] - [[Stormy Daniels]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[23 maart|23]] - [[Meike de Jong]], Nederlânsk nijslêzeresse
;april
* [[8 april|8]] - [[Alexi Laiho]], Finsk sjonger en gitarist († [[2020]])
* [[9 april|9]] - [[Katsuni]], Frânsk pornoaktrise
* [[12 april|12]] - [[Claire Danes]], Amerikaansk aktrise
* [[30 april|30]] - [[Kip Carpenter]], Amerikaansk hurdrider
;maaie
* [[6 maaie|6]] - [[Eva Karera]], Waalsk pornoaktrise
* [[10 maaie|10]] - [[Mahina Zaltana]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[16 maaie|16]] - [[McKenzie Lee]], Ingelsk pornoaktrise
* [[21 maaie|21]] - [[Briana Banks]], Dútsk-Amerikaansk pornoaktrise
;juny
* [[5 juny|5]] - [[Maria Sterk]], Frysk maratonrydster
* [[7 juny|7]] - [[Vanda Vitus]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[18 juny|18]] - [[Georgina Kwakye]], Nederlânsk aktrise en presintatrise
* [[23 juny|23]] - [[Franca Treur]], Nederlânsk skriuwster
;july
* [[29 july|29]] - [[Lexxxi Lockhart]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[31 july|31]] - [[Grytsje Schaaf]], Frysk dichteresse
;augustus
* [[22 augustus|22]] - [[J.T. Money (pornografysk akteur)|J.T. Money]], Amerikaansk pornoakteur
;septimber
* [[3 septimber|3]] - [[Mel McLaughlin]], Australysk sportferslachjouster en presintatrise
* [[13 septimber|13]] - [[Geike Arnaert]], Flaamsk sjongeres
* [[14 septimber|14]] - [[Catalina Cruz]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[24 septimber|24]] - [[Katja Kassin]], Dútsk pornoaktrise
;oktober
* [[4 oktober|4]] - [[Caitriona Balfe]], Iersk model en aktrise
* [[9 oktober|9]] - [[Georgina Verbaan]], Nederlânsk aktrise
* [[17 oktober|17]] - [[Kimi Räikkönen]], Finsk autokoereur
* [[31 oktober|31]] - [[Jan Jaap van der Wal]], Nederlânsk komyk en kabaretier
;novimber
* [[10 novimber|10]] - [[Nina Mercedez]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[20 novimber|20]] - [[Hend Sabry]], Tunezysk aktrise
* [[27 novimber|27]] - [[Simone West]], Amerikaansk pornoaktrise
;desimber
* [[31 desimber|31]] - [[Loona Luxx]], Frânsk pornoaktrise
* [[31 desimber|31]] - [[Mariah Milano]], Amerikaansk pornoaktrise
;''datum ûnbekend''
*[[Nicholas Galanin]], Amerikaansk keunstner en muzikant

== Ferstoarn ==
* [[5 jannewaris]] - [[Peter Bonnet]], Frysk ûnderwizer en keunstsamler (* [[1896]])
* [[26 jannewaris]] - [[Nelson Rockefeller]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1908]])
* [[31 jannewaris]] - [[Rixt (dichteresse)|Rixt]], Frysk dichteresse (* [[1887]])
* [[2 febrewaris]] - [[Sid Vicious]], Ingelsk muzikant (* [[1957]])
* [[10 maaie]] - [[Louis Paul Boon]], Flaamsk skriuwer en skilder (* [[1912]])
* [[23 maaie]] - [[Hub van Doorne]], Nederlânsk ûndernimmer, oprjochter DAF (* [[1900]])
* [[26 maaie]] - [[John Wayne]], Amerikaansk akteur (* [[1907]])
* [[8 juny]] - [[Lou Geels]], Nederlânsk akteur (* [[1908]])
* [[11 juny]] - [[John Wayne]], Amerikaansk akteur (* [[1907]])
* [[4 july]] - [[Theodora Kracaw Kroeber]], Amerikaansk antropologe en folkekundige (* [[1897]])
* [[29 july]] - [[Herbert Marcuse]], Dútsk-Amerikaansk filosoof  (* [[1898]])
* [[22 augustus]] - [[Hendrik Beernink]], Nederlânsk politikus (* [[1910]])
* [[21 septimber]] - [[Tseard Visser]], Frysk byldzjend keunstner (* [[1929]])
* [[22 novimber]] - [[Anne Vondeling]], Nederlânsk politikus (* [[1916]])
* [[13 desimber]] - [[Jan Roos (artyst)|Jan Roos]], Nederlânsk strjitartyst (* [[1896]])
* [[15 desimber]] - [[Piet Post]], Frysk oargelist, dirigint en komponist (* [[1919]])
* [[23 desimber]] - [[Peggy Guggenheim]], Amerikaanske keunstsamler (* [[1898]])

==Literatuer==
;toaniel
* [[Elie Wiesel]] - ''[[Le Procès de Shamgorod]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''It Proses fan Schamgorod'')&lt;/small&gt;

==Films==
* ''[[Ashanti (film út 1979)|Ashanti]]''
* ''[[Mad Max (film)|Mad Max]]''
* ''[[Moonraker (film)|Moonraker]]''
* ''[[Rocky II]]''
* ''[[Star Trek: The Motion Picture]]''

==Telefyzje==
* ''[[The Dukes of Hazzard (telefyzjesearje)|The Dukes of Hazzard]]''

==Muzyk==
;albums
* [[Kenny Rogers]], ''[[Kenny (album)|Kenny]]''
* [[Pink Floyd]], ''[[The Wall (album fan Pink Floyd)|The Wall]]''
;singles
* [[Kenny Rogers]], ''[[Coward of the County (liet)|Coward of the County]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1979| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>asm9zaiumup09ctjkb1su6q9q4i4wa6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1951</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1703</id>
    <revision>
      <id>1084983</id>
      <parentid>1084721</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:14:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6683" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1950-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[4 jannewaris]] - Yn 'e [[Koreaanske Oarloch]] feroverje [[Sina|Sineeske]] [[troepen]] [[Seoel]], de [[haadstêd]] fan [[Súd-Koreä]].
*[[18 jannewaris]] - By in [[Utbarsting fan de Mount Lamington (1951)|útbarsting fan 'e Mount Lamington]] komme yn 'e [[Austraalje (lân)|Australyske]] [[koloanje]] [[Papoea (koloanje)|Papoea]], op eastlik [[Nij-Guineä]], 3.000 minsken om.
*[[12 maaie]] - Yn 'e neite fan it [[atol]] [[Eniwetok]], yn 'e [[Marshalleilannen]], hâlde de [[Feriene Steaten]] de earste proef mei in [[wetterstofbom]].
* [[14 maart]] - [[Nederlân]] wurdt troffen troch in [[ierdbeving]] dy't tsien minuten duorret.
*[[18 april]] - Yn [[Parys]] wurdt de [[Jeropeeske Mienskip foar Koalen en Stiel]] oprjochte troch de [[Benelúks]]-lannen, [[Frankryk]], [[West-Dútslân]] en [[Itaalje]].
* [[30 maaie]] - Yn [[Fryslân]] wurdt it nij groeven [[Van Harinxmakanaal]] iepensteld. 
*[[7 juny]] - De lêste [[deastraf]]fen dy't resultearje út 'e [[Prosessen fan Neurenberch]] wurde útfierd.
*[[16 july]] - Yn [[Belgje]] docht de troch syn rol yn 'e [[Twadde Wrâldoarloch]] yn opspraak rekke [[kening]] [[Leopold III fan Belgje|Leopold&amp;nbsp;III]] [[abdikaasje|ôfstân fan 'e troan]] yn it foardiel fan syn [[soan]] [[Boudewyn fan Belgje|Boudewyn]].
*[[21 july]] - [[Moard]] op [[kening]] [[Abdûlla I fan Jordaanje]].
* [[25 augustus]] - Yn [[Jorwert]] stoart de [[tsjerke]]toer yn, wat de oanlieding is foar it hâlden fan in [[Iepenloftspul Jorwert|iepenloftspul]].
*[[1 septimber]] - De [[Feriene Steaten]], [[Austraalje (lân)|Austraalje]] en [[Nij-Seelân]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip, it [[ANZUS-pakt]].
*[[8 septimber]] - Yn it [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[San Francisco]] ûndertekenje 48 lannen it [[Ferdrach fan San Francisco]], wêrmei't se [[frede]] slute mei [[Japan]]. De [[Sovjet-Uny]], [[Poalen]] en [[Tsjechoslowakije]], dy't formeel ek noch yn oarloch binne mei Japan, wegerje lykwols it [[ferdrach]] te ûndertekenjen.
*[[2 oktober]] - De earste [[tillefyzje]]-útstjoering yn [[Nederlân]].
*[[17 oktober]] - [[Bistedokter]] [[Sjirk Frânses van der Burg]] stiet foar it [[kantongerjocht]] op [[it Hearrenfean (plak)|it Hearrenfean]] en wegeret him te ferbrekken. Dit is de oanlieding ta [[Kneppelfreed]].
*[[16 novimber]] - [[Kneppelfreed]]. Yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] tsjinnet de rjochtsaak tsjin [[sjoernalist]]en [[Fedde Schurer]] en [[Tsjêbe de Jong]] om't se in [[rjochter]] belastere hawwe soene dy't him denigrearjend opsteld hie foar de [[Frysk]]e [[taal]] oer. As der in kloft folk gearkomt op it [[Saailân]], ûntstiet der opskuor troch it ûnnedich hurde yngripen fan 'e [[plysje]].
*[[27 novimber]] - Yn 'e [[Koreaanske Oarloch]] wurdt in [[sjitferbod]] ôfkundige, no't de frontlinys sa goed as wer op it plak fan 'e âlde grins tusken [[Noard-Koreä|Noard]]- en [[Súd-Koreä]] lizze.
*[[4 desimber]] - [[Lybje]] wurdt ûnôfhinklik fan it tafersjoch troch de [[Feriene Naasjes]], dat útoefene waard troch it [[Feriene Keninkryk]] en [[Frankryk]].
*[[20 desimber]] - [[Omaan]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
* [[27 desimber]] - Oprjochting fan it [[Museum Warkums Erfskip]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[1 jannewaris|1]] - [[Hossein Hamadani]], Iraansk generaal († [[2015]])
* [[12 jannewaris|12]] - [[Rush Limbaugh]], Amerikaansk radiopresintator († [[2021]])
* [[13 jannewaris|13]] - [[Pieter Groenier]], Nederlânsk akteur († [[2014]])
;maart
* [[4 maart|4]] - [[Saakje Huisman]], Frysk skriuwster († [[2001]])
* [[4 maart|4]] - [[Doete Venema]], Frysk skriuwster
* [[6 maart|6]] - [[Gerrie Knetemann]], Nederlânsk hurdfytser († [[2004]])
* [[13 maart|13]] - [[Hermine de Graaf]], Nederlânsk skriuwster († [[2013]])
;april
* [[5 april|5]] - [[André Roosenburg jr.]] Nederlânsk keatser († [[2002]])
* [[26 april|26]] - [[Arne Jansen]], Nederlânsk sjonger († [[2007]])
;maaie
* [[3 maaie|3]] - [[Larry van Wieren]], Nederlânsk-Kanadeesk iisshokkyer
* [[10 maaie|10]] - [[Sytse van der Werf]], Frysk sjonger en lietsjeskriuwer
;juny
* [[29 juny|29]] - [[Alex Brenninkmeijer]], Nederlânsk jurist en Nasjonale Ombudsman († [[2022]])
* [[30 juny|30]] - [[André Hazes]], Nederlânsk sjonger († [[2004]])
;july
* [[4 july|4]] - [[John Eskes]], Frysk muzikant, komponist en dirigint († [[2015]])
* [[8 july|8]] - [[Geert de Jong]], Flaamsk aktrise
* [[9 july|9]] - [[Max van Weezel]], Nederlânsk sjoernalist († [[2019]])
* [[21 july|21]] - [[Robin Williams]], Amerikaansk akteur en komyk († [[2014]])
* [[29 july|29]] - [[Jan de Haan]], Frysk komponist, muzykútjouwer, dirigint en muzikant
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Ric Parnell]], Ingelsk drummer († [[2022]])
* [[19 augustus|19]] - [[John Deacon]], Ingelsk bassist
;septimber
* [[2 septimber|2]] - [[Mark Harmon]], Amerikaansk akteur
* [[9 septimber|9]] - [[Tom Wopat]], Amerikaansk akteur
* [[17 septimber|17]] - [[Piet Kleine]], Nederlânsk maratonrider
;oktober
* [[1 oktober|1]] - [[Wil van Kralingen]], Nederlânsk aktrise († [[2012]])
* [[25 oktober|25]] - [[Joop Alberda]], Nederlânsk sportbestjoerder
;novimber
* [[4 novimber|4]] - [[Traian Băsescu]], presidint fan [[Roemeenje]]
* [[14 novimber|14]] - [[Alec John Such]], Amerikaansk bassist († [[2022]])
* [[25 novimber|25]] - [[Charlaine Harris]], Amerikaansk skriuwster
* [[26 novimber|26]] - [[Ilona Staller]] (''La Cicciolina''), Hongaarsk-Italjaansk pornoaktrise en politika
;desimber
* [[3 desimber|3]] - [[Minne Hovinga]], Frysk keatser
* [[30 desimber|30]] - [[Goaitsen van der Vliet]], Frysk skriuwer, útjouwer, konservator en muzikant
;datum ûnbekend
* [[Roy A. Tucker]], Amerikaansk astronoom († [[2021]])

== Ferstoarn ==
* [[30 jannewaris]] - [[Ferdinand Porsche]], Eastenryksk autoprodusint (* [[1875]])
* [[19 febrewaris]] - [[André Gide]], Frânsk skriuwer (* [[1869]])
* [[29 april]] - [[Ludwig Wittgenstein]], Eastenryksk wiisgear (* [[1889]])
* [[16 maaie]] - [[Cornelis Gerritsma]], Frysk politikus (* [[1866]])
* [[20 july]] - kening [[Abdûlla I fan Jordaanje]] (* [[1882]])
* [[31 july]] - [[J. van Oudshoorn]], Nederlânsk skriuwer en amtner (* [[1876]])
* [[5 novimber]] - [[Frank T. Hopkins]], Amerikaansk hynsteman (* [[1865]])

==Literatuer==
;toaniel
* [[Eugène Ionesco]], ''[[La Leçon]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Les'')&lt;/small&gt;

==Films==
* ''[[Across the Wide Missouri (film)|Across the Wide Missouri]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1951| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>b7gl3a0ay1qb48vif4qm6z4ol2ef703</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1948</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1706</id>
    <revision>
      <id>1085027</id>
      <parentid>1084278</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:56:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9250" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1940-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[4 jannewaris]] - [[Birma]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
*[[17 jannewaris]] - Yn [[New York (stêd)|New York]] begjint in [[showproses]] tsjin alve leden fan it [[polytburo]] fan 'e [[Kommunistyske Partij fan de Feriene Steaten fan Amearika]] (CPUSA).
*[[30 jannewaris]] - [[Moard op Mahatma Gandhi]] yn 'e [[Yndia]]aske [[haadstêd]] [[Nij-Delly]] troch in ekstremistyske [[hindoe]].
* [[30 jannewaris]]-[[8 febrewaris]] - De [[Olympyske Winterspullen 1948|Olympyske Winterspullen]] wurde holden yn [[Sankt Moritz]], yn [[Switserlân]].
*[[4 febrewaris]] - [[Seylon]] (Sry Lanka) wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
*[[25 febrewaris]] - By [[steatsgreep yn Tsjechoslowakije (1948)|in steatsgreep]] yn [[Tsjechoslowakije]] lûke de [[kommunist]]en alle macht nei harren ta.
*[[31 maart]] - De [[Sovjet-Uny]] begjint mei it beheinen fan it kontakt tusken de [[Alliëarden|Alliëarde]] besettingssônes yn [[West-Dútslân]] en de Alliëarde besettingssônes yn [[West-Berlyn]].
*[[3 april]] - It [[Marshallplan]] giet yn: in grutskalich [[ekonomy]]sk helpprogramma fan 'e [[Feriene Steaten]] om 'e weropbou fan [[Jeropa]] te fasilitearjen.
*[[30 april]] - Op 'e [[9e Panamerikaanske Konferinsje]] yn 'e [[Kolombia]]anske [[haadstêd]] [[Bogotá]] wurdt besletten ta de oprjochting fan 'e [[Organisaasjes fan de Amerikaanske Steaten]] (OAS).
*[[1 maaie]] - De [[Grikelân|Grykske]] [[minister]] fan Justysje [[Christos Ladas]] komt om by in [[moardoanslach]] troch [[kommunist]]yske [[opstanneling]]en.
*[[6 maaie]] - It [[Grikelân|Grykske]] [[regear]] lit 43 [[kommunistysk]]e [[opstanneling]]en [[eksekutearje]], mar ûntkent dat it om in represaillemaatregel giet foar de [[moard]] op [[minister]] fan Justysje [[Christos Ladas]], 5 dagen earder.
*[[14 maaie]] - [[Israel]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
*[[15 maaie]] - De [[Earste Arabysk-Israelyske Oarloch]] brekt út tusken [[Israel]] oan 'e iene kant en [[Jordaanje]], [[Egypte]], [[Syrje]], [[Irak]], [[Libanon]], [[Saûdy-Araabje]] en [[Noard-Jemen]] oan 'e oare kant.
*[[19 juny]] - De [[Sovjet-Uny]] stelt de [[Blokkade fan Berlyn]] yn.
*[[20 juny]] - Ynfiering fan 'e [[Dútske mark]] (DM) as [[muntienheid]] yn 'e trije westlike [[Alliearde besettingssônes fan Dútslân|besettingssônes fan Dútslân]].
*[[25 juny]] - De [[Feriene Steaten]], [[Grut-Brittanje]] en [[Frankryk]] stelle yn it ramt fan 'e [[Blokkade fan Berlyn]] troch de [[Sovjet-Uny]] in [[loftbrêge]] yn om harren besettingssônes yn Berlyn te befoarriedzjen.
*[[28 juny]] - [[Joegoslaavje]] wurdt út 'e ynternasjonale [[kommunist]]yske [[organisaasje]]s set dy't laat wurde troch de [[Sovjet-Uny]]. [[Josip Broz Tito]], de [[presidint]] fan Joegoslaavje, en de oare lieders fan dat lân, wurde derfan beskuldige dat se &quot;anty-Sovjet-opfettings [hawwe] dy't net te ferienjen binne mei it [[marxisme]]-[[lenin]]isme.&quot; Mei oare wurden: Tito-en-dy litte har te min gelegen lizze oan wat [[Moskou]] wol.
* [[29 july]]-[[14 augustus]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1948|Olympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Londen]].
*[[15 augustus]] - De [[Republyk Koreä]] (Súd-Koreä) wurdt ûnôfhinklik.
* [[6 septimber]] - [[Prinsesse]] [[Juliana fan Nederlân|Juliana]] wurdt [[keninginne]] fan [[Nederlân]].
*[[9 septimber]] - De [[Demokratyske Folksrepublyk Koreä]] (Noard-Koreä) wurdt ûnôfhinklik.
*[[22 septimber]] - Yn [[Jeruzalim]] wurde de [[Sweden|Sweedske]] [[greve]] [[Folke Bernadotte]], de spesjale [[diplomaat|gesant]] fan 'e [[Feriene Naasjes]] yn [[Palestina]], en de [[Frankryk|Frânske]] [[kolonel]] [[André Sérot]], de haadwaarnimmer foar de Feriene Naasjes, [[fermoarde]] troch [[Joaden|Joadske]] [[terrorisme|terroristen]].
* [[20 oktober]] - Op [[It Hearrenfean (plak)|it Hearrenfean]] tsjinnet de earste [[rjochtsaak]] fan it taalskeel dat yn [[1951]] ta [[Kneppelfreed]] liede sil.
*[[1 desimber]] - It [[Palestina|Arabysk Kongres fan Palestina]] ropt [[kening]] [[Abdûlla I fan Jordaanje]] út ta [[kening]] fan [[Palestina]]. It is de bedoeling dat er Palestina en [[Transjordaanje]] as in [[personele uny]] regearje sil.
*[[8 desimber]] - [[Kening]] [[Abdûlla I fan Jordaanje]] leit protesten fan 'e [[Arabyske Liga]] njonken him del en [[anneksaasje|anneksearret]] de [[Arabieren|Arabyske]] dielen fan [[Palestina]], dy't no part fan [[Jordaanje]] wurde.
*[[10 desimber]] - Yn [[Parys]] kart de [[Algemiene Gearkomste fan de Feriene Naasjes]] de [[tekst]] goed fan 'e [[Universele Ferklearring fan de Rjochten fan de Minske]].
*[[19 desimber|19]]-[[20 desimber]] - [[Nederlân]] komt yn [[Nederlânsk-Ynje]] [[militêr]] fanwegen tsjin [[Yndoneezje|Yndonezyske]] ûnôfhinklikheidsstriders yn 'e [[Twadde Polisjonele Aksje]].
*[[23 desimber]] - Yn [[Tokio]] wurde de eardere [[Japan]]ske [[premier]] [[Hideki Tojo]] en seis oaren dy't foar [[oarlochsmisdie]]den yn 'e [[Twadde Wrâldoarloch]] feroardiele binne, troch [[ophinging (libbensbeëiniging)|ophinging]] [[terjochtsteld]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[7 jannewaris|7]] - [[Ichirou Mizuki]], Japansk sjonger, komponist, akteur en muzikant
* [[10 jannewaris|10]] - [[Bernard Thévenet]], Frânsk hurdfytser
* [[25 jannewaris|25]] - [[Henk Doevendans]], Frysk politikus, sjoernalist en publisist
* [[30 jannewaris|30]] - [[Rudi Koopmans]], Frysk bokser
* [[31 jannewaris|31]] - [[Bartle Laverman]], Frysk dichter, skilder en filosoof († [[2020]])
;febrewaris
* [[3 febrewaris|3]] - [[Henning Mankell]], Sweedsk skriuwer († [[2015]])
* [[22 febrewaris|22]] - [[Kobus Algra]], Frysk sjonger († [[2014]])
;maart
* [[8 maart|8]] - [[Yves Baillat]], Frânsk pornoakteur
* [[11 maart|11]] - [[George Kooymans]], Nederlânsk gitarist
* [[19 maart|19]] - [[Martine Bijl]], Nederlânsk sjongster, aktrise, skriuwster en kabaretiêre († [[2019]])  
* [[23 maart|23]] - [[Frans Ram]], Nederlânsk keunstner
* [[30 maart|30]] - [[Lenie van der Hoorn]] - Nederlânsk hurdrydster
* [[31 maart|31]] - [[Al Gore]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] en miljeu-aktivist
;april
* [[3 april|3]] - [[Jaap de Hoop Scheffer]], Nederlânsk politikus en diplomaat
* [[9 april|9]] - [[Anne Pasveer]], Frysk muzikant († [[2011]])
;maaie
* [[2 maaie|2]] - [[Jelle Kaspersma]], Frysk dichter en ûnderwizer († [[2019]]) 
* [[31 maaie|31]] - [[John Bonham]], Ingelsk drummer († [[1980]])
;juny
* [[11 juny|11]] - [[Franz Drappier]], Waalsk striptekener († [[2003]])
* [[17 juny|17]] - [[Jelly Keekstra]], Frysk dichteresse
* [[23 juny|23]] - [[Michael Wood (skiedkundige)|Michael Wood]], Ingelsk skiedkundige en dokumintêremakker
;july
* [[18 july|18]] - [[Cesar Zuiderwijk]], Nederlânsk drummer
* [[27 july|27]] - [[Juliet Marillier]], Nijseelânsk skriuwster
* [[27 july|27]] - [[Arjen Terpstra]], Frysk skriuwer
* [[27 july|27]] - [[Henny Vrienten]], Nederlânsk sjonger († [[2022]])
;augustus
* [[1 augustus|1]] - [[David Gemmell]], Ingelsk skriuwer († [[2006]])
* [[16 augustus|16]] - [[Barry Hay]], Nederlânsk sjonger
* [[19 augustus|19]] - [[Tipper Gore]], Amerikaansk fise-presidintsfrou
* [[20 augustus|20]] - [[Robert Plant]], Ingelsk sjonger
;septimber
* [[5 septimber|5]] - [[Kim H. Veltman]], Frysk histoarikus († [[2020]]) 
* [[11 septimber|11]] - [[Hilbrand Hartlief]], Nederlânsk follyballer en sportferslachjouwer († [[2006]])
* [[20 septimber|20]] - [[George R.R. Martin]], Amerikaansk skriuwer
* [[26 septimber|26]] - [[Olivia Newton-John]], Ingelsk-Welsk-Australysk sjongster
;oktober
* [[30 oktober|30]] - [[Henk Hornstra]], Frysk politikus en bestjoerder († [[2007]])
;novimber
* [[1 novimber|1]] - [[Amani Abeid Karume]], Tanzaniaansk politikus
* [[4 novimber|4]] - [[Amadou Toumani Touré]], presidint fan [[Maly]] († [[2020]])
* [[14 novimber|14]] - [[Charles, prins fan Wales]], Britsk kroanprins
;desimber
* [[14 desimber|14]] - [[Boudewijn Büch]], Nederlânsk skriuwer († [[2002]])
* [[21 desimber|21]] - [[Jack Frölich]], Frysk muzikant, dirigint en muzykresinsint († [[2010]])
* [[31 desimber|31]] - [[Eddy Dykstra]], Frysk-Kanadeesk sjonger en muzikant
* 31 - [[Donna Summer]], Amerikaansk sjongster († [[2012]])
;''datum ûnbekend''
*[[Carol Berg]], Amerikaansk skriuwster
*[[Redbad Veenbaas]], Frysk oersetter

== Ferstoarn ==
* [[30 jannewaris]] - [[Mahatma Gandhi]], Yndiaask aktivist (* [[1869]])
* [[13 april]] - [[John Christmas Møller]], Deensk politikus (* [[1894]])
* [[15 april]] - [[Reinder Jacobus de Stoppelaar]], Frysk predikant, sjoernalist en skriuwer (* [[1873]])
* [[24 juny]] - [[Alexander van Voss]], rykskargivaris fan Fryslân (* [[1894]])
* [[9 septimber]] - [[Anders Minnes Wijbenga]], Frysk dichter (* [[1861]])
* [[10 septimber]] - tsaar [[Ferdinand fan Bulgarije]] (* [[1881]])
* [[21 septimber]] - [[Bokke R.S. Pollema]], Frysk skriuwer (* [[1883]])
* [[31 oktober]] - [[Cissy van Marxveldt]], Frysk berneboekeskriuwster (* [[1889]])
* [[31 desimber]] - [[Hendrik Bulthuis]], Frysk hierknipper en sylboatebouwer (* [[1892]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1948| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>hsxa1q0yu3u5gfcv8hz82zl07s2a6ld</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1942</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1710</id>
    <revision>
      <id>1084955</id>
      <parentid>1083273</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:40:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13218" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1940-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[1 jannewaris]] - Troch 26 [[Alliëarden|Alliëarde lannen]] wurdt it [[Pakt fan Washington]] sletten, wêrby't de lidsteaten ûnthjitte gjin ôfsûnderlike [[frede]] slute te sillen mei de [[As (bûnsgenoatskip)|As]]-grutmachten.
*[[7 jannewaris]] - Begjin fan 'e [[Slach om Bataan]], wêrby't [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] en [[Filipinen|Filipynske]] [[troepen]] op it [[skiereilân]] [[Bataan]], yn 'e [[Filipinen]], belegere wurde troch de [[Japan]]ners.
*[[10 jannewaris]] - Mei de lâning fan [[Japan]]ske [[troepen]] op [[Selebes]] begjint  [[Japanske ynfal yn Nederlânsk-Ynje|de ynvaazje]] fan [[Nederlânsk-Ynje]].
*[[20 jannewaris]] - Op 'e [[Wannsee-konferinsje]] beslist de lieding fan 'e [[Nasjonaal-Sosjalistyske Dútske Arbeiderspartij]] (NSDAP) ta de totale [[genoside]] op 'e [[Joaden]], dy't omskreaun wurdt as de ''Endlösung der Judenfrage''.
*[[22 jannewaris]] - De [[Achtste Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Sietze de Groot]] yn in tiid fan 8 [[oere]]n en 44 [[minuten]]. De [[winter]]kjeld is tige strang; der komme trije dielnimmers om troch [[ûnderkuolling]] en befriezingsferskynsels.
* [[22 jannewaris]] - It lidmaatskip fan de [[Nederlânske Kultuerkeamer]] wurdt feplichte foar [[keunstner]]s, [[akteur]]s, [[útjouwer]]s, ensfh.
*[[12 febrewaris]] - [[Perû]] ferklearret [[nazy-Dútslân]], [[Itaalje]] en [[Japan]] de oarloch.
*[[15 febrewaris]] - By [[Fal fan Singapoer|de ynname]] troch de [[Japan]]ners fan 'e [[Grut-Brittanje|Britske]] [[koloanje]] [[Singapoer]] wurde 138.000 [[Grut-Brittanje|Britske]] en [[Austraalje (lân)|Australyske]] [[soldaten]] [[kriichsfinzen]] nommen. 
*[[20 febrewaris]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Franklin D. Roosevelt]] autorisearret de [[ynternearring fan de Japanske Amerikanen]] yn kampen yn [[Utah]] en [[Kolorado]].
*[[27 febrewaris]] - By de [[Slach yn de Javasee]] weeft de [[Japanske Keizerlike Marine]] handich ôf mei in [[Nederlân]]sk-[[Grut-Brittanje|Britsk]]-[[Feriene Steaten|Amerikaansk]]-[[Austraalje (lân)|Australyske]] [[float]] ûnder de Nederlânske [[skout-by-nacht]] [[Karel Doorman]].
*[[28 febrewaris]] - De earste [[Japan]]ske [[troepen]] lânje op [[Java]].
* [[5 maart]] - [[Batavia]] wurdt troch [[Japan]]ners ynommen.
*[[8 maart]] - It [[Keninklik Nederlânsk-Yndysk Leger]] (KNIL) kapitulearret foar de [[Japan]]ners. Begjin fan 'e [[Japanske besetting fan Nederlânsk-Ynje]].
*[[9 maart]] - De [[Japan]]ners feroverje [[Rangoon]], de [[haadstêd]] fan 'e [[Grut-Brittanje|Britske]] [[koloanje]] [[Britsk-Birma|Birma]].
* [[21 maart]] - [[Skiekundich elemint|Elemint]] nûmer 94 kriget de namme [[plutoanium]].
*[[9 april]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] en [[Filipinen|Filipynske]] [[troepen]] op it [[skiereilân]] [[Bataan]], yn 'e [[Filipinen]], jouwe har oer. Ein fan 'e [[Slach om Bataan]], mar it begjin fan 'e [[Deademars fan Bataan]], wêrby't de [[Japan]]ners 60.000 oant 80.000 Filipynske en Amerikaanske [[kriichsfinzene]]n op ûnminsklike wize 112&amp;nbsp;km opdriuwe nei it plak dêr't se op 'e [[trein]] set wurde kinne nei [[kriichsfinzenekamp]]en. Skattings oer it tal deadlike slachtoffers rinne útinoar fan 5.650 oant 18.000.
*[[18 april]] - De [[Amerikaanske Loftmacht]] fiert it earste [[bombardemint]] op 'e [[Japan]]ske [[haadstêd]] [[Tokio]] út, dat bekend komt te stean as de [[Doolittle Raid]], nei de befelfierder, [[luitenant-kolonel]] [[James H. Doolittle]].
*[[5 maaie|5]]-[[6 maaie]] - By de [[Slach om Corregidor]] feroverje de [[Japan]]ners it [[eilân]] [[Corregidor]], yn 'e [[Baai fan Manilla]]. Dêrmei komt in ein oan alle [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] wjerstân yn de [[Filipinen]].
*[[7 maaie|7]]-[[8 maaie]] - By de [[Slach yn de Koraalsee]] bringe de [[Feriene Steaten]] de [[Japan]]ske opmars yn 'e [[Stille Súdsee]] ta stilstân.
*[[22 maaie]] - [[Meksiko]] ferklearret [[nazy-Dútslân]], [[Itaalje]] en [[Japan]] de oarloch.
*[[27 maaie]] - It [[Tsjechysk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|Tsjechyske ferset]] docht [[moard op Reinhard Heydrich|in moardoanslach]] op 'e foaroansteande [[SS]]-[[ofsier]] [[Reinhard Heydrich]], dy't [[ferwûne|swierferwûne]] rekket (en op [[4&amp;nbsp;juny]] stjert).
*[[4 juny|4]]-[[7 juny]] - Yn 'e [[Slach by Midway]] meitsje de [[Feriene Steaten|Amerikanen]] in ein oan 'e [[Japan]]ske oppermacht yn it gebiet fan 'e [[Stille Oseaan]].
*[[5 juny]] - De [[Feriene Steaten]] ferklearje de oarloch oan [[Bulgarije]], [[Roemeenje]] en [[Hongarije]].
*[[9 juny|9]]-[[10 juny]] - As repressaille foar de [[moard op Reinhard Heydrich]] meitsje de [[nazy-Dútslân|Dútsers]] it [[Tsjechje|Tsjechyske]] doarp [[Bloedbad fan Lidice|Lidice mei de grûn lyk]]. De ynwenners wurde foar in diel daliks [[fermoarde]] en foar in oar diel ôffierd nei de [[konsintraasjekamp]]en om dêr letter fermoarde te wurden.
*[[12 juny]] - [[Adolf Hitler]] kart it troch de [[SS]] opstelde [[Generalplan-Ost]] goed, dat delkomt op 'e ynfiering fan 'e [[slavernij]] foar de [[Slaven (folkegroep)|Slavyske befolking]] fan 'e ferovere gebieten yn [[East-Jeropa]].
*[[14 juny]] - Yn [[Nederlânsk-Ynje]] begjinne de [[Japan]]ners mei de ynternearring fan [[manlik]]e [[Jeropa|Jeropeänen]] yn 'e [[jappekampen]].
* [[30 juny]] - In [[Noardwâlde_(Weststellingwerf)#Halifax|Ingelske bommesmiter]] stoart del yn [[Noardwâlde (Weststellingwerf)|Noardwâlde]].
*[[1 july|1]]-[[27 july]] - Yn [[Egypte]] einiget de [[Earste Slach by El Alamein]] tusken de [[nazy-Dútslân|Dútsers]] en de [[Alliëarden]] yn in ympasse.
*[[8 july]] - [[Anne Frank]] en har [[famylje (besibskip)|famylje]] [[ûnderdûker|dûke ûnder]] yn it 'achterhûs' oan 'e [[Amsterdam]]ske [[Prinsengracht]].
* [[27 july]] - De [[Earehôf De Pein#Skiednis|bemanning fan in Ingelske bommesmiter]] fynt de dea by [[De Rottefalle]].
*[[7 augustus]] - Yn 'e [[Stille Súdsee]] begjint de [[Slach om Guadalcanal]] mei [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[amfibyske operaasje|lânings]] op it [[eilân]] [[Guadalcanal]], yn 'e [[Salomonseilannen]].
*[[19 augustus]] - De troch de [[Alliëarden]] útfierde [[Wraam op Dieppe]], oan 'e [[kust]] fan noardlik [[Frankryk]], mislearret folslein. Se moatte har mei swiere ferliezen weromlûke.
*[[22 augustus]] - [[Brazylje]] ferklearret [[nazy-Dútslân]], [[Itaalje]] en [[Japan]] de oarloch nei oanhâldende oanfallen op Brazyljaanske [[keapfardijskip]]pen.
*[[23 augustus]] - Oan it [[Eastfront (Twadde Wrâldoarloch)|Eastfront]] begjint oan 'e [[Wolga]] de bloedige en slepende [[Slach om Stalingrad]].
*[[27 augustus]] - [[Kuba]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]] en [[Itaalje]].
*[[30 augustus]] - [[Nazy-Dútslân]] [[Dútske anneksaasje fan Lúksemboarch|anneksearret it Gruthartochdom Lúksemboarch]].
* [[9 septimber]] - De [[Noardeastpolder]] falt drûch.
*[[10 septimber]] - [[Grut-Brittanje|Britske]] [[troepen]] lânje op 'e [[kust]] fan 'e [[Frankryk|Frânske]] [[koloanje]] [[Madagaskar (koloanje)|Madagaskar]], dy't yn 'e hannen is fan [[Vichy-Frankryk]].
*[[23 septimber]] - De [[Grut-Brittanje|Britten]] besette [[Antananarivo]], de [[haadstêd]] fan 'e [[Frankryk|Frânske]] [[koloanje]] [[Madagaskar (koloanje)|Madagaskar]].
*[[1 oktober]] - [[Súd-Karinsje]] en [[Súd-Stiermarken]] (dielen fan [[Sloveenje]]) wurde [[anneksaasje fan Súd-Karinsje en Súd-Stiermarken|anneksearre troch]] [[nazy-Dútslân]]. 
* [[3 oktober]] - Yn [[Dútslân]] wurdt in [[A4-raket]] as earste ding makke troch de [[minkse]] de [[romte (astronomy)|romte]] yn sketten.
*[[23 oktober]]-[[11 novimber]] - Yn 'e [[Twadde Slach by El Alamein]] makket de [[Grut-Brittanje|Britske]] [[generaal]] [[Bernard Law Montgomery]] foargoed in ein oan 'e opmars yn [[Noard-Afrika]] fan it [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[Afrikakorps]] fan [[fjildmaarskalk]] [[Erwin Rommel]].
*[[8 novimber]] - By [[Operaasje Torch]] jout de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[generaal]] [[Dwight Eisenhower]] leiding oan 'e lânings fan [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] yn 'e [[Vichy-Frankryk|Vichy-Frânske]] [[koloanje]]s [[Marokko (protektoraat)|Marokko]] en [[Algerije (koloanje)|Algerije]]. Dêrmei komme de Alliëarden Vichy-Frankryk folslein oer it mad, en sadwaande wurdt der amper ferset bean.
*[[11 novimber]] - [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[troepen]] besette de saneamde Frânske 'frije sône': ein oan 'e behyplike [[autonomy]] fan [[Vichy-Frankryk]].
*[[27 novimber]] - Om in ynbeslachname troch [[nazy-Dútslân]] foar te kommen bringt de [[float]] fan [[Vichy-Frankryk]] himsels yn 'e [[marine]]haven fan [[Toulon]] ta sinken.
*[[14 desimber]] - [[Abessynje]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]] en [[Japan]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[3 jannewaris|3]] - [[John Thaw]], Ingelsk akteur († [[2002]])
* [[4 jannewaris|4]] - [[Ypke Gietema]], Frysk politikus († [[2013]])
* [[8 jannewaris|8]] - [[Stephen Hawking]], Ingelsk natuerkundige en astronoom († [[2018]])
* [[17 jannewaris|17]] - [[Muhammad Ali]], Amerikaansk bokser († [[2016]])
* [[23 jannewaris|23]] - [[Salim Ahmed Salim]], Tanzaniaansk steatsman en diplomaat
* [[25 jannewaris|25]] - [[Eusébio da Silva Ferreira]], Portegeesk fuotballer († [[2014]])
* 25 - [[Jens Nygaard Knudsen]],  Deensk boartersguodûntwerper († [[2020]])
* [[28 jannewaris|28]] - [[Sjoukje Dijkstra]], Frysk keunstrydster

;febrewaris
* [[1 febrewaris|1]] - [[Sikke Doele]], Frysk skriuwer en dichter († [[2002]])

;maart
* [[2 maart|2]] - [[Heinze Bakker]], Frysk sportferslachjouwer († [[2021]])
* [[22 maart|22]] - [[Fred Vaassen]], Nederlânsk akteur († [[2018]])
* [[16 maart|16]] - [[Gauke Bootsma]], Frysk keunstsamler en konservator
* [[25 maart|25]] - [[Aretha Franklin]], Amerikaansk sjongster († [[2018]])
* [[11 april]] - [[Bonne Broersma]], Frysk keunstskilder

;april
* [[6 april|6]] - [[Cees den Heyer]], Nederlânsk teoloog († [[2021]])
* [[18 april|18]] - [[Jochen Rindt]], Eastenryks autokoereur († [[1970]])
* [[21 april|21]] - [[Bart Schuil]], Frysk krúswurdpuzel- en programmamakker
;maaie
* [[17 maaie|17]] - [[Johan van der Zee]], Frysk sjoernalist († [[2018]])
;juny
* [[18 juny|18]] - [[Roger Ebert]], Amerikaansk filmkritikus († [[2013]])
* [[18 juny|18]] - [[Paul McCartney]], Ingelsk muzikant, sjonger en lietsjeskriuwer
* [[19 juny|19]] - [[Moammar al-Kadaffi]], presidint fan [[Lybje]] († [[2011]])
* [[20 juny|20]] - [[Brian Wilson]], Amerikaanske muzikant, sjonger en lietsjeskriuwer
* [[29 juny|29]] - [[Bas van der Vlies]], Nederlânsk politikus út namme fan de SGP († [[2021]])

;july
* [[10 july|10]] - [[Ronnie James Dio]], Amerikaansk sjonger († [[2010]])
* [[12 july|12]] - [[G. Willem Abma]], Frysk skriuwer en dichter
* [[13 july|13]] - [[Harrison Ford]], Amerikaansk akteur
* [[30 july|30]] - [[Pé Miedema]], Frysk bestjoerder († [[2016]])

;augustus
* [[3 augustus|3]] - [[Jan des Bouvrie]], Nederlânsk ynterieurûntwerper († [[2020]])
* [[10 augustus|10]] - [[Suze Broks]], Nederlânsk balletdûnseres en aktrise († [[2017]])

;septimber
* [[1 septimber|1]] - [[C.J. Cherryh]], Amerikaansk skriuwster
* [[4 septimber|4]] - [[Jan Pol]], Nederlânsk-Amerikaansk bistedokter en realitypersoanlikheid
* [[29 septimber|29]] - [[Felice Gimondi]], Italjaansk hurdfytser († [[2019]])

;oktober
* [[6 oktober|6]] - [[Britt Ekland]], Sweedsk aktrise 
* [[28 oktober|28]] - [[Kees Verkerk]], Nederlânsk hurdrider
* [[31 oktober|31]] - [[David Ogden Stiers]], Amerikaansk akteur († [[2018]])

;novimber
* [[1 novimber|1]] - [[Larry Flynt]], Amerikaansk produsint en útjouwer fan pornografy († [[2021]])
* [[12 novimber|12]] - [[Zoltin Peeter]], byldzjend keunstner út Hallum († [[2019]])
* [[20 novimber|20]] - [[Joe Biden]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]]

;desimber
* [[14 desimber|14]] - [[Juan Diego (acteur)|Juan Diego]], Spaansk akteur († [[2022]])
* [[22 desimber|22]] - [[Adriaan van der Velde]], Frysk ûndernimmer en boekhannelsman († [[2010]])
* [[30 desimber|30]] - [[Anne Charleston]], Australysk aktrise
* [[30 desimber|30]] - [[Michael Nesmith]], Amerikaansk muzykant

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[29 jannewaris|29]] - [[Gauke Boelens]], Frysk ûndernimmer en politikus (* [[1886]])
;febrewaris
* [[12 febrewaris|12]] - [[Fokke Bleeker]], Frysk fersetsstrider (* [[1899]])
;maart
* [[8 maart|8]] - [[Hein Doedes Postma]], Frysk keatser (* [[1858]])
* [[23 maart|23]] - [[Jan Olieslagers]], Flaamsk loftfeartpionier (* [[1883]])
;april
* [[24 april|24]] - [[L.M. Montgomery]], Kanadeesk skriuwster (* [[1874]])
;maaie
* [[1 maaie|1]] - [[Hobbe Smith]], Frysk keunstskilder (* [[1862]])
* [[3 maaie|3]] - [[Thorvald Stauning]], premier fan [[Denemark]] (* [[1873]])
;juny
* [[4 juny|4]] - [[Reinhard Heydrich]], Dútsk militêr en oarlochsmisdiediger (* [[1904]])
;july
* [[26 july|26]] - [[Titus Brandsma]], Frysk preester en fersetsman (* [[1881]])
;novimber
* [[13 novimber|13]] - [[Tjeerd Kuipers]], Frysk arsjitekt (* [[1857]])

==Films==
* ''[[Casablanca (film)|Casablanca]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1942| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>550bz0gk19fklrvgw2h55uxc95lbq9r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1930</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1720</id>
    <revision>
      <id>1084952</id>
      <parentid>1084703</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:38:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11041" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1930-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[13 jannewaris]] - De earste [[Mickey Mouse|Mickey Mouse-strip]] ferskynt.
*[[23 jannewaris]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] dielsteat [[Tueringen]] wurdt [[Wilhelm Frick]] as earste [[NSDAP]]-[[politikus]] ea [[minister]] yn in dielsteatregear.
* [[23 jannewaris]] - Stifting fan de [[WSSFS]].
* [[24 jannewaris]] - Yn [[Eindhoven]] wurdt de earste [[patat]]kream fan [[Nederlân]] iepene.
*[[26 jannewaris]] - Yn [[Britsk-Ynje]] ropt de [[sosjalistysk]]e foaroanman [[Jawaharlal Nehru]] de ûnôfhinklikheid fan [[Yndia]] út by wize fan protest tsjin 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] wegering om 'e [[koloanje]] mear [[selsbestjoer]] te jaan.
*[[28 jannewaris]] - Yn [[Spanje]] moat [[premier]] [[Miguel Primo de Rivera]], dy't lieding jout oan in [[militêr]]e [[diktatuer]], opstappe as gefolch fan in [[jild|finansjele]] krisis yn it ramt fan 'e [[Grutte Depresje]], nei't dúdlik wurdt dat it [[leger (lânmacht)|leger]] him net mear stipet. 
*[[18 febrewaris]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[astronoom]] [[Clyde Tombaugh]] ûntdekt [[Pluto (planeet)|Pluto]], de njoggende [[planeet]] fan it [[Sinnestelsel]]. 
* [[22 febrewaris]] - Oprjochting fan [[It Fryske Gea]].
* [[30 febrewaris]] - Komt as datum foar yn de [[Revolusjonêre kalinder]] fan de [[Sovjet-Uny]].
*[[6 maart]] - In massale [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] troch [[wurkleazens|wurkleazen]] yn [[New York (stêd)|New York]] wurdt troch de Amerikaanskes [[plysje]] ûnmeilydsum útinoar slein.
*[[12 maart]] - Yn [[Britsk-Ynje]] begjint de lânseigen foaroanman [[Mahatma Gandhi]] oan it haad fan in grutte kloft folk oan syn [[Sâltmars]] nei de [[see]], om dêr sels [[sâlt]] te winnen en sa it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[monopoalje]] op sâlt yn Ynje oan 'e kaak te stellen.
* [[25 maart]] - De ''Europa'' fan de [[NDL]] wint de [[Blauwe Wimpel]] mei 4 dagen, 17 oere en 6 minuten.
*[[3 april]] - Nei it [[ferstjerren]] fan [[keizerinne]] [[Zewditu]] wurdt [[Haile Selassie]] allinnichhearsker fan [[Abessynje]].
*[[5 maaie]] - Oan 'e ein fan syn súksesfolle [[Sâltmars]] wurdt yn [[Britsk-Ynje]] de [[aktivist]] [[Mahatma Gandhi]] mei tûzenen oanhingers op lêst fan [[Edward Wood, 1e greve fan Halifax|Lord Irwin]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ûnderkening]], [[arrestaasje|arrestearre]] foar it yllegaal winnen fan [[sâlt]] (dêr't de Britske [[oerheid]] yn Ynje it [[monopoalje]] op hat).
* [[15 maaie]] - De [[Nederlân]]ske [[minister]] [[Paul Reymer|Reymer]] fan Wetttersteat kûndiget it [[Stjoertiidbeslút]] ôf. Dit wurdt wol it hichtepunt fan de [[ferpyldering]] neamd.
*[[19 maaie]] - [[Súd-Afrika]] fiert it [[frouljuskiesrjocht]] yn (mar allinnich foar [[jeropide ras|blanke]] [[froulju]]).
*[[8 juny]] - De út [[ballingskip]] weromroppen [[Karel II fan Roemeenje|Karel&amp;nbsp;II]] folget syn njoggenjierrige [[soan]] [[Michael fan Roemeenje|Michael]] op as [[kening]] fan [[Roemeenje]]. (Hy wie yn [[1925]] ferballe troch syn [[heit]], kening [[Ferdinand I fan Roemeenje|Ferdinand]], en doe't dyselde yn [[1927]] [[stoar]], waard er dêrom opfolge troch syn [[pakesizzer]], de doe seisjierrige Michael.)
*[[26 juny]] - It [[16e Partijkongres fan de Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny]] stiet hielendal yn it teken fan suverings. Foaroanman [[Josef Stalin]] hâldt in seis oeren duorjende [[taspraak]] dêr't er fierdere maatregels yn oankundiget tsjin [[trotskisme|trotskisten]] en oare tsjinstanners.
*[[1 july]] - It [[Feriene Keninkryk]] stimt yn mei de ûnôfhinklikheid fan [[Irak]], dy't pland stiet foar [[1932]].
* [[16 july]] - De lêste [[hynstetram]] fan [[Nederlân]], tusken [[Makkum]] en [[Harkesyl]], wurdt ferfongen troch in [[autobus|bustsjinst]].
* [[8 augustus]] - Earste [[Betty Boop]]-[[tekenfilm]] komt út, mei de [[titel (namme)|titel]] ''Dizzy Dishes''.
*[[21 augustus]] - Yn [[Nederlân]] falt de [[Wieringermar]] drûch. Dit is it earste grutte projekt fan 'e [[Suderseewurken]].
*[[25 augustus]] - Yn [[Poalen]] lit de [[premier]] en [[minister]] fan Definsje, [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]], de lieders fan 'e linkse en sintrumrjochtse [[opposysje (polityk)|opposysjepartijen]] oppakke en [[finzen]] sette.
*[[25 augustus]] - By [[steatsgreep yn Perû (1930)|in steatsgreep]] yn [[Perû]] wurdt [[diktator]] [[Augusto Leguía]] ôfset, dy't al sûnt [[1919]] oan macht is.
*[[5 septimber]] - By [[steatsgreep yn Argentynje (1930)|in steatsgreep]] yn [[Argentynje]] wurdt de [[liberalisme|liberale]] [[presidint]] [[Hipólito Irigoyen]] ôfset troch [[generaal]] [[José Uriburu]], dy't stipe wurdt troch de grutgrûnbesitters.
*[[9 septimber]] - Yn [[Peking]] lit [[generaal]] [[Feng Yuxiang]] himsels ta [[presidint]] útroppe fan in [[regear|tsjinregear]] (tsjin dat fan [[Chiang Kai-shek]]).
*[[14 septimber]] - By [[Ryksdeiferkiezings (1930)|Ryksdeiferkiezings]] yn [[Dútslân]] komme de [[faksistysk]]e [[NSDAP]] en de [[kommunist]]yske [[KPD]] as de grutte winners út 'e bus.
*[[septimber]] - De [[Earste Koerdysk-Arabyske Oarloch]] brekt út yn noardlik [[Irak]].
* [[4 oktober]] - Foar de earste kear is it [[Wrâldbistedei]].
*[[4 novimber]] - By de [[Revolúsje fan 1930]] komt yn [[Brazylje]] [[Getúlio Vargas]] oan 'e macht.
*[[5 desimber]] - Yn [[Belgje]] falle by de [[giframp yn de Maasdelling]] by [[Luik (stêd)|Luik]] 66 deaden as der in wolk [[gifgas|giftich gas]] út in [[gemy]]sk [[fabryk]] ûntsnapt.
*[[12 desimber]] - De lêste [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] ûntromje it [[Saargebiet (mandaatgebiet)|Saargebiet]], dat de status fan [[mandaatgebiet]] fan it [[Folkebûn]] hat.
*[[22 desimber]] - Yn 'e [[Noarwegen|Noarske]] [[haadstêd]] [[Oslo]] ûndertekenje [[Nederlân]], [[Belgje]], [[Lúksemboarch (gruthartochdom)|Lúksemboarch]], [[Denemark]], [[Noarwegen]], [[Sweden]] en [[Finlân]] de [[Konvinsje fan Oslo]], wêryn't se inoar [[ekonomy]]ske en [[politike]] stipe ûnthjitte.
* [[22 desimber]] - Oprjochting fan de [[Federaasje fan Fryske Studinteferienings]] yn de [[Kânselerij (Ljouwert)|Kânselerij]] te [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]. 
*[[30 desimber]] - Nei't de [[opstân]] fan [[Feng Yuxiang]] yn noardlik [[Sina]] delslein is, konsintrearret de Sineeske [[diktator]] [[Chiang Kai-shek]] him op it besingeljen en ferneatigjen fan 'e [[kommunistysk]]e bases yn súdlik Sina.
* ''sûnder datum'' - De [[legindarysk]]e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[krimineel|kriminelen]] [[Bonnie en Clyde]] krije kunde oan inoar.

== Berne ==
;jannewaris
* [[3 jannewaris|3]] - [[Robert Loggia]], Amerikaansk akteur († [[2015]])
* [[4 jannewaris|4]] - [[Sorrell Booke]], Amerikaansk akteur († [[1994]])
* [[15 jannewaris|15]] - [[Hylkje Goïnga]], Frysk skriuwster († [[2001]])
* [[23 jannewaris|23]] - [[Derek Walcott]], Sint-Lusiaansk dichter, skriuwer en Nobelpriiswinner († [[2017]])
;febrewaris
* [[8 febrewaris|8]] - [[Kees Visscher]], Nederlânsk skriuwer († [[2007]])
* [[12 febrewaris|12]] - [[Viola Hatch]], Amerikaansk aktiviste, politika en bestjoerster
;maart
* [[21 maart|21]] - [[Jos van Manen Pieters]], Nederlânsk skriuwster († [[2015]])
* [[24 maart|24]] - [[Jack Kooistra]], Frysk sjoernalist en nazy-jager
* [[30 maart|30]] - [[John Lanting]], Nederlânsk akteur († [[2018]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Hemut Kohl]], bûnskânselier fan [[Dútslân]] († [[2017]])
* [[7 april|7]] - [[Andrew Sachs]], Dútsk-Britsk akteur († [[2016]])
* [[12 april|12]] - [[Ype Schaaf]], Frysk predikant en sjoernalist († [[2003]])
* [[12 april|12]] - [[Louw de Graaf]], Frysk politikus († [[2020]])
* [[30 april|30]] - [[Kitty Janssen]], Nederlânsk aktrise († [[2012]])
;maaie
* [[22 maaie|22]] - [[Dieuwke de Graaff-Nauta]], Frysk politika († [[2008]])
* [[31 maaie|31]] - [[Clint Eastwood]], Amerikaansk akteur en regisseur
;juny
* [[3 juny|3]] - [[Rein Strikwerda]], Frysk ortopedysk sjirurch († [[2006]])
* [[12 juny|12]] - [[Jim Nabors]], Amerikaansk akteur en sjonger († [[2017]])
;july
* [[15 july|15]] - [[Jacques Derrida]], Frânsk literêr kritikus en filosoof († [[2004]])
;augustus
* [[1 augustus|1]] - [[Karoly Grosz]], premier fan [[Hongarije]] († [[1996]])
* [[5 augustus|5]] - [[Neil Armstrong]], Amerikaansk astronaut, earste minsk op 'e moanne († [[2012]])
* [[25 augustus|25]] - [[Sean Connery]], Skotsk akteur († [[2020]])
* [[28 augustus|28]] - [[Ben Gazzara]], Amerikaansk akteur († [[2012]])
* 28 - [[Windsor Davies]], Britsk akteur († [[2019]])
;septimber
* [[6 septimber|6]] - [[Durk van der Ploeg]], Frysk skriuwer
* [[7 septimber|7]] - kening [[Boudewijn fan Belgje]] († [[1993]])
* [[8 septimber|8]] -  [[Marilyn Durham]], Amerikaansk skriuwster († [[2015]])
* [[23 septimber|23]] - [[Ray Charles]], Amerikaansk sjonger en muzikant († [[2004]])
* [[25 septimber|25]] - [[Ellen Moves Camp]], Amerikaansk minskerjochte-aktiviste († [[2008]])
* [[29 septimber|29]] - [[Colin Dexter]], Ingelsk skriuwer († [[2017]])
;oktober
* [[4 oktober|4]] - [[Gerard van der Weerd]], Frysk dirigint († [[2012]])
* [[5 oktober|5]] - [[Renze de Vries]], Nederlânsk sportbestjoerder († [[2012]])
* [[10 oktober|10]] - [[Kim Winona]], Amerikaansk aktrise († [[1978]])
* [[17 oktober|17]] - [[Fred van der Vlugt]], Nederlânsk sjoernalist († [[2002]])
* [[31 oktober|31]] - [[Michael Collins (astronaut)|Michael Collins]], Amerikaansk romtefarder († [[2021]])
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Eppe Otter]], Frysk pionier [[Feanhoopfestival]] († [[2012]])
;desimber
* [[8 desimber|8]] - [[Maximilian Schell]],  Eastenryksk-Switsersk akteur, regisseur en skriuwer. († [[2014]])
* [[11 desimber|11]] - [[Jean-Louis Trintignant]], Frânsk akteur († [[2022]])
;''datum ûnbekend''
*[[Joop Verbeke]], Frysk muzikant († [[1997]])

== Ferstoarn ==
;febrewaris
* [[3 febrewaris|3]] - [[Just Havelaar]], Nederlânsk skilder en skriuwer (* [[1880]])
* [[18 febrewaris|18]] - [[Gerardus Heymans|Gerard Heymans]], Frysk filosoof en grûnlizzer fan 'e psychology yn Nederlân (* [[1857]])
;maaie
* [[12 maaie|12]] - [[Piter Jelles Troelstra]], Frysk politikus en dichter (* [[1860]])
* [[13 maaie|13]] - [[Fridtjof Nansen]], Noarsk ûntdekkingsreizger (* [[1861]])
;july
* [[7 july|7]] - [[Arthur Conan Doyle]], Skotsk skriuwer (* [[1859]])
;oktober
* [[11 oktober|11]] - [[Sien van Hulst]], inisjatyfnimster foar de wykferpleging en kreamsoarch (* [[1868]])
;desimber
* [[30 desimber|30]] - [[Nicolaas Molenaar]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1850]])
;datum ûnbekend
* ein [[april]] - [[Ellen Francis Mason]], Amerikaansk oersetster (* [[1846]])

==Literatuer==
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Journey of the Magi]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Reis fan de Wizen'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''[[A Song for Simeon]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''In Liet foar Simeon'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1930| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>a9irc2zxmv8hrskmcpq8y3ibo0aisip</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084998</id>
      <parentid>1084952</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:27:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11125" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1930-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[13 jannewaris]] - De earste [[Mickey Mouse|Mickey Mouse-strip]] ferskynt.
*[[23 jannewaris]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] dielsteat [[Tueringen]] wurdt [[Wilhelm Frick]] as earste [[NSDAP]]-[[politikus]] ea [[minister]] yn in dielsteatregear.
* [[23 jannewaris]] - Stifting fan de [[WSSFS]].
* [[24 jannewaris]] - Yn [[Eindhoven]] wurdt de earste [[patat]]kream fan [[Nederlân]] iepene.
*[[26 jannewaris]] - Yn [[Britsk-Ynje]] ropt de [[sosjalistysk]]e foaroanman [[Jawaharlal Nehru]] de ûnôfhinklikheid fan [[Yndia]] út by wize fan protest tsjin 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] wegering om 'e [[koloanje]] mear [[selsbestjoer]] te jaan.
*[[28 jannewaris]] - Yn [[Spanje]] moat [[premier]] [[Miguel Primo de Rivera]], dy't lieding jout oan in [[militêr]]e [[diktatuer]], opstappe as gefolch fan in [[jild|finansjele]] krisis yn it ramt fan 'e [[Grutte Depresje]], nei't dúdlik wurdt dat it [[leger (lânmacht)|leger]] him net mear stipet. 
*[[18 febrewaris]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[astronoom]] [[Clyde Tombaugh]] ûntdekt [[Pluto (planeet)|Pluto]], de njoggende [[planeet]] fan it [[Sinnestelsel]]. 
* [[22 febrewaris]] - Oprjochting fan [[It Fryske Gea]].
* [[30 febrewaris]] - Komt as datum foar yn de [[Revolusjonêre kalinder]] fan de [[Sovjet-Uny]].
*[[6 maart]] - In massale [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] troch [[wurkleazens|wurkleazen]] yn [[New York (stêd)|New York]] wurdt troch de Amerikaanskes [[plysje]] ûnmeilydsum útinoar slein.
*[[12 maart]] - Yn [[Britsk-Ynje]] begjint de lânseigen foaroanman [[Mahatma Gandhi]] oan it haad fan in grutte kloft folk oan syn [[Sâltmars]] nei de [[see]], om dêr sels [[sâlt]] te winnen en sa it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[monopoalje]] op sâlt yn Ynje oan 'e kaak te stellen.
* [[25 maart]] - De ''Europa'' fan de [[NDL]] wint de [[Blauwe Wimpel]] mei 4 dagen, 17 oere en 6 minuten.
*[[3 april]] - Nei it [[ferstjerren]] fan [[keizerinne]] [[Zewditu]] wurdt [[Haile Selassie]] allinnichhearsker fan [[Abessynje]].
*[[5 maaie]] - Oan 'e ein fan syn súksesfolle [[Sâltmars]] wurdt yn [[Britsk-Ynje]] de [[aktivist]] [[Mahatma Gandhi]] mei tûzenen oanhingers op lêst fan [[Edward Wood, 1e greve fan Halifax|Lord Irwin]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ûnderkening]], [[arrestaasje|arrestearre]] foar it yllegaal winnen fan [[sâlt]] (dêr't de Britske [[oerheid]] yn Ynje it [[monopoalje]] op hat).
* [[15 maaie]] - De [[Nederlân]]ske [[minister]] [[Paul Reymer|Reymer]] fan Wetttersteat kûndiget it [[Stjoertiidbeslút]] ôf. Dit wurdt wol it hichtepunt fan de [[ferpyldering]] neamd.
*[[19 maaie]] - [[Súd-Afrika]] fiert it [[frouljuskiesrjocht]] yn (mar allinnich foar [[jeropide ras|blanke]] [[froulju]]).
*[[8 juny]] - De út [[ballingskip]] weromroppen [[Karel II fan Roemeenje|Karel&amp;nbsp;II]] folget syn njoggenjierrige [[soan]] [[Michael fan Roemeenje|Michael]] op as [[kening]] fan [[Roemeenje]]. (Hy wie yn [[1925]] ferballe troch syn [[heit]], kening [[Ferdinand I fan Roemeenje|Ferdinand]], en doe't dyselde yn [[1927]] [[stoar]], waard er dêrom opfolge troch syn [[pakesizzer]], de doe seisjierrige Michael.)
*[[26 juny]] - It [[16e Partijkongres fan de Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny]] stiet hielendal yn it teken fan suverings. Foaroanman [[Josef Stalin]] hâldt in seis oeren duorjende [[taspraak]] dêr't er fierdere maatregels yn oankundiget tsjin [[trotskisme|trotskisten]] en oare tsjinstanners.
*[[1 july]] - It [[Feriene Keninkryk]] stimt yn mei de ûnôfhinklikheid fan [[Irak]], dy't pland stiet foar [[1932]].
* [[16 july]] - De lêste [[hynstetram]] fan [[Nederlân]], tusken [[Makkum]] en [[Harkesyl]], wurdt ferfongen troch in [[autobus|bustsjinst]].
* [[8 augustus]] - Earste [[Betty Boop]]-[[tekenfilm]] komt út, mei de [[titel (namme)|titel]] ''Dizzy Dishes''.
*[[21 augustus]] - Yn [[Nederlân]] falt de [[Wieringermar]] drûch. Dit is it earste grutte projekt fan 'e [[Suderseewurken]].
*[[25 augustus]] - Yn [[Poalen]] lit de [[premier]] en [[minister]] fan Definsje, [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]], de lieders fan 'e linkse en sintrumrjochtse [[opposysje (polityk)|opposysjepartijen]] oppakke en [[finzen]] sette.
*[[25 augustus]] - By [[steatsgreep yn Perû (1930)|in steatsgreep]] yn [[Perû]] wurdt [[diktator]] [[Augusto Leguía]] ôfset, dy't al sûnt [[1919]] oan macht is.
*[[5 septimber]] - By [[steatsgreep yn Argentynje (1930)|in steatsgreep]] yn [[Argentynje]] wurdt de [[liberalisme|liberale]] [[presidint]] [[Hipólito Irigoyen]] ôfset troch [[generaal]] [[José Uriburu]], dy't stipe wurdt troch de grutgrûnbesitters.
*[[9 septimber]] - Yn [[Peking]] lit [[generaal]] [[Feng Yuxiang]] himsels ta [[presidint]] útroppe fan in [[regear|tsjinregear]] (tsjin dat fan [[Chiang Kai-shek]]).
*[[14 septimber]] - By [[Ryksdeiferkiezings (1930)|Ryksdeiferkiezings]] yn [[Dútslân]] komme de [[faksistysk]]e [[NSDAP]] en de [[kommunist]]yske [[KPD]] as de grutte winners út 'e bus.
*[[septimber]] - De [[Earste Koerdysk-Arabyske Oarloch]] brekt út yn noardlik [[Irak]].
* [[4 oktober]] - Foar de earste kear is it [[Wrâldbistedei]].
*[[4 novimber]] - By de [[Revolúsje fan 1930]] komt yn [[Brazylje]] [[Getúlio Vargas]] oan 'e macht.
*[[5 desimber]] - Yn [[Belgje]] falle by de [[giframp yn de Maasdelling]] by [[Luik (stêd)|Luik]] 66 deaden as der in wolk [[gifgas|giftich gas]] út in [[gemy]]sk [[fabryk]] ûntsnapt.
*[[12 desimber]] - De lêste [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] ûntromje it [[Saargebiet (mandaatgebiet)|Saargebiet]], dat de status fan [[mandaatgebiet]] fan it [[Folkebûn]] hat.
*[[22 desimber]] - Yn 'e [[Noarwegen|Noarske]] [[haadstêd]] [[Oslo]] ûndertekenje [[Nederlân]], [[Belgje]], [[Lúksemboarch (gruthartochdom)|Lúksemboarch]], [[Denemark]], [[Noarwegen]], [[Sweden]] en [[Finlân]] de [[Konvinsje fan Oslo]], wêryn't se inoar [[ekonomy]]ske en [[politike]] stipe ûnthjitte.
* [[22 desimber]] - Oprjochting fan de [[Federaasje fan Fryske Studinteferienings]] yn de [[Kânselerij (Ljouwert)|Kânselerij]] te [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]. 
*[[30 desimber]] - Nei't de [[opstân]] fan [[Feng Yuxiang]] yn noardlik [[Sina]] delslein is, konsintrearret de Sineeske [[diktator]] [[Chiang Kai-shek]] him op it besingeljen en ferneatigjen fan 'e [[kommunistysk]]e bases yn súdlik Sina.
* ''sûnder datum'' - De [[legindarysk]]e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[krimineel|kriminelen]] [[Bonnie en Clyde]] krije kunde oan inoar.

== Berne ==
;jannewaris
* [[3 jannewaris|3]] - [[Robert Loggia]], Amerikaansk akteur († [[2015]])
* [[4 jannewaris|4]] - [[Sorrell Booke]], Amerikaansk akteur († [[1994]])
* [[15 jannewaris|15]] - [[Hylkje Goïnga]], Frysk skriuwster († [[2001]])
* [[23 jannewaris|23]] - [[Derek Walcott]], Sint-Lusiaansk dichter, skriuwer en Nobelpriiswinner († [[2017]])
;febrewaris
* [[8 febrewaris|8]] - [[Kees Visscher]], Nederlânsk skriuwer († [[2007]])
* [[12 febrewaris|12]] - [[Viola Hatch]], Amerikaansk aktiviste, politika en bestjoerster
;maart
* [[21 maart|21]] - [[Jos van Manen Pieters]], Nederlânsk skriuwster († [[2015]])
* [[24 maart|24]] - [[Jack Kooistra]], Frysk sjoernalist en nazy-jager
* [[30 maart|30]] - [[John Lanting]], Nederlânsk akteur († [[2018]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Hemut Kohl]], bûnskânselier fan [[Dútslân]] († [[2017]])
* [[7 april|7]] - [[Andrew Sachs]], Dútsk-Britsk akteur († [[2016]])
* [[12 april|12]] - [[Ype Schaaf]], Frysk predikant en sjoernalist († [[2003]])
* [[12 april|12]] - [[Louw de Graaf]], Frysk politikus († [[2020]])
* [[30 april|30]] - [[Kitty Janssen]], Nederlânsk aktrise († [[2012]])
;maaie
* [[11 maaie|11]] - [[Edsger Wybe Dijkstra]], Nederlânsk wiskundige († [[1930]])
* [[22 maaie|22]] - [[Dieuwke de Graaff-Nauta]], Frysk politika († [[2008]])
* [[31 maaie|31]] - [[Clint Eastwood]], Amerikaansk akteur en regisseur
;juny
* [[3 juny|3]] - [[Rein Strikwerda]], Frysk ortopedysk sjirurch († [[2006]])
* [[12 juny|12]] - [[Jim Nabors]], Amerikaansk akteur en sjonger († [[2017]])
;july
* [[15 july|15]] - [[Jacques Derrida]], Frânsk literêr kritikus en filosoof († [[2004]])
;augustus
* [[1 augustus|1]] - [[Karoly Grosz]], premier fan [[Hongarije]] († [[1996]])
* [[5 augustus|5]] - [[Neil Armstrong]], Amerikaansk astronaut, earste minsk op 'e moanne († [[2012]])
* [[25 augustus|25]] - [[Sean Connery]], Skotsk akteur († [[2020]])
* [[28 augustus|28]] - [[Ben Gazzara]], Amerikaansk akteur († [[2012]])
* 28 - [[Windsor Davies]], Britsk akteur († [[2019]])
;septimber
* [[6 septimber|6]] - [[Durk van der Ploeg]], Frysk skriuwer
* [[7 septimber|7]] - kening [[Boudewijn fan Belgje]] († [[1993]])
* [[8 septimber|8]] -  [[Marilyn Durham]], Amerikaansk skriuwster († [[2015]])
* [[23 septimber|23]] - [[Ray Charles]], Amerikaansk sjonger en muzikant († [[2004]])
* [[25 septimber|25]] - [[Ellen Moves Camp]], Amerikaansk minskerjochte-aktiviste († [[2008]])
* [[29 septimber|29]] - [[Colin Dexter]], Ingelsk skriuwer († [[2017]])
;oktober
* [[4 oktober|4]] - [[Gerard van der Weerd]], Frysk dirigint († [[2012]])
* [[5 oktober|5]] - [[Renze de Vries]], Nederlânsk sportbestjoerder († [[2012]])
* [[10 oktober|10]] - [[Kim Winona]], Amerikaansk aktrise († [[1978]])
* [[17 oktober|17]] - [[Fred van der Vlugt]], Nederlânsk sjoernalist († [[2002]])
* [[31 oktober|31]] - [[Michael Collins (astronaut)|Michael Collins]], Amerikaansk romtefarder († [[2021]])
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Eppe Otter]], Frysk pionier [[Feanhoopfestival]] († [[2012]])
;desimber
* [[8 desimber|8]] - [[Maximilian Schell]],  Eastenryksk-Switsersk akteur, regisseur en skriuwer. († [[2014]])
* [[11 desimber|11]] - [[Jean-Louis Trintignant]], Frânsk akteur († [[2022]])
;''datum ûnbekend''
*[[Joop Verbeke]], Frysk muzikant († [[1997]])

== Ferstoarn ==
;febrewaris
* [[3 febrewaris|3]] - [[Just Havelaar]], Nederlânsk skilder en skriuwer (* [[1880]])
* [[18 febrewaris|18]] - [[Gerardus Heymans|Gerard Heymans]], Frysk filosoof en grûnlizzer fan 'e psychology yn Nederlân (* [[1857]])
;maaie
* [[12 maaie|12]] - [[Piter Jelles Troelstra]], Frysk politikus en dichter (* [[1860]])
* [[13 maaie|13]] - [[Fridtjof Nansen]], Noarsk ûntdekkingsreizger (* [[1861]])
;july
* [[7 july|7]] - [[Arthur Conan Doyle]], Skotsk skriuwer (* [[1859]])
;oktober
* [[11 oktober|11]] - [[Sien van Hulst]], inisjatyfnimster foar de wykferpleging en kreamsoarch (* [[1868]])
;desimber
* [[30 desimber|30]] - [[Nicolaas Molenaar]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1850]])
;datum ûnbekend
* ein [[april]] - [[Ellen Francis Mason]], Amerikaansk oersetster (* [[1846]])

==Literatuer==
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Journey of the Magi]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Reis fan de Wizen'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''[[A Song for Simeon]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''In Liet foar Simeon'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1930| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>3n2d98vyjrv8xxq5rqfn4gpeqmw0pih</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084999</id>
      <parentid>1084998</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:28:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Berne */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11125" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1930-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[13 jannewaris]] - De earste [[Mickey Mouse|Mickey Mouse-strip]] ferskynt.
*[[23 jannewaris]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] dielsteat [[Tueringen]] wurdt [[Wilhelm Frick]] as earste [[NSDAP]]-[[politikus]] ea [[minister]] yn in dielsteatregear.
* [[23 jannewaris]] - Stifting fan de [[WSSFS]].
* [[24 jannewaris]] - Yn [[Eindhoven]] wurdt de earste [[patat]]kream fan [[Nederlân]] iepene.
*[[26 jannewaris]] - Yn [[Britsk-Ynje]] ropt de [[sosjalistysk]]e foaroanman [[Jawaharlal Nehru]] de ûnôfhinklikheid fan [[Yndia]] út by wize fan protest tsjin 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] wegering om 'e [[koloanje]] mear [[selsbestjoer]] te jaan.
*[[28 jannewaris]] - Yn [[Spanje]] moat [[premier]] [[Miguel Primo de Rivera]], dy't lieding jout oan in [[militêr]]e [[diktatuer]], opstappe as gefolch fan in [[jild|finansjele]] krisis yn it ramt fan 'e [[Grutte Depresje]], nei't dúdlik wurdt dat it [[leger (lânmacht)|leger]] him net mear stipet. 
*[[18 febrewaris]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[astronoom]] [[Clyde Tombaugh]] ûntdekt [[Pluto (planeet)|Pluto]], de njoggende [[planeet]] fan it [[Sinnestelsel]]. 
* [[22 febrewaris]] - Oprjochting fan [[It Fryske Gea]].
* [[30 febrewaris]] - Komt as datum foar yn de [[Revolusjonêre kalinder]] fan de [[Sovjet-Uny]].
*[[6 maart]] - In massale [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] troch [[wurkleazens|wurkleazen]] yn [[New York (stêd)|New York]] wurdt troch de Amerikaanskes [[plysje]] ûnmeilydsum útinoar slein.
*[[12 maart]] - Yn [[Britsk-Ynje]] begjint de lânseigen foaroanman [[Mahatma Gandhi]] oan it haad fan in grutte kloft folk oan syn [[Sâltmars]] nei de [[see]], om dêr sels [[sâlt]] te winnen en sa it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[monopoalje]] op sâlt yn Ynje oan 'e kaak te stellen.
* [[25 maart]] - De ''Europa'' fan de [[NDL]] wint de [[Blauwe Wimpel]] mei 4 dagen, 17 oere en 6 minuten.
*[[3 april]] - Nei it [[ferstjerren]] fan [[keizerinne]] [[Zewditu]] wurdt [[Haile Selassie]] allinnichhearsker fan [[Abessynje]].
*[[5 maaie]] - Oan 'e ein fan syn súksesfolle [[Sâltmars]] wurdt yn [[Britsk-Ynje]] de [[aktivist]] [[Mahatma Gandhi]] mei tûzenen oanhingers op lêst fan [[Edward Wood, 1e greve fan Halifax|Lord Irwin]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ûnderkening]], [[arrestaasje|arrestearre]] foar it yllegaal winnen fan [[sâlt]] (dêr't de Britske [[oerheid]] yn Ynje it [[monopoalje]] op hat).
* [[15 maaie]] - De [[Nederlân]]ske [[minister]] [[Paul Reymer|Reymer]] fan Wetttersteat kûndiget it [[Stjoertiidbeslút]] ôf. Dit wurdt wol it hichtepunt fan de [[ferpyldering]] neamd.
*[[19 maaie]] - [[Súd-Afrika]] fiert it [[frouljuskiesrjocht]] yn (mar allinnich foar [[jeropide ras|blanke]] [[froulju]]).
*[[8 juny]] - De út [[ballingskip]] weromroppen [[Karel II fan Roemeenje|Karel&amp;nbsp;II]] folget syn njoggenjierrige [[soan]] [[Michael fan Roemeenje|Michael]] op as [[kening]] fan [[Roemeenje]]. (Hy wie yn [[1925]] ferballe troch syn [[heit]], kening [[Ferdinand I fan Roemeenje|Ferdinand]], en doe't dyselde yn [[1927]] [[stoar]], waard er dêrom opfolge troch syn [[pakesizzer]], de doe seisjierrige Michael.)
*[[26 juny]] - It [[16e Partijkongres fan de Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny]] stiet hielendal yn it teken fan suverings. Foaroanman [[Josef Stalin]] hâldt in seis oeren duorjende [[taspraak]] dêr't er fierdere maatregels yn oankundiget tsjin [[trotskisme|trotskisten]] en oare tsjinstanners.
*[[1 july]] - It [[Feriene Keninkryk]] stimt yn mei de ûnôfhinklikheid fan [[Irak]], dy't pland stiet foar [[1932]].
* [[16 july]] - De lêste [[hynstetram]] fan [[Nederlân]], tusken [[Makkum]] en [[Harkesyl]], wurdt ferfongen troch in [[autobus|bustsjinst]].
* [[8 augustus]] - Earste [[Betty Boop]]-[[tekenfilm]] komt út, mei de [[titel (namme)|titel]] ''Dizzy Dishes''.
*[[21 augustus]] - Yn [[Nederlân]] falt de [[Wieringermar]] drûch. Dit is it earste grutte projekt fan 'e [[Suderseewurken]].
*[[25 augustus]] - Yn [[Poalen]] lit de [[premier]] en [[minister]] fan Definsje, [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]], de lieders fan 'e linkse en sintrumrjochtse [[opposysje (polityk)|opposysjepartijen]] oppakke en [[finzen]] sette.
*[[25 augustus]] - By [[steatsgreep yn Perû (1930)|in steatsgreep]] yn [[Perû]] wurdt [[diktator]] [[Augusto Leguía]] ôfset, dy't al sûnt [[1919]] oan macht is.
*[[5 septimber]] - By [[steatsgreep yn Argentynje (1930)|in steatsgreep]] yn [[Argentynje]] wurdt de [[liberalisme|liberale]] [[presidint]] [[Hipólito Irigoyen]] ôfset troch [[generaal]] [[José Uriburu]], dy't stipe wurdt troch de grutgrûnbesitters.
*[[9 septimber]] - Yn [[Peking]] lit [[generaal]] [[Feng Yuxiang]] himsels ta [[presidint]] útroppe fan in [[regear|tsjinregear]] (tsjin dat fan [[Chiang Kai-shek]]).
*[[14 septimber]] - By [[Ryksdeiferkiezings (1930)|Ryksdeiferkiezings]] yn [[Dútslân]] komme de [[faksistysk]]e [[NSDAP]] en de [[kommunist]]yske [[KPD]] as de grutte winners út 'e bus.
*[[septimber]] - De [[Earste Koerdysk-Arabyske Oarloch]] brekt út yn noardlik [[Irak]].
* [[4 oktober]] - Foar de earste kear is it [[Wrâldbistedei]].
*[[4 novimber]] - By de [[Revolúsje fan 1930]] komt yn [[Brazylje]] [[Getúlio Vargas]] oan 'e macht.
*[[5 desimber]] - Yn [[Belgje]] falle by de [[giframp yn de Maasdelling]] by [[Luik (stêd)|Luik]] 66 deaden as der in wolk [[gifgas|giftich gas]] út in [[gemy]]sk [[fabryk]] ûntsnapt.
*[[12 desimber]] - De lêste [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] ûntromje it [[Saargebiet (mandaatgebiet)|Saargebiet]], dat de status fan [[mandaatgebiet]] fan it [[Folkebûn]] hat.
*[[22 desimber]] - Yn 'e [[Noarwegen|Noarske]] [[haadstêd]] [[Oslo]] ûndertekenje [[Nederlân]], [[Belgje]], [[Lúksemboarch (gruthartochdom)|Lúksemboarch]], [[Denemark]], [[Noarwegen]], [[Sweden]] en [[Finlân]] de [[Konvinsje fan Oslo]], wêryn't se inoar [[ekonomy]]ske en [[politike]] stipe ûnthjitte.
* [[22 desimber]] - Oprjochting fan de [[Federaasje fan Fryske Studinteferienings]] yn de [[Kânselerij (Ljouwert)|Kânselerij]] te [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]. 
*[[30 desimber]] - Nei't de [[opstân]] fan [[Feng Yuxiang]] yn noardlik [[Sina]] delslein is, konsintrearret de Sineeske [[diktator]] [[Chiang Kai-shek]] him op it besingeljen en ferneatigjen fan 'e [[kommunistysk]]e bases yn súdlik Sina.
* ''sûnder datum'' - De [[legindarysk]]e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[krimineel|kriminelen]] [[Bonnie en Clyde]] krije kunde oan inoar.

== Berne ==
;jannewaris
* [[3 jannewaris|3]] - [[Robert Loggia]], Amerikaansk akteur († [[2015]])
* [[4 jannewaris|4]] - [[Sorrell Booke]], Amerikaansk akteur († [[1994]])
* [[15 jannewaris|15]] - [[Hylkje Goïnga]], Frysk skriuwster († [[2001]])
* [[23 jannewaris|23]] - [[Derek Walcott]], Sint-Lusiaansk dichter, skriuwer en Nobelpriiswinner († [[2017]])
;febrewaris
* [[8 febrewaris|8]] - [[Kees Visscher]], Nederlânsk skriuwer († [[2007]])
* [[12 febrewaris|12]] - [[Viola Hatch]], Amerikaansk aktiviste, politika en bestjoerster
;maart
* [[21 maart|21]] - [[Jos van Manen Pieters]], Nederlânsk skriuwster († [[2015]])
* [[24 maart|24]] - [[Jack Kooistra]], Frysk sjoernalist en nazy-jager
* [[30 maart|30]] - [[John Lanting]], Nederlânsk akteur († [[2018]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Hemut Kohl]], bûnskânselier fan [[Dútslân]] († [[2017]])
* [[7 april|7]] - [[Andrew Sachs]], Dútsk-Britsk akteur († [[2016]])
* [[12 april|12]] - [[Ype Schaaf]], Frysk predikant en sjoernalist († [[2003]])
* [[12 april|12]] - [[Louw de Graaf]], Frysk politikus († [[2020]])
* [[30 april|30]] - [[Kitty Janssen]], Nederlânsk aktrise († [[2012]])
;maaie
* [[11 maaie|11]] - [[Edsger Wybe Dijkstra]], Nederlânsk wiskundige († [[2002]])
* [[22 maaie|22]] - [[Dieuwke de Graaff-Nauta]], Frysk politika († [[2008]])
* [[31 maaie|31]] - [[Clint Eastwood]], Amerikaansk akteur en regisseur
;juny
* [[3 juny|3]] - [[Rein Strikwerda]], Frysk ortopedysk sjirurch († [[2006]])
* [[12 juny|12]] - [[Jim Nabors]], Amerikaansk akteur en sjonger († [[2017]])
;july
* [[15 july|15]] - [[Jacques Derrida]], Frânsk literêr kritikus en filosoof († [[2004]])
;augustus
* [[1 augustus|1]] - [[Karoly Grosz]], premier fan [[Hongarije]] († [[1996]])
* [[5 augustus|5]] - [[Neil Armstrong]], Amerikaansk astronaut, earste minsk op 'e moanne († [[2012]])
* [[25 augustus|25]] - [[Sean Connery]], Skotsk akteur († [[2020]])
* [[28 augustus|28]] - [[Ben Gazzara]], Amerikaansk akteur († [[2012]])
* 28 - [[Windsor Davies]], Britsk akteur († [[2019]])
;septimber
* [[6 septimber|6]] - [[Durk van der Ploeg]], Frysk skriuwer
* [[7 septimber|7]] - kening [[Boudewijn fan Belgje]] († [[1993]])
* [[8 septimber|8]] -  [[Marilyn Durham]], Amerikaansk skriuwster († [[2015]])
* [[23 septimber|23]] - [[Ray Charles]], Amerikaansk sjonger en muzikant († [[2004]])
* [[25 septimber|25]] - [[Ellen Moves Camp]], Amerikaansk minskerjochte-aktiviste († [[2008]])
* [[29 septimber|29]] - [[Colin Dexter]], Ingelsk skriuwer († [[2017]])
;oktober
* [[4 oktober|4]] - [[Gerard van der Weerd]], Frysk dirigint († [[2012]])
* [[5 oktober|5]] - [[Renze de Vries]], Nederlânsk sportbestjoerder († [[2012]])
* [[10 oktober|10]] - [[Kim Winona]], Amerikaansk aktrise († [[1978]])
* [[17 oktober|17]] - [[Fred van der Vlugt]], Nederlânsk sjoernalist († [[2002]])
* [[31 oktober|31]] - [[Michael Collins (astronaut)|Michael Collins]], Amerikaansk romtefarder († [[2021]])
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Eppe Otter]], Frysk pionier [[Feanhoopfestival]] († [[2012]])
;desimber
* [[8 desimber|8]] - [[Maximilian Schell]],  Eastenryksk-Switsersk akteur, regisseur en skriuwer. († [[2014]])
* [[11 desimber|11]] - [[Jean-Louis Trintignant]], Frânsk akteur († [[2022]])
;''datum ûnbekend''
*[[Joop Verbeke]], Frysk muzikant († [[1997]])

== Ferstoarn ==
;febrewaris
* [[3 febrewaris|3]] - [[Just Havelaar]], Nederlânsk skilder en skriuwer (* [[1880]])
* [[18 febrewaris|18]] - [[Gerardus Heymans|Gerard Heymans]], Frysk filosoof en grûnlizzer fan 'e psychology yn Nederlân (* [[1857]])
;maaie
* [[12 maaie|12]] - [[Piter Jelles Troelstra]], Frysk politikus en dichter (* [[1860]])
* [[13 maaie|13]] - [[Fridtjof Nansen]], Noarsk ûntdekkingsreizger (* [[1861]])
;july
* [[7 july|7]] - [[Arthur Conan Doyle]], Skotsk skriuwer (* [[1859]])
;oktober
* [[11 oktober|11]] - [[Sien van Hulst]], inisjatyfnimster foar de wykferpleging en kreamsoarch (* [[1868]])
;desimber
* [[30 desimber|30]] - [[Nicolaas Molenaar]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1850]])
;datum ûnbekend
* ein [[april]] - [[Ellen Francis Mason]], Amerikaansk oersetster (* [[1846]])

==Literatuer==
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Journey of the Magi]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Reis fan de Wizen'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''[[A Song for Simeon]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''In Liet foar Simeon'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1930| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>88mmf0qao7krgun5wzq6clx31t57r58</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1929</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1721</id>
    <revision>
      <id>1084993</id>
      <parentid>1084882</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:23:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7997" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[5 jannewaris]] - [[Kening]] [[Aleksander I fan Joegoslaavje]] stelt de [[grûnwet]] bûten wurking en ropt de keninklike [[diktatuer]] út.
* [[9 jannewaris]] - [[Penisilline]] wurdt foar it earst brûkt.
*[[18 jannewaris]] - Yn 'e [[Nederlân]]ske [[provinsje]] [[Grinslân]] sjit [[boere-arbeider]] [[Eije Wijkstra]] fjouwer [[fjildwachter]]s dea.
*[[31 jannewaris]] - By in [[útjouwerij]] yn [[Berlyn]] ferskynt it [[anty-oarlochsliteratuer|anty-oarlochsboek]] ''[[Im Westen Nichts Neues]]'' fan [[Erich Maria Remarque]].
*[[31 jannewaris]] - De yn ûngenede fallen [[kommunistysk]]e lieder [[Leon Trotski]] wurdt út 'e [[Sovjet-Uny]] [[ferballe]] en wykt út nei [[Turkije]].
*[[11 febrewaris]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]] slút mei [[paus]] [[Pius XI]] de [[Lateraanske Ferdraggen]], wêrmei't foar it earst sûnt [[1870]] de formele relaasje regele wurdt tusken Itaalje en de [[Hillige Stoel]]. De wichtichste útkomst is dat [[Fatikaanstêd]] in [[soevereiniteit|soevereine]], ûnôfhinklike [[lân|steat]] wurdt.
*[[12 febrewaris]] - De [[Fjirde Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Karst Leemburg]] út [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] yn in tiid fan 11 [[oere]]n en 9 [[minuten]].
*[[14 febrewaris]] - By it saneamde [[Falentynsdeibloedbad]], in mei grou [[geweld]] mank geande [[kriminaliteit|kriminele]] ôfrekken yn [[Chicago]], komme sân [[binde]]leden om.
*[[28 febrewaris]] - De ûnoffisjele [[Tolhúster Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Marten van der Kooij]] en [[Ype Smid]], beiden út [[Hylpen]], yn in tiid fan 10 [[oere]]n en 32 [[minuten]].
*[[28 maart]] - De [[Sina|Sineeske]] [[diktator]] [[Chiang Kai-shek]] wit op de [[3e Algemiene Gearkomste fan de Guomintang]] de hiele [[politike partij|partij]] efter him te ferienjen.
* [[28 maart]] - Oprjochting fan 'e [[Kuorbalferiening VKC]].
*[[16 maaie]] - Yn [[Hollywood]] wurde de [[Academy Awards]] (Oscars) foar de earste kear útrikt. 
*[[3 juny]] - Under bemiddeling fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Herbert Hoover]] berikke [[Sily]] en [[Perû]] oerienstimming oer harren grinsskeel dat al sûnt de [[Salpeteroarloch]] fan [[1879]] geande is.
* [[1 oktober]] - De [[Sovjet-Uny]] fiert de [[revolúsjonêre kalinder]] yn.
*[[16 oktober]] - Yn [[Afganistan]] ropt [[Nadir Khan]] himsels út ta [[kening]] yn it plak fan 'e troch him ôfsette [[Habibûlla Gazi]]. Dêrmei komt in definityf ein oan 'e [[Barakzai-dynasty]], dy't Afganistan sûnt [[1835]] regearre hat.
*[[24 oktober]] - De [[effektebeurs|effektebeurzen]] geane ûnderút: begjin fan 'e [[beurskrach fan 1929]].
*[[29 oktober]] - [[Beurskrach fan 1929|Swarte Tongersdei]]: de [[effektebeurs|effektebeurzen]] stoarte folslein yn. 
*[[25 novimber]] - Yn 'e [[Sovjet-Uny]] set [[Josef Stalin]] syn eardere meistanners [[Nikolaj Bûcharin]], [[Aleksej Rykov]] en [[Michail Tomski]] oan 'e kant, om't dy harren fersetten tsjin syn plannen foar in flugge [[yndustrialisaasje]] en [[kollektivisaasje fan de lânbou]].
*[[6 desimber]] - Yn [[Turkije]] wurdt it [[frouljuskiesrjocht]] ynfierd.
*[[29 desimber]] - Yn [[Nederlânsk-Ynje]] wurde [[Soekarno]] en ferskate oare lânseigen lieders troch de [[Nederlân]]ske [[koloanje|koloniale]] autoriteiten oppakt en yn it [[tichthûs (finzenis)|tichthús]] smiten.

== Berne ==
;jannewaris
* [[11 jannewaris|11]] - [[Nicoletta Orsomando]], Italjaanske presintatrise († [[2021]])
* [[14 jannewaris|14]] - [[Jaap Wolthuizen]], Frysk krúswurdpuzelmakker († [[2017]])
* [[15 jannewaris|15]] - [[Martin Luther King]], Amerikaansk predikant en minskerjochte-aktivist († [[1968]])
* [[17 jannewaris|17]] - [[Jaap Goeman Borgesius]], Nederlânsk politikus († [[2003]])
* [[19 jannewaris|19]] - [[Jaap Pander]], Frysk keatser († [[2005]])
* [[21 jannewaris|21]] - [[Hessel Miedema]], Frysk dichter en keunsthistoarikus († [[2019]])
* [[30 jannewaris|30]] - [[Jan Kuperus]], Frysk sakeman, topman [[Friesland Bank]] († [[2011]])
;febrewaris
* [[17 febrewaris|17]] - [[Chaim Potok]], Amerikaansk skriuwer († [[2002]])
* [[22 febrewaris|22]] - [[Will Simon]], Nederlânsk presintator († [[2017]])
* [[24 febrewaris|24]] - [[Teije Brattinga]], teolooch en Frysk skriuwer
;maart
* [[8 maart|8]] - [[Hebe Camargo]], Brazyljaanske presintatrise, aktrise en sjongster († [[2012]])
* [[12 maart|12]] - [[Win Tin]], Myanmareesk politikus en sjoernalist († [[2014]])
* [[18 maart|18]] - [[Christa Wolf]], Dútsk skriuwster († [[2011]])
* [[29 maart|29]] - [[Tseard Visser]], Frysk byldzjend keunstner († [[1979]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Frans Andriessen]], Nederlânsk politikus († [[2019]])
* [[5 april|5]] - [[Hugo Claus]], Flaamsk dichter, skriuwer († [[2008]])
* [[10 april|10]] - [[Max von Sydow]], Sweedsk-Frânske akteur en filmregisseur († [[2020]])
* [[20 april|20]] - [[Paula Dennis]], Nederlânsk sjongeres († [[2016]])
;maaie
* [[24 maaie|24]] - [[Riekele Borger]], Frysk-Dútsk assyriolooch († [[2010]])
;juny
* [[2 juny|2]] - [[Piebe Bakker]], Frysk dirigint en skoalbestjoerder († [[2002]])
* [[12 juny|12]] - [[Anne Frank]], Joadsk-Dútsk oarlochsslachtoffer († [[1945]])
* [[16 juny|16]] - [[Sabah al-Achmed al-Djaber al-Sabah]], emir fan [[Koeweit]] († [[2020]])
;july
* [[5 july|5]] - [[Katherine Helmond]], Amerikaansk aktrise († [[2019]])
* [[28 july|28]] - [[Jackie Kennedy]], Amerikaansk presidintsfrou († [[1994]])
* [[28 july|28]] - [[Remco Campert]], Nederlânsk dichter en skriuwer († [[2022]])
;augustus
* [[15 augustus|15]] - [[Corrie Hafkamp]], Nederlânske berneboekeskriuwster († [[2020]])
* [[24 augustus|24]] - [[Jasser Arafat]], Presidint fan Palestina († [[2004]])
* [[27 augustus|27]] - [[Ira Levin]], Amerikaansk skriuwer
;septimber
* [[7 septimber|7]] - [[Thomas McKenna]], Iersk akteur († [[2011]])
* [[20 septimber|20]] - [[Vittorio Taviani]], Italjaansk regisseur († [[2018]])
;oktober
* [[18 oktober|18]] - [[Kees Fens]], Nederlânsk literatuerkritikus en letterkundige († [[2008]])
* [[21 oktober|21]] - [[Ursula K. Le Guin]], Amerikaansk skriuwster († [[2018]])
* [[31 oktober|31]] - [[Bud Spencer]], Italjaansk akteur en swimmer († [[2016]])
* 31 - [[Alex Brinksma]], Frysk sportbestjoerder († [[2015]])
;novimber
* [[5 novimber|5]] - [[Johan Bok]], Frysk muzikant († [[2002]])
* [[12 novimber|12]] - [[Grace Kelly]], Amerikaansk aktrise en prinsesse fan [[Monako]] († [[1982]])
* [[15 novimber|15]] - [[Willem Velema]], Frysk heechlearaar nijtestamentyske fakken († [[2019]])
* [[21 novimber|21]] - [[Marilyn French]], Amerikaansk skriuwster en feministe († [[2009]])
;desimber
* [[2 desimber|2]] - [[Jaap Boersma]], Nederlânsk politikus († [[2012]])
* [[9 desimber|9]] - [[Bob Hawke]], premier fan [[Austraalje (lân)|Austraalje]] († [[2019]])
* [[31 desimber|31]] - [[Mies Bouwman]], Nederlânsk presintatrise († [[2018]])
;''datum ûnbekend''
*[[Don Iwerks]], Amerikaansk kameraman, útfiner en ûndernimmer

== Ferstoarn ==
* [[13 jannewaris]] - [[Wyatt Earp]], Amerikaansk plysjeman, revolverman en ikoan fan it Wylde Westen (* [[1848]])
* [[22 jannewaris]] - [[Cornelis Lely]], Nederlânsk wetterboukundige (* [[1854]])
* [[16 febrewaris]] - [[Hidde Petrus Nicolaas Halbertsma]], Frysk arsjitekt (* [[1853]])
* [[4 april]] - [[Karl Benz]], Dútsk autofabrikant en útfiner (* [[1844]])
* [[2 juny]] - [[Blanke-Man-Regearret-Him]] (''White-Man-Runs-Him''), [[Krieën (folk)|Kriesk]] ferkenner yn 'e tsjinst fan it Amerikaanske Leger (* [[1858]])
* [[16 juny]] - [[Oldfield Thomas]], Ingelsk biolooch (* [[1858]])
* [[10 augustus]] - [[Aletta Jacobs]], Nederlânsk dokter en feministe (* [[1854]])
* [[22 desimber]] - [[Luther Hare]], Amerikaansk militêr (* [[1851]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1929| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>1wnqj1a6hkwdf9al6fklvhfum2u734r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1928</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1722</id>
    <revision>
      <id>1084979</id>
      <parentid>1084671</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:11:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9081" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[11 febrewaris|11]]-[[19 febrewaris]] - De [[Olympyske Winterspullen 1928|Olympyske Winterspullen]] wurde holden yn [[Sankt Moritz]], yn [[Switserlân]].
*[[20 febrewaris]] - Op 'e [[6e Panamerikaanske Konferinsje]] yn 'e [[Kuba]]anske [[haadstêd]] [[Havana]] wurdt in [[resolúsje]] yntsjinne dy't stelt dat gjin inkele steat it rjocht hat om him te bemuoien mei de binnenlânske oangelegenheden fan in oar lân. Dêrmei wurdt ferwiisd nei de ynfallen fan 'e [[Feriene Steaten]] yn [[Haïty]], de [[Dominikaanske Republyk]] en [[Nikaragûa]]. Hoewol't de resolúsje oanholden wurdt oant de folgjende Panamerikaanske konferinsje, foarmet allinnich al it feit dat er yntsjinne is in gefoelige [[diplomatike]] nederlaach foar de Feriene Steaten.
*[[12 maart]] - [[Britsk-Malta]] kriget de status fan [[dominion]] binnen it [[Britske Ryk]].
*[[25 maart]] - By [[Portegeeske presidintsferkiezings (1928)|presidintsferkiezings]] yn [[Portegal]] wurdt [[generaal]] [[Antonio de Fragoso Carmona]] keazen, dy't al fan [[1926]] ôf oan 'e macht is. Hy wie de iennichste kandidaat.
*[[27 april]] - Yn it nije [[regear]] fan [[Portegal]] kriget [[Antonio de Oliveira Salazar]] wiidfiemjend foech as [[minister]] fan Finânsjes.
*[[20 maaie]] - By [[Ryksdeiferkiezings (1928)|Ryksdeiferkiezings]] behellet de [[sosjalistysk]]e [[politike partij|partij]] [[SPD]] yn [[Dútslân]] in oerwinning.
* [[22 maaie]] - De [[Noardpoal]]tocht fan [[Umberto Nobile]] yn in [[loftskip]] einiget mei in crash op it [[iis|poaliis]].
*[[25 maaie]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[piloat]]e [[Amelia Earhart]] fljocht as earste [[frou]] oer de [[Atlantyske Oseaan]].
*[[july]] - Op it [[6e Wrâldkongres fan de Komintern|6e Wrâldkongres]] fan 'e [[Komintern]] swart de [[kommunistysk]]e beweging alle gearwurking mei de [[sosjalist]]en ôf.
*[[2 july]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]], dêr't sûnt [[1918]] [[kiesrjocht]] bestiet foar [[froulju]] âlder as tritich jier, wurdt no it algemien [[frouljuskiesrjocht]] ynfierd.
*[[19 july]] - By [[steatsgreep yn Egypte (1928)|in steatsgreep]] yn [[Egypte]] ûntbynt [[kening]] [[Fûad I fan Egypte|Fûad&amp;nbsp;I]] it [[parlemint]] en lûkt alle macht nei himsels ta.
* [[28 july]]-[[12 augustus]]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1928|Olympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Amsterdam]].
*[[27 augustus]] - Yn [[Parys]] ûndertekenje 15 [[lân|lannen]] it [[Briand-Kellogg-pakt]], dat opsteld is troch de [[Frankryk|Frânske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[Aristide Briand]] en syn [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] amtgenoat [[Frank B. Kellogg]]. Dêryn wurdt ferklearre dat [[oarloch]] ûnwettich is.
*[[septimber]] - By tafal ûntdekt de [[Skotlân|Skotske]] [[bakteriolooch]] [[Alexander Fleming]] [[penisilline]], in [[skimmel]] dy't [[baktearjes]] deadet.
*[[1 septimber]] - It [[Albaneesk Keninkryk]] wurdt útroppen, mei [[presidint]] [[Ahmed Zogu]] as [[kening]] [[Zog I fan Albaanje|Zog&amp;nbsp;I]].
* [[18 septimber]] - Earste flecht fan it [[loftskip]] de ''[[Graf Zeppelin]]''.
*[[6 oktober]] - [[Chiang Kai-shek]] wurdt útroppen ta [[presidint]] fan 'e [[Republyk Sina]]. Syn foech is sa wiidfiemjend dat er eins as [[diktator]] sjoen wurde moat.
*[[7 oktober]] - [[Ras (titel)|Ras]] [[Haile Selassi|Tafari Makonnen]] (better bekend ûnder syn lettere [[namme]] Haile Selassi) wurdt [[kroaning|kroane]] as [[negus]] fan [[Abessynje]].
*[[20 oktober]] - Yn [[Dútslân]] wurdt de ekstreem-rjochtse [[krante]]magnaat [[Alfred Hugenberg]] keazen as nije [[foarsitter]] fan 'e [[nasjonalistysk]]e [[politike partij]] [[DNVP]].
*[[26 novimber]] - By in swiere [[stoarm]] brekt yn [[Súd-Hollân]] de [[seedyk]] troch en strûpt de [[Hoekske Waard]] derûnder.
*[[desimber]] - Op ynstigaasje fan foaroanman [[Jawaharlal Nehru]] easket it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[koloanje|koloniale]] [[oerheid]] dat [[Britsk-Ynje]] binnen in jier de status fan [[dominion]] binnen it [[Britske Ryk]] krije sil.
*[[5 desimber]] - Yn 'e [[Gran Chaco]], in ûnherberchsum mar [[ierdoalje]]ryk grinsgebiet fan [[Bolivia]] en [[Paraguay]], fine [[skermutseling]]s plak tusken [[soldaten]] fan 'e beide lannen.
* ''sûnder datum'' - [[Hendrik Bulthuis]] bout de earste [[Burgumer Mar (sylboat)|Burgumer Mar]]-sylboat.

== Berne ==
;jannewaris
* [[5 jannewaris|5]] - [[Walter Mondale]], Amerikaansk politikus en diplomaat († [[2021]])
* [[8 jannewaris|8]] - [[Jeen van den Berg]], Frysk maratonrider († [[2014]])
* [[18 jannewaris|18]] - [[Tony Feitsma]], Frysk taalkundige en publisiste († [[2009]])
;febrewaris
* [[9 febrewaris|9]] - [[Rinus Michels]], Nederlânsk fuotballer en fuotbaltrener († [[2005]])
* 9 febrewaris - [[Herman Pieter de Boer]], Nederlânsk skriuwer, lietsjeskriuwer en sjoernalist († [[2014]])
* [[19 febrewaris|19]] - [[Jacob Noordmans]], Frysk sjoernalist en âld-haadredakteur fan de Ljouwerter Krante († [[2017]])
* [[26 febrewaris|26]] - [[Ariel Sharon]], premier fan [[Israel]] († [[2014]])
* 26 - [[Fats Domino]], Amerikaansk rhythm-and-bluessjonger en pianist († [[2017]]
* [[28 febrewaris|28]] - [[Anne van den Ban]], Frysk lânboukundige en heechlearaar († [[2016]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Paul Römer (telefyzjeregisseur)|Paul Römer]], Nederlânsk kameraman en regisseur († [[2007]])
* [[2 april|2]] - [[Piet Römer]], Nederlânsk akteur († [[2012]])
* [[23 april|23]] - [[Shirley Temple]], Amerikaansk aktrise († [[2014]])
;maaie
* [[4 maaie|4]] - [[Hosni Mûbarak]], presidint fan [[Egypte]] († [[2020]])
* [[8 maaie|8]] - [[Yoka Berretty]], Nederlânsk aktrise en sjongster († [[2015]])
* [[16 maaie|16]] - [[Joop Doevendans]], Frysk útjouwer en bestjoerder († [[2018]])
;juny
* [[10 juny|10]] - [[Yde Schakel]], Frysk oannimmer († [[2020]])
* [[11 juny|11]] - [[Fabiola Mora y Aragón]], keninginne der [[Belgje|Belgen]] († [[2014]])
* [[14 juny|14]] - [[Che Guevara]], Argentynsk-Kubaansk revolusjonêr († [[1967]])
* [[28 juny|28]] - [[Pieter Jan Tichelaar]], Frysk ûndernimmer († [[2020]])
;july
* [[5 july|5]] - [[Pierre Mauroy]], Frânsk politikus († [[2013]])
* [[18 july|18]] - [[Simon Vinkenoog]], Nederlânsk skriuwer († [[2009]])
* [[21 july|21]] - [[John B. Keane]], Iersk skriuwer († [[2002]])
;augustus
* [[4 augustus|4]] - [[Wâtse Hiddema]], Frysk bestjoerder en frisiast († [[2011]])
* 4 - [[Frank Leyendekker]], Frysk-Amerikaansk boer en hynsteman († [[2022]])
* [[6 augustus|6]] - [[Andy Warhol]], Amerikaanske skilder († [[1987]])
* [[10 augustus|10]] - [[Annie van der Meer]], Frysk hurdrydster († [[2004]])
* [[17 augustus|17]] - [[Willem Duys]], Nederlânsk radio- en tillefyzjepresintator en muzykprodusint († [[2011]])
* [[21 augustus|21]] - [[Allard van der Scheer]], Nederlânsk akteur († [[2014]])
;septimber
* [[30 septimber|30]] - [[Elie Wiesel]], Joadsk-Amerikaansk skriuwer († [[2016]])
;oktober
* [[9 oktober|9]] - [[Hermann von der Dunk]], Nederlânsk skiedkundige († [[2018]])
;novimber
* [[10 novimber|10]] - [[Ennio Morricone]], Italjaansk komponist († [[2020]])
* [[20 novimber|20]] - [[Dolf Verroen]], Nederlânsk berneboekeskriuwer
;desimber
* [[4 desimber|4]] - [[Lieuwe Pietersen]], Frysk skriuwer, learaar en sosjolooch († [[2015]])
* [[8 desimber|8]] - [[Hannes Flesner]], Eastfrysk sjonger en lietsjeskriuwer († [[1984]])
* [[11 desimber|11]] - [[Martinus Antonius Veltman]], Nederlânsk dichter en tekstskriuwer († [[1995]])
* [[11 desimber|11]] - [[Jan Dijkstra]], Frysk metaalwurker († [[2005]])
* [[16 desimber|16]] - [[Friedrich Wilhelm Schnitzler]], Dútsk politikus († [[2011]])
* [[18 desimber|18]] - [[Ger Verrips]], Nederlânsk skriuwer († [[2015]])
* [[25 desimber|25]] - [[Aad de Koning]], Nederlânsk reedrider († [[2010]])
* [[29 desimber|29]] - [[Swaantsje Monderman]], Frysk dichteresse († [[2007]])
* [[30 desimber|30]] - [[Henri Debehogne]], Belgysk astronoom († [[2007]])
* [[30 desimber|30]] - [[Piet de Boer (hynsteman)|Piet de Boer]], Frysk hynsteman († [[2008]])

== Ferstoarn ==
* [[11 jannewaris]] - [[Thomas Hardy]], Ingelsk skriuwer (* [[1840]])
* [[4 febrewaris]] - [[Hendrik Lorentz]], Nederlânsk natuerkundige en Nobelpriiswinner (* [[1853]])
* [[18 juny]] - [[Roald Amundsen]], Noarsk ûntdekkingsreizger (* [[1872]])
* [[17 septimber]] - [[Baptiste Pourier]] (''Big Bat''), Amerikaansk ferkenner, tolk en gids (* [[1843]])
* [[10 desimber]] - [[Charles Mackintosh]], Skotsk arsjitekt (* [[1868]])
;''datum ûnbekend''
*[[Thomas Tibbles]], Amerikaanske sjoernalist, publisist en aktivist (* [[1840]])

==Literatuer==
;romans
* [[Hans Kirk]], ''[[Fiskerne]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Fiskers'')&lt;/small&gt;
* [[Erich Maria Remarque]], ''[[Im Westen nichts Neues]]''
;poëzij
*[[William Butler Yeats]], ''[[Sailing to Byzantium]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1928| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>3dp06qeqcat9o7f0tp9xth2dnanlun2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1927</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1723</id>
    <revision>
      <id>1085017</id>
      <parentid>1084669</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:46:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9049" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[29 jannewaris]] - Yn [[Dútslân]] wurdt in nij [[regear]] foarme troch [[kânselier]] [[Wilhelm Marx]], dêr't foar it earst ek de [[nasjonalistysk]]e [[politike partij|partij]] [[DNVP]] yn opnommen is.
*[[3 febrewaris|3]]-[[13 febrewaris]] - By [[Febrewarisopstân (Portegal)|in mislearre opstân]] tsjin 'e [[diktatuer]] fan [[presidint]] [[Antonio de Fragoso Carmona]] falle yn [[Portegal]] hûnderten [[dea]]den.
*[[19 febrewaris]] - Yn [[Sjanghai]] brekt in algemiene [[staking]] út tsjin 'e oanwêzigens fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britten]] yn 'e [[konsesje (Sina)|konsesjes]] [[Hankou]] en [[Kiukang]].
*[[18 april]] - De [[nasjonalistysk]]e [[Sina|Sineeske]] foaroanman [[Chiang Kai-shek]] rjochtet yn [[Nanjing]] in eigen [[regear]] op, dat net mear oarders oannimt fan it offisjele regear fan 'e nasjonalistyske [[politike partij|partij]] [[Guomintang]], fêstige yn [[Wuhan]].
*[[11 april]] - Yn [[Sily]] ropt [[generaal]] [[Carlos Ibáñez del Campo]] himsels út ta [[presidint]]. Hy fungearre al sûnt de [[steatsgreep yn Sily (1925)|steatsgreep fan 1925]] efter de skermen as [[sterke man (polityk)|sterke man]].
*[[4 maaie]] - De [[Feriene Steaten]] lizze de stridende partijen yn [[Nikaragûa]], de [[liberalen]] en de [[konservativen]], in [[frede]]sproses op.
*[[20 maaie|20]]-[[21 maaie]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[piloat]] [[Charles Lindbergh]] fljocht yn syn [[fleanmasine]] ''[[The Spirit of St. Louis]]'' as earste oer de hiele [[Atlantyske Oseaan]], fan [[New York (stêd)|New York]] nei [[Parys]], yn in tiid fan yn 33 [[oere]]n en 20 [[minuten]].
*[[17 july]] - By [[rebûlje yn Wenen (1927)|in rebûlje]] yn 'e [[Eastenryk]]ske [[haadstêd]] [[Wenen]] komt it ta gefjochten tusken leden fan 'e [[sosjalistysk]]e [[Schutzbund]] en de [[plysje]], wêrby't hast hûndert [[dea]]den falle.
*[[22 july]] - [[Belgje]] en [[Portegal]] slute it [[Ferdrach fan Luanda (1927)|Ferdrach fan Luanda]], wêrby't de rin fan 'e [[grins (line)|grins]] tusken [[Portegeesk-Angoala]] en de [[Belgyske Kongo]] fêstlein wurdt.
*[[1 augustus]] - Yn [[Sina]] brekt de [[Sineeske Boargeroarloch]] út tusken it [[nasjonalistysk]]e [[regear]] en [[kommunistysk]]e [[opstanneling]]en. Dit konflikt sil mei tuskenskoften oant [[1949]] duorje.
*[[23 augustus]] - Yn 'e [[Feriene Steaten]] wurde twa [[Itaalje|Italjaanske]] [[ymmigrant]]en, [[Nicola Sacco]] en [[Bartolomeo Vanzetti]], op 'e [[elektryske stoel]] [[terjochtsteld]] foar de [[moard]] op in [[boekhâlder]]. Dit liedt yn 'e hiele [[Westerske wrâld]] ta [[ferûntweardiging]] en [[demonstraasje (protest)|demonstraasjes]], om't it bewiis tsjin 'e mannen alhiel net oertsjûgjend is. Frij algemien wurdt oannommen dat Sacco en Vanzetti feroardiele binne om harren [[anargisme|anargistyske]] opfettings en belutsenens by [[staking]]s. De saak wurdt dan ek sjoen as in foarbyld fan [[klassejustysje]].
*[[11 novimber]] - [[Frankryk]] en [[Joegoslaavje]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip.
*[[27 novimber]] - Nei oanlieding fan it [[militêr]] bûnsgenoatskip dat earder dizze [[moanne (tiid)|moanne]] sletten waard tusken [[Frankryk]] en [[Joegoslaavje]], giet [[Albaanje]] in militêr bûnsgenoatskip oan mei [[Itaalje]].
*[[18 desimber]] - Op it [[15e Kongres fan de Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny]] wurde [[Leon Trotski]] en 76 fan syn oanhingers feroardiele. Syn eardere meistanners [[Grigorij Zinovjev]] en [[Ljev Kamenev]] bûge foar de partijline. Trotski sels wurdt [[ferballe]] nei [[Alma-Ata]], yn [[Kazachstan]].
*[[19 desimber]] - Op it [[15e Kongres fan de Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny]] wurdt de [[Nije Ekonomyske Polityk]] fan [[Lenin]] ôfskaft en ferfongen troch it [[Earste Fiifjierreplan (Sovjet-Uny)|Earste Fiifjierreplan]], dat û.m. de [[kollektivisaasje fan de lânbou]] omfiemet.
* ''sûnder datum'' - Yn [[Nederlânsk-Ynje]] wurdt de ûnder [[see|de weagen]] ferdwûne [[fulkaan]] de [[Krakatau]] wurdt op 'e nij aktyf.
* ''sûnder datum'' - De [[Provinsje Fryslân]] begjint de [[Fryske flagge]] te brûken op it [[provinsjehûs]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[9 jannewaris|9]]  - [[Geert Bakker]], Frysk rektor fan de Noardlike Leargongen († [[2006]])
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Æbe Haima]], Frysk keatser († [[2002]])
* [[13 febrewaris|13]] - [[Sietse Westra]], oprjochter fan [[SC Cambuur Ljouwert|Sportclub Cambuur]] († [[2017]])
* [[17 febrewaris|17]] - [[Cees Schelling]], Nederlânsk fakbûnsbestjoerder († [[2018]])
* [[20 febrewaris|20]] - [[Ibrahim Ferrer]] Kubaansk sjonger († [[2005]])
;maart
* [[8 maart|8]] - [[Ethel Portnoy]], Nederlânsk skriuwster († [[2004]])
* [[27 maart|27]] - [[Chris Fokma]], Frysk byldhouwer en keramist († [[2012]])
* [[28 maart|28]] - [[Herman Wiersinga]], Nederlânsk teoloog († [[2020]])
* [[30 maart|30]] - [[Leen Jongewaard]], Nederlânsk akteur en sjonger († [[1996]])
* [[31 maart|31]] - [[Dirk Jan Henstra]], Nederlânsk ekonomysk histoarikus († [[2016]])
;april
* [[19 april|19]] - [[Rinse Zijlstra]], Fryk politikus († [[2017]])
* [[20 april|20]] - [[Phil Hill]], Amerikaansk autokoereur († [[2008]])
* [[25 april|25]] - [[Albert Uderzo]], Frânsk striptekener († [[2020]])
;maaie
* [[10 maaie|10]] - [[Albert H. Friedlander]], Joadsk-Amerikaansk rabbyn en skriuwer († [[2004]])
* [[27 maaie|27]] - [[Jan Blokker]], Nederlânsk sjoernalist, kollumnist en senarioskriuwer († [[2010]])
;juny
* [[4 juny|4]] - [[André van den Heuvel]], Nederlânsk akteur en regisseur († [[2016]])
* [[6 juny|6]] - [[Nikolaas Egbert Algra]], Frysk heechlearaar rjochtswittenskip († [[2002]])
* [[8 juny|8]] - [[Jerry Stiller]], Amerikaansk komyk en akteur († [[2020]])
;july
* [[15 july|15]] - [[Egbert van 't Oever]], Nederlânsk reedrydtrener († [[2001]])
* [[29 july|29]] - [[Harry Mulisch]], Nederlânsk skriuwer († [[2010]])
;augustus
* [[7 augustus|7]] - [[Ien van den Heuvel]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[17 augustus|17]] - [[Maximilien Vegelin van Claerbergen]], Nederlânsk diplomaat (v [[2011]])
* [[18 augustus|18]] - [[Rosalynn Carter]], Amerikaansk presidintsfrou
* [[20 augustus|20]] - [[Truus Postma]], Frysk dokter en pro-eutanasyaktiviste († [[2014]])
* [[22 augustus|22]] - [[Geert Eijgelaar]], Nederlânsk politikus († [[2022]])
* [[23 augustus|23]] - [[Dick Bruna]], Nederlânsk berneboekeskriuwer, grafysk foarmjouwer en tekener († [[2017]])
* [[28 augustus|28]] - [[Auke Reitze Bloembergen]], Nederlânsk riedshear († [[2016]])
* [[29 augustus|29]] - [[Maria van Harinxma thoe Slooten|Maria baronesse Van Harinxma thoe Slooten]], Frysk ealfrouwe († [[2015]])
;septimber
* [[2 septimber|2]] - [[Aggie van der Meer]], Frysk skriuwster
* [[16 septimber|16]] - [[Peter Falk]], Amerikaansk akteur en senarioskriuwer († [[2011]])
;oktober
* [[14 oktober|14]] - [[Roger Moore]], Ingelsk akteur († [[2017]])
* [[16 oktober|16]] - [[Günter Grass]], Dútsk skriuwer en keunstner († [[2015]])
* [[18 oktober|18]] - [[Karin Kraaykamp]], Nederlânsk omropster († [[2018]])
;novimber
* [[15 novimber|15]] - [[Ria Postma-Stolk]], Nederlânsk-Frysk skriuwster en foardrachtskeunstneresse († [[2008]]) 
* [[15 novimber|15]] - [[Atze Bosch]], Frysk dichter en oersetter († [[2011]])
;oktober
* [[16 oktober|16]] - [[Adam van der Woude]], Nederlânsk teolooch, bibelwittenskipper en predikant († [[2000]])
;novimber
* [[19 novimber|19]] - [[Rinnie Kuiper]], Frysk keatser († [[2007]])
;desimber
* [[3 desimber|3]] - [[Andy Williams]], Amerikaansk sjonger († [[2012]])
* 3 - [[Will Spoor]], Nederlânsk akteur († [[2014]])
* [[5 desimber|5]] - kening [[Bhumibol Adulyadej|Rama IX fan Tailân]] (Bhumibol Adulyadej) († [[2016]])
* [[7 desimber|7]] - [[Auke Hettema]], Frysk byldhouwer († [[2004]])
* [[21 desimber|21]] - [[Piter Bergsma]], Frysk dammer († [[2012]])
* [[25 desimber|25]] - [[Ram Narayan]], Yndiaask muzikant
;''datum ûnbekend''
* [[Ak Wassenaar]], Frysk deiboekskriuwster
* [[Rod Jellema]], Amerikaansk dichter, universitêr dosint en oersetter († [[2018]])
* [[Ger van Norden]], Nederlânsk keunstskilder en grafikus († [[2012]])

== Ferstoarn ==
* [[21 jannewaris]] - [[Rindert van Zinderen Bakker]], Frysk skriuwer en politikus (* [[1845]])
* [[25 jannewaris]] - [[Marten Hepkes Bakker]], Frysk kastlein, bakker en dichter (* [[1848]])
* [[14 maaie]] - [[Isadora Duncan]], Amerikaansk dûnseresse (* [[1878]])
* [[14 juny]] - [[Jerome K. Jerome]], Ingelsk skriuwer (* [[1859]])
* [[13 augustus]] - [[James Oliver Curwood]], Amerikaansk skriuwer (* [[1878]])
* [[10 septimber]] - [[Winfield S. Edgerly]], Amerikaansk militêr (* [[1846]])
* [[24 desimber]] - [[Vladimir Bechterew]], Russysk neurolooch (* [[1857]])
;''datum ûnbekend''
*[[Swarte Sjaal]] (''Black Shawl''), Lakota-frou (* 18??)

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1927| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>en7n9x8p4i2t5mouxv7io3754yaxvib</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1924</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1726</id>
    <revision>
      <id>1084991</id>
      <parentid>1084869</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:21:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12186" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[1 jannewaris]] - [[Grikelân]] giet oer op de [[Gregoriaanske kalinder]].
* [[5 jannewaris]] - It earste [[Nederlân]]sk kampioenskip [[koartebaan]]reedriden wurdt holden yn [[Ryptsjerk]].
*[[14 jannewaris]] - De [[Alliëarden]] beslute om 'e [[stêd]] [[Rijeka]] (Italjaansk: Fiume), yn [[Istrje]], dochs ta te wizen oan [[Itaalje]]. Dêrmei komt in ein oan 'e [[Frijsteat Fiume]].
*[[21 jannewaris]] - Yn [[Moskou]] komt de [[kommunist]]yske foaroanman [[Vladimir Lenin]] nei in nije [[serebraal faskulêr aksidint|oerhaal]] te [[ferstjerren]].
*[[23 jannewaris]] - [[Ramsay MacDonald]] wurdt de earste [[sosjalistysk]]e [[premier]] fan it [[Feriene Keninkryk]].
* [[24 jannewaris]] - De namme fan [[Petrograd]] (earder: Sint-Petersburch), yn [[Ruslân]], wurdt feroare yn 'Leningrad', nei de [[kommunistysk]]e foaroanman [[Vladimir Lenin]].
* [[25 jannewaris]]-[[5 febrewaris]] - Yn [[Chamonix]], yn [[Frankryk]], wurdt de earste edysje fan 'e [[Olympyske Winterspullen 1924|Olympyske Winterspullen]] holden.
*[[8 febrewaris]] - Yn 'e [[Feriene Steaten]] wurdt foar it earst in [[deastraf]] útfierd mei help fan in [[gaskeamer]].
*[[24 febrewaris]] - [[Mahatma Gandhi]], de foaroanman fan it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]], wurdt yn [[Britsk-Ynje]] frijlitten út [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[finzenskip]] fanwegen syn swakke [[sûnens]].
*[[26 febrewaris]] - Yn [[München]] begjint it [[rjochtsaak|proses]] tsjin [[Adolf Hitler]], [[Erich Ludendorff]] en de oare dieders fan 'e mislearre [[Bierkelderpûtsj]].
*[[9 maart]] - [[Joegoslaavje]] stimt nei trije jier dwerslizzen yn mei de [[anneksaasje fan Fiume]] troch [[Itaalje]]. Yn ruil dêrfoar sjocht Itaalje ôf fan alle oare oanspraken op [[Istrje]] en [[Dalmaasje (regio)|Dalmaasje]].
*[[1 april]] - De [[rjochtbank]] yn [[München]] leit de [[nasjonaal-sosjalistysk]]e foaroanman [[Adolf Hitler]], foar syn oandiel yn 'e saneamde [[Bierkelderpûtsj]], in tige mylde [[finzenisstraf]] fan fiif jier op en in [[jildboete]] fan 200 [[goudmark]]. Syn meistanner, de âld-[[generaal]] [[Erich Ludendorff]], tsjin wa't ûnder it proses earnstich belêstend bewiismateriaal boppe wetter kommen wie, wurdt sels hielendal frijsprutsen.
*[[6 april]] - By [[Italjaanske parlemintsferkiezings (1924)|parlemintsferkiezings]] yn [[Itaalje]], dy't mank geane mei slimme terreur fan 'e [[faksist]]en tsjin al harren tsjinstanners, wint de [[Nasjonale Faksistyske Partij]] fan [[Benito Mussolini]] 65% fan 'e stimmen.
* [[20 april]] - [[Turkije]] kriget ûnder it bewâld fan [[Mustafa Kemal Atatürk]] in nije [[grûnwet]].
*[[1 maaie]] - Yn 'e [[Grikelân|Grykske]] [[haadstêd]] [[Atene]] wurdt troch [[premier]] [[Eleftherios Venizelos]] de [[Helleenske Republyk]] útroppen.
*[[4 maaie]] - By [[Ryksdeiferkiezings (maaie 1924)|Ryksdeiferkiezings]] yn [[Dútslân]] ferlieze alle [[demokratysk]]e [[politike partij]]en oanhing. Winst wurdt boekt troch de [[kommunist]]en en de rjochts-ekstremistyske [[Deutschvölkische Freiheitspartei]] (DVFP), dêr't û.m. de [[nasjonaal-sosjalist]]en fan 'e eardere [[NSDAP]] harren by oansletten hawwe.
*[[8 maaie]] - It [[Memellân]] wurdt troch de [[Alliëarden]] definityf oan [[Litouwen]] tawiisd.
*[[14 maaie]] - Yn noardlik [[Marokko]] wurdt de [[Ynternasjonale Sône fan Tanger]] oprjochte.
*[[23 maaie]] - Op it [[partijkongres]] fan 'e [[Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny]] wit [[Josef Stalin]] syn rivaal [[Leon Trotski]] hast hielendal te isolearjen. Trotski wurdt troch Stalin en dy syn trewanten beskuldige fan anty-[[marxisme|marxistyske]] ôfwikings, yllegale fraksjefoarming, [[mensjevisten|mensjevistyske]] en lytsboargerlike tinkbylden en oare [[misdriuw]]en en flaters.
*[[10 juny]] - Yn 'e [[Itaalje|Italjaanske]] [[haadstêd]] [[Rome]] wurdt de [[sosjalistysk]]e foaroanman [[Giacomo Matteotti]] troch [[faksist]]en [[fermoarde]].
*[[29 augustus]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[Ryksdei]] stimt yn mei it troch [[Alliëarden]] foarleine [[Dawesplan]] (in betinksel fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[bankier]] [[Charles G. Dawes]]), dat [[ekonomy]]ske herfoarmings foarstiet dy't Dútslân by steat stelle moatte om te foldwaan oan 'e [[ferhelbetelling]]s.
*[[17 septimber]] - It [[Itaalje|Italjaanske]] [[regear]] seit it yn [[1920]] mei [[Joegoslaavje]] sletten [[Ferdrach fan Rapallo (1920)|Ferdrach fan Rapallo]] op. Dat betsjut dat Itaalje wer oanspraak makket op 'e Joegoslavyske dielen fan [[Dalmaasje (regio)|Dalmaasje]].
* [[28 septimber]] - Earste [[loftfeart|flecht]] om de wrâld, troch twa [[fleantúch|fleantugen]] fan it [[Amerikaanske Leger]].
*[[29 septimber]] - De [[Dominikaanske Republyk]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[16 oktober]] - [[Hûssein bin Ali, sjaryf fan Mekka|Hûssein bin Ali]], de [[kening]] fan 'e [[Keninkryk fan de Hidjas|Hidjas]], docht [[abdikaasje|ôfstân fan 'e troan]] en giet yn [[ballingskip]] op [[Syprus]]. Syn [[soan]] soan [[Ali fan de Hidjas|Ali]] folget him op en set de [[Nêzjdyske ferovering fan de Hidjas|striid]] tsjin 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjdyske]] ynfallers fuort.
*[[26 novimber]] - De ([[kommunistysk]]e) [[Mongoalske Folksrepublyk]] wurdt oprjochte.
*[[30 novimber]] - [[Frankryk]] makket in begjin mei it weromlûken fan syn troepen út it [[Ruhrgebiet]]. Dêrmei komt in ein oan 'e Frânsk-[[Belgje|Belgyske]] [[Besetting fan it Ruhrgebiet]].
*[[7 desimber]] - By [[Ryksdeiferkiezings (desimber 1924)|Ryksdeiferkiezings]] yn [[Dútslân]] ferlieze de [[nasjonaal-sosjalistysk]]e [[NSDAP]] en de [[kommunistysk]]e [[KPD]] sitten. De grutte winner is de [[sosjalistysk]]e [[SPD]].
*[[20 desimber]] - It [[Dútslân|Dútske]] [[regear]] ferlient [[Adolf Hitler]], de eardere lieder fan 'e [[nasjonaal-sosjalistysk]]e [[NSDAP]], [[graasje]] foar syn oandiel yn 'e [[Bierkelderpûtsj]]. Hy komt daliks frij. Hy hat al mei al mar twa jier fêstsitten; dy tiid hat er brûkt om it [[boek]] ''[[Mein Kampf]]'' te skriuwen.
*[[24 desimber]] - By [[steatsgreep yn Albaanje (1924)|in steatsgreep]] yn [[Albaanje]] grypt de eardere [[premier]] [[Ahmed Zogu]] de macht. 
*[[27 desimber]] - De [[Feriene Steaten]] beëinigje [[Amerikaanske besetting fan de Dominikaanske Republyk (1916-1924)|harren besetting]] fan 'e [[Dominikaanske Republyk]], dy't al fan [[1916]] ôf duorret.

== Berne ==
;jannewaris
* [[2 jannewaris|2]] - [[Hendrik Jan Broekstra]], Nederlânsk pianist († [[2015]])
* [[7 jannewaris|7]] - [[Sipke Veenstra]], Frysk dichter en skriuwer († [[2002]])
* 7 - [[Geoffrey Bayldon]], Ingelsk akteur († [[2017]])
* 7 - [[Fenno Schouwstra]], Frysk publisist, útjouwer en sportredakteur († [[2012]])
* [[24 jannewaris|24]] - [[Leo Brouwer (boargemaster)|Leo Brouwer]], Frysk boargemaster († [[2003]])
;febrewaris
* [[9 febrewaris|9]] - [[Anton Heyboer]], Nederlânsk keunstskilder († [[2005]])
* [[21 febrewaris|21]] - [[Robert Mugabe]], Simbabwaansk presidint († [[2019]])
;maart
* [[7 maart|7]] - [[Jaap Maris]], boargemaster fan [[Kollumerlân]] en [[Dantumadiel]] († [[2012]])
* [[11 maart|11]] - [[Jaap Maarleveld]], Frysk akteur en teaterprodusint († [[2021]])
;april
* [[3 april|3]] - [[Marlon Brando]], Amerikaansk akteur († [[2004]])
* [[9 april|9]] - [[Diet Huber]], Frysk berneboekeskriuwster en -yllustratrise († [[2008]])
* [[26 april|26]] - [[Wisse Dekker]], Nederlânsk sakeman, topman fan Philips († [[2012]])
;maaie
* [[18 maaie|18]] - [[Tjalling Waterbolk]], Nederlânsk heechlearaar yn de archeology († [[2020]])
* [[22 maaie|22]] - [[Charles Aznavour]], Frânsk-Armeensk sjonger en lieteskriuwer († [[2018]])
;juny
* [[10 juny|10]] - [[Klaas Dijkstra (taalkundige)|Klaas Dijkstra]] (Klaes Dykstra), Frysk taalkundige en oersetter († [[1997]])
* [[10 juny|10]] - [[Wopkje Hutting-Kooistra]], Frysk Alvestêdetochtrydster († [[2017]])
* [[12 juny|12]] - [[George H.W. Bush]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[2018]])
* [[19 juny|19]] - [[Sybren Polet]], Nederlânsk dichter († [[2015]])
* [[28 juny|28]] - [[Hyke Koopmans]], Frysk keunstner († [[2010]])
;july
* [[2 july|2]] - [[Freark Dam]], Frysk sjoernalist, oersetter en dichter († [[2002]])
* [[3 july|3]] - [[Loek Caspers]], Nederlânsk fersetsstrydster († [[2019]])
* [[16 july|16]] - [[Hannie Lips]], Nederlânsk omropster († [[2012]])
* [[21 july|21]] - [[Don Knotts]], Amerikaansk akteur en komyk († [[2006]])
* [[27 july|27]] - [[Vincent Canby]], Amerikaansk film- en teäterkritikus († [[2000]])
;augustus
* [[3 augustus|3]] - [[Max van der Stoel]], Nederlânsk politikus († [[2011]])
* [[2 augustus|2]] - [[Carroll O'Connor]], Amerikaansk akteur en komyk († [[2001]])
;septimber
* [[22 septimber|22]] – [[Rosamunde Pilcher]], Ingelsk skriuwster
* [[22 septimber]] - [[Teun Tolman]], Frysk politikus († [[2007]])
;oktober
* [[1 oktober|1]] - [[Jimmy Carter]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]]
* [[29 oktober|29]] - [[Hotze Schuil]], Frysk keatser († [[2005]])
* [[31 oktober|31]] - [[Louis le Roy]], Nederlânsk byldzjend keunstner en skriuwer († [[2012]])
* [[31 oktober|31]] - [[Geart van der Zwaag (dichter)|Geart van der Zwaag]], Frysk skriuwer en dichter († [[1989]])
;novimber
* [[6 novimber|6]] - [[Tsjits Peanstra]], Frysk dichteresse († [[2014]])
* [[7 novimber|7]] - [[George Schweigmann]], Frysk reedrider († [[2017]])
* [[11 novimber|11]] - [[Harry Kuitert]], Nederlânsk teolooch, etikus en predikant († [[2017]])
* [[14 novimber|14]] - [[J.J. Peereboom]], Nederlânsk sjoernalist en skriuwer († [[2010]])
* [[28 novimber|28]] - [[G.W.S. Barrow]], Skotsk skiedkundige († [[2013]])
* [[30 novimber|30]] - [[Pauline Small]], Amerikaansk politika en bestjoerster († [[2005]])
;desimber
* [[7 desimber|7]] - [[Mario Soares]], presidint fan [[Portegal]] († [[2017]])
* [[12 desimber|12]] - [[Ed Koch]], boargemaster fan [[New York (stêd)|New York]] († [[2013]])
* [[27 desimber|27]] - [[Frank North (sporttrainer)|Frank North]], Amerikaansk sporttrainer († [[2017]])

== Ferstoarn ==
* [[21 jannewaris]] - [[Vladimir Iljitsj Lenin]], Russysk revolusjonêr en lieder fan 'e [[Sovjet-Uny]] (* [[1870]])
* [[3 febrewaris]] - [[Woodrow Wilson]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1856]])
* [[3 juny]] - [[Franz Kafka]], Tsjechysk skriuwer (* [[1883]])
* [[19 july]] - [[Sipke Huismans]], Frysk predikant en frisiast (* [[1873]])
* [[5 novimber]] - [[Anson Mills]], Amerikaansk militêr en útfiner (* [[1834]])
* [[22 novimber]] - [[Herman Heijermans]], Nederlânsk skriuwer (* [[1864]])

== Literatuer ==
;prizen
* De Poalske skriuwer [[Wladyslaw Stanislaw Reymont]] wint de [[Nobelpriis foar de Literatuer]]
;romans
* [[Johan Fabricius]], ''[[De Scheepsjongens van Bontekoe (roman)|De Scheepsjongens van Bontekoe]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Skipsjonges fan Bontekoe'')&lt;/small&gt;
* [[Louis Couperus]], ''Het Snoer der Ontferming''
;poëzij
* [[Pablo Neruda]], ''[[Veinte Poemas de Amor y Una Canción Desesperada]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Tweintich Leafdesdichten en in Liet fan Wanhoop'')&lt;/small&gt;
;non-fiksje
* [[André Gide]], ''Corydon''
* [[André Gide]], ''Incidences''

== Muzyk ==
* [[George Gershwin]], ''Rhapsody in Blue''
* [[Jean Sibelius]], ''Symfony nr. 7, opus 105''

== Byldzjende keunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Chana orloff.jpg|''My son'' (1924) [[Chana Orloff]], The Lola Beer Ebner Sculpture Garden, Tel Aviv 
Ofbyld:St-Adolf portant des lunettes.jpg|''St-Adolf portant des lunettes'' (1924) Adolf Wölfli [[Keunstmuseum Bern]]
&lt;/gallery&gt;

== Boukeunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:St.-Jan-oostgevel.jpg|''Sint-Janstsjerke'', Waalwyk [[Hendrik Willem Valk]]
Ofbyld:Santa Maria degli Angeli (Assisi) - Facade.jpg|''Façade Basilica di Santa Maria degli Angeli'' [[Cesare Bazzani]], Assisy (Itaalje)
Ofbyld:Chilehaus Hamburg 1.jpg|''Chilehaus'', Hamburch [[Fritz Höger]]
Ofbyld:Betlehemkerk.JPG|''[[Amsterdamske Skoalle|Amsterdamske Skoalle, Bethlehemtsjerke]]'', Amsterdam (1924) A. Moen
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1924| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>efjppbqlb0bbzh4wtuk81fga9uqf6jq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085001</id>
      <parentid>1084991</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:31:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */+1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12276" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[1 jannewaris]] - [[Grikelân]] giet oer op de [[Gregoriaanske kalinder]].
* [[5 jannewaris]] - It earste [[Nederlân]]sk kampioenskip [[koartebaan]]reedriden wurdt holden yn [[Ryptsjerk]].
*[[14 jannewaris]] - De [[Alliëarden]] beslute om 'e [[stêd]] [[Rijeka]] (Italjaansk: Fiume), yn [[Istrje]], dochs ta te wizen oan [[Itaalje]]. Dêrmei komt in ein oan 'e [[Frijsteat Fiume]].
*[[21 jannewaris]] - Yn [[Moskou]] komt de [[kommunist]]yske foaroanman [[Vladimir Lenin]] nei in nije [[serebraal faskulêr aksidint|oerhaal]] te [[ferstjerren]].
*[[23 jannewaris]] - [[Ramsay MacDonald]] wurdt de earste [[sosjalistysk]]e [[premier]] fan it [[Feriene Keninkryk]].
* [[24 jannewaris]] - De namme fan [[Petrograd]] (earder: Sint-Petersburch), yn [[Ruslân]], wurdt feroare yn 'Leningrad', nei de [[kommunistysk]]e foaroanman [[Vladimir Lenin]].
* [[25 jannewaris]]-[[5 febrewaris]] - Yn [[Chamonix]], yn [[Frankryk]], wurdt de earste edysje fan 'e [[Olympyske Winterspullen 1924|Olympyske Winterspullen]] holden.
*[[8 febrewaris]] - Yn 'e [[Feriene Steaten]] wurdt foar it earst in [[deastraf]] útfierd mei help fan in [[gaskeamer]].
*[[24 febrewaris]] - [[Mahatma Gandhi]], de foaroanman fan it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]], wurdt yn [[Britsk-Ynje]] frijlitten út [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[finzenskip]] fanwegen syn swakke [[sûnens]].
*[[26 febrewaris]] - Yn [[München]] begjint it [[rjochtsaak|proses]] tsjin [[Adolf Hitler]], [[Erich Ludendorff]] en de oare dieders fan 'e mislearre [[Bierkelderpûtsj]].
*[[9 maart]] - [[Joegoslaavje]] stimt nei trije jier dwerslizzen yn mei de [[anneksaasje fan Fiume]] troch [[Itaalje]]. Yn ruil dêrfoar sjocht Itaalje ôf fan alle oare oanspraken op [[Istrje]] en [[Dalmaasje (regio)|Dalmaasje]].
*[[1 april]] - De [[rjochtbank]] yn [[München]] leit de [[nasjonaal-sosjalistysk]]e foaroanman [[Adolf Hitler]], foar syn oandiel yn 'e saneamde [[Bierkelderpûtsj]], in tige mylde [[finzenisstraf]] fan fiif jier op en in [[jildboete]] fan 200 [[goudmark]]. Syn meistanner, de âld-[[generaal]] [[Erich Ludendorff]], tsjin wa't ûnder it proses earnstich belêstend bewiismateriaal boppe wetter kommen wie, wurdt sels hielendal frijsprutsen.
*[[6 april]] - By [[Italjaanske parlemintsferkiezings (1924)|parlemintsferkiezings]] yn [[Itaalje]], dy't mank geane mei slimme terreur fan 'e [[faksist]]en tsjin al harren tsjinstanners, wint de [[Nasjonale Faksistyske Partij]] fan [[Benito Mussolini]] 65% fan 'e stimmen.
* [[20 april]] - [[Turkije]] kriget ûnder it bewâld fan [[Mustafa Kemal Atatürk]] in nije [[grûnwet]].
*[[1 maaie]] - Yn 'e [[Grikelân|Grykske]] [[haadstêd]] [[Atene]] wurdt troch [[premier]] [[Eleftherios Venizelos]] de [[Helleenske Republyk]] útroppen.
*[[4 maaie]] - By [[Ryksdeiferkiezings (maaie 1924)|Ryksdeiferkiezings]] yn [[Dútslân]] ferlieze alle [[demokratysk]]e [[politike partij]]en oanhing. Winst wurdt boekt troch de [[kommunist]]en en de rjochts-ekstremistyske [[Deutschvölkische Freiheitspartei]] (DVFP), dêr't û.m. de [[nasjonaal-sosjalist]]en fan 'e eardere [[NSDAP]] harren by oansletten hawwe.
*[[8 maaie]] - It [[Memellân]] wurdt troch de [[Alliëarden]] definityf oan [[Litouwen]] tawiisd.
*[[14 maaie]] - Yn noardlik [[Marokko]] wurdt de [[Ynternasjonale Sône fan Tanger]] oprjochte.
*[[23 maaie]] - Op it [[partijkongres]] fan 'e [[Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny]] wit [[Josef Stalin]] syn rivaal [[Leon Trotski]] hast hielendal te isolearjen. Trotski wurdt troch Stalin en dy syn trewanten beskuldige fan anty-[[marxisme|marxistyske]] ôfwikings, yllegale fraksjefoarming, [[mensjevisten|mensjevistyske]] en lytsboargerlike tinkbylden en oare [[misdriuw]]en en flaters.
*[[10 juny]] - Yn 'e [[Itaalje|Italjaanske]] [[haadstêd]] [[Rome]] wurdt de [[sosjalistysk]]e foaroanman [[Giacomo Matteotti]] troch [[faksist]]en [[fermoarde]].
*[[29 augustus]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[Ryksdei]] stimt yn mei it troch [[Alliëarden]] foarleine [[Dawesplan]] (in betinksel fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[bankier]] [[Charles G. Dawes]]), dat [[ekonomy]]ske herfoarmings foarstiet dy't Dútslân by steat stelle moatte om te foldwaan oan 'e [[ferhelbetelling]]s.
*[[17 septimber]] - It [[Itaalje|Italjaanske]] [[regear]] seit it yn [[1920]] mei [[Joegoslaavje]] sletten [[Ferdrach fan Rapallo (1920)|Ferdrach fan Rapallo]] op. Dat betsjut dat Itaalje wer oanspraak makket op 'e Joegoslavyske dielen fan [[Dalmaasje (regio)|Dalmaasje]].
* [[28 septimber]] - Earste [[loftfeart|flecht]] om de wrâld, troch twa [[fleantúch|fleantugen]] fan it [[Amerikaanske Leger]].
*[[29 septimber]] - De [[Dominikaanske Republyk]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[16 oktober]] - [[Hûssein bin Ali, sjaryf fan Mekka|Hûssein bin Ali]], de [[kening]] fan 'e [[Keninkryk fan de Hidjas|Hidjas]], docht [[abdikaasje|ôfstân fan 'e troan]] en giet yn [[ballingskip]] op [[Syprus]]. Syn [[soan]] soan [[Ali fan de Hidjas|Ali]] folget him op en set de [[Nêzjdyske ferovering fan de Hidjas|striid]] tsjin 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjdyske]] ynfallers fuort.
*[[26 novimber]] - De ([[kommunistysk]]e) [[Mongoalske Folksrepublyk]] wurdt oprjochte.
*[[30 novimber]] - [[Frankryk]] makket in begjin mei it weromlûken fan syn troepen út it [[Ruhrgebiet]]. Dêrmei komt in ein oan 'e Frânsk-[[Belgje|Belgyske]] [[Besetting fan it Ruhrgebiet]].
*[[7 desimber]] - By [[Ryksdeiferkiezings (desimber 1924)|Ryksdeiferkiezings]] yn [[Dútslân]] ferlieze de [[nasjonaal-sosjalistysk]]e [[NSDAP]] en de [[kommunistysk]]e [[KPD]] sitten. De grutte winner is de [[sosjalistysk]]e [[SPD]].
*[[20 desimber]] - It [[Dútslân|Dútske]] [[regear]] ferlient [[Adolf Hitler]], de eardere lieder fan 'e [[nasjonaal-sosjalistysk]]e [[NSDAP]], [[graasje]] foar syn oandiel yn 'e [[Bierkelderpûtsj]]. Hy komt daliks frij. Hy hat al mei al mar twa jier fêstsitten; dy tiid hat er brûkt om it [[boek]] ''[[Mein Kampf]]'' te skriuwen.
*[[24 desimber]] - By [[steatsgreep yn Albaanje (1924)|in steatsgreep]] yn [[Albaanje]] grypt de eardere [[premier]] [[Ahmed Zogu]] de macht. 
*[[27 desimber]] - De [[Feriene Steaten]] beëinigje [[Amerikaanske besetting fan de Dominikaanske Republyk (1916-1924)|harren besetting]] fan 'e [[Dominikaanske Republyk]], dy't al fan [[1916]] ôf duorret.

== Berne ==
;jannewaris
* [[2 jannewaris|2]] - [[Hendrik Jan Broekstra]], Nederlânsk pianist († [[2015]])
* [[7 jannewaris|7]] - [[Sipke Veenstra]], Frysk dichter en skriuwer († [[2002]])
* 7 - [[Geoffrey Bayldon]], Ingelsk akteur († [[2017]])
* 7 - [[Fenno Schouwstra]], Frysk publisist, útjouwer en sportredakteur († [[2012]])
* [[10 jannewaris|10]] - [[Eduardo Chillida]], Baskysk byldzjend keunstner († [[2002]])
* [[24 jannewaris|24]] - [[Leo Brouwer (boargemaster)|Leo Brouwer]], Frysk boargemaster († [[2003]])
;febrewaris
* [[9 febrewaris|9]] - [[Anton Heyboer]], Nederlânsk keunstskilder († [[2005]])
* [[21 febrewaris|21]] - [[Robert Mugabe]], Simbabwaansk presidint († [[2019]])
;maart
* [[7 maart|7]] - [[Jaap Maris]], boargemaster fan [[Kollumerlân]] en [[Dantumadiel]] († [[2012]])
* [[11 maart|11]] - [[Jaap Maarleveld]], Frysk akteur en teaterprodusint († [[2021]])
;april
* [[3 april|3]] - [[Marlon Brando]], Amerikaansk akteur († [[2004]])
* [[9 april|9]] - [[Diet Huber]], Frysk berneboekeskriuwster en -yllustratrise († [[2008]])
* [[26 april|26]] - [[Wisse Dekker]], Nederlânsk sakeman, topman fan Philips († [[2012]])
;maaie
* [[18 maaie|18]] - [[Tjalling Waterbolk]], Nederlânsk heechlearaar yn de archeology († [[2020]])
* [[22 maaie|22]] - [[Charles Aznavour]], Frânsk-Armeensk sjonger en lieteskriuwer († [[2018]])
;juny
* [[10 juny|10]] - [[Klaas Dijkstra (taalkundige)|Klaas Dijkstra]] (Klaes Dykstra), Frysk taalkundige en oersetter († [[1997]])
* [[10 juny|10]] - [[Wopkje Hutting-Kooistra]], Frysk Alvestêdetochtrydster († [[2017]])
* [[12 juny|12]] - [[George H.W. Bush]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[2018]])
* [[19 juny|19]] - [[Sybren Polet]], Nederlânsk dichter († [[2015]])
* [[28 juny|28]] - [[Hyke Koopmans]], Frysk keunstner († [[2010]])
;july
* [[2 july|2]] - [[Freark Dam]], Frysk sjoernalist, oersetter en dichter († [[2002]])
* [[3 july|3]] - [[Loek Caspers]], Nederlânsk fersetsstrydster († [[2019]])
* [[16 july|16]] - [[Hannie Lips]], Nederlânsk omropster († [[2012]])
* [[21 july|21]] - [[Don Knotts]], Amerikaansk akteur en komyk († [[2006]])
* [[27 july|27]] - [[Vincent Canby]], Amerikaansk film- en teäterkritikus († [[2000]])
;augustus
* [[3 augustus|3]] - [[Max van der Stoel]], Nederlânsk politikus († [[2011]])
* [[2 augustus|2]] - [[Carroll O'Connor]], Amerikaansk akteur en komyk († [[2001]])
;septimber
* [[22 septimber|22]] – [[Rosamunde Pilcher]], Ingelsk skriuwster
* [[22 septimber]] - [[Teun Tolman]], Frysk politikus († [[2007]])
;oktober
* [[1 oktober|1]] - [[Jimmy Carter]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]]
* [[29 oktober|29]] - [[Hotze Schuil]], Frysk keatser († [[2005]])
* [[31 oktober|31]] - [[Louis le Roy]], Nederlânsk byldzjend keunstner en skriuwer († [[2012]])
* [[31 oktober|31]] - [[Geart van der Zwaag (dichter)|Geart van der Zwaag]], Frysk skriuwer en dichter († [[1989]])
;novimber
* [[6 novimber|6]] - [[Tsjits Peanstra]], Frysk dichteresse († [[2014]])
* [[7 novimber|7]] - [[George Schweigmann]], Frysk reedrider († [[2017]])
* [[11 novimber|11]] - [[Harry Kuitert]], Nederlânsk teolooch, etikus en predikant († [[2017]])
* [[14 novimber|14]] - [[J.J. Peereboom]], Nederlânsk sjoernalist en skriuwer († [[2010]])
* [[28 novimber|28]] - [[G.W.S. Barrow]], Skotsk skiedkundige († [[2013]])
* [[30 novimber|30]] - [[Pauline Small]], Amerikaansk politika en bestjoerster († [[2005]])
;desimber
* [[7 desimber|7]] - [[Mario Soares]], presidint fan [[Portegal]] († [[2017]])
* [[12 desimber|12]] - [[Ed Koch]], boargemaster fan [[New York (stêd)|New York]] († [[2013]])
* [[27 desimber|27]] - [[Frank North (sporttrainer)|Frank North]], Amerikaansk sporttrainer († [[2017]])

== Ferstoarn ==
* [[21 jannewaris]] - [[Vladimir Iljitsj Lenin]], Russysk revolusjonêr en lieder fan 'e [[Sovjet-Uny]] (* [[1870]])
* [[3 febrewaris]] - [[Woodrow Wilson]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1856]])
* [[3 juny]] - [[Franz Kafka]], Tsjechysk skriuwer (* [[1883]])
* [[19 july]] - [[Sipke Huismans]], Frysk predikant en frisiast (* [[1873]])
* [[5 novimber]] - [[Anson Mills]], Amerikaansk militêr en útfiner (* [[1834]])
* [[22 novimber]] - [[Herman Heijermans]], Nederlânsk skriuwer (* [[1864]])

== Literatuer ==
;prizen
* De Poalske skriuwer [[Wladyslaw Stanislaw Reymont]] wint de [[Nobelpriis foar de Literatuer]]
;romans
* [[Johan Fabricius]], ''[[De Scheepsjongens van Bontekoe (roman)|De Scheepsjongens van Bontekoe]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Skipsjonges fan Bontekoe'')&lt;/small&gt;
* [[Louis Couperus]], ''Het Snoer der Ontferming''
;poëzij
* [[Pablo Neruda]], ''[[Veinte Poemas de Amor y Una Canción Desesperada]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Tweintich Leafdesdichten en in Liet fan Wanhoop'')&lt;/small&gt;
;non-fiksje
* [[André Gide]], ''Corydon''
* [[André Gide]], ''Incidences''

== Muzyk ==
* [[George Gershwin]], ''Rhapsody in Blue''
* [[Jean Sibelius]], ''Symfony nr. 7, opus 105''

== Byldzjende keunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Chana orloff.jpg|''My son'' (1924) [[Chana Orloff]], The Lola Beer Ebner Sculpture Garden, Tel Aviv 
Ofbyld:St-Adolf portant des lunettes.jpg|''St-Adolf portant des lunettes'' (1924) Adolf Wölfli [[Keunstmuseum Bern]]
&lt;/gallery&gt;

== Boukeunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:St.-Jan-oostgevel.jpg|''Sint-Janstsjerke'', Waalwyk [[Hendrik Willem Valk]]
Ofbyld:Santa Maria degli Angeli (Assisi) - Facade.jpg|''Façade Basilica di Santa Maria degli Angeli'' [[Cesare Bazzani]], Assisy (Itaalje)
Ofbyld:Chilehaus Hamburg 1.jpg|''Chilehaus'', Hamburch [[Fritz Höger]]
Ofbyld:Betlehemkerk.JPG|''[[Amsterdamske Skoalle|Amsterdamske Skoalle, Bethlehemtsjerke]]'', Amsterdam (1924) A. Moen
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1924| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>718e3protuxqy02bpbbz7jbw3cjjxk9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1923</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1727</id>
    <revision>
      <id>1084996</id>
      <parentid>1084867</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:26:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9954" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[10 jannewaris]] - [[Litouwen|Litouske]] [[troepen]] besette it [[Memellân]], in [[kust]]stripe oan 'e [[Eastsee]]. It Litouske [[regear]] ferklearret [[Litouske anneksaasje fan it Memellân|it gebiet dêrmei anneksearre]].
*[[11 jannewaris]] - [[Frankryk]] en [[Belgje]] geane oer ta de [[militêr]]e [[Besetting fan it Ruhrgebiet]], om't [[Dútslân]] net mear foldwaan kin oan 'e yn it [[Ferdrach fan Versailles]] fêstleine [[ferhelbetelling]]s.
*[[22 jannewaris]] - De [[mynwurker]]s yn it [[Ruhrgebiet]] geane foar ûnbeskate tiid yn [[staking]] út protest tsjin 'e [[Frankryk|Frânske]] en [[Belgje|Belgyske]] [[Besetting fan it Ruhrgebiet]].
*[[28 jannewaris]] - It [[Frankryk|Frânske]] [[regear]] slút it [[Ruhrgebiet]] hermetysk ôf fan 'e rest fan [[Dútslân]] en fiert [[mynwurker]]s oan út Frankryk om 'e [[staking]] fan 'e pleatslike mynwurkers te brekken.
*[[28 jannewaris|28]]-[[29 jannewaris]] - Yn [[München]] wurdt it [[Rykspartijdei|1e Kongres]] fan 'e [[nasjonaal-sosjalisme|nasjonaal-sosjalistyske]] [[NSDAP]] holden.
*[[5 febrewaris]] - Yn [[Itaalje]] lit de [[faksistysk]]e [[premier]] [[Benito Mussolini]] tûzenen [[sosjalist]]en en [[kommunist]]en oppakke.
*[[16 febrewaris]] - De [[Alliëarden]] akseptearje de [[Litouske anneksaasje fan it Memellân]].
*[[31 maart]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Essen (Dútslân)|Essen]] iepenje [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] it fjoer op [[demonstraasje (protest)|demonstrearjende]] [[arbeider]]s op it [[fabryk]]sterrein fan [[Krupp]]. By dit [[Bloedbad fan Essen]] komme 13 arbeiders om en reitsje mear as 30 [[ferwûne]], fan wa guon earnstich.
*[[27 april]] - It [[faksistysk]]e rezjym fan [[Benito Mussolini]] yn [[Itaalje]] beslist dat [[plak (geografy)|plak]]ken yn [[Súd-Tiroal]] gjin [[Dútsk]]talige [[plaknamme]]n mear hawwe meie. Alle nammen wurde [[Italjaansk|italjanisearre]].
* [[27 april]] - Yn [[Noard-Fryslân]] wurdt de [[Friisk Foriining]] oprjochte, ûnder namme ''Friesisch-Schleswigsche Verein''.
*[[24 maaie]] - Yn 'e [[Ierske Frijsteat]] komt in ein oan 'e bloedige [[Ierske Boargeroarloch]] troch de oerjefte fan 'e republikeinske [[rebel]]len fan [[Éamon de Valera]].
*[[5 juny]] - De [[presidint]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[sintrale bank]], [[Rudolf Havenstein]], makket bekend dat syn [[Reichsbank]] de fal fan 'e [[Reichsmark]] net mear keare kin.
*[[9 juny]] - By [[steatsgreep yn Bulgarije (1923)|in steatsgreep]] yn [[Bulgarije]] wurdt [[premier]] [[Aleksander Stambûliski]] ôfset.
*[[15 juny]] - Yn 'e neite fan syn wenplak [[Slavovitsa]] wurdt de ôfsette [[Bulgarije|Bulgaarske]] [[premier]] [[Aleksander Stambûliski]] troch [[militêr]]en [[stânrjochtlike eksekúsje|stânrjochtlik eksekutearre]].
*[[24 july]] - [[Grikelân]] en [[Turkije]] slute yn it [[Switserlân|Switserske]] [[Lausanne]] it [[Ferdrach fan Lausanne]], wêrmei't in ein komt oan sawol de [[Gryksk-Turkske Oarloch]] as oan 'e [[Turkske Unôfhinklikheidsoarloch]]. Dit [[ferdrach]], dêr't de grinzen fan 'e nije Turkske Republyk yn fêstlein binne, betsjut lykwols ek de ein foar de ûnôfhinklike steaten fan 'e [[Koerden]] en de [[Armenen]], ta de oprjochting wêrfan't besletten wie yn it eardere [[Ferdrach fan Sèvres]].
*[[2 augustus]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Warren Harding]] beswykt oan in [[serebraal faskulêr aksidint|oerhaal]]. Hy wurdt opfolge troch syn [[fise-presidint]] [[Calvin Coolidge]].
*[[31 augustus]] - It [[Folkebûn]] ferlient oan [[Belgje]] it [[mandaatgebiet|mandaat]] oer de eardere [[Dútslân|Dútske]] [[koloanje]] [[Rûanda-Oerûndy]].
*[[31 augustus]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[premier]] [[Benito Mussolini]] stjoert [[troepen]] om it [[Grikelân|Grykske]] [[eilân]] [[Korfû]] [[Italjaanske besetting fan Korfû|te besetten]], nei't oan 'e [[grins (line)|grins]] fan Grikelân mei [[Albaanje]] inkele Italjaanske [[ofsier]]en [[fermoarde]] binne.
*[[13 septimber]] - By [[steatsgreep yn Spanje (1923)|in steatsgreep]] yn [[Spanje]], dy't útfierd wurdt mei goedkarring fan [[kening]] [[Alfûns XIII fan Spanje|Alfûns&amp;nbsp;XIII]], komt in [[militêr]]e [[diktatuer]] ûnder lieding fan [[Miguel Primo de Rivera]] oan 'e macht.
* [[15 septimber]] - It [[Frysk Boun om Utens]] wurdt oprjochte.
*[[26 septimber]] - It [[Dútslân|Dútske]] [[regear]] fan [[kânselier]] [[Gustav Stresemann]] jout it ferduldich ferset tsjin 'e [[Frankryk|Frânske]]-[[Belgje|Belgyske]] [[Besetting fan it Ruhrgebiet]] op om't it finansjeel net mear op te bringen is.
*[[27 septimber]] - Nei ynternasjonale bemiddeling jout de [[Itaalje|Italjaanske]] [[premier]] [[Benito Mussolini]] de [[Italjaanske besetting fan Korfû|besetting fan Korfû]] op.
*[[29 oktober]] - De [[Republyk Turkije]] wurdt formeel útroppen. De eardere [[generaal]] [[Mustafa Kemal Atatürk]] wurdt ta [[presidint]] keazen.
*[[9 novimber]] - Yn [[München]] docht in espeltsje leden fan 'e marzjinale [[Nasjonaal-Sosjalistyske Dútske Arbeiderspartij]] ûnder lieding fan âld-[[generaal]] [[Erich Ludendorff]] en de [[Eastenryk|Eastenriker]] [[Adolf Hitler]] in mislearre [[steatsgreep]], de saneamde [[Bierkelderpûtsj]], tsjin 'e [[regear]]ings fan 'e [[Beieren|Frijsteat Beieren]] en de [[Weimarrepublyk]]. De NSDAP wurdt neitiid ferbean.

== Berne ==
;jannewaris
* [[16 jannewaris|16]] - [[Willem Aantjes]], Nederlânsk politikus († [[2015]])
* [[19 jannewaris|19]] - [[Jean Stapleton]], Amerikaansk aktrise († [[2013]])
* [[23 jannewaris|23]] - [[Alma Hogan Snell]], Amerikaansk skiedkundige en krûdekundige († [[2008]])
* [[24 jannewaris|24]] - [[Simeon ten Holt]], Nederlânsk komponist († [[2012]])
;febrewaris
* [[7 febrewaris|7]] - [[Willem Augustin]], Nederlânsk maratonrider († [[2004]])
* [[15 febrewaris|15]] - [[Jelena Bonner]], Sovjet dissidinte († [[2011]])
* [[19 febrewaris|19]] - [[Feite Faber]], Frysk boargemaster († [[2010]])
;april
* [[4 april|4]] - [[Manon Alving]], Frysk aktrise († [[2010]])
* [[6 april|6]] - [[Marten van der Leest]], Frysk keatser († [[2008]])
* [[19 april|19]] - [[Meindert van der Weerd]], Frysk keatser († [[2010]])
;maaie
* [[6 maaie|6]] - [[Josep Seguer]], Spaansk fuotballer († [[2014]])
* [[17 maaie|17]] - [[Henry Kissinger]], Amerikaansk politikus
* [[31 maaie|31]] - prins [[Reinier III fan Monako]] († [[2005]])
;juny
* [[10 juny|10]] - [[Gerrit Elzinga]], Frysk archeolooch en konservator († [[2017]])
* [[14 juny|14]] - [[Judith Kerr]], Ingelsk berneboekeskriuwster en yllustratrise († [[2019]])
* [[18 juny|18]] - [[Herman Krebbers]], Nederlânsk fioelist en muzykpedagooch († [[2018]])
* [[26 juny|26]] - [[Frans Tutuhatunewa]], Súd-Moluksk presidint yn ballingskip († [[2016]])
;july
* [[2 july|2]] - [[Wisława Szymborska]], Poalsk dichteresse († [[2012]])
* [[13 july|13]] - [[Jouke Klazes Bakker]], Frysk konsintraasjekampoerlibbene († [[2011]])
* [[20 july|20]] - [[Jampie Kuneman]], Nederlânsk fuotballer en fersetsman († [[2018]])
* [[23 july|23]] - [[Thea Beckman]], Nederlânsk berneboekeskriuwster († [[2004]])
;augustus
* [[2 augustus|2]] - [[Shimon Peres]], premier en presidint fan [[Israel]] († [[2016]])
* [[3 augustus|3]] - [[Paus Shenouda III fan Alexandrië|Shenouda III]], paus fan de [[Koptysk-Otterdokse Tsjerke]] († [[2012]])
* [[9 augustus|9]] - [[Gerrit Kouwenaar]], Nederlânsk dichter († [[2014]])
* [[18 augustus|18]] - [[André Roosenburg]], Nederlânsk fuotballer († [[2002]])
* [[20 augustus|20]] - [[Jim Reeves]], Amerikaansk sjonger († [[1964]])
* [[29 augustus|29]] - lord [[Richard Attenborough]], Ingelsk akteur, filmregisseur en filmprodusint († [[2014]])
;septimber
* [[16 septimber|16]] - [[Appie Baantjer]], Nederlânsk skriuwer († [[2010]])
* [[18 septimber|18]] - [[Jurjen Mellema]], Nederlânsk politikus († [[2017]])
* [[22 septimber|22]] - [[Hans Bakker]], Nederlânsk publisist en redakteur († [[2016]])
;oktober
* [[13 oktober|13]] - [[Faas Wilkes]], Nederlânsk fuotballer († [[2006]])
* [[29 oktober|29]] - [[Gerda van der Kade-Koudijs]], Nederlânsk atlete († [[2015]])
* [[30 oktober|30]] - [[Jan Bruin (publisist)|Jan Bruin]], Nederlânsk fersetsstrider († [[2004]])
;novimber
* [[8 novimber|8]] - [[Lenze Meinsma]], Frysk dokter en bestjoerder († [[2008]])
* [[14 novimber|14]] - jhr. [[Cornelis van Eysinga]], Frysk ealman en bestjoerder († [[2018]])
* [[28 novimber|28]] - [[Teake Hoekema]], Frysk heechlearaar († [[2003]])
;desimber
* [[6 desimber|6]] - [[Giovanni Narcis Hakkenberg]], Nederlânsk marinier en ridder yn de [[Militêre Willems-Oarder]] († [[2013]])
* [[14 desimber|14]] - [[Gerard Reve]], Nederlânsk skriuwer († [[2006]])
* [[16 desimber|16]] - [[Tip Marugg]], Antilliaansk skriuwer en dichter († [[2006]])
;''datum ûnbekend''
*[[Jan W. van der Hoorn]], Nederlânsk reedrider en [[alvestêdetocht]]winner

== Ferstoarn ==
* [[10 febrewaris]] - [[Wilhelm Conrad Röntgen]], Dútsk natuerkundige en Nobelpriiswinner (* [[1845]])
* [[26 maart]] - [[Sarah Bernhardt]], Frânsk-Nederlânsk aktrise (* [[1844]])
* [[28 april]] - [[Geart van der Zwaag (sosjalist)|Geart van der Zwaag]], Frysk keapman, aktivist en politikus (* [[1858]])
* [[18 maaie]] - [[Lourens Zandstra]], Frysk fakbûnslieder en politikus (* [[1848]])
* [[16 july]] - [[Louis Couperus]], Nederlânsk skriuwer (* [[1863]])
* [[25 augustus]] - [[Ietje Kooistra]], Frysk pedagoge en feministe (* [[1861]])
* [[20 novimber]] - [[Binnert Philip baron van Harinxma thoe Slooten]], Frysk politikus (* [[1839]])
;''datum ûnbekend''
*[[Krolhier (ferkenner)|Krolhier]] (''Curly'' of ''Curley''), [[Krieën (folk)|Kriesk]] ferkenner yn 'e tsjinst fan it Amerikaanske Leger (* [[1856]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1923| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>jt2a14p2jpkkg39473wpa7chbsxt4ts</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1921</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1729</id>
    <revision>
      <id>1084965</id>
      <parentid>1084566</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:50:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9607" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[25 febrewaris]] - [[Georgje]] wurdt ferovere troch it [[Reade Leger]] en wurdt diel fan 'e [[Sovjet-Uny]]. Ein fan 'e [[Demokratyske Republyk Georgje]].
*[[8 maart]] - [[Frankryk]] stjoert [[troepen]] om 'e [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Düsseldorf]] te besetten en dêrmei Dútslân te twingen om 'e ferplichtings fan it [[Ferdrach fan Versailles]] nei te kommen.
*[[7 maart|7]]-[[17 maart]] - De [[Opstân fan Kronsjtadt]], ûnder [[matroas (rang)|matroazen]] fan 'e [[Ruslân|Russyske]] [[marine]], wurdt mei grou [[geweld]] troch it [[kommunistysk]]e bewâld delslein.
*[[17 maart]] - Yn [[Ruslân]] kundiget de [[kommunistysk]]e [[regearing]]slieder [[Vladimir Lenin]] de ynfiering fan 'e [[Nije Ekonomyske Polityk]] oan, wêrby't de drastyske kommunistyske maatregels dy't de ôfrûne jierren nommen binne op it mêd fan 'e [[ekonomy]] foar in part weromdraaid wurde.
*[[18 maart]] - Ein fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]]. [[Poalen]] en [[Ruslân]] slute de [[Ferdrach fan Riga (1921)|Frede fan Riga]].
*[[20 maart]] - By it [[Oppersilezysk Selsbeskikkingsreferindum (1921)|Oppersilezysk Selsbeskikkingsreferindum]] kiest 60% fan de [[befolking]] derfoar om diel fan [[Dútslân]] te bliuwen (en tsjin oansluting by [[Poalen]]).
*[[7 april]] - [[Sun Yat-sen]] wurdt oansteld as [[presidint]] fan 'e [[Republyk Sina]].
*[[23 april]] - [[Roemeenje]] en [[Tsjechoslowakije]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip.
*[[3 maaie]] - Yn [[Opper-Sileezje]] brekt ûnder de [[Poalen (folk)|Poalske]] [[minderheid]] in [[Tredde Poalske Opstân yn Opper-Sileezje|anty-Dútske opstân]] út.
*[[21 maaie]] - Yn 'e [[Slach by Annaberg]], yn 'e neite fan [[Oppeln]] ([[Poalsk]]: Opole) wurde de [[Poalen (folk)|Poalske]] [[Tredde Poalske Opstân yn Opper-Sileezje|opstannelingen yn Opper-Sileezje]] ferslein troch [[Dútslân|Dútske]] [[frijkorps]]en.
*[[31 maaie]]-[[1 juny]] - By de [[rasse-opskuor fan Tulsa]] komme yn [[Tulsa (Oklahoma)]] 100 oant 300 minsken om it libben en wurde mear as 35 stedsblokken ferwoastge as in breinroere [[rasisme|rasistyske]] [[jeropide ras|blanke]] kliber de [[negroïde|swarte]] [[wyk|stedsbuert]] [[Greenwood (Tulsa)|Greenwood]] oanfalt.
*[[7 juny]] - It sluten fan in [[militêr]] bystânsferdrach tusken [[Roemeenje]] en [[Joegoslaavje]] makket in nij militêr bûnsgenoatskip tusken dy beide lannen en [[Tsjechoslowakije]] kompleet. It bûnsgenoatskip kriget de namme de [[Lytse Entânte]].
*[[11 juny]] - [[Brazylje]] fiert it [[frouljuskiesrjocht]] yn.
*[[1 july]] - By de [[Slach om Annual]] bringt de [[Berbers|Berberske]] lieder [[Abd el-Krim]] de [[Spanje]]rts in swiere nederlaach ta, wêrby't sa'n 8.000 Spaanske soldaten [[sneuvelje]]. By de dêropfolgjende ôftocht fan 'e Spaanske troepen út it [[Rifberchtme]] komme nochris 5.000 man om.
*[[22 july]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[premier]] [[David Lloyd George]] en de [[Ierlân|Ierske]] [[opstanneling]]elieder [[Éamon de Valera]] slute in [[wapenstilstân]]. Ein fan 'e [[Ierske Unôfhinklikheidsoarloch]].
*[[23 july]] - [[Faisal I fan Irak|Faisal I]] wurdt [[kroaning|kroane]] ta [[kening]] fan [[Irak]].
*[[23 july]] - Yn [[Sjanghai]] wurdt de [[Kommunistyske Partij fan Sina]] oprjochte.
* [[29 july]] - [[Adolf Hitler]] wurdt [[foarsitter]] fan de [[NSDAP]].
*[[2 augustus]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[kommunistysk]]e foaroanman [[Vladimir Lenin]] freget de wrâldmienskip om help fanwegen de jammerdearlike [[Russyske hongersneed (1921)|hongersneed yn it streamgebiet]] fan 'e [[Wolga]].
*[[14 augustus]] - [[Tûvaanske Folksrepublyk|Tannû-Tûva]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Sina]].
*[[15 augustus]] - Yn [[Novosibirsk]], yn [[Sibearje]], wurdt de 'Wite Baron' [[terjochtsteld]]: de Wite [[kriichshear]] [[Roman von Ungern-Sternberg]], dy't fan [[jannewaris]] oant en mei [[july]] in wier skrikbewâld fierd hat yn [[Mongoalje]].
* [[25 augustus]] - De [[Feriene Steaten]] slute [[frede]] mei [[Dútslân]].
*[[20 oktober]] - Ein fan 'e [[Frânsk-Turkske Oarloch]]. De [[Frankryk|Frânsen]] jouwe harren [[koloanje|koloniale]] oanspraken op [[Silysje]] en [[Opper-Mesopotaamje]] op.
*[[2 novimber]] - Mei de [[Ynname fan Haïl]] foltôget [[Abdûlazyz ibn Saûd]], de [[emir]] fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjd]] út it [[Hûs fan Saûd]], [[Rasjidysk-Saûdyske Oarloch|de ferovering]] fan it [[Emiraat Djebel Sjammar]], de sit fan it rivalisearjende [[Hûs fan Rasjiid]].
*[[9 novimber]] - Yn 'e [[Itaalje|Italjaanske]] [[haadstêd]] [[Rome]] rjochtet [[Benito Mussolini]] de [[Nasjonale Faksistyske Partij]] op.
*[[14 novimber]] - It [[Hûs Habsburch]] wurdt troch it [[Hongarije|Hongaarske]] [[parlemint]] definityf ferfallen ferklearre fan 'e Hongaarske troan.
*[[6 desimber]] - De [[regear]]ings fan it [[Feriene Keninkryk]] en [[Ierlân]] slute it [[Britsk-Iersk Ferdrach]], wêrmei't definityf in ein komt oan 'e [[Ierske Unôfhinklikheidsoarloch]]. Der sil in [[Ierske Frijsteat]] oprjochte wurde dy't [[dominion]]status krije sil binnen it [[Britske Ryk]].
*[[14 desimber]] - By in [[Selsbeskikkingsreferindum fan Sopron (1921)|selsbeskikkingsreferindum]] sprekt de [[befolking]] fan 'e stêd [[Ödenburg]] ([[Hongaarsk]]: Sopron), dy't súdeastlik fan [[Wenen]] leit, him út foar oansluting by [[Hongarije]].
* ''sûnder datum'' - De [[Nobelpriis foar de Natuerkunde]] wurdt takend oan [[Albert Einstein]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[5 jannewaris|5]] - gruthartoch [[Jan fan Lúksemboarch]]
* [[7 jannewaris|7]] - [[Jules Schelvis]], Nederlânsk oerlibbene fan sân konsintraasjekampen († [[2016]])
;febrewaris
* [[11 febrewaris|11]] - [[Lloyd Bentsen]], Amerikaansk politikus († [[2006]])
* [[15 febrewaris|15]] - [[Jan Pen]], Frysk ekonoom († [[2010]])
* [[25 febrewaris|25]] - [[Geale de Vries]], Frysk ûnderwizer en radiopresintator († [[2011]])
;maart
* [[7 maart|7]] - [[Nel van der Zee]], Flaamsk auteur († [[2016]])
* [[14 maart|14]] - [[Lis Hartel]], Deensk dressuerruter († [[2009]])
* [[23 maart|23]] - [[Bargil Pixner]], Italjaansk archeolooch († [[2002]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Tiny Mulder]], Frysk skriuwster, sjoernaliste en fersetsstrider († [[2010]])
* [[15 april|15]] - [[Jan Bens]], Nederlânsk fuotbaltrener († [[2012]])
* [[16 april|16]] - [[Romke Kalma]], Frysk konsert-, opera en oratoariumsjonger († [[2007]])
* [[25 april|25]] - [[Karel Appel]], Nederlânsk skilder en byldhouwer († [[2006]])
* [[27 april|27]] - [[Feike Boschma]], Nederlânsk akteur en teätermakker († [[2014]])
;maaie
* [[3 maaie|3]] - [[Hans de Jong]], Frysk waarman († [[2010]])
* [[12 maaie|12]] - [[Ton van Duinhoven]], Nederlânsk sjoernalist, akteur en tekstskriuwer († [[2010]])
* [[22 maaie|22]] - [[Sjoerd Andringa]], Frysk keunstner († [[2017]])
* [[27 maaie|27]] - [[Joop Bakker]], Frysk politikus († [[2003]])
* [[30 maaie|30]] - [[Jamie Uys]], Súdafrikaansk filmregisseur († [[1996]])
;juny
* [[10 juny|10]] - prins [[Philip Mountbatten]], hartoch fan Edinburgh, Britsk prins-gemaal († [[2021]])
* [[12 juny|12]] - [[Johan Witteveen]], Nederlânsk ekonoom en politikus († [[2019]])
* [[17 juny|17]] - [[Burnu Acquanetta]], Amerikaansk aktrise († [[2004]])
* [[21 juny|21]] - [[Jane Russell]], Amerikaansk aktrise en sekssymboal († [[2011]])
* [[22 juny|22]] - [[Alwine de Vos van Steenwijk]], Nederlânsk diplomate († [[2012]])
;july
* [[6 july|6]] - [[Nancy Reagan]], Amerikaansk presidintsfrou († [[2016]])
* [[18 july|18]] - [[John Glenn]], Amerikaansk astronaut en politikus († [[2016]])
* [[19 july|19]] - [[Frans Haarsma]], Frysk preester, teolooch en heechlearaar († [[2009]])
;augustus
* [[8 augustus|8]] - [[Esther Williams]], Amerikaansk aktrise en swimster († [[2013]])
* [[19 augustus|19]] - [[Gene Roddenberry]], Amerikaansk tillefyzjeprodusint, betinker fan [[Star Trek]] († [[1991]])
;septimber
* [[17 septimber|17]] - [[Teade Kingma]], Frysk fersetsman († [[2011]])
* [[21 septimber|21]] - [[Piet Ekel]], Nederlânsk akteur († [[2012]])
* [[25 septimber|25]] - [[Albert Mulder]], Frysk samler en beskriuwer fan âld ark († [[2011]])
* [[27 septimber|27]] - [[Heinrich Boere]], Dútsk-Nederlânsk kriichs-misdiediger († [[2013]])
* [[30 septimber|30]] - [[Deborah Kerr]], Skotsk aktrise († [[2007]])
;oktober
* [[19 oktober|19]] - [[Ritske Numan]], Frysk sjonger († [[2004]])
* [[21 oktober|21]] - [[Ingrid van Houten-Groeneveld]], Nederlânsk astronome († [[2015]])
;desimber
* [[1 desimber|1]] - [[Ruurd Klazes Bakker]], Frysk politikus († [[2001]])
* [[17 desimber|17]] - [[Jan de Jong (oersetter)|Jan de Jong]], Frysk oersetter († [[2006]])
;''datum ûnbekend''
*[[Jan de Jong (oersetter)|Jan de Jong]], Frysk oersetter

== Ferstoarn ==
* [[17 jannewaris]] - [[Sybrandus Johannes Fockema Andreae (rjochtshistoarikus)|Sybrandus Johannes Fockema Andreae]], Frysk rjochtsgelearde en heechlearaar (* [[1844]])
* [[8 febrewaris]] - [[Peter Kropotkin]], Russysk anargist (* [[1842]])
* [[17 febrewaris]] - [[Klaas Folkerts Post]], Frysk keatser (* [[1843]])
* [[2 augustus]] - [[Enrico Caruso]], Italjaansk sjonger (* [[1873]])
* [[7 augustus]] - [[Aleksander Blok]], Russysk dichter (* [[1880]])
* [[27 septimber]] - [[Engelbert Humperdinck (komponist)|Engelbert Humperdinck]], Dútsk komponist (* [[1854]])
;''datum ûnbekend''
*[[Edmond Guerrier]], Amerikaansk keapman en tolk (* [[1840]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1921| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>kqi3rczzwsbffj827w96rwer24lfkjk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085029</id>
      <parentid>1084965</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:58:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9685" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[25 febrewaris]] - [[Georgje]] wurdt ferovere troch it [[Reade Leger]] en wurdt diel fan 'e [[Sovjet-Uny]]. Ein fan 'e [[Demokratyske Republyk Georgje]].
*[[8 maart]] - [[Frankryk]] stjoert [[troepen]] om 'e [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Düsseldorf]] te besetten en dêrmei Dútslân te twingen om 'e ferplichtings fan it [[Ferdrach fan Versailles]] nei te kommen.
*[[7 maart|7]]-[[17 maart]] - De [[Opstân fan Kronsjtadt]], ûnder [[matroas (rang)|matroazen]] fan 'e [[Ruslân|Russyske]] [[marine]], wurdt mei grou [[geweld]] troch it [[kommunistysk]]e bewâld delslein.
*[[17 maart]] - Yn [[Ruslân]] kundiget de [[kommunistysk]]e [[regearing]]slieder [[Vladimir Lenin]] de ynfiering fan 'e [[Nije Ekonomyske Polityk]] oan, wêrby't de drastyske kommunistyske maatregels dy't de ôfrûne jierren nommen binne op it mêd fan 'e [[ekonomy]] foar in part weromdraaid wurde.
*[[18 maart]] - Ein fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]]. [[Poalen]] en [[Ruslân]] slute de [[Ferdrach fan Riga (1921)|Frede fan Riga]].
*[[20 maart]] - By it [[Oppersilezysk Selsbeskikkingsreferindum (1921)|Oppersilezysk Selsbeskikkingsreferindum]] kiest 60% fan de [[befolking]] derfoar om diel fan [[Dútslân]] te bliuwen (en tsjin oansluting by [[Poalen]]).
*[[7 april]] - [[Sun Yat-sen]] wurdt oansteld as [[presidint]] fan 'e [[Republyk Sina]].
*[[23 april]] - [[Roemeenje]] en [[Tsjechoslowakije]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip.
*[[3 maaie]] - Yn [[Opper-Sileezje]] brekt ûnder de [[Poalen (folk)|Poalske]] [[minderheid]] in [[Tredde Poalske Opstân yn Opper-Sileezje|anty-Dútske opstân]] út.
*[[21 maaie]] - Yn 'e [[Slach by Annaberg]], yn 'e neite fan [[Oppeln]] ([[Poalsk]]: Opole) wurde de [[Poalen (folk)|Poalske]] [[Tredde Poalske Opstân yn Opper-Sileezje|opstannelingen yn Opper-Sileezje]] ferslein troch [[Dútslân|Dútske]] [[frijkorps]]en.
*[[31 maaie]]-[[1 juny]] - By de [[rasse-opskuor fan Tulsa]] komme yn [[Tulsa (Oklahoma)]] 100 oant 300 minsken om it libben en wurde mear as 35 stedsblokken ferwoastge as in breinroere [[rasisme|rasistyske]] [[jeropide ras|blanke]] kliber de [[negroïde|swarte]] [[wyk|stedsbuert]] [[Greenwood (Tulsa)|Greenwood]] oanfalt.
*[[7 juny]] - It sluten fan in [[militêr]] bystânsferdrach tusken [[Roemeenje]] en [[Joegoslaavje]] makket in nij militêr bûnsgenoatskip tusken dy beide lannen en [[Tsjechoslowakije]] kompleet. It bûnsgenoatskip kriget de namme de [[Lytse Entânte]].
*[[11 juny]] - [[Brazylje]] fiert it [[frouljuskiesrjocht]] yn.
*[[1 july]] - By de [[Slach om Annual]] bringt de [[Berbers|Berberske]] lieder [[Abd el-Krim]] de [[Spanje]]rts in swiere nederlaach ta, wêrby't sa'n 8.000 Spaanske soldaten [[sneuvelje]]. By de dêropfolgjende ôftocht fan 'e Spaanske troepen út it [[Rifberchtme]] komme nochris 5.000 man om.
*[[22 july]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[premier]] [[David Lloyd George]] en de [[Ierlân|Ierske]] [[opstanneling]]elieder [[Éamon de Valera]] slute in [[wapenstilstân]]. Ein fan 'e [[Ierske Unôfhinklikheidsoarloch]].
*[[23 july]] - [[Faisal I fan Irak|Faisal I]] wurdt [[kroaning|kroane]] ta [[kening]] fan [[Irak]].
*[[23 july]] - Yn [[Sjanghai]] wurdt de [[Kommunistyske Partij fan Sina]] oprjochte.
* [[29 july]] - [[Adolf Hitler]] wurdt [[foarsitter]] fan de [[NSDAP]].
*[[2 augustus]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[kommunistysk]]e foaroanman [[Vladimir Lenin]] freget de wrâldmienskip om help fanwegen de jammerdearlike [[Russyske hongersneed (1921)|hongersneed yn it streamgebiet]] fan 'e [[Wolga]].
*[[14 augustus]] - [[Tûvaanske Folksrepublyk|Tannû-Tûva]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Sina]].
*[[15 augustus]] - Yn [[Novosibirsk]], yn [[Sibearje]], wurdt de 'Wite Baron' [[terjochtsteld]]: de Wite [[kriichshear]] [[Roman von Ungern-Sternberg]], dy't fan [[jannewaris]] oant en mei [[july]] in wier skrikbewâld fierd hat yn [[Mongoalje]].
* [[25 augustus]] - De [[Feriene Steaten]] slute [[frede]] mei [[Dútslân]].
*[[20 oktober]] - Ein fan 'e [[Frânsk-Turkske Oarloch]]. De [[Frankryk|Frânsen]] jouwe harren [[koloanje|koloniale]] oanspraken op [[Silysje]] en [[Opper-Mesopotaamje]] op.
*[[2 novimber]] - Mei de [[Ynname fan Haïl]] foltôget [[Abdûlazyz ibn Saûd]], de [[emir]] fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjd]] út it [[Hûs fan Saûd]], [[Rasjidysk-Saûdyske Oarloch|de ferovering]] fan it [[Emiraat Djebel Sjammar]], de sit fan it rivalisearjende [[Hûs fan Rasjiid]].
*[[9 novimber]] - Yn 'e [[Itaalje|Italjaanske]] [[haadstêd]] [[Rome]] rjochtet [[Benito Mussolini]] de [[Nasjonale Faksistyske Partij]] op.
*[[14 novimber]] - It [[Hûs Habsburch]] wurdt troch it [[Hongarije|Hongaarske]] [[parlemint]] definityf ferfallen ferklearre fan 'e Hongaarske troan.
*[[6 desimber]] - De [[regear]]ings fan it [[Feriene Keninkryk]] en [[Ierlân]] slute it [[Britsk-Iersk Ferdrach]], wêrmei't definityf in ein komt oan 'e [[Ierske Unôfhinklikheidsoarloch]]. Der sil in [[Ierske Frijsteat]] oprjochte wurde dy't [[dominion]]status krije sil binnen it [[Britske Ryk]].
*[[14 desimber]] - By in [[Selsbeskikkingsreferindum fan Sopron (1921)|selsbeskikkingsreferindum]] sprekt de [[befolking]] fan 'e stêd [[Ödenburg]] ([[Hongaarsk]]: Sopron), dy't súdeastlik fan [[Wenen]] leit, him út foar oansluting by [[Hongarije]].
* ''sûnder datum'' - De [[Nobelpriis foar de Natuerkunde]] wurdt takend oan [[Albert Einstein]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[5 jannewaris|5]] - gruthartoch [[Jan fan Lúksemboarch]]
* [[7 jannewaris|7]] - [[Jules Schelvis]], Nederlânsk oerlibbene fan sân konsintraasjekampen († [[2016]])
;febrewaris
* [[11 febrewaris|11]] - [[Lloyd Bentsen]], Amerikaansk politikus († [[2006]])
* [[15 febrewaris|15]] - [[Jan Pen]], Frysk ekonoom († [[2010]])
* [[21 febrewaris|21]] - [[John Rawls]],  Amerikaansk filosoof († [[2002]])
* [[25 febrewaris|25]] - [[Geale de Vries]], Frysk ûnderwizer en radiopresintator († [[2011]])
;maart
* [[7 maart|7]] - [[Nel van der Zee]], Flaamsk auteur († [[2016]])
* [[14 maart|14]] - [[Lis Hartel]], Deensk dressuerruter († [[2009]])
* [[23 maart|23]] - [[Bargil Pixner]], Italjaansk archeolooch († [[2002]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Tiny Mulder]], Frysk skriuwster, sjoernaliste en fersetsstrider († [[2010]])
* [[15 april|15]] - [[Jan Bens]], Nederlânsk fuotbaltrener († [[2012]])
* [[16 april|16]] - [[Romke Kalma]], Frysk konsert-, opera en oratoariumsjonger († [[2007]])
* [[25 april|25]] - [[Karel Appel]], Nederlânsk skilder en byldhouwer († [[2006]])
* [[27 april|27]] - [[Feike Boschma]], Nederlânsk akteur en teätermakker († [[2014]])
;maaie
* [[3 maaie|3]] - [[Hans de Jong]], Frysk waarman († [[2010]])
* [[12 maaie|12]] - [[Ton van Duinhoven]], Nederlânsk sjoernalist, akteur en tekstskriuwer († [[2010]])
* [[22 maaie|22]] - [[Sjoerd Andringa]], Frysk keunstner († [[2017]])
* [[27 maaie|27]] - [[Joop Bakker]], Frysk politikus († [[2003]])
* [[30 maaie|30]] - [[Jamie Uys]], Súdafrikaansk filmregisseur († [[1996]])
;juny
* [[10 juny|10]] - prins [[Philip Mountbatten]], hartoch fan Edinburgh, Britsk prins-gemaal († [[2021]])
* [[12 juny|12]] - [[Johan Witteveen]], Nederlânsk ekonoom en politikus († [[2019]])
* [[17 juny|17]] - [[Burnu Acquanetta]], Amerikaansk aktrise († [[2004]])
* [[21 juny|21]] - [[Jane Russell]], Amerikaansk aktrise en sekssymboal († [[2011]])
* [[22 juny|22]] - [[Alwine de Vos van Steenwijk]], Nederlânsk diplomate († [[2012]])
;july
* [[6 july|6]] - [[Nancy Reagan]], Amerikaansk presidintsfrou († [[2016]])
* [[18 july|18]] - [[John Glenn]], Amerikaansk astronaut en politikus († [[2016]])
* [[19 july|19]] - [[Frans Haarsma]], Frysk preester, teolooch en heechlearaar († [[2009]])
;augustus
* [[8 augustus|8]] - [[Esther Williams]], Amerikaansk aktrise en swimster († [[2013]])
* [[19 augustus|19]] - [[Gene Roddenberry]], Amerikaansk tillefyzjeprodusint, betinker fan [[Star Trek]] († [[1991]])
;septimber
* [[17 septimber|17]] - [[Teade Kingma]], Frysk fersetsman († [[2011]])
* [[21 septimber|21]] - [[Piet Ekel]], Nederlânsk akteur († [[2012]])
* [[25 septimber|25]] - [[Albert Mulder]], Frysk samler en beskriuwer fan âld ark († [[2011]])
* [[27 septimber|27]] - [[Heinrich Boere]], Dútsk-Nederlânsk kriichs-misdiediger († [[2013]])
* [[30 septimber|30]] - [[Deborah Kerr]], Skotsk aktrise († [[2007]])
;oktober
* [[19 oktober|19]] - [[Ritske Numan]], Frysk sjonger († [[2004]])
* [[21 oktober|21]] - [[Ingrid van Houten-Groeneveld]], Nederlânsk astronome († [[2015]])
;desimber
* [[1 desimber|1]] - [[Ruurd Klazes Bakker]], Frysk politikus († [[2001]])
* [[17 desimber|17]] - [[Jan de Jong (oersetter)|Jan de Jong]], Frysk oersetter († [[2006]])
;''datum ûnbekend''
*[[Jan de Jong (oersetter)|Jan de Jong]], Frysk oersetter

== Ferstoarn ==
* [[17 jannewaris]] - [[Sybrandus Johannes Fockema Andreae (rjochtshistoarikus)|Sybrandus Johannes Fockema Andreae]], Frysk rjochtsgelearde en heechlearaar (* [[1844]])
* [[8 febrewaris]] - [[Peter Kropotkin]], Russysk anargist (* [[1842]])
* [[17 febrewaris]] - [[Klaas Folkerts Post]], Frysk keatser (* [[1843]])
* [[2 augustus]] - [[Enrico Caruso]], Italjaansk sjonger (* [[1873]])
* [[7 augustus]] - [[Aleksander Blok]], Russysk dichter (* [[1880]])
* [[27 septimber]] - [[Engelbert Humperdinck (komponist)|Engelbert Humperdinck]], Dútsk komponist (* [[1854]])
;''datum ûnbekend''
*[[Edmond Guerrier]], Amerikaansk keapman en tolk (* [[1840]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1921| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>hflzmhfbcg4vlc2bg0fa2bfluo5itiu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1919</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1730</id>
    <revision>
      <id>1085031</id>
      <parentid>1084898</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T14:00:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17796" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
[[Ofbyld:Paleis fan Justysje, brân 1919.jpg|thumb|250px|It Paleis fan Justysje yn Ljouwert yn 'e brân.]]
*[[1 jannewaris]] - It [[Dútslân|Dútske]] [[Spartakusbûn]] ropt himsels út ta de [[KPD]], de ''Kommunistische Partei Deutschlands''.
*[[2 jannewaris]] - Yn [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] brekt in anty-[[Feriene Keninkryk|Britske]] [[opstân]] út, dy't letter it begjin fan 'e [[Ierske Unôfhinklikheidsoarloch]] blike sil te wêzen.
*[[5 jannewaris|5]]-[[11 jannewaris]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]] wurdt de [[kommunistysk]]e [[Spartakusopstân]] fan it [[Spartakusbûn]] (no de [[KPD]]) mei ynset fan it [[leger (lânmacht)|leger]] bloedich ûnderdrukt troch it [[sosjalistysk]]e [[regear]] fan [[rykskânselier]] [[Friedrich Ebert]].
*[[11 jannewaris]] - It [[Keninkryk Roemeenje]] [[Roemeenske anneksaasje fan Transsylvaanje (1919)|anneksearret]] [[Transsylvaanje]], dat ûnderdiel útmakket fan it [[Keninkryk Hongarije]].
*[[15 jannewaris]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]] wurde de [[KPD]]-lieders [[Karl Liebknecht]] en [[Rosa Luxemburg]] nei harren [[arrestaasje]] yn ferbân mei de mislearre [[Spartakusopstân]] troch it [[leger (lânmacht)|leger]] [[stânrjochtlike eksekúsje|stânrjochtlik eksekutearre]].
*[[15 jannewaris]] - Yn 'e [[Argentynje|Argentynske]] [[haadstêd]] [[Buenos Aires]] iepenet de [[plysje]] it fjoer op in [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] fan [[arbeider]]s. It [[bloedbad]] dêr't mooglik mear as tûzen minsken by omkomme, makket ûnderdiel út fan 'e saneamde [[Tragyske Wike]] (''Semana Trágica'').
*[[18 jannewaris]] - Begjin fan 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]], ûnder [[foarsitter]]skip fan 'e [[Frankryk|Frânske]] [[premier]] [[Georges Clemenceau]].
*[[25 jannewaris]] - De [[Fredeskonferinsje fan Parys]] akseptearret it plan fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] foar de oprjochting fan in [[Folkebûn]].
*[[31 jannewaris]] - Op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]] berikke de delegaasjes fan 'e [[Alliëarden|Alliëarde lannen]] oerienstimming oer it lot fan 'e [[koloanje]]s fan [[Dútslân]] (dy't de Alliëarden ûnderinoar ferdiele sille).
*[[6 febrewaris]] - It provysjoneel [[parlemint]] fan [[Dútslân]] komt byinoar yn 'e [[Tueringen|Tueringske]] [[stêd]] [[Weimar]], en beslút dêr ta de oprjochting fan 'e nei dat plak ferneamde [[Weimarrepublyk]], dy't yn it plak komt fan it [[Keizerryk Dútslân]].
* [[6 febrewaris]] - Yn [[Fryslân]] ûntstiet in grutte [[brân]] yn it [[Paleis fan Justysje (Ljouwert)|Paleis fan Justysje]] yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]].
*[[11 febrewaris]] - It [[regear]] fan [[Belgje]] tsjinnet op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]] in noata yn wêryn't de [[anneksaasje]] troch Belgje easke wurdt fan 'e [[Nederlân]]ske gebietsdielen [[Siuwsk-Flaanderen]] en [[Súd-Limburch]].
*[[11 febrewaris]] - De [[sosjalist]] [[Friedrich Ebert]] wurdt de earste [[presidint]] fan [[Dútslân]].
*[[21 febrewaris]] - De noch mar krekt keazen [[sosjalistysk]]e [[premier]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] dielsteat [[Beieren]], [[Kurt Eisner]], wurdt by in oanslach [[fermoarde]] troch de ekstreem-rjochtse [[ealman]] [[Anton greve von Arco auf Valley]]. As pleatsferfangend premier [[Erich Auer]] de [[moard]] yn 'e Beierske [[parlemint|Lândei]] bekend makket, wurdt hysels fan 'e [[publike tribune]] ôf delsketten troch de [[slachter]] [[Alois Linder]], wêrby't er swier[[ferwûne]] rekket.
*[[25 febrewaris]] - Op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]] wurdt it Hânfêst fan it [[Folkebûn]] oannommen.
*[[25 febrewaris]]-[[11 maart]] - De troch de [[kommunistysk]]e [[KPD]] útroppen algemiene [[staking]] yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]], dy't útrûn wie op in [[wapen]]e [[rebûlje]], wurdt yn bloed smoard as 29 lieders fan 'e staking op befel fan 'e [[sosjalistysk]]e [[minister]] fan Definsje [[Gustav Noske]] [[stânrjochtlike eksekúsje|stânrjochtlik eksekutearre]] wurde.
*[[1 maart|1]]-[[6 maart]] - By oanhâldende massale [[demonstraasje (protest)|demonstraasjes]] yn 'e [[Koreä|Koreaanske]] [[stêd]] [[Seoel]] tsjin 'e [[Japan]]ske oerhearsking fan [[Koreä]], dêr't nei skatting mear as 2 miljoen minsken oan meidogge, grypt it Japanske [[leger (lânmacht)|leger]] hurd yn. Der falle tûzenen [[dea]]den.
*[[4 maart]] - Yn [[Moskou]] wurdt troch ôffurdigen fan 21 [[kommunistysk]]e [[politike partij]]en út [[Jeropa]] en [[Amearika]] de Trêde Kommunistyske Ynternasjonale oprjochte, better bekend as de [[Komintern]].
*[[21 maart]] - [[Béla Kun]] ropt yn [[Boedapest]] de [[Sovjetrepublyk Hongarije]] út.
*[[23 maart]] - Yn noardlik [[Itaalje]] rjochtet [[feteraan|oarlochsfeteraan]] [[Benito Mussolini]] syn [[faksistysk]]e [[knokploech|knokploegen]] [[Fasci di Combattimento]] op.
*[[23 maart]] - Op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]] delegearret de ried fan [[Alliëarden|Alliëarde lannen]], de saneamde [[Ried fan X]], syn foech oan 'e [[Grutte Fjouwer (Earste Wrâldkriich)|Grutte Fjouwer]]: de [[premier]]s fan it [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]] en [[Itaalje]], [[David Lloyd George]], [[Georges Clemenceau]] en [[Vittorio Orlando]], en de [[presidint]] fan 'e [[Feriene Steaten]], [[Woodrow Wilson]].
*[[30 maart]] - Yn [[Britsk-Ynje]] brekt ûnder lieding fan [[Mahatma Gandhi]] ferset út tsjin 'e saneamde [[Wet-Rowlatt]] (''Rowlatt Act''), dy't de [[Feriene Keninkryk|Britske]] autoriteiten yn de [[koloanje]] tenei it foech jout om &quot;ekstremisten&quot; sûnder foarm fan proses [[finzen|fêst te setten]].
*[[8 maart]] - Nei de weromlûking fan 'e [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] dêrwei falt it [[Reade Leger]] yn it ramt fan de [[Russyske Boargeroarloch]] it [[skiereilân]] de [[Krim]] binnen.
*[[10 maart]] - Yn [[Meksiko]] wurdt de [[boer]]elieder [[Emiliano Zapata]] yn opdracht fan [[presidint]] [[Venustiano Carranza]] by in oanslach [[fermoarde]].
*[[13 april]] - Yn [[Amritsar]], yn [[Britsk-Ynje]], iepenje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] it fjoer op in [[frede|freedsume]] [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] fan 'e lânseigen [[befolking]]. By dit [[Bloedbad fan Amritsar]] komme teminsten 379 en miskien wol 1.000 ûnwapene minsken om.
*[[6 maaie]] - De [[Fredeskonferinsje fan Parys]] stimt yn mei it plan fan 'e [[Súd-Afrika|Súdafrikaanske]] ôffurdige [[Jan Smuts]] om 'e eardere [[Dútslân|Dútske]] [[koloanje]]s as [[mandaatgebiet]]en ûnder tafersjoch fan it [[Folkebûn]] te stellen.
*[[6 maaie]] - De [[Trêde Britsk-Afgaanske Oarloch]] brekt út as [[Amanûllah Khan]], de [[emir]] fan [[Emiraat Afganistan|Afganistan]], mei syn [[leger (lânmacht)|leger]] [[Britsk-Ynje]] binnenfalt.
*[[15 maaie]] - De [[Gryksk-Turkske Oarloch]] brekt út as [[Grikelân|Grykske]] [[troepen]] op 'e [[kust]] fan [[Lyts-Aazje]] lânje en fanút de [[haven]]stêd [[Smyrna]] optsjogge nei it binnenlân.
*[[19 maaie]] - Begjin fan 'e [[Turkske Unôfhinklikheidsoarloch]], wêryn't de [[Turkske Nasjonalistyske Beweging]] stribbet nei de oprjochting fan in [[sekularisme|sekuliere]] [[Republyk Turkije]].
*[[26 maaie]] - De [[Fredeskonferinsje fan Parys]] wiist it earder ûnôfhinklike steatsje [[Neutraal Moresnet]] en de [[Dútslân|Dútske]] gebietsdielen [[Eupen]] en [[Malmédy]] as oarlochskompinsaasje ta oan [[Belgje]]. De saneamde 'Grutte Fjouwer' (it [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]], [[Itaalje]] en de [[Feriene Steaten]]) lizze lykwols it near op 'e Belgyske [[anneksaasje]] fan 'e [[Nederlân]]ske gebietsdielen [[Siuwsk-Flaanderen]] en [[Súd-Limburch]].
*[[28 maaie]] - [[Belgje|Belgyske]] [[troepen]] besette [[Neutraal Moresnet]], [[Eupen]] en [[Malmédy]].
*[[6 juny]] - Utbraak fan 'e [[Earste Finsk-Russyske Oarloch]]: [[Finlân]] ferklearret [[Ruslân]] de oarloch en mingt him oan 'e kant fan 'e Witen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[16 juny]] - De ferovering fan 'e [[Oekraïne]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Oekraynske Folksrepublyk]].
*[[28 juny]] - [[Dútslân]] slút [[frede]] mei de [[Alliëarden]] troch it [[Ferdrach fan Versailles]]. Dêrby seit it ta swiere [[ferhelbetelling]]s oan 'e Alliëarden (benammen [[Frankryk]] en [[Belgje]]) dwaan te sillen. Fierders rekket it ferskate gebietsdielen kwyt oan [[Poalen]], [[Frankryk]], [[Denemark]], [[Belgje]], [[Tsjechoslowakije]] en de [[Frije Stêd Danzig]]. Fierders komt it [[Saarlân]] yn 'e foarm fan it [[Protektoraat Saarlân]] ûnder [[Folkebûn|ynternasjonaal tafersjoch]] te stean. Ek al syn [[koloanje]]s moat Dútslân ôfstean; dat wurde saneamde [[mandaatgebiet]]en dy't de Alliëarden ûnderinoar ferdiele.
*[[10 july]] - [[Nederlân]] fiert it [[frouljuskiesrjocht]] yn. (D.w.s. it rjocht foar [[froulju]] om te stimmen; froulju mochten har yn Nederlân sûnt [[1917]] al wol ferkiesber stelle.)
*[[12 july]] - De [[Alliëarden]] heffe de blokkade fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haven]]s op en geane wer [[hannel]]sbetrekkings mei it lân oan.
* [[16 july]] - It Hidde Nijland Museum, no [[Museum Hindeloopen|Museum Hylpen]], wurdt iepene.
*[[6 augustus]] - It [[Roemeenje|Roemeenske]] [[leger (lânmacht)|leger]] beset de [[Hongarije|Hongaarske]] [[haadstêd]] [[Boedapest]] en makket in ein oan 'e [[Sovjetrepublyk Hongarije|Hongaarske Sovjetrepublyk]] fan [[Béla Kun]].
*[[8 augustus]] - De [[Trêde Britsk-Afgaanske Oarloch]] einiget mei it [[Ferdrach fan Rawalpindi]] yn in [[militêr]]e ympasse. It [[Emiraat Afganistan]] boekt lykwols in [[diplomasy|diplomatike]] oerwinning as it [[Feriene Keninkryk]] yn it [[ferdrach]] de folsleine [[soevereiniteit]] fan Afganistan erkent.
*[[11 augustus]] - De nije [[Dútslân|Dútske]] [[grûnwet]] wurdt fan krêft: formeel begjin fan 'e [[Weimarrepublyk]] en ein fan it [[Keizerryk Dútslân]].
*[[31 augustus]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nimme de Wite [[troepen]] fan [[generaal]] [[Anton Denikin]] de [[stêd]] [[Kiëv]] yn.
*[[1 septimber]] - Op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]] lizze de 'Grutte Fjouwer' (it [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]], [[Itaalje]] en de [[Feriene Steaten]]) it near op 'e yntegraasje fan [[Dútsk-Eastenryk]] yn [[Dútslân]].
*[[2 septimber]] - [[Itaalje]] fiert it [[algemien kiesrjocht]] en in stelsel fan [[proporsjonele fertsjintwurdiging]] yn.
*[[10 septimber]] - [[Eastenryk]] slút [[frede]] mei de [[Alliëarden]] troch it [[Ferdrach fan Saint-Germain-en-Laye (1919)|Ferdrach fan Saint-Germain-en-Laye]]. 
*[[11 septimber]] - It [[nasjonalistysk]]e [[Turkije|Turkske]] [[regear|tsjinregear]] yn [[Ankara]], dat ûnder lieding stiet fan [[generaal]] [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal Pasja]], ferbrekt alle bannen mei it [[regear]] fan [[sultan]] [[Mehmed&amp;nbsp;VI]] yn [[Konstantinopel]].
*[[12 septimber]] - [[Itaalje|Italjaanske]] [[nasjonalist]]en ûnder lieding fan 'e [[skriuwer]] en [[politikus]] [[Gabriele d'Annunzio]] [[besetting fan Fiume|besette]] yn striid mei it [[Ferdrach fan Saint-Germain-en-Laye (1919)|Ferdrach fan Saint-Germain-en-Laye]] de [[Frijsteat Fiume]] (Rijeka).
*[[22 septimber]] - De [[Alliëarden]] geane [[diplomasy|diplomatike betrekkings]] oan mei [[Eastenryk]].
*[[27 septimber]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] lûke har werom út 'e [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] [[Archangelsk (stêd)|Archangelsk]].
*[[12 oktober]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] lûke har werom út 'e [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] [[Moermansk]].
*[[27 oktober]] - It [[Amerikaanske Kongres]] negearret in [[feto]] fan [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] troch mei twatrêde mearderheid de [[Volstead Prohibition Enforcement Act]] oan te nimmen. Dêrmei is de [[Drûchlizzing (Feriene Steaten)|Drûchlizzing]] fan 'e [[Feriene Steaten]] in feit.
*[[14 novimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] feroveret it [[Reade Leger]] de [[Sibearje|Sibearyske]] [[stêd]] [[Omsk]] op 'e Wite [[troepen]] fan [[admiraal]] [[Aleksander Koltsjak]].
*[[18 novimber]] - Foar de [[Dútslân|Dútske]] [[parlemintêr]]e ûndersykskommisje dy't him dwaande hâldt mei de skuldfraach oangeande de [[Earste Wrâldoarloch]] presintearret [[maarskalk]] [[Paul von Hindenburg]] syn [[Dolkstjit-leginde]]: de Dútsers soene de oarloch wûn hawwe as se net troch [[sosjalist]]en út eigen lân mei in [[dolk]] yn 'e [[rêch]] stutsen wiene.
*[[19 novimber]] - De [[Amerikaanske Senaat]] fersmyt mei 39 tsjin 55 stimmen it [[Ferdrach fan Versailles]], dat de [[frede]] mei [[Dútslân]] regelet. Dêrmei wurde de [[Feriene Steaten]] it iennichste [[Alliëarden|Alliëarde lân]] dat dat [[ferdrach]] net [[ratifikaasje|ratifisearret]]. Der sil no in aparte frede tusken Dútslân en de Feriene Steaten komme moatte.
*[[25 novimber]] - De [[regear]]ings fan [[Poalen]] en [[Dútslân]] slute in [[ferdrach]] oer de Dútske ûntromming fan [[West-Prusen]], dat neffens it [[Ferdrach fan Versailles]] diel fan Poalen wurde sil.
*[[27 novimber]] - [[Bulgarije]] slút [[frede]] mei de [[Alliëarden]] troch it [[Ferdrach fan Neuilly-sur-Seine]]. Dêrby moat it hiel [[West-Traasje]] ôfstean oan [[Grikelân]], en ferskate lytsere gebietsdielen oan it nij-foarme [[Joegoslaavje]]. 
*[[9 desimber]] - Under swiere druk fan 'e [[Alliëarden]] en nei earst in yngeande [[plondering]] útfierd te hawwen, lûkt it [[Roemeenje|Roemeenske]] leger him werom út 'e [[Hongarije|Hongaarske]] [[haadstêd]] [[Boedapest]].
*[[9 desimber]] - [[Roemeenje]] slút [[frede]]sferdraggen mei [[Eastenryk]] en [[Bulgarije]].
*[[16 desimber]] - It [[Dútslân|Dútske]] [[leger (lânmacht)|leger]] lûkt him tebek út [[Letlân]] en [[Litouwen]].
*[[22 desimber]] - As ûnderdiel fan 'e [[Earste Reade Panyk]] yn 'e [[Feriene Steaten]] wurde op it [[skip]] de ''Buford'' 250 linkse Amerikaanske [[boarger|steatsboargers]], ûnder wa de [[anargisme|anargistyske]] liedster [[Emma Goldman]], nei [[Ruslân]] [[deportearre]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[1 jannewaris|1]] - [[J.D. Salinger]], Amerikaansk skriuwer († [[2010]])
* [[3 jannewaris|3]] - [[Lolle Rondaan]], Frysk fersetsstrider († [[1944]])
* 3 - [[Henk Sprenger]], Nederlânsk striptekener († [[2005]])
* [[13 jannewaris|13]] - [[Wim van Mourik]], Nederlânsk politikus út namme fan de ARP († [[1980]])
* [[26 jannewaris|26]] - [[Markus Assies]], Frysk fersetsstrider († [[1944]])
;febrewaris
* [[3 febrewaris|3]] - [[Abe Gerlsma]], Frysk keunstskilder en etser († [[2012]])
* [[9 febrewaris|9]] - [[Werner Goldberg]], Dútsk politikus († [[2004]])
* [[22 febrewaris|22]] - [[Henri Arnoldus]], Nederlânsk skriuwer († [[2002]])
;maart
* [[28 maart|28]] - [[Douwe van der Ploeg]], Frysk ornitolooch en botanikus († [[2006]])
;april
* [[8 april|8]] - [[Piet Post]], Frysk oargelist, dirigint en komponist († [[1979]])
* [[16 april|16]] - [[Merce Cunningham]], Amerikaansk koreograaf († [[2009]])
* [[19 april|19]] - [[Dirk ter Haar]], Ingelsk-Nederlânsk natuerkundige († [[2002]])
;maaie
* [[11 maaie|11]] - [[Hedzer Rijpstra]], Frysk politikus († [[2011]])
;juny
* [[19 juny|19]] - [[Pauline Kael]], Amerikaansk filmkritika († [[2001]])
;july
* [[15 july|15]] - [[Iris Murdoch]], Iersk-Ingelsk skriuwster († [[1999]])
* [[20 july|20]] - [[Edmund Hillary]], Nijseelânsk berchbeklimmer en ûntdekkingsreizger († [[2008]])
;augustus
* [[28 augustus|28]] - [[Lieuwe Heine Bouma]], Frysk oersetter († [[2004]])
;septimber
* [[11 septimber|11]] - [[Daphne Odjig]], Kanadeeske keunstskilderesse († [[2016]])
* [[15 septimber|15]] - [[Fausto Coppi]], Italjaansk hurdfytser († [[1960]])
;oktober
* [[13 oktober|13]] - [[Andries Joustra]], Fryske boere-arbeider en fersetsman († [[1944]])
* [[18 oktober|18]] - [[Gerard van Rossem]], Nederlânsk entomolooch en keunstskilder († [[1990]])
* [[27 oktober|27]] - [[Herman Kuiphof]], Frysk sportsjoernalist en -ferslachjouwer († [[2008]])
;novimber
* [[11 novimber|11]] - [[Jan Murk de Vries]], Frysk keunstskilder en glêzenier († [[2015]])
* [[30 novimber|30]] - [[Anne Wadman]], Frysk skriuwer, dichter, literatuerkritikus en letterkundige († [[1997]])
;desimber
* [[22 desimber|22]] - [[Benny Odinga]],  Frysk politikus († [[2003]])
* [[29 desimber|29]] - [[Pieter Terpstra]], Frysk skriuwer en sjoernalist († [[2006]])

== Ferstoarn ==
* [[6 jannewaris]] - [[Theodore Roosevelt]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1858]])
* [[17 jannewaris]] - [[Francis Gibson (militêr)|Francis Gibson]], Amerikaansk militêr (* [[1847]])
* [[20 maart]] - [[Pauline Markham]], Ingelsk-Amerikaansk aktrise en dûnseresse (* [[1847]])
* [[31 maaie]] - [[Giet-Foarút]] (''Goes-Ahead''), [[Krieën (folk)|Kriesk]] ferkenner yn 'e tsjinst fan it Amerikaanske Leger (* [[1851]])
* [[5 july]] - [[Sije Laverman]], Frysk skriuwer (* [[1863]])
* [[6 july]] - [[Jacoba Rauwerda]], Frysk bordeelhâldster (* [[1843]])
* [[13 july]] - [[Henry E. Noyes]], Amerikaansk militêr (* [[1839]])
* [[13 july]] - [[Jacob Hepkema]], Frysk útjouwer en sjoernalist (* [[1845]])
* [[6 septimber]] - [[Pier Pander]], Frysk byldhouwer en medaljeur (* [[1864]])
* [[12 septimber]] - [[Leonid Andrejev]], Russysk skriuwer (* [[1871]])
* [[15 novimber]] - [[Alfred Werner]], Dútsk skiekundige en Nobelpriiswinner (* [[1866]])
* [[18 novimber]] - [[Ferdinand Domela Nieuwenhuis]], Nederlânsk politikus (* [[1846]])
;''datum ûnbekend''
*[[Hingjende Wolk]] (''Hanging Cloud''), froulik kriger fan 'e [[Odjibwe (folk)|Odjibwe]] (* [[1835]])

==Literatuer==
;romans
* [[André Gide]], ''[[La Symphonie Pastorale]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Pastorale Symfony'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1919| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>4xxsfvny4oo003a54ayi6bk23lmhnv4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1918</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1731</id>
    <revision>
      <id>1085008</id>
      <parentid>1084696</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:41:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19776" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[8 jannewaris]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] publisearret syn [[Fjirtjin Punten]], in [[frede]]splan dat û.m. in fermindering fan 'e [[wapen|bewapening]] fan alle lannen foarstiet; it opheffen fan alle [[ekonomy]]ske barriêres om te kommen ta in sitewaasje fan wrâldwide [[frijhannel]]; frijheid fan [[skipfeart]]; en [[selsbeskikkingsrjocht]] foar alle [[etnyske groep]]en yn [[Jeropa]] (mar net yn 'e [[koloanje]]s).
*[[15 jannewaris]] - Yn 'e [[Eastenryk]]ske [[haadstêd]] [[Wenen]] brekke massale [[staking]]s út tsjin 'e [[oarloch]], dy't oerslane nei oare dielen fan 'e [[Dûbeldmonargy]].
*[[22 jannewaris]] - De [[Oekraïne]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Oekraynske Folksrepublyk]].
*[[27 jannewaris]] - Yn [[Finlân]] brekt de [[Finske Boargeroarloch]] út tusken de [[konservatisme|konservative]] Witen en de [[kommunistysk]]e Readen. 
*[[27 jannewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], seit de [[Britsk-Russyske Konvinsje]] fan [[1907]] op.
*[[28 jannewaris]] - Yn [[Berlyn]] en oare [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]]en brekke massale [[staking]]s út tsjin 'e [[oarloch]], benammen yn 'e oarlochs[[yndustry]].
*[[28 jannewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], rjochtet by [[dekreet]] it [[Reade Leger]] op. [[Leon Trotski]] moat dy nije [[kriichsmacht]] organisearje.
*[[2 febrewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], ferordonnearret de [[skieding tusken tsjerke en steat]].
*[[3 febrewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], annulearret by [[dekreet]] de Russyske [[steatsskuld]].
*[[8 febrewaris]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nimt it [[Reade Leger]] de [[stêd]] [[Kiëv]] yn.
*[[14 febrewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], fiert by [[dekreet]] yn Ruslân de [[Gregoriaanske Kalinder]] yn. Tagelyk wurdt de [[Juliaanske Kalinder]] ôfskaft. (Dêrmei slacht men yn Ruslân 13 [[dagen]] oer en wurdt it fan [[1&amp;nbsp;febrewaris]] ynienen [[14&amp;nbsp;febrewaris]].)
*[[16 febrewaris]] - [[Litouwen]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[21 febrewaris]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Austraalje (lân)|Australyske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Jericho]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[24 febrewaris]] - [[Estlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[25 febrewaris]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nimt it [[Reade Leger]] de [[stêd]] [[Rostov oan de Don]] yn.
*[[3 maart]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] rezjym yn [[Ruslân]] en de [[Sintrale Machten]] slute de [[Frede fan Brest-Litovsk]]. Hjirby rekket Ruslân it hiele [[Baltikum]] kwyt, en dêropta [[Finlân]], de [[Oekraïne]] en dielen fan [[Wyt-Ruslân]], yn totaal 26% fan [[Jeropeesk-Ruslân]].
*[[5 maart]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[marinierskorps|marinier]]s geane yn [[Moermansk]], yn it uterste noarden fan [[Jeropeesk-Ruslân]], oan lân om yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]] te ynterveniëarjen oan 'e kant fan 'e Witen.
*[[11 maart]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], ferpleatst de [[haadstêd]] en de sit fan it Russyske regear fan [[Petrograd]] nei it fierder fan it front leine [[Moskou]].
*[[21 maart]]-[[18 july]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] geane de [[Dútslân|Dútsers]] by in lêste wraam op 'e [[Alliëarden|Alliëarde]] linys ta it uterste om 'e definitive oerwinning te beheljen ear't de oermacht oan mankrêft en materieel fan 'e [[Feriene Steaten]] folslein ynset wurde kin. By dit [[Maitydsoffinsyf]] behelje se oansjenlike terreinwinst, mar gjin beslissende oerwinning.
*[[25 maart]] - [[Wyt-Ruslân]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Wytrussyske Folksrepublyk]].
*[[1 april]] - It [[Feriene Keninkryk]] rjochtet in apart [[loftmacht|loftwapen]] op: de [[Royal Air Force]] (RAF).
*[[5 april]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Japan]]ske [[troepen]] lânje yn [[Vladivostok]], yn it [[Fiere Easten]] fan [[Sibearje]], om oan 'e kant fan 'e Witen te ynterveniëarjen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[9 april]] - [[Roemeenje]] beslút ta de [[Roemeenske anneksaasje fan Bessaraabje (1918)|anneksaasje fan Bessaraabje]], dat foarhinne ta [[Ruslân]] hearde.
*[[24 april]] - Yn [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] brekt in algemiene [[staking]] út tsjin 'e [[tsjinstplicht]].
*[[7 maaie]] - [[Roemeenje]] en de [[Sintrale Machten]] slute de [[Frede fan Boekarest (1918)|Frede fan Boekarest]], wêrby't Roemeenje grutte territoriale en [[ekonomy]]ske konsesjes dwaan moat.
*[[15 maaie]] - De [[Finske Boargeroarloch]] einiget mei in oerwinning foar de [[konservativen]] (Witen). De [[kommunisten]] (Readen) binne beslissend ferslein.
*[[25 maaie]] - It [[Tsjechoslowaakske Legioen]], in legerûnderdiel dat yn [[Ruslân]] meifocht tsjin 'e [[Sintrale Machten]], ynterveniëarret yn it [[Sibearje|Sibearyske]] [[Tsjeljabinsk]] oan 'e kant fan 'e Witen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nei ûnthjitten fan 'e [[Alliëarden]] om 'e ûnôfhinklikheid fan [[Tsjechoslowakije]] te stypjen.
*[[26 maaie]] - [[Georgje]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Demokratyske Republyk Georgje]].
*[[28 maaie]] - [[Armeenje]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Demokratyske Republyk Armeenje]].
*[[28 maaie]] - [[Azerbeidzjan]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Azerbeidzjaanske Demokratyske Republyk]].
*[[30 juny]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] ferslacht it [[Reade Leger]] de [[opstân|opstannige]] [[Don-kozakken]].
*[[3 july]] - It oerbefel fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[striidkrêften]], de [[Oberste Heeresleitung]], nimt ûnder lieding fan [[maarskalk]] [[Paul von Hindenburg]] op ynformele wize alle foech oer fan it Dútske [[regear]] fan [[rykskânselier]] [[Georg von Hertling]].
*[[9 july]] - De [[Grutte Treinramp fan 1918]], by [[Nashville (Tennessee)|Nashville]], yn 'e [[Feriene Steaten]], kostet oan 101 minsken it libben.
*[[14 july]] - Yn [[Nederlân]] nimt it [[regear]] fan [[premier]] [[Pieter Cort van der Linden]] it beslút om mei de oanlis fan 'e [[Suderseewurken]] te begjinnen.
*[[17 july]] - Yn it [[Ipatjevhûs]] yn [[Jekaterinburch]] wurdt [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]], de lêste [[tsaar]] fan [[Ruslân]], mei syn hiele [[húshâlding]] [[moard op de Romanov-famylje|fermoarde troch]] de [[bolsjewiken]].
*[[17 july]] - [[Monako]] wurdt in [[Frankryk|Frânsk]] [[protektoraat]].
*[[25 july]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] beset it [[Tsjechoslowaakske Legioen]] de [[stêd]] [[Jekaterineburch]].
* begjin [[augustus]] - Yn [[Fryslân]] winne [[Hubert Westerhuis]], [[Roelof de Jong]] en [[Pé Hiemstra]] de [[PC]]. Westerhuis wurdt ta [[kening (keatsen)|kening]] keazen.
*[[8 augustus]]-[[11 novimber]] - Yn it [[Hûndertdeisk Offinsyf]] brekke [[troepen]] fan [[Frankryk]], it [[Feriene Keninkryk]], [[Britsk-Ynje]], [[Austraalje (lân)|Austraalje]], [[Kanada]], [[Nij-Seelân]], [[Nijfûnlân]], [[Súd-Afrika]], de [[Feriene Steaten]], [[Belgje]], [[Portegal]], [[Siam]] en [[Itaalje]] oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] nei fjouwer jier einlings en te'n lêsten troch de [[Dútslân|Dútske]] linys hinne.
*[[16 augustus]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] lânje yn 'e [[stêd]] [[Archangelsk (stêd)|Archangelsk]], yn it hege noarden fan [[Jeropeesk-Ruslân]], om oan 'e kant fan 'e Witen te ynterveniëarjen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[17 augustus]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] lânje yn 'e [[stêd]] [[Bakû]], yn [[Azerbeidzjan]], om oan 'e kant fan 'e Witen te ynterveniëarjen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[30 augustus]] - By in oanslach troch de [[terrorist]]e [[Franja Kaplan]] rekket de [[Ruslân|Russyske]] [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] lieder [[Vladimir Lenin]] swier[[ferwûne]].
*[[14 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] begjint it [[Alliëarde Leger fan de Oriïnt]], ûnder lieding fan 'e [[Frankryk|Frânske]] [[generaal]] [[Louis Franchet d'Espèrey]], mei it grutte [[Vardaroffinsyf]] tsjin 'e [[Bulgarije|Bulgaren]].
*[[15 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] ferslane [[Frankryk|Frânske]], [[Servje|Servyske]] en [[Frânsk-Senegal|Senegaleesk-koloniale]] [[troepen]] de [[Bulgarije|Bulgaren]] yn 'e [[Slach by Dobro Polje]].
*[[18 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] ferslane [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Grikelân|Grykske]] [[troepen]] de [[Bulgarije|Bulgaren]] yn 'e [[Slach by Dojran (1918)|Slach by Dojran]].
*[[18 septimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] iepenet de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[generaal]] [[Edmund Allenby, 1e boarchgreve Allenby|Edmund Allenby]] in nij [[fjildtocht|offinsyf]].
*[[23 septimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]]en [[Akko]] en [[Haifa]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[25 septimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Amman]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[28 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] feroverje [[Frankryk|Frânske]] [[koloanje|koloniale]] [[troepen]] de [[Servje|Servyske]] [[stêd]] [[Skopje]] op 'e [[Bulgarije|Bulgaren]].
*[[30 septimber]] - [[Bulgarije]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút it [[Bestân fan Thessaloniki]] mei de [[Alliëarden]]. [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] tsjogge de Bulgaarske [[haadstêd]] [[Sofia]] yn.
*[[2 oktober]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Damaskus]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[7 oktober]] - De [[Frankryk|Frânske]] [[marine]] feroveret de [[stêd]] [[Beirût]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[9 oktober]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] feroverje de [[Alliëarden]] de [[stêd]] [[Kameryk]].
*[[19 oktober]] - Oant it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] befrije [[Belgje|Belgyske]] en [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[Flaanderen|Flaamske]] [[stêd]] [[Brugge]].
*[[20 oktober]] - [[Dútslân]] beëiniget syn [[dûkboat]]oarloch, wat in betingst is fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] foar it oanknoopjen fan [[frede]]sûnderhannelings.
*[[24 oktober]] - [[Itaalje]] begjint oan 'e [[rivier]] de [[Piave (rivier)|Piave]] in nij [[fjildtocht|offinsyf]] tsjin [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[28 oktober]] - [[Tsjechoslowakije]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[30 oktober]] - It [[Osmaanske Ryk]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút it [[Bestân fan Moudros]] mei de [[Alliëarden]].
*[[30 oktober]] - [[Itaalje|Italjaanske]] [[troepen]] bringe it [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[leger (lânmacht)|leger]] in ferpletterjende nederlaach ta yn 'e [[Slach by Vittorio Veneto]].
*[[30 oktober]] - It [[Keninkryk Jemen]] (it lettere [[Noard-Jemen]]) wurdt ûnôfhinklik fan it [[Osmaanske Ryk]].
*[[1 novimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] wurdt de [[Servje|Servyske]] [[haadstêd]] [[Belgrado]] befrijd troch [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] ûnder befel fan [[generaal]] [[Louis Franchet d'Espèrey]].
*[[3 novimber]] - [[Eastenryk-Hongarije]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút in [[wapenstilstân]] mei de [[Alliëarden]]. It [[regear]] fan [[Hongarije]] fielt him dêr lykwols net oan bûn.
*[[4 novimber]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Kiel (Dútslân)|Kiel]] falt yn 'e hannen fan [[opstân|opstannige]] [[matroas (rang)|matroazen]]. Dit is it begjin fan 'e [[Dútske Revolúsje]], dy't him fluch útwreidet him nei oare Dútske stêden.
*[[7 novimber]] - [[Hongarije]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút it [[Bestân fan Belgrado]] mei de [[Alliëarden]].
*[[9 novimber]] - Troch de [[Dútske Revolúsje]] wurdt it [[regear]] fan [[rykskânselier]] [[prins]] [[Maksimiliaan fan Baden]] ûnder fuotten helle. [[Keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]] is twongen om [[troansôfstân]] te dwaan.
*[[10 novimber]] - De ôfsette [[Dútslân|Dútske]] [[keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]] nimt de wyk nei [[Nederlân]], dêr't er [[asylrjocht|asyl]] kriget en te [[Doorn]] komt te wenjen.
*[[11 novimber]] - [[Dútslân]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút mei de [[Alliëarden]] it [[Bestân fan Compiègne]].
*[[11 novimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Eastenryksk-Hongaarske Revolúsje]] docht [[keizer]] [[Karel I fan Eastenryk-Hongarije|Karel&amp;nbsp;I]] [[ôfstân fan 'e troan]].
*[[11 novimber]] - [[Poalen]] (eins: de [[Twadde Poalske Republyk]]) wurdt oprjochte út gebietsdielen fan [[Dútslân]], [[Ruslân]] en [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[11 novimber]] - Yn [[Nederlân]] ropt [[SDAP]]-lieder [[Piter Jelles Troelstra]] op ta [[revolúsje]], mar dêr wurdt fan suver alle kanten ôfwizend op reägearre.
*[[12 novimber]] - In [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[float]]ienheid fart de [[haven]] fan 'e [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[haadstêd]] [[Konstantinopel]] yn om besit fan 'e [[stêd]] te nimmen.
*[[18 novimber]] - [[Letlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[18 novimber]] - [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] befrije de [[Belgje|Belgyske]] [[haadstêd]] [[Brussel]].
*[[29 novimber]] - It [[Keninkryk Servje]] [[Servyske anneksaasje fan Montenegro|anneksearret it buorlân]] [[Keninkryk Montenegro|Montenegro]].
*[[desimber]] - De ferovering fan [[Wyt-Ruslân]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Wytrussyske Folksrepublyk]].
*[[1 desimber]] - It [[Keninkryk fan Serven, Kroäten en Slovenen]] (letter koartwei [[Joegoslaavje]] neamd) wurdt oprjochte út 'e earder ûnôfhinklike [[keninkriken]] [[Keninkryk Servje|Servje]] en [[Keninkryk Montenegro|Montenegro]] en gebietsdielen fan [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[1 desimber]] - Op in gearkomste yn [[Alba Iulia]] sprekke de lieders fan 'e [[etnysk]]e [[Roemenen]] yn [[Transsylvaanje]], dat ûnderdiel útmakket fan it [[Keninkryk Hongarije]], harren mei oerweldigjende mearderheid út foar de oansluting fan dat gebiet by [[Roemeenje]].
*[[1 desimber]] - [[Iislân]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Denemark]] yn 'e foarm fan it [[Keninkryk Iislân]], dat yn in [[personele uny]] [[regear]]re wurde sil troch de [[Deenske Kroan]].
*[[5 desimber]] - De [[Letske Unôfhinklikheidsoarloch]] tsjin [[Ruslân]] brekt út. 
*[[9 desimber]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette it [[Saarlân]].
* ''sûnder datum'' - De [[Spaanske gryp]] ferget miljoenen minskelibbens.

== Berne ==
;jannewaris
* [[15 jannewaris|15]] - [[Gamal Abdel Nasser]], presidint fan [[Egypte]] († [[1970]])
* [[16 jannewaris|16]] - [[Nel Benschop]], Nederlânsk dichteres († [[2005]])
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Ernst van der Beugel]], Nederlânsk politikus († [[2004]])
* [[2 febrewaris|2]] - [[Hella Haasse]], Nederlânsk skriuwster († [[2011]])
* [[9 febrewaris|9]] - [[Boele Bregman]], Frysk keunstner en grafikus († [[1980]])
;maart
* [[3 maart|3]] - [[Jacobus Zantema]], Frysk taalkundige en wurdboekskriuwer († [[2008]])
* [[11 maart|11]] - [[Thomas Gordon]], Amerikaansk klinysk psycholooch († [[2002]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Jan Bons]], Nederlânsk grafysk foarmjouwer keunstner en fersetsman († [[2012]])
* [[4 april|4]] - [[Sacco van der Made]], Nederlânsk akteur en stimartyst († [[1997]])
* [[8 april|8]] - [[Betty Ford]], Amerikaansk presidintsfrou († [[2011]])
* [[13 april|13]] - [[Bert Kiewiet]], Nederlânsk byldzjend keunstner († [[2008]])
* [[24  april|24]] - [[Herma M. van den Berg]], Nederlânsk keunsthistoarikus († [[2005]])
;july
* [[2 july|2]] - [[Klaas Sierksma]], Frysk heraldikus († [[2007]])
* [[7 july|7]] - [[Esmée van Eeghen]], Nederlânsk fersetsstriidster († [[1944]])
* [[14 july|14]] - [[Ingmar Bergman]], Sweedske regisseur († [[2007]])
* [[18 july|18]] - [[Nelson Mandela]], presidint fan [[Súd Afrika]] († [[2013]])
* [[23 july|23]] - [[Abraham Bueno de Mesquita]], Nederlânsk komyk en akteur († [[2005]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Frederick Sanger]], Ingelsk biolooch en twafâldich Nobelpriiswinner († [[2013]])
* [[18 augustus|18]] - [[Piet Keijzer]], Nederlânsk hurdrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[2008]])
* [[27 augustus|27]] - [[Jelle Zijlstra]], premier fan [[Nederlân]] († [[2001]])
;septimber
* [[9 septimber|9]] - [[Oscar Luigi Scalfaro]], presidint fan [[Itaalje]] († [[2012]])
* [[19 septimber|19]] - [[Heine Keuning]], Frysk beweger en politikus († [[2005]])
* [[29 septimber|29]] - [[Auke Visser]], Markant figuer út de haadstêd fan Fryslân († [[2014]])
;oktober
* [[18 oktober|18]] - [[Molly Geertsema]], Nederlânsk politikus († [[1991]])
;novimber
* [[7 novimber|7]] - [[Billy Graham]], Amerikaansk predikant en evangelist († [[2018]])
* [[9 novimber|9]] - [[Spiro Agnew]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1996]])
* [[10 novimber|10]] - [[Ernst Otto Fischer]], Dútsk skiedkundige († [[2007]])
;desimber
* [[4 desimber|4]] - [[Kor Onclin]], Nederlânsk keunstskilder († [[2003]])
* [[10 desimber|10]] - [[Marten Sikkema]], Nederlânsk-Frysk dichter, skriuwer en oersetter († [[2005]])
* [[25 desimber|25]] - [[Ahmed Ben Bella]], Algerijnsk president († [[2012]])
;''datum ûnbekend''
*[[Gladys Bissonette]], Amerikaanske minskerjochte-aktiviste († ±[[1975]])

== Ferstoarn ==
* [[2 jannewaris]] - [[Sybe Kornelis Bakker]], Frysk predikant en politikus (* [[1875]])
* [[8 jannewaris]] - [[Sake Kornelis Feitsma]], Frysk ûnderwizer, dichter en oersetter (* [[1850]])
* [[25 maart]] - [[Claude Debussy]], Frânsk komponist (* [[1862]])
* [[21 april]] - [[Manfred von Richthofen]] (de &quot;Reade Baron&quot;), Dútsk loftmachtpiloat (* [[1892]])
* [[8 maaie]] - [[Tjeerd Ritskes Velstra]], Frysk boer en toanielskriuwer (* [[1840]])
* [[10 maaie]] - [[John Grass]], opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1837]])
* [[12 july]] - [[Geertruida Christine Jentink]], Frysk feministe en sjoernaliste (* [[1852]])
* [[17 july]] - tsaar [[Niklaas II fan Ruslân]] (* [[1868]])
* [[24 july]] - [[Petrus Johannes Vegelin van Claerbergen]], Frysk bestjoerder en hoftsjinner (* [[1845]])
* [[13 novimber]] - [[Samuel Azarja Rudelsheim]], opperrabbyn fan Fryslân (* [[1869]])
* [[13 novimber]] - [[Meint Hylkes Bottema]] (Marten Baersma), Frysk skriuwer (* [[1890]])
;''datum ûnbekend''
*[[Ripley Hitchcock]], Amerikaansk boekeredakteur (* [[1857]])

== Byldzjende keunst ==
* De Flaamske skilder en grafikus [[Frans Masereel]] jout yn Switserlân syn tredde anti-oarlochsalbum &quot;De hartstocht van de mens&quot; út.
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Theo van Doesburg-Rhythmus eines russischen Tanzes.jpg|[[Theo van Doesburg]].&lt;br /&gt;''Ritme van een Russische dans.''
Ofbyld:Doesburg.jpg|Theo van Doesburg.&lt;br /&gt;''Compositie XI.''
Ofbyld:Theo van Doesburg compositie X 1918.jpg|Theo van Doesburg.&lt;br /&gt;''Compositie X''.
Ofbyld:Onbeschilderde Rietveldstoel.JPG|[[Gerrit Rietveld]].&lt;br /&gt;'Read-blauwe stoel'. 1918 (wierskynlik).
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1918| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>brlwn5lmf97fie6f39gjjqjbqhpvjma</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085011</id>
      <parentid>1085008</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:43:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19856" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[8 jannewaris]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] publisearret syn [[Fjirtjin Punten]], in [[frede]]splan dat û.m. in fermindering fan 'e [[wapen|bewapening]] fan alle lannen foarstiet; it opheffen fan alle [[ekonomy]]ske barriêres om te kommen ta in sitewaasje fan wrâldwide [[frijhannel]]; frijheid fan [[skipfeart]]; en [[selsbeskikkingsrjocht]] foar alle [[etnyske groep]]en yn [[Jeropa]] (mar net yn 'e [[koloanje]]s).
*[[15 jannewaris]] - Yn 'e [[Eastenryk]]ske [[haadstêd]] [[Wenen]] brekke massale [[staking]]s út tsjin 'e [[oarloch]], dy't oerslane nei oare dielen fan 'e [[Dûbeldmonargy]].
*[[22 jannewaris]] - De [[Oekraïne]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Oekraynske Folksrepublyk]].
*[[27 jannewaris]] - Yn [[Finlân]] brekt de [[Finske Boargeroarloch]] út tusken de [[konservatisme|konservative]] Witen en de [[kommunistysk]]e Readen. 
*[[27 jannewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], seit de [[Britsk-Russyske Konvinsje]] fan [[1907]] op.
*[[28 jannewaris]] - Yn [[Berlyn]] en oare [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]]en brekke massale [[staking]]s út tsjin 'e [[oarloch]], benammen yn 'e oarlochs[[yndustry]].
*[[28 jannewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], rjochtet by [[dekreet]] it [[Reade Leger]] op. [[Leon Trotski]] moat dy nije [[kriichsmacht]] organisearje.
*[[2 febrewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], ferordonnearret de [[skieding tusken tsjerke en steat]].
*[[3 febrewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], annulearret by [[dekreet]] de Russyske [[steatsskuld]].
*[[8 febrewaris]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nimt it [[Reade Leger]] de [[stêd]] [[Kiëv]] yn.
*[[14 febrewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], fiert by [[dekreet]] yn Ruslân de [[Gregoriaanske Kalinder]] yn. Tagelyk wurdt de [[Juliaanske Kalinder]] ôfskaft. (Dêrmei slacht men yn Ruslân 13 [[dagen]] oer en wurdt it fan [[1&amp;nbsp;febrewaris]] ynienen [[14&amp;nbsp;febrewaris]].)
*[[16 febrewaris]] - [[Litouwen]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[21 febrewaris]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Austraalje (lân)|Australyske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Jericho]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[24 febrewaris]] - [[Estlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[25 febrewaris]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nimt it [[Reade Leger]] de [[stêd]] [[Rostov oan de Don]] yn.
*[[3 maart]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] rezjym yn [[Ruslân]] en de [[Sintrale Machten]] slute de [[Frede fan Brest-Litovsk]]. Hjirby rekket Ruslân it hiele [[Baltikum]] kwyt, en dêropta [[Finlân]], de [[Oekraïne]] en dielen fan [[Wyt-Ruslân]], yn totaal 26% fan [[Jeropeesk-Ruslân]].
*[[5 maart]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[marinierskorps|marinier]]s geane yn [[Moermansk]], yn it uterste noarden fan [[Jeropeesk-Ruslân]], oan lân om yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]] te ynterveniëarjen oan 'e kant fan 'e Witen.
*[[11 maart]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], ferpleatst de [[haadstêd]] en de sit fan it Russyske regear fan [[Petrograd]] nei it fierder fan it front leine [[Moskou]].
*[[21 maart]]-[[18 july]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] geane de [[Dútslân|Dútsers]] by in lêste wraam op 'e [[Alliëarden|Alliëarde]] linys ta it uterste om 'e definitive oerwinning te beheljen ear't de oermacht oan mankrêft en materieel fan 'e [[Feriene Steaten]] folslein ynset wurde kin. By dit [[Maitydsoffinsyf]] behelje se oansjenlike terreinwinst, mar gjin beslissende oerwinning.
*[[25 maart]] - [[Wyt-Ruslân]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Wytrussyske Folksrepublyk]].
*[[1 april]] - It [[Feriene Keninkryk]] rjochtet in apart [[loftmacht|loftwapen]] op: de [[Royal Air Force]] (RAF).
*[[5 april]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Japan]]ske [[troepen]] lânje yn [[Vladivostok]], yn it [[Fiere Easten]] fan [[Sibearje]], om oan 'e kant fan 'e Witen te ynterveniëarjen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[9 april]] - [[Roemeenje]] beslút ta de [[Roemeenske anneksaasje fan Bessaraabje (1918)|anneksaasje fan Bessaraabje]], dat foarhinne ta [[Ruslân]] hearde.
*[[24 april]] - Yn [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] brekt in algemiene [[staking]] út tsjin 'e [[tsjinstplicht]].
*[[7 maaie]] - [[Roemeenje]] en de [[Sintrale Machten]] slute de [[Frede fan Boekarest (1918)|Frede fan Boekarest]], wêrby't Roemeenje grutte territoriale en [[ekonomy]]ske konsesjes dwaan moat.
*[[15 maaie]] - De [[Finske Boargeroarloch]] einiget mei in oerwinning foar de [[konservativen]] (Witen). De [[kommunisten]] (Readen) binne beslissend ferslein.
*[[25 maaie]] - It [[Tsjechoslowaakske Legioen]], in legerûnderdiel dat yn [[Ruslân]] meifocht tsjin 'e [[Sintrale Machten]], ynterveniëarret yn it [[Sibearje|Sibearyske]] [[Tsjeljabinsk]] oan 'e kant fan 'e Witen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nei ûnthjitten fan 'e [[Alliëarden]] om 'e ûnôfhinklikheid fan [[Tsjechoslowakije]] te stypjen.
*[[26 maaie]] - [[Georgje]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Demokratyske Republyk Georgje]].
*[[28 maaie]] - [[Armeenje]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Demokratyske Republyk Armeenje]].
*[[28 maaie]] - [[Azerbeidzjan]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Azerbeidzjaanske Demokratyske Republyk]].
*[[30 juny]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] ferslacht it [[Reade Leger]] de [[opstân|opstannige]] [[Don-kozakken]].
*[[3 july]] - It oerbefel fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[striidkrêften]], de [[Oberste Heeresleitung]], nimt ûnder lieding fan [[maarskalk]] [[Paul von Hindenburg]] op ynformele wize alle foech oer fan it Dútske [[regear]] fan [[rykskânselier]] [[Georg von Hertling]].
*[[9 july]] - De [[Grutte Treinramp fan 1918]], by [[Nashville (Tennessee)|Nashville]], yn 'e [[Feriene Steaten]], kostet oan 101 minsken it libben.
*[[14 july]] - Yn [[Nederlân]] nimt it [[regear]] fan [[premier]] [[Pieter Cort van der Linden]] it beslút om mei de oanlis fan 'e [[Suderseewurken]] te begjinnen.
*[[17 july]] - Yn it [[Ipatjevhûs]] yn [[Jekaterinburch]] wurdt [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]], de lêste [[tsaar]] fan [[Ruslân]], mei syn hiele [[húshâlding]] [[moard op de Romanov-famylje|fermoarde troch]] de [[bolsjewiken]].
*[[17 july]] - [[Monako]] wurdt in [[Frankryk|Frânsk]] [[protektoraat]].
*[[25 july]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] beset it [[Tsjechoslowaakske Legioen]] de [[stêd]] [[Jekaterineburch]].
* begjin [[augustus]] - Yn [[Fryslân]] winne [[Hubert Westerhuis]], [[Roelof de Jong]] en [[Pé Hiemstra]] de [[PC]]. Westerhuis wurdt ta [[kening (keatsen)|kening]] keazen.
*[[8 augustus]]-[[11 novimber]] - Yn it [[Hûndertdeisk Offinsyf]] brekke [[troepen]] fan [[Frankryk]], it [[Feriene Keninkryk]], [[Britsk-Ynje]], [[Austraalje (lân)|Austraalje]], [[Kanada]], [[Nij-Seelân]], [[Nijfûnlân]], [[Súd-Afrika]], de [[Feriene Steaten]], [[Belgje]], [[Portegal]], [[Siam]] en [[Itaalje]] oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] nei fjouwer jier einlings en te'n lêsten troch de [[Dútslân|Dútske]] linys hinne.
*[[16 augustus]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] lânje yn 'e [[stêd]] [[Archangelsk (stêd)|Archangelsk]], yn it hege noarden fan [[Jeropeesk-Ruslân]], om oan 'e kant fan 'e Witen te ynterveniëarjen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[17 augustus]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] lânje yn 'e [[stêd]] [[Bakû]], yn [[Azerbeidzjan]], om oan 'e kant fan 'e Witen te ynterveniëarjen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[30 augustus]] - By in oanslach troch de [[terrorist]]e [[Franja Kaplan]] rekket de [[Ruslân|Russyske]] [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] lieder [[Vladimir Lenin]] swier[[ferwûne]].
*[[14 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] begjint it [[Alliëarde Leger fan de Oriïnt]], ûnder lieding fan 'e [[Frankryk|Frânske]] [[generaal]] [[Louis Franchet d'Espèrey]], mei it grutte [[Vardaroffinsyf]] tsjin 'e [[Bulgarije|Bulgaren]].
*[[15 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] ferslane [[Frankryk|Frânske]], [[Servje|Servyske]] en [[Frânsk-Senegal|Senegaleesk-koloniale]] [[troepen]] de [[Bulgarije|Bulgaren]] yn 'e [[Slach by Dobro Polje]].
*[[18 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] ferslane [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Grikelân|Grykske]] [[troepen]] de [[Bulgarije|Bulgaren]] yn 'e [[Slach by Dojran (1918)|Slach by Dojran]].
*[[18 septimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] iepenet de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[generaal]] [[Edmund Allenby, 1e boarchgreve Allenby|Edmund Allenby]] in nij [[fjildtocht|offinsyf]].
*[[23 septimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]]en [[Akko]] en [[Haifa]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[25 septimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Amman]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[28 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] feroverje [[Frankryk|Frânske]] [[koloanje|koloniale]] [[troepen]] de [[Servje|Servyske]] [[stêd]] [[Skopje]] op 'e [[Bulgarije|Bulgaren]].
*[[30 septimber]] - [[Bulgarije]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút it [[Bestân fan Thessaloniki]] mei de [[Alliëarden]]. [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] tsjogge de Bulgaarske [[haadstêd]] [[Sofia]] yn.
*[[2 oktober]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Damaskus]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[7 oktober]] - De [[Frankryk|Frânske]] [[marine]] feroveret de [[stêd]] [[Beirût]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[9 oktober]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] feroverje de [[Alliëarden]] de [[stêd]] [[Kameryk]].
*[[19 oktober]] - Oant it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] befrije [[Belgje|Belgyske]] en [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[Flaanderen|Flaamske]] [[stêd]] [[Brugge]].
*[[20 oktober]] - [[Dútslân]] beëiniget syn [[dûkboat]]oarloch, wat in betingst is fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] foar it oanknoopjen fan [[frede]]sûnderhannelings.
*[[24 oktober]] - [[Itaalje]] begjint oan 'e [[rivier]] de [[Piave (rivier)|Piave]] in nij [[fjildtocht|offinsyf]] tsjin [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[28 oktober]] - [[Tsjechoslowakije]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[30 oktober]] - It [[Osmaanske Ryk]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút it [[Bestân fan Moudros]] mei de [[Alliëarden]].
*[[30 oktober]] - [[Itaalje|Italjaanske]] [[troepen]] bringe it [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[leger (lânmacht)|leger]] in ferpletterjende nederlaach ta yn 'e [[Slach by Vittorio Veneto]].
*[[30 oktober]] - It [[Keninkryk Jemen]] (it lettere [[Noard-Jemen]]) wurdt ûnôfhinklik fan it [[Osmaanske Ryk]].
*[[1 novimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] wurdt de [[Servje|Servyske]] [[haadstêd]] [[Belgrado]] befrijd troch [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] ûnder befel fan [[generaal]] [[Louis Franchet d'Espèrey]].
*[[3 novimber]] - [[Eastenryk-Hongarije]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút in [[wapenstilstân]] mei de [[Alliëarden]]. It [[regear]] fan [[Hongarije]] fielt him dêr lykwols net oan bûn.
*[[4 novimber]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Kiel (Dútslân)|Kiel]] falt yn 'e hannen fan [[opstân|opstannige]] [[matroas (rang)|matroazen]]. Dit is it begjin fan 'e [[Dútske Revolúsje]], dy't him fluch útwreidet him nei oare Dútske stêden.
*[[7 novimber]] - [[Hongarije]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút it [[Bestân fan Belgrado]] mei de [[Alliëarden]].
*[[9 novimber]] - Troch de [[Dútske Revolúsje]] wurdt it [[regear]] fan [[rykskânselier]] [[prins]] [[Maksimiliaan fan Baden]] ûnder fuotten helle. [[Keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]] is twongen om [[troansôfstân]] te dwaan.
*[[10 novimber]] - De ôfsette [[Dútslân|Dútske]] [[keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]] nimt de wyk nei [[Nederlân]], dêr't er [[asylrjocht|asyl]] kriget en te [[Doorn]] komt te wenjen.
*[[11 novimber]] - [[Dútslân]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút mei de [[Alliëarden]] it [[Bestân fan Compiègne]].
*[[11 novimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Eastenryksk-Hongaarske Revolúsje]] docht [[keizer]] [[Karel I fan Eastenryk-Hongarije|Karel&amp;nbsp;I]] [[ôfstân fan 'e troan]].
*[[11 novimber]] - [[Poalen]] (eins: de [[Twadde Poalske Republyk]]) wurdt oprjochte út gebietsdielen fan [[Dútslân]], [[Ruslân]] en [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[11 novimber]] - Yn [[Nederlân]] ropt [[SDAP]]-lieder [[Piter Jelles Troelstra]] op ta [[revolúsje]], mar dêr wurdt fan suver alle kanten ôfwizend op reägearre.
*[[12 novimber]] - In [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[float]]ienheid fart de [[haven]] fan 'e [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[haadstêd]] [[Konstantinopel]] yn om besit fan 'e [[stêd]] te nimmen.
*[[18 novimber]] - [[Letlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[18 novimber]] - [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] befrije de [[Belgje|Belgyske]] [[haadstêd]] [[Brussel]].
*[[29 novimber]] - It [[Keninkryk Servje]] [[Servyske anneksaasje fan Montenegro|anneksearret it buorlân]] [[Keninkryk Montenegro|Montenegro]].
*[[desimber]] - De ferovering fan [[Wyt-Ruslân]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Wytrussyske Folksrepublyk]].
*[[1 desimber]] - It [[Keninkryk fan Serven, Kroäten en Slovenen]] (letter koartwei [[Joegoslaavje]] neamd) wurdt oprjochte út 'e earder ûnôfhinklike [[keninkriken]] [[Keninkryk Servje|Servje]] en [[Keninkryk Montenegro|Montenegro]] en gebietsdielen fan [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[1 desimber]] - Op in gearkomste yn [[Alba Iulia]] sprekke de lieders fan 'e [[etnysk]]e [[Roemenen]] yn [[Transsylvaanje]], dat ûnderdiel útmakket fan it [[Keninkryk Hongarije]], harren mei oerweldigjende mearderheid út foar de oansluting fan dat gebiet by [[Roemeenje]].
*[[1 desimber]] - [[Iislân]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Denemark]] yn 'e foarm fan it [[Keninkryk Iislân]], dat yn in [[personele uny]] [[regear]]re wurde sil troch de [[Deenske Kroan]].
*[[5 desimber]] - De [[Letske Unôfhinklikheidsoarloch]] tsjin [[Ruslân]] brekt út. 
*[[9 desimber]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette it [[Saarlân]].
* ''sûnder datum'' - De [[Spaanske gryp]] ferget miljoenen minskelibbens.

== Berne ==
;jannewaris
* [[15 jannewaris|15]] - [[Gamal Abdel Nasser]], presidint fan [[Egypte]] († [[1970]])
* [[16 jannewaris|16]] - [[Nel Benschop]], Nederlânsk dichteres († [[2005]])
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Ernst van der Beugel]], Nederlânsk politikus († [[2004]])
* [[2 febrewaris|2]] - [[Hella Haasse]], Nederlânsk skriuwster († [[2011]])
* [[9 febrewaris|9]] - [[Boele Bregman]], Frysk keunstner en grafikus († [[1980]])
;maart
* [[3 maart|3]] - [[Jacobus Zantema]], Frysk taalkundige en wurdboekskriuwer († [[2008]])
* [[11 maart|11]] - [[Thomas Gordon]], Amerikaansk klinysk psycholooch († [[2002]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Jan Bons]], Nederlânsk grafysk foarmjouwer keunstner en fersetsman († [[2012]])
* [[4 april|4]] - [[Sacco van der Made]], Nederlânsk akteur en stimartyst († [[1997]])
* [[8 april|8]] - [[Betty Ford]], Amerikaansk presidintsfrou († [[2011]])
* [[13 april|13]] - [[Bert Kiewiet]], Nederlânsk byldzjend keunstner († [[2008]])
* [[24  april|24]] - [[Herma M. van den Berg]], Nederlânsk keunsthistoarikus († [[2005]])
;july
* [[2 july|2]] - [[Klaas Sierksma]], Frysk heraldikus († [[2007]])
* [[7 july|7]] - [[Esmée van Eeghen]], Nederlânsk fersetsstriidster († [[1944]])
* [[14 july|14]] - [[Ingmar Bergman]], Sweedske regisseur († [[2007]])
* [[18 july|18]] - [[Nelson Mandela]], presidint fan [[Súd Afrika]] († [[2013]])
* [[23 july|23]] - [[Abraham Bueno de Mesquita]], Nederlânsk komyk en akteur († [[2005]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Frederick Sanger]], Ingelsk biolooch en twafâldich Nobelpriiswinner († [[2013]])
* [[18 augustus|18]] - [[Piet Keijzer]], Nederlânsk hurdrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[2008]])
* [[27 augustus|27]] - [[Jelle Zijlstra]], premier fan [[Nederlân]] († [[2001]])
;septimber
* [[9 septimber|9]] - [[Oscar Luigi Scalfaro]], presidint fan [[Itaalje]] († [[2012]])
* [[19 septimber|19]] - [[Heine Keuning]], Frysk beweger en politikus († [[2005]])
* [[29 septimber|29]] - [[Auke Visser]], Markant figuer út de haadstêd fan Fryslân († [[2014]])
;oktober
* [[18 oktober|18]] - [[Molly Geertsema]], Nederlânsk politikus († [[1991]])
;novimber
* [[1 novimber|1]] - [[Liepke Scheepstra]], Frysk fersetsstrider († [[2002]])
* [[7 novimber|7]] - [[Billy Graham]], Amerikaansk predikant en evangelist († [[2018]])
* [[9 novimber|9]] - [[Spiro Agnew]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1996]])
* [[10 novimber|10]] - [[Ernst Otto Fischer]], Dútsk skiedkundige († [[2007]])
;desimber
* [[4 desimber|4]] - [[Kor Onclin]], Nederlânsk keunstskilder († [[2003]])
* [[10 desimber|10]] - [[Marten Sikkema]], Nederlânsk-Frysk dichter, skriuwer en oersetter († [[2005]])
* [[25 desimber|25]] - [[Ahmed Ben Bella]], Algerijnsk president († [[2012]])
;''datum ûnbekend''
*[[Gladys Bissonette]], Amerikaanske minskerjochte-aktiviste († ±[[1975]])

== Ferstoarn ==
* [[2 jannewaris]] - [[Sybe Kornelis Bakker]], Frysk predikant en politikus (* [[1875]])
* [[8 jannewaris]] - [[Sake Kornelis Feitsma]], Frysk ûnderwizer, dichter en oersetter (* [[1850]])
* [[25 maart]] - [[Claude Debussy]], Frânsk komponist (* [[1862]])
* [[21 april]] - [[Manfred von Richthofen]] (de &quot;Reade Baron&quot;), Dútsk loftmachtpiloat (* [[1892]])
* [[8 maaie]] - [[Tjeerd Ritskes Velstra]], Frysk boer en toanielskriuwer (* [[1840]])
* [[10 maaie]] - [[John Grass]], opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1837]])
* [[12 july]] - [[Geertruida Christine Jentink]], Frysk feministe en sjoernaliste (* [[1852]])
* [[17 july]] - tsaar [[Niklaas II fan Ruslân]] (* [[1868]])
* [[24 july]] - [[Petrus Johannes Vegelin van Claerbergen]], Frysk bestjoerder en hoftsjinner (* [[1845]])
* [[13 novimber]] - [[Samuel Azarja Rudelsheim]], opperrabbyn fan Fryslân (* [[1869]])
* [[13 novimber]] - [[Meint Hylkes Bottema]] (Marten Baersma), Frysk skriuwer (* [[1890]])
;''datum ûnbekend''
*[[Ripley Hitchcock]], Amerikaansk boekeredakteur (* [[1857]])

== Byldzjende keunst ==
* De Flaamske skilder en grafikus [[Frans Masereel]] jout yn Switserlân syn tredde anti-oarlochsalbum &quot;De hartstocht van de mens&quot; út.
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Theo van Doesburg-Rhythmus eines russischen Tanzes.jpg|[[Theo van Doesburg]].&lt;br /&gt;''Ritme van een Russische dans.''
Ofbyld:Doesburg.jpg|Theo van Doesburg.&lt;br /&gt;''Compositie XI.''
Ofbyld:Theo van Doesburg compositie X 1918.jpg|Theo van Doesburg.&lt;br /&gt;''Compositie X''.
Ofbyld:Onbeschilderde Rietveldstoel.JPG|[[Gerrit Rietveld]].&lt;br /&gt;'Read-blauwe stoel'. 1918 (wierskynlik).
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1918| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>owtd4f0eczdjbswzeah5n5w4n17f1mc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1915</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1733</id>
    <revision>
      <id>1085022</id>
      <parentid>1084434</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:50:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13291" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[3 jannewaris]] - [[Geart Aeilco Wumkes]] jout de earste [[preek]] yn it [[Frysk]].
*[[15 jannewaris]] - [[Japan]] leit [[Sina]] in pakket fan 21 easken foar, dy't yn 'e praktyk delkomme op 'e politike ûnderwerping fan Sina oan Japanske oerhearsking.
*[[31 jannewaris]] - By [[Bolimov]], yn [[Russysk-Poalen]], wurdt foar it earst yn 'e [[Earste Wrâldoarloch]] [[gifgas]] ynset, troch de [[Dútslân|Dútsers]] tsjin 'e [[Ruslân|Russen]].
* [[1 febrewaris]] - [[William Fox]] stiftet yn 'e [[Feriene Steaten]] de [[Fox Film Corporation]].
*[[7 febrewaris|7]]-[[21 febrewaris]] - Yn 'e [[Twadde Slach by de Mazoeryske Marren]] bringe de [[Dútslân|Dútsers]] it [[Ruslân|Russyske]] [[leger (lânmacht)|leger]] in swiere nederlaach ta.
*[[9 febrewaris]] - It [[Feriene Keninkryk]] slút it [[Suëzkanaal]] foar de [[skipfeart]], ek fan [[neutraliteit|neutrale]] lannen.
* [[17 febrewaris]] - De [[Gallipoli-kampanje]] set útein as in [[Feriene Keninkryk|Britsk]] [[marine|marine-eskader]] besiket troch de [[Dardanellen]] op te stomen nei de [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[haadstêd]] [[Konstantinopel]].
*[[19 febrewaris]]-[[18 maart]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[marine]] besiket om 'e nocht om 'e trochfeart troch de [[Dardanellen]] te forsearjen, in troch it [[Osmaanske Ryk]] behearske [[seestrjitte]] dy't mei de [[Bosporus]] tagong jout ta de [[Swarte See]] en dêrmei ta de Britske bûnsgenoat [[Ruslân]].
*[[22 febrewaris]] - [[Dútslân]] kundiget de ûnbeheinde [[dûkboat]]oarloch ôf. De [[see|ynternasjonale wetters]] om [[Grut-Brittanje]] hinne wurde ta oarlochsgebiet ferklearre.
*[[26 febrewaris]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]], by [[Malancourt]], sette de [[Dútslân|Dútsers]] foar it earst [[flammesmiter]]s yn as [[wapen|oarlochswapen]].
*[[1 maart]] - It [[Feriene Keninkryk]] giet oer ta de blokkade fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[Noardsee]]-[[haven]]s en slút [[It Kanaal]] foar de [[skipfeart]].
*[[6 april]] - [[Itaalje]] easket fan [[Eastenryk-Hongarije]] [[Súd-Tiroal]], [[Istrje]] en [[Triëst]] op yn ruil foar [[neutraliteit]] yn 'e [[Earste Wrâldoarloch]].
*[[22 april]] - Begjin fan 'e [[Twadde Slach om Iper]] oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]].
*[[24 april]] - Yn it [[Osmaanske Ryk]] begjint de [[Armeenske Genoside]], wêrby't it Osmaanske [[leger (lânmacht)|leger]] him keart tsjin 'e [[etnysk]] [[Armenen|Armeenske]] [[befolking]]. Der falle hûnderttûzenen [[dea]]den.
* [[25 april]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[Britske 29e Difyzje|29e Difyzje]] en it út [[Austraalje (lân)|Australyske]] en [[Nij-Seelân|Nijseelânske]] [[soldaten]] besteande [[ANZAC]] geane oan lân op it [[Gallipoli-skiereilân]] by de [[Dardanellen]]. Se stjitte op ferheftige wjerstân fan [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[troepen]]. Ynstee fan in flugge opmars nei [[Konstantinopel]] út te fieren, komme se fêst te sitten yn harren brêgehaden oan 'e [[kust]]. De [[Gallipoli-kampanje]] mûnet út yn in útsichtsleaze [[rinfuorge]]striid.
*[[26 april]] - Yn [[Londen]] wurdt in geheim [[ferdrach]] sletten tusken de [[Alliëarden]] en [[Itaalje]] oer territoriale kompinsaasje foar Itaalje as dat lân oan harren kant meidwaan soe oan 'e oarloch.
*[[4 maaie]] - [[Itaalje]] seit de [[Triple Alliânsje]], it bûnsgenoatskip mei [[Dútslân]] en [[Eastenryk-Hongarije]], op.
*[[7 maaie]] - De [[Sina|Sineeske]] [[presidint]] [[Yuan Shikai]] williget frijwol alle easken yn dêr't de [[Japan]]ners op [[15&amp;nbsp;jannewaris]] l.l. mei kommen binne. Sina wurdt dêrtroch frijwol in Japanske [[fazalsteat]].
*[[7 maaie]] - It [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[passazjiersskip]] de [[RMS Lusitania|RMS ''Lusitania'']] wurdt foar de [[kust]] fan [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] [[torpedo|torpedearre]] troch in [[Dútslân|Dútske]] [[dûkboat]] en sinkt binnen 18&amp;nbsp;[[minuten]]. Dêrby komme 1.198 minsken om, wêrûnder 128 [[Feriene Steaten|Amerikanen]]. Dat sil twa jier letter noch fan ynfloed wêze op it Amerikaanske beslút om mei te fjochtsjen tsjin 'e Dútsers.
*[[14 maaie]] - By [[steatsgreep yn Portegal|in steatsgreep]] yn [[Portegal]] wurdt [[premier]] [[Joaquim Pimenta de Castro]] ôfset.
*[[24 maaie]] - [[Itaalje]] ynterveniëarret oan 'e kant fan 'e [[Alliëarden]] yn 'e [[Earste Wrâldoarloch]] en ferklearret [[Eastenryk-Hongarije]] de oarloch.
*[[21 juny]] - De pro-[[Dútslân|Dútske]] [[Maritz-rebûlje]] fan 'e [[Afrikaners]] yn [[Súd-Afrika]] wurdt ûnderdrukt mei de [[arrestaasje]] fan [[generaal]] [[Christiaan de Wet]] yn 'e neite fan [[Bloemfontein]].
*[[22 juny]] - [[Dútslân|Dútske]] en [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]] [[Slach om Lemberg (1915)|weroverje Lemberg]] op 'e [[Ruslân|Russen]].
*[[9 july]] - De lêste [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] yn [[Dútsk-Súdwest-Afrika]] jouwe har oer oan 'e [[Súd-Afrika|Súdafrikaanske]] [[generaal]] [[Louis Botha]].
*[[28 july]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] dogge in ynfal yn [[Haïty]]: begjin fan 'e [[Amerikaanske besetting fan Haïty]] (dy't oant [[1934]] duorje sil).
*[[5 augustus]] - [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] nimme [[Warsjau]] yn.
*[[17 augustus]] - By de swiere [[Orkaan fan Galveston (1915)|Orkaan fan Galveston]] komme yn 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[haven]]stêd [[Galveston (Teksas)]] 11 minsken om en wurdt foar [[$]]84,7 miljard oan skea oanrjochte (d.w.s. omrekkene yn jild fan 2016).
*[[20 augustus]] - [[Itaalje]] ferklearret de oarloch oan it [[Osmaanske Ryk]].
*[[26 augustus]] - [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] feroverje de [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] [[Brest-Litovsk]].
*[[6 septimber]] - [[Tsaar]] [[Ferdinand I fan Bulgarije]] begjint geheime [[ûnderhanneling]]s mei [[Dútslân]] en [[Eastenryk-Hongarije]] oer [[Bulgarije|Bulgaarske]] dielname oan 'e [[Earste Wrâldoarloch]].
*[[29 septimber]] - Oan it [[Mesopotamyske Fjildtocht (Earste Wrâldoarloch)|Mesopotamyske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Al-Kût]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[6 oktober]] - [[Dútslân|Dútske]] en [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]] begjinne oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] in nij offinsyf tsjin it [[Keninkryk Servje]].
*[[9 oktober]] - De [[Servje|Servyske]] [[haadstêd]] [[Belgrado]] falt yn [[Dútslân|Dútske]] en [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] hannen.
*[[5 oktober]] - De [[Alliëarden]] ûnthjitte [[militêr]]e stipe oan [[Servje]] en stjoere [[troepen]] nei de noardlike [[Grikelân|Grykske]] [[stêd]] [[Thessaloniki]]. [[Kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân]], in [[sweager]] fan [[keizer]] [[Willem II fan Dútslân]], set dêrop de [[Grikelân|Grykske]] [[premier]] [[Eleftherios Venizelos]] ôf en steld in pro-[[Dútslân|Dútsk]] [[regear]] oan ûnder premier [[Sofokles Skouloudis]]. De Alliëarden negearje de protesten fan it nije Grykske regear en geane fierder mei it stjoeren fan troepen nei Thessaloniki.
*[[12 oktober]] - Nettsjinsteande fûleindige ynternasjonale protesten wurdt yn [[Brussel]] de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ferpleechster]] [[Edith Cavell]] troch de [[Dútslân|Dútsers]] [[terjochtsteld]] foar help by de ûntsnapping fan licht[[ferwûne]] [[kriichsfinzen]] [[Belgje|Belgyske]] en [[Grut-Brittanje|Britske]] [[militêr]]en út Dútske [[kriichsfinzenskip]].
*[[14 oktober]] - [[Bulgarije]] ferklearret [[Servje]] de oarloch en falt it lân út it súdeasten wei binnen.
*[[16 oktober]] - It [[Feriene Keninkryk]] en [[Frankryk]] ferklearje de oarloch oan [[Bulgarije]].
*[[19 oktober]] - [[Ruslân]] en [[Itaalje]] ferklearje de oarloch oan [[Bulgarije]].
*[[31 oktober]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] falt de [[Servje|Servyske]] [[stêd]] [[Kragujevac]] yn [[Dútslân|Dútske]] en [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] hannen.
*[[5 novimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] feroverje de [[Bulgarije|Bulgaren]] de [[Servje|Servyske]] [[stêd]] [[Niš]].
*mids [[novimber]] - [[Ruslân|Russyske]] [[troepen]] dogge [[Russyske ynfal yn Perzje (1915)|in ynfal]] yn [[Perzje]] om foar te kommen dat dêr in pro- [[Dútslân|Dútsk]] [[regear]] oan 'e macht komt.
* [[20 novimber]] - Yn [[Fryslân]] wurdt de [[Jongfryske Mienskip]] oprjochte.
*[[23 novimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] tsjogge de restanten fan it [[Servje|Servyske]] [[leger (lânmacht)|leger]], ynkl. [[kening]] [[Peter II fan Servje|Peter&amp;nbsp;II]], [[prins]]-[[regint]] [[Aleksander I fan Joegoslaavje|Aleksander]], [[sjef fan de Generale Stêf]] [[Radomir Putnik]] en it [[regear]] fan [[premier]] [[Nikola Pašić]], de [[berch|bergen]] yn op 'e grins fan [[Kosovo]] en [[Albaanje]], yn in wanhopich besykjen om oan 'e opmars fan 'e [[Dútslân|Dútske]], [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] en [[Bulgarije|Bulgaarske]] [[troepen]] te ûntkommen.
*[[5 desimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] feroverje de [[Bulgarije|Bulgaren]] de [[Servje|Servyske]] [[stêd]] [[Monastir]].
*[[5 desimber]] - Begjin fan it [[Belis fan Al-Kût]], dêr't it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[leger (lânmacht)|ekspedysjeleger]] yn [[Mesopotaamje]] him weromlutsen hat, troch de [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[10 desimber]] - De [[Alliëarden]] begjinne mei de [[evakuaasje]] fan harren [[troepen]] fan it [[skiereilân]] [[Gallipoli-skiereilân]].
*[[15 desimber]] - Nei in barre tocht troch de [[berch|bergen]] berikke de restanten fan it [[Servje|Servyske]] [[leger (lânmacht)|leger]] de [[flakte]] fan noardlik [[Albaanje]] yn 'e neite fan 'e [[stêd]] [[Shkodër]].
* [[20 desimber]] - Yn 'e [[Gallipoli-kampanje]] wurdt de [[evakuaasje]] fan it [[Austraalje (lân)|Australysk]]-[[Nij-Seelân|Nijseelânske]] [[ANZAC]] fan it [[Gallipoli-skiereilân]] foltôge.
* ''datum ûnbekend'' - [[Geolooch]] [[Alfred Wegener]] komt mei de teory fan [[Pangeä]].
* ''datum ûnbekend'' - [[Eelke van der Meulen]] hellet as earste [[ûnderwizer]] de [[Fryske Akte]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[25 jannewaris|25]] - [[Ewan MacColl]], Ingelsk folksmuzikant, lietsjeskriuwer, akteur, en aktivist († [[1989]])
* [[31 jannewaris|31]] - [[Tine Leiker-Kooijmans]], Nederlânsk skriuwster en oersetster († [[2008]])
;febrewaris
* [[9 febrewaris|9]] - [[Grietje Bijlsma]], Fryske koartebaanrydster
* [[12 febrewaris|12]] - [[Lorne Greene]], Kanadeeske akteur († [[1987]])
* [[28 febrewaris|28]] - [[Nina Baanders-Kessler]], Frysk byldhouwster en medaljeur († [[2002]])
;maart
* [[1 maart|1]] - [[Tetman de Vries]], Frysk kabaretier en revuskriuwer († [[1988]])
* 1 - [[Jarich de Vries]], Frysk kabaretier en revuskriuwer († [[1965]])
* [[15 maart|15]] - [[D. Ivan Dykstra]], Amerikaansk predikant, teolooch en filosoof († [[1999]])
* [[18 maart|18]] - [[Harold Crowchild]], Kanadeesk rodeocowboy en soldaat († [[2013]])
* [[23 maart|23]] - [[Lodewijk Meeter]], Frysk skûtsjeskipper († [[2006]])
;april
* [[3 april|3]] - [[Piet de Jong (politikus)|Piet de Jong]], premier fan [[Nederlân]] († [[2016]])
* [[4 april|4]] - [[Muddy Waters]] (McKinley Morganfield), Amerikaansk muzikant († [[1983]])
* [[10 april|10]] - [[Leo Vroman]], Nederlânsk dichter en hematolooch († [[2014]])
* [[11 april|11]] - [[Ellen de Thouars]], Nederlânsk aktrise († [[1997]])
;maaie
* [[6 maaie|6]] - [[Sjoerdtsje Faber]], Frysk langeôfstânshurdrydster († [[1998]])
;juny
* [[10 juny|10]] - [[Saul Bellow]], Amerikaansk skriuwer († [[2005]])
* [[14 juny|14]] - [[Sjoerd Span]], Frysk boer en sportbestjoerder († [[2001]])
* [[25 juny|25]] - [[Riemkje Geveke]], Frysk muzikant en muzykprodusint († [[2006]])
;augustus
* [[26 augustus|26]] - [[Andrew Gronholdt]], Amerikaansk boatebouwer en houtbewurker († [[1998]])
* [[29 augustus|29]] - [[Ingrid Bergman]], Sweedsk aktrise († [[1982]])
;septimber
* [[14 septimber|14]] - [[Hotze Sytses Buwalda]], Biltsk taalkundige († [[1994]])
;oktober
* [[17 oktober|17]] - [[Arthur Miller]], Amerikaansk toanielskriuwer († [[2005]])
* [[25 oktober|25]] - [[Paul van Krevelen]], Frysk politikus († [[2005]])
* [[28 oktober|28]] - [[Fie Werkman]], Nederlânsk keunstner (* [[1915]])
;''datum ûnbekend''
*[[Pyt van der Zee]], Frysk toanielregisseur en oersetter († [[1998]])

== Ferstoarn ==
* [[10 july]] - [[Hendrik Willem Mesdag]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1831]])
* [[17 july]] - [[Edward Gustave Mathey]], Frânsk-Amerikaansk militêr (* [[1837]])
* [[9 septimber]] - [[Albert Spalding]], Amerikaansk honkballer en ûndernimmer (* [[1850]])
* [[14 novimber]] - [[Booker T. Washington]], Amerikaansk aktivist en steatsman (* [[1856]])
* [[19 desimber]] - [[Alois Alzheimer]], Dútsk psychiater (* [[1864]])
;''datum ûnbekend''
*[[Slacht-Twa]] (''Two Strike''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1831]])

==Literatuer==
* [[Joseph Conrad]], ''[[Victory (roman fan Joseph Conrad)|Victory]]'' &lt;small&gt;(oerset nei it Frysk as ''De Oewinning'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1915| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>gr4d9ufmbl95aicqoewydrh82g7ir86</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1907</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1741</id>
    <revision>
      <id>1084948</id>
      <parentid>1084666</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:35:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8366" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1900-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[6 jannewaris]] - [[Maria Montessori]] iepenet yn [[Rome (stêd)|Rome]] har earste [[skoalle (ynstelling)|skoalle]].
*[[14 jannewaris]] - By [[ierdbeving fan Kingston (1907)|in ierdbeving]] yn [[Kingston (Jamaika)|Kingston]] komme op [[Jamaika]] likernôch 1.000 minsken om.
*[[31 jannewaris]] - Yn [[Belgje]] wurdt in út ferskate [[politike partij]]en gearstalde [[parlemintêre kommisje]] oprjochte dy't ûnder lieding fan [[parlemintsfoarsitter]] [[Frans Schollaert]] ûndersyk dwaan moat nei de sitewaasje yn 'e [[Kongofrijsteat]], de [[Afrika]]anske privee[[koloanje]] fan [[kening]] [[Leopold&amp;nbsp;II fan Belgje]].
*[[26 febrewaris]] - De [[Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij]] en de [[Shell Transport and Trading Company]] út it [[Feriene Keninkryk]] beslute ta in [[fúzje]]. It nije [[bedriuw]] sil [[Koninklijke Shell]] komme te hjitten.
*[[5 maart]] - Yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Sint-Petersburch]] komt de twadde [[Dûma]] gear.
* [[21 maart]] - [[Grut-Brittanje]] wiist [[Frankryk|Frânske]] foarstellen foar in [[tunnel]] ûnder [[it Kanaal]] ôf, omreden fan it gefaar fan in ynvaazje.
*[[31 maart]] - Yn [[Roemeenje]] wurdt [[Roemeenske Boere-opstân (1907)|de boere-opstân]] dy't yn [[febrewaris]] begûn, ûnderdrukt troch ynset fan it [[leger (lânmacht)|leger]]. Dêrby komt it ta slimme [[oarlochsmisdie]]den tsjin 'e [[boer]]ebefolking.
*[[26 april]] - Yn it [[Keninkryk Hongarije]] forsearret it troch [[etnysk]]e [[Hongaren]] dominearre [[parlemint]] de [[magyarisearring]] fan it [[ûnderwiis]]bestel tsjin 'e útdruklike wil fan 'e [[nasjonale minderheid|nasjonale minderheden]] yn.
*[[1 juny]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[premier]] [[Pjotr Stolypin]] beskuldiget de 65 [[sosjalistysk]]e ôffurdigen yn 'e twadde [[Dûma]] fan &quot;in komplot tsjin 'e [[tsaar]]&quot;. 
*[[3 juny]] - [[Tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]] ûntbynt al nei rom in fearnsjier de twadde [[Dûma]]
*[[9 juny]] - Yn [[Gûatemala]] wurdt [[presidint]] [[Manuel Estrada Cabrera]] by in oanslach [[fermoarde]].
*[[29 july]] - Op it [[eilân]] [[Brownsea (eilân)|Brownsea]], yn it [[Ingelân|Ingelske]] [[Dorset]], hâldt [[Robert Baden-Powell]], de oprjochter fan 'e ynternasjonale [[paadfinerij]], it earste paadfinerskamp.
*[[18 july]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette de grutte [[stêd]] [[Kasablanka]], yn it ûnôfhinklike [[Sultanaat Marokko]], nei't dêr 8 [[Jeropa|Jeropeänen]] omkommen binne by in ferheftige opskuor.
*[[31 augustus]] - It [[Feriene Keninkryk]] en it [[Keizerryk Ruslân]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip, de [[Britsk-Russyske Konvinsje]], ek bekend as it [[Ferdrach fan Sint-Petersburch (1907)|Ferdrach fan Sint-Petersburch]].
*[[8 septimber]] - Yn syn [[ensyklyk]] ''Pascendi Domini Gregis'' feroardielet [[paus]] [[Pius X]] it 'modernisme' (d.w.s. de modernisearring) as &quot;de gearfetting fan alle ketterijen&quot;.
* [[26 septimber]] - As útfloeisel fan 'e [[Rykskonferinsje fan 1907]], fan it [[Britske Ryk]], wurde de [[Koloanje Nij-Seelân]] en de [[Nijfûnlânkoloanje]] by keninklike proklamaasje as it [[Nij-Seelân|Dominion Nij-Seelân]] en it [[Dominion Nijfûnlân]] útroppen ta saneamde [[dominion]]s mei in [[autonomy|autonome status]]. De beide gebieten binne no ûnôfhinklik, hoewol't se [[definsje]] en bûtenlânske [[polityk]] noch ôfstimme mei it [[Feriene Keninkryk]].
*[[25 oktober]] - Yn [[Nederlân]] wurdt de net-[[kapitalistysk]]e [[koloanje]] [[Walden (koloanje)|Walden]], yn [[It Goai]], in inisjatyf fan [[skriuwer]] [[Frederik van Eeden (skriuwer)|Frederik van Eeden]], nei njoggen jier opheft fanwegen finansjele swierrichheden.
*[[2 novimber]] - Yn 'e [[Noarwegen|Noarske]] [[haadstêd]] [[Kristiania]] ûndertekenje it [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]], [[Ruslân]] en [[Dútslân]] in [[ferdrach]] wêryn't se de territoriale yntegriteit fan Noarwegen garandearje.
*[[14 novimber]] - Yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Sint-Petersburch]] komt de trêde [[Dûma]] foar it earst gear, dy't keazen is mei beheind [[kiesrjocht]]. Mei't de measte leden fan 'e earste en de twadde Dûma yn it [[tichthûs (finzenis)|tichthûs]] sitte of yn [[ballingskip]] jage binne, ferwachtet it [[regear]] fan [[tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]] diskear oansjenlik minder swierrichheden by it oplizzen fan syn wil oan 'e [[parlemintariër]]s.
*[[16 novimber]] - [[Oklahoma]] wurdt as de 46e [[Amerikaanske steat]] opnommen yn 'e [[Feriene Steaten]].
*[[28 novimber]] - [[Kening]] [[Leopold II fan Belgje]] ûndertekenet de [[Akte fan Ofstân]], dêr't er ôfstân mei docht fan syn [[Afrika]]anske privee[[koloanje]] de [[Kongofrijsteat]]. Dat gebiet komt no ûnder bestjoer fan 'e [[Belgje|Belgyske]] [[oerheid]] en sil omfoarme wurde ta de [[Belgyske Kongo]]. 
*[[16 desimber]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Theodore Roosevelt]] wiuwt yn 'e [[haven]] fan [[New York (stêd)|New York]] de [[float]] fan 16 [[slachskip]]pen en in grut tal lytsere [[marineskip]]pen út dy't er yn in útwrydsk machtsfertoan in [[reis]] fan 26&amp;nbsp;[[moanne (tiid)|moannen]] om 'e wrâld meitsje lit.
*[[20 desimber]] - De [[Feriene Steaten]], [[El Salvador]], [[Gûatemala]], [[Hondoeras]], [[Nikaragûa]] en [[Kosta Rika]] slute it [[Ferdrach fan Washington (1907)|Ferdrach fan Washington]], dat liede moat ta gruttere gearwurking fan 'e [[Midden-Amearika|Middenamerikaanske lannen]] mei de Feriene Steaten.
* [[26 septimber]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[koloanje]]s [[Nij-Seelân]] en [[Nijfûnlân]] krije [[selsbestjoer]] binnen it [[Britske Ryk]].
* ''sûnder datum'' - Publikaasje fan de keunsttaal [[Ido]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[3 jannewaris|3]] - [[Sjouke Westra]], Nederlânsk reedrider en winner fan 'e [[Alvestêdetocht]] 1940 († [[1993]])
* [[18 jannewaris|18]] - [[Lina Haag]], Dútsk fersetsstriidster († [[2012]])
* [[22 jannewaris|22]] - [[Mary Dresselhuys]], Nederlânsk aktrise († [[2004]])
;febrewaris
* [[3 febrewaris|3]] - [[James A. Michener]], Amerikaansk skriuwer († [[1997]])
* [[17 febrewaris|17]] - [[Doede Nieuwenhuis]], Frysk ûnderwiisman († [[1986]])
;maart
* [[15 maart|15]] - [[Zarah Leander]], Sweedsk aktrise († [[1981]])
* [[28 maart|28]] - [[Mathilde Stuiveling-Van Vierssen Trip]], Nederlânske jonkfrou en skriuwster († [[2010]])
;april
* [[8 april|8]] - [[Johannes Hendrikus Zelle]], Frysk predikant († [[1983]])
* [[26 april|26]] - [[Theun de Vries]], Frysk skriuwer († [[2005]])
;maaie
* [[12 maaie|12]] - [[Katharine Hepburn]], Amerikaansk aktrise († [[2003]])
* [[17 maaie|17]] - [[Jacob Kalma]], Frysk predikant en skiedkundige († [[1991]])
* [[18 maaie|18]] - [[Nyckle Haisma]], Frysk skriuwer († [[1943]])
* [[26 maaie|26]] - [[John Wayne]], Amerikaansk akteur († [[1979]])
;july
* [[7 july|7]] - [[Robert A. Heinlein]], Amerikaansk skriuwer († [[1988]])
;septimber
* [[19 septimber|19]] - [[Yvonne de Ligne]], Flaamsk keunstrydster († [[1952]])
;oktober
* [[4 oktober|4]] - [[Auke Adema]], Frysk maratonrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[1976]])
;novimber
* [[14 novimber|14]] - [[Astrid Lindgren]], Sweedsk Skriuwster († [[2002]])
;desimber
* [[15 desimber|15]] - [[Boonsong Lekagul]], Taisk biolooch († [[1992]])
* [[21 desimber|21]] - [[Garmt Stuiveling]], Nederlânsk skriuwer († [[1985]])
;''datum ûnbekend''
*[[Haring Tjittes Piebenga]], Frysk antropolooch en oersetter († [[1981]])

== Ferstoarn ==
* [[15 july]] - [[Qiu Jin]], Sineesk dichteresse en revolúsjonêr (* [[1875]])
* [[17 july]] - [[Hector Malot]], Frânsk skriuwer (* [[1830]])
* [[26 augustus]] - [[Pieter Lodewijk Tak]], Nederlânsk politikus (* [[1848]])
* [[4 septimber]] - [[Edvard Grieg]], Noarsk komponist (* [[1843]]).
* [[8 desimber]] - kening [[Oskar II fan Sweden]] (* [[1829]])
* [[12 desimber]] - [[Durk Piers Noordmans]], Frysk boer en leketeolooch (* [[1828]])
;''datum ûnbekend''
*[[Read Hynder]] (''Red Horse''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1822]])
*[[Mattheus Teffer]], Frysk sindeling en stifter fan it Ljouwerter Diakonessehûs (* [[1827]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1907| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>3d0vixiur4wanf1sqga5t2ddrfnje4z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085024</id>
      <parentid>1084948</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:53:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8449" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1900-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[6 jannewaris]] - [[Maria Montessori]] iepenet yn [[Rome (stêd)|Rome]] har earste [[skoalle (ynstelling)|skoalle]].
*[[14 jannewaris]] - By [[ierdbeving fan Kingston (1907)|in ierdbeving]] yn [[Kingston (Jamaika)|Kingston]] komme op [[Jamaika]] likernôch 1.000 minsken om.
*[[31 jannewaris]] - Yn [[Belgje]] wurdt in út ferskate [[politike partij]]en gearstalde [[parlemintêre kommisje]] oprjochte dy't ûnder lieding fan [[parlemintsfoarsitter]] [[Frans Schollaert]] ûndersyk dwaan moat nei de sitewaasje yn 'e [[Kongofrijsteat]], de [[Afrika]]anske privee[[koloanje]] fan [[kening]] [[Leopold&amp;nbsp;II fan Belgje]].
*[[26 febrewaris]] - De [[Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij]] en de [[Shell Transport and Trading Company]] út it [[Feriene Keninkryk]] beslute ta in [[fúzje]]. It nije [[bedriuw]] sil [[Koninklijke Shell]] komme te hjitten.
*[[5 maart]] - Yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Sint-Petersburch]] komt de twadde [[Dûma]] gear.
* [[21 maart]] - [[Grut-Brittanje]] wiist [[Frankryk|Frânske]] foarstellen foar in [[tunnel]] ûnder [[it Kanaal]] ôf, omreden fan it gefaar fan in ynvaazje.
*[[31 maart]] - Yn [[Roemeenje]] wurdt [[Roemeenske Boere-opstân (1907)|de boere-opstân]] dy't yn [[febrewaris]] begûn, ûnderdrukt troch ynset fan it [[leger (lânmacht)|leger]]. Dêrby komt it ta slimme [[oarlochsmisdie]]den tsjin 'e [[boer]]ebefolking.
*[[26 april]] - Yn it [[Keninkryk Hongarije]] forsearret it troch [[etnysk]]e [[Hongaren]] dominearre [[parlemint]] de [[magyarisearring]] fan it [[ûnderwiis]]bestel tsjin 'e útdruklike wil fan 'e [[nasjonale minderheid|nasjonale minderheden]] yn.
*[[1 juny]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[premier]] [[Pjotr Stolypin]] beskuldiget de 65 [[sosjalistysk]]e ôffurdigen yn 'e twadde [[Dûma]] fan &quot;in komplot tsjin 'e [[tsaar]]&quot;. 
*[[3 juny]] - [[Tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]] ûntbynt al nei rom in fearnsjier de twadde [[Dûma]]
*[[9 juny]] - Yn [[Gûatemala]] wurdt [[presidint]] [[Manuel Estrada Cabrera]] by in oanslach [[fermoarde]].
*[[29 july]] - Op it [[eilân]] [[Brownsea (eilân)|Brownsea]], yn it [[Ingelân|Ingelske]] [[Dorset]], hâldt [[Robert Baden-Powell]], de oprjochter fan 'e ynternasjonale [[paadfinerij]], it earste paadfinerskamp.
*[[18 july]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette de grutte [[stêd]] [[Kasablanka]], yn it ûnôfhinklike [[Sultanaat Marokko]], nei't dêr 8 [[Jeropa|Jeropeänen]] omkommen binne by in ferheftige opskuor.
*[[31 augustus]] - It [[Feriene Keninkryk]] en it [[Keizerryk Ruslân]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip, de [[Britsk-Russyske Konvinsje]], ek bekend as it [[Ferdrach fan Sint-Petersburch (1907)|Ferdrach fan Sint-Petersburch]].
*[[8 septimber]] - Yn syn [[ensyklyk]] ''Pascendi Domini Gregis'' feroardielet [[paus]] [[Pius X]] it 'modernisme' (d.w.s. de modernisearring) as &quot;de gearfetting fan alle ketterijen&quot;.
* [[26 septimber]] - As útfloeisel fan 'e [[Rykskonferinsje fan 1907]], fan it [[Britske Ryk]], wurde de [[Koloanje Nij-Seelân]] en de [[Nijfûnlânkoloanje]] by keninklike proklamaasje as it [[Nij-Seelân|Dominion Nij-Seelân]] en it [[Dominion Nijfûnlân]] útroppen ta saneamde [[dominion]]s mei in [[autonomy|autonome status]]. De beide gebieten binne no ûnôfhinklik, hoewol't se [[definsje]] en bûtenlânske [[polityk]] noch ôfstimme mei it [[Feriene Keninkryk]].
*[[25 oktober]] - Yn [[Nederlân]] wurdt de net-[[kapitalistysk]]e [[koloanje]] [[Walden (koloanje)|Walden]], yn [[It Goai]], in inisjatyf fan [[skriuwer]] [[Frederik van Eeden (skriuwer)|Frederik van Eeden]], nei njoggen jier opheft fanwegen finansjele swierrichheden.
*[[2 novimber]] - Yn 'e [[Noarwegen|Noarske]] [[haadstêd]] [[Kristiania]] ûndertekenje it [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]], [[Ruslân]] en [[Dútslân]] in [[ferdrach]] wêryn't se de territoriale yntegriteit fan Noarwegen garandearje.
*[[14 novimber]] - Yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Sint-Petersburch]] komt de trêde [[Dûma]] foar it earst gear, dy't keazen is mei beheind [[kiesrjocht]]. Mei't de measte leden fan 'e earste en de twadde Dûma yn it [[tichthûs (finzenis)|tichthûs]] sitte of yn [[ballingskip]] jage binne, ferwachtet it [[regear]] fan [[tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]] diskear oansjenlik minder swierrichheden by it oplizzen fan syn wil oan 'e [[parlemintariër]]s.
*[[16 novimber]] - [[Oklahoma]] wurdt as de 46e [[Amerikaanske steat]] opnommen yn 'e [[Feriene Steaten]].
*[[28 novimber]] - [[Kening]] [[Leopold II fan Belgje]] ûndertekenet de [[Akte fan Ofstân]], dêr't er ôfstân mei docht fan syn [[Afrika]]anske privee[[koloanje]] de [[Kongofrijsteat]]. Dat gebiet komt no ûnder bestjoer fan 'e [[Belgje|Belgyske]] [[oerheid]] en sil omfoarme wurde ta de [[Belgyske Kongo]]. 
*[[16 desimber]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Theodore Roosevelt]] wiuwt yn 'e [[haven]] fan [[New York (stêd)|New York]] de [[float]] fan 16 [[slachskip]]pen en in grut tal lytsere [[marineskip]]pen út dy't er yn in útwrydsk machtsfertoan in [[reis]] fan 26&amp;nbsp;[[moanne (tiid)|moannen]] om 'e wrâld meitsje lit.
*[[20 desimber]] - De [[Feriene Steaten]], [[El Salvador]], [[Gûatemala]], [[Hondoeras]], [[Nikaragûa]] en [[Kosta Rika]] slute it [[Ferdrach fan Washington (1907)|Ferdrach fan Washington]], dat liede moat ta gruttere gearwurking fan 'e [[Midden-Amearika|Middenamerikaanske lannen]] mei de Feriene Steaten.
* [[26 septimber]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[koloanje]]s [[Nij-Seelân]] en [[Nijfûnlân]] krije [[selsbestjoer]] binnen it [[Britske Ryk]].
* ''sûnder datum'' - Publikaasje fan de keunsttaal [[Ido]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[3 jannewaris|3]] - [[Sjouke Westra]], Nederlânsk reedrider en winner fan 'e [[Alvestêdetocht]] 1940 († [[1993]])
* [[18 jannewaris|18]] - [[Lina Haag]], Dútsk fersetsstriidster († [[2012]])
* [[22 jannewaris|22]] - [[Mary Dresselhuys]], Nederlânsk aktrise († [[2004]])
;febrewaris
* [[3 febrewaris|3]] - [[James A. Michener]], Amerikaansk skriuwer († [[1997]])
* [[17 febrewaris|17]] - [[Doede Nieuwenhuis]], Frysk ûnderwiisman († [[1986]])
;maart
* [[15 maart|15]] - [[Zarah Leander]], Sweedsk aktrise († [[1981]])
* [[28 maart|28]] - [[Mathilde Stuiveling-Van Vierssen Trip]], Nederlânske jonkfrou en skriuwster († [[2010]])
;april
* [[8 april|8]] - [[Johannes Hendrikus Zelle]], Frysk predikant († [[1983]])
* [[26 april|26]] - [[Theun de Vries]], Frysk skriuwer († [[2005]])
;maaie
* [[12 maaie|12]] - [[Katharine Hepburn]], Amerikaansk aktrise († [[2003]])
* [[17 maaie|17]] - [[Jacob Kalma]], Frysk predikant en skiedkundige († [[1991]])
* [[18 maaie|18]] - [[Nyckle Haisma]], Frysk skriuwer († [[1943]])
* [[26 maaie|26]] - [[John Wayne]], Amerikaansk akteur († [[1979]])
;july
* [[7 july|7]] - [[Robert A. Heinlein]], Amerikaansk skriuwer († [[1988]])
;septimber
* [[19 septimber|19]] - [[Yvonne de Ligne]], Flaamsk keunstrydster († [[1952]])
;oktober
* [[2 oktober|2]] - [[Jan Hulsker]],  Nederlânsk keunsthistoarikus († [[2002]])
* [[4 oktober|4]] - [[Auke Adema]], Frysk maratonrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[1976]])
;novimber
* [[14 novimber|14]] - [[Astrid Lindgren]], Sweedsk Skriuwster († [[2002]])
;desimber
* [[15 desimber|15]] - [[Boonsong Lekagul]], Taisk biolooch († [[1992]])
* [[21 desimber|21]] - [[Garmt Stuiveling]], Nederlânsk skriuwer († [[1985]])
;''datum ûnbekend''
*[[Haring Tjittes Piebenga]], Frysk antropolooch en oersetter († [[1981]])

== Ferstoarn ==
* [[15 july]] - [[Qiu Jin]], Sineesk dichteresse en revolúsjonêr (* [[1875]])
* [[17 july]] - [[Hector Malot]], Frânsk skriuwer (* [[1830]])
* [[26 augustus]] - [[Pieter Lodewijk Tak]], Nederlânsk politikus (* [[1848]])
* [[4 septimber]] - [[Edvard Grieg]], Noarsk komponist (* [[1843]]).
* [[8 desimber]] - kening [[Oskar II fan Sweden]] (* [[1829]])
* [[12 desimber]] - [[Durk Piers Noordmans]], Frysk boer en leketeolooch (* [[1828]])
;''datum ûnbekend''
*[[Read Hynder]] (''Red Horse''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1822]])
*[[Mattheus Teffer]], Frysk sindeling en stifter fan it Ljouwerter Diakonessehûs (* [[1827]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1907| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>rj19vrwqpyi1ba34ms0s98kb0j8fgn9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1900</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1748</id>
    <revision>
      <id>1084961</id>
      <parentid>1061468</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:48:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14663" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1900-er jierren]].
[[Ofbyld:Spioenkop2.jpg|thumb|Sneuvele Boer ûnder Spionkop]]

== Foarfallen ==
;jannewaris
* [[14 jannewaris|14]] - De [[opera (muzyk)|opera]] ''[[Tosca]]'' fan [[Giacomo Puccini]] giet yn [[premiêre]] yn [[Rome]].
*[[17 jannewaris|17]] - De [[Feriene Steaten]] [[anneksaasje|anneksearje]] it ûnbewenne [[eilân]] [[Wake (eilân)|Wake]], yn 'e [[Stille Oseaan]], om as [[stienkoal]]stasjon te fungearjen op 'e [[skipfeart]]rûte tusken [[Noard-Amearika]] en de [[Filipinen]].
*[[23 jannewaris|23]]-[[24 jannewaris|24]] - Yn it ramt fan 'e [[Twadde Boere-oarloch]] bringe [[troepen]] fan 'e [[Súdafrikaanske Republyk]] ûnder lieding fan [[generaal]] [[Louis Botha]] de [[Feriene Keninkryk|Britten]] fan [[sir]] [[Redvers Buller]] yn [[Natal (koloanje)|Natal]] yn 'e [[Slach by Spionkop]] in swiere nederlaach ta. 

;febrewaris
*[[13 febrewaris|13]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[Ryksdei]] [[ratifisearret]] it [[ferdrach]] mei de [[Feriene Steaten]] en it [[Feriene Keninkryk]] oangeande de ferdieling fan [[Samoä]] yn in [[Dútsk-Samoä|Dútske koloanje]] en in [[Amerikaansk-Samoä|Amerikaansken-ien]].
* [[14 febrewaris|14]] - [[Grut-Brittanje|Britske]] fersterkingen arrivearje yn [[Súd-Afrika]]. Laat fan [[Frederick Roberts, 1e greve Roberts|Lord Roberts]] kinne lang om let tsjinoanfallen dien wurde om 'e fan 'e [[Afrikaners|Boeren]] belegere [[garnizoen]]en te ûntsetten.
*[[18 febrewaris|18]]-[[27 febrewaris]] - De [[Slach by Paardeberg]], útfochten yn it ramt fan 'e [[Twadde Boere-oarloch]], draait út op in klinkende oerwinning foar de [[Feriene Keninkryk|Britten]]. De [[Afrikaners|Boere]]generaal [[Piet Cronjé]] moat him mei 4.000 man oerjaan.
* [[27 febrewaris|27]] - Yn [[Londen]] wurdt it ''Labour Representation Committee'' oprjochte, dat yn [[1906]] omneamd wurde sil ta de [[Labourpartij (Grut-Brittanje)|Labourpartij]].
*[[28 febrewaris|28]] - Yn it ramt fan 'e [[Twadde Boere-oarloch]] wurdt it [[Belis fan Ladysmith]] troch [[troepen]] fan 'e [[Súdafrikaanske Republyk]] en de [[Oranje Frijsteat]] brutsen troch in [[Feriene Keninkryk|Britsk]] [[ûntset]]tingsleger.

;maart
* [[13 maart|13]] - [[Grut-Brittanje|Britske]] [[troepen]] ûnder [[Frederick Roberts, 1e greve Roberts|Lord Roberts]] feroverje [[Bloemfontein]], de [[haadstêd]] fan 'e [[Oranje Frijsteat]].
*[[14 maart|14]] - De [[Nederlân]]ske [[wittenskipper]] [[Hugo de Vries]] bringt de lang negearre [[erflikheidslear fan Mendel|erflikheidslear]] fan 'e [[Eastenryk]]ske [[botanikus]] [[Johann Mendel]] fannijs ûnder de oandacht.
* [[18 maart|18]] - De [[Amsterdam]]ske [[fuotbal]]klub [[AFC Ajax]] wurdt oprjochte.
* [[19 maart|19]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[argeolooch]] [[Arthur Evans]] ûntdekt op [[Kreta]] de [[ruïne]]s fan [[Knossos]], it sintrum fan 'e [[Minoyske beskaving]]. Dêrby fynt er ek it [[Lineêr B]]-skrift.

;april
*[[12 april|12]] - De [[Westerske wrâld|Westerske grutmachten]] [[Frankryk]], [[Dútslân]], [[Ruslân]] en it [[Feriene Keninkryk]] stelle [[Sina]] in [[ultimatum]]: der moat binnen twa [[moanne (tiid)|moannen]] in ein komme oan 'e útbarstings fan [[geweld]] tsjin bûtenlanners dy't yn noardlik Sina, yn it ramt fan 'e [[Bokseropstân]], plakfine. Oars sil der [[militêr]] yngrepen wurde.
* [[15 april|15]] - Yn [[Parys]] wurdt de [[Exposition Universelle (1900)|fyfde Wrâldtentoanstelling]] iepene.
* [[16 april|16]] - Earste [[film]]opnames wurde makke fan in [[oarloch]]. Yn 'e [[Twadde Boere-oarloch]] wurdt de bestoarming fan in Boerestelling op byld fêstlein.
*[[26 april|26]] - By de [[Grutte Timmerhoutbrân]] yn 'e [[Kanada|Kanadeeske]] [[haadstêd]] [[Ottawa]] en [[Hull (Kebek)]] falle 7 [[dea]]den en reitsje 15.000 minsken dakleas.

;maaie
* [[14 maaie|14]] - Yn [[Parys]] begjint de twadde edysje fan 'e moderne [[Olympyske Simmerspullen 1900|Olympyske Spullen]].
* [[18 maaie|18]] - De ûntsetting fan [[Mafeking]], dat yn 'e [[Twadde Boere-oarloch]] belegere waard troch de [[Afrikaners|Boeren]], wurdt yn [[Grut-Brittanje]] wiidweidich fierd.
*[[19 maaie|19]] - It [[Feriene Keninkryk]] makket it [[Keninkryk Tonga]], yn 'e [[Stille Oseaan]], ta in Britsk [[protektoraat]].
*[[31 maaie|31]] - Yn it ramt fan 'e [[Twadde Boere-oarloch]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de wichtige [[stêd]] [[Jehannesburch (Súd-Afrika)|Jehannesburch]], yn de [[Súdafrikaanske Republyk]].

;juny
*[[5 juny|5]] - Yn it ramt fan 'e [[Twadde Boere-oarloch]] wurdt [[Pretoria]], de [[haadstêd]] fan 'e [[Súdafrikaanske Republyk]], ynnommen troch [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]]. It [[regear]] fan [[presidint]] [[Paul Kruger]] is op 'e tiid út 'e stêd [[evakuaasje|evakuëarre]].
* [[20 juny|20]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[ambassadeur|gesant]] yn [[Peking]], [[Clemens von Ketteler]], dy't út namme fan 'e belegere Westerske [[ambassade|legaasjes]] mei de [[Bokseropstân|Boksers]] ûnderhannelet, wurdt troch harren [[moard|fermoarde]]. De [[Westerske lannen]] beslute yn te gripen.
*[[21 juny|21]] - [[Cixi]], de [[keizerinne]]-[[dûairiêre]] fan [[Sina]], ropt yn it ramt fan 'e oangeande [[Bokseropstân]] de [[oarloch]] út tsjin alle bûtenlânske grutmachten. De bûtenlânske [[ambassade|legaasjes]] yn [[Peking]] [[Belis fan de Ynternasjonale Legaasjes|wurde belegere]] troch de Boksers.
*[[30 juny|30]] - By de [[Havenbrân fan Hoboken (1900)|Havenbrân]] yn it [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] plak [[Hoboken (Nij-Jersey)]] geane û.m. de [[Dútslân|Dútske]] [[passazjiersskip]]pen de ''Saale'', de ''Main'', de ''Bremen'' en de ''Kaiser Wilhelm der Große'' yn flammen op. Der komme 326 minsken om.

;july
* [[1 july|1]] - [[Aartshartoch]] [[Frâns Ferdinand fan Eastenryk]] boasket oan [[Sophie Chotek]].
*[[2 july|2]] - [[Greve]] [[Ferdinand von Zeppelin]] beävensearret de earste flecht mei in [[loftskip]] by it [[Dútslân|Dútske]] [[Friedrichshafen]], oan 'e [[Bodenmar]].
* [[9 july|9]] - Yn 'e [[Sina|Sineeske]] [[missypost]] [[Tai-Yuan-Foe]] wurde 7 [[non|missysusters]], 2 [[biskop]]pen, 2 [[pater]]s en in [[frater]] troch de [[Bokseropstân|Bokser]]s [[ûnthalzing|ûnthalze]].
*[[11 july|11]] - [[Generaal]] [[Christiaan de Wet]] begjint yn it ramt fan 'e [[Twadde Boere-oarloch]] in [[guerrilja-oarloch|guerriljastriid]] tsjin 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] besettingstroepen yn 'e [[Oranje Frijsteat]] en de [[Súdafrikaanske Republyk]].
*[[14 july|14]] - In ynternasjonaal [[leger (lânmacht)|ekspedysjeleger]] besteande út 55.000 [[Japan]]ske, [[Ruslân|Russyske]], [[Dútslân|Dútske]], [[Feriene Keninkryk|Britske]], [[Frankryk|Frânske]], [[Feriene Steaten|Amerikaanske]], [[Itaalje|Italjaanske]] en [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]] giet yn [[Sina]] oan lân en nimt de [[haven]]stêd [[Tianjin]] yn. Doel fan 'e [[ekspedysje]] is om 'e [[Belis fan de Ynternasjonale Legaasjes|ynternasjonale legaasjes]] yn [[Peking]] te ûntsetten en in ein oan 'e [[Bokseropstân]] te meitsjen.
* [[19 july|19]] - Iepening fan de [[Metro fan Parys|Paryske metro]].
*[[29 july|29]] - By in oanslach yn [[Monza]] wurdt [[kening]] [[Umberto I fan Itaalje]] [[fermoarde]] troch de [[anargisme|anargist]] [[Gaetano Bresci]].

;augustus
*[[1 augustus|1]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[William McKinley]] stelt in fiifkoppige [[kommisje]] ûnder [[foarsitter]]skip fan [[William Howard Taft]] yn, dy't bepale moat hoe't de [[Filipinen]] it bêst (troch de Feriene Steaten) regearre wurde kinne.
*[[14 augustus|14]] - Nei 55 [[dagen]] wurdt it [[Belis fan de Ynternasjonale Legaasjes]] yn 'e [[Sina|Sineeske]] [[haadstêd]] [[Peking]] troch de [[Bokseropstân|Boksers]] opbrutsen troch in ynternasjonale [[leger (lânmacht)|troepemacht]] fan 'e [[Alliânsje fan de Acht Naasjes]].
* [[22 augustus|22]] - Yn [[Tilburch]] wurdt de alvejierrige Marietje Kessels [[moard|fermoarde]].

;septimber
*[[8 septimber|8]] - De [[orkaan fan Galveston (1900)|orkaan fan Galveston]] makket de [[stêd]] [[Galveston (Teksas)|Galveston]], yn 'e [[Amerikaanske steat]] [[Teksas]], mei de grûn lyk. Der falle tusken de 6.000 en 12.000 [[dea]]den.

;oktober
* [[2 oktober|2]] - De [[Belgje|Belgyske]] [[kroanprins]] [[Albert I fan Belgje|Albert]] trout mei [[prinsesse]] [[Elisabeth fan Beieren (1876-1965)|Elisabeth]], [[hartoginne]] fan [[Beieren]].
* [[16 oktober|16]] - Keninginne [[Wilhelmina fan de Nederlannen|Wilhelmina]] makket har [[ferloving]] mei de [[Dútslân|Dútske]] [[hartoch]] [[Hindrik fan Meklenburch-Schwerin]] bekend.
*[[19 oktober|19]] - [[Paul Kruger]], de yn [[ballingskip]] ferkearende [[presidint]] fan 'e troch [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] besette [[Súdafrikaanske Republyk]], giet yn [[Lourenço Marquez (stêd)|Lourenço Marquez]] oan board fan it [[Nederlân]]ske [[marineskip]] de ''Gelderland'', dat him nei [[Jeropa]] ta bringe sil om 'e saak fan 'e [[Afrikaners|Boeren]] dêr te bepleitsjen.
* [[26 oktober|26]] - [[Grut-Brittanje]] [[anneksaasje|anneksearret]] de [[Súdafrikaanske Republyk]].
* [[28 oktober|28]] - Yn [[Parys]] wurde de [[Olympyske Simmerspullen 1900|Olympyske Spullen]] ôfsletten.

;novimber
* [[1 novimber|1]] - [[Paus]] [[Leo XIII]] lit de [[ensyklyk]] ''De Redemptore'' útgean, dêr't er yn seit dat er bliid is mei [[pylgerstocht]]en.
*[[6 novimber|6]] - Yn ferbân mei de oanboazjende yntinsiteit fan 'e [[guerrilja-oarloch|guerriljastriid]] dy't yn it ramt fan 'e [[Twadde Boere-oarloch]] troch de [[Afrikaners|Boeren]] fierd wurdt tsjin 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] besetters, nimt [[generaal]] [[Herbert Kitchener]] it beslút om 'e [[froulju]], [[bern (persoan)|bern]] en [[Alderdom|âlderein]] fan 'e Boeren yn [[konsintraasjekamp]]en fêst te setten, dêr't se ûnder erbarmlike omstannichheden libje moatte.
* [[9 novimber|9]] - [[Ruslân]] [[anneksaasje|anneksearret]] [[Mantsjoerije]].
* [[23 novimber|23]] - [[Presidint]] [[Paul Kruger]] fan [[Súdafrikaanske Republyk]] komt oan yn [[Marseille]].

;desimber
* [[2 desimber|2]] - De [[wrâldpremiêre]] fan [[Sergej Rachmaninov]] syn ferneamde [[Pianokonsert nû. 2 (Rachmaninov)|Pianokonsert nû. 2]] wurdt holden yn [[Moskou]].
* [[4 desimber|4]] - It [[parlemint]] fan [[Frankryk]] fersmyt in plan fan 'e [[nasjonalisme|nasjonalistyske]] [[generaal]] [[Auguste Mercier]] om it [[Feriene Keninkryk]] oan te fallen.
* [[9 desimber|9]] - Keninginne [[Wilhelmina fan de Nederlannen|Wilhelmina]] hellet de [[Afrikaners|Afrikaner]] [[presidint]] [[Paul Kruger]] yn. By de rit troch [[De Haach]] fan 'Omme Paul' binne de Haachsters tige optein.
* [[24 desimber|24]] - De earste opfiering fan ''Op Hoop van Zegen'' fan [[Herman Heijermans]] fynt plak, mei yn 'e haadrol [[Esther de Boer-van Rijk]].
;''datum ûnbekend''
* [[Antoni Gaudí]] begjint yn [[Barseloana (stêd)|Barseloana]] mei de oanlis fan it [[Park Güell]].
* De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[swimster]] [[Anette Kellerman]] toant it earste [[baaipak]] út ien stik.
* De [[Dútslân|Dútske]] [[natuerkundige]] [[Max Planck]] skriuwt ''Zur Theorie des Gesetzes der Energie-Verteilung im Normal-Spektrum''; hy ferklearret dêryn de [[strieling]] fan [[swart lichem|swarte lichems]]. Hy nimt oan dat ljocht út 'kwanta' bestiet, it wurk jildt as de oanset fan de ûntjouwing fan de [[kwantumfysika]].
* De [[Nederlân]]ske [[natuerkundige]] [[Hendrik Lorentz]] ûntdekt de [[Lorentztransformaasje]].
* De [[Eastenryk]]ske [[fysiolooch]] [[Karl Landsteiner]] ûntdekt de [[bloedgroep]]en A, 0, B en AB.
* De [[Noarwegen|Noar]] [[Johan Vaaler]] freget yn [[Dútslân]] it [[Oktroai|patint]] oan op 'e [[paperclip]].
* De [[Dútslân|Dútske]] [[natuerkundige]] [[Friedrich Ernst Dorn]] ûntdekt it [[radio-aktiviteit|radio-aktive]] [[gas]] [[Radon (elemint)|radon]].
* De [[Frankryk|Frânske]] [[natuerkundige]] [[Paul Ulrich Villard]] ûntdekt dat [[radium]] neist [[Alfastraling|alfa-]] en [[bêtastrieling]] ek [[gammastrieling]] útstjoerd.

== Berne ==
;jannewaris
* [[15 jannewaris|15]] - [[William Heinesen]], Fêreusk skriuwer († [[1991]])
;febrewaris
* [[10 febrewaris|10]] - [[Jaap van Hattum]], Nederlânsk skriuwer († [[1981]])
;maart
* [[2 maart|2]] - [[Kurt Weill]], Dútsk-Amerikaansk komponist († [[1950]])
* [[3 maart|3]] - [[Anne Jousma]], Frysk skriuwer († [[1981]])
;april
* [[28 april|28]] - [[Jan Hendrik Oort]], Nederlânsk astronoom († [[1992]])
;juny
* [[29 juny|29]] - [[Antoine de Saint-Exupéry]], Frânsk skriuwer († [[1944]])
;july
* [[13 july|13]] - [[Johan Scheps]], Nederlânsk politikus en aktivist foar it Frysk († [[1993]])
* [[31 july|31]] - [[Morvan Marchal]], Bretonsk aktivist († [[1963]])
;augustus
* [[4 augustus|4]] - [[Elizabeth Bowes-Lyon]], Britsk Keninginne-Mem († [[2002]])
* [[28 augustus|28]] - [[Douwe Algra]], Frysk ûnderwizer en fersetsman († [[1975]])
;septimber
* [[19 septimber|19]] - [[Cornelis Roggen]], Skylger skriuwer, dichter en taalaktivist foar it [[Aastersk]] († [[1985]])
;oktober
* [[7 oktober|7]] - [[Heinrich Himmler]], Dútsk oarlochsmisdiediger, lieder fan 'e [[SS]] († [[1945]])
* [[27 oktober|27]] - [[Ko Willems]], Nederlânsk hurdfytser († [[1983]])
;novimber
* [[22 novimber]] - [[Jacob Hylkema]], Frysk fersetsstrider († [[1944]])

== Ferstoarn ==
* [[7 jannewaris]] - [[Albert Martin]], Nederlânsk keunstskilder en tekener (* [[1827]])
* [[16 febrewaris]] - [[Marten Hylkes Kingma]], Frysk politikus en bestjoerder (* [[1817]])
* [[30 april]] - [[Casey Jones]], Amerikaansk treinmasinist (* [[1864]])
* [[2 maaie]] - [[Johan Barger]], Nederlânsk dûmny en moardner (* [[1853]])
* [[21 july]] - [[Albert Breunissen Troost]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1832]])
* [[25 augustus]] - [[Friedrich Nietzsche]], Dútsk filosoof en publisist (* [[1844]])
* [[30 novimber]] - [[Oscar Wilde]], Iersk skriuwer (* [[1854]])
* [[7 desimber]] - [[Tinco Martinus Lycklama à Nijeholt (1837-1900)|Tinco Martinus Lycklama à Nijeholt]], Frysk jonkhear, aventuerier en ''socialite'' (* [[1837]])
* [[16 desimber]] - [[Baptiste Garnier]] (''Little Bat''), Amerikaansk ferkenner en pionier (* [[1854]])
;''datum ûnbekend''
*[[Jongeman-Dy't-Bang-Is-foar-Syn-Hynders]] (''Young-Man-Afraid-of-His-Horses''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1836]])
* [[Sijo Kornelis Thoden fan Velzen]], Frysk predikant en teolooch (* [[1809]])

==Literatuer==
* [[Joseph Conrad]], ''[[Lord Jim (roman)|Lord Jim]]'' &lt;small&gt;(oerset nei it Frysk as ''It Geheim fan Lord Jim'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1900| ]]
[[Kategory:19e iuw]]</text>
      <sha1>ln0amiimh73njlwjpj6co2jil44mtji</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1899</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1749</id>
    <revision>
      <id>1084958</id>
      <parentid>1053979</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:44:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3003" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
== Foarfallen ==
* [[27 maart]] - It Dútske smelspoar by de [[Brokken]] op, it [[Brokkenspoar]], wurdt iepene.
* [[31 maaie]] - De Noard-Fryske Lokaalspoarwei-Maatskippij wurdt oprjochte (it [[Dokkumer Lokaaltsje]]).
* [[21 july]] - Yn Nederlân wurdt [[Steatsboskbehear]] oprjochte. 
* [[29 july]] - Op de ein fan de earste ynternasjonale fredeskonferinsje, yn [[De Haach]], tekenje 26 lannen it De Haachreglemint, wêryn ûnder oaren it brûken fan [[gemysk wapen|gemyske wapens]] en loftbombardeminten ferbean wurde.
* [[11 oktober]] - Begjin fan de Boerekriich, fan [[Grut-Brittanje]] tsjin [[Transfaal]] en [[Oranje Frijsteat]].
* ''sûnder datum'' - De [[Noarwegen|Noar]] [[Johan Vaaler]] krijt Dútsk patint op syn ûntwerp fan in [[krammerke]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[17 jannewaris|17]] - [[Al Capone]], Amerikaansk krimineel († [[1947]])
;maart
* [[11 maart|11]] - kening [[Freark IX fan Denemark]] († [[1972]])
;april
* [[12 april|12]] - [[David Crowchild]], Kanadeesk politikus († [[1982]])
* [[15 april|15]] - [[Grietje Spaanderman-Wielinga]], Frysk skriuwster († [[1971]])
* [[23 april|23]] - [[Fokke Bleeker]], Frysk fersetsstrider († [[1942]])
* [[29 april|29]] - [[Duke Ellington]], Amerikaansk muzikant († [[1974]])
;juny
* [[12 juny|12]] - [[Weegee]], Amerikaansk fotograaf en fotosjoernalist († [[1968]])
;july
* [[18 july|18]] - [[John Tootoosis]], Kanadeesk aktivist en politikus († [[1989]])
* [[21 july|21]] - [[Ernest Hemingway]], Amerikaansk skriuwer en Nobelpriiswinner († [[1961]])
* [[24 july|24]] - [[Dan George (opperhaad)|Dan George]], Kanadeesk opperhaad, dichter en akteur († [[1981]])
;augustus
* [[8 augustus|8]] - [[Siegfried van Praag]], Nederlânsk skriuwer († [[2002]])
* [[24 augustus|24]] - [[Jorge Luis Borges]], Argentynsk skriuwer († [[1986]])
* 24 augustus - [[Johan Fabricius]], Nederlânsk skriuwer († [[1981]])
;oktober
* [[29 oktober|29]] - [[Teatske Alzum]], Frysk skriuwster († [[1962]])
;novimber
* [[9 novimber|9]] - [[Klaas Norel]], Frysk berneboekeskriuwer († [[1971]])
;desimber
* [[2 desimber|2]] - [[Hannes de Boer]], Frysk fierspringer († [[1982]])
* [[4 desimber|4]] - [[Douwe Kiestra]], Frysk skriuwer, dichter en politikus († [[1970]])
* [[25 desimber|25]] - [[Humphrey Bogart]], Amerikaansk akteur († [[1957]])

== Ferstoarn ==
* [[25 febrewaris]] - [[Paul Reuter]], Dútsk ûndernimmer, oprjochter fan it parseburo [[Reuters]] (* [[1816]])
* [[25 febrewaris]] - [[Joseph J. Reynolds]], Amerikaansk militêr (* [[1822]])
* [[27 febrewaris]] - [[Arnoldus Johannes Andreae]], Frysk notaris en skiedkundige (* [[1845]])
* [[14 maaie]] - [[Israel Kiek]], Nederlânsk fotograaf (* [[1811]])
* [[27 oktober]] - [[Guy V. Henry]], Amerikaansk militêr (* [[1839]])
* [[27 novimber]] - [[Guido Gezelle]], Flaamsk dichter (* [[1830]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1899| ]]
[[Kategory:19e iuw]]</text>
      <sha1>5vms2pbr6b20c6nujopxcx1xwblv94s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sid Vicious</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3427</id>
    <revision>
      <id>1085086</id>
      <parentid>929424</parentid>
      <timestamp>2022-07-30T01:50:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:B07:ADD:702C:400E:F0FE:89F4:E890</ip>
      </contributor>
      <comment>In boarne tafoege oer de BBC-dokumintêre</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6310" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Sid Vicious.jpg|thumb|250px|Vicious mei de Sex Pistols, 1978]]
[[Ofbyld:Sid vicious madrid.jpg|thumb|right|250px]]
'''Sid Vicious''', ([[Londen]], [[10 maaie]] [[1957]] - [[New York City|New York]], [[2 febrewaris]] [[1979]]) waard bekend as [[basgitaar|basgitarist]] fan [[Punk rock|punkband]] [[Sex Pistols]]. Neidat [[Johnny Rotten]] út de band stapte naam hy ek in tal sjongpartijen foar syn rekken. 

== Libben ==
=== By de Sex Pistols ===
Vicious wie net te betraapjen op muzikaal talint. Hy stie bekend fanwege de gaos dy't er op it poadium feroarsake, earst as fan en letter as bassist fan de The Sex Pistols.

&lt;div style=&quot;float: right; margin: 1em; padding: 0.5em; background: #fffff4; border: 1px solid #ddddbb; width: 250px;&quot;&gt;
&lt;small&gt;'''Sid Vicious:'''&lt;/small&gt;

&lt;small&gt;''Undermine their pompous authority, reject their moral standards, make Anarchy and disorder your trademarks, cause as much chaos and disruption as possible but don’t let them take you alive.''&lt;/small&gt;&lt;div style=&quot;float: right;&quot;&gt;&lt;small&gt;''([[1977]])''&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;

=== Nei de Sex Pistols ===
Nei it út elkoar fallen fan The Sex Pistols begûn de ûndertusken swier ferslave Sid Vicious in solokariêre dy't nei Parys en New York brocht. Yn New York sette er him ta wenjen mei syn ek ferslave freondinne [[Nancy Spungen]]. Op in moarn waard sy deastutsen fûn in de keamer yn bywêzen fan Vicious. Hy waard opppakt en fêstsetten. It die bliken dat er safolle drugs hân hie dat er him net mear yn it sin bringe koe wat der him de jûns dêrfoar ôfspile hie.

Hy waard op boarchtocht frijlitten, mar troch in rûzje mei de freon fan [[Patty Smith]] waard er wer oppakt.

Nei syn frijlitting waard in feest hâlden, organisearre troch syn mem yn de flat fan syn nije freondinne. De oare moarns, [[2 febrewaris]] [[1979]] waard Sid Vicioius dêr dea oantroffen. Hy wie oan syn ein kommen troch in oerdoazes heroïne. It ûndersyk nei de dea fan Nancy Spungen waard stop setten en har dea is dus nea offisjeel oplost.

== Diskografy ==

===Sid Vicious===

* ''My Way/Something Else/C&amp;#8217;mon Everybody'' (1979, 12&amp;#8221;, Barclay, Barclay 740 509)
* ''Sid Sings'' (1979, LP, Virgin, V2144)
* ''Live'' (1980, LP, Creative Industry Inc., JSR 21)
* ''Vicious Burger'' (1980, LP, UD-6535, VD 6336)
* ''Love Kills N.Y.C.'' (1985, LP, Konexion, KOMA 788020)
* ''The Sid Vicious Experience &amp;#8211; Jack Boots and Dirty Looks'' (1986, LP, Antler 37)
* ''The Idols With Sid Vicious'' (1993, CD, Last Call Records, LC22289)
* ''Never Mind the Reunion Here&amp;#8217;s Sid Vicious'' (1997, CD)
* ''Sid Dead Live'' (1997, CD, Anagram, PUNK 86)
* ''Sid Vicious Sings'' (1997, CD)
* ''Vicious &amp; Friends'' (1998, CD, Dressed To Kill Records, Dress 602)
* ''Better (to provoke a reaction than to react to a provocation)'' (1999, CD, Almafame, YEAAH6)
* ''Probably His Last Ever Interview'' (2000, CD, OZIT, OZITCD62)
* ''Better'' (2001, CD)
* ''Vive Le Rock'' (2003, 2CD)
* ''Too Fast To Live...'' (2004, CD)
* ''Naked &amp; Ashamed'' (7&amp;#8221;, Wonderful Records, WO-73)
* ''Sid Live At Max&amp;#8217;s Kansas City'' (LP, JSR 21)
* ''Sid Vicious'' (LP, Innocent Records, JSR 21)
* ''Sid Vicious McDonald Bros. Box'' (3CD, Sound Solutions, 003)

===Sid and Nancy===

* ''Love Kills'' (1986, LP, MCA, MCG 6011)

===Sid Vicious &amp; Friends===

* ''(Don&amp;#8217;t You Gimme) No Lip/(I&amp;#8217;m Not Your) Steppin&amp;#8217; Stone'' (1989, 7&amp;#8221;, SCRATCH 7)
* ''Sid Vicious &amp; Friends'' (1998, CD, Cleopatra, #251, ASIN: B0000061AS)

===Sid Vicious/[[Eddie Cochran]]===

* ''Sid Vicious v&amp;#8217;s Eddie Cochran &amp;#8211; The Battle Of The Rockers'' (LP, Jock, LP 6)

===Sid Vicious/[[Elvis Presley]]===

* ''Cult Heroes'' (1993, CD)

===[[Vicious White Kids]]===

* ''The Vicious White Kids'' (1987, LP, Ritchie 1)
* ''Vicious White Kids'' (2001, CD, Sanctuary, CMRCD372)

== Film ==

# Sex Pistols Number One (1976, dir. Derek Jarman) 
# Will Your Son Turn into Sid Vicious? (1978) 
# Mr. Mike's Mondo Video (1979, dir. Michael O'Donoghue) 
# The Punk Rock Movie (1979, dir. Don Letts) 
# The Great Rock'n'Roll Swindle (1980, dir. Julian Temple, VHS/DVD) 
# DOA (1981, dir. Lech Kowalski) 
# Buried Alive (1991, Sex Pistols) 
# Decade (1991, Sex Pistols) 
# Bollocks to Every (1995, Sex Pistols) 
# Filth to Fury (1995, Sex Pistols) 
# Classic Chaotic (1996, Sex Pistols) 
# Kill the Hippies (1996, Sex Pistols, VHS) 
# The Filth and The Fury (2000, dir. Julien Temple, VHS/NTSC/DVD) 
# Live at the Longhorn (2001, Sex Pistols) 
# Live at Winterland (2001, Sex Pistols, DVD) 
# Never Mind the Bollocks Here's the Sex Pistols (2002, Sex Pistols, VHS/DVD) 
# Punk Rockers (2003, Sex Pistols, DVD) 
# Blood on the Turntable: The Sex Pistols (2004, dir. Steve Crabtree) 
# Music Box Biographical Collection (2005, Sex Pistols, DVD) 
# Punk Icons (2006, Sex Pistols, DVD) 
# Chaos! Ex Pistols Secret History: The Dave Goodman Story (2007, Sex Pistols, DVD) 
# Pirates of Destiny (2007, dir. Tõnu Trubetsky, DVD) 
# Rock Case Studies (2007, Sex Pistols, DVD)
# In Search of Sid (2009, BBC Radio 4, Jah Wobble)&lt;ref&gt;[https://the-shortlisted.co.uk/jah-wobble-invaders-heart-interview/ Interview with post-punk legend Jah Wobble about music, Sid Vicious, star signs, Brexit and everything else you can think of - The Shortlisted Magazine]&lt;/ref&gt;

== Bibliografy ==

* Anne Beverley, ''The Sid Vicious Family album'' (1980, Virgin Books)
* Gerald Cole, ''Sid And Nancy'' (1986, Methuen) 
* Alex Cox &amp; Abbe Wool, ''Sid And Nancy'' (1986, Faber and Faber) 
* Keith Bateson and Alan Parker, ''Sid&amp;#8217;s Way'' (1991, Omnibus Press)
* Tom Stockdale, ''Sid Vicious. They Died Too Young'' (1995, Parragon)
* Malcolm Butt, ''Sid Vicious. Rock&amp;#8216;n&amp;#8217;Roll Star'' (1997, Plexus)
* David Dalton, ''El Sid'' (1998, St. Martin&amp;#8217;s Griffin)
* Sid Vicious, ''Too Fast To Live...Too Young to Die'' (1999, Retro Publishing)
* Alan Parker, ''Vicious. Too Fast To Live...'' (2004, Creation Books)

== Keppeling om utens ==
{{commonscat}}

{{DEFAULTSORT:Vicious, Sid}}
[[Kategory:Ingelsk muzikant]]
[[Kategory:Ingelsk gitarist]]
[[Kategory:Ingelsk sjonger]]
[[Kategory:Ingelsk persoan fan Skotsk komôf]]
[[Kategory:Persoan dy't omkommen is troch in by fersin ynnommen oerdoasis medisinen of drugs]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1957]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1979]]</text>
      <sha1>0gjtqxg5obz74o1ft7grvgovtmvawwz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085087</id>
      <parentid>1085086</parentid>
      <timestamp>2022-07-30T02:52:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6323" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Sid Vicious.jpg|thumb|250px|Vicious mei de Sex Pistols, 1978]]
[[Ofbyld:Sid vicious madrid.jpg|thumb|right|250px]]
'''Sid Vicious''', ([[Londen]], [[10 maaie]] [[1957]] - [[New York City|New York]], [[2 febrewaris]] [[1979]]) waard bekend as [[basgitaar|basgitarist]] fan [[Punk rock|punkband]] [[Sex Pistols]]. Neidat [[Johnny Rotten]] út de band stapte naam hy ek in tal sjongpartijen foar syn rekken. 

== Libben ==
=== By de Sex Pistols ===
Vicious wie net te betraapjen op muzikaal talint. Hy stie bekend fanwege de gaos dy't er op it poadium feroarsake, earst as fan en letter as bassist fan de The Sex Pistols.

&lt;div style=&quot;float: right; margin: 1em; padding: 0.5em; background: #fffff4; border: 1px solid #ddddbb; width: 250px;&quot;&gt;
&lt;small&gt;'''Sid Vicious:'''&lt;/small&gt;

&lt;small&gt;''Undermine their pompous authority, reject their moral standards, make Anarchy and disorder your trademarks, cause as much chaos and disruption as possible but don’t let them take you alive.''&lt;/small&gt;&lt;div style=&quot;float: right;&quot;&gt;&lt;small&gt;''([[1977]])''&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;

=== Nei de Sex Pistols ===
Nei it út elkoar fallen fan The Sex Pistols begûn de ûndertusken swier ferslave Sid Vicious in solokariêre dy't nei Parys en New York brocht. Yn New York sette er him ta wenjen mei syn ek ferslave freondinne [[Nancy Spungen]]. Op in moarn waard sy deastutsen fûn in de keamer yn bywêzen fan Vicious. Hy waard opppakt en fêstsetten. It die bliken dat er safolle drugs hân hie dat er him net mear yn it sin bringe koe wat der him de jûns dêrfoar ôfspile hie.

Hy waard op boarchtocht frijlitten, mar troch in rûzje mei de freon fan [[Patty Smith]] waard er wer oppakt.

Nei syn frijlitting waard in feest hâlden, organisearre troch syn mem yn de flat fan syn nije freondinne. De oare moarns, [[2 febrewaris]] [[1979]] waard Sid Vicioius dêr dea oantroffen. Hy wie oan syn ein kommen troch in oerdoazes heroïne. It ûndersyk nei de dea fan Nancy Spungen waard stop setten en har dea is dus nea offisjeel oplost.

== Diskografy ==

===Sid Vicious===

* ''My Way/Something Else/C&amp;#8217;mon Everybody'' (1979, 12&amp;#8221;, Barclay, Barclay 740 509)
* ''Sid Sings'' (1979, LP, Virgin, V2144)
* ''Live'' (1980, LP, Creative Industry Inc., JSR 21)
* ''Vicious Burger'' (1980, LP, UD-6535, VD 6336)
* ''Love Kills N.Y.C.'' (1985, LP, Konexion, KOMA 788020)
* ''The Sid Vicious Experience &amp;#8211; Jack Boots and Dirty Looks'' (1986, LP, Antler 37)
* ''The Idols With Sid Vicious'' (1993, CD, Last Call Records, LC22289)
* ''Never Mind the Reunion Here&amp;#8217;s Sid Vicious'' (1997, CD)
* ''Sid Dead Live'' (1997, CD, Anagram, PUNK 86)
* ''Sid Vicious Sings'' (1997, CD)
* ''Vicious &amp; Friends'' (1998, CD, Dressed To Kill Records, Dress 602)
* ''Better (to provoke a reaction than to react to a provocation)'' (1999, CD, Almafame, YEAAH6)
* ''Probably His Last Ever Interview'' (2000, CD, OZIT, OZITCD62)
* ''Better'' (2001, CD)
* ''Vive Le Rock'' (2003, 2CD)
* ''Too Fast To Live...'' (2004, CD)
* ''Naked &amp; Ashamed'' (7&amp;#8221;, Wonderful Records, WO-73)
* ''Sid Live At Max&amp;#8217;s Kansas City'' (LP, JSR 21)
* ''Sid Vicious'' (LP, Innocent Records, JSR 21)
* ''Sid Vicious McDonald Bros. Box'' (3CD, Sound Solutions, 003)

===Sid and Nancy===

* ''Love Kills'' (1986, LP, MCA, MCG 6011)

===Sid Vicious &amp; Friends===

* ''(Don&amp;#8217;t You Gimme) No Lip/(I&amp;#8217;m Not Your) Steppin&amp;#8217; Stone'' (1989, 7&amp;#8221;, SCRATCH 7)
* ''Sid Vicious &amp; Friends'' (1998, CD, Cleopatra, #251, ASIN: B0000061AS)

===Sid Vicious/[[Eddie Cochran]]===

* ''Sid Vicious v&amp;#8217;s Eddie Cochran &amp;#8211; The Battle Of The Rockers'' (LP, Jock, LP 6)

===Sid Vicious/[[Elvis Presley]]===

* ''Cult Heroes'' (1993, CD)

===[[Vicious White Kids]]===

* ''The Vicious White Kids'' (1987, LP, Ritchie 1)
* ''Vicious White Kids'' (2001, CD, Sanctuary, CMRCD372)

== Film ==

# Sex Pistols Number One (1976, dir. Derek Jarman) 
# Will Your Son Turn into Sid Vicious? (1978) 
# Mr. Mike's Mondo Video (1979, dir. Michael O'Donoghue) 
# The Punk Rock Movie (1979, dir. Don Letts) 
# The Great Rock'n'Roll Swindle (1980, dir. Julian Temple, VHS/DVD) 
# DOA (1981, dir. Lech Kowalski) 
# Buried Alive (1991, Sex Pistols) 
# Decade (1991, Sex Pistols) 
# Bollocks to Every (1995, Sex Pistols) 
# Filth to Fury (1995, Sex Pistols) 
# Classic Chaotic (1996, Sex Pistols) 
# Kill the Hippies (1996, Sex Pistols, VHS) 
# The Filth and The Fury (2000, dir. Julien Temple, VHS/NTSC/DVD) 
# Live at the Longhorn (2001, Sex Pistols) 
# Live at Winterland (2001, Sex Pistols, DVD) 
# Never Mind the Bollocks Here's the Sex Pistols (2002, Sex Pistols, VHS/DVD) 
# Punk Rockers (2003, Sex Pistols, DVD) 
# Blood on the Turntable: The Sex Pistols (2004, dir. Steve Crabtree) 
# Music Box Biographical Collection (2005, Sex Pistols, DVD) 
# Punk Icons (2006, Sex Pistols, DVD) 
# Chaos! Ex Pistols Secret History: The Dave Goodman Story (2007, Sex Pistols, DVD) 
# Pirates of Destiny (2007, dir. Tõnu Trubetsky, DVD) 
# Rock Case Studies (2007, Sex Pistols, DVD)
# In Search of Sid (2009, BBC Radio 4, Jah Wobble)&lt;ref&gt;[https://the-shortlisted.co.uk/jah-wobble-invaders-heart-interview/ Fraachpetear mei de eardere punkrocker Jah Wobble oer muzyk, Sid Vicious, Brexit en oare saken - The Shortlisted Magazine]&lt;/ref&gt;

== Bibliografy ==

* Anne Beverley, ''The Sid Vicious Family album'' (1980, Virgin Books)
* Gerald Cole, ''Sid And Nancy'' (1986, Methuen) 
* Alex Cox &amp; Abbe Wool, ''Sid And Nancy'' (1986, Faber and Faber) 
* Keith Bateson and Alan Parker, ''Sid&amp;#8217;s Way'' (1991, Omnibus Press)
* Tom Stockdale, ''Sid Vicious. They Died Too Young'' (1995, Parragon)
* Malcolm Butt, ''Sid Vicious. Rock&amp;#8216;n&amp;#8217;Roll Star'' (1997, Plexus)
* David Dalton, ''El Sid'' (1998, St. Martin&amp;#8217;s Griffin)
* Sid Vicious, ''Too Fast To Live...Too Young to Die'' (1999, Retro Publishing)
* Alan Parker, ''Vicious. Too Fast To Live...'' (2004, Creation Books)

== Keppeling om utens ==
{{commonscat}}

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
}}

{{DEFAULTSORT:Vicious, Sid}}
[[Kategory:Ingelsk muzikant]]
[[Kategory:Ingelsk gitarist]]
[[Kategory:Ingelsk sjonger]]
[[Kategory:Ingelsk persoan fan Skotsk komôf]]
[[Kategory:Persoan dy't omkommen is troch in by fersin ynnommen oerdoasis medisinen of drugs]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1957]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1979]]</text>
      <sha1>athcnk9mu1unm3pr7ns582r3y8rrclh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Utert (stêd)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7718</id>
    <revision>
      <id>1085043</id>
      <parentid>1084932</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T14:57:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29208" xml:space="preserve">{{Wurk}}
{{Ynfoboks gemeente
| namme                       = Utert &lt;br&gt; &lt;small&gt;''Utrecht''&lt;/small&gt;
| ôfbyld                      = [[Ofbyld:Buurkerk_en_Domtoren.jpg|300px|border]]&lt;br&gt;[[Ofbyld:Sol_Lumen.jpg|300px|border]] &lt;br&gt;[[Ofbyld:Utrecht_Altstadt_14.jpg|149px|border]][[Ofbyld:Utrecht_Altstadt_07.jpg|149px|border]] ''Ofbylden fan it sintrum fan Utert mei de Domtsjerke en -toer''
| flagge                      = [[Ofbyld:Flag_of_Utrecht_city.svg|border|125px]]
| wapen                       = [[Ofbyld:Utrecht_gemeente_wapen.svg|80px]] 
| lokaasje                    = [[Ofbyld:NL_-_locator_map_municipality_code_GM0344_(2016).png|300px]] 
| lân                         = {{Flagge NL}} [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[File:Utrecht_(province)-Flag.svg|border|20px]] [[Utert (provinsje)|Utert]]
| bestjoerlike ienheid 2      = koördinaten
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{Koördinaten yn tekst|52_05_20_N_05_06_56_E_type:city(746000)_region:NL|52° 5′ NB, 5° 6′ EL}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| boargemaster                = [[Sharon Dijksma]] ([[Partij fan de Arbeid|PfdA]])
| haadplak                    = Utert
| grutste plak                = Utert
| ynwennertal                 = 361.924 &lt;small&gt;(31 jannewaris 2022)&lt;/small&gt;
| befolkingstichtens          = 3.857 / [[km²]]
| oerflak                     = 99,21  km²
| wêrfan lân                  = 93,83 km²
| wêrfan wetter               = 5,38 km²
| tal stêden                  = 1
| tal doarpen                 = 3
| ferkearsieren               = [[Ofbyld:NL-A2.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A12.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A27.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A28.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NLD-N230.svg|30px|border]]  
| oprjochte                   = [[2 juny]] [[1122]]
| perioade 1                  = 
| namme perioade 1            = 
| perioade 2                  = 
| namme perioade 2            = 
| perioade 3                  = 
| namme perioade 3            = 
| perioade 4                  = 
| namme perioade 4            = 
| perioade 5                  = 
| namme perioade 5            = 
| opheft                      = 
| opgien yn                   = 
| no part fan                 = 
| netnûmer                    = 030 
| postkoades                  = 3450-3455, 3546 (wyk Vleuten-De Meern), 3500-3585
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| webside                     = [http://www.utrecht.nl/ www.utrecht.nl]
}}
[[Ofbyld:Domtoren vanaf de Stadhuisbrug.JPG|thumb|Sicht op de Domtoer fan de Stedhûsbrêge]]
'''Utert'''&lt;ref&gt;{{Frysk Hânwurdboek|2212}}&lt;/ref&gt; ([[Nederlânsk]] en offisjeel: ''Utrecht'', yn it pleatslike dialekt: ''Utreg'' of ''Utereg'') is in [[Gemeente (bestjoer)|gemeente]], de haadstêd fan de [[provinsje]] [[Utert (provinsje)|Utert]] en de fjirde stêd fan [[Nederlân]] (361.924 ynwenners op 31 jannewaris 2022, boarne: CBS).
Utert is ien fan de stêden fan de [[Rânestêd]]. It is de fluchst waaksende stêd fan Nederlân.

De stêd leit sintraal yn Nederlân op in knooppunt fan dyk, spoar en wetter, dêrtroch fine der in soad beurzen en konferinsjes plak. It [[Stasjon Utert Sintraal]] is it drokste treinstasjon fan Nederlân.&lt;br&gt;
Yn de stêd húsmanje ûnder oaren de grutste [[Universiteit fan Utert|universiteit]] fan Nederlân, it haadkantoar fan de [[Nederlânske Spoarwegen]] en de [[Jierbeurs]]. Utert is ek de sit fan de Roomsk-katolike tsjerke yn Nederlân en it [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|Aartsbisdom Utert]]. Yn de stêd is der in âld-Katolike en fan in roomsk-Katolike aartsbiskop.

It is ien fan de âldste stêden fan Nederlân mei in wichtich histoarysk sintrum, mar ek mei nijmoadrige bouwurken sa as ''Hoog-Catharijne'' dêr't mieningen hiel wat negativer oer binne. Troch de [[Domtoer]], symboal fan de stêd en mei 112,32 meter de heechste tsjerketoer fan Nederlân, wurdt de stêd ek wol de '''Domstêd''' neamd.

De gemeente Utert bestiet njonken de stêd Utert ek út de kearnen [[Haarzuilens]], [[De Meern]] en [[Vleuten]].

== Namme ==
De namme fan Utert hat syn komôf fan it [[Latyn]]ske ''[[Traiectum (Utert)|Traiectum]]'', itjinge soksawat betsjutte as &quot;oerstekplak&quot;, dus in oerstekplak oer de [[Ryn]] hinne. Trajectum waard yn it [[Aldnederlânsk]] ''Trecht''. Om it fan de &quot;oare Trecht&quot;, [[Maastricht]] oan de rivier de [[Maas]], te ûnderskieden, waard it ''Uu Trecht'', dêr't ''Uu'' in ferwizing nei de ûnderrin oan de Ryn wie. Dat waard yn de [[midsiuwen]] op syn bart wer ferlatynske ta ''Ultraiectum''. Ek waard de stêd wol oantsjut as ''Traiecti Batavorum'' (Bataafske Trecht).&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20081229085936/http://www.dbnl.org/tekst/sijs002chro01%2001/sijs002chro01%2001%200010.htm {{Aut|Nicoline van der Sijs}} (2001), ''Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen'', side 100, Uitjouwerij L.J. Veen, Amsterdam/Antwerpen, ISBN 90-204-2045-3]&lt;/ref&gt;

Yn it pleatslike dialekt fan Utert wurdt de stêd ''Utreg'' neamd, en yn de multykulturele strjittetaal fan de Rânestêd as ''Utka''. By [[karnaval]] hjit de stêd tydlik ''Leemput''.

== Skiednis ==
=== Iere skiednis ===
Der is bewiis fûn dat der al bewenning wie yn de [[stientiid]] (2200 f.Kr.) en de brûnstiid]] (1800-800 f.Kr.). De werklike skiednis fan Utert set útein mei de bou fan in legerkamp (''castellum'') oan de [[Ryn]] troch de [[Romeinen]] om kikernôch [[50]] n.Kr. hinne. Keizer [[Klaudius]] besleat dat it [[Romeinske Ryk]] net fierder nei it noarden ta útwreidzje sil. Hy liet dêrom in stikmannich fersterkings by de [[Ryn]], de noardlike grins fan it Ryk, del, en sadwaande waard de ferdigeningsliny ''[[Limes Germanicus]]'' boud. De [[haadstream]] fan de Ryn gie doetiids oer de [[Kromme Ryn]] en de [[Alde Ryn]], en dy wiene dus part fan de grins. De fersterkings koene sa'n 500 romeinske soldaten hûsmanje. Njonken de fersterkings ûntstiene plakken dêr't ambachtslju, tsjinsten, hannelers en de froulju fan de soldaten harren nei wenjen setten.

Op dat hjoed-de-dei it Domplein is bouden de Romeinen it fort ''Traiectum'', op it plak dêr't de Ryn oerstutsen wurde koe. Om it jier [[200]] n.Kr. hinne waarden de houten muorren dy't om de fersterking hinne stiene ferfongen troch muorren boud mei [[dowestien]]. Oerbliuwsels dêrfan binne ûnder t Domplein fûn.

Fan de mid [[tredde iuw]] ôf foelen Germaanske stammen gauris it Romeinske gebiet yn. Fan [[275]] ôf koene de Romeinen de noardlike grins net langer mear ferdigenje en Traiectum waard efterlitten. Fan it tiidrek fan [[270]] oant [[650]] is der mar in bytsje bekend en der waard pas fanijs oer Utert sprutsen yn de [[sande iuw]], lang nei't de Romeinen fuortgien wiene. 

=== Midsiuwen ===
Letter hawwe de [[Franken]], ûnder kening [[Dagobert I]], op it stee binnen de muorren fan it âlde romeinske fort in tsjerke boud dy't troch de [[Friezen]] healwei yn de [[7e iuw]] oermastere waard. De Fryske keningen [[Aldgillis|Aldgilles]] en [[Redbad]] meitsje fan Utert harren residinsje, nei't se harren machtsgebiet yn ''Frisia Citerior'' útrweide hawwe.&lt;ref&gt;{{Aut|John Hines}}, {{Aut|Nelleke IJssennagger-van der Pluijm}} ''Frisians of the Early Middle Ages'' Boydell &amp; Brwer Ltd Woodbridge, Feriene Keninkryk&lt;/ref&gt; Nei de oermastering fan it Fryske keninkryk troch [[Karel Martel]] yn [[723]] waard de stêd fannijs troch de Franken oermastere. It stee kaam doe yn besit fan de Angelsaksyske biskop [[Willibrord]] en waard in wichtich tsjerklik sintrum mei grutte wrâldske macht. Willibrord waard troch paus [[Sergius I (paus)|Sergius I]] oansteld en kristenje de Friezen. It oanstellen fan Willibrord wurdt wol sjoen as it begjin fan de [[Prinsbisdom Utert]] en Utert waard ien fan de wichtichste kristlike sintrums yn Noardwest-Jeropa. Nei it neigean fan it justjes by de stream op lizzende hannelsplak [[Doarestêd]] om [[850]] hinne, naam Utert it hannelsbelang foar in grut part oer.  

==== Prinsbisdom ====
{{Apart|Prinsbisdom Utert}}
Nei't de Frankyske hearskers it [[Feodalisme|feodale systeem]] ynfierd hiene, krigen de Utertske biskoppen njonken de geastlike macht ek wrâldske macht. Hja krigen njonken it gebiet om Utert hinne ek grutte parten, yn dat hjoed-de-dei it easten fan Nederlân is, yn erflien. Hja krigen gauris feodale konflikten mei harren burren, de [[List fan greven fan Hollân en Seelân|greven fan Hollân]] en de [[Hartochdom Gelre|hartoggen fan Gelre]]. De [[Feluwe]] waard troch Gelre oermastere en sadwaande waard it Prinsbisdom dêrtroch yn twaen snien. It gebiet om Utert hinne waard it [[Nederstift]], de hjoeddeistige provinsje Utert, en de [[Oerstift]], it gebiet fan [[Oerisel]] en [[Drinte]] mei [[Stellingwerf]].

==== Untjouwing fan de stêd ====
[[Ofbyld:Stadsrechten Utrecht oorkonde 1122 bron Utrechts Archief.jpg|thumb|''Oarkonde fan 2 juny 1122 fan de befêstiging troch keizer Hindrik V fan de stedsrjochten dy't troch biskop Godebald  oan Utert jûn wiene'']]
Troch syn geunstige lizzing oan de Ryn waard Utert in wichtige hannelstêd. De waaksende stêd krige yn [[1122]] fan keizer [[Hindrik V fan it Hillige Roomske Ryk|Hindrik V]] fan it [[Hillige Roomske Ryk]] [[stedsrjochten]]. De [[Krûme Ryn]] rekke lykwols troch de iuwen hinne hieltyd mear ferlanne. De [[haadstream]] fan de Ryn rûn yn dy tiid al oer de [[Lek (rivier)|Lek]] as de [[Waal]]. Om Utert berikber te hâlden waard it wetter om de stêd hinne kanalisearre en der waarden grêften om en yn de stêd groeven, dy't hannel oer wetter mooglik makken. By de grêften del waarden pakhûzen mei kelders, dy't op wetterhichte boud waarden dêr't it ferhannele guod yn laden en lost wurde koe, boud. 

De biskoppen fan Utert, dy't in soad lânguod bûten de stêd yn besit hiene, koene net altyd goed mei de boargers fan Utert oerwei. Biskop Godebald damme de Krûme Ryn yn 1122 by [[Wyk by Duerstêd]] ôf om syn lânguod foar oerstreamings te beskermjen. Yn [[1127]] waard troch de Utertske gilden úteinset mei it graven fan de [[Vaartse Rijn]] dy't Utert ferbûn mei de [[Hollânske Isel]] by [[Iselstein]]. Yn [[1285]] damme de Hollânske greve [[Floaris V fan Hollân|Floaris V]] de Hollânske Isel ôf en doe waard de Vaartse Rijn ferlingd alhiel nei de Lek ta by [[Vreeswijk]] dêr't yn [[1373]] slûzen yn boud waarden.

==== Religieuze gebouwen ====
Yn de snuorje fan it Prinsbisdom waarden ferskate tsjerken en kleasters yn en om Utert hinne boud. De meast ferneamde is de Sint-Martenskatedraal, of de [[Dom fan Utert]] yn it âlde romeinske fort. Mei de bou fan it [[Gotyk|goatyske]] bouwurk waard yn [[1254]] úteinset, nei't in eardere [[Romaanske arsjitektuer|romaanske]] bouwurk troch in brân swier skansearre rekke. It [[Koer (tsjerke)|koer]] en de [[transept]] wiene ree yn [[1320]] en dêrnei waard úteinset mei de bou fan de ûntsachlike Domtoer. Yn [[1420]] wie it [[Skip (tsjerke)|skip]], it lêste part fan de tsjerke, ree. Njonken de katedraal wiene der noch fjouwer [[kapitteltsjerke]]n yn Utert: [[Sint-Salvatortsjerke (Utert)|Sint-Salvatortsjerke]] oan it Domplein dy't fan de achtste iuw datearret en yn de sechtjinde iuw sloopt waard; de [[Janstsjerke (Utert)|Janstsjerke]] fan [[1040]], de [[Pitertsjerke (Utert)|Pitertsjerke]], fan [[1039]] en de [[Marijetsjerke (Utert)|Marijetsjerke]] fan [[1090]] en sloopt yn de iere njoggentjinde iuw, dochs dêr't it kleaster noch fan oer is.  Njonken de tsjerken wiene der de [[Paulusabdij (Utert)|Paulusabdij]] en de fyftjinde iuwske [[Begynhof (Utert)|begynhof fan Sint-Nikolaas]] en in fjirtjinde iuwske [[kapittelseal]] fan de [[Dútske Oarder]].

Njonken dy gebouwen dy't allegear ta it bisdom hearde, wiene der noch fjouwer [[karspeltsjerke]]n yn de stêd: de [[Jacobitsjerke (Utert)|Jacobitsjerke]] fan de alfde iuw, dêr't it hjoeddeistige goatyske gebouw fan de fjirtjinde iuw stammet; de Buertsjerke fan de alfde iuw; de [[Nikolaitsjerke (Utert)|Nikolaitsjerke]] fan de tolfde iuw en de trettjinde iuwske Geartetsjerke, wijd oan [[Gertrudis fan Nijvel]].

=== Iermoderne tiid ===
[[Ofbyld:Traiectum - Wttecht - Utrecht (Atlas van Loon).jpg|thumb|''Kaart fan Utert troch [[Willem Blaeu]] yn 1652'']]
Yn [[1528]] ferlear de biskop syn wrâldske macht oer it Oer- en Nedersift oan de [[Hûs Habsburch|Habsburchske]] keizer [[Karel V]] fan it [[Hillige Roomske Ryk]]. Hy feriene de [[Santjin Provinsjes]] yn in [[personele uny]]. It Oerstift waard de [[Hearlikheid Oerisel]] en it Nederstift waard it [[Hearlikheid Utert]]. Dêrmei kaam dus in oan oan it Prinsbisdom Utert. De biskop hold syn geastlike macht wol, alhoewol Karel V it rjocht bemachtige en beneam de biskoppen himsels. Yn [[1559]] waard it bisdom Utert ta in [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|aartsbidom]] ferheft en Utert waard it sit fan de tsjerklike provinsje fan de Noardlike Nederlannen. De ynwenenrs fan Utert wiene net al te bliid mei de nije sitewaasje. Hoewol't se gauris spul hiene mei de biskoppen koene se harren ek net fine yn it gesach fan Karel V. Om de kontrôle oer de stêd te hâlden liet Karel V it kastiel [[Vredenburg (kastiel)|Vredenburg]] bouwe en liet dêre in grut garnizoen yn húsmanje. Krapoan fyftich jier letter waard it kastiel ôfbrutsen yn oanrin fan de [[Nederlânske Opstân]].

Yn [[1579]] waard yn Utert de [[Uny fan Utert (1579)|Uny fan Utert]] troch de sân noardlike provinsjes tekene, dêr't se besleaten meiïnoar op te arbeidzjen tsjin de Spaansk-Habsburchske oerhearsking. Dat waard sjoen as de berte fan de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]]. Yn [[1580]] waard it katolisisme yn de protestantske Republyk ferbean. Ek it Aartsbisdom Utert waard ôfskaft. De steedhâlders winne net al te wiis mei de selsstannige ynstelling fan de Utertske boargerij en brochten de stêd dêrnei mear ûnder streekrjochte kontrôle fan de Republyk, dêr't de macht fan hieltyd mear nei it dominante goa [[Greefskip Hollân|Hollân]] ta wiksele. Dat late ta in lange tiid fan ekonomyske stagnaasje en ûntjouwing fan de stêd. Yn de [[Gouden Iuw]] woeks Amsterdam Utert foarby as grutste stêd fan Nederlân. Utert bleau lykwols in bysûndere stêd yn de Republyk mei likernôch 40% fan de befolking dy't noch út katoliken bestie. Ek aadlike famyljes om utens en oare eliten hiene hûzen yn de stêd yn besit. Yn [[1696]] waard de [[Universiteit fan Utert]] oprjochte.

Yn it [[Rampjier (1672)]] foel de fersterke stêd oan de Frânsen. De Frânske ynfal waard tsjinholden justje westlik fan Utert by de [[Hollânske Wetterliny]]. Op [[1 augustus]] [[1674]] waard Utert troffen troch in swiere stoarm, mooglik in [[tornado]]. Dêrmei rekke it noch net foltôge middenskip fan de Dom fan Utert slim skeind en rekken de toer en de tsjerke faninoar skaat.

Yn [[1713]] waard de [[Frede fan Utert (1713)|Frede fan Utert]], oangeande de [[Spaanske Súksesjekriich]], tekene. Sûnt [[1723]] waard Utert it sit fan de [[Aldkatolike Tsjerke]] fan de wrâld.

=== Moderne tiid ===
[[Ofbyld:Een uitzinnige menigte verwelkomt de Canadese bevrijders in Utrecht - An ecstatic crowd in Utrecht welcomes the Canadian liberators (4502667274).jpg|thumb|''Ynwenners fiere op 7 maaie 1945 de befrijing fan Utert troch Kanadezen'' ]]
Yn de iere [[njoggentjinde iuw]] wie de rôl fan Utert as fêstingstêd útspile. De fersterkings fan de [[Nije Hollânske Wetterliny]] waarden eastlik fan de stêd ferpleatst. De muorren en de wâlen om de stêd hinne waarden ôfbrutsen. Yn [[1843]] waard it spoar tusken Amsterdam en Utert iepene. Utert waard dêrnei stadichoan it mulpunt fan de Nederlânske spoarwegen. Doe't de Yndustrialisaasje yn Nederlân lang om let op gong kaam, woeks Utert al hiel fluch in ein bûten de âlde stedswâlen. Yn [[1853]] waard it Aartsbisdom Utert troch goedkarren fan de Nederlânske oerheid fannijs troch it Fatikaan oprjochte. Utert waard fannijs it sintrum fan de Roomsk-Katolike Tsjerke yn Nederlân. Fan de 1880-er jierren ôf waarden de wiken Oudwijk, Wittevrouwen en Vogelenbuurt yn it easten, wylst Lombok yn it westen fan de stêd ûntwikkele. Nije middenklassewiken, lykas Tuindorp en Oog in Al waarden yn de 1920-er en 1930-er jierren boud. Yn dy snuorje waarden ferskate hûzen en kantoarpannenyn [[Jugendstil]]-styl boud.

Yn maaie [[1940]] waard der eastlik fan Utert slim fochten by de Dútske ynfal yn Nederlân yn de [[Twadde Wrâldkriich]]. Op [[7 maaie]] [[1945]] lutsen Britske en Kanadeeske troepen de stêd yn nei de Dútske kapitulaasje op [[5 maaie]]. 

Nei de Twadde Wrâldkriich woeks de stêd fannijs fluch mei de bou fan de wiken Overvecht, Kanaleneiland, Hoograven en Lunetten. Om [[2000]] hinne waard westlik fan de stêd oan oare kant de [[Rykswei 2]] de wyk [[Leidsche Rijn]] boud. 

It gebiet om it [[Sintraal Stasjon Utert]] hinne, en it stasjon sels, waarden, nei modernistyske ideeën yn de [[1960-er jierren]], yngeand feroare en boud yn [[Brutalisme|brutalistyske styl]]. By dy ferbouwing waarden it winkelsintrum ''Hoog Catharijne'' en muzyksintrum ''Vredenburg'' boud en waard in part fan de stedsbûtengrêft omboud ta in ferdjippe stedsautowei de ''Catharijnebaan''. Der ûntstie ferset en rebûlje tsjin de fernijing fan it sintrum foar't de lêste gebouwen foltôge waarden. Yn de iere [[21e iuw]] waard it gebiet fannijs yngeand feroare. It nije muzyksintrum ''TivoliVrednburg'' iepene yn [[2014]], dêr't de oarspronklike ''Vredenburg'' en poppoadium ''Tivoli'' yn ien gebou ûnderbocht wurde. De ''Catharijnebaan'' waard fannijs ûnder wetter set.

== Geografy ==
[[Ofbyld:Gem-Utrecht-OpenTopo.jpg|thumb|''Topografyske gemeentekaart fan Utert (2016)'']]
Utert leit sintraal yn Nederlân en yn 'e provinsje Utert. 

Ut it easten wei streamt de [[Kromme Ryn]] de stedsgrêften yn. Ut dy stedsgrêften streamt it wetter fierder nei it westen ta troch de [[Utertske Fecht]] en de [[Leienske Ryn]]. It grutste wetter dat hjoed-de-dei troch de stêd rint is it [[Amsterdam-Rynkanaal]] fan súdeast nei noardwest. In âlder kanaal is de [[Vaartse Rijn]], dy't de stêd mei de rivier de [[Lek (rivier)|Lek]] by [[Vreeswijk]] yn it suden ferbynt.

Westlik fan de stêd, oan oare kant it [[Amsterdam-Rynkanaal]] en de [[Rykswei 2|A2]] leit de foarstêdlike útwreidingswyk [[Leidsche Rijn]]. Dy wyk is de grutste [[Vinex]]-lokaasje en nijbouprojekt fan Nederlân.

=== Bestjoerlike yndieling ===
De eardere gemeente [[Vleuten-De Meern]] is sûnt 1 jannewaris 2001 part fan de gemeente Utert. Ek waard doe in part fan de gemeente [[Nieuwegein]], it [[polder]]gebiet [[Rijnenburg]], oan de gemeente Utert taheakke. Nei de anneksaasje besleat de nij keazen gemeenterie de besteande yndieling fan de wenkearnen net te feroarjen. Sa bleaune [[De Meern]], [[Vleuten]], [[Haarzuilens]] en de kearn Utert gewoan bestean as foarhinne. De grins tusken Utert en Vleuten en Utert en de Meern waard justjes ferlein oangeande de winske wykyndieling fan guon nijboubuerten.

=== Wiken ===
[[Ofbyld:Utrechtsewijken-nummering.png|thumb|''De Utertske wiken mei harren nûmering'']]
De gemeente Utert bestiet út tsien ûnderskate wiken. Foar de anneksaasje fan Vleuten-De Meern hie de stêd acht wiken. De wiken fan de gemeente Utert binne te ferlykjen mei stedsdielen yn oare stêden. De Utertskke wiken binne ûnderferparte yn ûnderwiken en dy wer yn buerten. Eltse wyk hat in wykburo of in wyktsjinstsintrum. 

Eltse wyk hat in riedskommisje foar de wyk, gearstald út gemeenteriedsleden as harren plakferfangers en eltse wyk hat ek in eigen wethâlder. Dêrnjonken bestiet der sûnt 2002 in wykrie dy't in advisearjende rôl hat en dy't bestiet út bewenners fan de oanbelangjende wyk. De Utertske wiken binne:

*01: [[Binnenstêd (Utert)|Binnenstêd]]	     
*02: [[East (Utert)|East]]	         
*03: [[Leidsche Rijn]]	
*04: [[West (Utert)|West]]	
*05: [[Overvecht]]	
*06: [[Súd (Utert)|Súd]]
*07: [[Noardeast (Utert)|Noardeast]]	
*08: [[Súdwest (Utert)|Súdwest]]	
*09: [[Noardwest (Utert)|Noardwest]]	
*10: [[Vleuten-De Meern]]	

=== Kearnen ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Kearn !! Ynwenners &lt;br&gt; &lt;small&gt;1 jannewaris 2021&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;[https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2021/31/kerncijfers-wijken-en-buurten-2021 Sintraal Buro foar de Statistyk 2021]&lt;/ref&gt;
|-
| Utert|| 308.965
|-
| [[Vleuten]] || 27.810
|-
| [[De Meern]] || 21.815
|-
| [[Haarzuilens]] || 555
|}
=== Klimaat ===
Neffens de [[klimaatklassifikaasje fan Köppen]] falt Utert yn de yndieling ''Cfb.'' (tuskenbeiden seeklimaat).&lt;ref&gt;[http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/ Aktuele wrâldkaart neffens de klimaatklassifikaasje fan Köppen], sjoen op 14 jannewaris 2013.&lt;/ref&gt;

== Befolking ==
=== Demografy ===
[[Ofbyld:AgeSexPyramid_2022_Utrecht.svg|thumb|200px|Befolkingspiramide fan Utert yn 2022]]
De gemeente Utert hat in befolking fan likernôch 360.000 ynwenners (2022). Utert hat in reedlike jonge befolking, benammen yn de âldensgroep fan 20 oant 30 jier. Dat komt troch de oanwêzigens fan de [[Universiteit fan Utert]]. Der wenje likernôch 64.000 studinten yn de stêd. Likernôch 52% fan de befolking bestiet út froulju, wylst 48% fan de befolking út manlju bestiet. 52% fan de hûshâldings bestiet út ienpersoanshûshâldings. Sa'n 29% fan de befolking fan Utert binne boaske as wenje meiïnoar. Likernôch 3% fan de befolking is skaat.&lt;ref&gt;[http://arquivo.pt/wayback/20091015030852/http://www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=278616 Gemeente Utert:''Utrechts onderzoek en cijfers''] Wayback Machine oproppen op 15 oktober 2010&lt;/ref&gt;

Fan 63% fan de Utertsken binne beide âlden fan Nederlânsk komôf. Likernôch 12% fan de befolking bestiet út minsken mei in bûtenlânsk komôf út [[Westerske lannen]], wylst 24% fan de befolking op syn minst ien âlden dy't net fan westersk komôf is. Dêrfan komt 9% út [[Marokko]], 4% út [[Turije]], 3% út [[Suriname]] en de [[Nederlânske Antillen]] en goed 8% út oare lannen. De wiken [[Kanaleneiland]] (83%) en [[Overvecht]] (60%) hawwe in heech persintaazje minsken mei in migraasje-eftergrûn. Lykas yn oare grutte stêden hat Utert te krijen mei sosio-ekonomyske problemen. Sa'n 38% fan de befolking hat in minimumlean of is ôfhinklik fan de sosjale bystân (17% fan alle hûshâldings). Wiken lykas Kanaleneiland, Overvecht en Hoograven besteane benammen út heechbou en binne bekend as wiken mei in hegere earmoede en kriminaliteit.&lt;ref&gt;[http://arquivo.pt/wayback/20091015030852/http://www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=278616 Gemeente Utert:''Utrechts onderzoek en cijfers''] Wayback Machine oproppen op 15 oktober 2010&lt;/ref&gt;

=== Religy ===
Utert is sûnt de achtste iuw it religieuze sintrum fan it gebiet fan it hjoeddeistige Nederlân. Hjoed-de-dei it is it sit fan de aartsbiskop fan it [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|Aartsbisdom Utert]]. De tsjerkeprovinsje beslacht it gânse [[Keninkryk fan de Nederlannen]].

Utert is ek it sit fan de aartsbiskop fan de [[Aldkatolike Tskerke]] en de lokaasje fan de kantoaren fan de [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân]].

De befolking fan Utert bestiet út: 61% net tsjerklik, 28% [[Kristen|kristenen]], 9,9% [[moslims]] en 0,8% [[hindoes]].&lt;ref&gt;[https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2014/40/kerkelijkheid-en-kerkbezoek-2010-2013 CBS: ''Kerkelijkheid en kerkbezoek'']&lt;/ref&gt;

=== Befolkingsûntjouwing ===
Yn de neikommende tabel stiet de befolkingsûntjouwing fan Utert te lêzen. De befolkingsifers fan foar de njoggentjinde iuw binne rûsd, en de sifers wurde fierder werom yn 'e tiid minder krekt. De sifers fan de njoggentjinde iuw komme fan folkstellingen, de nijere ynformaasje komt út it befolkingsregister.&lt;ref&gt;De sifers foar 1623, útsein 1525 en 1600, komme út it ''Jaarboek Oud-Utrecht'', 1995, siden 53-85; de sifers fan 1525, 1600, 1650 oant 1890 en 1970 komme út ''Een paradijs vol weelde, geschiedenis van de stad Utrecht'', 2000, siden 249; de sifers fan 1900 oant 1960 komme út ''2000 jaar Utrecht'', Utrecht/Antwerpen, 1969, side 215; it befolkingstal fan 1980 komt út it  ''Jaarboek Oud-Utrecht'', 1981; de sifers nei 1980 komme fan it [http://statline.cbs.nl/ CBS]&lt;/ref&gt;

{|
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1200]] || align=&quot;right&quot; | 3000
|-----
| [[1300]] || align=&quot;right&quot; | 5500
|-----
| [[1400]] || align=&quot;right&quot; | 13 000
|-----
| [[1481]] || align=&quot;right&quot; | 20 000
|-----
| [[1525]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1577]] || align=&quot;right&quot; | 27 500
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1600]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1623]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1650]] || align=&quot;right&quot; | 31 000
|-----
| [[1670]] || align=&quot;right&quot; | 33 500
|-----
| [[1700]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1730]] || align=&quot;right&quot; | 33 000
|-----
| [[1748]] || align=&quot;right&quot; | 25 000
|-----
| [[1775]] || align=&quot;right&quot; | 29 000
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1800]] || align=&quot;right&quot; | 33 000
|-----
| [[1809]] || align=&quot;right&quot; | 35 000
|-----
| [[1815]] || align=&quot;right&quot; | 33 663&lt;ref name=&quot;Atlas&quot;&gt;''Werkgroep kadastrale atlas provincie Utrecht (2000) Kadastrale Atlas provincie Utrecht 6. Utrecht in 1832. Grondgebruik en eigendom''. Laren: Printerij Van Wijland B.V.&lt;/ref&gt;
|-----
| [[1822]] || align=&quot;right&quot; | 35 000
|-----
| [[1832]] || align=&quot;right&quot; | 43 000
|-----
| [[1850]] || align=&quot;right&quot; | 47 000
|-----
| [[1860]] || align=&quot;right&quot; | 52 000
|-----
| [[1870]] || align=&quot;right&quot; | 57 000
|-----
| [[1880]] || align=&quot;right&quot; | 68 000
|-----
| [[1890]] || align=&quot;right&quot; | 81 000
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jan 1900 || align=&quot;right&quot; | 102 086
|-----
| 1 jan 1910 || align=&quot;right&quot; | 119 006
|-----
| 1 jan 1920 || align=&quot;right&quot; | 138 334
|-----
| 1 jan 1930 || align=&quot;right&quot; | 153 208
|-----
| 1 jan 1940 || align=&quot;right&quot; | 165 029
|-----
| 1 jan. 1950 || align=&quot;right&quot; | 193 190
|-----
| 1 jan 1960 || align=&quot;right&quot; | 254 186
|-----
| 1970 || align=&quot;right&quot; | 279 000
|-----
| 1 jan 1980 || align=&quot;right&quot; | 236 208
|-----
| 1 jan 1990 || align=&quot;right&quot; | 230 676
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jannewaris 2000 || align=&quot;right&quot; | 233 667
|-----
| 1 jan 2001 || align=&quot;right&quot; | 256 420
|-----
| 1 jan 2002 || align=&quot;right&quot; | 260 625
|-----
| 1 jan 2003 || align=&quot;right&quot; | 265 151
|-----
| 1 jan 2004 || align=&quot;right&quot; | 270 244
|-----
| 1 jan 2005 || align=&quot;right&quot; | 275 258
|-----
| 1 jan 2006 || align=&quot;right&quot; | 280 949
|-----
| 1 jan 2007 || align=&quot;right&quot; | 288 401
|-----
| 1 jan 2008 || align=&quot;right&quot; | 294 737
|-----
| 1 jan 2009 || align=&quot;right&quot; | 299 891
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jannewaris 2010 || align=&quot;right&quot; | 307.124
|-----
| 1 jan 2011 || align=&quot;right&quot; | 311.405
|-----
| 1 jan 2012 || align=&quot;right&quot; | 316.277
|-----
| 1 jan 2013 || align=&quot;right&quot; | 321.989
|-----
| 1 jan 2014 || align=&quot;right&quot; | 328.577
|-----
| 1 jan 2015 || align=&quot;right&quot; | 334.139
|-----
| 1 jan 2016 || align=&quot;right&quot; | 338.949
|-----
| 1 jan 2017 || align=&quot;right&quot; | 343.134
|-----
| 1 jan 2018 || align=&quot;right&quot; | 348.065
|-----
| 1 jan 2019 || align=&quot;right&quot; | 352.795
|-----
|}
|}

=== Agglomeraasje ===
De [[Agglomeraasje Utert]] foarmet it eastlike part fan de Noardwjuk fan de [[Rânestêd]]. Der bestiet net folle dúdlikens oer de krekte oantsjutting fan wat by de Agglomeraasje Utert heart. De lytsere agglomeraasje bestiet út oan ienwei troch bebouwing, dus plakken dy't tsjin de stêd Utert fêst woeksen binne. Dat binne [[Nieuwegein]], [[Iselstein]] en [[Maarssen]]. Meiïnoar telle dy likernôch 420.000 ynwenners. &lt;br&gt;
De agglomeraasje as stedsgewest yn rommere sin bestiet njonken dy plakken ek út de gemeenten [[De Bilt (gemeente)|De Bilt]] (allinnich de plakken [[De Bilt (doarp)|De Bilt]], [[Bilthoven]] en [[Groenekan]]), [[Seist]], [[Bunnik (gemeente)|Bunnik]], [[Houten]], it plak [[Driebergen-Rijsenburg]] yn de gemeente [[Utertske Heuvelrêch (gemeente)|Utertske Heuvelrêch]] en de stêd [[Fianen]] yn de gemeente [[Fiifhearelannen (gemeente)|Fiifhearelannen]]. Dy plakken foarmje de eardere [[plusregio]] [[Bestjoer Regio Utert]] (BRU). Meiïnoar telle dy goed 640.000 ynwenners. &lt;br&gt;
Yn grutste sin fan de agglomeraasje ,kinne de fierder ôf lizzende plakke lykas [[Woerden]] en [[Amersfoart]] dêrby belutsen wurde, en dan telt de regio wol 820.000 ynwenners.

==Eveneminten==
Sûnt [[1981]] fynt elts jier yn [[septimber]] en/of [[oktober]] yn Utert it [[Nederlânsk Filmfestival]] plak, foarhinne bekend as de Nederlanske Filmdagen.

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
}}

{{Koördinaten|52_05_20_N_05_06_56_E_type:city(746000)_region:NL|52° 5′ NB, 5° 6′ EL}}

{{GemeentenUtert}}
[[Kategory:Utert (gemeente)| ]]
[[Kategory:Plak yn Utert (gemeente)]]
[[Kategory:Nederlânske provinsjehaadstêd]]
[[Kategory:Gemeente yn Utert]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1122]]</text>
      <sha1>ags9u2vrl6dwlijpj7juqqjyw6s6st4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085044</id>
      <parentid>1085043</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T14:58:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>/* Agglomeraasje */ neffens nl</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29233" xml:space="preserve">{{Wurk}}
{{Ynfoboks gemeente
| namme                       = Utert &lt;br&gt; &lt;small&gt;''Utrecht''&lt;/small&gt;
| ôfbyld                      = [[Ofbyld:Buurkerk_en_Domtoren.jpg|300px|border]]&lt;br&gt;[[Ofbyld:Sol_Lumen.jpg|300px|border]] &lt;br&gt;[[Ofbyld:Utrecht_Altstadt_14.jpg|149px|border]][[Ofbyld:Utrecht_Altstadt_07.jpg|149px|border]] ''Ofbylden fan it sintrum fan Utert mei de Domtsjerke en -toer''
| flagge                      = [[Ofbyld:Flag_of_Utrecht_city.svg|border|125px]]
| wapen                       = [[Ofbyld:Utrecht_gemeente_wapen.svg|80px]] 
| lokaasje                    = [[Ofbyld:NL_-_locator_map_municipality_code_GM0344_(2016).png|300px]] 
| lân                         = {{Flagge NL}} [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[File:Utrecht_(province)-Flag.svg|border|20px]] [[Utert (provinsje)|Utert]]
| bestjoerlike ienheid 2      = koördinaten
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{Koördinaten yn tekst|52_05_20_N_05_06_56_E_type:city(746000)_region:NL|52° 5′ NB, 5° 6′ EL}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| boargemaster                = [[Sharon Dijksma]] ([[Partij fan de Arbeid|PfdA]])
| haadplak                    = Utert
| grutste plak                = Utert
| ynwennertal                 = 361.924 &lt;small&gt;(31 jannewaris 2022)&lt;/small&gt;
| befolkingstichtens          = 3.857 / [[km²]]
| oerflak                     = 99,21  km²
| wêrfan lân                  = 93,83 km²
| wêrfan wetter               = 5,38 km²
| tal stêden                  = 1
| tal doarpen                 = 3
| ferkearsieren               = [[Ofbyld:NL-A2.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A12.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A27.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A28.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NLD-N230.svg|30px|border]]  
| oprjochte                   = [[2 juny]] [[1122]]
| perioade 1                  = 
| namme perioade 1            = 
| perioade 2                  = 
| namme perioade 2            = 
| perioade 3                  = 
| namme perioade 3            = 
| perioade 4                  = 
| namme perioade 4            = 
| perioade 5                  = 
| namme perioade 5            = 
| opheft                      = 
| opgien yn                   = 
| no part fan                 = 
| netnûmer                    = 030 
| postkoades                  = 3450-3455, 3546 (wyk Vleuten-De Meern), 3500-3585
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| webside                     = [http://www.utrecht.nl/ www.utrecht.nl]
}}
[[Ofbyld:Domtoren vanaf de Stadhuisbrug.JPG|thumb|Sicht op de Domtoer fan de Stedhûsbrêge]]
'''Utert'''&lt;ref&gt;{{Frysk Hânwurdboek|2212}}&lt;/ref&gt; ([[Nederlânsk]] en offisjeel: ''Utrecht'', yn it pleatslike dialekt: ''Utreg'' of ''Utereg'') is in [[Gemeente (bestjoer)|gemeente]], de haadstêd fan de [[provinsje]] [[Utert (provinsje)|Utert]] en de fjirde stêd fan [[Nederlân]] (361.924 ynwenners op 31 jannewaris 2022, boarne: CBS).
Utert is ien fan de stêden fan de [[Rânestêd]]. It is de fluchst waaksende stêd fan Nederlân.

De stêd leit sintraal yn Nederlân op in knooppunt fan dyk, spoar en wetter, dêrtroch fine der in soad beurzen en konferinsjes plak. It [[Stasjon Utert Sintraal]] is it drokste treinstasjon fan Nederlân.&lt;br&gt;
Yn de stêd húsmanje ûnder oaren de grutste [[Universiteit fan Utert|universiteit]] fan Nederlân, it haadkantoar fan de [[Nederlânske Spoarwegen]] en de [[Jierbeurs]]. Utert is ek de sit fan de Roomsk-katolike tsjerke yn Nederlân en it [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|Aartsbisdom Utert]]. Yn de stêd is der in âld-Katolike en fan in roomsk-Katolike aartsbiskop.

It is ien fan de âldste stêden fan Nederlân mei in wichtich histoarysk sintrum, mar ek mei nijmoadrige bouwurken sa as ''Hoog-Catharijne'' dêr't mieningen hiel wat negativer oer binne. Troch de [[Domtoer]], symboal fan de stêd en mei 112,32 meter de heechste tsjerketoer fan Nederlân, wurdt de stêd ek wol de '''Domstêd''' neamd.

De gemeente Utert bestiet njonken de stêd Utert ek út de kearnen [[Haarzuilens]], [[De Meern]] en [[Vleuten]].

== Namme ==
De namme fan Utert hat syn komôf fan it [[Latyn]]ske ''[[Traiectum (Utert)|Traiectum]]'', itjinge soksawat betsjutte as &quot;oerstekplak&quot;, dus in oerstekplak oer de [[Ryn]] hinne. Trajectum waard yn it [[Aldnederlânsk]] ''Trecht''. Om it fan de &quot;oare Trecht&quot;, [[Maastricht]] oan de rivier de [[Maas]], te ûnderskieden, waard it ''Uu Trecht'', dêr't ''Uu'' in ferwizing nei de ûnderrin oan de Ryn wie. Dat waard yn de [[midsiuwen]] op syn bart wer ferlatynske ta ''Ultraiectum''. Ek waard de stêd wol oantsjut as ''Traiecti Batavorum'' (Bataafske Trecht).&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20081229085936/http://www.dbnl.org/tekst/sijs002chro01%2001/sijs002chro01%2001%200010.htm {{Aut|Nicoline van der Sijs}} (2001), ''Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen'', side 100, Uitjouwerij L.J. Veen, Amsterdam/Antwerpen, ISBN 90-204-2045-3]&lt;/ref&gt;

Yn it pleatslike dialekt fan Utert wurdt de stêd ''Utreg'' neamd, en yn de multykulturele strjittetaal fan de Rânestêd as ''Utka''. By [[karnaval]] hjit de stêd tydlik ''Leemput''.

== Skiednis ==
=== Iere skiednis ===
Der is bewiis fûn dat der al bewenning wie yn de [[stientiid]] (2200 f.Kr.) en de brûnstiid]] (1800-800 f.Kr.). De werklike skiednis fan Utert set útein mei de bou fan in legerkamp (''castellum'') oan de [[Ryn]] troch de [[Romeinen]] om kikernôch [[50]] n.Kr. hinne. Keizer [[Klaudius]] besleat dat it [[Romeinske Ryk]] net fierder nei it noarden ta útwreidzje sil. Hy liet dêrom in stikmannich fersterkings by de [[Ryn]], de noardlike grins fan it Ryk, del, en sadwaande waard de ferdigeningsliny ''[[Limes Germanicus]]'' boud. De [[haadstream]] fan de Ryn gie doetiids oer de [[Kromme Ryn]] en de [[Alde Ryn]], en dy wiene dus part fan de grins. De fersterkings koene sa'n 500 romeinske soldaten hûsmanje. Njonken de fersterkings ûntstiene plakken dêr't ambachtslju, tsjinsten, hannelers en de froulju fan de soldaten harren nei wenjen setten.

Op dat hjoed-de-dei it Domplein is bouden de Romeinen it fort ''Traiectum'', op it plak dêr't de Ryn oerstutsen wurde koe. Om it jier [[200]] n.Kr. hinne waarden de houten muorren dy't om de fersterking hinne stiene ferfongen troch muorren boud mei [[dowestien]]. Oerbliuwsels dêrfan binne ûnder t Domplein fûn.

Fan de mid [[tredde iuw]] ôf foelen Germaanske stammen gauris it Romeinske gebiet yn. Fan [[275]] ôf koene de Romeinen de noardlike grins net langer mear ferdigenje en Traiectum waard efterlitten. Fan it tiidrek fan [[270]] oant [[650]] is der mar in bytsje bekend en der waard pas fanijs oer Utert sprutsen yn de [[sande iuw]], lang nei't de Romeinen fuortgien wiene. 

=== Midsiuwen ===
Letter hawwe de [[Franken]], ûnder kening [[Dagobert I]], op it stee binnen de muorren fan it âlde romeinske fort in tsjerke boud dy't troch de [[Friezen]] healwei yn de [[7e iuw]] oermastere waard. De Fryske keningen [[Aldgillis|Aldgilles]] en [[Redbad]] meitsje fan Utert harren residinsje, nei't se harren machtsgebiet yn ''Frisia Citerior'' útrweide hawwe.&lt;ref&gt;{{Aut|John Hines}}, {{Aut|Nelleke IJssennagger-van der Pluijm}} ''Frisians of the Early Middle Ages'' Boydell &amp; Brwer Ltd Woodbridge, Feriene Keninkryk&lt;/ref&gt; Nei de oermastering fan it Fryske keninkryk troch [[Karel Martel]] yn [[723]] waard de stêd fannijs troch de Franken oermastere. It stee kaam doe yn besit fan de Angelsaksyske biskop [[Willibrord]] en waard in wichtich tsjerklik sintrum mei grutte wrâldske macht. Willibrord waard troch paus [[Sergius I (paus)|Sergius I]] oansteld en kristenje de Friezen. It oanstellen fan Willibrord wurdt wol sjoen as it begjin fan de [[Prinsbisdom Utert]] en Utert waard ien fan de wichtichste kristlike sintrums yn Noardwest-Jeropa. Nei it neigean fan it justjes by de stream op lizzende hannelsplak [[Doarestêd]] om [[850]] hinne, naam Utert it hannelsbelang foar in grut part oer.  

==== Prinsbisdom ====
{{Apart|Prinsbisdom Utert}}
Nei't de Frankyske hearskers it [[Feodalisme|feodale systeem]] ynfierd hiene, krigen de Utertske biskoppen njonken de geastlike macht ek wrâldske macht. Hja krigen njonken it gebiet om Utert hinne ek grutte parten, yn dat hjoed-de-dei it easten fan Nederlân is, yn erflien. Hja krigen gauris feodale konflikten mei harren burren, de [[List fan greven fan Hollân en Seelân|greven fan Hollân]] en de [[Hartochdom Gelre|hartoggen fan Gelre]]. De [[Feluwe]] waard troch Gelre oermastere en sadwaande waard it Prinsbisdom dêrtroch yn twaen snien. It gebiet om Utert hinne waard it [[Nederstift]], de hjoeddeistige provinsje Utert, en de [[Oerstift]], it gebiet fan [[Oerisel]] en [[Drinte]] mei [[Stellingwerf]].

==== Untjouwing fan de stêd ====
[[Ofbyld:Stadsrechten Utrecht oorkonde 1122 bron Utrechts Archief.jpg|thumb|''Oarkonde fan 2 juny 1122 fan de befêstiging troch keizer Hindrik V fan de stedsrjochten dy't troch biskop Godebald  oan Utert jûn wiene'']]
Troch syn geunstige lizzing oan de Ryn waard Utert in wichtige hannelstêd. De waaksende stêd krige yn [[1122]] fan keizer [[Hindrik V fan it Hillige Roomske Ryk|Hindrik V]] fan it [[Hillige Roomske Ryk]] [[stedsrjochten]]. De [[Krûme Ryn]] rekke lykwols troch de iuwen hinne hieltyd mear ferlanne. De [[haadstream]] fan de Ryn rûn yn dy tiid al oer de [[Lek (rivier)|Lek]] as de [[Waal]]. Om Utert berikber te hâlden waard it wetter om de stêd hinne kanalisearre en der waarden grêften om en yn de stêd groeven, dy't hannel oer wetter mooglik makken. By de grêften del waarden pakhûzen mei kelders, dy't op wetterhichte boud waarden dêr't it ferhannele guod yn laden en lost wurde koe, boud. 

De biskoppen fan Utert, dy't in soad lânguod bûten de stêd yn besit hiene, koene net altyd goed mei de boargers fan Utert oerwei. Biskop Godebald damme de Krûme Ryn yn 1122 by [[Wyk by Duerstêd]] ôf om syn lânguod foar oerstreamings te beskermjen. Yn [[1127]] waard troch de Utertske gilden úteinset mei it graven fan de [[Vaartse Rijn]] dy't Utert ferbûn mei de [[Hollânske Isel]] by [[Iselstein]]. Yn [[1285]] damme de Hollânske greve [[Floaris V fan Hollân|Floaris V]] de Hollânske Isel ôf en doe waard de Vaartse Rijn ferlingd alhiel nei de Lek ta by [[Vreeswijk]] dêr't yn [[1373]] slûzen yn boud waarden.

==== Religieuze gebouwen ====
Yn de snuorje fan it Prinsbisdom waarden ferskate tsjerken en kleasters yn en om Utert hinne boud. De meast ferneamde is de Sint-Martenskatedraal, of de [[Dom fan Utert]] yn it âlde romeinske fort. Mei de bou fan it [[Gotyk|goatyske]] bouwurk waard yn [[1254]] úteinset, nei't in eardere [[Romaanske arsjitektuer|romaanske]] bouwurk troch in brân swier skansearre rekke. It [[Koer (tsjerke)|koer]] en de [[transept]] wiene ree yn [[1320]] en dêrnei waard úteinset mei de bou fan de ûntsachlike Domtoer. Yn [[1420]] wie it [[Skip (tsjerke)|skip]], it lêste part fan de tsjerke, ree. Njonken de katedraal wiene der noch fjouwer [[kapitteltsjerke]]n yn Utert: [[Sint-Salvatortsjerke (Utert)|Sint-Salvatortsjerke]] oan it Domplein dy't fan de achtste iuw datearret en yn de sechtjinde iuw sloopt waard; de [[Janstsjerke (Utert)|Janstsjerke]] fan [[1040]], de [[Pitertsjerke (Utert)|Pitertsjerke]], fan [[1039]] en de [[Marijetsjerke (Utert)|Marijetsjerke]] fan [[1090]] en sloopt yn de iere njoggentjinde iuw, dochs dêr't it kleaster noch fan oer is.  Njonken de tsjerken wiene der de [[Paulusabdij (Utert)|Paulusabdij]] en de fyftjinde iuwske [[Begynhof (Utert)|begynhof fan Sint-Nikolaas]] en in fjirtjinde iuwske [[kapittelseal]] fan de [[Dútske Oarder]].

Njonken dy gebouwen dy't allegear ta it bisdom hearde, wiene der noch fjouwer [[karspeltsjerke]]n yn de stêd: de [[Jacobitsjerke (Utert)|Jacobitsjerke]] fan de alfde iuw, dêr't it hjoeddeistige goatyske gebouw fan de fjirtjinde iuw stammet; de Buertsjerke fan de alfde iuw; de [[Nikolaitsjerke (Utert)|Nikolaitsjerke]] fan de tolfde iuw en de trettjinde iuwske Geartetsjerke, wijd oan [[Gertrudis fan Nijvel]].

=== Iermoderne tiid ===
[[Ofbyld:Traiectum - Wttecht - Utrecht (Atlas van Loon).jpg|thumb|''Kaart fan Utert troch [[Willem Blaeu]] yn 1652'']]
Yn [[1528]] ferlear de biskop syn wrâldske macht oer it Oer- en Nedersift oan de [[Hûs Habsburch|Habsburchske]] keizer [[Karel V]] fan it [[Hillige Roomske Ryk]]. Hy feriene de [[Santjin Provinsjes]] yn in [[personele uny]]. It Oerstift waard de [[Hearlikheid Oerisel]] en it Nederstift waard it [[Hearlikheid Utert]]. Dêrmei kaam dus in oan oan it Prinsbisdom Utert. De biskop hold syn geastlike macht wol, alhoewol Karel V it rjocht bemachtige en beneam de biskoppen himsels. Yn [[1559]] waard it bisdom Utert ta in [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|aartsbidom]] ferheft en Utert waard it sit fan de tsjerklike provinsje fan de Noardlike Nederlannen. De ynwenenrs fan Utert wiene net al te bliid mei de nije sitewaasje. Hoewol't se gauris spul hiene mei de biskoppen koene se harren ek net fine yn it gesach fan Karel V. Om de kontrôle oer de stêd te hâlden liet Karel V it kastiel [[Vredenburg (kastiel)|Vredenburg]] bouwe en liet dêre in grut garnizoen yn húsmanje. Krapoan fyftich jier letter waard it kastiel ôfbrutsen yn oanrin fan de [[Nederlânske Opstân]].

Yn [[1579]] waard yn Utert de [[Uny fan Utert (1579)|Uny fan Utert]] troch de sân noardlike provinsjes tekene, dêr't se besleaten meiïnoar op te arbeidzjen tsjin de Spaansk-Habsburchske oerhearsking. Dat waard sjoen as de berte fan de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]]. Yn [[1580]] waard it katolisisme yn de protestantske Republyk ferbean. Ek it Aartsbisdom Utert waard ôfskaft. De steedhâlders winne net al te wiis mei de selsstannige ynstelling fan de Utertske boargerij en brochten de stêd dêrnei mear ûnder streekrjochte kontrôle fan de Republyk, dêr't de macht fan hieltyd mear nei it dominante goa [[Greefskip Hollân|Hollân]] ta wiksele. Dat late ta in lange tiid fan ekonomyske stagnaasje en ûntjouwing fan de stêd. Yn de [[Gouden Iuw]] woeks Amsterdam Utert foarby as grutste stêd fan Nederlân. Utert bleau lykwols in bysûndere stêd yn de Republyk mei likernôch 40% fan de befolking dy't noch út katoliken bestie. Ek aadlike famyljes om utens en oare eliten hiene hûzen yn de stêd yn besit. Yn [[1696]] waard de [[Universiteit fan Utert]] oprjochte.

Yn it [[Rampjier (1672)]] foel de fersterke stêd oan de Frânsen. De Frânske ynfal waard tsjinholden justje westlik fan Utert by de [[Hollânske Wetterliny]]. Op [[1 augustus]] [[1674]] waard Utert troffen troch in swiere stoarm, mooglik in [[tornado]]. Dêrmei rekke it noch net foltôge middenskip fan de Dom fan Utert slim skeind en rekken de toer en de tsjerke faninoar skaat.

Yn [[1713]] waard de [[Frede fan Utert (1713)|Frede fan Utert]], oangeande de [[Spaanske Súksesjekriich]], tekene. Sûnt [[1723]] waard Utert it sit fan de [[Aldkatolike Tsjerke]] fan de wrâld.

=== Moderne tiid ===
[[Ofbyld:Een uitzinnige menigte verwelkomt de Canadese bevrijders in Utrecht - An ecstatic crowd in Utrecht welcomes the Canadian liberators (4502667274).jpg|thumb|''Ynwenners fiere op 7 maaie 1945 de befrijing fan Utert troch Kanadezen'' ]]
Yn de iere [[njoggentjinde iuw]] wie de rôl fan Utert as fêstingstêd útspile. De fersterkings fan de [[Nije Hollânske Wetterliny]] waarden eastlik fan de stêd ferpleatst. De muorren en de wâlen om de stêd hinne waarden ôfbrutsen. Yn [[1843]] waard it spoar tusken Amsterdam en Utert iepene. Utert waard dêrnei stadichoan it mulpunt fan de Nederlânske spoarwegen. Doe't de Yndustrialisaasje yn Nederlân lang om let op gong kaam, woeks Utert al hiel fluch in ein bûten de âlde stedswâlen. Yn [[1853]] waard it Aartsbisdom Utert troch goedkarren fan de Nederlânske oerheid fannijs troch it Fatikaan oprjochte. Utert waard fannijs it sintrum fan de Roomsk-Katolike Tsjerke yn Nederlân. Fan de 1880-er jierren ôf waarden de wiken Oudwijk, Wittevrouwen en Vogelenbuurt yn it easten, wylst Lombok yn it westen fan de stêd ûntwikkele. Nije middenklassewiken, lykas Tuindorp en Oog in Al waarden yn de 1920-er en 1930-er jierren boud. Yn dy snuorje waarden ferskate hûzen en kantoarpannenyn [[Jugendstil]]-styl boud.

Yn maaie [[1940]] waard der eastlik fan Utert slim fochten by de Dútske ynfal yn Nederlân yn de [[Twadde Wrâldkriich]]. Op [[7 maaie]] [[1945]] lutsen Britske en Kanadeeske troepen de stêd yn nei de Dútske kapitulaasje op [[5 maaie]]. 

Nei de Twadde Wrâldkriich woeks de stêd fannijs fluch mei de bou fan de wiken Overvecht, Kanaleneiland, Hoograven en Lunetten. Om [[2000]] hinne waard westlik fan de stêd oan oare kant de [[Rykswei 2]] de wyk [[Leidsche Rijn]] boud. 

It gebiet om it [[Sintraal Stasjon Utert]] hinne, en it stasjon sels, waarden, nei modernistyske ideeën yn de [[1960-er jierren]], yngeand feroare en boud yn [[Brutalisme|brutalistyske styl]]. By dy ferbouwing waarden it winkelsintrum ''Hoog Catharijne'' en muzyksintrum ''Vredenburg'' boud en waard in part fan de stedsbûtengrêft omboud ta in ferdjippe stedsautowei de ''Catharijnebaan''. Der ûntstie ferset en rebûlje tsjin de fernijing fan it sintrum foar't de lêste gebouwen foltôge waarden. Yn de iere [[21e iuw]] waard it gebiet fannijs yngeand feroare. It nije muzyksintrum ''TivoliVrednburg'' iepene yn [[2014]], dêr't de oarspronklike ''Vredenburg'' en poppoadium ''Tivoli'' yn ien gebou ûnderbocht wurde. De ''Catharijnebaan'' waard fannijs ûnder wetter set.

== Geografy ==
[[Ofbyld:Gem-Utrecht-OpenTopo.jpg|thumb|''Topografyske gemeentekaart fan Utert (2016)'']]
Utert leit sintraal yn Nederlân en yn 'e provinsje Utert. 

Ut it easten wei streamt de [[Kromme Ryn]] de stedsgrêften yn. Ut dy stedsgrêften streamt it wetter fierder nei it westen ta troch de [[Utertske Fecht]] en de [[Leienske Ryn]]. It grutste wetter dat hjoed-de-dei troch de stêd rint is it [[Amsterdam-Rynkanaal]] fan súdeast nei noardwest. In âlder kanaal is de [[Vaartse Rijn]], dy't de stêd mei de rivier de [[Lek (rivier)|Lek]] by [[Vreeswijk]] yn it suden ferbynt.

Westlik fan de stêd, oan oare kant it [[Amsterdam-Rynkanaal]] en de [[Rykswei 2|A2]] leit de foarstêdlike útwreidingswyk [[Leidsche Rijn]]. Dy wyk is de grutste [[Vinex]]-lokaasje en nijbouprojekt fan Nederlân.

=== Bestjoerlike yndieling ===
De eardere gemeente [[Vleuten-De Meern]] is sûnt 1 jannewaris 2001 part fan de gemeente Utert. Ek waard doe in part fan de gemeente [[Nieuwegein]], it [[polder]]gebiet [[Rijnenburg]], oan de gemeente Utert taheakke. Nei de anneksaasje besleat de nij keazen gemeenterie de besteande yndieling fan de wenkearnen net te feroarjen. Sa bleaune [[De Meern]], [[Vleuten]], [[Haarzuilens]] en de kearn Utert gewoan bestean as foarhinne. De grins tusken Utert en Vleuten en Utert en de Meern waard justjes ferlein oangeande de winske wykyndieling fan guon nijboubuerten.

=== Wiken ===
[[Ofbyld:Utrechtsewijken-nummering.png|thumb|''De Utertske wiken mei harren nûmering'']]
De gemeente Utert bestiet út tsien ûnderskate wiken. Foar de anneksaasje fan Vleuten-De Meern hie de stêd acht wiken. De wiken fan de gemeente Utert binne te ferlykjen mei stedsdielen yn oare stêden. De Utertskke wiken binne ûnderferparte yn ûnderwiken en dy wer yn buerten. Eltse wyk hat in wykburo of in wyktsjinstsintrum. 

Eltse wyk hat in riedskommisje foar de wyk, gearstald út gemeenteriedsleden as harren plakferfangers en eltse wyk hat ek in eigen wethâlder. Dêrnjonken bestiet der sûnt 2002 in wykrie dy't in advisearjende rôl hat en dy't bestiet út bewenners fan de oanbelangjende wyk. De Utertske wiken binne:

*01: [[Binnenstêd (Utert)|Binnenstêd]]	     
*02: [[East (Utert)|East]]	         
*03: [[Leidsche Rijn]]	
*04: [[West (Utert)|West]]	
*05: [[Overvecht]]	
*06: [[Súd (Utert)|Súd]]
*07: [[Noardeast (Utert)|Noardeast]]	
*08: [[Súdwest (Utert)|Súdwest]]	
*09: [[Noardwest (Utert)|Noardwest]]	
*10: [[Vleuten-De Meern]]	

=== Kearnen ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Kearn !! Ynwenners &lt;br&gt; &lt;small&gt;1 jannewaris 2021&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;[https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2021/31/kerncijfers-wijken-en-buurten-2021 Sintraal Buro foar de Statistyk 2021]&lt;/ref&gt;
|-
| Utert|| 308.965
|-
| [[Vleuten]] || 27.810
|-
| [[De Meern]] || 21.815
|-
| [[Haarzuilens]] || 555
|}
=== Klimaat ===
Neffens de [[klimaatklassifikaasje fan Köppen]] falt Utert yn de yndieling ''Cfb.'' (tuskenbeiden seeklimaat).&lt;ref&gt;[http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/ Aktuele wrâldkaart neffens de klimaatklassifikaasje fan Köppen], sjoen op 14 jannewaris 2013.&lt;/ref&gt;

== Befolking ==
=== Demografy ===
[[Ofbyld:AgeSexPyramid_2022_Utrecht.svg|thumb|200px|Befolkingspiramide fan Utert yn 2022]]
De gemeente Utert hat in befolking fan likernôch 360.000 ynwenners (2022). Utert hat in reedlike jonge befolking, benammen yn de âldensgroep fan 20 oant 30 jier. Dat komt troch de oanwêzigens fan de [[Universiteit fan Utert]]. Der wenje likernôch 64.000 studinten yn de stêd. Likernôch 52% fan de befolking bestiet út froulju, wylst 48% fan de befolking út manlju bestiet. 52% fan de hûshâldings bestiet út ienpersoanshûshâldings. Sa'n 29% fan de befolking fan Utert binne boaske as wenje meiïnoar. Likernôch 3% fan de befolking is skaat.&lt;ref&gt;[http://arquivo.pt/wayback/20091015030852/http://www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=278616 Gemeente Utert:''Utrechts onderzoek en cijfers''] Wayback Machine oproppen op 15 oktober 2010&lt;/ref&gt;

Fan 63% fan de Utertsken binne beide âlden fan Nederlânsk komôf. Likernôch 12% fan de befolking bestiet út minsken mei in bûtenlânsk komôf út [[Westerske lannen]], wylst 24% fan de befolking op syn minst ien âlden dy't net fan westersk komôf is. Dêrfan komt 9% út [[Marokko]], 4% út [[Turije]], 3% út [[Suriname]] en de [[Nederlânske Antillen]] en goed 8% út oare lannen. De wiken [[Kanaleneiland]] (83%) en [[Overvecht]] (60%) hawwe in heech persintaazje minsken mei in migraasje-eftergrûn. Lykas yn oare grutte stêden hat Utert te krijen mei sosio-ekonomyske problemen. Sa'n 38% fan de befolking hat in minimumlean of is ôfhinklik fan de sosjale bystân (17% fan alle hûshâldings). Wiken lykas Kanaleneiland, Overvecht en Hoograven besteane benammen út heechbou en binne bekend as wiken mei in hegere earmoede en kriminaliteit.&lt;ref&gt;[http://arquivo.pt/wayback/20091015030852/http://www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=278616 Gemeente Utert:''Utrechts onderzoek en cijfers''] Wayback Machine oproppen op 15 oktober 2010&lt;/ref&gt;

=== Religy ===
Utert is sûnt de achtste iuw it religieuze sintrum fan it gebiet fan it hjoeddeistige Nederlân. Hjoed-de-dei it is it sit fan de aartsbiskop fan it [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|Aartsbisdom Utert]]. De tsjerkeprovinsje beslacht it gânse [[Keninkryk fan de Nederlannen]].

Utert is ek it sit fan de aartsbiskop fan de [[Aldkatolike Tskerke]] en de lokaasje fan de kantoaren fan de [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân]].

De befolking fan Utert bestiet út: 61% net tsjerklik, 28% [[Kristen|kristenen]], 9,9% [[moslims]] en 0,8% [[hindoes]].&lt;ref&gt;[https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2014/40/kerkelijkheid-en-kerkbezoek-2010-2013 CBS: ''Kerkelijkheid en kerkbezoek'']&lt;/ref&gt;

=== Befolkingsûntjouwing ===
Yn de neikommende tabel stiet de befolkingsûntjouwing fan Utert te lêzen. De befolkingsifers fan foar de njoggentjinde iuw binne rûsd, en de sifers wurde fierder werom yn 'e tiid minder krekt. De sifers fan de njoggentjinde iuw komme fan folkstellingen, de nijere ynformaasje komt út it befolkingsregister.&lt;ref&gt;De sifers foar 1623, útsein 1525 en 1600, komme út it ''Jaarboek Oud-Utrecht'', 1995, siden 53-85; de sifers fan 1525, 1600, 1650 oant 1890 en 1970 komme út ''Een paradijs vol weelde, geschiedenis van de stad Utrecht'', 2000, siden 249; de sifers fan 1900 oant 1960 komme út ''2000 jaar Utrecht'', Utrecht/Antwerpen, 1969, side 215; it befolkingstal fan 1980 komt út it  ''Jaarboek Oud-Utrecht'', 1981; de sifers nei 1980 komme fan it [http://statline.cbs.nl/ CBS]&lt;/ref&gt;

{|
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1200]] || align=&quot;right&quot; | 3000
|-----
| [[1300]] || align=&quot;right&quot; | 5500
|-----
| [[1400]] || align=&quot;right&quot; | 13 000
|-----
| [[1481]] || align=&quot;right&quot; | 20 000
|-----
| [[1525]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1577]] || align=&quot;right&quot; | 27 500
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1600]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1623]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1650]] || align=&quot;right&quot; | 31 000
|-----
| [[1670]] || align=&quot;right&quot; | 33 500
|-----
| [[1700]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1730]] || align=&quot;right&quot; | 33 000
|-----
| [[1748]] || align=&quot;right&quot; | 25 000
|-----
| [[1775]] || align=&quot;right&quot; | 29 000
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1800]] || align=&quot;right&quot; | 33 000
|-----
| [[1809]] || align=&quot;right&quot; | 35 000
|-----
| [[1815]] || align=&quot;right&quot; | 33 663&lt;ref name=&quot;Atlas&quot;&gt;''Werkgroep kadastrale atlas provincie Utrecht (2000) Kadastrale Atlas provincie Utrecht 6. Utrecht in 1832. Grondgebruik en eigendom''. Laren: Printerij Van Wijland B.V.&lt;/ref&gt;
|-----
| [[1822]] || align=&quot;right&quot; | 35 000
|-----
| [[1832]] || align=&quot;right&quot; | 43 000
|-----
| [[1850]] || align=&quot;right&quot; | 47 000
|-----
| [[1860]] || align=&quot;right&quot; | 52 000
|-----
| [[1870]] || align=&quot;right&quot; | 57 000
|-----
| [[1880]] || align=&quot;right&quot; | 68 000
|-----
| [[1890]] || align=&quot;right&quot; | 81 000
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jan 1900 || align=&quot;right&quot; | 102 086
|-----
| 1 jan 1910 || align=&quot;right&quot; | 119 006
|-----
| 1 jan 1920 || align=&quot;right&quot; | 138 334
|-----
| 1 jan 1930 || align=&quot;right&quot; | 153 208
|-----
| 1 jan 1940 || align=&quot;right&quot; | 165 029
|-----
| 1 jan. 1950 || align=&quot;right&quot; | 193 190
|-----
| 1 jan 1960 || align=&quot;right&quot; | 254 186
|-----
| 1970 || align=&quot;right&quot; | 279 000
|-----
| 1 jan 1980 || align=&quot;right&quot; | 236 208
|-----
| 1 jan 1990 || align=&quot;right&quot; | 230 676
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jannewaris 2000 || align=&quot;right&quot; | 233 667
|-----
| 1 jan 2001 || align=&quot;right&quot; | 256 420
|-----
| 1 jan 2002 || align=&quot;right&quot; | 260 625
|-----
| 1 jan 2003 || align=&quot;right&quot; | 265 151
|-----
| 1 jan 2004 || align=&quot;right&quot; | 270 244
|-----
| 1 jan 2005 || align=&quot;right&quot; | 275 258
|-----
| 1 jan 2006 || align=&quot;right&quot; | 280 949
|-----
| 1 jan 2007 || align=&quot;right&quot; | 288 401
|-----
| 1 jan 2008 || align=&quot;right&quot; | 294 737
|-----
| 1 jan 2009 || align=&quot;right&quot; | 299 891
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jannewaris 2010 || align=&quot;right&quot; | 307.124
|-----
| 1 jan 2011 || align=&quot;right&quot; | 311.405
|-----
| 1 jan 2012 || align=&quot;right&quot; | 316.277
|-----
| 1 jan 2013 || align=&quot;right&quot; | 321.989
|-----
| 1 jan 2014 || align=&quot;right&quot; | 328.577
|-----
| 1 jan 2015 || align=&quot;right&quot; | 334.139
|-----
| 1 jan 2016 || align=&quot;right&quot; | 338.949
|-----
| 1 jan 2017 || align=&quot;right&quot; | 343.134
|-----
| 1 jan 2018 || align=&quot;right&quot; | 348.065
|-----
| 1 jan 2019 || align=&quot;right&quot; | 352.795
|-----
|}
|}

=== Agglomeraasje ===
De [[Agglomeraasje Utert]] foarmet it eastlike part fan de Noardwjuk fan de [[Rânestêd]]. Der bestiet net folle dúdlikens oer de krekte oantsjutting fan wat by de Agglomeraasje Utert heart. De lytsere agglomeraasje bestiet út oan ienwei troch bebouwing, dus plakken dy't tsjin de stêd Utert fêst woeksen binne. Dat binne [[Nieuwegein]], [[Iselstein]] en [[Maarssen]]. Meiïnoar telle dy likernôch 420.000 ynwenners. &lt;br&gt;
De agglomeraasje as stedsgewest yn rommere sin bestiet njonken dy plakken ek út de gemeenten [[De Bilt (gemeente)|De Bilt]] (allinnich de plakken [[De Bilt (doarp)|De Bilt]], [[Bilthoven]] en [[Groenekan]]), [[Seist]], [[Bunnik (gemeente)|Bunnik]], [[Houten]], it plak [[Driebergen-Rijsenburg]] yn de gemeente [[Utertske Heuvelrêch (gemeente)|Utertske Heuvelrêch]] en de stêd [[Fianen]] yn de gemeente [[Fiifhearelannen (gemeente)|Fiifhearelannen]]. Dy plakken foarmje de eardere [[plusregio]] [[Bestjoer Regio Utert]] (BRU). Meiïnoar telle dy goed 640.000 ynwenners. &lt;br&gt;
Yn grutste sin fan de agglomeraasje ,kinne de fierder ôf lizzende plakke lykas [[Woerden]], [[Breukelen]], [[Doarn]] en [[Culemborg]] dêrby belutsen wurde, en dan telt de regio wol 820.000 ynwenners.

==Eveneminten==
Sûnt [[1981]] fynt elts jier yn [[septimber]] en/of [[oktober]] yn Utert it [[Nederlânsk Filmfestival]] plak, foarhinne bekend as de Nederlanske Filmdagen.

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
}}

{{Koördinaten|52_05_20_N_05_06_56_E_type:city(746000)_region:NL|52° 5′ NB, 5° 6′ EL}}

{{GemeentenUtert}}
[[Kategory:Utert (gemeente)| ]]
[[Kategory:Plak yn Utert (gemeente)]]
[[Kategory:Nederlânske provinsjehaadstêd]]
[[Kategory:Gemeente yn Utert]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1122]]</text>
      <sha1>k8ozroty31xwaerri3rdj3aqyt16ym6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085045</id>
      <parentid>1085044</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T14:59:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>/* Agglomeraasje */ sa</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29252" xml:space="preserve">{{Wurk}}
{{Ynfoboks gemeente
| namme                       = Utert &lt;br&gt; &lt;small&gt;''Utrecht''&lt;/small&gt;
| ôfbyld                      = [[Ofbyld:Buurkerk_en_Domtoren.jpg|300px|border]]&lt;br&gt;[[Ofbyld:Sol_Lumen.jpg|300px|border]] &lt;br&gt;[[Ofbyld:Utrecht_Altstadt_14.jpg|149px|border]][[Ofbyld:Utrecht_Altstadt_07.jpg|149px|border]] ''Ofbylden fan it sintrum fan Utert mei de Domtsjerke en -toer''
| flagge                      = [[Ofbyld:Flag_of_Utrecht_city.svg|border|125px]]
| wapen                       = [[Ofbyld:Utrecht_gemeente_wapen.svg|80px]] 
| lokaasje                    = [[Ofbyld:NL_-_locator_map_municipality_code_GM0344_(2016).png|300px]] 
| lân                         = {{Flagge NL}} [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[File:Utrecht_(province)-Flag.svg|border|20px]] [[Utert (provinsje)|Utert]]
| bestjoerlike ienheid 2      = koördinaten
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{Koördinaten yn tekst|52_05_20_N_05_06_56_E_type:city(746000)_region:NL|52° 5′ NB, 5° 6′ EL}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| boargemaster                = [[Sharon Dijksma]] ([[Partij fan de Arbeid|PfdA]])
| haadplak                    = Utert
| grutste plak                = Utert
| ynwennertal                 = 361.924 &lt;small&gt;(31 jannewaris 2022)&lt;/small&gt;
| befolkingstichtens          = 3.857 / [[km²]]
| oerflak                     = 99,21  km²
| wêrfan lân                  = 93,83 km²
| wêrfan wetter               = 5,38 km²
| tal stêden                  = 1
| tal doarpen                 = 3
| ferkearsieren               = [[Ofbyld:NL-A2.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A12.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A27.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A28.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NLD-N230.svg|30px|border]]  
| oprjochte                   = [[2 juny]] [[1122]]
| perioade 1                  = 
| namme perioade 1            = 
| perioade 2                  = 
| namme perioade 2            = 
| perioade 3                  = 
| namme perioade 3            = 
| perioade 4                  = 
| namme perioade 4            = 
| perioade 5                  = 
| namme perioade 5            = 
| opheft                      = 
| opgien yn                   = 
| no part fan                 = 
| netnûmer                    = 030 
| postkoades                  = 3450-3455, 3546 (wyk Vleuten-De Meern), 3500-3585
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| webside                     = [http://www.utrecht.nl/ www.utrecht.nl]
}}
[[Ofbyld:Domtoren vanaf de Stadhuisbrug.JPG|thumb|Sicht op de Domtoer fan de Stedhûsbrêge]]
'''Utert'''&lt;ref&gt;{{Frysk Hânwurdboek|2212}}&lt;/ref&gt; ([[Nederlânsk]] en offisjeel: ''Utrecht'', yn it pleatslike dialekt: ''Utreg'' of ''Utereg'') is in [[Gemeente (bestjoer)|gemeente]], de haadstêd fan de [[provinsje]] [[Utert (provinsje)|Utert]] en de fjirde stêd fan [[Nederlân]] (361.924 ynwenners op 31 jannewaris 2022, boarne: CBS).
Utert is ien fan de stêden fan de [[Rânestêd]]. It is de fluchst waaksende stêd fan Nederlân.

De stêd leit sintraal yn Nederlân op in knooppunt fan dyk, spoar en wetter, dêrtroch fine der in soad beurzen en konferinsjes plak. It [[Stasjon Utert Sintraal]] is it drokste treinstasjon fan Nederlân.&lt;br&gt;
Yn de stêd húsmanje ûnder oaren de grutste [[Universiteit fan Utert|universiteit]] fan Nederlân, it haadkantoar fan de [[Nederlânske Spoarwegen]] en de [[Jierbeurs]]. Utert is ek de sit fan de Roomsk-katolike tsjerke yn Nederlân en it [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|Aartsbisdom Utert]]. Yn de stêd is der in âld-Katolike en fan in roomsk-Katolike aartsbiskop.

It is ien fan de âldste stêden fan Nederlân mei in wichtich histoarysk sintrum, mar ek mei nijmoadrige bouwurken sa as ''Hoog-Catharijne'' dêr't mieningen hiel wat negativer oer binne. Troch de [[Domtoer]], symboal fan de stêd en mei 112,32 meter de heechste tsjerketoer fan Nederlân, wurdt de stêd ek wol de '''Domstêd''' neamd.

De gemeente Utert bestiet njonken de stêd Utert ek út de kearnen [[Haarzuilens]], [[De Meern]] en [[Vleuten]].

== Namme ==
De namme fan Utert hat syn komôf fan it [[Latyn]]ske ''[[Traiectum (Utert)|Traiectum]]'', itjinge soksawat betsjutte as &quot;oerstekplak&quot;, dus in oerstekplak oer de [[Ryn]] hinne. Trajectum waard yn it [[Aldnederlânsk]] ''Trecht''. Om it fan de &quot;oare Trecht&quot;, [[Maastricht]] oan de rivier de [[Maas]], te ûnderskieden, waard it ''Uu Trecht'', dêr't ''Uu'' in ferwizing nei de ûnderrin oan de Ryn wie. Dat waard yn de [[midsiuwen]] op syn bart wer ferlatynske ta ''Ultraiectum''. Ek waard de stêd wol oantsjut as ''Traiecti Batavorum'' (Bataafske Trecht).&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20081229085936/http://www.dbnl.org/tekst/sijs002chro01%2001/sijs002chro01%2001%200010.htm {{Aut|Nicoline van der Sijs}} (2001), ''Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen'', side 100, Uitjouwerij L.J. Veen, Amsterdam/Antwerpen, ISBN 90-204-2045-3]&lt;/ref&gt;

Yn it pleatslike dialekt fan Utert wurdt de stêd ''Utreg'' neamd, en yn de multykulturele strjittetaal fan de Rânestêd as ''Utka''. By [[karnaval]] hjit de stêd tydlik ''Leemput''.

== Skiednis ==
=== Iere skiednis ===
Der is bewiis fûn dat der al bewenning wie yn de [[stientiid]] (2200 f.Kr.) en de brûnstiid]] (1800-800 f.Kr.). De werklike skiednis fan Utert set útein mei de bou fan in legerkamp (''castellum'') oan de [[Ryn]] troch de [[Romeinen]] om kikernôch [[50]] n.Kr. hinne. Keizer [[Klaudius]] besleat dat it [[Romeinske Ryk]] net fierder nei it noarden ta útwreidzje sil. Hy liet dêrom in stikmannich fersterkings by de [[Ryn]], de noardlike grins fan it Ryk, del, en sadwaande waard de ferdigeningsliny ''[[Limes Germanicus]]'' boud. De [[haadstream]] fan de Ryn gie doetiids oer de [[Kromme Ryn]] en de [[Alde Ryn]], en dy wiene dus part fan de grins. De fersterkings koene sa'n 500 romeinske soldaten hûsmanje. Njonken de fersterkings ûntstiene plakken dêr't ambachtslju, tsjinsten, hannelers en de froulju fan de soldaten harren nei wenjen setten.

Op dat hjoed-de-dei it Domplein is bouden de Romeinen it fort ''Traiectum'', op it plak dêr't de Ryn oerstutsen wurde koe. Om it jier [[200]] n.Kr. hinne waarden de houten muorren dy't om de fersterking hinne stiene ferfongen troch muorren boud mei [[dowestien]]. Oerbliuwsels dêrfan binne ûnder t Domplein fûn.

Fan de mid [[tredde iuw]] ôf foelen Germaanske stammen gauris it Romeinske gebiet yn. Fan [[275]] ôf koene de Romeinen de noardlike grins net langer mear ferdigenje en Traiectum waard efterlitten. Fan it tiidrek fan [[270]] oant [[650]] is der mar in bytsje bekend en der waard pas fanijs oer Utert sprutsen yn de [[sande iuw]], lang nei't de Romeinen fuortgien wiene. 

=== Midsiuwen ===
Letter hawwe de [[Franken]], ûnder kening [[Dagobert I]], op it stee binnen de muorren fan it âlde romeinske fort in tsjerke boud dy't troch de [[Friezen]] healwei yn de [[7e iuw]] oermastere waard. De Fryske keningen [[Aldgillis|Aldgilles]] en [[Redbad]] meitsje fan Utert harren residinsje, nei't se harren machtsgebiet yn ''Frisia Citerior'' útrweide hawwe.&lt;ref&gt;{{Aut|John Hines}}, {{Aut|Nelleke IJssennagger-van der Pluijm}} ''Frisians of the Early Middle Ages'' Boydell &amp; Brwer Ltd Woodbridge, Feriene Keninkryk&lt;/ref&gt; Nei de oermastering fan it Fryske keninkryk troch [[Karel Martel]] yn [[723]] waard de stêd fannijs troch de Franken oermastere. It stee kaam doe yn besit fan de Angelsaksyske biskop [[Willibrord]] en waard in wichtich tsjerklik sintrum mei grutte wrâldske macht. Willibrord waard troch paus [[Sergius I (paus)|Sergius I]] oansteld en kristenje de Friezen. It oanstellen fan Willibrord wurdt wol sjoen as it begjin fan de [[Prinsbisdom Utert]] en Utert waard ien fan de wichtichste kristlike sintrums yn Noardwest-Jeropa. Nei it neigean fan it justjes by de stream op lizzende hannelsplak [[Doarestêd]] om [[850]] hinne, naam Utert it hannelsbelang foar in grut part oer.  

==== Prinsbisdom ====
{{Apart|Prinsbisdom Utert}}
Nei't de Frankyske hearskers it [[Feodalisme|feodale systeem]] ynfierd hiene, krigen de Utertske biskoppen njonken de geastlike macht ek wrâldske macht. Hja krigen njonken it gebiet om Utert hinne ek grutte parten, yn dat hjoed-de-dei it easten fan Nederlân is, yn erflien. Hja krigen gauris feodale konflikten mei harren burren, de [[List fan greven fan Hollân en Seelân|greven fan Hollân]] en de [[Hartochdom Gelre|hartoggen fan Gelre]]. De [[Feluwe]] waard troch Gelre oermastere en sadwaande waard it Prinsbisdom dêrtroch yn twaen snien. It gebiet om Utert hinne waard it [[Nederstift]], de hjoeddeistige provinsje Utert, en de [[Oerstift]], it gebiet fan [[Oerisel]] en [[Drinte]] mei [[Stellingwerf]].

==== Untjouwing fan de stêd ====
[[Ofbyld:Stadsrechten Utrecht oorkonde 1122 bron Utrechts Archief.jpg|thumb|''Oarkonde fan 2 juny 1122 fan de befêstiging troch keizer Hindrik V fan de stedsrjochten dy't troch biskop Godebald  oan Utert jûn wiene'']]
Troch syn geunstige lizzing oan de Ryn waard Utert in wichtige hannelstêd. De waaksende stêd krige yn [[1122]] fan keizer [[Hindrik V fan it Hillige Roomske Ryk|Hindrik V]] fan it [[Hillige Roomske Ryk]] [[stedsrjochten]]. De [[Krûme Ryn]] rekke lykwols troch de iuwen hinne hieltyd mear ferlanne. De [[haadstream]] fan de Ryn rûn yn dy tiid al oer de [[Lek (rivier)|Lek]] as de [[Waal]]. Om Utert berikber te hâlden waard it wetter om de stêd hinne kanalisearre en der waarden grêften om en yn de stêd groeven, dy't hannel oer wetter mooglik makken. By de grêften del waarden pakhûzen mei kelders, dy't op wetterhichte boud waarden dêr't it ferhannele guod yn laden en lost wurde koe, boud. 

De biskoppen fan Utert, dy't in soad lânguod bûten de stêd yn besit hiene, koene net altyd goed mei de boargers fan Utert oerwei. Biskop Godebald damme de Krûme Ryn yn 1122 by [[Wyk by Duerstêd]] ôf om syn lânguod foar oerstreamings te beskermjen. Yn [[1127]] waard troch de Utertske gilden úteinset mei it graven fan de [[Vaartse Rijn]] dy't Utert ferbûn mei de [[Hollânske Isel]] by [[Iselstein]]. Yn [[1285]] damme de Hollânske greve [[Floaris V fan Hollân|Floaris V]] de Hollânske Isel ôf en doe waard de Vaartse Rijn ferlingd alhiel nei de Lek ta by [[Vreeswijk]] dêr't yn [[1373]] slûzen yn boud waarden.

==== Religieuze gebouwen ====
Yn de snuorje fan it Prinsbisdom waarden ferskate tsjerken en kleasters yn en om Utert hinne boud. De meast ferneamde is de Sint-Martenskatedraal, of de [[Dom fan Utert]] yn it âlde romeinske fort. Mei de bou fan it [[Gotyk|goatyske]] bouwurk waard yn [[1254]] úteinset, nei't in eardere [[Romaanske arsjitektuer|romaanske]] bouwurk troch in brân swier skansearre rekke. It [[Koer (tsjerke)|koer]] en de [[transept]] wiene ree yn [[1320]] en dêrnei waard úteinset mei de bou fan de ûntsachlike Domtoer. Yn [[1420]] wie it [[Skip (tsjerke)|skip]], it lêste part fan de tsjerke, ree. Njonken de katedraal wiene der noch fjouwer [[kapitteltsjerke]]n yn Utert: [[Sint-Salvatortsjerke (Utert)|Sint-Salvatortsjerke]] oan it Domplein dy't fan de achtste iuw datearret en yn de sechtjinde iuw sloopt waard; de [[Janstsjerke (Utert)|Janstsjerke]] fan [[1040]], de [[Pitertsjerke (Utert)|Pitertsjerke]], fan [[1039]] en de [[Marijetsjerke (Utert)|Marijetsjerke]] fan [[1090]] en sloopt yn de iere njoggentjinde iuw, dochs dêr't it kleaster noch fan oer is.  Njonken de tsjerken wiene der de [[Paulusabdij (Utert)|Paulusabdij]] en de fyftjinde iuwske [[Begynhof (Utert)|begynhof fan Sint-Nikolaas]] en in fjirtjinde iuwske [[kapittelseal]] fan de [[Dútske Oarder]].

Njonken dy gebouwen dy't allegear ta it bisdom hearde, wiene der noch fjouwer [[karspeltsjerke]]n yn de stêd: de [[Jacobitsjerke (Utert)|Jacobitsjerke]] fan de alfde iuw, dêr't it hjoeddeistige goatyske gebouw fan de fjirtjinde iuw stammet; de Buertsjerke fan de alfde iuw; de [[Nikolaitsjerke (Utert)|Nikolaitsjerke]] fan de tolfde iuw en de trettjinde iuwske Geartetsjerke, wijd oan [[Gertrudis fan Nijvel]].

=== Iermoderne tiid ===
[[Ofbyld:Traiectum - Wttecht - Utrecht (Atlas van Loon).jpg|thumb|''Kaart fan Utert troch [[Willem Blaeu]] yn 1652'']]
Yn [[1528]] ferlear de biskop syn wrâldske macht oer it Oer- en Nedersift oan de [[Hûs Habsburch|Habsburchske]] keizer [[Karel V]] fan it [[Hillige Roomske Ryk]]. Hy feriene de [[Santjin Provinsjes]] yn in [[personele uny]]. It Oerstift waard de [[Hearlikheid Oerisel]] en it Nederstift waard it [[Hearlikheid Utert]]. Dêrmei kaam dus in oan oan it Prinsbisdom Utert. De biskop hold syn geastlike macht wol, alhoewol Karel V it rjocht bemachtige en beneam de biskoppen himsels. Yn [[1559]] waard it bisdom Utert ta in [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|aartsbidom]] ferheft en Utert waard it sit fan de tsjerklike provinsje fan de Noardlike Nederlannen. De ynwenenrs fan Utert wiene net al te bliid mei de nije sitewaasje. Hoewol't se gauris spul hiene mei de biskoppen koene se harren ek net fine yn it gesach fan Karel V. Om de kontrôle oer de stêd te hâlden liet Karel V it kastiel [[Vredenburg (kastiel)|Vredenburg]] bouwe en liet dêre in grut garnizoen yn húsmanje. Krapoan fyftich jier letter waard it kastiel ôfbrutsen yn oanrin fan de [[Nederlânske Opstân]].

Yn [[1579]] waard yn Utert de [[Uny fan Utert (1579)|Uny fan Utert]] troch de sân noardlike provinsjes tekene, dêr't se besleaten meiïnoar op te arbeidzjen tsjin de Spaansk-Habsburchske oerhearsking. Dat waard sjoen as de berte fan de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]]. Yn [[1580]] waard it katolisisme yn de protestantske Republyk ferbean. Ek it Aartsbisdom Utert waard ôfskaft. De steedhâlders winne net al te wiis mei de selsstannige ynstelling fan de Utertske boargerij en brochten de stêd dêrnei mear ûnder streekrjochte kontrôle fan de Republyk, dêr't de macht fan hieltyd mear nei it dominante goa [[Greefskip Hollân|Hollân]] ta wiksele. Dat late ta in lange tiid fan ekonomyske stagnaasje en ûntjouwing fan de stêd. Yn de [[Gouden Iuw]] woeks Amsterdam Utert foarby as grutste stêd fan Nederlân. Utert bleau lykwols in bysûndere stêd yn de Republyk mei likernôch 40% fan de befolking dy't noch út katoliken bestie. Ek aadlike famyljes om utens en oare eliten hiene hûzen yn de stêd yn besit. Yn [[1696]] waard de [[Universiteit fan Utert]] oprjochte.

Yn it [[Rampjier (1672)]] foel de fersterke stêd oan de Frânsen. De Frânske ynfal waard tsjinholden justje westlik fan Utert by de [[Hollânske Wetterliny]]. Op [[1 augustus]] [[1674]] waard Utert troffen troch in swiere stoarm, mooglik in [[tornado]]. Dêrmei rekke it noch net foltôge middenskip fan de Dom fan Utert slim skeind en rekken de toer en de tsjerke faninoar skaat.

Yn [[1713]] waard de [[Frede fan Utert (1713)|Frede fan Utert]], oangeande de [[Spaanske Súksesjekriich]], tekene. Sûnt [[1723]] waard Utert it sit fan de [[Aldkatolike Tsjerke]] fan de wrâld.

=== Moderne tiid ===
[[Ofbyld:Een uitzinnige menigte verwelkomt de Canadese bevrijders in Utrecht - An ecstatic crowd in Utrecht welcomes the Canadian liberators (4502667274).jpg|thumb|''Ynwenners fiere op 7 maaie 1945 de befrijing fan Utert troch Kanadezen'' ]]
Yn de iere [[njoggentjinde iuw]] wie de rôl fan Utert as fêstingstêd útspile. De fersterkings fan de [[Nije Hollânske Wetterliny]] waarden eastlik fan de stêd ferpleatst. De muorren en de wâlen om de stêd hinne waarden ôfbrutsen. Yn [[1843]] waard it spoar tusken Amsterdam en Utert iepene. Utert waard dêrnei stadichoan it mulpunt fan de Nederlânske spoarwegen. Doe't de Yndustrialisaasje yn Nederlân lang om let op gong kaam, woeks Utert al hiel fluch in ein bûten de âlde stedswâlen. Yn [[1853]] waard it Aartsbisdom Utert troch goedkarren fan de Nederlânske oerheid fannijs troch it Fatikaan oprjochte. Utert waard fannijs it sintrum fan de Roomsk-Katolike Tsjerke yn Nederlân. Fan de 1880-er jierren ôf waarden de wiken Oudwijk, Wittevrouwen en Vogelenbuurt yn it easten, wylst Lombok yn it westen fan de stêd ûntwikkele. Nije middenklassewiken, lykas Tuindorp en Oog in Al waarden yn de 1920-er en 1930-er jierren boud. Yn dy snuorje waarden ferskate hûzen en kantoarpannenyn [[Jugendstil]]-styl boud.

Yn maaie [[1940]] waard der eastlik fan Utert slim fochten by de Dútske ynfal yn Nederlân yn de [[Twadde Wrâldkriich]]. Op [[7 maaie]] [[1945]] lutsen Britske en Kanadeeske troepen de stêd yn nei de Dútske kapitulaasje op [[5 maaie]]. 

Nei de Twadde Wrâldkriich woeks de stêd fannijs fluch mei de bou fan de wiken Overvecht, Kanaleneiland, Hoograven en Lunetten. Om [[2000]] hinne waard westlik fan de stêd oan oare kant de [[Rykswei 2]] de wyk [[Leidsche Rijn]] boud. 

It gebiet om it [[Sintraal Stasjon Utert]] hinne, en it stasjon sels, waarden, nei modernistyske ideeën yn de [[1960-er jierren]], yngeand feroare en boud yn [[Brutalisme|brutalistyske styl]]. By dy ferbouwing waarden it winkelsintrum ''Hoog Catharijne'' en muzyksintrum ''Vredenburg'' boud en waard in part fan de stedsbûtengrêft omboud ta in ferdjippe stedsautowei de ''Catharijnebaan''. Der ûntstie ferset en rebûlje tsjin de fernijing fan it sintrum foar't de lêste gebouwen foltôge waarden. Yn de iere [[21e iuw]] waard it gebiet fannijs yngeand feroare. It nije muzyksintrum ''TivoliVrednburg'' iepene yn [[2014]], dêr't de oarspronklike ''Vredenburg'' en poppoadium ''Tivoli'' yn ien gebou ûnderbocht wurde. De ''Catharijnebaan'' waard fannijs ûnder wetter set.

== Geografy ==
[[Ofbyld:Gem-Utrecht-OpenTopo.jpg|thumb|''Topografyske gemeentekaart fan Utert (2016)'']]
Utert leit sintraal yn Nederlân en yn 'e provinsje Utert. 

Ut it easten wei streamt de [[Kromme Ryn]] de stedsgrêften yn. Ut dy stedsgrêften streamt it wetter fierder nei it westen ta troch de [[Utertske Fecht]] en de [[Leienske Ryn]]. It grutste wetter dat hjoed-de-dei troch de stêd rint is it [[Amsterdam-Rynkanaal]] fan súdeast nei noardwest. In âlder kanaal is de [[Vaartse Rijn]], dy't de stêd mei de rivier de [[Lek (rivier)|Lek]] by [[Vreeswijk]] yn it suden ferbynt.

Westlik fan de stêd, oan oare kant it [[Amsterdam-Rynkanaal]] en de [[Rykswei 2|A2]] leit de foarstêdlike útwreidingswyk [[Leidsche Rijn]]. Dy wyk is de grutste [[Vinex]]-lokaasje en nijbouprojekt fan Nederlân.

=== Bestjoerlike yndieling ===
De eardere gemeente [[Vleuten-De Meern]] is sûnt 1 jannewaris 2001 part fan de gemeente Utert. Ek waard doe in part fan de gemeente [[Nieuwegein]], it [[polder]]gebiet [[Rijnenburg]], oan de gemeente Utert taheakke. Nei de anneksaasje besleat de nij keazen gemeenterie de besteande yndieling fan de wenkearnen net te feroarjen. Sa bleaune [[De Meern]], [[Vleuten]], [[Haarzuilens]] en de kearn Utert gewoan bestean as foarhinne. De grins tusken Utert en Vleuten en Utert en de Meern waard justjes ferlein oangeande de winske wykyndieling fan guon nijboubuerten.

=== Wiken ===
[[Ofbyld:Utrechtsewijken-nummering.png|thumb|''De Utertske wiken mei harren nûmering'']]
De gemeente Utert bestiet út tsien ûnderskate wiken. Foar de anneksaasje fan Vleuten-De Meern hie de stêd acht wiken. De wiken fan de gemeente Utert binne te ferlykjen mei stedsdielen yn oare stêden. De Utertskke wiken binne ûnderferparte yn ûnderwiken en dy wer yn buerten. Eltse wyk hat in wykburo of in wyktsjinstsintrum. 

Eltse wyk hat in riedskommisje foar de wyk, gearstald út gemeenteriedsleden as harren plakferfangers en eltse wyk hat ek in eigen wethâlder. Dêrnjonken bestiet der sûnt 2002 in wykrie dy't in advisearjende rôl hat en dy't bestiet út bewenners fan de oanbelangjende wyk. De Utertske wiken binne:

*01: [[Binnenstêd (Utert)|Binnenstêd]]	     
*02: [[East (Utert)|East]]	         
*03: [[Leidsche Rijn]]	
*04: [[West (Utert)|West]]	
*05: [[Overvecht]]	
*06: [[Súd (Utert)|Súd]]
*07: [[Noardeast (Utert)|Noardeast]]	
*08: [[Súdwest (Utert)|Súdwest]]	
*09: [[Noardwest (Utert)|Noardwest]]	
*10: [[Vleuten-De Meern]]	

=== Kearnen ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Kearn !! Ynwenners &lt;br&gt; &lt;small&gt;1 jannewaris 2021&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;[https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2021/31/kerncijfers-wijken-en-buurten-2021 Sintraal Buro foar de Statistyk 2021]&lt;/ref&gt;
|-
| Utert|| 308.965
|-
| [[Vleuten]] || 27.810
|-
| [[De Meern]] || 21.815
|-
| [[Haarzuilens]] || 555
|}
=== Klimaat ===
Neffens de [[klimaatklassifikaasje fan Köppen]] falt Utert yn de yndieling ''Cfb.'' (tuskenbeiden seeklimaat).&lt;ref&gt;[http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/ Aktuele wrâldkaart neffens de klimaatklassifikaasje fan Köppen], sjoen op 14 jannewaris 2013.&lt;/ref&gt;

== Befolking ==
=== Demografy ===
[[Ofbyld:AgeSexPyramid_2022_Utrecht.svg|thumb|200px|Befolkingspiramide fan Utert yn 2022]]
De gemeente Utert hat in befolking fan likernôch 360.000 ynwenners (2022). Utert hat in reedlike jonge befolking, benammen yn de âldensgroep fan 20 oant 30 jier. Dat komt troch de oanwêzigens fan de [[Universiteit fan Utert]]. Der wenje likernôch 64.000 studinten yn de stêd. Likernôch 52% fan de befolking bestiet út froulju, wylst 48% fan de befolking út manlju bestiet. 52% fan de hûshâldings bestiet út ienpersoanshûshâldings. Sa'n 29% fan de befolking fan Utert binne boaske as wenje meiïnoar. Likernôch 3% fan de befolking is skaat.&lt;ref&gt;[http://arquivo.pt/wayback/20091015030852/http://www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=278616 Gemeente Utert:''Utrechts onderzoek en cijfers''] Wayback Machine oproppen op 15 oktober 2010&lt;/ref&gt;

Fan 63% fan de Utertsken binne beide âlden fan Nederlânsk komôf. Likernôch 12% fan de befolking bestiet út minsken mei in bûtenlânsk komôf út [[Westerske lannen]], wylst 24% fan de befolking op syn minst ien âlden dy't net fan westersk komôf is. Dêrfan komt 9% út [[Marokko]], 4% út [[Turije]], 3% út [[Suriname]] en de [[Nederlânske Antillen]] en goed 8% út oare lannen. De wiken [[Kanaleneiland]] (83%) en [[Overvecht]] (60%) hawwe in heech persintaazje minsken mei in migraasje-eftergrûn. Lykas yn oare grutte stêden hat Utert te krijen mei sosio-ekonomyske problemen. Sa'n 38% fan de befolking hat in minimumlean of is ôfhinklik fan de sosjale bystân (17% fan alle hûshâldings). Wiken lykas Kanaleneiland, Overvecht en Hoograven besteane benammen út heechbou en binne bekend as wiken mei in hegere earmoede en kriminaliteit.&lt;ref&gt;[http://arquivo.pt/wayback/20091015030852/http://www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=278616 Gemeente Utert:''Utrechts onderzoek en cijfers''] Wayback Machine oproppen op 15 oktober 2010&lt;/ref&gt;

=== Religy ===
Utert is sûnt de achtste iuw it religieuze sintrum fan it gebiet fan it hjoeddeistige Nederlân. Hjoed-de-dei it is it sit fan de aartsbiskop fan it [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|Aartsbisdom Utert]]. De tsjerkeprovinsje beslacht it gânse [[Keninkryk fan de Nederlannen]].

Utert is ek it sit fan de aartsbiskop fan de [[Aldkatolike Tskerke]] en de lokaasje fan de kantoaren fan de [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân]].

De befolking fan Utert bestiet út: 61% net tsjerklik, 28% [[Kristen|kristenen]], 9,9% [[moslims]] en 0,8% [[hindoes]].&lt;ref&gt;[https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2014/40/kerkelijkheid-en-kerkbezoek-2010-2013 CBS: ''Kerkelijkheid en kerkbezoek'']&lt;/ref&gt;

=== Befolkingsûntjouwing ===
Yn de neikommende tabel stiet de befolkingsûntjouwing fan Utert te lêzen. De befolkingsifers fan foar de njoggentjinde iuw binne rûsd, en de sifers wurde fierder werom yn 'e tiid minder krekt. De sifers fan de njoggentjinde iuw komme fan folkstellingen, de nijere ynformaasje komt út it befolkingsregister.&lt;ref&gt;De sifers foar 1623, útsein 1525 en 1600, komme út it ''Jaarboek Oud-Utrecht'', 1995, siden 53-85; de sifers fan 1525, 1600, 1650 oant 1890 en 1970 komme út ''Een paradijs vol weelde, geschiedenis van de stad Utrecht'', 2000, siden 249; de sifers fan 1900 oant 1960 komme út ''2000 jaar Utrecht'', Utrecht/Antwerpen, 1969, side 215; it befolkingstal fan 1980 komt út it  ''Jaarboek Oud-Utrecht'', 1981; de sifers nei 1980 komme fan it [http://statline.cbs.nl/ CBS]&lt;/ref&gt;

{|
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1200]] || align=&quot;right&quot; | 3000
|-----
| [[1300]] || align=&quot;right&quot; | 5500
|-----
| [[1400]] || align=&quot;right&quot; | 13 000
|-----
| [[1481]] || align=&quot;right&quot; | 20 000
|-----
| [[1525]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1577]] || align=&quot;right&quot; | 27 500
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1600]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1623]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1650]] || align=&quot;right&quot; | 31 000
|-----
| [[1670]] || align=&quot;right&quot; | 33 500
|-----
| [[1700]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1730]] || align=&quot;right&quot; | 33 000
|-----
| [[1748]] || align=&quot;right&quot; | 25 000
|-----
| [[1775]] || align=&quot;right&quot; | 29 000
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1800]] || align=&quot;right&quot; | 33 000
|-----
| [[1809]] || align=&quot;right&quot; | 35 000
|-----
| [[1815]] || align=&quot;right&quot; | 33 663&lt;ref name=&quot;Atlas&quot;&gt;''Werkgroep kadastrale atlas provincie Utrecht (2000) Kadastrale Atlas provincie Utrecht 6. Utrecht in 1832. Grondgebruik en eigendom''. Laren: Printerij Van Wijland B.V.&lt;/ref&gt;
|-----
| [[1822]] || align=&quot;right&quot; | 35 000
|-----
| [[1832]] || align=&quot;right&quot; | 43 000
|-----
| [[1850]] || align=&quot;right&quot; | 47 000
|-----
| [[1860]] || align=&quot;right&quot; | 52 000
|-----
| [[1870]] || align=&quot;right&quot; | 57 000
|-----
| [[1880]] || align=&quot;right&quot; | 68 000
|-----
| [[1890]] || align=&quot;right&quot; | 81 000
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jan 1900 || align=&quot;right&quot; | 102 086
|-----
| 1 jan 1910 || align=&quot;right&quot; | 119 006
|-----
| 1 jan 1920 || align=&quot;right&quot; | 138 334
|-----
| 1 jan 1930 || align=&quot;right&quot; | 153 208
|-----
| 1 jan 1940 || align=&quot;right&quot; | 165 029
|-----
| 1 jan. 1950 || align=&quot;right&quot; | 193 190
|-----
| 1 jan 1960 || align=&quot;right&quot; | 254 186
|-----
| 1970 || align=&quot;right&quot; | 279 000
|-----
| 1 jan 1980 || align=&quot;right&quot; | 236 208
|-----
| 1 jan 1990 || align=&quot;right&quot; | 230 676
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jannewaris 2000 || align=&quot;right&quot; | 233 667
|-----
| 1 jan 2001 || align=&quot;right&quot; | 256 420
|-----
| 1 jan 2002 || align=&quot;right&quot; | 260 625
|-----
| 1 jan 2003 || align=&quot;right&quot; | 265 151
|-----
| 1 jan 2004 || align=&quot;right&quot; | 270 244
|-----
| 1 jan 2005 || align=&quot;right&quot; | 275 258
|-----
| 1 jan 2006 || align=&quot;right&quot; | 280 949
|-----
| 1 jan 2007 || align=&quot;right&quot; | 288 401
|-----
| 1 jan 2008 || align=&quot;right&quot; | 294 737
|-----
| 1 jan 2009 || align=&quot;right&quot; | 299 891
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jannewaris 2010 || align=&quot;right&quot; | 307.124
|-----
| 1 jan 2011 || align=&quot;right&quot; | 311.405
|-----
| 1 jan 2012 || align=&quot;right&quot; | 316.277
|-----
| 1 jan 2013 || align=&quot;right&quot; | 321.989
|-----
| 1 jan 2014 || align=&quot;right&quot; | 328.577
|-----
| 1 jan 2015 || align=&quot;right&quot; | 334.139
|-----
| 1 jan 2016 || align=&quot;right&quot; | 338.949
|-----
| 1 jan 2017 || align=&quot;right&quot; | 343.134
|-----
| 1 jan 2018 || align=&quot;right&quot; | 348.065
|-----
| 1 jan 2019 || align=&quot;right&quot; | 352.795
|-----
|}
|}

=== Agglomeraasje ===
De [[Agglomeraasje Utert]] foarmet mei [[Amersfoart]] it eastlike part fan de Noardwjuk fan de [[Rânestêd]]. Der bestiet net folle dúdlikens oer de krekte oantsjutting fan wat by de Agglomeraasje Utert heart. De lytsere agglomeraasje bestiet út oan ienwei troch bebouwing, dus plakken dy't tsjin de stêd Utert fêst woeksen binne. Dat binne [[Nieuwegein]], [[Iselstein]] en [[Maarssen]]. Meiïnoar telle dy likernôch 420.000 ynwenners. &lt;br&gt;
De agglomeraasje as stedsgewest yn rommere sin bestiet njonken dy plakken ek út de gemeenten [[De Bilt (gemeente)|De Bilt]] (allinnich de plakken [[De Bilt (doarp)|De Bilt]], [[Bilthoven]] en [[Groenekan]]), [[Seist]], [[Bunnik (gemeente)|Bunnik]], [[Houten]], it plak [[Driebergen-Rijsenburg]] yn de gemeente [[Utertske Heuvelrêch (gemeente)|Utertske Heuvelrêch]] en de stêd [[Fianen]] yn de gemeente [[Fiifhearelannen (gemeente)|Fiifhearelannen]]. Dy plakken foarmje de eardere [[plusregio]] [[Bestjoer Regio Utert]] (BRU). Meiïnoar telle dy goed 640.000 ynwenners. &lt;br&gt;
Yn grutste sin fan de agglomeraasje ,kinne de fierder ôf lizzende plakke lykas [[Woerden]], [[Breukelen]], [[Doarn]] en [[Culemborg]] dêrby belutsen wurde, en dan telt de regio wol 730.000 ynwenners.

==Eveneminten==
Sûnt [[1981]] fynt elts jier yn [[septimber]] en/of [[oktober]] yn Utert it [[Nederlânsk Filmfestival]] plak, foarhinne bekend as de Nederlanske Filmdagen.

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
}}

{{Koördinaten|52_05_20_N_05_06_56_E_type:city(746000)_region:NL|52° 5′ NB, 5° 6′ EL}}

{{GemeentenUtert}}
[[Kategory:Utert (gemeente)| ]]
[[Kategory:Plak yn Utert (gemeente)]]
[[Kategory:Nederlânske provinsjehaadstêd]]
[[Kategory:Gemeente yn Utert]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1122]]</text>
      <sha1>2igq232yb6zaj56pw0wnn8s1fkd2pk0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085088</id>
      <parentid>1085045</parentid>
      <timestamp>2022-07-30T03:38:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31527" xml:space="preserve">{{Wurk}}
{{Ynfoboks gemeente
| namme                       = Utert &lt;br&gt; &lt;small&gt;''Utrecht''&lt;/small&gt;
| ôfbyld                      = [[Ofbyld:Buurkerk_en_Domtoren.jpg|300px|border]]&lt;br&gt;[[Ofbyld:Sol_Lumen.jpg|300px|border]] &lt;br&gt;[[Ofbyld:Utrecht_Altstadt_14.jpg|149px|border]][[Ofbyld:Utrecht_Altstadt_07.jpg|149px|border]] ''Ofbylden fan it sintrum fan Utert mei de Domtsjerke en -toer''
| flagge                      = [[Ofbyld:Flag_of_Utrecht_city.svg|border|125px]]
| wapen                       = [[Ofbyld:Utrecht_gemeente_wapen.svg|80px]] 
| lokaasje                    = [[Ofbyld:NL_-_locator_map_municipality_code_GM0344_(2016).png|300px]] 
| lân                         = {{Flagge NL}} [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[File:Utrecht_(province)-Flag.svg|border|20px]] [[Utert (provinsje)|Utert]]
| bestjoerlike ienheid 2      = koördinaten
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{Koördinaten yn tekst|52_05_20_N_05_06_56_E_type:city(746000)_region:NL|52° 5′ NB, 5° 6′ EL}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| boargemaster                = [[Sharon Dijksma]] ([[Partij fan de Arbeid|PfdA]])
| haadplak                    = Utert
| grutste plak                = Utert
| ynwennertal                 = 361.924 &lt;small&gt;(31 jannewaris 2022)&lt;/small&gt;
| befolkingstichtens          = 3.857 / [[km²]]
| oerflak                     = 99,21  km²
| wêrfan lân                  = 93,83 km²
| wêrfan wetter               = 5,38 km²
| tal stêden                  = 1
| tal doarpen                 = 3
| ferkearsieren               = [[Ofbyld:NL-A2.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A12.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A27.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A28.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NLD-N230.svg|30px|border]]  
| oprjochte                   = [[2 juny]] [[1122]]
| perioade 1                  = 
| namme perioade 1            = 
| perioade 2                  = 
| namme perioade 2            = 
| perioade 3                  = 
| namme perioade 3            = 
| perioade 4                  = 
| namme perioade 4            = 
| perioade 5                  = 
| namme perioade 5            = 
| opheft                      = 
| opgien yn                   = 
| no part fan                 = 
| netnûmer                    = 030 
| postkoades                  = 3450-3455, 3546 (wyk Vleuten-De Meern), 3500-3585
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| webside                     = [http://www.utrecht.nl/ www.utrecht.nl]
}}
[[Ofbyld:Domtoren vanaf de Stadhuisbrug.JPG|thumb|Sicht op de Domtoer fan de Stedhûsbrêge]]
'''Utert'''&lt;ref&gt;{{Frysk Hânwurdboek|2212}}&lt;/ref&gt; ([[Nederlânsk]] en offisjeel: ''Utrecht'', yn it pleatslike dialekt: ''Utreg'' of ''Utereg'') is in [[Gemeente (bestjoer)|gemeente]], de haadstêd fan de [[provinsje]] [[Utert (provinsje)|Utert]] en de fjirde stêd fan [[Nederlân]] (361.924 ynwenners op 31 jannewaris 2022, boarne: CBS).
Utert is ien fan de stêden fan de [[Rânestêd]]. It is de fluchst waaksende stêd fan Nederlân.

De stêd leit sintraal yn Nederlân op in knooppunt fan dyk, spoar en wetter, dêrtroch fine der in soad beurzen en konferinsjes plak. It [[Stasjon Utert Sintraal]] is it drokste treinstasjon fan Nederlân.&lt;br&gt;
Yn de stêd húsmanje ûnder oaren de grutste [[Universiteit fan Utert|universiteit]] fan Nederlân, it haadkantoar fan de [[Nederlânske Spoarwegen]] en de [[Jierbeurs]]. Utert is ek it sit fan de Roomsk-Katolike Tsjerke yn Nederlân en it [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|Aartsbisdom Utert]]. Ek is de stêd it sit fan de [[Aldkatolike Tsjerke]].

It is ien fan de âldste stêden fan Nederlân mei in wichtich histoarysk sintrum, mar ek mei nijmoadrige bouwurken sa as ''Hoog-Catharijne'' dêr't mieningen hiel wat negativer oer binne. Troch de [[Domtoer]], symboal fan de stêd en mei 112,32 meter de heechste tsjerketoer fan Nederlân, wurdt de stêd ek wol de '''Domstêd''' neamd.

De gemeente Utert bestiet njonken de stêd Utert ek út de kearnen [[Haarzuilens]], [[De Meern]] en [[Vleuten]].

== Namme ==
De namme fan Utert hat syn komôf fan it [[Latyn]]ske ''[[Traiectum (Utert)|Traiectum]]'', itjinge soksawat betsjutte as &quot;oerstekplak&quot;, dus in oerstekplak oer de [[Ryn]] hinne. Trajectum waard yn it [[Aldnederlânsk]] ''Trecht''. Om it fan de &quot;oare Trecht&quot;, [[Maastricht]] oan de rivier de [[Maas]], te ûnderskieden, waard it ''Uu Trecht'', dêr't ''Uu'' in ferwizing nei de ûnderrin oan de Ryn wie. Dat waard yn de [[midsiuwen]] op syn bart wer ferlatynske ta ''Ultraiectum''. Ek waard de stêd wol oantsjut as ''Traiecti Batavorum'' (Bataafske Trecht).&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20081229085936/http://www.dbnl.org/tekst/sijs002chro01%2001/sijs002chro01%2001%200010.htm {{Aut|Nicoline van der Sijs}} (2001), ''Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen'', side 100, Uitjouwerij L.J. Veen, Amsterdam/Antwerpen, ISBN 90-204-2045-3]&lt;/ref&gt;

Yn it pleatslike dialekt fan Utert wurdt de stêd ''Utreg'' neamd, en yn de multykulturele strjittetaal fan de Rânestêd as ''Utka''. By [[karnaval]] hjit de stêd tydlik ''Leemput''.

== Skiednis ==
=== Iere skiednis ===
Der is bewiis fûn dat der al bewenning wie yn de [[stientiid]] (2200 f.Kr.) en de brûnstiid]] (1800-800 f.Kr.). De werklike skiednis fan Utert set útein mei de bou fan in legerkamp (''castellum'') oan de [[Ryn]] troch de [[Romeinen]] om kikernôch [[50]] n.Kr. hinne. Keizer [[Klaudius]] besleat dat it [[Romeinske Ryk]] net fierder nei it noarden ta útwreidzje sil. Hy liet dêrom in stikmannich fersterkings by de [[Ryn]], de noardlike grins fan it Ryk, del, en sadwaande waard de ferdigeningsliny ''[[Limes Germanicus]]'' boud. De [[haadstream]] fan de Ryn gie doetiids oer de [[Kromme Ryn]] en de [[Alde Ryn]], en dy wiene dus part fan de grins. De fersterkings koene sa'n 500 romeinske soldaten hûsmanje. Njonken de fersterkings ûntstiene plakken dêr't ambachtslju, tsjinsten, hannelers en de froulju fan de soldaten harren nei wenjen setten.

Op dat hjoed-de-dei it Domplein is bouden de Romeinen it fort ''Traiectum'', op it plak dêr't de Ryn oerstutsen wurde koe. Om it jier [[200]] n.Kr. hinne waarden de houten muorren dy't om de fersterking hinne stiene ferfongen troch muorren boud mei [[dowestien]]. Oerbliuwsels dêrfan binne ûnder t Domplein fûn.

Fan de mid [[tredde iuw]] ôf foelen Germaanske stammen gauris it Romeinske gebiet yn. Fan [[275]] ôf koene de Romeinen de noardlike grins net langer mear ferdigenje en Traiectum waard efterlitten. Fan it tiidrek fan [[270]] oant [[650]] is der mar in bytsje bekend en der waard pas fanijs oer Utert sprutsen yn de [[sande iuw]], lang nei't de Romeinen fuortgien wiene. 

=== Midsiuwen ===
Letter hawwe de [[Franken]], ûnder kening [[Dagobert I]], op it stee binnen de muorren fan it âlde romeinske fort in tsjerke boud dy't troch de [[Friezen]] healwei yn de [[7e iuw]] oermastere waard. De Fryske keningen [[Aldgillis|Aldgilles]] en [[Redbad]] meitsje fan Utert harren residinsje, nei't se harren machtsgebiet yn ''Frisia Citerior'' útrweide hawwe.&lt;ref&gt;{{Aut|John Hines}}, {{Aut|Nelleke IJssennagger-van der Pluijm}} ''Frisians of the Early Middle Ages'' Boydell &amp; Brwer Ltd Woodbridge, Feriene Keninkryk&lt;/ref&gt; Nei de oermastering fan it Fryske keninkryk troch [[Karel Martel]] yn [[723]] waard de stêd fannijs troch de Franken oermastere. It stee kaam doe yn besit fan de Angelsaksyske biskop [[Willibrord]] en waard in wichtich tsjerklik sintrum mei grutte wrâldske macht. Willibrord waard troch paus [[Sergius I (paus)|Sergius I]] oansteld en kristenje de Friezen. It oanstellen fan Willibrord wurdt wol sjoen as it begjin fan de [[Prinsbisdom Utert]] en Utert waard ien fan de wichtichste kristlike sintrums yn Noardwest-Jeropa. Nei it neigean fan it justjes by de stream op lizzende hannelsplak [[Doarestêd]] om [[850]] hinne, naam Utert it hannelsbelang foar in grut part oer.  

==== Prinsbisdom ====
{{Apart|Prinsbisdom Utert}}
Nei't de Frankyske hearskers it [[Feodalisme|feodale systeem]] ynfierd hiene, krigen de Utertske biskoppen njonken de geastlike macht ek wrâldske macht. Hja krigen njonken it gebiet om Utert hinne ek grutte parten, yn dat hjoed-de-dei it easten fan Nederlân is, yn erflien. Hja krigen gauris feodale konflikten mei harren burren, de [[List fan greven fan Hollân en Seelân|greven fan Hollân]] en de [[Hartochdom Gelre|hartoggen fan Gelre]]. De [[Feluwe]] waard troch Gelre oermastere en sadwaande waard it Prinsbisdom dêrtroch yn twaen snien. It gebiet om Utert hinne waard it [[Nederstift]], de hjoeddeistige provinsje Utert, en de [[Oerstift]], it gebiet fan [[Oerisel]] en [[Drinte]] mei [[Stellingwerf]].

==== Untjouwing fan de stêd ====
[[Ofbyld:Stadsrechten Utrecht oorkonde 1122 bron Utrechts Archief.jpg|thumb|''Oarkonde fan 2 juny 1122 fan de befêstiging troch keizer Hindrik V fan de stedsrjochten dy't troch biskop Godebald  oan Utert jûn wiene'']]
Troch syn geunstige lizzing oan de Ryn waard Utert in wichtige hannelstêd. De waaksende stêd krige yn [[1122]] fan keizer [[Hindrik V fan it Hillige Roomske Ryk|Hindrik V]] fan it [[Hillige Roomske Ryk]] [[stedsrjochten]]. De [[Krûme Ryn]] rekke lykwols troch de iuwen hinne hieltyd mear ferlanne. De [[haadstream]] fan de Ryn rûn yn dy tiid al oer de [[Lek (rivier)|Lek]] as de [[Waal]]. Om Utert berikber te hâlden waard it wetter om de stêd hinne kanalisearre en der waarden grêften om en yn de stêd groeven, dy't hannel oer wetter mooglik makken. By de grêften del waarden pakhûzen mei kelders, dy't op wetterhichte boud waarden dêr't it ferhannele guod yn laden en lost wurde koe, boud. 

De biskoppen fan Utert, dy't in soad lânguod bûten de stêd yn besit hiene, koene net altyd goed mei de boargers fan Utert oerwei. Biskop Godebald damme de Krûme Ryn yn 1122 by [[Wyk by Duerstêd]] ôf om syn lânguod foar oerstreamings te beskermjen. Yn [[1127]] waard troch de Utertske gilden úteinset mei it graven fan de [[Vaartse Rijn]] dy't Utert ferbûn mei de [[Hollânske Isel]] by [[Iselstein]]. Yn [[1285]] damme de Hollânske greve [[Floaris V fan Hollân|Floaris V]] de Hollânske Isel ôf en doe waard de Vaartse Rijn ferlingd alhiel nei de Lek ta by [[Vreeswijk]] dêr't yn [[1373]] slûzen yn boud waarden.

==== Religieuze gebouwen ====
Yn de snuorje fan it Prinsbisdom waarden ferskate tsjerken en kleasters yn en om Utert hinne boud. De meast ferneamde is de Sint-Martenskatedraal, of de [[Dom fan Utert]] yn it âlde romeinske fort. Mei de bou fan it [[Gotyk|goatyske]] bouwurk waard yn [[1254]] úteinset, nei't in eardere [[Romaanske arsjitektuer|romaanske]] bouwurk troch in brân swier skansearre rekke. It [[Koer (tsjerke)|koer]] en de [[transept]] wiene ree yn [[1320]] en dêrnei waard úteinset mei de bou fan de ûntsachlike Domtoer. Yn [[1420]] wie it [[Skip (tsjerke)|skip]], it lêste part fan de tsjerke, ree. Njonken de katedraal wiene der noch fjouwer [[kapitteltsjerke]]n yn Utert: [[Sint-Salvatortsjerke (Utert)|Sint-Salvatortsjerke]] oan it Domplein dy't fan de achtste iuw datearret en yn de sechtjinde iuw sloopt waard; de [[Janstsjerke (Utert)|Janstsjerke]] fan [[1040]], de [[Pitertsjerke (Utert)|Pitertsjerke]], fan [[1039]] en de [[Marijetsjerke (Utert)|Marijetsjerke]] fan [[1090]] en sloopt yn de iere njoggentjinde iuw, dochs dêr't it kleaster noch fan oer is.  Njonken de tsjerken wiene der de [[Paulusabdij (Utert)|Paulusabdij]] en de fyftjinde iuwske [[Begynhof (Utert)|begynhof fan Sint-Nikolaas]] en in fjirtjinde iuwske [[kapittelseal]] fan de [[Dútske Oarder]].

Njonken dy gebouwen dy't allegear ta it bisdom hearde, wiene der noch fjouwer [[karspeltsjerke]]n yn de stêd: de [[Jacobitsjerke (Utert)|Jacobitsjerke]] fan de alfde iuw, dêr't it hjoeddeistige goatyske gebouw fan de fjirtjinde iuw stammet; de Buertsjerke fan de alfde iuw; de [[Nikolaitsjerke (Utert)|Nikolaitsjerke]] fan de tolfde iuw en de trettjinde iuwske Geartetsjerke, wijd oan [[Gertrudis fan Nijvel]].

=== Iermoderne tiid ===
[[Ofbyld:Traiectum - Wttecht - Utrecht (Atlas van Loon).jpg|thumb|''Kaart fan Utert troch [[Willem Blaeu]] yn 1652'']]
Yn [[1528]] ferlear de biskop syn wrâldske macht oer it Oer- en Nedersift oan de [[Hûs Habsburch|Habsburchske]] keizer [[Karel V]] fan it [[Hillige Roomske Ryk]]. Hy feriene de [[Santjin Provinsjes]] yn in [[personele uny]]. It Oerstift waard de [[Hearlikheid Oerisel]] en it Nederstift waard it [[Hearlikheid Utert]]. Dêrmei kaam dus in oan oan it Prinsbisdom Utert. De biskop hold syn geastlike macht wol, alhoewol Karel V it rjocht bemachtige en beneam de biskoppen himsels. Yn [[1559]] waard it bisdom Utert ta in [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|aartsbidom]] ferheft en Utert waard it sit fan de tsjerklike provinsje fan de Noardlike Nederlannen. De ynwenenrs fan Utert wiene net al te bliid mei de nije sitewaasje. Hoewol't se gauris spul hiene mei de biskoppen koene se harren ek net fine yn it gesach fan Karel V. Om de kontrôle oer de stêd te hâlden liet Karel V it kastiel [[Vredenburg (kastiel)|Vredenburg]] bouwe en liet dêre in grut garnizoen yn húsmanje. Krapoan fyftich jier letter waard it kastiel ôfbrutsen yn oanrin fan de [[Nederlânske Opstân]].

Yn [[1579]] waard yn Utert de [[Uny fan Utert (1579)|Uny fan Utert]] troch de sân noardlike provinsjes tekene, dêr't se besleaten meiïnoar op te arbeidzjen tsjin de Spaansk-Habsburchske oerhearsking. Dat waard sjoen as de berte fan de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]]. Yn [[1580]] waard it katolisisme yn de protestantske Republyk ferbean. Ek it Aartsbisdom Utert waard ôfskaft. De steedhâlders winne net al te wiis mei de selsstannige ynstelling fan de Utertske boargerij en brochten de stêd dêrnei mear ûnder streekrjochte kontrôle fan de Republyk, dêr't de macht fan hieltyd mear nei it dominante goa [[Greefskip Hollân|Hollân]] ta wiksele. Dat late ta in lange tiid fan ekonomyske stagnaasje en ûntjouwing fan de stêd. Yn de [[Gouden Iuw]] woeks Amsterdam Utert foarby as grutste stêd fan Nederlân. Utert bleau lykwols in bysûndere stêd yn de Republyk mei likernôch 40% fan de befolking dy't noch út katoliken bestie. Ek aadlike famyljes om utens en oare eliten hiene hûzen yn de stêd yn besit. Yn [[1696]] waard de [[Universiteit fan Utert]] oprjochte.

Yn it [[Rampjier (1672)]] foel de fersterke stêd oan de Frânsen. De Frânske ynfal waard tsjinholden justje westlik fan Utert by de [[Hollânske Wetterliny]]. Op [[1 augustus]] [[1674]] waard Utert troffen troch in swiere stoarm, mooglik in [[tornado]]. Dêrmei rekke it noch net foltôge middenskip fan de Dom fan Utert slim skeind en rekken de toer en de tsjerke faninoar skaat.

Yn [[1713]] waard de [[Frede fan Utert (1713)|Frede fan Utert]], oangeande de [[Spaanske Súksesjekriich]], tekene. Sûnt [[1723]] waard Utert it sit fan de [[Aldkatolike Tsjerke]] fan de wrâld.

=== Moderne tiid ===
[[Ofbyld:Een uitzinnige menigte verwelkomt de Canadese bevrijders in Utrecht - An ecstatic crowd in Utrecht welcomes the Canadian liberators (4502667274).jpg|thumb|''Ynwenners fiere op 7 maaie 1945 de befrijing fan Utert troch Kanadezen'' ]]
Yn de iere [[njoggentjinde iuw]] wie de rôl fan Utert as fêstingstêd útspile. De fersterkings fan de [[Nije Hollânske Wetterliny]] waarden eastlik fan de stêd ferpleatst. De muorren en de wâlen om de stêd hinne waarden ôfbrutsen. Yn [[1843]] waard it spoar tusken Amsterdam en Utert iepene. Utert waard dêrnei stadichoan it mulpunt fan de Nederlânske spoarwegen. Doe't de Yndustrialisaasje yn Nederlân lang om let op gong kaam, woeks Utert al hiel fluch in ein bûten de âlde stedswâlen. Yn [[1853]] waard it Aartsbisdom Utert troch goedkarren fan de Nederlânske oerheid fannijs troch it Fatikaan oprjochte. Utert waard fannijs it sintrum fan de Roomsk-Katolike Tsjerke yn Nederlân. Fan de 1880-er jierren ôf waarden de wiken Oudwijk, Wittevrouwen en Vogelenbuurt yn it easten, wylst Lombok yn it westen fan de stêd ûntwikkele. Nije middenklassewiken, lykas Tuindorp en Oog in Al waarden yn de 1920-er en 1930-er jierren boud. Yn dy snuorje waarden ferskate hûzen en kantoarpannenyn [[Jugendstil]]-styl boud.

Yn maaie [[1940]] waard der eastlik fan Utert slim fochten by de Dútske ynfal yn Nederlân yn de [[Twadde Wrâldkriich]]. Op [[7 maaie]] [[1945]] lutsen Britske en Kanadeeske troepen de stêd yn nei de Dútske kapitulaasje op [[5 maaie]]. 

Nei de Twadde Wrâldkriich woeks de stêd fannijs fluch mei de bou fan de wiken Overvecht, Kanaleneiland, Hoograven en Lunetten. Om [[2000]] hinne waard westlik fan de stêd oan oare kant de [[Rykswei 2]] de wyk [[Leidsche Rijn]] boud. 

It gebiet om it [[Sintraal Stasjon Utert]] hinne, en it stasjon sels, waarden, nei modernistyske ideeën yn de [[1960-er jierren]], yngeand feroare en boud yn [[Brutalisme|brutalistyske styl]]. By dy ferbouwing waarden it winkelsintrum ''Hoog Catharijne'' en muzyksintrum ''Vredenburg'' boud en waard in part fan de stedsbûtengrêft omboud ta in ferdjippe stedsautowei de ''Catharijnebaan''. Der ûntstie ferset en rebûlje tsjin de fernijing fan it sintrum foar't de lêste gebouwen foltôge waarden. Yn de iere [[21e iuw]] waard it gebiet fannijs yngeand feroare. It nije muzyksintrum ''TivoliVrednburg'' iepene yn [[2014]], dêr't de oarspronklike ''Vredenburg'' en poppoadium ''Tivoli'' yn ien gebou ûnderbocht wurde. De ''Catharijnebaan'' waard fannijs ûnder wetter set.

== Geografy ==
[[Ofbyld:Gem-Utrecht-OpenTopo.jpg|thumb|''Topografyske gemeentekaart fan Utert (2016)'']]
Utert leit sintraal yn Nederlân en yn 'e provinsje Utert. 

Ut it easten wei streamt de [[Kromme Ryn]] de stedsgrêften yn. Ut dy stedsgrêften streamt it wetter fierder nei it westen ta troch de [[Utertske Fecht]] en de [[Leienske Ryn]]. It grutste wetter dat hjoed-de-dei troch de stêd rint is it [[Amsterdam-Rynkanaal]] fan súdeast nei noardwest. In âlder kanaal is de [[Vaartse Rijn]], dy't de stêd mei de rivier de [[Lek (rivier)|Lek]] by [[Vreeswijk]] yn it suden ferbynt.

Westlik fan de stêd, oan oare kant it [[Amsterdam-Rynkanaal]] en de [[Rykswei 2|A2]] leit de foarstêdlike útwreidingswyk [[Leidsche Rijn]]. Dy wyk is de grutste [[Vinex]]-lokaasje en nijbouprojekt fan Nederlân.

=== Bestjoerlike yndieling ===
De eardere gemeente [[Vleuten-De Meern]] is sûnt 1 jannewaris 2001 part fan de gemeente Utert. Ek waard doe in part fan de gemeente [[Nieuwegein]], it [[polder]]gebiet [[Rijnenburg]], oan de gemeente Utert taheakke. Nei de anneksaasje besleat de nij keazen gemeenterie de besteande yndieling fan de wenkearnen net te feroarjen. Sa bleaune [[De Meern]], [[Vleuten]], [[Haarzuilens]] en de kearn Utert gewoan bestean as foarhinne. De grins tusken Utert en Vleuten en Utert en de Meern waard justjes ferlein oangeande de winske wykyndieling fan guon nijboubuerten.

=== Wiken ===
[[Ofbyld:Utrechtsewijken-nummering.png|thumb|''De Utertske wiken mei harren nûmering'']]
De gemeente Utert bestiet út tsien ûnderskate wiken. Foar de anneksaasje fan Vleuten-De Meern hie de stêd acht wiken. De wiken fan de gemeente Utert binne te ferlykjen mei stedsdielen yn oare stêden. De Utertskke wiken binne ûnderferparte yn ûnderwiken en dy wer yn buerten. Eltse wyk hat in wykburo of in wyktsjinstsintrum. 

Eltse wyk hat in riedskommisje foar de wyk, gearstald út gemeenteriedsleden as harren plakferfangers en eltse wyk hat ek in eigen wethâlder. Dêrnjonken bestiet der sûnt 2002 in wykrie dy't in advisearjende rôl hat en dy't bestiet út bewenners fan de oanbelangjende wyk. De Utertske wiken binne:

*01: [[Binnenstêd (Utert)|Binnenstêd]]	     
*02: [[East (Utert)|East]]	         
*03: [[Leidsche Rijn]]	
*04: [[West (Utert)|West]]	
*05: [[Overvecht]]	
*06: [[Súd (Utert)|Súd]]
*07: [[Noardeast (Utert)|Noardeast]]	
*08: [[Súdwest (Utert)|Súdwest]]	
*09: [[Noardwest (Utert)|Noardwest]]	
*10: [[Vleuten-De Meern]]	

=== Kearnen ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Kearn !! Ynwenners &lt;br&gt; &lt;small&gt;1 jannewaris 2021&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;[https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2021/31/kerncijfers-wijken-en-buurten-2021 Sintraal Buro foar de Statistyk 2021]&lt;/ref&gt;
|-
| Utert|| 308.965
|-
| [[Vleuten]] || 27.810
|-
| [[De Meern]] || 21.815
|-
| [[Haarzuilens]] || 555
|}
=== Klimaat ===
Neffens de [[klimaatklassifikaasje fan Köppen]] falt Utert yn de yndieling ''Cfb.'' (tuskenbeiden seeklimaat).&lt;ref&gt;[http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/ Aktuele wrâldkaart neffens de klimaatklassifikaasje fan Köppen], sjoen op 14 jannewaris 2013.&lt;/ref&gt;

== Befolking ==
=== Demografy ===
[[Ofbyld:AgeSexPyramid_2022_Utrecht.svg|thumb|200px|Befolkingspiramide fan Utert yn 2022]]
De gemeente Utert hat in befolking fan likernôch 360.000 ynwenners (2022). Utert hat in reedlike jonge befolking, benammen yn de âldensgroep fan 20 oant 30 jier. Dat komt troch de oanwêzigens fan de [[Universiteit fan Utert]]. Der wenje likernôch 64.000 studinten yn de stêd. Likernôch 52% fan de befolking bestiet út froulju, wylst 48% fan de befolking út manlju bestiet. 52% fan de hûshâldings bestiet út ienpersoanshûshâldings. Sa'n 29% fan de befolking fan Utert binne boaske as wenje meiïnoar. Likernôch 3% fan de befolking is skaat.&lt;ref&gt;[http://arquivo.pt/wayback/20091015030852/http://www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=278616 Gemeente Utert:''Utrechts onderzoek en cijfers''] Wayback Machine oproppen op 15 oktober 2010&lt;/ref&gt;

Fan 63% fan de Utertsken binne beide âlden fan Nederlânsk komôf. Likernôch 12% fan de befolking bestiet út minsken mei in bûtenlânsk komôf út [[Westerske lannen]], wylst 24% fan de befolking op syn minst ien âlden dy't net fan westersk komôf is. Dêrfan komt 9% út [[Marokko]], 4% út [[Turije]], 3% út [[Suriname]] en de [[Nederlânske Antillen]] en goed 8% út oare lannen. De wiken [[Kanaleneiland]] (83%) en [[Overvecht]] (60%) hawwe in heech persintaazje minsken mei in migraasje-eftergrûn. Lykas yn oare grutte stêden hat Utert te krijen mei sosio-ekonomyske problemen. Sa'n 38% fan de befolking hat in minimumlean of is ôfhinklik fan de sosjale bystân (17% fan alle hûshâldings). Wiken lykas Kanaleneiland, Overvecht en Hoograven besteane benammen út heechbou en binne bekend as wiken mei in hegere earmoede en kriminaliteit.&lt;ref&gt;[http://arquivo.pt/wayback/20091015030852/http://www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=278616 Gemeente Utert:''Utrechts onderzoek en cijfers''] Wayback Machine oproppen op 15 oktober 2010&lt;/ref&gt;

=== Religy ===
Utert is sûnt de achtste iuw it religieuze sintrum fan it gebiet fan it hjoeddeistige Nederlân. Hjoed-de-dei it is it sit fan de aartsbiskop fan it [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|Aartsbisdom Utert]]. De tsjerkeprovinsje beslacht it gânse [[Keninkryk fan de Nederlannen]].

Utert is ek it sit fan de aartsbiskop fan de [[Aldkatolike Tskerke]] en de lokaasje fan de kantoaren fan de [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân]].

De befolking fan Utert bestiet út: 61% net tsjerklik, 28% [[Kristen|kristenen]], 9,9% [[moslims]] en 0,8% [[hindoes]].&lt;ref&gt;[https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2014/40/kerkelijkheid-en-kerkbezoek-2010-2013 CBS: ''Kerkelijkheid en kerkbezoek'']&lt;/ref&gt;

=== Befolkingsûntjouwing ===
Yn de neikommende tabel stiet de befolkingsûntjouwing fan Utert te lêzen. De befolkingsifers fan foar de njoggentjinde iuw binne rûsd, en de sifers wurde fierder werom yn 'e tiid minder krekt. De sifers fan de njoggentjinde iuw komme fan folkstellingen, de nijere ynformaasje komt út it befolkingsregister.&lt;ref&gt;De sifers foar 1623, útsein 1525 en 1600, komme út it ''Jaarboek Oud-Utrecht'', 1995, siden 53-85; de sifers fan 1525, 1600, 1650 oant 1890 en 1970 komme út ''Een paradijs vol weelde, geschiedenis van de stad Utrecht'', 2000, siden 249; de sifers fan 1900 oant 1960 komme út ''2000 jaar Utrecht'', Utrecht/Antwerpen, 1969, side 215; it befolkingstal fan 1980 komt út it  ''Jaarboek Oud-Utrecht'', 1981; de sifers nei 1980 komme fan it [http://statline.cbs.nl/ CBS]&lt;/ref&gt;

{|
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1200]] || align=&quot;right&quot; | 3000
|-----
| [[1300]] || align=&quot;right&quot; | 5500
|-----
| [[1400]] || align=&quot;right&quot; | 13 000
|-----
| [[1481]] || align=&quot;right&quot; | 20 000
|-----
| [[1525]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1577]] || align=&quot;right&quot; | 27 500
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1600]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1623]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1650]] || align=&quot;right&quot; | 31 000
|-----
| [[1670]] || align=&quot;right&quot; | 33 500
|-----
| [[1700]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1730]] || align=&quot;right&quot; | 33 000
|-----
| [[1748]] || align=&quot;right&quot; | 25 000
|-----
| [[1775]] || align=&quot;right&quot; | 29 000
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1800]] || align=&quot;right&quot; | 33 000
|-----
| [[1809]] || align=&quot;right&quot; | 35 000
|-----
| [[1815]] || align=&quot;right&quot; | 33 663&lt;ref name=&quot;Atlas&quot;&gt;''Werkgroep kadastrale atlas provincie Utrecht (2000) Kadastrale Atlas provincie Utrecht 6. Utrecht in 1832. Grondgebruik en eigendom''. Laren: Printerij Van Wijland B.V.&lt;/ref&gt;
|-----
| [[1822]] || align=&quot;right&quot; | 35 000
|-----
| [[1832]] || align=&quot;right&quot; | 43 000
|-----
| [[1850]] || align=&quot;right&quot; | 47 000
|-----
| [[1860]] || align=&quot;right&quot; | 52 000
|-----
| [[1870]] || align=&quot;right&quot; | 57 000
|-----
| [[1880]] || align=&quot;right&quot; | 68 000
|-----
| [[1890]] || align=&quot;right&quot; | 81 000
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jan 1900 || align=&quot;right&quot; | 102 086
|-----
| 1 jan 1910 || align=&quot;right&quot; | 119 006
|-----
| 1 jan 1920 || align=&quot;right&quot; | 138 334
|-----
| 1 jan 1930 || align=&quot;right&quot; | 153 208
|-----
| 1 jan 1940 || align=&quot;right&quot; | 165 029
|-----
| 1 jan. 1950 || align=&quot;right&quot; | 193 190
|-----
| 1 jan 1960 || align=&quot;right&quot; | 254 186
|-----
| 1970 || align=&quot;right&quot; | 279 000
|-----
| 1 jan 1980 || align=&quot;right&quot; | 236 208
|-----
| 1 jan 1990 || align=&quot;right&quot; | 230 676
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jannewaris 2000 || align=&quot;right&quot; | 233 667
|-----
| 1 jan 2001 || align=&quot;right&quot; | 256 420
|-----
| 1 jan 2002 || align=&quot;right&quot; | 260 625
|-----
| 1 jan 2003 || align=&quot;right&quot; | 265 151
|-----
| 1 jan 2004 || align=&quot;right&quot; | 270 244
|-----
| 1 jan 2005 || align=&quot;right&quot; | 275 258
|-----
| 1 jan 2006 || align=&quot;right&quot; | 280 949
|-----
| 1 jan 2007 || align=&quot;right&quot; | 288 401
|-----
| 1 jan 2008 || align=&quot;right&quot; | 294 737
|-----
| 1 jan 2009 || align=&quot;right&quot; | 299 891
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jannewaris 2010 || align=&quot;right&quot; | 307.124
|-----
| 1 jan 2011 || align=&quot;right&quot; | 311.405
|-----
| 1 jan 2012 || align=&quot;right&quot; | 316.277
|-----
| 1 jan 2013 || align=&quot;right&quot; | 321.989
|-----
| 1 jan 2014 || align=&quot;right&quot; | 328.577
|-----
| 1 jan 2015 || align=&quot;right&quot; | 334.139
|-----
| 1 jan 2016 || align=&quot;right&quot; | 338.949
|-----
| 1 jan 2017 || align=&quot;right&quot; | 343.134
|-----
| 1 jan 2018 || align=&quot;right&quot; | 348.065
|-----
| 1 jan 2019 || align=&quot;right&quot; | 352.795
|-----
|}
|}

=== Agglomeraasje ===
De [[Agglomeraasje Utert]] foarmet mei [[Amersfoart]] it eastlike part fan de Noardwjuk fan de [[Rânestêd]]. Der bestiet net folle dúdlikens oer de krekte oantsjutting fan wat by de Agglomeraasje Utert heart. De lytsere agglomeraasje bestiet út oan ienwei troch bebouwing, dus plakken dy't tsjin de stêd Utert fêst woeksen binne. Dat binne [[Nieuwegein]], [[Iselstein]] en [[Maarssen]]. Meiïnoar telle dy likernôch 420.000 ynwenners. &lt;br&gt;
De agglomeraasje as stedsgewest yn rommere sin bestiet njonken dy plakken ek út de gemeenten [[De Bilt (gemeente)|De Bilt]] (allinnich de plakken [[De Bilt (doarp)|De Bilt]], [[Bilthoven]] en [[Groenekan]]), [[Seist]], [[Bunnik (gemeente)|Bunnik]], [[Houten]], it plak [[Driebergen-Rijsenburg]] yn de gemeente [[Utertske Heuvelrêch (gemeente)|Utertske Heuvelrêch]] en de stêd [[Fianen]] yn de gemeente [[Fiifhearelannen (gemeente)|Fiifhearelannen]]. Dy plakken foarmje de eardere [[plusregio]] [[Bestjoer Regio Utert]] (BRU). Meiïnoar telle dy goed 640.000 ynwenners. &lt;br&gt;
Yn grutste sin fan de agglomeraasje ,kinne de fierder ôf lizzende plakke lykas [[Woerden]], [[Breukelen]], [[Doarn]] en [[Culemborg]] dêrby belutsen wurde, en dan telt de regio wol 730.000 ynwenners.

== Gebouwen ==
[[Ofbyld:Utrecht Canals Aerial View - July 2006.jpg|thumb|''De Aldegrêft fan de Domtoer ôf sjoen'']]
It stedsoansjoch fan Utert wurdt dominearre troch de [[Domtoer]], mei 112 meter hichte de heechste tsjerketoer fan Nederlân. Der bestiet foar in skoftke de fraach oft nij te bouwen [[wolkekliuwer]]s yn en om it sintrum hinne heger boud wurde meie as de Domtoer. Der is lykwols al heechbou yn de stêd dat al part fan de ''skyline'' fan Utert is. It twadde heechste gebou yn de stêd is de [[Rabobank]]-toer, dy't yn ree kaam en 105 meter heech is. Mei de twa antennes dêr op is de totale hichte 120 meter. Twa oare gebouwen waarden om it [[Stadion Galgenwaard]] hinne boud. Dy binne de kantoartoer ''Galghenwert'' en ''Apollo Residence'' en dy binne respektyflik 85,5 en 64,5 meter heech.

It besjen wurdich is it âlde sintrum en de grêften dy't troch it sintrum rinne. De ''Oudegracht'' (Aldegrêft) is in bochtige grêft dy't de âlde rin fan de [[Alde Ryn]] folget. Om de grêft hinne steane pakhûzen mei kelders derûnder op wetterhichte. It âlde sintrum hat syn midsiuwske struktuer noch yntakt en de bûtengrêft om it sintrum hinne bestiet ek noch hieltyd. In part dêrfan waard yn de 1970-er jierren omboud ta in stedsautowei yn it ramt fan de fernijing om it stasjonsgebiet hinne. It waard yn 2020 fannij wer ûnder wetter setten doe't it stasjonsgebiet fannijs opkaltefatere waard.

Om't Utert in fêstingstêd wie, waard der oant de njoggentjinde iuw net bûten de stedsgrêften boud. Doe't de Yndustrialisaasje op gong kaam, waarden der manmachtich nije wiken as in ring om it âlde sintrum hinne boud. Yn 'e ein 19e, de 20e en 21e iuw waard der omraak boud yn de stêd. 

Om't Utert it religieus sintrum yn de wide omfieming wie, waarden der ferskate tsjerkenboud, dêr't in soad noch fan besteane. De wichtichste is de Dom en oare tsjerken binne de romaanske [[Pitertsjerke (Utert)|Pitertsjerke]] en [[Janstsjerke (Utert)|Janstsjerke]], de goatyske [[Jacobitsjerke (Utert)|Jacobitsjerke]] en [[Nikolaitsjerke (Utert)|Nikolaitsjerke]] en de Buertsjerke, dêr't hjoed-dedei in museum foar automatysk spyljende ynstruminten yn hûsmannet.
[[Ofbyld:Panorama Utrecht.jpg|800px|thumb|center|''Skyline fan Utert mei foaroan de Buertsjerke en dêr efter de Dom'']]

==Eveneminten==
Sûnt [[1981]] fynt elts jier yn [[septimber]] en/of [[oktober]] yn Utert it [[Nederlânsk Filmfestival]] plak, foarhinne bekend as de Nederlanske Filmdagen.

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
}}

{{Koördinaten|52_05_20_N_05_06_56_E_type:city(746000)_region:NL|52° 5′ NB, 5° 6′ EL}}

{{GemeentenUtert}}
[[Kategory:Utert (gemeente)| ]]
[[Kategory:Plak yn Utert (gemeente)]]
[[Kategory:Nederlânske provinsjehaadstêd]]
[[Kategory:Gemeente yn Utert]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1122]]</text>
      <sha1>b89tsymdm0r2be8ggpp60ywg01fhlno</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085090</id>
      <parentid>1085088</parentid>
      <timestamp>2022-07-30T05:30:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33878" xml:space="preserve">{{Wurk}}
{{Ynfoboks gemeente
| namme                       = Utert &lt;br&gt; &lt;small&gt;''Utrecht''&lt;/small&gt;
| ôfbyld                      = [[Ofbyld:Buurkerk_en_Domtoren.jpg|300px|border]]&lt;br&gt;[[Ofbyld:Sol_Lumen.jpg|300px|border]] &lt;br&gt;[[Ofbyld:Utrecht_Altstadt_14.jpg|149px|border]][[Ofbyld:Utrecht_Altstadt_07.jpg|149px|border]] ''Ofbylden fan it sintrum fan Utert mei de Domtsjerke en -toer''
| flagge                      = [[Ofbyld:Flag_of_Utrecht_city.svg|border|125px]]
| wapen                       = [[Ofbyld:Utrecht_gemeente_wapen.svg|80px]] 
| lokaasje                    = [[Ofbyld:NL_-_locator_map_municipality_code_GM0344_(2016).png|300px]] 
| lân                         = {{Flagge NL}} [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[File:Utrecht_(province)-Flag.svg|border|20px]] [[Utert (provinsje)|Utert]]
| bestjoerlike ienheid 2      = koördinaten
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{Koördinaten yn tekst|52_05_20_N_05_06_56_E_type:city(746000)_region:NL|52° 5′ NB, 5° 6′ EL}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| boargemaster                = [[Sharon Dijksma]] ([[Partij fan de Arbeid|PfdA]])
| haadplak                    = Utert
| grutste plak                = Utert
| ynwennertal                 = 361.924 &lt;small&gt;(31 jannewaris 2022)&lt;/small&gt;
| befolkingstichtens          = 3.857 / [[km²]]
| oerflak                     = 99,21  km²
| wêrfan lân                  = 93,83 km²
| wêrfan wetter               = 5,38 km²
| tal stêden                  = 1
| tal doarpen                 = 3
| ferkearsieren               = [[Ofbyld:NL-A2.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A12.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A27.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A28.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NLD-N230.svg|30px|border]]  
| oprjochte                   = [[2 juny]] [[1122]]
| perioade 1                  = 
| namme perioade 1            = 
| perioade 2                  = 
| namme perioade 2            = 
| perioade 3                  = 
| namme perioade 3            = 
| perioade 4                  = 
| namme perioade 4            = 
| perioade 5                  = 
| namme perioade 5            = 
| opheft                      = 
| opgien yn                   = 
| no part fan                 = 
| netnûmer                    = 030 
| postkoades                  = 3450-3455, 3546 (wyk Vleuten-De Meern), 3500-3585
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| webside                     = [http://www.utrecht.nl/ www.utrecht.nl]
}}
[[Ofbyld:Domtoren vanaf de Stadhuisbrug.JPG|thumb|Sicht op de Domtoer fan de Stedhûsbrêge]]
'''Utert'''&lt;ref&gt;{{Frysk Hânwurdboek|2212}}&lt;/ref&gt; ([[Nederlânsk]] en offisjeel: ''Utrecht'', yn it pleatslike dialekt: ''Utreg'' of ''Utereg'') is in [[Gemeente (bestjoer)|gemeente]], de haadstêd fan de [[provinsje]] [[Utert (provinsje)|Utert]] en de fjirde stêd fan [[Nederlân]] (361.924 ynwenners op 31 jannewaris 2022, boarne: CBS).
Utert is ien fan de stêden fan de [[Rânestêd]]. It is de fluchst waaksende stêd fan Nederlân.

De stêd leit sintraal yn Nederlân op in knooppunt fan dyk, spoar en wetter, dêrtroch fine der in soad beurzen en konferinsjes plak. It [[Stasjon Utert Sintraal]] is it drokste treinstasjon fan Nederlân.&lt;br&gt;
Yn de stêd húsmanje ûnder oaren de grutste [[Universiteit fan Utert|universiteit]] fan Nederlân, it haadkantoar fan de [[Nederlânske Spoarwegen]] en de [[Jierbeurs]]. Utert is ek it sit fan de Roomsk-Katolike Tsjerke yn Nederlân en it [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|Aartsbisdom Utert]]. Ek is de stêd it sit fan de [[Aldkatolike Tsjerke]].

It is ien fan de âldste stêden fan Nederlân mei in wichtich histoarysk sintrum, mar ek mei nijmoadrige bouwurken sa as ''Hoog-Catharijne'' dêr't mieningen hiel wat negativer oer binne. Troch de [[Domtoer]], symboal fan de stêd en mei 112,32 meter de heechste tsjerketoer fan Nederlân, wurdt de stêd ek wol de '''Domstêd''' neamd.

De gemeente Utert bestiet njonken de stêd Utert ek út de kearnen [[Haarzuilens]], [[De Meern]] en [[Vleuten]].

== Namme ==
De namme fan Utert hat syn komôf fan it [[Latyn]]ske ''[[Traiectum (Utert)|Traiectum]]'', itjinge soksawat betsjutte as &quot;oerstekplak&quot;, dus in oerstekplak oer de [[Ryn]] hinne. Trajectum waard yn it [[Aldnederlânsk]] ''Trecht''. Om it fan de &quot;oare Trecht&quot;, [[Maastricht]] oan de rivier de [[Maas]], te ûnderskieden, waard it ''Uu Trecht'', dêr't ''Uu'' in ferwizing nei de ûnderrin oan de Ryn wie. Dat waard yn de [[midsiuwen]] op syn bart wer ferlatynske ta ''Ultraiectum''. Ek waard de stêd wol oantsjut as ''Traiecti Batavorum'' (Bataafske Trecht).&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20081229085936/http://www.dbnl.org/tekst/sijs002chro01%2001/sijs002chro01%2001%200010.htm {{Aut|Nicoline van der Sijs}} (2001), ''Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen'', side 100, Uitjouwerij L.J. Veen, Amsterdam/Antwerpen, ISBN 90-204-2045-3]&lt;/ref&gt;

Yn it pleatslike dialekt fan Utert wurdt de stêd ''Utreg'' neamd, en yn de multykulturele strjittetaal fan de Rânestêd as ''Utka''. By [[karnaval]] hjit de stêd tydlik ''Leemput''.

== Skiednis ==
=== Iere skiednis ===
Der is bewiis fûn dat der al bewenning wie yn de [[stientiid]] (2200 f.Kr.) en de brûnstiid]] (1800-800 f.Kr.). De werklike skiednis fan Utert set útein mei de bou fan in legerkamp (''castellum'') oan de [[Ryn]] troch de [[Romeinen]] om kikernôch [[50]] n.Kr. hinne. Keizer [[Klaudius]] besleat dat it [[Romeinske Ryk]] net fierder nei it noarden ta útwreidzje sil. Hy liet dêrom in stikmannich fersterkings by de [[Ryn]], de noardlike grins fan it Ryk, del, en sadwaande waard de ferdigeningsliny ''[[Limes Germanicus]]'' boud. De [[haadstream]] fan de Ryn gie doetiids oer de [[Kromme Ryn]] en de [[Alde Ryn]], en dy wiene dus part fan de grins. De fersterkings koene sa'n 500 romeinske soldaten hûsmanje. Njonken de fersterkings ûntstiene plakken dêr't ambachtslju, tsjinsten, hannelers en de froulju fan de soldaten harren nei wenjen setten.

Op dat hjoed-de-dei it Domplein is bouden de Romeinen it fort ''Traiectum'', op it plak dêr't de Ryn oerstutsen wurde koe. Om it jier [[200]] n.Kr. hinne waarden de houten muorren dy't om de fersterking hinne stiene ferfongen troch muorren boud mei [[dowestien]]. Oerbliuwsels dêrfan binne ûnder t Domplein fûn.

Fan de mid [[tredde iuw]] ôf foelen Germaanske stammen gauris it Romeinske gebiet yn. Fan [[275]] ôf koene de Romeinen de noardlike grins net langer mear ferdigenje en Traiectum waard efterlitten. Fan it tiidrek fan [[270]] oant [[650]] is der mar in bytsje bekend en der waard pas fanijs oer Utert sprutsen yn de [[sande iuw]], lang nei't de Romeinen fuortgien wiene. 

=== Midsiuwen ===
Letter hawwe de [[Franken]], ûnder kening [[Dagobert I]], op it stee binnen de muorren fan it âlde romeinske fort in tsjerke boud dy't troch de [[Friezen]] healwei yn de [[7e iuw]] oermastere waard. De Fryske keningen [[Aldgillis|Aldgilles]] en [[Redbad]] meitsje fan Utert harren residinsje, nei't se harren machtsgebiet yn ''Frisia Citerior'' útrweide hawwe.&lt;ref&gt;{{Aut|John Hines}}, {{Aut|Nelleke IJssennagger-van der Pluijm}} ''Frisians of the Early Middle Ages'' Boydell &amp; Brwer Ltd Woodbridge, Feriene Keninkryk&lt;/ref&gt; Nei de oermastering fan it Fryske keninkryk troch [[Karel Martel]] yn [[723]] waard de stêd fannijs troch de Franken oermastere. It stee kaam doe yn besit fan de Angelsaksyske biskop [[Willibrord]] en waard in wichtich tsjerklik sintrum mei grutte wrâldske macht. Willibrord waard troch paus [[Sergius I (paus)|Sergius I]] oansteld en kristenje de Friezen. It oanstellen fan Willibrord wurdt wol sjoen as it begjin fan de [[Prinsbisdom Utert]] en Utert waard ien fan de wichtichste kristlike sintrums yn Noardwest-Jeropa. Nei it neigean fan it justjes by de stream op lizzende hannelsplak [[Doarestêd]] om [[850]] hinne, naam Utert it hannelsbelang foar in grut part oer.  

==== Prinsbisdom ====
{{Apart|Prinsbisdom Utert}}
Nei't de Frankyske hearskers it [[Feodalisme|feodale systeem]] ynfierd hiene, krigen de Utertske biskoppen njonken de geastlike macht ek wrâldske macht. Hja krigen njonken it gebiet om Utert hinne ek grutte parten, yn dat hjoed-de-dei it easten fan Nederlân is, yn erflien. Hja krigen gauris feodale konflikten mei harren burren, de [[List fan greven fan Hollân en Seelân|greven fan Hollân]] en de [[Hartochdom Gelre|hartoggen fan Gelre]]. De [[Feluwe]] waard troch Gelre oermastere en sadwaande waard it Prinsbisdom dêrtroch yn twaen snien. It gebiet om Utert hinne waard it [[Nederstift]], de hjoeddeistige provinsje Utert, en de [[Oerstift]], it gebiet fan [[Oerisel]] en [[Drinte]] mei [[Stellingwerf]].

==== Untjouwing fan de stêd ====
[[Ofbyld:Stadsrechten Utrecht oorkonde 1122 bron Utrechts Archief.jpg|thumb|''Oarkonde fan 2 juny 1122 fan de befêstiging troch keizer Hindrik V fan de stedsrjochten dy't troch biskop Godebald  oan Utert jûn wiene'']]
Troch syn geunstige lizzing oan de Ryn waard Utert in wichtige hannelstêd. De waaksende stêd krige yn [[1122]] fan keizer [[Hindrik V fan it Hillige Roomske Ryk|Hindrik V]] fan it [[Hillige Roomske Ryk]] [[stedsrjochten]]. De [[Krûme Ryn]] rekke lykwols troch de iuwen hinne hieltyd mear ferlanne. De [[haadstream]] fan de Ryn rûn yn dy tiid al oer de [[Lek (rivier)|Lek]] as de [[Waal]]. Om Utert berikber te hâlden waard it wetter om de stêd hinne kanalisearre en der waarden grêften om en yn de stêd groeven, dy't hannel oer wetter mooglik makken. By de grêften del waarden pakhûzen mei kelders, dy't op wetterhichte boud waarden dêr't it ferhannele guod yn laden en lost wurde koe, boud. 

De biskoppen fan Utert, dy't in soad lânguod bûten de stêd yn besit hiene, koene net altyd goed mei de boargers fan Utert oerwei. Biskop Godebald damme de Krûme Ryn yn 1122 by [[Wyk by Duerstêd]] ôf om syn lânguod foar oerstreamings te beskermjen. Yn [[1127]] waard troch de Utertske gilden úteinset mei it graven fan de [[Vaartse Rijn]] dy't Utert ferbûn mei de [[Hollânske Isel]] by [[Iselstein]]. Yn [[1285]] damme de Hollânske greve [[Floaris V fan Hollân|Floaris V]] de Hollânske Isel ôf en doe waard de Vaartse Rijn ferlingd alhiel nei de Lek ta by [[Vreeswijk]] dêr't yn [[1373]] slûzen yn boud waarden.

==== Religieuze gebouwen ====
Yn de snuorje fan it Prinsbisdom waarden ferskate tsjerken en kleasters yn en om Utert hinne boud. De meast ferneamde is de Sint-Martenskatedraal, of de [[Dom fan Utert]] yn it âlde romeinske fort. Mei de bou fan it [[Gotyk|goatyske]] bouwurk waard yn [[1254]] úteinset, nei't in eardere [[Romaanske arsjitektuer|romaanske]] bouwurk troch in brân swier skansearre rekke. It [[Koer (tsjerke)|koer]] en de [[transept]] wiene ree yn [[1320]] en dêrnei waard úteinset mei de bou fan de ûntsachlike Domtoer. Yn [[1420]] wie it [[Skip (tsjerke)|skip]], it lêste part fan de tsjerke, ree. Njonken de katedraal wiene der noch fjouwer [[kapitteltsjerke]]n yn Utert: [[Sint-Salvatortsjerke (Utert)|Sint-Salvatortsjerke]] oan it Domplein dy't fan de achtste iuw datearret en yn de sechtjinde iuw sloopt waard; de [[Janstsjerke (Utert)|Janstsjerke]] fan [[1040]], de [[Pitertsjerke (Utert)|Pitertsjerke]], fan [[1039]] en de [[Marijetsjerke (Utert)|Marijetsjerke]] fan [[1090]] en sloopt yn de iere njoggentjinde iuw, dochs dêr't it kleaster noch fan oer is.  Njonken de tsjerken wiene der de [[Paulusabdij (Utert)|Paulusabdij]] en de fyftjinde iuwske [[Begynhof (Utert)|begynhof fan Sint-Nikolaas]] en in fjirtjinde iuwske [[kapittelseal]] fan de [[Dútske Oarder]].

Njonken dy gebouwen dy't allegear ta it bisdom hearde, wiene der noch fjouwer [[karspeltsjerke]]n yn de stêd: de [[Jacobitsjerke (Utert)|Jacobitsjerke]] fan de alfde iuw, dêr't it hjoeddeistige goatyske gebouw fan de fjirtjinde iuw stammet; de Buertsjerke fan de alfde iuw; de [[Nikolaitsjerke (Utert)|Nikolaitsjerke]] fan de tolfde iuw en de trettjinde iuwske Geartetsjerke, wijd oan [[Gertrudis fan Nijvel]].

=== Iermoderne tiid ===
[[Ofbyld:Traiectum - Wttecht - Utrecht (Atlas van Loon).jpg|thumb|''Kaart fan Utert troch [[Willem Blaeu]] yn 1652'']]
Yn [[1528]] ferlear de biskop syn wrâldske macht oer it Oer- en Nedersift oan de [[Hûs Habsburch|Habsburchske]] keizer [[Karel V]] fan it [[Hillige Roomske Ryk]]. Hy feriene de [[Santjin Provinsjes]] yn in [[personele uny]]. It Oerstift waard de [[Hearlikheid Oerisel]] en it Nederstift waard it [[Hearlikheid Utert]]. Dêrmei kaam dus in oan oan it Prinsbisdom Utert. De biskop hold syn geastlike macht wol, alhoewol Karel V it rjocht bemachtige en beneam de biskoppen himsels. Yn [[1559]] waard it bisdom Utert ta in [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|aartsbidom]] ferheft en Utert waard it sit fan de tsjerklike provinsje fan de Noardlike Nederlannen. De ynwenenrs fan Utert wiene net al te bliid mei de nije sitewaasje. Hoewol't se gauris spul hiene mei de biskoppen koene se harren ek net fine yn it gesach fan Karel V. Om de kontrôle oer de stêd te hâlden liet Karel V it kastiel [[Vredenburg (kastiel)|Vredenburg]] bouwe en liet dêre in grut garnizoen yn húsmanje. Krapoan fyftich jier letter waard it kastiel ôfbrutsen yn oanrin fan de [[Nederlânske Opstân]].

Yn [[1579]] waard yn Utert de [[Uny fan Utert (1579)|Uny fan Utert]] troch de sân noardlike provinsjes tekene, dêr't se besleaten meiïnoar op te arbeidzjen tsjin de Spaansk-Habsburchske oerhearsking. Dat waard sjoen as de berte fan de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]]. Yn [[1580]] waard it katolisisme yn de protestantske Republyk ferbean. Ek it Aartsbisdom Utert waard ôfskaft. De steedhâlders winne net al te wiis mei de selsstannige ynstelling fan de Utertske boargerij en brochten de stêd dêrnei mear ûnder streekrjochte kontrôle fan de Republyk, dêr't de macht fan hieltyd mear nei it dominante goa [[Greefskip Hollân|Hollân]] ta wiksele. Dat late ta in lange tiid fan ekonomyske stagnaasje en ûntjouwing fan de stêd. Yn de [[Gouden Iuw]] woeks Amsterdam Utert foarby as grutste stêd fan Nederlân. Utert bleau lykwols in bysûndere stêd yn de Republyk mei likernôch 40% fan de befolking dy't noch út katoliken bestie. Ek aadlike famyljes om utens en oare eliten hiene hûzen yn de stêd yn besit. Yn [[1696]] waard de [[Universiteit fan Utert]] oprjochte.

Yn it [[Rampjier (1672)]] foel de fersterke stêd oan de Frânsen. De Frânske ynfal waard tsjinholden justje westlik fan Utert by de [[Hollânske Wetterliny]]. Op [[1 augustus]] [[1674]] waard Utert troffen troch in swiere stoarm, mooglik in [[tornado]]. Dêrmei rekke it noch net foltôge middenskip fan de Dom fan Utert slim skeind en rekken de toer en de tsjerke faninoar skaat.

Yn [[1713]] waard de [[Frede fan Utert (1713)|Frede fan Utert]], oangeande de [[Spaanske Súksesjekriich]], tekene. Sûnt [[1723]] waard Utert it sit fan de [[Aldkatolike Tsjerke]] fan de wrâld. Utert waard de haadstêd fan it [[Keninkryk Hollân]].

=== Moderne tiid ===
[[Ofbyld:Een uitzinnige menigte verwelkomt de Canadese bevrijders in Utrecht - An ecstatic crowd in Utrecht welcomes the Canadian liberators (4502667274).jpg|thumb|''Ynwenners fiere op 7 maaie 1945 de befrijing fan Utert troch Kanadezen'' ]]
Yn de iere [[njoggentjinde iuw]] wie de rôl fan Utert as fêstingstêd útspile. De fersterkings fan de [[Nije Hollânske Wetterliny]] waarden eastlik fan de stêd ferpleatst. De muorren en de wâlen om de stêd hinne waarden ôfbrutsen. Yn [[1843]] waard it spoar tusken Amsterdam en Utert iepene. Utert waard dêrnei stadichoan it mulpunt fan de Nederlânske spoarwegen. Doe't de Yndustrialisaasje yn Nederlân lang om let op gong kaam, woeks Utert al hiel fluch in ein bûten de âlde stedswâlen. Yn [[1853]] waard it Aartsbisdom Utert troch goedkarren fan de Nederlânske oerheid fannijs troch it Fatikaan oprjochte. Utert waard fannijs it sintrum fan de Roomsk-Katolike Tsjerke yn Nederlân. Fan de 1880-er jierren ôf waarden de wiken Oudwijk, Wittevrouwen en Vogelenbuurt yn it easten, wylst Lombok yn it westen fan de stêd ûntwikkele. Nije middenklassewiken, lykas Tuindorp en Oog in Al waarden yn de 1920-er en 1930-er jierren boud. Yn dy snuorje waarden ferskate hûzen en kantoarpannenyn [[Jugendstil]]-styl boud.

Yn maaie [[1940]] waard der eastlik fan Utert slim fochten by de Dútske ynfal yn Nederlân yn de [[Twadde Wrâldkriich]]. Op [[7 maaie]] [[1945]] lutsen Britske en Kanadeeske troepen de stêd yn nei de Dútske kapitulaasje op [[5 maaie]]. 

Nei de Twadde Wrâldkriich woeks de stêd fannijs fluch mei de bou fan de wiken Overvecht, Kanaleneiland, Hoograven en Lunetten. Om [[2000]] hinne waard westlik fan de stêd oan oare kant de [[Rykswei 2]] de wyk [[Leidsche Rijn]] boud. 

It gebiet om it [[Sintraal Stasjon Utert]] hinne, en it stasjon sels, waarden, nei modernistyske ideeën yn de [[1960-er jierren]], yngeand feroare en boud yn [[Brutalisme|brutalistyske styl]]. By dy ferbouwing waarden it winkelsintrum ''Hoog Catharijne'' en muzyksintrum ''Vredenburg'' boud en waard in part fan de stedsbûtengrêft omboud ta in ferdjippe stedsautowei de ''Catharijnebaan''. Der ûntstie ferset en rebûlje tsjin de fernijing fan it sintrum foar't de lêste gebouwen foltôge waarden. Yn de iere [[21e iuw]] waard it gebiet fannijs yngeand feroare. It nije muzyksintrum ''TivoliVrednburg'' iepene yn [[2014]], dêr't de oarspronklike ''Vredenburg'' en poppoadium ''Tivoli'' yn ien gebou ûnderbocht wurde. De ''Catharijnebaan'' waard fannijs ûnder wetter set.

== Geografy ==
[[Ofbyld:Gem-Utrecht-OpenTopo.jpg|thumb|''Topografyske gemeentekaart fan Utert (2016)'']]
Utert leit sintraal yn Nederlân en yn 'e provinsje Utert. 

Ut it easten wei streamt de [[Kromme Ryn]] de stedsgrêften yn. Ut dy stedsgrêften streamt it wetter fierder nei it westen ta troch de [[Utertske Fecht]] en de [[Leienske Ryn]]. It grutste wetter dat hjoed-de-dei troch de stêd rint is it [[Amsterdam-Rynkanaal]] fan súdeast nei noardwest. In âlder kanaal is de [[Vaartse Rijn]], dy't de stêd mei de rivier de [[Lek (rivier)|Lek]] by [[Vreeswijk]] yn it suden ferbynt.

Westlik fan de stêd, oan oare kant it [[Amsterdam-Rynkanaal]] en de [[Rykswei 2|A2]] leit de foarstêdlike útwreidingswyk [[Leidsche Rijn]]. Dy wyk is de grutste [[Vinex]]-lokaasje en nijbouprojekt fan Nederlân.

=== Bestjoerlike yndieling ===
De eardere gemeente [[Vleuten-De Meern]] is sûnt 1 jannewaris 2001 part fan de gemeente Utert. Ek waard doe in part fan de gemeente [[Nieuwegein]], it [[polder]]gebiet [[Rijnenburg]], oan de gemeente Utert taheakke. Nei de anneksaasje besleat de nij keazen gemeenterie de besteande yndieling fan de wenkearnen net te feroarjen. Sa bleaune [[De Meern]], [[Vleuten]], [[Haarzuilens]] en de kearn Utert gewoan bestean as foarhinne. De grins tusken Utert en Vleuten en Utert en de Meern waard justjes ferlein oangeande de winske wykyndieling fan guon nijboubuerten.

=== Wiken ===
[[Ofbyld:Utrechtsewijken-nummering.png|thumb|''De Utertske wiken mei harren nûmering'']]
De gemeente Utert bestiet út tsien ûnderskate wiken. Foar de anneksaasje fan Vleuten-De Meern hie de stêd acht wiken. De wiken fan de gemeente Utert binne te ferlykjen mei stedsdielen yn oare stêden. De Utertskke wiken binne ûnderferparte yn ûnderwiken en dy wer yn buerten. Eltse wyk hat in wykburo of in wyktsjinstsintrum. 

Eltse wyk hat in riedskommisje foar de wyk, gearstald út gemeenteriedsleden as harren plakferfangers en eltse wyk hat ek in eigen wethâlder. Dêrnjonken bestiet der sûnt 2002 in wykrie dy't in advisearjende rôl hat en dy't bestiet út bewenners fan de oanbelangjende wyk. De Utertske wiken binne:

*01: [[Binnenstêd (Utert)|Binnenstêd]]	     
*02: [[East (Utert)|East]]	         
*03: [[Leidsche Rijn]]	
*04: [[West (Utert)|West]]	
*05: [[Overvecht]]	
*06: [[Súd (Utert)|Súd]]
*07: [[Noardeast (Utert)|Noardeast]]	
*08: [[Súdwest (Utert)|Súdwest]]	
*09: [[Noardwest (Utert)|Noardwest]]	
*10: [[Vleuten-De Meern]]	

=== Kearnen ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Kearn !! Ynwenners &lt;br&gt; &lt;small&gt;1 jannewaris 2021&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;[https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2021/31/kerncijfers-wijken-en-buurten-2021 Sintraal Buro foar de Statistyk 2021]&lt;/ref&gt;
|-
| Utert|| 308.965
|-
| [[Vleuten]] || 27.810
|-
| [[De Meern]] || 21.815
|-
| [[Haarzuilens]] || 555
|}
=== Klimaat ===
Neffens de [[klimaatklassifikaasje fan Köppen]] falt Utert yn de yndieling ''Cfb.'' (tuskenbeiden seeklimaat).&lt;ref&gt;[http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/ Aktuele wrâldkaart neffens de klimaatklassifikaasje fan Köppen], sjoen op 14 jannewaris 2013.&lt;/ref&gt;

== Befolking ==
=== Demografy ===
[[Ofbyld:AgeSexPyramid_2022_Utrecht.svg|thumb|200px|Befolkingspiramide fan Utert yn 2022]]
De gemeente Utert hat in befolking fan likernôch 360.000 ynwenners (2022). Utert hat in reedlike jonge befolking, benammen yn de âldensgroep fan 20 oant 30 jier. Dat komt troch de oanwêzigens fan de [[Universiteit fan Utert]]. Der wenje likernôch 64.000 studinten yn de stêd. Likernôch 52% fan de befolking bestiet út froulju, wylst 48% fan de befolking út manlju bestiet. 52% fan de hûshâldings bestiet út ienpersoanshûshâldings. Sa'n 29% fan de befolking fan Utert binne boaske as wenje meiïnoar. Likernôch 3% fan de befolking is skaat.&lt;ref&gt;[http://arquivo.pt/wayback/20091015030852/http://www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=278616 Gemeente Utert:''Utrechts onderzoek en cijfers''] Wayback Machine oproppen op 15 oktober 2010&lt;/ref&gt;

Fan 63% fan de Utertsken binne beide âlden fan Nederlânsk komôf. Likernôch 12% fan de befolking bestiet út minsken mei in bûtenlânsk komôf út [[Westerske lannen]], wylst 24% fan de befolking op syn minst ien âlden dy't net fan westersk komôf is. Dêrfan komt 9% út [[Marokko]], 4% út [[Turije]], 3% út [[Suriname]] en de [[Nederlânske Antillen]] en goed 8% út oare lannen. De wiken [[Kanaleneiland]] (83%) en [[Overvecht]] (60%) hawwe in heech persintaazje minsken mei in migraasje-eftergrûn. Lykas yn oare grutte stêden hat Utert te krijen mei sosio-ekonomyske problemen. Sa'n 38% fan de befolking hat in minimumlean of is ôfhinklik fan de sosjale bystân (17% fan alle hûshâldings). Wiken lykas Kanaleneiland, Overvecht en Hoograven besteane benammen út heechbou en binne bekend as wiken mei in hegere earmoede en kriminaliteit.&lt;ref&gt;[http://arquivo.pt/wayback/20091015030852/http://www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=278616 Gemeente Utert:''Utrechts onderzoek en cijfers''] Wayback Machine oproppen op 15 oktober 2010&lt;/ref&gt;

=== Religy ===
Utert is sûnt de achtste iuw it religieuze sintrum fan it gebiet fan it hjoeddeistige Nederlân. Hjoed-de-dei it is it sit fan de aartsbiskop fan it [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|Aartsbisdom Utert]]. De tsjerkeprovinsje beslacht it gânse [[Keninkryk fan de Nederlannen]].

Utert is ek it sit fan de aartsbiskop fan de [[Aldkatolike Tskerke]] en de lokaasje fan de kantoaren fan de [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân]].

De befolking fan Utert bestiet út: 61% net tsjerklik, 28% [[Kristen|kristenen]], 9,9% [[moslims]] en 0,8% [[hindoes]].&lt;ref&gt;[https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2014/40/kerkelijkheid-en-kerkbezoek-2010-2013 CBS: ''Kerkelijkheid en kerkbezoek'']&lt;/ref&gt;

=== Befolkingsûntjouwing ===
Yn de neikommende tabel stiet de befolkingsûntjouwing fan Utert te lêzen. De befolkingsifers fan foar de njoggentjinde iuw binne rûsd, en de sifers wurde fierder werom yn 'e tiid minder krekt. De sifers fan de njoggentjinde iuw komme fan folkstellingen, de nijere ynformaasje komt út it befolkingsregister.&lt;ref&gt;De sifers foar 1623, útsein 1525 en 1600, komme út it ''Jaarboek Oud-Utrecht'', 1995, siden 53-85; de sifers fan 1525, 1600, 1650 oant 1890 en 1970 komme út ''Een paradijs vol weelde, geschiedenis van de stad Utrecht'', 2000, siden 249; de sifers fan 1900 oant 1960 komme út ''2000 jaar Utrecht'', Utrecht/Antwerpen, 1969, side 215; it befolkingstal fan 1980 komt út it  ''Jaarboek Oud-Utrecht'', 1981; de sifers nei 1980 komme fan it [http://statline.cbs.nl/ CBS]&lt;/ref&gt;

{|
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1200]] || align=&quot;right&quot; | 3000
|-----
| [[1300]] || align=&quot;right&quot; | 5500
|-----
| [[1400]] || align=&quot;right&quot; | 13 000
|-----
| [[1481]] || align=&quot;right&quot; | 20 000
|-----
| [[1525]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1577]] || align=&quot;right&quot; | 27 500
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1600]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1623]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1650]] || align=&quot;right&quot; | 31 000
|-----
| [[1670]] || align=&quot;right&quot; | 33 500
|-----
| [[1700]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1730]] || align=&quot;right&quot; | 33 000
|-----
| [[1748]] || align=&quot;right&quot; | 25 000
|-----
| [[1775]] || align=&quot;right&quot; | 29 000
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1800]] || align=&quot;right&quot; | 33 000
|-----
| [[1809]] || align=&quot;right&quot; | 35 000
|-----
| [[1815]] || align=&quot;right&quot; | 33 663&lt;ref name=&quot;Atlas&quot;&gt;''Werkgroep kadastrale atlas provincie Utrecht (2000) Kadastrale Atlas provincie Utrecht 6. Utrecht in 1832. Grondgebruik en eigendom''. Laren: Printerij Van Wijland B.V.&lt;/ref&gt;
|-----
| [[1822]] || align=&quot;right&quot; | 35 000
|-----
| [[1832]] || align=&quot;right&quot; | 43 000
|-----
| [[1850]] || align=&quot;right&quot; | 47 000
|-----
| [[1860]] || align=&quot;right&quot; | 52 000
|-----
| [[1870]] || align=&quot;right&quot; | 57 000
|-----
| [[1880]] || align=&quot;right&quot; | 68 000
|-----
| [[1890]] || align=&quot;right&quot; | 81 000
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jan 1900 || align=&quot;right&quot; | 102 086
|-----
| 1 jan 1910 || align=&quot;right&quot; | 119 006
|-----
| 1 jan 1920 || align=&quot;right&quot; | 138 334
|-----
| 1 jan 1930 || align=&quot;right&quot; | 153 208
|-----
| 1 jan 1940 || align=&quot;right&quot; | 165 029
|-----
| 1 jan. 1950 || align=&quot;right&quot; | 193 190
|-----
| 1 jan 1960 || align=&quot;right&quot; | 254 186
|-----
| 1970 || align=&quot;right&quot; | 279 000
|-----
| 1 jan 1980 || align=&quot;right&quot; | 236 208
|-----
| 1 jan 1990 || align=&quot;right&quot; | 230 676
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jannewaris 2000 || align=&quot;right&quot; | 233 667
|-----
| 1 jan 2001 || align=&quot;right&quot; | 256 420
|-----
| 1 jan 2002 || align=&quot;right&quot; | 260 625
|-----
| 1 jan 2003 || align=&quot;right&quot; | 265 151
|-----
| 1 jan 2004 || align=&quot;right&quot; | 270 244
|-----
| 1 jan 2005 || align=&quot;right&quot; | 275 258
|-----
| 1 jan 2006 || align=&quot;right&quot; | 280 949
|-----
| 1 jan 2007 || align=&quot;right&quot; | 288 401
|-----
| 1 jan 2008 || align=&quot;right&quot; | 294 737
|-----
| 1 jan 2009 || align=&quot;right&quot; | 299 891
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jannewaris 2010 || align=&quot;right&quot; | 307.124
|-----
| 1 jan 2011 || align=&quot;right&quot; | 311.405
|-----
| 1 jan 2012 || align=&quot;right&quot; | 316.277
|-----
| 1 jan 2013 || align=&quot;right&quot; | 321.989
|-----
| 1 jan 2014 || align=&quot;right&quot; | 328.577
|-----
| 1 jan 2015 || align=&quot;right&quot; | 334.139
|-----
| 1 jan 2016 || align=&quot;right&quot; | 338.949
|-----
| 1 jan 2017 || align=&quot;right&quot; | 343.134
|-----
| 1 jan 2018 || align=&quot;right&quot; | 348.065
|-----
| 1 jan 2019 || align=&quot;right&quot; | 352.795
|-----
|}
|}

=== Agglomeraasje ===
De [[Agglomeraasje Utert]] foarmet mei [[Amersfoart]] it eastlike part fan de Noardwjuk fan de [[Rânestêd]]. Der bestiet net folle dúdlikens oer de krekte oantsjutting fan wat by de Agglomeraasje Utert heart. De lytsere agglomeraasje bestiet út oan ienwei troch bebouwing, dus plakken dy't tsjin de stêd Utert fêst woeksen binne. Dat binne [[Nieuwegein]], [[Iselstein]] en [[Maarssen]]. Meiïnoar telle dy likernôch 420.000 ynwenners. &lt;br&gt;
De agglomeraasje as stedsgewest yn rommere sin bestiet njonken dy plakken ek út de gemeenten [[De Bilt (gemeente)|De Bilt]] (allinnich de plakken [[De Bilt (doarp)|De Bilt]], [[Bilthoven]] en [[Groenekan]]), [[Seist]], [[Bunnik (gemeente)|Bunnik]], [[Houten]], it plak [[Driebergen-Rijsenburg]] yn de gemeente [[Utertske Heuvelrêch (gemeente)|Utertske Heuvelrêch]] en de stêd [[Fianen]] yn de gemeente [[Fiifhearelannen (gemeente)|Fiifhearelannen]]. Dy plakken foarmje de eardere [[plusregio]] [[Bestjoer Regio Utert]] (BRU). Meiïnoar telle dy goed 640.000 ynwenners. &lt;br&gt;
Yn grutste sin fan de agglomeraasje ,kinne de fierder ôf lizzende plakke lykas [[Woerden]], [[Breukelen]], [[Doarn]] en [[Culemborg]] dêrby belutsen wurde, en dan telt de regio wol 730.000 ynwenners.

== Stedsoansjoch ==
[[Ofbyld:Utrecht Canals Aerial View - July 2006.jpg|thumb|''De Aldegrêft fan de Domtoer ôf sjoen'']]
It stedsoansjoch fan Utert wurdt dominearre troch de [[Domtoer]], mei 112 meter hichte de heechste tsjerketoer fan Nederlân. Der wurdt al foar in skoft oppenearre oft nij te bouwen [[wolkekliuwer]]s yn en om it sintrum hinne heger boud wurde meie as de Domtoer. Der is lykwols al heechbou yn de stêd dat al part fan de ''skyline'' fan Utert is. It twadde heechste gebou yn de stêd is de [[Rabobank]]-toer, dy't yn 2010 ree kaam en 105 meter heech is. Mei de twa antennes dêr op is de totale hichte 120 meter. Twa oare gebouwen waarden om it [[Stadion Galgenwaard]] hinne boud. Dy binne de kantoartoer ''Galghenwert'' en ''Apollo Residence'' en dy binne respektyflik 85,5 en 64,5 meter heech.

It besjen wurdich is it âlde sintrum en de grêften dy't troch it sintrum rinne. De ''Oudegracht'' (Aldegrêft) is in bochtige grêft dy't de âlde rin fan de [[Alde Ryn]] folget. Om de grêft hinne steane pakhûzen mei kelders derûnder op wetterhichte. It âlde sintrum hat syn midsiuwske struktuer noch yntakt en de bûtengrêft om it sintrum hinne bestiet ek noch hieltyd. In part dêrfan waard yn de 1970-er jierren omboud ta in stedsautowei yn it ramt fan de fernijing om it stasjonsgebiet hinne. It waard yn 2020 fannij wer ûnder wetter setten doe't it stasjonsgebiet fannijs opkaltefatere waard.

Om't Utert in fêstingstêd wie, waard der oant de njoggentjinde iuw net bûten de stedsgrêften boud. Doe't de Yndustrialisaasje op gong kaam, waarden der manmachtich nije wiken as in ring om it âlde sintrum hinne boud. Yn 'e ein 19e, de 20e en 21e iuw waard der omraak boud yn de stêd. 

Om't Utert it religieus sintrum yn de wide omfieming wie, waarden der ferskate tsjerken boud, dêr't in soad noch fan besteane. De wichtichste is de Dom en oare tsjerken binne de romaanske [[Pitertsjerke (Utert)|Pitertsjerke]] en [[Janstsjerke (Utert)|Janstsjerke]], de goatyske [[Jacobitsjerke (Utert)|Jacobitsjerke]] en [[Nikolaitsjerke (Utert)|Nikolaitsjerke]] en de Buertsjerke, dêr't hjoed-dedei in museum foar automatysk spyljende ynstruminten yn hûsmannet.
[[Ofbyld:Panorama Utrecht.jpg|800px|thumb|center|''Skyline fan Utert mei foaroan de Buertsjerke en dêr efter de Dom'']]

== Ferfier ==
Utert leit sintraal yn Nederlân en foarmet it knooppunt fan auto- en spoarwegen. 

=== Gongwegen ===
Der rinne ferskate [[gongwegen]] fan en nei Utert. De wichtichste binne:
* [[Rykswei 2|A2]]: [[Amsterdam]] - ''Utert'' - [[Eindhoven]] - [[Maastricht]]
* [[Rykswei 12|A12]]: [[De Haach]] - ''Utert'' - [[Arnhim]] - Dútske grins
* [[Rykswei 27|A27]]: [[Breda]] - ''Utert'' - [[Almeare]]
* [[Rykswei 28|A28]]: ''Utert'' - [[Swol]] - [[Grins (stêd)|Grins]]

Stikken fan de A2, A12, A27 en de [[Provinsjale wei 230|N230]] foarmje de [[Ring Utert]], de [[ringwei]] om de stêd hinne.

=== Spoarwegen ===
[[Ofbyld:2015-08 utrecht cs 02.JPG|thumb|''Stasjon Utert-Sintraal nei de yngeande ferbouwing'']]
[[Ofbyld:Utrecht tram map.png|thumb|''Utertske flugge tramtsjinsten'']]
It [[Stasjon Utert-Sintraal]] hat streekrjocht intercity-ferbinings mei alle (mid)grutte stêden yn Nederlân, wêrûnder [[Stasjon Ljouwert|Ljouwert]]. It stasjon is it grutste en drokste fan hiel Nederlân. It stasjon ûnderhâldt dei- en nachttsjinsten mei [[Sintraal stasjon (Amsterdam)|Amsterdam]], Skiphol en [[Stasjon Rotterdam-Sintraal|Rotterdam]]. Ek de [[Intercity Express]] docht Utert Sintraal oan.&lt;br&gt;
Yn Utert binne de haadkantoaren fan de [[Nederlânske Spoarwegen]] en [[ProRail]] fêstige. 

Stasjons yn Utert binne:
* [[Stasjon Utert-Sintraal]]
* [[Stasjon Utert-Lunetten]]
* [[Stasjon Utert-Vaartsche Rijn]]
* [[Stasjon Utert-Overvecht]]
* [[Stasjon Utert-Terwijde]]
* [[Stasjon Utert-Zuilen]]
* [[Stasjon Vleuten]]
Oant 1939 wie der it Stasjon Utert-Maliebaan, mar dêr is it [[Nederlânsk Spoarweimuseum]] yn fêstige.

=== Lightrail en bus ===
Utert beskikt oer in flugge tram, in [[lightrail]]-tsjinst sûnt 1983 Fan Utert-Sintraal nei [[Kanaleneiland]], Lombok, [[Nieuwegein]] en [[Iselstein]] en wurdt fersoarge troch [[Qbuzz]]. Sûnt 2019 rydt der ek in flugge tram fan Utert-Sintraal nei de [[Uithof]], dêr't it universiteitsdistrikt is.

It busstasjon by Utert-Sintraal is it grutste busstasjon fan Nederlân en is it mulpunt fan d ebustsjinsten yn de stêd. De bustsjinst wurdt fersoarge troch Qbuzz. De stêd hat in wiidweidich bussenetwurk dy't om de tsien minuten ride. Der ride ek bussen om utens lykas nei [[Maarssen]], [[Vleuten]], [[De Meern]] en [[Kockengen]].

==Eveneminten==
Sûnt [[1981]] fynt elts jier yn [[septimber]] en/of [[oktober]] yn Utert it [[Nederlânsk Filmfestival]] plak, foarhinne bekend as de Nederlanske Filmdagen.

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
}}

{{Koördinaten|52_05_20_N_05_06_56_E_type:city(746000)_region:NL|52° 5′ NB, 5° 6′ EL}}

{{GemeentenUtert}}
[[Kategory:Utert (gemeente)| ]]
[[Kategory:Plak yn Utert (gemeente)]]
[[Kategory:Nederlânske provinsjehaadstêd]]
[[Kategory:Gemeente yn Utert]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1122]]</text>
      <sha1>sq2s82cpfi7n9ts80o6l7t1sas0nczx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085091</id>
      <parentid>1085090</parentid>
      <timestamp>2022-07-30T05:52:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34009" xml:space="preserve">{{Wurk}}
{{Ynfoboks gemeente
| namme                       = Utert &lt;br&gt; &lt;small&gt;''Utrecht''&lt;/small&gt;
| ôfbyld                      = [[Ofbyld:Buurkerk_en_Domtoren.jpg|300px|border]]&lt;br&gt;[[Ofbyld:Sol_Lumen.jpg|300px|border]] &lt;br&gt;[[Ofbyld:Utrecht_Altstadt_14.jpg|149px|border]][[Ofbyld:Utrecht_Altstadt_07.jpg|149px|border]] ''Ofbylden fan it sintrum fan Utert mei de Domtsjerke en -toer''
| flagge                      = [[Ofbyld:Flag_of_Utrecht_city.svg|border|125px]]
| wapen                       = [[Ofbyld:Utrecht_gemeente_wapen.svg|80px]] 
| lokaasje                    = [[Ofbyld:NL_-_locator_map_municipality_code_GM0344_(2016).png|300px]] 
| lân                         = {{Flagge NL}} [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[File:Utrecht_(province)-Flag.svg|border|20px]] [[Utert (provinsje)|Utert]]
| bestjoerlike ienheid 2      = koördinaten
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{Koördinaten yn tekst|52_05_20_N_05_06_56_E_type:city(746000)_region:NL|52° 5′ NB, 5° 6′ EL}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| boargemaster                = [[Sharon Dijksma]] ([[Partij fan de Arbeid|PfdA]])
| haadplak                    = Utert
| grutste plak                = Utert
| ynwennertal                 = 361.924 &lt;small&gt;(31 jannewaris 2022)&lt;/small&gt;
| befolkingstichtens          = 3.857 / [[km²]]
| oerflak                     = 99,21  km²
| wêrfan lân                  = 93,83 km²
| wêrfan wetter               = 5,38 km²
| tal stêden                  = 1
| tal doarpen                 = 3
| ferkearsieren               = [[Ofbyld:NL-A2.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A12.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A27.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A28.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NLD-N230.svg|30px|border]]  
| oprjochte                   = [[2 juny]] [[1122]]
| perioade 1                  = 
| namme perioade 1            = 
| perioade 2                  = 
| namme perioade 2            = 
| perioade 3                  = 
| namme perioade 3            = 
| perioade 4                  = 
| namme perioade 4            = 
| perioade 5                  = 
| namme perioade 5            = 
| opheft                      = 
| opgien yn                   = 
| no part fan                 = 
| netnûmer                    = 030 
| postkoades                  = 3450-3455, 3546 (wyk Vleuten-De Meern), 3500-3585
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| webside                     = [http://www.utrecht.nl/ www.utrecht.nl]
}}
[[Ofbyld:Domtoren vanaf de Stadhuisbrug.JPG|thumb|Sicht op de Domtoer fan de Stedhûsbrêge]]
'''Utert'''&lt;ref&gt;{{Frysk Hânwurdboek|2212}}&lt;/ref&gt; ([[Nederlânsk]] en offisjeel: ''Utrecht'', yn it pleatslike dialekt: ''Utreg'' of ''Utereg'') is in [[Gemeente (bestjoer)|gemeente]], de haadstêd fan de [[provinsje]] [[Utert (provinsje)|Utert]] en de fjirde stêd fan [[Nederlân]] (361.924 ynwenners op 31 jannewaris 2022, boarne: CBS).
Utert is ien fan de stêden fan de [[Rânestêd]]. It is de fluchst waaksende stêd fan Nederlân.

De stêd leit sintraal yn Nederlân op in knooppunt fan dyk, spoar en wetter, dêrtroch fine der in soad beurzen en konferinsjes plak. It [[Stasjon Utert Sintraal]] is it drokste treinstasjon fan Nederlân.&lt;br&gt;
Yn de stêd húsmanje ûnder oaren de grutste [[Universiteit fan Utert|universiteit]] fan Nederlân, it haadkantoar fan de [[Nederlânske Spoarwegen]] en de [[Jierbeurs]]. Utert is ek it sit fan de Roomsk-Katolike Tsjerke yn Nederlân en it [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|Aartsbisdom Utert]]. Ek is de stêd it sit fan de [[Aldkatolike Tsjerke]].

It is ien fan de âldste stêden fan Nederlân mei in wichtich histoarysk sintrum, mar ek mei nijmoadrige bouwurken sa as ''Hoog-Catharijne'' dêr't mieningen hiel wat negativer oer binne. Troch de [[Domtoer]], symboal fan de stêd en mei 112,32 meter de heechste tsjerketoer fan Nederlân, wurdt de stêd ek wol de '''Domstêd''' neamd.

De gemeente Utert bestiet njonken de stêd Utert ek út de kearnen [[Haarzuilens]], [[De Meern]] en [[Vleuten]].

== Namme ==
De namme fan Utert hat syn komôf fan it [[Latyn]]ske ''[[Traiectum (Utert)|Traiectum]]'', itjinge soksawat betsjutte as &quot;oerstekplak&quot;, dus in oerstekplak oer de [[Ryn]] hinne. Trajectum waard yn it [[Aldnederlânsk]] ''Trecht''. Om it fan de &quot;oare Trecht&quot;, [[Maastricht]] oan de rivier de [[Maas]], te ûnderskieden, waard it ''Uu Trecht'', dêr't ''Uu'' in ferwizing nei de ûnderrin oan de Ryn wie. Dat waard yn de [[midsiuwen]] op syn bart wer ferlatynske ta ''Ultraiectum''. Ek waard de stêd wol oantsjut as ''Traiecti Batavorum'' (Bataafske Trecht).&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20081229085936/http://www.dbnl.org/tekst/sijs002chro01%2001/sijs002chro01%2001%200010.htm {{Aut|Nicoline van der Sijs}} (2001), ''Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen'', side 100, Uitjouwerij L.J. Veen, Amsterdam/Antwerpen, ISBN 90-204-2045-3]&lt;/ref&gt;

Yn it pleatslike dialekt fan Utert wurdt de stêd ''Utreg'' neamd, en yn de multykulturele strjittetaal fan de Rânestêd as ''Utka''. By [[karnaval]] hjit de stêd tydlik ''Leemput''.

== Skiednis ==
=== Iere skiednis ===
Der is bewiis fûn dat der al bewenning wie yn de [[stientiid]] (2200 f.Kr.) en de brûnstiid]] (1800-800 f.Kr.). De werklike skiednis fan Utert set útein mei de bou fan in legerkamp (''castellum'') oan de [[Ryn]] troch de [[Romeinen]] om kikernôch [[50]] n.Kr. hinne. Keizer [[Klaudius]] besleat dat it [[Romeinske Ryk]] net fierder nei it noarden ta útwreidzje sil. Hy liet dêrom in stikmannich fersterkings by de [[Ryn]], de noardlike grins fan it Ryk, del, en sadwaande waard de ferdigeningsliny ''[[Limes Germanicus]]'' boud. De [[haadstream]] fan de Ryn gie doetiids oer de [[Kromme Ryn]] en de [[Alde Ryn]], en dy wiene dus part fan de grins. De fersterkings koene sa'n 500 romeinske soldaten hûsmanje. Njonken de fersterkings ûntstiene plakken dêr't ambachtslju, tsjinsten, hannelers en de froulju fan de soldaten harren nei wenjen setten.

Op dat hjoed-de-dei it Domplein is bouden de Romeinen it fort ''Traiectum'', op it plak dêr't de Ryn oerstutsen wurde koe. Om it jier [[200]] n.Kr. hinne waarden de houten muorren dy't om de fersterking hinne stiene ferfongen troch muorren boud mei [[dowestien]]. Oerbliuwsels dêrfan binne ûnder t Domplein fûn.

Fan de mid [[tredde iuw]] ôf foelen Germaanske stammen gauris it Romeinske gebiet yn. Fan [[275]] ôf koene de Romeinen de noardlike grins net langer mear ferdigenje en Traiectum waard efterlitten. Fan it tiidrek fan [[270]] oant [[650]] is der mar in bytsje bekend en der waard pas fanijs oer Utert sprutsen yn de [[sande iuw]], lang nei't de Romeinen fuortgien wiene. 

=== Midsiuwen ===
Letter hawwe de [[Franken]], ûnder kening [[Dagobert I]], op it stee binnen de muorren fan it âlde romeinske fort in tsjerke boud dy't troch de [[Friezen]] healwei yn de [[7e iuw]] oermastere waard. De Fryske keningen [[Aldgillis|Aldgilles]] en [[Redbad]] meitsje fan Utert harren residinsje, nei't se harren machtsgebiet yn ''Frisia Citerior'' útrweide hawwe.&lt;ref&gt;{{Aut|John Hines}}, {{Aut|Nelleke IJssennagger-van der Pluijm}} ''Frisians of the Early Middle Ages'' Boydell &amp; Brwer Ltd Woodbridge, Feriene Keninkryk&lt;/ref&gt; Nei de oermastering fan it Fryske keninkryk troch [[Karel Martel]] yn [[723]] waard de stêd fannijs troch de Franken oermastere. It stee kaam doe yn besit fan de Angelsaksyske biskop [[Willibrord]] en waard in wichtich tsjerklik sintrum mei grutte wrâldske macht. Willibrord waard troch paus [[Sergius I (paus)|Sergius I]] oansteld en kristenje de Friezen. It oanstellen fan Willibrord wurdt wol sjoen as it begjin fan de [[Prinsbisdom Utert]] en Utert waard ien fan de wichtichste kristlike sintrums yn Noardwest-Jeropa. Nei it neigean fan it justjes by de stream op lizzende hannelsplak [[Doarestêd]] om [[850]] hinne, naam Utert it hannelsbelang foar in grut part oer.  

==== Prinsbisdom ====
{{Apart|Prinsbisdom Utert}}
Nei't de Frankyske hearskers it [[Feodalisme|feodale systeem]] ynfierd hiene, krigen de Utertske biskoppen njonken de geastlike macht ek wrâldske macht. Hja krigen njonken it gebiet om Utert hinne ek grutte parten, yn dat hjoed-de-dei it easten fan Nederlân is, yn erflien. Hja krigen gauris feodale konflikten mei harren burren, de [[List fan greven fan Hollân en Seelân|greven fan Hollân]] en de [[Hartochdom Gelre|hartoggen fan Gelre]]. De [[Feluwe]] waard troch Gelre oermastere en sadwaande waard it Prinsbisdom dêrtroch yn twaen snien. It gebiet om Utert hinne waard it [[Nederstift]], de hjoeddeistige provinsje Utert, en de [[Oerstift]], it gebiet fan [[Oerisel]] en [[Drinte]] mei [[Stellingwerf]].

==== Untjouwing fan de stêd ====
[[Ofbyld:Stadsrechten Utrecht oorkonde 1122 bron Utrechts Archief.jpg|thumb|''Oarkonde fan 2 juny 1122 fan de befêstiging troch keizer Hindrik V fan de stedsrjochten dy't troch biskop Godebald  oan Utert jûn wiene'']]
Troch syn geunstige lizzing oan de Ryn waard Utert in wichtige hannelstêd. De waaksende stêd krige yn [[1122]] fan keizer [[Hindrik V fan it Hillige Roomske Ryk|Hindrik V]] fan it [[Hillige Roomske Ryk]] [[stedsrjochten]]. De [[Krûme Ryn]] rekke lykwols troch de iuwen hinne hieltyd mear ferlanne. De [[haadstream]] fan de Ryn rûn yn dy tiid al oer de [[Lek (rivier)|Lek]] as de [[Waal]]. Om Utert berikber te hâlden waard it wetter om de stêd hinne kanalisearre en der waarden grêften om en yn de stêd groeven, dy't hannel oer wetter mooglik makken. By de grêften del waarden pakhûzen mei kelders, dy't op wetterhichte boud waarden dêr't it ferhannele guod yn laden en lost wurde koe, boud. 

De biskoppen fan Utert, dy't in soad lânguod bûten de stêd yn besit hiene, koene net altyd goed mei de boargers fan Utert oerwei. Biskop Godebald damme de Krûme Ryn yn 1122 by [[Wyk by Duerstêd]] ôf om syn lânguod foar oerstreamings te beskermjen. Yn [[1127]] waard troch de Utertske gilden úteinset mei it graven fan de [[Vaartse Rijn]] dy't Utert ferbûn mei de [[Hollânske Isel]] by [[Iselstein]]. Yn [[1285]] damme de Hollânske greve [[Floaris V fan Hollân|Floaris V]] de Hollânske Isel ôf en doe waard de Vaartse Rijn ferlingd alhiel nei de Lek ta by [[Vreeswijk]] dêr't yn [[1373]] slûzen yn boud waarden.

==== Religieuze gebouwen ====
Yn de snuorje fan it Prinsbisdom waarden ferskate tsjerken en kleasters yn en om Utert hinne boud. De meast ferneamde is de Sint-Martenskatedraal, of de [[Dom fan Utert]] yn it âlde romeinske fort. Mei de bou fan it [[Gotyk|goatyske]] bouwurk waard yn [[1254]] úteinset, nei't in eardere [[Romaanske arsjitektuer|romaanske]] bouwurk troch in brân swier skansearre rekke. It [[Koer (tsjerke)|koer]] en de [[transept]] wiene ree yn [[1320]] en dêrnei waard úteinset mei de bou fan de ûntsachlike Domtoer. Yn [[1420]] wie it [[Skip (tsjerke)|skip]], it lêste part fan de tsjerke, ree. Njonken de katedraal wiene der noch fjouwer [[kapitteltsjerke]]n yn Utert: [[Sint-Salvatortsjerke (Utert)|Sint-Salvatortsjerke]] oan it Domplein dy't fan de achtste iuw datearret en yn de sechtjinde iuw sloopt waard; de [[Janstsjerke (Utert)|Janstsjerke]] fan [[1040]], de [[Pitertsjerke (Utert)|Pitertsjerke]], fan [[1039]] en de [[Marijetsjerke (Utert)|Marijetsjerke]] fan [[1090]] en sloopt yn de iere njoggentjinde iuw, dochs dêr't it kleaster noch fan oer is.  Njonken de tsjerken wiene der de [[Paulusabdij (Utert)|Paulusabdij]] en de fyftjinde iuwske [[Begynhof (Utert)|begynhof fan Sint-Nikolaas]] en in fjirtjinde iuwske [[kapittelseal]] fan de [[Dútske Oarder]].

Njonken dy gebouwen dy't allegear ta it bisdom hearde, wiene der noch fjouwer [[karspeltsjerke]]n yn de stêd: de [[Jacobitsjerke (Utert)|Jacobitsjerke]] fan de alfde iuw, dêr't it hjoeddeistige goatyske gebouw fan de fjirtjinde iuw stammet; de Buertsjerke fan de alfde iuw; de [[Nikolaitsjerke (Utert)|Nikolaitsjerke]] fan de tolfde iuw en de trettjinde iuwske Geartetsjerke, wijd oan [[Gertrudis fan Nijvel]].

=== Iermoderne tiid ===
[[Ofbyld:Traiectum - Wttecht - Utrecht (Atlas van Loon).jpg|thumb|''Kaart fan Utert troch [[Willem Blaeu]] yn 1652'']]
Yn [[1528]] ferlear de biskop syn wrâldske macht oer it Oer- en Nedersift oan de [[Hûs Habsburch|Habsburchske]] keizer [[Karel V]] fan it [[Hillige Roomske Ryk]]. Hy feriene de [[Santjin Provinsjes]] yn in [[personele uny]]. It Oerstift waard de [[Hearlikheid Oerisel]] en it Nederstift waard it [[Hearlikheid Utert]]. Dêrmei kaam dus in oan oan it Prinsbisdom Utert. De biskop hold syn geastlike macht wol, alhoewol Karel V it rjocht bemachtige en beneam de biskoppen himsels. Yn [[1559]] waard it bisdom Utert ta in [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|aartsbidom]] ferheft en Utert waard it sit fan de tsjerklike provinsje fan de Noardlike Nederlannen. De ynwenenrs fan Utert wiene net al te bliid mei de nije sitewaasje. Hoewol't se gauris spul hiene mei de biskoppen koene se harren ek net fine yn it gesach fan Karel V. Om de kontrôle oer de stêd te hâlden liet Karel V it kastiel [[Vredenburg (kastiel)|Vredenburg]] bouwe en liet dêre in grut garnizoen yn húsmanje. Krapoan fyftich jier letter waard it kastiel ôfbrutsen yn oanrin fan de [[Nederlânske Opstân]].

Yn [[1579]] waard yn Utert de [[Uny fan Utert (1579)|Uny fan Utert]] troch de sân noardlike provinsjes tekene, dêr't se besleaten meiïnoar op te arbeidzjen tsjin de Spaansk-Habsburchske oerhearsking. Dat waard sjoen as de berte fan de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]]. Yn [[1580]] waard it katolisisme yn de protestantske Republyk ferbean. Ek it Aartsbisdom Utert waard ôfskaft. De steedhâlders winne net al te wiis mei de selsstannige ynstelling fan de Utertske boargerij en brochten de stêd dêrnei mear ûnder streekrjochte kontrôle fan de Republyk, dêr't de macht fan hieltyd mear nei it dominante goa [[Greefskip Hollân|Hollân]] ta wiksele. Dat late ta in lange tiid fan ekonomyske stagnaasje en ûntjouwing fan de stêd. Yn de [[Gouden Iuw]] woeks Amsterdam Utert foarby as grutste stêd fan Nederlân. Utert bleau lykwols in bysûndere stêd yn de Republyk mei likernôch 40% fan de befolking dy't noch út katoliken bestie. Ek aadlike famyljes om utens en oare eliten hiene hûzen yn de stêd yn besit. Yn [[1696]] waard de [[Universiteit fan Utert]] oprjochte.

Yn it [[Rampjier (1672)]] foel de fersterke stêd oan de Frânsen. De Frânske ynfal waard tsjinholden justje westlik fan Utert by de [[Hollânske Wetterliny]]. Op [[1 augustus]] [[1674]] waard Utert troffen troch in swiere stoarm, mooglik in [[tornado]]. Dêrmei rekke it noch net foltôge middenskip fan de Dom fan Utert slim skeind en rekken de toer en de tsjerke faninoar skaat.

Yn [[1713]] waard de [[Frede fan Utert (1713)|Frede fan Utert]], oangeande de [[Spaanske Súksesjekriich]], tekene. Sûnt [[1723]] waard Utert it sit fan de [[Aldkatolike Tsjerke]] fan de wrâld. Utert waard de haadstêd fan it [[Keninkryk Hollân]].

=== Moderne tiid ===
[[Ofbyld:Een uitzinnige menigte verwelkomt de Canadese bevrijders in Utrecht - An ecstatic crowd in Utrecht welcomes the Canadian liberators (4502667274).jpg|thumb|''Ynwenners fiere op 7 maaie 1945 de befrijing fan Utert troch Kanadezen'' ]]
Yn de iere [[njoggentjinde iuw]] wie de rôl fan Utert as fêstingstêd útspile. De fersterkings fan de [[Nije Hollânske Wetterliny]] waarden eastlik fan de stêd ferpleatst. De muorren en de wâlen om de stêd hinne waarden ôfbrutsen. Yn [[1843]] waard it spoar tusken Amsterdam en Utert iepene. Utert waard dêrnei stadichoan it mulpunt fan de Nederlânske spoarwegen. Doe't de Yndustrialisaasje yn Nederlân lang om let op gong kaam, woeks Utert al hiel fluch in ein bûten de âlde stedswâlen. Yn [[1853]] waard it Aartsbisdom Utert troch goedkarren fan de Nederlânske oerheid fannijs troch it Fatikaan oprjochte. Utert waard fannijs it sintrum fan de Roomsk-Katolike Tsjerke yn Nederlân. Fan de 1880-er jierren ôf waarden de wiken Oudwijk, Wittevrouwen en Vogelenbuurt yn it easten, wylst Lombok yn it westen fan de stêd ûntwikkele. Nije middenklassewiken, lykas Tuindorp en Oog in Al waarden yn de 1920-er en 1930-er jierren boud. Yn dy snuorje waarden ferskate hûzen en kantoarpannenyn [[Jugendstil]]-styl boud.

Yn maaie [[1940]] waard der eastlik fan Utert slim fochten by de Dútske ynfal yn Nederlân yn de [[Twadde Wrâldkriich]]. Op [[7 maaie]] [[1945]] lutsen Britske en Kanadeeske troepen de stêd yn nei de Dútske kapitulaasje op [[5 maaie]]. 

Nei de Twadde Wrâldkriich woeks de stêd fannijs fluch mei de bou fan de wiken Overvecht, Kanaleneiland, Hoograven en Lunetten. Om [[2000]] hinne waard westlik fan de stêd oan oare kant de [[Rykswei 2]] de wyk [[Leidsche Rijn]] boud. 

It gebiet om it [[Sintraal Stasjon Utert]] hinne, en it stasjon sels, waarden, nei modernistyske ideeën yn de [[1960-er jierren]], yngeand feroare en boud yn [[Brutalisme|brutalistyske styl]]. By dy ferbouwing waarden it winkelsintrum ''Hoog Catharijne'' en muzyksintrum ''Vredenburg'' boud en waard in part fan de stedsbûtengrêft omboud ta in ferdjippe stedsautowei de ''Catharijnebaan''. Der ûntstie ferset en rebûlje tsjin de fernijing fan it sintrum foar't de lêste gebouwen foltôge waarden. Yn de iere [[21e iuw]] waard it gebiet fannijs yngeand feroare. It nije muzyksintrum ''TivoliVrednburg'' iepene yn [[2014]], dêr't de oarspronklike ''Vredenburg'' en poppoadium ''Tivoli'' yn ien gebou ûnderbocht wurde. De ''Catharijnebaan'' waard fannijs ûnder wetter set.

== Geografy ==
[[Ofbyld:Gem-Utrecht-OpenTopo.jpg|thumb|''Topografyske gemeentekaart fan Utert (2016)'']]
Utert leit sintraal yn Nederlân en yn 'e provinsje Utert. 

Ut it easten wei streamt de [[Kromme Ryn]] de stedsgrêften yn. Ut dy stedsgrêften streamt it wetter fierder nei it westen ta troch de [[Utertske Fecht]] en de [[Leienske Ryn]]. It grutste wetter dat hjoed-de-dei troch de stêd rint is it [[Amsterdam-Rynkanaal]] fan súdeast nei noardwest. In âlder kanaal is de [[Vaartse Rijn]], dy't de stêd mei de rivier de [[Lek (rivier)|Lek]] by [[Vreeswijk]] yn it suden ferbynt.

Westlik fan de stêd, oan oare kant it [[Amsterdam-Rynkanaal]] en de [[Rykswei 2|A2]] leit de foarstêdlike útwreidingswyk [[Leidsche Rijn]]. Dy wyk is de grutste [[Vinex]]-lokaasje en nijbouprojekt fan Nederlân.

=== Bestjoerlike yndieling ===
De eardere gemeente [[Vleuten-De Meern]] is sûnt 1 jannewaris 2001 part fan de gemeente Utert. Ek waard doe in part fan de gemeente [[Nieuwegein]], it [[polder]]gebiet [[Rijnenburg]], oan de gemeente Utert taheakke. Nei de anneksaasje besleat de nij keazen gemeenterie de besteande yndieling fan de wenkearnen net te feroarjen. Sa bleaune [[De Meern]], [[Vleuten]], [[Haarzuilens]] en de kearn Utert gewoan bestean as foarhinne. De grins tusken Utert en Vleuten en Utert en de Meern waard justjes ferlein oangeande de winske wykyndieling fan guon nijboubuerten.

=== Wiken ===
[[Ofbyld:Utrechtsewijken-nummering.png|thumb|''De Utertske wiken mei harren nûmering'']]
De gemeente Utert bestiet út tsien ûnderskate wiken. Foar de anneksaasje fan Vleuten-De Meern hie de stêd acht wiken. De wiken fan de gemeente Utert binne te ferlykjen mei stedsdielen yn oare stêden. De Utertskke wiken binne ûnderferparte yn ûnderwiken en dy wer yn buerten. Eltse wyk hat in wykburo of in wyktsjinstsintrum. 

Eltse wyk hat in riedskommisje foar de wyk, gearstald út gemeenteriedsleden as harren plakferfangers en eltse wyk hat ek in eigen wethâlder. Dêrnjonken bestiet der sûnt 2002 in wykrie dy't in advisearjende rôl hat en dy't bestiet út bewenners fan de oanbelangjende wyk. De Utertske wiken binne:

*01: [[Binnenstêd (Utert)|Binnenstêd]]	     
*02: [[East (Utert)|East]]	         
*03: [[Leidsche Rijn]]	
*04: [[West (Utert)|West]]	
*05: [[Overvecht]]	
*06: [[Súd (Utert)|Súd]]
*07: [[Noardeast (Utert)|Noardeast]]	
*08: [[Súdwest (Utert)|Súdwest]]	
*09: [[Noardwest (Utert)|Noardwest]]	
*10: [[Vleuten-De Meern]]	

=== Kearnen ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Kearn !! Ynwenners &lt;br&gt; &lt;small&gt;1 jannewaris 2021&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;[https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2021/31/kerncijfers-wijken-en-buurten-2021 Sintraal Buro foar de Statistyk 2021]&lt;/ref&gt;
|-
| Utert|| 308.965
|-
| [[Vleuten]] || 27.810
|-
| [[De Meern]] || 21.815
|-
| [[Haarzuilens]] || 555
|}
=== Klimaat ===
Neffens de [[klimaatklassifikaasje fan Köppen]] falt Utert yn de yndieling ''Cfb.'' (tuskenbeiden seeklimaat).&lt;ref&gt;[http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/ Aktuele wrâldkaart neffens de klimaatklassifikaasje fan Köppen], sjoen op 14 jannewaris 2013.&lt;/ref&gt;

== Befolking ==
=== Demografy ===
[[Ofbyld:AgeSexPyramid_2022_Utrecht.svg|thumb|200px|Befolkingspiramide fan Utert yn 2022]]
De gemeente Utert hat in befolking fan likernôch 360.000 ynwenners (2022). Utert hat in reedlike jonge befolking, benammen yn de âldensgroep fan 20 oant 30 jier. Dat komt troch de oanwêzigens fan de [[Universiteit fan Utert]]. Der wenje likernôch 64.000 studinten yn de stêd. Likernôch 52% fan de befolking bestiet út froulju, wylst 48% fan de befolking út manlju bestiet. 52% fan de hûshâldings bestiet út ienpersoanshûshâldings. Sa'n 29% fan de befolking fan Utert binne boaske as wenje meiïnoar. Likernôch 3% fan de befolking is skaat.&lt;ref&gt;[http://arquivo.pt/wayback/20091015030852/http://www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=278616 Gemeente Utert:''Utrechts onderzoek en cijfers''] Wayback Machine oproppen op 15 oktober 2010&lt;/ref&gt;

Fan 63% fan de Utertsken binne beide âlden fan Nederlânsk komôf. Likernôch 12% fan de befolking bestiet út minsken mei in bûtenlânsk komôf út [[Westerske lannen]], wylst 24% fan de befolking op syn minst ien âlden dy't net fan westersk komôf is. Dêrfan komt 9% út [[Marokko]], 4% út [[Turkije]], 3% út [[Suriname]] en de [[Nederlânske Antillen]] en goed 8% út oare lannen. De wiken [[Kanaleneiland]] (83%) en [[Overvecht]] (60%) hawwe in heech persintaazje minsken mei in migraasje-eftergrûn. Lykas yn oare grutte stêden hat Utert te krijen mei sosio-ekonomyske problemen. Sa'n 38% fan de befolking hat in minimumlean of is ôfhinklik fan de sosjale bystân (17% fan alle hûshâldings). Wiken lykas Kanaleneiland, Overvecht en Hoograven besteane benammen út heechbou en binne bekend as wiken mei in hegere earmoede en kriminaliteit.&lt;ref&gt;[http://arquivo.pt/wayback/20091015030852/http://www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=278616 Gemeente Utert:''Utrechts onderzoek en cijfers''] Wayback Machine oproppen op 15 oktober 2010&lt;/ref&gt;

=== Religy ===
Utert is sûnt de achtste iuw it religieuze sintrum fan it gebiet fan it hjoeddeistige Nederlân. Hjoed-de-dei it is it sit fan de aartsbiskop fan it [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|Aartsbisdom Utert]]. De tsjerkeprovinsje beslacht it gânse [[Keninkryk fan de Nederlannen]].

Utert is ek it sit fan de aartsbiskop fan de [[Aldkatolike Tskerke]] en de lokaasje fan de kantoaren fan de [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân]].

De befolking fan Utert bestiet út: 61% net tsjerklik, 28% [[Kristen|kristenen]], 9,9% [[moslims]] en 0,8% [[hindoes]].&lt;ref&gt;[https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2014/40/kerkelijkheid-en-kerkbezoek-2010-2013 CBS: ''Kerkelijkheid en kerkbezoek'']&lt;/ref&gt;

=== Befolkingsûntjouwing ===
Yn de neikommende tabel stiet de befolkingsûntjouwing fan Utert te lêzen. De befolkingsifers fan foar de njoggentjinde iuw binne rûsd, en de sifers wurde fierder werom yn 'e tiid minder krekt. De sifers fan de njoggentjinde iuw komme fan folkstellingen, de nijere ynformaasje komt út it befolkingsregister.&lt;ref&gt;De sifers foar 1623, útsein 1525 en 1600, komme út it ''Jaarboek Oud-Utrecht'', 1995, siden 53-85; de sifers fan 1525, 1600, 1650 oant 1890 en 1970 komme út ''Een paradijs vol weelde, geschiedenis van de stad Utrecht'', 2000, siden 249; de sifers fan 1900 oant 1960 komme út ''2000 jaar Utrecht'', Utrecht/Antwerpen, 1969, side 215; it befolkingstal fan 1980 komt út it  ''Jaarboek Oud-Utrecht'', 1981; de sifers nei 1980 komme fan it [http://statline.cbs.nl/ CBS]&lt;/ref&gt;

{|
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1200]] || align=&quot;right&quot; | 3000
|-----
| [[1300]] || align=&quot;right&quot; | 5500
|-----
| [[1400]] || align=&quot;right&quot; | 13 000
|-----
| [[1481]] || align=&quot;right&quot; | 20 000
|-----
| [[1525]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1577]] || align=&quot;right&quot; | 27 500
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1600]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1623]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1650]] || align=&quot;right&quot; | 31 000
|-----
| [[1670]] || align=&quot;right&quot; | 33 500
|-----
| [[1700]] || align=&quot;right&quot; | 30 000
|-----
| [[1730]] || align=&quot;right&quot; | 33 000
|-----
| [[1748]] || align=&quot;right&quot; | 25 000
|-----
| [[1775]] || align=&quot;right&quot; | 29 000
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Jier
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| [[1800]] || align=&quot;right&quot; | 33 000
|-----
| [[1809]] || align=&quot;right&quot; | 35 000
|-----
| [[1815]] || align=&quot;right&quot; | 33 663&lt;ref name=&quot;Atlas&quot;&gt;''Werkgroep kadastrale atlas provincie Utrecht (2000) Kadastrale Atlas provincie Utrecht 6. Utrecht in 1832. Grondgebruik en eigendom''. Laren: Printerij Van Wijland B.V.&lt;/ref&gt;
|-----
| [[1822]] || align=&quot;right&quot; | 35 000
|-----
| [[1832]] || align=&quot;right&quot; | 43 000
|-----
| [[1850]] || align=&quot;right&quot; | 47 000
|-----
| [[1860]] || align=&quot;right&quot; | 52 000
|-----
| [[1870]] || align=&quot;right&quot; | 57 000
|-----
| [[1880]] || align=&quot;right&quot; | 68 000
|-----
| [[1890]] || align=&quot;right&quot; | 81 000
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jan 1900 || align=&quot;right&quot; | 102 086
|-----
| 1 jan 1910 || align=&quot;right&quot; | 119 006
|-----
| 1 jan 1920 || align=&quot;right&quot; | 138 334
|-----
| 1 jan 1930 || align=&quot;right&quot; | 153 208
|-----
| 1 jan 1940 || align=&quot;right&quot; | 165 029
|-----
| 1 jan. 1950 || align=&quot;right&quot; | 193 190
|-----
| 1 jan 1960 || align=&quot;right&quot; | 254 186
|-----
| 1970 || align=&quot;right&quot; | 279 000
|-----
| 1 jan 1980 || align=&quot;right&quot; | 236 208
|-----
| 1 jan 1990 || align=&quot;right&quot; | 230 676
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jannewaris 2000 || align=&quot;right&quot; | 233 667
|-----
| 1 jan 2001 || align=&quot;right&quot; | 256 420
|-----
| 1 jan 2002 || align=&quot;right&quot; | 260 625
|-----
| 1 jan 2003 || align=&quot;right&quot; | 265 151
|-----
| 1 jan 2004 || align=&quot;right&quot; | 270 244
|-----
| 1 jan 2005 || align=&quot;right&quot; | 275 258
|-----
| 1 jan 2006 || align=&quot;right&quot; | 280 949
|-----
| 1 jan 2007 || align=&quot;right&quot; | 288 401
|-----
| 1 jan 2008 || align=&quot;right&quot; | 294 737
|-----
| 1 jan 2009 || align=&quot;right&quot; | 299 891
|-----
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Datum
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Ynwenners
|-----
| 1 jannewaris 2010 || align=&quot;right&quot; | 307.124
|-----
| 1 jan 2011 || align=&quot;right&quot; | 311.405
|-----
| 1 jan 2012 || align=&quot;right&quot; | 316.277
|-----
| 1 jan 2013 || align=&quot;right&quot; | 321.989
|-----
| 1 jan 2014 || align=&quot;right&quot; | 328.577
|-----
| 1 jan 2015 || align=&quot;right&quot; | 334.139
|-----
| 1 jan 2016 || align=&quot;right&quot; | 338.949
|-----
| 1 jan 2017 || align=&quot;right&quot; | 343.134
|-----
| 1 jan 2018 || align=&quot;right&quot; | 348.065
|-----
| 1 jan 2019 || align=&quot;right&quot; | 352.795
|-----
|}
|}

=== Agglomeraasje ===
De [[Agglomeraasje Utert]] foarmet mei [[Amersfoart]] it eastlike part fan de Noardwjuk fan de [[Rânestêd]]. Der bestiet net folle dúdlikens oer de krekte oantsjutting fan wat by de Agglomeraasje Utert heart. De lytsere agglomeraasje bestiet út oan ienwei troch bebouwing, dus plakken dy't tsjin de stêd Utert fêst woeksen binne. Dat binne [[Nieuwegein]], [[Iselstein]] en [[Maarssen]]. Meiïnoar telle dy likernôch 420.000 ynwenners. &lt;br&gt;
De agglomeraasje as stedsgewest yn rommere sin bestiet njonken dy plakken ek út de gemeenten [[De Bilt (gemeente)|De Bilt]] (allinnich de plakken [[De Bilt (doarp)|De Bilt]], [[Bilthoven]] en [[Groenekan]]), [[Seist]], [[Bunnik (gemeente)|Bunnik]], [[Houten]], it plak [[Driebergen-Rijsenburg]] yn de gemeente [[Utertske Heuvelrêch (gemeente)|Utertske Heuvelrêch]] en de stêd [[Fianen]] yn de gemeente [[Fiifhearelannen (gemeente)|Fiifhearelannen]]. Dy plakken foarmje de eardere [[plusregio]] [[Bestjoer Regio Utert]] (BRU). Meiïnoar telle dy goed 640.000 ynwenners. &lt;br&gt;
Yn grutste sin fan de agglomeraasje ,kinne de fierder ôf lizzende plakke lykas [[Woerden]], [[Breukelen]], [[Doarn]] en [[Culemborg]] dêrby belutsen wurde, en dan telt de regio wol 730.000 ynwenners.

== Stedsbyld ==
[[Ofbyld:Utrecht Canals Aerial View - July 2006.jpg|thumb|''De Aldegrêft fan de Domtoer ôf sjoen'']]
It stedsoansjoch fan Utert wurdt dominearre troch de [[Domtoer]], mei 112 meter hichte de heechste tsjerketoer fan Nederlân. Der wurdt al foar in skoft oppenearre oft nij te bouwen [[wolkekliuwer]]s yn en om it sintrum hinne heger boud wurde meie as de Domtoer. Der is lykwols al heechbou yn de stêd dat al part fan de ''skyline'' fan Utert is. It twadde heechste gebou yn de stêd is de [[Rabobank]]-toer, dy't yn 2010 ree kaam en 105 meter heech is. Mei de twa antennes dêr op is de totale hichte 120 meter. Twa oare gebouwen waarden om it [[Stadion Galgenwaard]] hinne boud. Dy binne de kantoartoer ''Galghenwert'' en ''Apollo Residence'' en dy binne respektyflik 85,5 en 64,5 meter heech.

It besjen wurdich is it âlde sintrum en de grêften dy't troch it sintrum rinne. De ''Oudegracht'' (Aldegrêft) is in bochtige grêft dy't de âlde rin fan de [[Alde Ryn]] folget. Om de grêft hinne steane pakhûzen mei kelders derûnder op wetterhichte. It âlde sintrum hat syn midsiuwske struktuer noch yntakt en de bûtengrêft om it sintrum hinne bestiet ek noch hieltyd. In part dêrfan waard yn de 1970-er jierren omboud ta in stedsautowei yn it ramt fan de fernijing om it stasjonsgebiet hinne. It waard yn 2020 fannij wer ûnder wetter setten doe't it stasjonsgebiet fannijs opkaltefatere waard.

Om't Utert in fêstingstêd wie, waard der oant de njoggentjinde iuw net bûten de stedsgrêften boud. Doe't de Yndustrialisaasje op gong kaam, waarden der manmachtich nije wiken as in ring om it âlde sintrum hinne boud. Yn 'e ein 19e, de 20e en 21e iuw waard der omraak boud yn de stêd. 

Om't Utert it religieus sintrum yn de wide omfieming wie, waarden der ferskate tsjerken boud, dêr't in soad noch fan besteane. De wichtichste is de Dom en oare tsjerken binne de romaanske [[Pitertsjerke (Utert)|Pitertsjerke]] en [[Janstsjerke (Utert)|Janstsjerke]], de goatyske [[Jacobitsjerke (Utert)|Jacobitsjerke]] en [[Nikolaitsjerke (Utert)|Nikolaitsjerke]] en de Buertsjerke, dêr't hjoed-dedei in museum foar automatysk spyljende ynstruminten yn hûsmannet. Ek binne der in stikmannich kleasters yn de stêd sa as bygelyks it [[Dútske Hûs]], boud om 1350 hinne troch de [[Dútske Oarder]].
[[Ofbyld:Panorama Utrecht.jpg|800px|thumb|center|''Skyline fan Utert mei foaroan de Buertsjerke en dêr efter de Dom'']]

== Ferfier ==
Utert leit sintraal yn Nederlân en foarmet it knooppunt fan auto- en spoarwegen. 

=== Gongwegen ===
Der rinne ferskate [[gongwegen]] fan en nei Utert. De wichtichste binne:
* [[Rykswei 2|A2]]: [[Amsterdam]] - ''Utert'' - [[Eindhoven]] - [[Maastricht]]
* [[Rykswei 12|A12]]: [[De Haach]] - ''Utert'' - [[Arnhim]] - Dútske grins
* [[Rykswei 27|A27]]: [[Breda]] - ''Utert'' - [[Almeare]]
* [[Rykswei 28|A28]]: ''Utert'' - [[Swol]] - [[Grins (stêd)|Grins]]

Stikken fan de A2, A12, A27 en de [[Provinsjale wei 230|N230]] foarmje de [[Ring Utert]], de [[ringwei]] om de stêd hinne.

=== Spoarwegen ===
[[Ofbyld:2015-08 utrecht cs 02.JPG|thumb|''Stasjon Utert-Sintraal nei de yngeande ferbouwing'']]
[[Ofbyld:Utrecht tram map.png|thumb|''Utertske flugge tramtsjinsten'']]
It [[Stasjon Utert-Sintraal]] hat streekrjocht intercity-ferbinings mei alle (mid)grutte stêden yn Nederlân, wêrûnder [[Stasjon Ljouwert|Ljouwert]]. It stasjon is it grutste en drokste fan hiel Nederlân. It stasjon ûnderhâldt dei- en nachttsjinsten mei [[Sintraal stasjon (Amsterdam)|Amsterdam]], Skiphol en [[Stasjon Rotterdam-Sintraal|Rotterdam]]. Ek de [[Intercity Express]] docht Utert Sintraal oan.&lt;br&gt;
Yn Utert binne de haadkantoaren fan de [[Nederlânske Spoarwegen]] en [[ProRail]] fêstige. 

Stasjons yn Utert binne:
* [[Stasjon Utert-Sintraal]]
* [[Stasjon Utert-Lunetten]]
* [[Stasjon Utert-Vaartsche Rijn]]
* [[Stasjon Utert-Overvecht]]
* [[Stasjon Utert-Terwijde]]
* [[Stasjon Utert-Zuilen]]
* [[Stasjon Vleuten]]
Oant 1939 wie der it Stasjon Utert-Maliebaan, mar dêr is it [[Nederlânsk Spoarweimuseum]] yn fêstige.

=== Lightrail en bus ===
Utert beskikt oer in flugge tram, in [[lightrail]]-tsjinst sûnt 1983 Fan Utert-Sintraal nei [[Kanaleneiland]], Lombok, [[Nieuwegein]] en [[Iselstein]] en wurdt fersoarge troch [[Qbuzz]]. Sûnt 2019 rydt der ek in flugge tram fan Utert-Sintraal nei de [[Uithof]], dêr't it universiteitsdistrikt is.

It busstasjon by Utert-Sintraal is it grutste busstasjon fan Nederlân en is it mulpunt fan d ebustsjinsten yn de stêd. De bustsjinst wurdt fersoarge troch Qbuzz. De stêd hat in wiidweidich bussenetwurk dy't om de tsien minuten ride. Der ride ek bussen om utens lykas nei [[Maarssen]], [[Vleuten]], [[De Meern]] en [[Kockengen]].

==Eveneminten==
Sûnt [[1981]] fynt elts jier yn [[septimber]] en/of [[oktober]] yn Utert it [[Nederlânsk Filmfestival]] plak, foarhinne bekend as de Nederlanske Filmdagen.

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
}}

{{Koördinaten|52_05_20_N_05_06_56_E_type:city(746000)_region:NL|52° 5′ NB, 5° 6′ EL}}

{{GemeentenUtert}}
[[Kategory:Utert (gemeente)| ]]
[[Kategory:Plak yn Utert (gemeente)]]
[[Kategory:Nederlânske provinsjehaadstêd]]
[[Kategory:Gemeente yn Utert]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1122]]</text>
      <sha1>6rmqoubkxrw9nzsjgy5qbf2twav7h7g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Intercity-Express</title>
    <ns>0</ns>
    <id>21501</id>
    <revision>
      <id>1085089</id>
      <parentid>749448</parentid>
      <timestamp>2022-07-30T04:00:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2080" xml:space="preserve">[[Ofbyld:ICE 3 Fahlenbach.jpg|thumb|250px|De ICE]]
[[Ofbyld:ICE Network.png|thumb|250px|ICE spoardiken yn Dútslân
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
|&lt;span style=&quot;color:darkred&quot;&gt;'''read'''&lt;/span&gt;
| Neubaustrecken
| oant 300&amp;nbsp;km/h
|-
|&lt;span style=&quot;color:darkorange&quot;&gt;'''oranje'''&lt;/span&gt;
| Neubaustrecken
| oant 280&amp;nbsp;km/h
|-
|&lt;span style=&quot;color:darkblue&quot;&gt;'''blau'''&lt;/span&gt;
| Ausbaustrecken
| 200 oant 230&amp;nbsp;km/h
|-
|&lt;span style=&quot;color:darkgrey&quot;&gt;'''griis'''&lt;/span&gt;
| Oare trajekten
| oant 160&amp;nbsp;km/h
|}]]
De '''Intercity-Express''' (ôfkoarte '''ICE'''), '''InterCityExpress''' yn [[Eastenryk]] en [[Switserlân]], is de fluchste trein fan de [[Deutsche Bahn]]. 

== Stasjons ==
Meiïnoar binne der 130 treinstastjons yn Dútslân dêr't de ICE stilhâldt. Yn seis oanswettende lannen (Eastenryk, Switserlân, Frankryk, Belgje, Nederlân en Denemark) binne der likernôch 50 stasjons. 

== Trajekten ==
Der is aardich wat krityk op de trajekten fan de ICE. Sa hawwe doarpen as Horb am Neckar en Rottweil (beide likernôch 26.000 ynwenners) en Montabaur (12.500 ynw.) in ICE stasjon. Dêrfoaroer hawwe stêden as Mönchengladbach (262.000 ynw.) en Chemnitz (245.000 ynw.) noch gjin ICE stasjon en ek gjin oare flugge treinferbinings.

De trajekten binne opdield yn trije kategoryen:
# Neubaustrecken binne trajekten dy't spesjaal foar de ICE boud binne en mei in faasje oant 300 km/h
# Ausbaustrecke binne besteande trajekten dy't sûnt de sechstiger jierren omtsjoene binne ta trajekten dêr't tusken de 200 en 230 km yn 't oere riden wurdt.
# Op oare trajekten mei de ICE oant 160 km yn 't oere. 

== ICE sprinter ==
Tusken de stêden [[Berlyn]], [[Frankfurt]], [[Hamboarch]], [[Keulen]] en [[München]] rydt de ICE sprinter jûns en moarns. Der binne fjouwer ICE sprinter trajekten:

* ICE-trajekt 1: Sprinter Hamburg–Keulen
* ICE-trajekt 2: Sprinter Keulen–München 
* ICE-trajekt 3: Sprinter Berlyn–Frankfurt
* ICE-trajekt 4: Sprinter Hamburg–Frankfurt
 
== Keppeling om utens ==
* [http://www.bahn.de/ Webside fan de Deutsche Bahn]

[[Kategory:Spoarwegen]]</text>
      <sha1>cvt8m8uzgw11h7pgasfsk3ap6wwd68l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Leontien Ceulemans</title>
    <ns>0</ns>
    <id>44911</id>
    <revision>
      <id>1085038</id>
      <parentid>1084916</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T14:16:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>wurk</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2100" xml:space="preserve">{{wurk}}
{{Akteur
| ôfbylding                    = Leontien Ceulemans.jpg
| ôfbyldingstekst              = Leontien Ceulemans
| ôfbyldingsbreedte            = 
| echte namme                  = Johannah Leontina Ceulemans
| nasjonaliteit                = {{NEDnasj}}
| berne                        = [[8 jannewaris]] [[1952]]
| berteplak                    = 
| stoarn                       = [[28 july]] [[2022]] (70 jier)
| stjerplak                    = 
| regionale identiteit         = 
| etnisiteit                   = 
| jierren aktyf                = 
| prizen                       = 
| webside                      = 
}}
'''Johannah Leontina (Leontien) Ceulemans''' ([[Amsterdam]], [[8 jannewaris]] [[1952]] - [[Laren (Noard-Hollân)|Laren]], [[28 july]] [[2022]]) wie in [[Nederlân]]ske [[aktrise]] en [[presintatrise]] dy’t fral bekend wurden is as de earste nijslêzeresse fan it [[NOS-jeugdsjoernaal]].

Doe't sy trije jier wie makke se har debút al yn it radioprogramma  ''[[Kleutertje Luister]]'' fan de [[AVRO]]. Nei in ferskaat oan  optredens yn radio- en telefyzjeprogramma's (sa as ''[[Swiebertje]]'' en ''[[Oorlogswinter (rige)|Oorlogswinter]]'') waard se yn 1980 frege om it Jeugdsjoernaal te presintearjen.

Sy hat trije jier foar it ''Jeugdjournaal'' wurke en gie dêrnei fierder mei it presintearjen fan ferskate programma's foar de [[publike omrop]]. Febrewaris 1991 stie Ceulemans yn [[Playboy Magazine]]. Ek hie hja in gastrol yn de RTL-soaprige  ''[[Goede tijden, slechte tijden]]'' 

Ceulemans spruts foar de Nederlânske ferzje fan ''Een luizenleven'' de stim yn fan de keninginne. 

Leontien Ceulemans wie in dochter fan aktrise [[Hetty Berger]] en gitarist [[Jan Ceulemans (gitarist)|Jan Ceulemans]].

{{DEFAULTSORT:Ceulemans, Leontien}}
[[kategory:Nederlânsk nijslêzer]]
[[Kategory:Nederlânsk telefyzjepresintator]]
[[Kategory:Nederlânsk radiopresintator]]
[[Kategory:Nederlânsk telefyzje-akteur]]
[[Kategory:AVRO-wurknimmer]]
[[Kategory:NOS-wurknimmer]]
[[Kategory:Playboy Playmate]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1952]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2022]]</text>
      <sha1>cihvfofifr85q2jm48hhcer18smuvjv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085041</id>
      <parentid>1085038</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T14:41:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>wurk</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3055" xml:space="preserve">{{wurk}}
{{Akteur
| ôfbylding                    = Leontien Ceulemans.jpg
| ôfbyldingstekst              = Leontien Ceulemans
| ôfbyldingsbreedte            = 
| echte namme                  = Johannah Leontina Ceulemans
| nasjonaliteit                = {{NEDnasj}}
| berne                        = [[8 jannewaris]] [[1952]]
| berteplak                    = 
| stoarn                       = [[28 july]] [[2022]] (70 jier)
| stjerplak                    = 
| regionale identiteit         = 
| etnisiteit                   = 
| jierren aktyf                = 
| prizen                       = 
| webside                      = 
}}
'''Johannah Leontina (Leontien) Ceulemans''' ([[Amsterdam]], [[8 jannewaris]] [[1952]] - [[Laren (Noard-Hollân)|Laren]], [[28 july]] [[2022]]) wie in [[Nederlân]]ske [[aktrise]] en [[presintatrise]] dy’t fral bekend wurden is as de earste nijslêzeresse fan it [[NOS-jeugdsjoernaal]].

Se debutearre yn 1971 op it toaniel ûnder de namme Leontien Lukassen yn it [[blijspul]] ''Hartenvrouw'' fan [[William Douglas Home]], nei't se earder in lytse rol hie yn de [[telefyzjesearje]] ''Joop ter Heul''.

Se spile fierder ûnder oare yn:&lt;ref&gt;[http://theaterencyclopedie.nl/wiki/Categorie:Uitvoerende_Leontien_Ceulemans Theaterencyclopedie.nl]&lt;/ref&gt; 
* 1975 ''[[Oorlogswinter (telefyzjesearje)|Oorlogswinter]]''
* 1976 ''Een Vuile Egoïst'' tsjinoer [[Guus Hermus]]
* 1980 ''Benjamin in het leger''
* 1980 ''De meiden''
* 1991 ''Spel''
* 1992 ''Terug van weggeweest''
* 1994 ''De extravagante mr. Wilde''

Doe't sy trije jier wie makke se har debút al yn it radioprogramma  ''[[Kleutertje Luister]]'' fan de [[AVRO]]. Nei in ferskaat oan  optredens yn radio- en telefyzjeprogramma's (sa as ''[[Swiebertje]]'' en ''[[Oorlogswinter (rige)|Oorlogswinter]]'') waard se yn 1980 frege om it Jeugdsjoernaal te presintearjen.

Sy hat trije jier foar it ''Jeugdjournaal'' wurke en gie dêrnei fierder mei it presintearjen fan ferskate programma's foar de [[publike omrop]]. Febrewaris 1991 stie Ceulemans yn [[Playboy Magazine]]. Ek hie hja in [[gastrol]] yn de RTL-soaprige  ''[[Goede tijden, slechte tijden]]'' 

Ceulemans spruts foar de Nederlânske ferzje fan ''Een luizenleven'' de stim yn fan de keninginne. 

Leontien Ceulemans wie in dochter fan aktrise [[Hetty Berger]] en gitarist [[Jan Ceulemans (gitarist)|Jan Ceulemans]].

Sy stoar yn de âldens fan 70 jier yn it [[Rosa Spier Hûs]]. Ceulemans joech har lichem ta foldwaan oan de wittenskip.&lt;ref&gt;[https://www.ad.nl/show/nos-presentatrice-en-actrice-leontien-ceulemans-70-overleden~a4f28b9e/ ''NOS-presentatrice en actrice Leontien Ceulemans (70) overleden'']&lt;/ref&gt;

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
}}

{{DEFAULTSORT:Ceulemans, Leontien}}
[[kategory:Nederlânsk nijslêzer]]
[[Kategory:Nederlânsk telefyzjepresintator]]
[[Kategory:Nederlânsk radiopresintator]]
[[Kategory:Nederlânsk telefyzje-akteur]]
[[Kategory:AVRO-wurknimmer]]
[[Kategory:NOS-wurknimmer]]
[[Kategory:Playboy Playmate]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1952]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2022]]</text>
      <sha1>fk9ezt1tw9viubsv9w9m8a89ftun832</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085042</id>
      <parentid>1085041</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T14:48:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>wurk</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3322" xml:space="preserve">{{wurk}}
{{Akteur
| ôfbylding                    = Leontien Ceulemans.jpg
| ôfbyldingstekst              = Leontien Ceulemans
| ôfbyldingsbreedte            = 
| echte namme                  = Johannah Leontina Ceulemans
| nasjonaliteit                = {{NEDnasj}}
| berne                        = [[8 jannewaris]] [[1952]]
| berteplak                    = 
| stoarn                       = [[28 july]] [[2022]] (70 jier)
| stjerplak                    = 
| regionale identiteit         = 
| etnisiteit                   = 
| jierren aktyf                = 
| prizen                       = 
| webside                      = 
}}
'''Johannah Leontina (Leontien) Ceulemans''' ([[Amsterdam]], [[8 jannewaris]] [[1952]] - [[Laren (Noard-Hollân)|Laren]], [[28 july]] [[2022]]) wie in [[Nederlân]]ske [[aktrise]] en [[presintatrise]] dy’t fral bekend wurden is as de earste nijslêzeresse fan it [[NOS-jeugdsjoernaal]].

Se debutearre yn 1971 op it toaniel ûnder de namme Leontien Lukassen yn it [[blijspul]] ''Hartenvrouw'' fan [[William Douglas Home]], nei't se earder in lytse rol hie yn de [[telefyzjesearje]] ''Joop ter Heul''.

Se spile fierder ûnder oare yn:&lt;ref&gt;[http://theaterencyclopedie.nl/wiki/Categorie:Uitvoerende_Leontien_Ceulemans Theaterencyclopedie.nl]&lt;/ref&gt; 
* 1975 ''[[Oorlogswinter (telefyzjesearje)|Oorlogswinter]]''
* 1976 ''Een Vuile Egoïst'' tsjinoer [[Guus Hermus]]
* 1980 ''Benjamin in het leger''
* 1980 ''De meiden''
* 1991 ''Spel''
* 1992 ''Terug van weggeweest''
* 1994 ''De extravagante mr. Wilde''
[[Ofbyld:Leontien Ceulemans (1982).jpg|thumb|left|Leontien Ceulemans (1982)]]
Doe't sy trije jier wie makke se har debút al yn it radioprogramma  ''[[Kleutertje Luister]]'' fan de [[AVRO]]. Nei in ferskaat oan  optredens yn radio- en telefyzjeprogramma's (sa as ''[[Swiebertje]]'' en ''[[Oorlogswinter (rige)|Oorlogswinter]]'') waard se yn 1980 frege om it Jeugdsjoernaal te presintearjen.

Sy hat trije jier foar it ''Jeugdjournaal'' wurke en gie dêrnei fierder mei it presintearjen fan ferskate programma's foar de [[publike omrop]]. Se wie teffens presintatrise fan it Ingelsktalige programma ''European Business Weekly'', tegearre mei [[Peter Hobday]]. By Veronica presintearre sy it seksprogramma ''Radio Romantica''. Yn febrewaris 1991 stie Ceulemans yn [[Playboy Magazine]]. Ek hie hja in [[gastrol]] yn de RTL-soaprige  ''[[Goede tijden, slechte tijden]]'' 

Ceulemans spruts foar de Nederlânske ferzje fan ''Een luizenleven'' de stim yn fan de keninginne. 

Leontien Ceulemans wie in dochter fan aktrise [[Hetty Berger]] en gitarist [[Jan Ceulemans (gitarist)|Jan Ceulemans]].

Sy stoar yn de âldens fan 70 jier yn it [[Rosa Spier Hûs]]. Ceulemans joech har lichem ta foldwaan oan de wittenskip.&lt;ref&gt;[https://www.ad.nl/show/nos-presentatrice-en-actrice-leontien-ceulemans-70-overleden~a4f28b9e/ ''NOS-presentatrice en actrice Leontien Ceulemans (70) overleden'']&lt;/ref&gt;

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
}}

{{DEFAULTSORT:Ceulemans, Leontien}}
[[kategory:Nederlânsk nijslêzer]]
[[Kategory:Nederlânsk telefyzjepresintator]]
[[Kategory:Nederlânsk radiopresintator]]
[[Kategory:Nederlânsk telefyzje-akteur]]
[[Kategory:AVRO-wurknimmer]]
[[Kategory:NOS-wurknimmer]]
[[Kategory:Playboy Playmate]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1952]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2022]]</text>
      <sha1>5nr37xwimn9ux1ym2wfyzn92jj8j6yb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085050</id>
      <parentid>1085042</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T15:43:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>dien</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3453" xml:space="preserve">{{Akteur
| ôfbylding                    = Leontien Ceulemans.jpg
| ôfbyldingstekst              = Leontien Ceulemans
| ôfbyldingsbreedte            = 
| echte namme                  = Johannah Leontina Ceulemans
| nasjonaliteit                = {{NEDnasj}}
| berne                        = [[8 jannewaris]] [[1952]]
| berteplak                    = 
| stoarn                       = [[28 july]] [[2022]] (70 jier)
| stjerplak                    = 
| regionale identiteit         = 
| etnisiteit                   = 
| jierren aktyf                = 
| prizen                       = 
| webside                      = {{en}} [https://www.imdb.com/name/nm0149165/ IMDb-profyl]
}}
'''Johannah Leontina (Leontien) Ceulemans''' ([[Amsterdam]], [[8 jannewaris]] [[1952]] - [[Laren (Noard-Hollân)|Laren]], [[28 july]] [[2022]]) wie in [[Nederlân]]ske [[aktrise]] en [[presintatrise]] dy’t fral bekend wurden is as de earste [[nijslêzeresse]] fan it [[NOS-jeugdsjoernaal]].

== Karriêre ==
Se debutearre yn 1971 op it toaniel ûnder de namme Leontien Lukassen yn it [[blijspul]] ''Hartenvrouw'' fan [[William Douglas Home]], nei't se earder in lytse rol hie yn de [[telefyzjesearje]] ''Joop ter Heul''.

Se spile fierder ûnder oare yn:&lt;ref&gt;[http://theaterencyclopedie.nl/wiki/Categorie:Uitvoerende_Leontien_Ceulemans Theaterencyclopedie.nl]&lt;/ref&gt; 
* 1975 ''[[Oorlogswinter (telefyzjesearje)|Oorlogswinter]]''
* 1976 ''Een Vuile Egoïst'' tsjinoer [[Guus Hermus]]
* 1980 ''Benjamin in het leger''
* 1980 ''De meiden''
* 1991 ''Spel''
* 1992 ''Terug van weggeweest''
* 1994 ''De extravagante mr. Wilde''
[[Ofbyld:Leontien Ceulemans (1982).jpg|thumb|left|175px|Leontien Ceulemans (1982)]]
Doe't sy trije jier wie makke se har debút al yn it radioprogramma  ''[[Kleutertje Luister]]'' fan de [[AVRO]]. Nei in ferskaat oan  optredens yn radio- en telefyzjeprogramma's (sa as ''[[Swiebertje]]'' en ''[[Oorlogswinter (rige)|Oorlogswinter]]'') waard se yn 1980 frege om it Jeugdsjoernaal te presintearjen.

Sy hat trije jier foar it ''Jeugdjournaal'' wurke en gie dêrnei fierder mei it presintearjen fan ferskate programma's foar de [[publike omrop]]. Se wie teffens presintatrise fan it Ingelsktalige programma ''European Business Weekly'', tegearre mei [[Peter Hobday]]. By Veronica presintearre sy it seksprogramma ''Radio Romantica''. Yn febrewaris 1991 stie Ceulemans yn [[Playboy Magazine]]. Ek hie hja in [[gastrol]] yn de RTL-soaprige  ''[[Goede tijden, slechte tijden]]'' en wie se jierrenlang de [[voice-over]] by ''Kindernet''.

Ceulemans spruts foar de Nederlânske ferzje fan ''Een luizenleven'' de stim yn fan de keninginne. 

Leontien Ceulemans wie in dochter fan aktrise [[Hetty Berger]] en gitarist [[Jan Ceulemans (gitarist)|Jan Ceulemans]].

Sy stoar yn de âldens fan 70 jier yn it [[Rosa Spier Hûs]]. Ceulemans joech har lichem ta foldwaan oan de wittenskip.&lt;ref&gt;[https://www.ad.nl/show/nos-presentatrice-en-actrice-leontien-ceulemans-70-overleden~a4f28b9e/ ''NOS-presentatrice en actrice Leontien Ceulemans (70) overleden'']&lt;/ref&gt;

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
}}

{{DEFAULTSORT:Ceulemans, Leontien}}
[[kategory:Nederlânsk nijslêzer]]
[[Kategory:Nederlânsk telefyzjepresintator]]
[[Kategory:Nederlânsk radiopresintator]]
[[Kategory:Nederlânsk telefyzje-akteur]]
[[Kategory:AVRO-wurknimmer]]
[[Kategory:NOS-wurknimmer]]
[[Kategory:Playboy Playmate]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1952]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2022]]</text>
      <sha1>oj7y9t5lfmzjdwsb9jjsxhg90oqrkyz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Herman Brood</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45776</id>
    <revision>
      <id>1085054</id>
      <parentid>852668</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T16:27:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>+ynfoboks</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6673" xml:space="preserve">{{Sjonger of muzikant
| ôfbylding                    = Herman Brood.png
| ôfbyldingstekst              = Herman Brood
| ôfbyldingsbreedte            = 
| echte namme                  = Hermanus Brood
| nasjonaliteit                = {{NEDnasj}}
| berne                        = [[5 novimber]] [[1946]]
| berteplak                    = [[Swol]]
| stoarn                       = [[11 july]] [[2001]]
| stjerplak                    = [[Amsterdam]]
| etnisiteit                   = 
| regionale identiteit         = 
| sjenre                       = [[Rock-'n-roll]],&lt;br&gt;[[jazz]],&lt;br&gt;[[blues]]
| ynstrumint                   = [[piano]]
| sjongtaal                    = [[Ingelsk]]
| grutste hit(s)               = My Way
| jierren aktyf                = [[1964]]-[[2001]] 
| prizen                       = 
| webside                      = 
}}
[[Ofbyld:Herman Brood 2000 Amsterdam Sander Lamme.jpg|thumb|Herman Brood yn 2000.]]
[[Ofbyld:Graf Herman Brood.jpg|thumb|It grêf fan Herman Brood.]]
'''Hermanus (Herman) Brood''' ([[Swol]], [[5 novimber]] [[1946]] – [[Amsterdam]], [[11 july]] [[2001]]) wie in Nederlânske sjonger, [[keunstskilder]], [[pianist]], [[akteur]] en [[dichter]]. Brood ûnderskiede him troch syn werkenbere sjongstim en muzikale ferskaat. Hy wie de Nederlânske belicheming fan it [[hedonisme|hedonistyske]] credo ''Sex, drugs &amp; rock 'n' roll''. Neidat de [[amfetamine]] oan wurking begûn te ferliezen, hy klassike [[ûntwenningsferskynsel]]s as [[ynkontininsje]], [[epilepsy]] en [[Delirium tremens (ûntwenningsferskynsel)|delirium tremens]] fertoande en de [[etanol|alkohol]] syn tol begûn te easkjen, plege Brood selsmoard troch fan it dak fan it Amsterdamse [[Hilton Amsterdam Hotel|Hilton]]-hotel te springen.

== Diskografy ==
=== Albums ===
* Showbiz Blues (1975)
* Vitesse (1976)
* Street (1977)
* Shpritsz (1978)
* [[Cha Cha (album)|Cha Cha]] (1978)
* Go Nutz (1980)
* Wait a Minute... (1980)
* Modern Times Revive (1981)
* Frisz &amp; Sympatisz (1982)
* The Brood (1984)
* Bühnensucht/Live (1985)
* Yada Yada (1988)
* Hooks (1989)
* Freeze (1990)
* Saturday Night Live! (1992)
* Fresh Poison (1994)
* 50 The Soundtrack (1996) (duetten, makke foar syn 50e jierdei)
* Herman Brood 1977-1997 20 Years of Rock &amp; Roll
* Back On The Corner (1999)
* Ciao Monkey (2000)
* My Way (2001)
* Final (2006)
* Brood Box, including Kidstuff (2006)

=== Singles ===
Basearre op gegevens fan de [[Nederlânske Top 40]].
* 1978 #23 ''[[Saturday Night]]'' (&amp; [[His Wild Romance]])
* 1978 #30 ''Still believe'' (&amp; [[His Wild Romance]])
* 1979 #17 ''Maak van uw scheet een donderslag'' (as [[Breedbekkikkers]])
* 1979 #9 ''Never be clever'' (&amp; [[His Wild Romance]])
* 1979 #13 ''I love you like I love myself'' (&amp; [[His Wild Romance]])
* 1980 #11 ''Hot shot'' (&amp; [[His Wild Romance]])
* 1980 #33 ''I don't need you'' (&amp; [[His Wild Romance]])
* 1980 tip ''Blew my cool over you'' (&amp; [[His Wild Romance]])
* 1984 #10 ''Als je wint'' (met [[Henny Vrienten]])
* 1984 #23 ''Tattoo song'' (&amp; [[His Wild Romance]])
* 1984 tip ''My girl'' (&amp; [[His Wild Romance]])
* 1984 tip ''Lady killer'' (&amp; [[His Wild Romance]])
* 1988 #27 ''Sleepin' bird'' (&amp; [[His Wild Romance]])
* 1996 #33 ''50 jaar'' (mei [[Henny Vrienten]])
* 1997 tip ''Pijn'' (mei [[Van Dik Hout]])
* 2001 #1 ''My way''
* 2006 #35 ''[[Saturday Night]]'' (postúm mei [[Armin van Buuren]])

== Literatuer ==
* Herman Brood, ''Stil daar is ie'', SP: Amsterdam 1984
* Herman Brood, ''Sjongejonge: starrin' Top Dog'', CNR: s.l. 1986
* Herman Brood, ''Zoon van alle moeders'', De Bezige Bij: Amsterdam 1988 (gedichten)
* Herman Brood, ''Lief Bloedbad'', De buurvrouw: s.l. 1994
* Herman Brood, ''Woedend licht'', Creatique / Dollart Collection: De Rijp 2000
* Herman Brood, ''Kwartjes vallen soms jaren later'', teksten en tekeningen fan Herman, Nijgh &amp; Van Ditmar: Amsterdam 2002

* Theo Stokkink, ''Herman Brood &amp; his Wild Romance'', Unieboek/De Gooise Uitgeverij: Bussum 1979
* Bart Chabot, ''Babylon Hotel'', De Bezige Bij: Amsterdam 1988
* Jan Eilander, ''Rock ’n Roll Junkie over Herman Brood'', Prometheus: Amsterdam 1994
* Bart Chabot, ''Broodje Gezond'', Nijgh &amp; Van Ditmar: Amsterdam 1996
* Bart Chabot, ''Broodje Half Om'', Nijgh &amp; Van Ditmar: Amsterdam 2001
* Henk van Voornveld, Bart Chabot &amp; Hans Offringa, ''Ik kom uut Zwolle, vette pech'', VVV Kampen-Zwolle-Overijssels Vechtdal: Zwolle 2004 (mei foto’s fan Gerard Wessel; beskriuwing autoped- en wannelroute lâns plakken dy't in rol spilen yn Hermans libben)
* Jan Donia, ''Souvenirs. Herman Brood, de schilder'', 2002
* [[Bart Chabot]], ''Brood en Spelen'', Nijgh &amp; Van Ditmar: Amsterdam 2002
* Bart Chabot, ''Broodje Springlevend'', Nijgh &amp; Van Ditmar: Amsterdam 2003
* Bart Chabot &amp; Arjan Peters, ''De Herman Brood-biografie'' (Broodje gezond, Broodje springlevend, Brood en spelen, Broodje halfom, De Broodschrijver) Nijgh &amp; Van Ditmar: Amsterdam 2006
* Daniël Germain Jean (Dany) Lademacher, ''Wild Romance, Een fijne hel'', 521: Amsterdam 2006
* Arjan Peters, ''De Broodschrijver'', Nijgh &amp; Van Ditmar: Amsterdam 2006 (oer de biografy fan Bart Chabot)
* Brigitte Tast, Hans-Juergen Tast, ''„be bop” - Die Wilhelmshöhe rockt. Disco und Konzerte in der Hölle'' Verlag Gebrüder Gerstenberg GmbH &amp; Co. KG: Hildesheim 2007, ISBN 978-3-8067-8589-0.
* Brigitte Tast, Hans-Juergen Tast, ''„be bop” - Rock-Tempel &amp; Nachtasyl - Band 2 zur Legende''. Verlag Gebr. Gerstenberg: Hildesheim 2009. ISBN 978-3-8067-8733-7.
* Brigitte Tast, Hans-Jürgen Tast ''Herman Brood. Der Ladykiller im 'be bop''', Schellerten 2016, ISBN 978-3-88842-049-8.

== Keppeling om utens ==
* [http://www.youtube.com/watch?v=KfxMHMT0zFI Verder heb ik niks meegemaakt. Herman Brood mediafenomeen], [[/Skiednis]], 38' 09&quot;
* [http://www.kb.nl/dossiers/hbrood/hbrood.html Koninklijke Bibliotheek – dossier Herman Brood]
* [http://www.hermanbrood.nl offisjele website]
* [http://www.hermanbrood-museum.nl Herman Brood-museum]
* [http://www.groningermuseum.nl/index.php?id=2599 Cha Cha. Fenomeen Herman Brood, Grinzer museum.]
* [http://www.marcelbrood.nl offisjele website fan Herman syn soan]
* [http://nl.youtube.com/watch?v=YW3MW6jGdTk&amp;feature=related De Platekast fan Herman]

{{CommonsBalke|Herman Brood}}

{{DEFAULTSORT:Brood, Herman}}
[[Kategory:Nederlânsk sjonger]]
[[Kategory:Nederlânsk muzikant]]
[[Kategory:Nederlânsk gitarist]]
[[Kategory:Nederlânsk pianist]]
[[Kategory:Nederlânsk lietsjeskriuwer]]
[[Kategory:Nederlânsk rock-artyst]]
[[Kategory:Nederlânsk filmakteur]]
[[Kategory:Nederlânsk keunstskilder]]
[[Kategory:Selsmoarddogger]]
[[Kategory:Sallânsk persoan]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1946]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2001]]</text>
      <sha1>f88y3y6cc74zidjczipsn06o8ncikc5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Meidogger oerlis:RomkeHoekstra</title>
    <ns>3</ns>
    <id>51461</id>
    <revision>
      <id>1085039</id>
      <parentid>1084934</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T14:21:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>/* Dielgebieten Ruslân */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="102329" xml:space="preserve">{{wolkom|Romke}}

== Bad Salzig ==
Fergeemje Romke. Hie ik krekt tal fan [[]] en staveringsferoaringen oanbrocht en tagelyk wiene jo oané gong, dat myn bewurking is nei de Flistinen. 27 maa 2016, 19.27 (CEST)
:No wat is dat no sneu. Al it wurk om'e nocht. Myn ekskúses. No ik dochs efkes kontakt ha: doch ik it sa goed mei de ferwizing nei in oersetting fan in Dútsktalige side? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 27 maa 2016, 20.00 (CEST)
::Dy ferwizing nei de Dútsktalige side mei syn referinsjes is goed. Oars moai dat jo geregeldwei in bydrage leverje by ús. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 27 maa 2016, 20.11 (CEST)
:::Witte jo wer ik ynfo fine kin oer it meitsjen fan in ynfoboks of wa't dat foar de fryske wiki wolris dien hat? [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 maa 2016, 08.12 (CEST)
::::Sa'n ynfoboks kinne jo fine troch Berjocht:begjinletter te tikken. Tink derom om de : hinne sitte gjin spaasjes. Bygelyks Berjocht:L jout ûnderoaren de Lântabel. Boppedat is dit in moaie gelegenheid jo efkes te melden, dat wy yn it lêste jier de nijste stavering yntegraal trochfierd hawwe. As jo ris om in wurd sykje, kinne jo dat fine yn de list ûnder [[Nije stavering 2015]] dêr't alle 333 wurden op alfabet steane. [[Meidogger:Yn &amp;#39;e Wâlden|Yn &amp;#39;e Wâlden]] ([[Meidogger oerlis:Yn &amp;#39;e Wâlden|oerlis]]) 28 maa 2016, 12.10 (CEST)

== Ynfoboksen ==

Goeie, RomkeHoekstra. Ik haw foar de Wikipedy ferskate ynfoboksen makke. Foar persoanen sil ik jo hjir in listke jaan:
*[[Berjocht:Akteur]]
*[[Berjocht:Artyst of kabaretier]]
*[[Berjocht:Keunstner]]
*[[Berjocht:Model]]
*[[Berjocht:Pornoakteur]] (brûke we foar eltsenien yn 'e seksyndustry)
*[[Berjocht:Regisseur of produsint]]
*[[Berjocht:Sjonger of muzikant]]
*[[Berjocht:Ynfoboks skriuwer]] (in besteande ynfoboks fan MeinRei dy't ik wat oanpast haw)
*[[Berjocht:Ynfoboks sporter]] (dizze bestie ek al)
*[[Berjocht:Telefyzje- of radiopersoanlikheid]]
*[[Berjocht:Dyn koart]] (foar politisy, keningen en sa; wêr't de namme op slacht, dat wit ik ek net: dizze ynfoboks bestie al en haw ik in skoft lyn wat oanpast)
*[[Berjocht:Persoan algemien]] (foar iderien dy't net yn ien fan 'e boppesteande boksen past; dizze soene jo bgl foar bibelske persoanen brûke kinne)
Uteraard is it hielendal oan josels oft jo dizze ynfoboksen brûke wolle of net. Ynfoboksen oer oare ûnderwerpen binne faak te finen troch yn it sykfinster &quot;Berjocht:&quot; en dan de earste letter fan wat jo tinke dat de namme wêze moat yn te typen, mar in protte ynfoboksen hjitte ek &quot;Berjocht:Ynfoboks XXX&quot; (wêrby't XXX hjir even foar de namme stiet) of &quot;Berjocht:Universele ynfoboks XXX&quot;. Oars meie jo it my ek altyd wol freegje. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 28 maa 2016, 15.16 (CEST)
:Ik ha socht nei in ynfoboks foar in Landkreis (Berjocht:Ynfoboks Landkreis) en kom dan wol earne, mar sjoch dan gjin ynfoboks stean. Ûnder &quot;boarne bewurkje&quot; sjoch ik fierder wol ynhâld, mar hoe't it dan fierder moat wit ik net (ik ha hjir earlik sein hielendal gjin ûnderfining yn).--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 maa 2016, 16.25 (CEST)
::Even in pear punten, Romke:
::* As jo antwurd fan my hawwe wolle, dan moatte jo jo berjocht even op myn oerlisside sette. Dy kinne jo ienfâldich fine troch op 'e link &quot;oerlis&quot; te klikken dy't efter myn namme stiet ûnder berjochten dy't ik hjir efterlit, of jo kinne yn it sykfinster &quot;Meidogger oerlis:&quot; yntype en dan de namme fan 'e dejinge dy't jo hawwe moatte. Dan stiet der boppe-yn krekt as by jo eigen oerlisside in tabblêd mei de namme &quot;Nij mêd&quot;, dêr't jo op klikke kinnen om dan in boadskip efter te litten oer in nij ûnderwerp, of, as jo nochris op it aljemint wolle oer itselde ûnderwerp, dan kinne nei ûnderen ta scrolle en jo boadskip ûnder it betreffende ûnderwerp sette, sa't wy hjirre no ek dogge. As jo my dingen freegje wolle en de fraach op jo eigen oerlisside sette, dan merk dêr nammentlik neat fan, mar as jo in berjocht op myn oerlisside efterlitte, dan komt der by my boppe yn byld in melding dat der in berjocht foar my is. Dan sil ik dêr sa fluch mooglik op reägearje, al bin ik ek wol ris in pear dagen (of wat langer) net oanwêzich, fansels. Mar goed, myn punt is even: ik kaam hjir no tafallich lâns en seach dat jo op myn boadskip reägearre hiene. As ik dat earder witten hie, dan hie ik in wike lyn al op jo fraach antwurde.
::* Ik haw no al in pear kear sjoen dat jo kapkes op haadletters skriuwe (lykas yn &quot;Ûnder&quot;, &quot;Âld&quot;). Ik hoopje dat jo it my net kwea-ôf nimme as ik even foar skoalmaster spylje, mar it is yn 'e Fryske stavering eins gewoante om sokke tekens op 'e haadletters fuort te litten: dus &quot;ûnder&quot;, mar &quot;Under&quot;; &quot;âld&quot;, mar &quot;Ald&quot;. Allinnich as it hiele wurd yn haadletters skreaun wurdt, dan wurde soms wol kapkes en streekjes tafoege. Ik fyn it sels in nuvere regel, mar sa is it no ien kear. 
::* Dan no jo fraach. Jo sjogge by Berjocht:Landkreis neat stean omdat dat berjocht net bestiet. Ik wol dêr eventueel wol in nij berjocht foar oanmeitsje, mar soene jo earst ris sjen wolle oft jo miskien mei dizze ynfoboks út 'e fuotten kinne: [[Berjocht:Universele ynfoboks gebiet]]. Dat is ien dy't wat algemiener is, mar dêrom miskien likegoed wol foldocht. (By &quot;bestjoerlike ienheid 1&quot; kinne jo dan &quot;Bûnslân&quot; ynfolje, by &quot;namme bestjoerlike ienheid 1&quot; bygelyks &quot;Nedersaksen&quot;, ensfh.) [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 6 jun 2016, 22.42 (CEST)
:::Ek tige tank foar it opmerksum meitsjen fan staveringsflaters. Ik ha al in hiel skoft neat mear dien mei it Frysk en sûnt ik hjir wat dwaande bin brûk ik it wer. Ik wist bygelyks ek net dat der yn 2015 feroarings west hiene yn de stavering. Ik set dizze reaksje hjir noch mar efkes del, mar mocht de ynfoboks gebiet net foldwaan dan kom ik wol op jo side. Groetnis, --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 9 jun 2016, 06.40 (CEST)
::::Moai sa. En myn kompliminten foar jo siden oer bibelske persoanen. As ik jo noch in tip jaan mei: &quot;Israel&quot; hat yn it Frysk gjin trema op 'e e om't 'ae' gjin twalûd is en der dus gjin útspraakswierichheden wêze kinne. Mar fierder: gean sa troch! [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 jun 2016, 14.27 (CEST)
::::O ja, dit wie noch al even in punt. Ik haw jo side &quot;David (kening)&quot; omneamd ta &quot;David fan Israel&quot;, want der binne folle mear keningen David. By keningen is it dêrom gewoante om it lân derby neamen om se faninoar te ûnderskieden. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 jun 2016, 14.33 (CEST)

== Foarstel 'oe'/'û'-kwestje  ==

Nochris goeie, Romke. Ik wit net oft jo der wat fan meikrigen hawwe, mar der is hjir op 'e Wikipedy de lêste tiid in skeel geande oer de stavering fan lannenammen mei in û-klank. Om it hiel koart út te lizzen, meidogger Yn 'e Wâlden hat ferline jier op eigen manneboet 'Oekraïne' feroare yn 'Ukraïne' en 'Koeweit' yn 'Kûweit'. No woe er fan 't jier ek 'Joegoslaavje' feroarje yn 'Jûgoslaavje', en doe haw ik de rem derop set. It giet my net iens sa bot om 'e stavering, mar om it feit dat ien meidogger de rest fan 'e mienskip syn ideeën besiket op te dringen. We hawwe de Fryske Akademy om rie frege, en dy advisearret yn alle trije hjirboppe neamde gefallen de foarmen mei 'oe'. Ik haw dêrom op 'e Oerlisside in foarstel dien om foar iens en foar altyd de strideraasje oer de 'oe'/'û'-stavering yn lannenammen út 'e wei te romjen, en dêr wurdt no troch de Wikipedy-mienskip oer stimd. Jo hawwe oanjûn dat jo net botte talein binne op 'e stavering, dat miskien fiele jo jo wol net kwalifisearre om in stim út te bringen, dat wit ik net. Mar oars soene jo [[Wikipedy:Oerlisside#In útwei út 'e 'oe'/'û'-kwestje|hjirre]] ris nei sjen kinne. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 jun 2016, 21.58 (CEST)

== Koördinaten ==

Goeie. Jo fraach oer in tool foar koördinaten kinne jo better oan in oar stelle. Yndertiid wie dy der wol, mar du die it ynienen net mear. Gr. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 20 sep 2016, 16.59 (CEST)

Goeie, Hoekstra. Kinne jo hjir wat mei? Op 'e kaart fan [http://tools.freeside.sk/geolocator/geolocator.html GeoLocator] mei de mûs nei de plak gean, dan Ctrl-klik of Alt-klik. De koördinaten binne lofts te sjen. Fierders haw ik der gjin ûnderfining mei, mar ik sjoch dat dit sjabloan brûkt wurdt foar keppelingen: [[Berjocht:Koördinaten yn tekst]]. --[[Meidogger:PiefPafPier|PiefPafPier]] ([[Meidogger oerlis:PiefPafPier|oerlis]]) 20 sep 2016, 18.54 (CEST)

== Lêtste --&gt; lêste ==

Even in opmerking oer de stavering: ik sjoch dat jo faak (miskien wol altyd, dat kin ik net beoardielje) it wurd 'lêst(e)' (Nederlânsk ''laatst(e)'') skriuwe as 'lêtst(e)'. Dy earste t heart dêr yn it Frysk net yn. Jo binne trouwens net de iennichste dy't dit wurd misstaveret, sa sjoch ik no. It is net nedich om âlde siden te ferbetterjen; ik haw PiefPafPier al frege oft dy der syn bot ris oer gear gean litte wol. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 2 nov 2016, 14.10 (CET)

Noch even foar de dúdlikheid: neffens it wurdboek is it dus: 'let' - 'letter' - 'lêst'. Dus it is: 'De lêste tiid' en 'Op it lêst...' ensfh. Behalven as it poer om 'e tiidsoantsjutting giet, dus bgl. hoe let oft men opdaagjen komt op in fergadering, dan is it: 'let' - 'letter' - 'letst': 'Jan wie al let, Pyt wie noch letter, mar Klaas wie it letst.' (It Nederlânsk hat dit ûnderskie fan betsjutting wol, mar dêr wurdt it itselde útsprutsen en stavere.) [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 2 nov 2016, 14.16 (CET)

:Ik sil besykje der better om te tinken. Groetnis, --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 4 nov 2016, 19.38 (CET)

::Mear kin net ien fan jo freegje. Ik hoopje trouwens dat jo dit soarte opmerkings fan my net ûnderfine as in beskrobbing. Ik krige it idee dat jo dit net wisten; jo hawwe earder oanjûn dat jo it Frysk lange tiid net skreaun hawwe (en -- mar dat haw ik der sels by betocht -- miskien noch wol nea earder sa yntinsyf), en om't it in weromkearend dinkje wie, tocht ik, lit ik jo der op wize. Fierders neat mei bedoeld, en ik wurdearje jo wurk o sa. It wie mear as tiid dat der hjir op 'e Wikipedy wat dien waard oan 'e Bibelske persoanen. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 5 nov 2016, 20.10 (CET)

== Kategoryen ==

Goeie, Romke, dêr bin ik wer te seuren. Even oer de kategoryen. Jo hawwe koartlyn allegear kategoryen oanmakke fan it type 'Katedralen yn Ruslân', mar hjir yn 'e Fryske Wikipedy dogge we de kategoryen eins yn inkeltal (dus: 'Katedraal yn Ruslân'). Neffens my diene jo dat oarspronklik wol goed, dat wêrom't jo dêr no ynienen fan ôfwike is my even in riedsel. Mar goed, it punt is, as jo kategoryen yn meartalsfoarmen oanmeitsje, dan wurdt it in soadsje, want dan krije wy dûbele kategoryen, mei't de iene de inkeltalsfoarm brûkt en de oare de meartalsfoarm. En boppedat stiet it rommelich as der dan wer in inkeltalsfoarm en dan wer in meartalsfoarm brûkt wurdt.

De iennichste kategoryen dêr't de Wikipedy àl meartalsfoarmen brûkt, dat binne de talen, om't wy oars yn 'e knipe komme mei bygelyks 'Turkske taal' en 'Turkske talen' (wat hiele ferskillende dingen binne). Dat rasjonalisearje ik foar mysels troch te tinken dat in 'kategory:Turkske talen' net in meartalsfoarm is, mar de namme fan 'e taalfamylje.

Mar goed, fierder dus inkeltalsfoarmen. Dêryn folget de Fryske Wikipedy de Nederlânske, dy't ek kategoryen yn inkeltal brûkt. De measte Wikipedyen yn oare talen brûke meartalsfoarmen, mar hjir is yn it begjin fan 'e Fryske Wikipedy blykber beslist om dat net te dwaan. (Ik bin pas sûnt 2012 op 'e Wikipedy aktyf, dat hoe't dat beslút ta stân kommen is, wit ik net.) Dêrom haw ik jo katedraalskategoryen omset nei de inkeltalsfoarm. Myn fraach oan jo is no om by kategoryen tenei ek de inkeltalsfoarm oan te hâlden. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 12 des 2016, 12.54 (CET)

:Ik sjoch no dat jo by it feroarjen fan jo oarspronklike kategorynammen nei de meartalsfoarm derefter set hawwe: &quot;Yn de rubryk wurde mear katedralen beskreaun&quot;. Dêr is gjin spjeld tusken te krijen, mar dat jildt fansels foar alle kategoryen (bgl. yn 'e 'kategory:akteur' sitte hûnderten akteurs). Mar sa't ik hjirboppe al útlein haw, binne yn 'e Wikipedy frijwol alle kategorynammen no ien kear yn it inkeltal steld. Hoewol't foar sawol inkeltals- as meartalsfoarmen wol wat te sizzen is, is de diskusje hjiroer no in passeard stasjon om't der gjin begjinnensein oan wêze soe om alle kategoryen yn inkeltal om te setten nei meartal. Dus we sitte oan inkeltal fêst. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 12 des 2016, 12.58 (CET)

::Ek goed. Ik fûn it inkeltal sels letter net sa foar de hân lizzen en hie it dêrom mar feroare. Ik begryp dat hjir yn it ferline diskusje oer west hat? Yn dat gefal bin ik wol nijsgjirrich nei de reden foar de kar fan it inkeltal. Mar fieder ha ik der wol frede mei hear. Tenei doch ik it yn it inkeltal. Is der trouwens al wat bekend oer it tafoegjen fan koördinaten en is der ek immen dy't in ynfoboks meitsje kin foar in bouwurk? Groetnis, --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 12 des 2016, 17.35 (CET)

:::Ik kin my goed foarstelle dat jo meartalsfoarmen yn kategorynammen logysker fine. Oft oer dit punt yn it ferline diskusje west hat, wit ik net, want sa't ik al sei, ik bin pas sûnt 2012 by de Wikipedy belutsen, en dizze beslissing moat hielendal yn it begjinstadium nommen wêze, yn 2003 as 2004. As dêroer doe diskusje plakfûn hat, dan soe dat yn prinsipe werom te finen wêze moatte yn it argyf fan 'e Oerlisside ([[Wikipedy:Oerlisside/Argyf]]), dus as jo dêr ris yn omsneupe wolle, fiel jo dan frij. Mar it soe ek skoan kinne dat men hjir klakkeleas folge hat wat doe al op 'e Nederlânsktalige Wikipedy gewoante wie.

:::Oer koördinaten. Dêr haw ik sels ek alris nei sjoen, en dêrmei bedoel ik: ik haw sjoen hoe't se dat op 'e Ingelske Wikipedy dogge, om út te finen oft wy dat systeem ek oernimme kinne, mar dat is dêr sa'n tizeboel fan mei-inoar fergroeide berjochten dat ik der net út kom. Oars soene jo miskien [[Meidogger:Robin van der Vliet]] ris freegje kinne. Dy liket my hiel handich ta mei berjochten en oanbesibbe dingen. 

:::In ynfoboks fan in bouwurk kin ik wol foar jo meitsje. Sis mar hokfoar gegevens oft jo deryn kwytwolle kinne. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 12 des 2016, 18.00 (CET)

::::Ik haw alfêst mar in ynfoboks oanmakke: [[Berjocht:Ynfoboks bouwurk]]. Ik haw it sa algemien mooglik besocht te hâlden, sadat we him ek foar brêgen en sa brûke kinne. Jo moatte marris sjen wat jo derfan fine. Ik haw him al even ynfoege by de [[Greyfriars Kirk (Dumfries)]] en by de [[Mackinac Brêge]], om te sjen oft alles goed wurket. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 12 des 2016, 21.52 (CET)

::::: Geweldich! Sjocht der fierder hiel goed út en ik kin der wol mei út de fuotten. In adres is (salang't de koördinaten noch net tafoege wurde) yn de ynfoboks faaks gjin lúkse. En ik soe de kleuren in bytsje neutraal (wyt of griis) hâlde (dit om de lêsberens en om't in foto it al bûnt genôch makket). Mar dat lêste is fansels in kwestje fan smaak.  --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 13 des 2016, 11.42 (CET)

:::::: Ja, ja, dus ik haw gjin smaak, hin? Mar alle gekheid op in stokje, ik haw 'adres' tafoege, en 'koördinaten' ek, dan kinne jo dy ek altyd yn 'e ynfoboks kwyt. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 13 des 2016, 12.04 (CET)

::::::: Haha, dat hie ik dus net skreaun dat jo gjin smaak hawwe. Ik kom fan de Wâlden en bin yn myn fermidden wol wat went wat bûntens oangiet, mar de kleur dy't jo no brûke docht krekt wat minder sear oan de eagen. Yn alle gefallen tige tank!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 13 des 2016, 12.18 (CET)

== (O)blastigens ==
Goeie Romke. Soene jo [https://fy.wikipedia.org/wiki/Oerlis:Serafim-Diveevo_Kleaster dit oerlis] efkes besjen wolle? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 8 jan 2017, 18.52 (CET)
:Dúdlik, ik sil der rekken mei hâlde. Is der trouwens ek in list foar it translitearjen nei it Frysk? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 8 jan 2017, 19.11 (CET)
::Ik wit fan gjin transliteraasjelist. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 8 jan 2017, 19.35 (CET)
:::Dan de list foar it Nederlânsk mar brûke of sa't it my sels it bêste ta liket? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 8 jan 2017, 19.47 (CET)
Sjoch mar. Jo wurde wol ferbettere at in nedich is. Gr. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 8 jan 2017, 19.50 (CET)

== Damaskus ==

Goeie Romke. Wat tinke jo [https://fy.wikipedia.org/wiki/Oerlis:Damaskus hjirfan]? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 20 jan 2017, 18.45 (CET)
:Goeie Drewes, mooglik is de tekst oarspronklik in oersetting fan de Nederlânsktalige wiki, want ik fûn deselde tekst yn it Nederlânsk yn dizze [http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=631556 ferwizing] nei de Nederlânsktalige wiki. De Nederlânsktalige wikipagina oer Damaskus hat dizze bewearings ferwidere. Wêr't de bewearings oarspronklik wei komme wit ik net, mar mooglik komt it begjin fan de tekst fan de side fan [http://www.lisabeaart.nl/CSSextra/examen/damascus.html Lisa Beaart]. De stêd Damaskus kin neffens my net yn ferbân brocht wurde mei it paradys, om't stêden yn dy tiid net bestiene, de minsken noch nomadysk wiene en it paradys yn [[Mesopotaamje]] lei. Dat Kaïn Abel hjir deaslein hat wol my ek net oan, ik leau net dat oer it plak eat bekind wêze kin, mar de ingelsktalige wiki oer [https://en.wikipedia.org/wiki/Mount_Qasioun Mount Qasioun] wol ha dat guon midsiuwske Arabyske skriften skriuwe dat de earste misdied fan it minskdom by Damaskus bard is. It krekte plak fan de moard is tink ik in foarm fan islamitysk folksleauwen of yn alle gefallen in islamityske tradysje. Oer Jozef en Marije is net folle bekend, it wiene mar gewoane lju en âldere dan wol oare kontêmporêne boarnen as de bibel binne der neffens my net. Oft Jozef en Marije ea yn Damaskus west ha, ik soe it net sizze kinne. Hja moasten lykwols flechtsje nei Egypte en harren dêr skûlhâlde, net nei Damaskus. Yn dit [http://krant.telegraaf.nl/krant/enverder/venster/reizen/reis.Syrie/reis.970308damascus.html artikel] út de Telegraaf wurdt ferwiisd nei de Dominicus-reisgids. Mooglik is de oarspronklike boarne fan dit soarte bewearings in lokale ambysje om religieus toerisme te befoarderjen. Ik tink dat it hiele ferhaal oer Damaskus as skûlplak fan Jozef en Marije ûnsin is.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 21 jan 2017, 11.30 (CET)

== Rostov oblast edit-a-thon ==

Hello! The Russian Wikimedia chapter has organized an international Edit-a-thon about the Rostov Oblast &quot;[[:wmru:Конкурсы/Узнай Россию. Начни с Дона|Discover Russia. Start with the Don]]&quot;. The aim of the contest is to write articles about tourist attractions (museums, monuments, churches, buildings, parks, and so on) of the Rostov region in different languages. To take part in the Edit-a-thon you must write an article about the Rostov Oblast and add it to the [[:wmru:Конкурсы/Узнай Россию. Начни с Дона#Номинация 3. Новые статьи на любом языке, кроме русского|table 3]]. 7 most active participants will receive prizes. The Edit-a-thon ends in April 21.

Здравствуйте! В настоящее время при участии Викимедиа РУ проводится международный конкурс &quot;[[:wmru:Конкурсы/Узнай Россию. Начни с Дона|Узнай Россию. Начни с Дона]]&quot;, посвящённый достопримечательностям Ростовской области. Одна из номинаций предусматривает создание статей о туристических объектах Ростовской области на разных языках. Чтобы принять участие в конкурсе, необходимо написать статьи, а затем добавить их в [[:wmru:Конкурсы/Узнай Россию. Начни с Дона#Номинация 3. Новые статьи на любом языке, кроме русского|конкурсную таблицу]]. 7 участников, набравшие наибольшее число баллов, получат ценные призы. Приглашаю Вас принять участие в конкурсе! --[[Meidogger:Andreykor|Andreykor]] ([[Meidogger oerlis:Andreykor|oerlis]]) 8 feb 2017, 09.50 (CET)

== Namme tsjerke ==

Romke. Efkes [https://fy.wikipedia.org/wiki/Oerlis:Marije-Himelfearttsjerke_(Moskou-Kitaj_Gorod) dit besjen]. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 17 feb 2017, 20.35 (CET)

== Leksum ==

Goeie Romke. Ik haw niiskrekt wer in 'x' yn 'ks' feroare mei't it Frysk gjin x hat, blinder! x [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 21 feb 2017, 18.18 (CET)
:Alexius of Alexander tink?  --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 21 feb 2017, 18.32 (CET)

== Russyske tsjerken ==

Goeie Romke. Moai wurk leverje jo. Binne jo it Russysk machtich? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 10 mrt 2017, 19.03 (CET)

== Kulturele haadstêd fan Jeropa 2018 ==
Bêste Romke. It liket my in fraach oan '''al''' ús meidoggers. Wy hawwe hjir ommers gjin bazen en boppebazen. It artikel [[Kulturele Haadstêd fan Europa]] bestiet al wol, mar yndie in lemma [[Kulturele haadstêd fan Jeropa 2018]] soe wol op syn plak wêze. At jo wolle: fiel jo frij. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 25 mrt 2017, 18.50 (CET)

:Oeps, dat haw ik al dien. It wie net myn bedoeling om jo it gers foar de fuotten wei te meanen, hear. Hoe dan ek, ik haw de fraach oan jo op 'e Nederlânske Wikipedy, dêr't jo nei ferwize, ris lêzen. Ik wit dat se op 'e Nederlânske Wikipedy oates en toates mei skriuwwiken oer beskate ûnderwerpen oan 'e gong binne, en it stiet harren fansels frij om dat ek oer Fryslân te dwaan, mar fanút de Fryske Wikipedy binne we net wend om it op dy manear oan te pakken. We hawwe hjir fansels ek in totaal ferskillende sitewaaasje, mei folle minder meidoggers, dat dan leit it ek al hiel oars. As yndividuële meidoggers graach oan sa'n skriuwwike fan 'e Nederlânske Wikipedia meidwaan wolle troch artikels foar de Fryske Wikipedy by te dragen: prima. Mar we sille de meidoggers der net spesjaal op fergje. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 25 mrt 2017, 21.13 (CET)

== Kategoryoerlis ==

Goeie Romke. Hoe tinke jo [https://fy.wikipedia.org/wiki/Kategory_oerlis:Likenis_fan_Jezus hjir oer] [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 6 apr 2017, 18.14 (CEST)

== Persoan yn it Alde Testamint ==

Goeie, Romke. Even foar jo ynformaasje: ik haw de bibelske persoanen wat oars yndield. Jo hiene de kategory:Persoan yn it Nije Testamint al oanmakke; no haw ik foar de rest fan it spul de kategory:Persoan yn it Alde Testamint oanmakke. De kategory:Bibelsk persoan is no leech op dizze beide kategoryen nei. Miskien moat der yn 'e takomst nochris in &quot;kategory:Persoan yn de apokrife taheakken oan it Alde Testamint&quot; of sokssawat komme. Mar goed, dat sjogge wy dan wol wer. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 27 apr 2017, 23.35 (CEST)
:Dik yn oarder.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 apr 2017, 13.17 (CEST)

==Misbrûk==
Goeie, Romke. Ik wit net hoefolle oft jo meikrigen hawwe fan wat hjir de lêste tiid op 'e Wikipedy spilet, mar nei't er trije jier lang suver oanhâldend ellinde feroarsake hat, is ús âld-meidogger Yn 'e Wâlden derút set. Yn oerlis hawwe de behearders besletten dat hy hjir de kommende 5 jier net wer komme mei. Dêrom is syn IP-adres útsletten. Sûnt ferline wike ferskaft er himsels mei metoaden dy't allinnich foar kriminele doelen brûkt wurde hieltyd alternative IP-adressen (''open proxies''), en besiket er op dy wize wer tagong ta de Wikipedy te krijen. Dat sil net tastien wurde. Der is besletten dat al sokke IP-adressen definityf útsletten wurde sille en dat alle wizigings dy't Yn 'e Wâlden yn 'e Wikipedy oanbringt, weromset wurde sille, ek as it ferbetterings binne. It is spitich dat staveringsflaters en oare fouten stean bliuwe, mar noch folle spitiger soe it wêze as misbrûk leanje soe. Hjoed hat Yn 'e Wâlden besocht om yn kontakt te kommen mei jo troch in berjocht op jo oerlisside te pleatsen. Dat haw ik fuorthelle. Ek eventuële takomstige berjochten fan him oan jo of oan hokker oare meidogger ek sille ferwidere wurde. Mochten jo sa'n berjocht ûnder eagen krije foar't it skrast is, dan freegje ik jo mei klam om it te negearjen en der op gjin inkele wize op te reägearjen. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 apr 2017, 14.28 (CEST)

:Dit alles is bûten my om gien en ik ha der neat fan meikrigen dat der wat oan de hân wie. Utsein dan dat der earder ris wat spile hat op it mêd fan de stavering. Mar noch ien fraach: wêrom woe Yn'e Wâlden in berjocht op myn side sette? Ik ha der fieders ommers neat mei te meitsjen.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 30 apr 2017, 23.28 (CEST)

::Begryp my goed, jo wurdt neat ferwiten. Jo sizze, jo hawwe der neat fan meikrigen -- dat hie ik hast wol tocht, dêrom lei ik hjirboppe yn it koart de saak ek al even út. As jo der mear fan witte wolle, moatte jo mar even op 'e oerlisside fan Drewes sjen. It spul dat der earder wie, hie mar sydlings mei de stavering te krijen, en folle mear mei Yn 'e Wâlden syn hâlden en dragen. Hy is doe in heal jier útsletten, mar doe't dy tiid om wie, is er daliks wer op 'e âlde foet fierder gien, en dêrom is er no foar fiif jier útsletten. It berjocht dat Yn 'e Wâlden oan jo skreaun hie, hie neat mei dizze saak te krijen, en hie eins hielendal net folle om 'e hakken. It liket my ta dat it benammen bedoeld wie om in lange noas nei de behearders te meitsjen troch even sjen te litten dat er him neat fan ús oanlûkt. As jo witte wolle wat er woe, moatte jo yn 'e sideskiednis fan jo oerlisside de ferzjes dy't hy tafoege en dy't ik wiske haw, mar even mei-inoar ferlykje. Ik begryp wol dat jo nijsgjirrich binne, mar it punt is even dat Yn 'e Wâlden it rjocht ferspile hat om mei te dwaan oan 'e Wikipedy, en dus ek om fia de Wikipedy mei meidoggers te kommunisearjen. As ik syn berjochten stean liet, soe ik ymplisyt de malafide praktiken goedkarre dy't er brûkt om tsjin syn folsleine útsluting yn dochs wizigings oan te bringen en berjochten efter te litten. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 1 maa 2017, 00.12 (CEST)

== Krústsjerke ==

Goeie Romke. Ik haw gjin beswier tsjin omneamen. Ik tink dat jo motivaasje foar mear tsjerken jildt. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 3 jun 2017, 15.00 (CEST)

== Mûne/Mole ==

Goeie, Romke. Even foar jo ynformaasje it folgjende. Ik bin oan 'e gong mei it kategorisearjen fan bouwurken nei boujier (en eventueel sloopjier). Foar it boujier brûkt ik kategoryen dy't begjinne mei &quot;Kategory:Bouwurk út&quot;, mei dan it jier. De Ingelske Wikipedy docht &quot;Category:Buildings and structures completed in&quot;, mar ik haw it mei opsetsin wat dizenich holden. Dan kinne we der foar de Dom fan Keulen bygelyks twa jiertallen yn sette, want mei de bou fan dat ding waard earne yn 'e Midsiuwen úteinset, mar pas yn 'e 19e iuw waard er foltôge (''completed''). Dus dat makket nochal wat ferskil. (Foar sloopte gebouwen brûk ik wol gewoan &quot;Kategory:Bouwurk sloopt yn&quot; mei dan it jier.) 

Mar goed, wêr't ik it eins even mei jo oer hawwe woe is dit. Ik gean no alle bouwurken by del, en no kom ik foar de moles twa soarten kategorynammen tsjin, begjinnend mei 'Kategory:Mole' en mei 'Kategory:Mûne'. Ik tocht dat dy mei 'mûne' allegear fan jo wiene. No makket it my it measte net út, 'mole' en 'mûne' binne beide geef Fryske wurden, mar it kin fansels net sa wêze dat der yn 'e kategorynammen twa ferskillende oantsjuttings brûkt wurde. Dat no't ik der dochs by lâns gean, bin ik fan doel om dat rjocht te lûken. Sa't ik sei, it kin my net safolle skele hokker beneaming oft standert brûkt wurdt, mar ik haw even yn 'e kategoryen sjoen, en der sitte folle mear siden yn 'e kategoryen dy't begjinne mei 'mole' as yn dy dy't begjinne mei 'mûne'. Dat poer út it eachpunt fan 'hoe kin ik der sa min mooglik wurk fan ha', woe ik alle kategoryen mei 'mûne' mar omneame ta 'mole'. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 29 jul 2017, 21.57 (CEST)

:Ik fyn it bêst, alhoewol my it wurd &quot;mole&quot; al wat nuver oandocht. Ik wit net wêr't se &quot;mole&quot; sizze en hoe fier it gebrûk fan dat wurd ferspraat is oer de provinsje, mar ik kin it net oars as mûne of moune. As it om it wurk te rêden is wol ik ek wol helpe, mar as it wurd &quot;mole&quot; yn it grutste part fan Fryslân brûkt wurdt, dan is dat wurd de bêste oplossing. Sjoch mar efkes, en as ik wat dwaam moat hear ik dat wol. Groetnis, Romke.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 jul 2017, 22.43 (CEST)

::Tankewol foar jo flugge reäksje, Romke. Tsja, ik ken dan it wurd 'mûne' wer allinnich út boeken. De krite dêr't ik weikom, sis mar de Midden-Klaai, dêr seit elkenien fan 'mole'. Omdat ik ek net wit hokker foarm oft gongberder is, haw ik ris te rie west yn it (digitale) Wurdboek fan de Fryske Taal. Dêr haw ik om neutraal te wêzen op Nederlânsk ''molen'' socht, en doe kaam ik op 'e side 'mole' út: sjoch [http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&amp;wdb=WFT&amp;id=64557&amp;lemmodern=molen &quot;molen&quot; yn WFT]. Sa't jo sjogge wurdt 'mûne' hjir as fariant fan 'mole' jûn, mei dêrby it kommentaar &quot;NKl., deel NWo&quot; (wat ik ynterpretearje as &quot;noardlike Klaai + diel noardlike Wâlden&quot;) en mei in justjes oare útspraak &quot;deel NWo, ZWo&quot; (diel noardlike Wâlden + súdlike Wâlden). Ik tink dat se mei noardlike Klaai de Dongeradielen ensfh. bedoele en net de Bjirmen, dêr't ús heit wei kaam, want dy haw ik noait 'mûne' sizzen heard.

::Dan soe Fryslân wat dit oangiet dus sa'n bytsje yn twa gelikense helten ferdield wêze: rûchwei eastlik fan Ljouwert 'mûne' en westlik fan Ljouwert 'mole'. Ik haw ek nochris yn it Frysk Hânwurdboek sjoen en yn it Wurdboek Frysk-Nederlânsk. Oeral wurdt by 'mûne' trochferwiisd nei 'mole'. By gebrek oan bettere rjochtlijnen woe ik dêr dan mar yn meigean troch de foarm 'mole' oan te hâlden foar kategorynammen, salang't jo dêr teminsten gjin beswier tsjin hawwe, en as ik jo boppesteande tekst lês, liket dat net sa te wêzen. Wat jo oanbod fan help oangiet, bêst oanbean, mar safolle wurk is it no ek wer net, dat ik rêd it wol. It soe wol moai wêze as jo nije siden fan bouwurken tenei even &quot;Kategory:Bouwurk út ...&quot; meijaan wolle soene. Groetnis, [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 jul 2017, 00.24 (CEST)
:::Ik fyn it bêst dat it mole wurdt foar de kategorynammen en ik besykje der om te tinken dat it jiertal fan de bou by de gebouwen komt te stean. Goede snein fierder.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 30 jul 2017, 09.14 (CEST)

== Noch wat ==
Goeie, Romke. Earst myn kompliminten foar jo side oer de grifformearde tsjerke fan Lollum. Moaie foto's ek, dy't josels nommen hawwe, seach ik op Commons. Fierders noch wat dat ik de oare kear fergetten bin te sizzen: as it boujier (of sloopjier) ûnbekend is, dan kinne jo bouwurken ek op iuw kategorisearje (&quot;Kategory:Bouwurk út de ...e iuw&quot;). Dêrfoar haw ik spesjaal alle boujierkategoryen yn iuwen ûnderbrocht, want ik tocht yn 't foar al, yn 'e Midsiuwen sille der wol in protte tsjerken boud wêze wêrfan't it boujier net bekend is, en dat blykt no ek sa te wêzen.

Ek woe ik noch in handichheidsje mei jo diele dat iksels noch mar koartby ûntdutsen haw: je kinne in (hiel fine) râne om in ôfbylding hinne sette, troch 'border' yn te foegjen. Dat is foaral handich mei flaggen mei in protte wyt, lykas de flagge fan 'e stêd Grins. (Foar wapens, dy't fansels net rjochthoekich binne, hawwe je der lykwols hielendal neat oan.) &lt;br&gt;&lt;nowiki&gt;[[Ofbyld:Flag Groningen city.svg|20px]]&lt;/nowiki&gt; sjocht der sa út: [[File:Flag Groningen city.svg|20px]]&lt;br&gt; &lt;nowiki&gt;[[Ofbyld:Flag Groningen city.svg|border|20px]]&lt;/nowiki&gt; sjocht der sa út: [[File:Flag Groningen city.svg|border|20px]] &lt;br&gt; No ja, miskien fine jo it ek wol neat, mar ik fûn it wol in handich weetsje. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 31 jul 2017, 16.54 (CEST)

:Danke; en ik doch myn bêst om tenei in border oan ta te foegjen as der tefolle wyt yn sit. Ik rin foar de tsjerken de boel noch wol ris nei om it boujier of de bou-iuw ta te foegjen. Groetnis--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 31 jul 2017, 17.02 (CEST)

::Nee, nee, sa bedoelde ik dat net. Alle besteande artikels fan bouwurken bin ik op dit stuit sels al oan neirinnen, dêr hoege jo yn prinsipe net mear nei te sjen -- teminsten net om boujierkategoryen ta te foegjen. It giet my allinnich om siden dy't jo fan no ôf oan skriuwe. En oft jo dy border brûke wolle, dat moatte jo ek hielendal sels witte, mar it liek my handich om te witten. Sa't ik sei, iksels ûntdiek it pas koartby, en ik woe wol dat ik it earder witten hie. Om't jo ek in protte flachjes tafoegje, tocht ik dat jo it ek ynteressant fine soene. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 31 jul 2017, 17.28 (CEST)

== Tsjerken yn de eardere gemeente Wûnseradiel ==
Goeie Romke. De tsjerken yn bygelyks Wûns, Skraard, Skettens, Longerhou, ensfh steane lykwols yn de gemeente Súdwest-Fryslân en net yn de Fryske Marren, sa't dat yn de ynfoboksen en de kategoryen stiet. Dizze plakken lizze yn de eardere gemeente Wûnseradiel en dy gemeente is yn 2011 opgien yn de gemeente Súdwest-Fryslân. Fierders woe ik sizze dat jo geweldige bydragen leverje. Groetnis [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 29 nov 2017, 06.39 (CET)
:Ik hie fergetten de ynfoboks oan te passen. Ik seach dat jo it al feroare ha. Dêrfoar myn tank!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 nov 2017, 07.29 (CET)

== Leeuwarden / Friesland Culturele Hoofdstad op Wikipedia ==

(Excuses voor mijn niet-Friese bijdrage)

Beste RomkeHoekstra,

Zoals je ongetwijfeld weet zijn Leeuwarden / Friesland dit jaar Europese Culturele Hoofdstad. Vanuit Wikimedia Nederland denken wij momenteel na over mogelijkheden om hier ook op Wikimedia/Wikimedia Commons/Wikidata aandacht aan te besteden. Eén van de activiteiten die we in ieder geval op de (Nederlandstalige) Wikipedia willen opzetten is een schrijfweek over Friesland, zoals in voorgaande jaren ook al over bijvoorbeeld Gelderland is georganiseerd (voorlopig gepland in oktober 2018). Het lijkt ons ook erg leuk om hier op één of andere manier de Friese Wikipedia-gemeenschap bij te betrekken. Als jij, of andere Friese Wikipedianen, ideeën hebt voor activiteiten die hier goed bij zouden kunnen aansluiten, dan zijn wij daar benieuwd naar!

Met vriendelijke groet, --[[Meidogger:AWossink|AWossink]] ([[Meidogger oerlis:AWossink|oerlis]]) 11 jan 2018, 13.14 (CET)

== Share your experience and feedback as a Wikimedian in this global survey ==

&lt;div class=&quot;mw-parser-output&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Hello! The Wikimedia Foundation is asking for your feedback in a survey. We want to know how well we are supporting your work on and off wiki, and how we can change or improve things in the future. The opinions you share will directly affect the current and future work of the Wikimedia Foundation. You have been randomly selected to take this survey as we would like to hear from your Wikimedia community. The survey is available in various languages and will take between 20 and 40 minutes.
 
&lt;big&gt;'''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_5ABs6WwrDHzAeLr?aud=VAE&amp;prj=we&amp;edc=5&amp;prjedc=we5 Take the survey now!]'''&lt;/big&gt;

You can find more information about this survey [[m:Special:MyLanguage/Community_Engagement_Insights/About_CE_Insights|on the project page]] and see how your feedback helps the Wikimedia Foundation support editors like you. This survey is hosted by a third-party service and governed by this [[:foundation:Community_Engagement_Insights_2018_Survey_Privacy_Statement|privacy statement]] (in English). Please visit our [[m:Special:MyLanguage/Community_Engagement_Insights/Frequently_asked_questions|frequently asked questions page]] to find more information about this survey. If you need additional help, or if you wish to opt-out of future communications about this survey, send an email through the EmailUser feature to [[:m:Special:EmailUser/WMF Surveys|WMF Surveys]] to remove you from the list.

Thank you!
&lt;/div&gt; &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:WMF Surveys|WMF Surveys]]&lt;/span&gt;, 29 mrt 2018, 20.40 (CEST)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:WMF Surveys@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Community_Engagement_Insights/MassMessages/Lists/2018/we5&amp;oldid=17881421 --&gt;

== Reminder: Share your feedback in this Wikimedia survey ==

&lt;div class=&quot;mw-parser-output&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Every response for this survey can help the Wikimedia Foundation improve your experience on the Wikimedia projects. So far, we have heard from just 29% of Wikimedia contributors. The survey is available in various languages and will take between 20 and 40 minutes to be completed. '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_5ABs6WwrDHzAeLr?aud=VAE&amp;prj=we&amp;edc=5&amp;prjedc=we5  Take the survey now.]'''

If you have already taken the survey, we are sorry you've received this reminder. We have design the survey to make it impossible to identify which users have taken the survey, so we have to send reminders to everyone.
If you wish to opt-out of the next reminder or any other survey, send an email through EmailUser feature to [[:m:Special:EmailUser/WMF Surveys|WMF Surveys]].  You can also send any questions you have to this user email. [[m:Community_Engagement_Insights/About_CE_Insights|Learn more about this survey on the project page.]] This survey is hosted by a third-party service and governed by this Wikimedia Foundation [[:foundation:Community_Engagement_Insights_2018_Survey_Privacy_Statement|privacy statement]].  Thanks!  
&lt;/div&gt; &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:WMF Surveys|WMF Surveys]]&lt;/span&gt;, 13 apr 2018, 03.39 (CEST)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:WMF Surveys@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Community_Engagement_Insights/MassMessages/Lists/2018/we5&amp;oldid=17898685 --&gt;

== Your feedback matters: Final reminder to take the global Wikimedia survey ==

&lt;div class=&quot;mw-parser-output&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Hello! This is a final reminder that the Wikimedia Foundation survey will close on '''23 April, 2018 (07:00 UTC)'''.   The survey is available in various languages and will take between 20 and 40 minutes. '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_5ABs6WwrDHzAeLr?aud=VAE&amp;prj=we&amp;edc=5&amp;prjedc=we5  Take the survey now.]'''

'''If you already took the survey - thank you! We will not bother you again.''' We have designed the survey to make it impossible to identify which users have taken the survey, so we have to send reminders to everyone. To opt-out of future surveys, send an email through EmailUser feature to [[:m:Special:EmailUser/WMF Surveys|WMF Surveys]].  You can also send any questions you have to this user email.  [[m:Community_Engagement_Insights/About_CE_Insights|Learn more about this survey on the project page.]]  This survey is hosted by a third-party service and governed by this Wikimedia Foundation [[:foundation:Community_Engagement_Insights_2018_Survey_Privacy_Statement|privacy statement]].
&lt;/div&gt; &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:WMF Surveys|WMF Surveys]]&lt;/span&gt;, 20 apr 2018, 02.48 (CEST)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:WMF Surveys@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Community_Engagement_Insights/MassMessages/Lists/2018/we5&amp;oldid=17952012 --&gt;

== Wat foar jo? ==
Goeie, Romke. Ik haw hjoed wat foto's makke yn Frjentsjer, en ik kaam by de âlde grifformearde tsjerke lâns, dat doe haw ik dêr ek mar ien fan nommen. Hy stiet no op Commons, sjoch: [[:File:Grifformearde tsjerke, Frjentsjer.jpg]]. Ik kin der net sa fan swetse, mar goed, se binne dêr de boel oan it ferbouwen, dat dan witte jo it wol. Ik bin sels foarearst net fan doel om der wat mei te dwaan, mar jo binne nochal fan 'e tsjerken, dat miskien dat jo it aardich fine om der in stikje oer te skriuwen. Hoecht hielendal net, hear, as jo it net wolle. Mar ik tink, ik wiis jo der even op dat der in foto beskikber is. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 12 jul 2018, 23.40 (CEST)
:Ik gean der meikoarten wol efkes mei oan de slach. De tsjerke wie oarspronklik wol in moai gebou, mar dat portaal dat der letter foar set is liket nearne op. En de nije eigner hat ik gebou der ek net moaier op makke. Betanke yn alle gefallen foar it meitsjen fan de foto.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 15 jul 2018, 12.24 (CEST)

== Stimmerij ==

Goeie, Romke. Wolle jo ek meistimme oer it al of net ferfryskjen fan plaknammen bûten Fryslân? Sjoch: [[Wikipedy_oerlis:Mienskip#Gearfetting]].

== Armeensk alfabet ==

It Armeensk is in stik dreger te transliterearjen as it Russysk, want it hat mear letters. Ik hjirûnder even in ienfâldige transliteraasje foar it Frysk makke yn 'e hope dat jo der wat oan hawwe. Tink derom dat der ferskate letters binne mei in apostrof derefteroan; de apostrof jout [[aspiraasje (taalkunde)|aspiraasje]] oan, dus de letter wurdt dan folge troch lytse h-ke, lykas by de t's yn it Grinslânske &quot;Marthinithoren&quot;. Der binne in pear letters wêrfan't ik de útspraak mei Fryske lûden net werjaan koe: ë, gh. Ik haw de útspraak derefter set. Jo moatte mar ris sjen wat jo dêrmei dogge as jo dy tsjinkomme.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;
! Letter
! Transliteraasje
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Ա ա
| a
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Բ բ
| b
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Գ գ
| g
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Դ դ
| d
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Ե ե
| e
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Զ զ
| z
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Է է
| ê
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ը ը
| ë &lt;small&gt;(e fan &quot;de&quot;, &quot;gewoan&quot;)&lt;/small&gt;
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Թ թ
| t'
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ժ ժ 
| zj
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Ի ի
| i
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Լ լ 
| l
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Խ խ
| ch
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ծ ծ
| ts
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Կ կ
| k
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Հ հ
| h
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ձ ձ
| dz
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ղ ղ
| gh &lt;small&gt;(likernôch it lûd fan Limburchske r)&lt;/small&gt;
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ճ ճ
| tsj
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Մ մ
| m
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Յ յ
| j
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ն ն 
| n
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Շ շ
| sj
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ո ո
| o
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Չ չ
| tsj'
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Պ պ
| p
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ջ ջ
| dzj
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ռ ռ
| r
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ս ս
| s
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Վ վ
| v
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Տ տ
| t
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ր ր
| r
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ց ց
| ts'
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ւ ւ
| w
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Փ փ
| p'
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ք ք
| k'
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Եւ և
| ew
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Օ օ
| ó
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ֆ ֆ
| f
|-
|colspan=&quot;2&quot;|''twaklanken''/''[[digraaf|digrafen]]''
|-
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ու ու
| û &lt;small&gt;(foar in r better: oe)&lt;/small&gt;
|-
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Իւ իւ
| jû &lt;small&gt;(foar in r better: joe)&lt;/small&gt;
|-
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Յու յու
| jû &lt;small&gt;(foar in r better: joe)&lt;/small&gt;
|}
Súkses. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 16 jul 2019, 21.35 (CEST)
:No dat liket der mar op! Ik hie my foarnommen om it nei it Nederlânsk te transliterearjen, mar no kin it nei it Frysk. Eins hiel handich om it by it lemma oer it [[Armeensk]] te foegjen, mar dat lit ik oan jo oer. Ha jo ek sa'n list om it Russysk nei it Frysk te translitearjen? Ik sil myn bêst dwaan en graach jo feedback as it net hielendal goed is.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 18 jul 2019, 13.01 (CEST)
::Ik haw hjirûnder eefkes in ferlykbere list foar it Russysk oanmakke. Hjirboppe haw ik noch wat letterkombinaasjes tafoege, want it foel my op dat it Armeensk gjin û-klank liek te hawwen. Blykt dat se dy wol hawwe, mar dat se him skriuwe mei in [[digraaf]] of as twaklank (neam it hoe't je it neame wolle), eins krekt en gelyk as de Nederlânske en Fryske 'oe', dat deselde klank is dy't ek mei twa letters skreaun wurdt. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 19 jul 2019, 00.51 (CEST)

== Russyk alfabet ==

Ik ha hjirûnder de transliteraasje fan it Russysk jûn. Jo moatte der net fanút gean dat oare Slavyske talen dy't it Syrillysk alfabet brûke krekt sa transliterearre wurde kinne. Net allinnich ferskilt de útspraak soms, mar ek wurde oare lettertekens tafoege, wylst guon letters út it Russysk yn oare Slavyske talen ûntbrekke. Ik ha om dat te yllustrearjen it Oekraynsk derby setten. 

{| class=wikitable
|- style=&quot;vertical-align: bottom; background: #eee;&quot;
! Letter
! Transliteraasje Russysk
! Transliteraasje Oekraynsk
|-
| А а
| a
| a
|-
| Б б
| b
| b
|-
| В в 
| v
| v
|-
| Г г
| g
| h
|-
| Ґ ґ 
| komt net foar
| g
|-
| Д д
| d
| d
|-
| Е е
| je / e, sjoch noat 1
| e
|-
| Є є 
| komt net foar
| je
|-
|  Ё ё
| jo
| komt net foar
|-
|  Ж ж
| zj
| zj
|-
| З з
| z
| z
|-
| И и
| i
| y
|-
| І і 
| komt net foar
| i
|-
| Ї ї 
| komt net foar
| ji
|-
| Й й
| j
| j
|-
| К к
| k
| k
|-
| Л л
| l
| l
|-
| М м
| m
| m
|-
| Н н
| n
| n
|-
| О о
| o
| o
|-
| П п
| p
| p
|-
| Р р
| r
| r
|-
| С с
| s
| s
|-
| Т т
| t
| t
|-
| У у 
| û &lt;small&gt;(foar in r better: oe)&lt;/small&gt;
| û &lt;small&gt;(foar in r better: oe)&lt;/small&gt;
|-
| Ф ф
| f
| f
|-
| Х х
| ch
| ch
|-
| Ц ц
| ts
| ts
|-
| Ч ч
| tsj
| tsj
|-
| Ш ш
| sj
| sj
|-
| Щ щ
| sjtsj
| sjtsj
|-
| Ъ ъ
| sjoch noat 2
| komt net foar
|-
| Ы ы 
| y
| komt net foar
|-
| Ь ь
| sjoch noat 3
| sjoch noat 3
|-
| Э э
| e
| komt net foar
|-
| Ю ю 
| jû &lt;small&gt;(foar in r better: joe)&lt;/small&gt;
| jû &lt;small&gt;(foar in r better: joe)&lt;/small&gt;
|-
| Я я 
| ja
| ja
|}
noat 1: Е е: gauris transliterearre as 'e', mar faker eins de klank fan 'je' yn &quot;jern&quot; (dus bgl. we skriuwe &quot;Aleksander&quot;, mar de útspraak is eins mear &quot;Aljeksander&quot;)&lt;br&gt;
noat 2: Ъ ъ = it hurdteken, dat komt foar dat de foarôfgeande konsonant palatalisearre wurdt; kin beskôge wurde as in [[stomme letter]] (palatalisaasje is koartsein dat der in j-klank efteroan komt, dus l-lj, m-mj, s-sj, ensfh.)&lt;br&gt;
noat 3: Ь ь = it sêftteken, dat soarget foar palatalisaasje fan 'e foarôfgeande konsonant; meastal beskôge as in stomme letter, soms werjûn troch in 'j'

As jo noch oare Slavyske talen transliterearje wolle, wol ik dizze tabel noch wolris wat útwreidzje. Foarearst mar wer súkses. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 19 jul 2019, 00.28 (CEST)

== Community Insights Survey ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

'''Share your experience in this survey'''

Hi {{PAGENAME}},

The Wikimedia Foundation is asking for your feedback in a survey about your experience with {{SITENAME}} and Wikimedia. The purpose of this survey is to learn how well the Foundation is supporting your work on wiki and how we can change or improve things in the future. The opinions you share will directly affect the current and future work of the Wikimedia Foundation.

Please take 15 to 25 minutes  to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(weurwps,act5) give your feedback through this survey]'''.  It is available in various languages.

This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English).

Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey.

Sincerely,
&lt;/div&gt; [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 9 sep 2019, 18.20 (CEST)
&lt;!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(weur_wps,act5)&amp;oldid=19352920 --&gt;

== Reminder: Community Insights Survey ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

'''Share your experience in this survey'''

Hi {{PAGENAME}},

A couple of weeks ago, we invited you to take the Community Insights Survey. It is the Wikimedia Foundation’s annual survey of our global communities. We want to learn how well we support your work on wiki. We are 10% towards our goal for participation. If you have not already taken the survey, you can help us reach our goal! '''Your voice matters to us.'''

Please take 15 to 25 minutes  to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(weurwps,act5) give your feedback through this survey]'''.  It is available in various languages.

This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English).

Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey.

Sincerely,
&lt;/div&gt; [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 20 sep 2019, 21.49 (CEST)
&lt;!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(weur_wps,act5)&amp;oldid=19397813 --&gt;

== We sent you an e-mail ==

Hello {{PAGENAME}},

Really sorry for the inconvenience. This is a gentle note to request that you check your email. We sent you a message titled &quot;The Community Insights survey is coming!&quot;. If you have questions, email surveys@wikimedia.org. 

You can [[:m:Special:Diff/20479077|see my explanation here]].

[[Meidogger:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Meidogger oerlis:MediaWiki message delivery|oerlis]]) 25 sep 2020, 20.50 (CEST)
&lt;!-- Message sent by User:Samuel (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Samuel_(WMF)/Community_Insights_survey/other-languages&amp;oldid=20479295 --&gt;

== ynfoboks Landkreis ==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Goeie, kinne jo de ynfoboks fan de Landkreis mei wat mear gegevens útwreidzje (flagje, wapen)? Ik wit net wat ik ferkeard doch, mar it tal gemeentes yn de ynfoboks wurdt wol ynfolle mar net wjerjûn. En fine jo it goed dat ik it wurd 'lânkring' foar Landkreis yn de tekst brûk? Yn de namme hâld ik gewoan Landkreis oan. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 1 jun 2021, 21.15 (CEST)
:Goejûn. Ik haw gjin beswier tsjin 'e term 'lânkring'. Ik haw wol twa kear Landkreis út 'e titel helle, om't ik dy oantsjutting dêr net nedich fûn. As der mar ien Mainz-Bingen bestiet, dan hoecht neffens my yn 'e titel net oanjûn te wurden dat dat in Landkreis is; dat komt dan yn 'e tekst fan it artikel wol oan 'e oarder. It artikel oer  de gemeente Tytsjerksteradiel hjit ek net &quot;Gemeente Tytsjerksteradiel&quot;, mar gewoan &quot;Tytsjerksteradiel&quot;. Dy ynfoboks sil ik ris nei sjen. Ik kom der op werom. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 1 jun 2021, 21.20 (CEST)
::Wat dat tal gemeenten oangiet, dêr moatte jo foar de = &quot;gemeenten&quot; ynfolje en net &quot;tal gemeenten&quot;, want (as jo even by [[:Berjocht:Ynfoboks Landkreis]] sjogge), jo moatte by it brûken fan in ynfoboks foar it =-teken altyd skriuwe wat der yn it berjocht sa &lt;nowiki&gt;{{{folje mar yn|}}}&lt;/nowiki&gt; oanjûn stiet. Dat wie flot oplost. No sil ik noch even sjen oft ik de ynfoboks útwreidzje kin. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 1 jun 2021, 21.25 (CEST)
:::Ik bin der ris mei oan it prutsen west, mar ik rin wer tsjin it âlde probleem oan dat ik yn in universele of generike ynfoboks (dy't foarprogrammearre is, sjoch: [[:Berjocht:Ynfoboks generyk]]) net twa plaatsjes (flagge en wapen) nêst elkoar krije kin. Dêr sil wol in foefke foar wêze, mar ik krij it net foarinoar. Op in oare manier (wapen ûnder of boppe lânkaart) wol ek net. As jo in ynfoboks mei wapens en flaggen hawwe wolle, sil der dus in hiele nijenien oanmakke wurde moatte. 
:::Wat ik no ynstee dien haw, is de ynfoboks [[:Berjocht:Universele ynfoboks gebiet (mei flagge)]] foarsjen fan lemma's dy't jo sels ynfolje kinne, sadat jo sels bepale kinne wat jo yn 'e ynfoboks sette. Dat is tink ik de handichste oplossing, en dy ynfoboks kinne jo dan letter ek foar gebieten yn oare lannen brûke. Noch eefkes wat útlis oer de namme: hy hjit wol 'Universele ynfoboks gebiet (mei flagge)', mar it is gjin universele ynfoboks. Ik haw him ntl. oarspronklik oanmakke as fariant foar gebieten mei flaggen en sa fan 'e Universele ynfoboks gebiet (dêr't ik tsjin itselde probleem oanrûn dat ik flaggen en wapens der net yn kwyt koe). Om dúdlik te meitsjen dat it fierders eins deselde ynfoboks is, haw ik doe mar deselde namme oanholden. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 1 jun 2021, 22.16 (CEST)
::::Ik hie Landkreis yn de titel set yn neifolging fan de Dútske wiki, mar jo ha gelyk dat it oerstallich is. De &quot;Universele ynfoboks gebiet (mei flagge)&quot; akseptearret sa't it liket net in svg-bestân. Dat wy litte it mar sa.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 2 jun 2021, 11.20 (CEST)
O, dat hie ik miskien even wat dúdliker útlizze moatten. Yn universele ynfoboksen lykas dy fan Landkreis fiere jo plaatsjes sa yn: &lt;br&gt;
| ôfbylding                   = Locator map MYK in Germany.svg&lt;br&gt;
Yn oare ynfoboksen, lykas &quot;Universele ynfoboks gebiet (mei flagge)&quot;, wurket it yndie op dy manier net, mar moat it sa ynfierd wurde:&lt;br&gt;
&lt;nowiki&gt;| ôfbylding                   = [[File:Locator map MYK in Germany.svg|300px]]&lt;/nowiki&gt;&lt;br&gt;
Oars moatte jo ris sjen by [[Bretanje (regio)]] hoe't dizze ynfoboks krekt funksjonearret. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 3 jun 2021, 03.09 (CEST)
:Ik haw [[Mayen-Koblenz]] ris fan 'e Universele ynfoboks gebiet (mei flagge) foarsjoen, om sjen te litten hoe't er wurket. Alles funksjonearret en jo kinne der fan alles yn ûnderbringe. Ik wol ek noch wol de sels yn te foljen lemma's wat ferskowe as jo se leaver op in oar plak yn 'e ynfoboks hawwe wolle, dus jo moatte it mar sizze. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 3 jun 2021, 03.24 (CEST)
::It is allegear wer dik yn oarder! Tige tank.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 3 jun 2021, 11.21 (CEST)

== Gemeente (n) ==
Dei {{Ping|RomkeHoekstra}}, moaie stikken fierders dy't jo skriuwe. Ik wol fierders gjin taalplysje wêze, mar moat it meartal fan gemeente net mei in &quot;n&quot; skreaun wurde, ynstee fan in &quot;s&quot;? Sjoch taalweb [https://taalweb.frl/wurdboekportaal/7506c409-1e08-47b4-8dd3-922e99c64f63?previous_search%5Bfilter_options%5D%5B%5D=&amp;previous_search%5Bfilter_options%5D%5B%5D=lemma&amp;previous_search%5Bfilter_options%5D%5B%5D=translation&amp;previous_search%5Bfilter_options%5D%5B%5D=definition&amp;previous_search%5Bfilter_options%5D%5B%5D=&amp;previous_search%5Blanguage_options%5D%5B%5D=&amp;previous_search%5Blanguage_options%5D%5B%5D=fr&amp;previous_search%5Blanguage_options%5D%5B%5D=nl&amp;previous_search%5Bpage%5D=&amp;previous_search%5Bq%5D=gemeente&amp;previous_search%5Bword_list_options%5D%5B%5D=&amp;previous_search%5Bword_list_options%5D%5B%5D=NFhwb&amp;previous_search%5Bword_list_options%5D%5B%5D=FNhwb&amp;previous_search%5Bword_list_options%5D%5B%5D=Ffwb&amp;previous_search%5Bword_list_options%5D%5B%5D=Jurwb hjir]. Fierders neat te rêden hear. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 5 jun 2021, 18.28 (CEST)
:It taalweb hat tink gelyk, dat ik sil tenei gemeenten skriuwe.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 5 jun 2021, 18.49 (CEST)

== Trochferwiisbalke Nedersaksen ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Goeie, wolle jo efkes sjen nei de trochferwiisbalke (of hoe't sa ding mar hjit) fan Nedersaksen sjen? Osterode am Harz is in yn 2016 ophefte lânkring (gearfoege mei Göttingen), dy kin om my wol ferwidere wurde. Hannover hjit tsjintwurdich Regio Hannover. Gr. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 jun 2021, 11.54 (CEST)

: {{Ping|RomkeHoekstra|Ieneach fan 'e Esk}} Al dien --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 28 jun 2021, 15.19 (CEST)

:: It is al klear, sjoch ik wol. Moai sa. Romke, net dat ik jo net even hantlangje wol, mar jo meie dy berjochten sels ek nei beleaven oanpasse, hear. Ik bedoel, dat is by jo beslist fertroud, en jo sitte sels folle better yn 'e stof as ik. Groetnis, [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 28 jun 2021, 23.27 (CEST)
:::Ik soe net witte hoe't dat moat.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 1 jul 2021, 18.34 (CEST)
::::{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Soene jo Freiberch út de trochferwiisbalke fan Saksen ferwiderje kinne? Dy lânkring waard yn 2008 al opheft. Groetnis,--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 9 jul 2021, 18.29 (CEST)
::::: {{Ping|RomkeHoekstra|Ieneach fan 'e Esk}} Al dien --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 9 jul 2021, 19.27 (CEST)
:::Sorry, ik lês jo antwurd fan 1 july no pas. Sa'n balke is eins gewoan in tabel, sa't dy ek wol midden yn artikels foarkomme. Hy is net maklik te ûntwerpen, mar as er ienris oanmakke is, kinne jo de tekst dy't deryn werjûn wurdt, gewoan bewurkje, krekt as by in artikel. Under it tabblêd &quot;bewurkje&quot; by sa'n artikel (dus yn 'e sânbak, sis mar, dêr't ik dit no ek typ) wurdt sa'n berjocht werjûn as (yn dit gefal) &lt;nowiki&gt;{{Saksen}}&lt;/nowiki&gt;. Jo kinne it dan op 'e Wikipedy fine troch yn it sykfinster &quot;Berjocht:Saksen&quot; yn te typen. Dan dêr it tabblêd &quot;Bewurkje&quot; iepenje. Dêr sjogge jo sawol de, hoe sil ik dat neame, de programmeartaal fan 'e tabel as de tekst dy't yn 'e tabel werjûn wurdt, dus yn dit gefal de Landkreisen fan Saksen. Net oan it programmearspul komme, mar de tekst yn 'e tabel kinne jo gewoan nei beleavjen oanpasse. It is sa in bytsje omslachtich útlizzen, as ik it skriuwe moat. Ik hoopje dat ik dúdlik genôch bin. Oars gewoan sizze, dan lis ik it noch in kear út. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 jul 2021, 22.20 (CEST)
::::Ik ha it foar it ferstân hear. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] hie it al oanpast. Mar betanke, sa kin ik it tenea sels wol ôf tink.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 10 jul 2021, 08.36 (CEST)

== Utnûging ==
Goeie. Sa't by de diskusje oer it funksjonearjen fan 'e Wikipedy wer oan it ljocht kommen is, binne der op it stuit mar twa struktureel aktive behearders. Drewes en ik soene graach wat fersterking hawwe wolle en it ek goed brûke kinne. Dêrom woene wy jo freegje oft jo ek behearder wurde wolle. Dat moat fansels net tsjin 't sin. Wy wolle jo net ûnder druk sette. As jo it beslist net wolle, dan kinne jo dat gewoan sizze en dat binne we like goeie freonen. De ôfrûne tiid is mei de diskusje oer it funksjonearjen fan 'e Wikipedy, tink ik, folslein dúdlik wurden wêr't jo yn stappe as jo beslute it te dwaan. Ik soe jo dêrom oanriede wolle der goed oer nei te tinken en ek nochris it stikje op [[Wikipedy:Behearders]] te lêzen foar't jo ús jo antwurd jouwe. Groetnis [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 27 jul 2021, 18.40 (CEST), [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 27 jul 2021, 19.10 (CEST)
:Ik soe jim útstelle wolle it earst noch efkes oan te sjen. Ik bin net sa skrander mei it hiele Wikipedyprojekt as jim en moat ek earlik sizze dat ik de man net sa bin foar drege diskusjes. Mocht de need echt oan de man komme dan wol ik it noch wol ris yn my omgean litte.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 31 jul 2021, 08.19 (CEST)
::Goeie Romke. Dat is goed, neat te rêden. Sa grut is de need no ek wer net en it moat net ta skea fan jo wikynocht gean. It is oars sa dat ik ek it mieer ha oan drege diskusjes, mar soms kin it net oars. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 1 aug 2021, 17.16 (CEST)
::Bêst genôch, Romke. Dan litte we it foarearst gewurde. Sa't ik yn myn útnûging al sei, it moat net tsjin 't sin. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 2 aug 2021, 00.45 (CEST)

== [[:w:en:The Office (American TV series)|The Office (American TV series)]] and [[:w:en:Tomb of Cyrus|Tomb of Cyrus]] ==

Hi! Can you please translate these two articles to Western Frisian? they don't need to be long, just 2 or 3 sentences are enough. That would be appreciated :)      

Yours sincerely,[[Meidogger:ChipsBaMast|ChipsBaMast]] ([[Meidogger oerlis:ChipsBaMast|oerlis]]) 8 des 2021, 21.09 (CET)

== Doardt ==

Dei Romke, ik seach okkerdeis dat jo in stikmannich siden oer tsjerken yn [[Doardt]] skreaun hawwe. Soene jo de side oer Doardt ek wat útwreidzje wolle? Of alteast de keppelings der op sette fan de siden dy't jo oanmakke hawwe. Fr.gr. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 27 des 2021, 19.58 (CET)
* Ik ha de keppelings yn [[Doardt]] ferwurke. Gr. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 des 2021, 16.09 (CET)

== Grûnsiler/Muonts/Boppekruier ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}}{{Ping|Drewes}}  Goeie, ik sit efkes mei it folgjende. Der kloppet neat fan it artikel oer de [[Muonts (mole)]]. Hjir wurdt in achtkante boppekruier beskreaun. In achtkante boppekruier kin in muonts wêze, mar ek in yndustrymûne. De ofbylden dy't der by steane binne gjin foarbylden fan in muonts, mar fan in stellingmûne. In muonts is altiten in achtkante poldermûne, dus net in yndustrymûne of nôtmûne sa sa't hjir skreaun wurdt. In muonts hat ek gjin romp lykas in stellingmûne, mar in stiennen (of houten) ûnderbou. Ik ha dizze side dêrom omneamd nei [[Boppekruier]]. In muonts is it Fryske wurd foar 'grûnsiler' (Nederlânsk: grondzeiler) en dêrom soe ik it artikel [[Grûnsiler]] omneame yn 'Muonts (mole)', mar dat slagget my net om't der al in trochferwizing yn sit. Ik wit efkes net hoe't ik hjir no fierder oer gear moat. Wol ien fan jimme der efkes nei sjen? De tekst moat fierder ek noch oanpast wurde, mar ik tocht earst dit mar efkes.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 30 des 2021, 18.07 (CET)
:Goeie. Bêst genôch. Jo witte wêr't jo it oer hawwe, begryp ik wol, en ik wit neat fan dit ûnderwerp, dat ik gean op jo ôf. Ik neam de side &quot;Grûnsiler&quot; om ta &quot;Muonts (mole)&quot;. Rêde jo jo dan fierder mei de oanpassing fan 'e tekst? [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 des 2021, 21.00 (CET)
::Ik ha by it omneamen fan it eardere artikel Muonts nei Boppekruier de reden neamd. Yn it Fries Molenboek (ISBN 90 70010 92 5, gearstald yn meiwurking fan De Frysk Mole, Gild Fryske Mounders, De Hollandsche Molen en Fryske Akademy) wurdt beskreaun foar hokker type mûne de namme muonts jildt. Ik pas allinne de tekst oan sa't it kloppet, want ik wit lang net de Fryske wurden fan de technyske ûnderdielen fan in mûne. Dêr moat ea in boekje oer útjûn wêze, dat ik sil der nochris nei op 'e strún. Alfêst in goed útein en alles wat winsklik is foar it nije jier!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 31 des 2021, 08.19 (CET)
:::Ek foar jo in noflike jûn en in lokkich nijjier tawinske. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 31 des 2021, 14.29 (CET)
:::Folle lok en seine, allegearre. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 31 des 2021, 21.30 (CET)

== Hidaard ==

{{Ping|Drewes}} Om 't ik mei it [[Tomastsjerke (Hidaard)|Hidaarder tsjerkje]] oan de gong west hie, wie ik ek mei de side fan [[Hidaard]] dwaande om it wat te aktualisearjen en de tekst wat út te wreidzjen. Doe't ik de feroarings opsloech, rekke ik alles wer kwyt om't jo ek al oan de gong wiene. Net dat it in bealch fol wurk wie hear, mar om't it okkerlêsten ek al barde dat ik tafoege ynformaasje kwyt rekke, freegje ik jo om der tenei wat tiid tusken te hâlden en net te gau oan de slach te gean mei de besibbe siden fan in artikeltsje dat ik der krekt op set ha. M.f.g. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 6 jan 2022, 20.12 (CET)
:Tige spitich. Mar as it wer gebeurt, moatte jo ris hielendal omleech scrolle op 'e side dy't jo yn byld krije by sa'n 'redigearkonflikt', sil ik it mar neame. By my, en ik nim oan fan ek by jo, stiet dan hielendal ûnderoan de side noch in twadde finster mei as titel eat yn 'e geast fan &quot;Jo tekst&quot;, mei dêryn de tekst fan 'e side sa't jo dy opslaan woene. Dêrwei kinne jo dy dan gewoan wer kopiëarje nei in nij bewurkingsfinster. Hoewol't jo dan wol wer mear wurk hawwe om rekken te hâlden mei de edits dy't oaren ûnderwilens dien hawwe, reitsje jo al jo wurk net kwyt. Sadree't jo de side oer it redigearkonflikt slute sûnder jo tekst dêrwei te kopiëarjen, is dat fansels wol it gefal. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 6 jan 2022, 21.05 (CET)
::{{Ping|RomkeHoekstra}} Sorry Romke, soks is ferfelend. Ik sil der tenei rekken mei hâlde. It berjocht 'wurk' kinne jo fansels ek pleatse at in bewurking wat langer tiid nimt. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 7 jan 2022, 15.31 (CET)

== Ynformaasje ynfoboks, Noard-Hollânske plaknammen  ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}}{{Ping|Drewes}}{{Ping|Kneppelfreed}}{{Ping|Frou Watzema}}
Ik kom somtiden ynfoboksen oer Fryske plakken tsjin mei ynformaasje oer de gritenij, it tal stimmen en ek it tal hûzen. Wat it lêste oanbelanget: dat feroaret noch al ris, kin dat net út de ynfoboks? En wat de gritenij oanbelanget en it tal stimmen: is soks net eat wat by de skiednis fan in plak heart? Wy ha it oer in bestjoersfoarm dy't al hiel lang net mear bestiet. Wat tinkt jimme? Dêrnjonken haw ik okkerdeis in artikel fan Kerst Huisman fûn yn Nij Frisia (http://www.ffu-frl.eu/PDF/150320.def.NijFrisia.1.maart.2015.pdf) mei û.o. in kaart fan Frysktalige nammen yn Noard-Hollân. Ik set no somtiden efter de Hollânske nammen by de artikels oer de plakken ek de Fryske plaknamme mei de boarne weryn't dy neamd wurd. Kinne jimme jim dêryn fine? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 4 mrt 2022, 12.54 (CET)

:Goeie Romke. Wat gritenij, stimmen en sa oanbelanget bin ik it mei jo iens: mei fan my út de ynfoboks en ûnder it kopke 'skiednis'. Letter oer Kerst Huisman syn pleit om ''in list gear te stallen fan alle Fryske eksonimen dy’t der binne''. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 4 mrt 2022, 20.10 (CET)

:Goeie, ja ik bin it mei Drewes iens oangeande de gritenijen en de stimmen. De Fryske nammen neffens Kerst Huisman meie om my der by neamd wurde, en ek de pleatslike fariant as dy bestiet.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 4 mrt 2022, 20.37 (CET)

:Goejûn mei-inoar. Ik slút my by de oaren oan wat de ynformaasje oer gritenijen en sa yn ynfoboksen fan plakken oangiet. Yn pleats fan it ompielen mei dy ferâldere ynfoboks bin ik der in foarstanner fan om dy ynfoboksen te ferfangen troch in betterenien, mei mear lemma's dy't wól ta de saak dogge, mar dy't yn dy ynfoboks mei gritenijspul ûntbrekke. Sa'n ynfoboks is der al, dat wy hoege it tsjil net op 'e nij út te finen: [[:Berjocht:Universele ynfoboks stêd]], of as der in wapen en/of flagge binne, [[:Berjocht:Stêd mei flagge]]. (De oantsjutting &quot;stêd&quot; yn 'e namme docht der net ta; dy ynfoboksen kinne likegoed foar doarpen brûkt wurde.)

:Wat it stikje yn ''Nij Frisia'' oangiet, dat is wol nijsgjirrich. Ik haw okkerdeis op in side jo feroarings, Romke, weromset nei de Hollânske nammefariant (it gie leau 'k om Easterlân-Oosterland of Westerlân-Westerland), om't we dêr in pear jier lyn (ûndertusken alwer) ôfspraken oer makke hiene troch stimmerij. Mar dy ôfspraken wiene fansels fierhinne basearre op 'e fraach oft der yn sokke gefallen in Frysktalige fariant fan 'e plaknamme bestiet dy't bûten de Wikipedy om brûkt wurdt. As jo dêr in boarne foar fine, lykas mei Abbetsjerk / Abbekerk it gefal is, meie jo om my de ôfspraken oan 'e kant skowe, en de side omneame nei de Frysktalige fariant. Wat fine de oare behearders {{Ping|Drewes|Kneppelfreed}} dêrfan? [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 4 mrt 2022, 22.52 (CET)

::Om my mei se dan wol omneamd wurde. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 5 mrt 2022, 07.09 (CET)
::Om my ek omneame. Kin it wurd 'stêd' fan de ynfoboks dan better net ferfongen wurde troch 'plak' of is soks net mooglik?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 5 mrt 2022, 10.19 (CET)
:::{{Ping|RomkeHoekstra}} dan moat it berjocht omneamd wurde. Kreksa as Ieneach sei it docht der net ta, want dat berjocht kin likegoed foar in doarp brûkt te wurden. It wurd &quot;stêd&quot; ferskynt net op de side.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 5 mrt 2022, 16.15 (CET)
:::Sa't Kneppelfreed seit, de namme fan 'e ynfoboks ferskynt net op 'e &quot;foarkant&quot; fan 'e side, mar stiet inkeld yn 'e &quot;efterkant&quot; of bewurkingsseksje. Ik wit earlik sein net oft it omneamen fan in ynfoboks ek negative gefolgen hat foar de siden dy't dy boks dan &quot;oanroppe&quot; mei de âlde namme en dus in ekstra trochlinking oerbrêgje moatte. Dat soe net sa hearre te wêzen, mar as jins kompjûter traach is soe it samar kinne. En om't der frijwat artikels al fan dy ynfoboks gebrûk meitsje, liket it my de baas om 'e namme mar sa te litten. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2022, 01.12 (CET)

De troch de Kerst Huisman betochte Fryske ferzjes fan de plaknammen sille taalkundich fêst ferantwurde wêze. Oft it histoarysk folslein goed is kin ik net beoardielje. Dus ja, Ieneach der bestiet ' ' in Frysktalige fariant fan 'e plaknamme... bûten de Wikipedy ' ', mar ' brûkt ' wurde dy net, útsein miskien troch in hânfol jongfriezen en djipfriezen. Húsriem binne se perfoast net. As de oare meidoggers der entûsjast oer binne mei fan my Huismans Fryske fariant der tusken heakjes by. Mar dan wol graach mei ferwizing nei it Nij Frisia-artikel, lykas Romke Hoekstra dat oant no ta dien hat, plus de betinker Huisman. Ik bin tsjin it omneamen fan de offisjele plaknammen dy’t hjoed-de-dei de wiere nammen binne. Sydlings: ik hear ek graach de miening fan de noch net ' pingde ' meidoggers.
:{{Ping|Drewes|Kneppelfreed|RomkeHoekstra}}Ik hie dit eins al even unanym hawwe wollen. Hmm. Miskien is it dan better om it mar te litten sa't it is, wat delkomt op wat Drewes hjir foarstelt. Sydlings bin ik it mei Drewes iens dat alle meidoggers hjiroer meiprate meie, dat ris eefkes sjen, wa binne op it stuit aktyf en binne noch net pingd? As {{Ping|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport}} hjir in miening oer op 't aljemint bringe wolle, noegje ik harren dêrta út. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2022, 01.12 (CET)

:Goeie, ik bin it der wol mei tis dat de dy Fryske vertalingen der by komme. By in soad artikelen stiet al in list mei bronnen en dear kin dy bron die Romke Hoekstra neamd moai by. Of besjoch ik dit dilemma ferkeard? [[Meidogger:Anoniem-NOF|Anoniem-NOF]] ([[Meidogger oerlis:Anoniem-NOF|oerlis]]) 7 mrt 2022, 07.03 (CET)
::{{Ping|Anoniem-NOF}} Nee hear, dat is krekt wat Drewes ek foarstelt. Mar in bytsje útlis is miskien wol even op syn plak. Ik sil it sa koart mooglik besykje te hâlden. Foarhinne waarden plaknammen bûten Fryslân yn ús Wikipedy mar yn it wylde wei ferfryske. Dan krigen jo dingen as dat in plak yn Seelân dat [['s-Heer Hendrikskinderen]] hiet hjirre Hear Hindriksbern of sokssawat kaam te hjitten. Doe hawwe wy in pear jier lyn besletten dat it better is om foar plaknammen bûten Fryslân allinne noch mar ferfryske foarmen oan te hâlden as dy ferfryske foarmen bûten de Wikipedy om brûkt wurde, dus as der in boarne foar is, sis mar. We hawwe doe oer in protte plaknammen ek in stimming holden en de útkomst fêstlein yn [[Wikipedy:List fan ferfryske plaknammen bûten Fryslân|dizze list]]. De fraach hjirre is oft we fan dy list ôfwike sille op basis fan it stik dat Kerst Huisman yn ''Nij Frisia'' skreaun hat, en dêr't RomkeHoekstra ús hjirboppe opmerksum op makke hat. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2022, 13.12 (CET)
:::Goeiemiddei, Ik ha my der efkes yn ferdjippe mar de ynfobokse meie om my wol feroarre wurde. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 7 mrt 2022, 13.18 (CET)
::::Mitsdat der in betroubere boarne foar is mei de Fryske namme er om my altyd by, ek as dy slim ferâldere is (klassike foarbylden yn it Hollânsk binne bgl. [[:nl:Gdańsk|Danswijk]] en [[:nl:Plymouth (Verenigd Koninkrijk)|Pleimuiden]]). Wat de namme fan dy ynfoboks oanbelanget bin ik foar de oplossing dy't it minste wurk jout: moai litte sa't it is (mar as immen der tiid yn stekke wol en doch it oars, dan is my dat ek bêst). Wat de ynhâld derfan oangiet kin ik my fine yn it foarstel fan RomkeHoekstra. [[User:Wutsje|Wutsje]] 7 mrt 2022, 16.44 (CET)
:::::Wy binne dus wakker ienriedich oer dy ynboks. Dy haw ik foar wat de Gaasterlânske plakken oanbelanget al oanpast en dêr hoege wy it tink net mear oer te hawwen.

:::::It iennige dêr't wy no noch net oer út binne is wat wy mei de Fryske nammen fan Kerst Huisman dogge. Wat ik der noch oer kwyt wol is dit: ik ha dy list doe ek mei fêststeld - as it my goed heugd wie ik ek ien fan dyjingen dy't nei oanlieding fan hiele healwize nammen de kwestje op it aljemint brocht. Dêrom - en ek om't ik taalkundich net goed ûnderlein bin - joech ik somtiden de foarkar oan de Hollânsktalige namme. Letter, doe't ik stikjes oer bygelyks [[Westerland (Noard-Hollân)|Westerlân]] en [[Oosterland (Wieringen)|Easterlân]] skreau, fûn ik Westerland en Oosterland earlik sein dochs hiel nuver yn in Frysk artikel passen. Ik fûn Westerlân en Easterlân eins sa foar de hân lizzen, dat ik de list net iens neiseach hoe't wy dat meiïnoar fêststeld hiene. 

:::::Om't ik letter mear stikjes skreau oer plakken yn Noard-Hollân en der ek plakken wiene dy't net op de list stiene, bin ik op ynternet dochs wer op 'e strún gien en sa kaam ik lang om let by Nij Frisia telâne. It foel my doe fuort op dat guon nammen op de kaart fan Huisman hiel 'natuerlik' oandogge. Der binne fan de nammen mar in pear dêr't ik wat oan wenne moat, mar de measte nammen bliuwe tink hiel gau hingjen.  

:::::No binne der neffens my trije opsjes:
:::::*  De nammen bliuwe sa't wy dy earder yn de list fêststeld ha en yn de tekst folget tusken heakjes (mei ferwizing fan boarne) de troch Kerst Huisman útstelde nammen, mar fierder brûke wy allinne de Nederlânsktalige namme.   
:::::*  De nammen bliuwe sa't wy dy earder yn de list fêststeld ha, mar yn de tekst brûke wy ûnder ferwizing fan boarne de Frysktalige namme. 
:::::*  De nammen wurde ûnder fermelding fan boarne ferfryske, sa't Kerst Huisman dy fêststeld hat. 

:::::Miskien binne der noch mear opsjes, mar dan kin elk dy der ûnder sette.

:::::De fraach hoefolle minsken de Fryske namme brûke sille is tink ik ek te stellen by nammen lykas Swol of Dimter. Ik bin fan betinken dat wy hjir in boarne hawwe fan immen dy't histoarysk/taalkundich goed ûnderlein is en dêrom soe ik foar ferfryskjen pleitsje. Om de besteande artikels om te neamen is net is measte wurk, der is oer dy hoeke noch net in hiel soad skreaun en ik wol dêr bêst wat tiid yn stekke. As it mar net foar in bepaalde tiid klear moat.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 7 mrt 2022, 17.56 (CET)

::::::Ik soe it bêst fine as de betreffende nammen ferfryske waarden, mar ik kin der ek poerbêst mei libje as de sitewaasje bliuwt sa't er no is. Ik bin gjin foarstanner fan 'e middelste opsje, it brûken fan 'e ferfyske nammen yn in artikel dat de Nederlânsktalige foarm as titel hat. Dat wurket betiizjend en ferrifeljend, en dat moatte wy net wolle. Yn '''oare''' artikels fyn ik it brûken fan 'e ferfryske nammen dan wer net sa'n probleem, as dy mar trochwize nei de juste side. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2022, 18.35 (CET)

::::::Ik slút my fierders by Romke Hoekstra oan. Om my mei dy nammen fan Kerst Huisman omneamd wurde. Ik tink dat Kerst Huisman him in soad op dat mêd dwaande holden hat, dus dy nammen binne wol ferantwurde. De nammen fan Huisman binne foar it grutste part beheind ta it âlde Fryslân, dêr't de nammen in Fryske oarsprong hawwe. As we it litte sa't it no is sil ik der ek net wekker fan lizze, mar it omneamen hat myn foarkar.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 8 mrt 2022, 06.23 (CET)
::::::{{Ping|Drewes|Frou Watzema|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport}} Ik leau net dat der noch mear oan ta te foegjen is en it soe moaie wêze as wy ta in útdragende saak komme, dus no efkes de fraach oft jimme hjir frede mei ha kinne?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 11 mrt 2022, 08.39 (CET)
:::::::As de namme yn it artikel konsistint is: ik wol. [[User:Wutsje|Wutsje]] 11 mrt 2022, 09.36 (CET)
:::::::Ja hear prima. [[Meidogger:Anoniem-NOF|Anoniem-NOF]] ([[Meidogger oerlis:Anoniem-NOF|oerlis]]) 11 mrt 2022, 19.12 (CET)
:Ik bin dus tsjin it omneamen fan de offisjele plaknammen. Tusken heakjes de troch Kerst Huisman útstelde nammen, mar fierder allinne de Nederlânsktalige of Dútske namme. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 11 mrt 2022, 19.45 (CET)
::Moai dat jo dit oankaarte Romke. In echte boarne liket it artikel yn Nij Frisia my net ta (spitigernôch), mar yn de gedachtegong fan Kerst Huisman kin ik my hielendal fine. Iens mei Kneppelfreed dus ek wat dat oangiet. De Noard-Hollânske plaknammen soene lykwols dochs wat mear húsriem wêze moatte foar in sidenamme, dus dochs wat faker brûkt wurde as ien kear. Mar de Fryske namme fan Kerst Huisman moat seker neamd wurde. De side [[Abbekerk]] is in moai foarbyld: De offisjele namme as lemma, mar dêrby omtinken foar it ûntstean en de betsjutting fan de namme beskreaun yn it Frysk. It soe moai wêze as der op elke side oer in Noard-Hollânske plakken wat stean soe oer wêr't de namme weikomt, hoe't it plak ek eartiids ek wol neamd waard. (Mar soks jildt m.m. krektlyk foar plakken yn Grinslân) In soad omtinken foar it ûntstean fan de namme docht ien as [[Karel Gildemacher]] ek yn syn publikaasje oer Fryske plaknammen. Mar der is dan ferlet fan in boarne dêr't de ûntsteansskiednis fan de plaknammen yn Noard-Hollân te finen is. Ik ha Kerst Huisman útnoege om ris mei te tinken. [[Meidogger:Frou Watzema|Frou Watzema]] ([[Meidogger oerlis:Frou Watzema|oerlis]]) 12 mrt 2022, 11.17 (CET)
:::{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Drewes|Frou Watzema|Kneppelfreed|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport}}Dan hâlde wy ynearsten de offisjele nammen (of de al troch ús fêststelde nammen) oan. Njonken de offisjele namme folget yn 'e tekst de Fryske namme mei in ferwizing nei de boarne. Fierder wurdt de offisjele namme ek yn de rest fan de tekst brûkt. Dêr kin elk him yn fine en om 't net elkenien foar omneamen is neffens Huisman's útstellen litte wy it ynearsten sa. Ik leau dat it wol goed is dat wy ienriedich binne yn dit stik fan saken. Soks fierder dan ek by de Noard-Hollânske gemeenten en de plakken dy't dêr ûnder falle: in rige mei de offisjele nammen en in aparte rige mei de troch Huisman útstelde Fryske nammen (of de sa troch ús fêststelde namme neffens de list). Faaks komme der fan Huisman skielk nije arguminten om dochs om te neamen, mar dat moatte wy dan mar efkes ôfwachtsje. Tank ek foar jo bydrage frou Watzema--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 12 mrt 2022, 12.31 (CET)

::::{{Ping|RomkeHoekstra}} Dat is dan om my bêst genôch. Sa'k earder ek al sein hie, sil ik der net wekker om lizze. Tige tank om dit op it aljemint te bringen. Gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 12 mrt 2022, 19.52 (CET)
:::::Ik slút my by Kneppelfreed oan. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 13 mrt 2022, 22.52 (CET)

== Utslaggen GR.  ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Ik soe mei in oare gemeente begjinne om de útslaggen fan de riedsferkiezings der op te smiten, mar ik seach dat jo ek al oan 'e gong west ha. Ik nim oan dat jo de rest no dien ha?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 19 mrt 2022, 13.23 (CET)
:Goeie. Ja, ik hie juster ynienen in aktive bui. It fêstelân is dien, mar de fjouwer eilannen moatte noch. Hawwe jo dêr sin oan? Oars wol ik dat ek wol dwaan, mar juster waard it my te let en hjoed kom ik der ek net oan ta. Groetnis [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 19 mrt 2022, 22.54 (CET)

== Aldamt (gemeente) ==
{{Ping|Kneppelfreed}} Soene jo efkes nei [[Aldamt (gemeente)]]/Gemeenterie/Utslaggen gemeenteriedsferkiezings sjen wolle? Ik leau dat jo dêr in skoft lyn mei te set west ha, mar it stiet der net hielendal goed. De tallen steane net ûnder de goede kopkes. M.f.g. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 26 mrt 2022, 19.45 (CET)
:{{Ping|RomkeHoekstra}} Tanke dat jo dat even seagen. It stiet yndie net goed. Sil it letter hjoed even better sette. Gr. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 26 mrt 2022, 20.22 (CET)
::Bêst genôch, folle jo dan ek noch efkes de gegevens fan 2022 oan? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 26 mrt 2022, 20.36 (CET)
== Reide ==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Drewes|Kneppelfreed|Frou Watzema|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport|Swarte Kees}} Ik kom op wikipedy it buorskip [[Reide]] tsjin en ik ha oan it sykjen west, mar kin gjin delsetting mei dy namme fine. Der wurde fierder gjin boarnen neamd en de ynformaasje kloppet ek net want de gemeente Termunten is al yn 1990 opheven, fier foardat dit skreaun is. Ik wol it bêst mei tekst útwreidzje, mar der is neat te finen. Wat fine jim, moat dit lemma bliuwe? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 22 apr 2022, 21.58 (CEST)
:{{Ping|RomkeHoekstra}} Goeie. Ik bin ris even op nl: te rie gien op [[:nl:Punt van Reide]]. Dêr stiet: &quot;''In het door de zee weggeslagen gebied van Reiderland lagen twee dorpen, [[:nl:Oosterreide]] en [[:nl:Westerreide]].''&quot; As jo op 'e links fan dy beide ferdronken doarpkes klikke, docht bliken dat se beide as synonym &quot;Reide&quot; hiene. Ik nim oan dat mei de buorskip Reide nei Ooster- en Westerreide ferwiisd wurdt, temear om't op 'e Fryske side [[Punt fan Reide]] de namme [[Westerreide]] trochwiisd nei Reide. It docht my sadwaande gjin nij dat jo gjin ynfo fine kinne oer in hjoeddeistige buorskip dy't sa hyt. Ik tink dat it it handichst is om fan Reide in betsjuttingsside te meitsjen mei links nei Oosterreide en Westerreide. Dat hoege net beslist blauwe links te wurden; jo moatte sels witte oft jo dy siden skriuwe wolle of net. Mar wat Reide oangiet, dy ien regel tekst sa't er der no stiet, dy kin om my yndie wol fuort. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 22 apr 2022, 22.10 (CEST)

:Sjoch bgl. ek [https://topotijdreis.nl/kaart/1861/@268298,591873,9.9 1861] en [https://topotijdreis.nl/kaart/1902/@268298,591873,9.9 1902]. [[User:Wutsje|Wutsje]] 22 apr 2022, 22.27 (CEST)
--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 24 apr 2022, 09.11 (CEST)
::Dei {{Ping|RomkeHoekstra|Drewes|Ieneach fan 'e Esk|Wutsje|FreyaSport}} ik haw it stikje oanpast. Wat fine jim dêrfan? Gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 24 apr 2022, 02.52 (CEST)
::: {{Ping|Kneppelfreed|Ieneach fan 'e Esk|Wutsje}} Poerbêst sa. De ynformaasje kloppet no. Om my kin it sa stean bliuwe. Tige tank! --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 24 apr 2022, 09.11 (CEST)
::: {{Ping|Kneppelfreed}} Bêst genôch. Ik haw de trochwizing fan Westerreide nei Reide der noch út helle. Dat sil in selsstannige side wurde moatte, krekt as op nl:. Mar dat hoecht net daliks, we hawwe gjin deadline. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 25 apr 2022, 22.16 (CEST)
::::Tige tanke. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 26 apr 2022, 01.27 (CEST)
::::Ja, it begjin is der. Faaks wol [[Meidogger:Otto S. Knottnerus|Otto S. Knottnerus]] der noch wol wat oer fertelle, dy wit hjir in soad fan (fgl. [[:nl:User:Otto S. Knottnerus]]). [[User:Wutsje|Wutsje]] 24 apr 2022, 16.58 (CEST)
::::: (Ik schrijf geen Fries). De buurtschap Reide is de voortzetting van Westerreide, rondom de kerk werd na 1580 de Reiderschans aangelegd, die onder de Admiraliteit van Friesland viel; er stonden tot halverwege de 19e eeuw een paar huizen op de Punt van Reide. De kerkboeken van Termunten vermelden dit in de 17e en 18e eeuw als buurt. Wel is misschien nog het vermelden waard dat de Admiraliteit van Friesland hier in 1591 een leeuwendaalder liet slaan (zie [http://munthunter.nl/viewtopic.php?f=8&amp;t=15413|hier]). [[Meidogger:Otto S. Knottnerus|Otto S. Knottnerus]] ([[Meidogger oerlis:Otto S. Knottnerus|oerlis]]) 24 apr 2022, 21.44 (CEST)
::::::Tige tanke foar jo antwurd en dy ynformaasje sille we wis brûke. Gr. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 26 apr 2022, 01.27 (CEST)

== Siden oer Fryske plakken. ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Drewes|Kneppelfreed|Frou Watzema|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport}}
Goeie! Ik bin de lêste tiid ek wat oan it wurk mei it fernijen fan de siden oer Fryske plakken. Dêrby foel it my op dat yn in soad siden ferâldere ynformaasje stiet. Sa kom ik bygelyks tsjin: tige ferâldere ynwennertallen (somtiden fan 2004!), it oankundigjen fan feroarings dy’t al lang ferlyn syn beslach hân ha, deade keppelings nei it webstee fan it plak, it neamen fan foarsjennings dy 't net mear besteane en it brûken fan in âldfrinzich begryp as gritenij mei it tal stimmen yn de ynfoboksen (oer dat lêste hawwe wy it okkerdeis al hân). 

Dochs wurde dyselde siden in soad bewurke sûnder dy efterhelle ynformaasje oan te passen. No binne wy minmachtich, it falt ek net ta om alles by te hâlden en it is ek mar krekt hoefolle tiid jo hawwe, mar wat ik jimme al freegje wol is om by in bewurking ek de rest fan de side mei te nimmen. As der bygelyks in ferâldere ynwennertal neamd wurdt, is it net in al te grutte muoite om dat fuort ek oan te passen. De fúzjeweach fan skoallen fan de lêste jierren makket it nedich om ek dêr efkes nei te sjen. En sa binne der noch wol in pear dinkjes dy't sûnder al te folle tiid gaueftich oanpast wurde kinne.

Ik wol perfoarst nimmen wurk opkringe, mar it soe moai wêze dat wy wat ynformaasje oer Fryslân oanbelanget teminsten like ynformatyf en aktueel binne as de Nederlânsktalige side dêrfan. Om dat sa te krijen is der fan ús allegear noch in soad omtinken nedich foar de siden oer Fryske plakken. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 4 mai 2022, 11.29 (CEST)

: Dei {{Ping|RomkeHoekstra}}, ja in soad siden moatte nedich by de tiid brocht wurde. Ik haw ek al in bytsje dêrmei oan 'e gong west, it probleem is lykwols dat we mar in lyts ploechje hawwe. Mar ja ik bin it mei jo iens as we ien fan dy siden bewurkje dat we it tagelyk even neisjein moatte as der de nedige oanpassings dien wurde moatte. Ek de ynfoboksen oanpasje liket my in nedige saak. It is yndie needsaaklik dat we alteast de ynformaasje oer alles wat mei Fryslân te krijen hat by de tiid hâlde. Dus ja ik sil dêr wat mear rekken mei hâlde. Gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 4 mai 2022, 19.53 (CEST)

:Goeie. Jo hawwe beslist in punt. Ik sil der tenei wat mear om tinke. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 5 mai 2022, 01.46 (CEST)

Dei {{Ping|RomkeHoekstra}} as jo de ynfoboksen pleatse, is it faaks wol even handich om earst even nei te sjen dat de krekte ynformaasje der yn stiet. Sa stie yn de ynfoboks fan Kollum bygelyks de flagge en de wapen fan Waaksens. Fierders neat te rêden, hear, soks bart my fansels ek wol. Mar ik woe jo der even op wize. Gr. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 5 mai 2022, 19.35 (CEST)
::{{Ping|Kneppelfreed}} Ik kopiear noch al ris in ynfoboks fanút in oare lemma, mar ik tink dat it tenei handiger is in lege ynfoboks te brûken. Dan is it minder maklik om wat fan it oare lemma stean te litten. Ik seach dat jo it al feroare ha. Tank yn alle gefallen en ik sil besykje der om te tinken!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 5 mai 2022, 20.03 (CEST)

== Skatzenburch of Schatzenburch ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Drewes|Kneppelfreed|Frou Watzema|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport}} Is it [[Skatzenburch]] of [[Schatzenburg]]? Yn 'Skiedis fan Menameradiel'(útjefte fan de Fryske Akademy) wurdt op side 401 skrean oer Schatzenburg.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 8 mai 2022, 09.33 (CEST)
:It byld by Delpher foar ''&quot;Schatzenburg&quot;'' is: ''Boeken basiscollecie: 46; Boeken Googlecollectie: sa. 177; Krantenartikelen: 1014; Externe krantenpagina's: 4; Tijdschriften: 11'' ([https://www.delpher.nl/nl/platform/results?query=Schatzenburg&amp;coll=platform kepp.]). Foar ''Skatzenburch'': fiif kear neat. De Schatzenburg-resultaten gean net allegearre oer de state, mar dêr feroaret it byld net folle fan. Yn DKVT komt ''&quot;Skatzenburch&quot;'' net foar, sykje op ''&quot;Schatzenburg state&quot;'' jout 188 resultaten ([https://www.dekrantvantoen.nl/srch/adv.do?v2=true kepp.]). Itnijs.frl hat it dan noch presys ién kear oer ''&quot;Skatzenboarch&quot;'' ([https://www.itnijs.frl/2018/09/programma-iepen-monumintedei-waadhoeke/ kepp.]). Dat liket geef Frysk, mar it sjocht der optocht út. Al mei al soe ik sizze: ''Schatzenburg''. [[User:Wutsje|Wutsje]] 8 mai 2022, 10.14 (CEST), [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 8 mai 2022, 10.41 (CEST) --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 8 mai 2022, 20.40 (CEST)
::Liket my ek sa ta. Skatzenboarch fyn ik ek wat optocht, en dan soe it faaks sels Skat'''s'''enboarch wêze moatte (mei in '''s'''). Ik feroarje it yn Schatzenburg. As immen der  beswier tsjin hat hear ik wol; ik kin it altiten noch werom sette.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 8 mai 2022, 10.36 (CEST)
:::Foar safier ik wit is Schatzenburg de offisjele namme. Foar sawol it rekreasjeterrein as foar de state. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 8 mai 2022, 11.59 (CEST)
::::Ik wit net wat de offisjele namme is, ik kin allinne mar fertelle hoe't de namme pleatslik útsprutsen wurdt, mei't de famylje fan ús mem fan Menaam komt. Om't it swimbad ek sa hjit, kaam de namme yn it praat noch wol gauris foarby. It wurdt dêr sein as Skatsenburch (dus net -boarch), wêrby't de a útsprutsen wurdt as de ò fan &quot;hok&quot;, krekt as yn &quot;latte&quot; of &quot;panne&quot;. Ik wit net oft dit jimme fierder helpt, mar dat is alles dat ik derfan ôfwit. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 mai 2022, 00.11 (CEST)

== Slatting ==
@Ieneach fan 'e Esk, Drewes, Kneppelfreed, Frou Watzema, Wutsje, Anoniem-NOF, en FreyaSport: witte ien fan jimme wat yn it lemma fan [[Burdaard]] bedoeld wurdt mei ...yn [[1506]] wie de earste grutte ''slatting'' fan dizze rivier... en ... Yn [[1777]] bart de twadde grutte ''slatting'' fan de Ie....? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 24 mai 2022, 18.17 (CEST)
:Goeiejûn Romke, Slatte dogge hja om wetter wer út te djipjen, troch alle smoargens en slib der út te heljen. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 24 mai 2022, 18.41 (CEST)
::Dan is it goed en kin it sa bliuwe. Ik koe it wurd slatting net fine op taalweb. Tank foar jo réaksje.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 24 mai 2022, 18.46 (CEST)
:::Jo kinne it wurd fyne ûnder slatte as slatten, bin net alhiel wis oer de stavering slatting. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 24 mai 2022, 18.50 (CEST)

== Dielgebieten Ruslân ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Goeie, soene jo yn de trochferwizingstabel fan 'Dielgebieten fan Ruslân' [[Saratov (oblast)]] tafoegje wolle? En fan Orenboerg Orenburg meitsje wolle? Ik wit net hoe't soks moat en miskien mei ik ek wol net dwaan en is soks allinne foar behearders. En dan ha'k noch wat: ik wit net mear wêr't ik sjen kin hokker nije siden der koartlyn bykommen binne. Ik drok oan it sykjen west, mar kom der net mear út. Kinne jo my dat útlizze? Gr. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 jul 2022, 09.59 (CEST)

:Goeie {{Ping|RomkeHoekstra}}, ik haw de trochferwizingsbalke, allyk de siden oer de oblasten fan Ruslân en dielgebieten fan Ruslân oanpast. Oer de side fan Chabarovk jo binne wolkom om dy ôf te meitsjen as jo wolle, en oars wol ik him ek wol ôfmeitsje, mar jo binne op it stuit tige warber mei de Ruusyske dielgebieten oan 'e gong en jo hawwe der in bytsje fan in systeem dêryn dus miskien is it wol handiger as jo dy ôf meitsje wolle, sa net, dan wol ik him wol dienmeitsje. Op de side Koartlyn feroare kinne jo sjen dêr't nije siden oanmakke binne. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 28 jul 2022, 23.14 (CEST)

::Goeie. &quot;Koartlyn feroare&quot; stiet yn 'e sydbalke oan 'e linkerkante fan jo byldskerm, de fjirde regel fan boppen rjocht ûnder it logo fan 'e Wikipedy. En dy navigaasjeboksen ûnderoan 'e side meie jo bêst sels oanpasse, hear, dat is beslist net allinne foar behearders. Dan wol ik eins noch even mei jo op 'e tekst oer Orenboerg/-burg. Orenboerg is eins de korrekte transliteraasje, mei't de namme yn it Russysk mei in û/oe-klank útsprutsen wurdt. &quot;Orenburg&quot; sil yn it Frysk grif mei in u fan &quot;put&quot; útsprutsen wurde, en mei de g oan 'e ein dy't yn it Frysk by -burch net oan 'e ein mei, is it dan yn 'e praktyk eins in fernederlânsking. As jo jo net yn &quot;Orenboerg&quot; fine kinne, soe ik dêrom earlik sein leaver wer werom wolle nei in folsleine ferfrysking, en dan komme we út by &quot;Oarenburch&quot;. Mei fr. gr., [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 29 jul 2022, 00.13 (CEST)
:::Ik bin der earlik sein te gau fan útgien dat de 'oe' yn de namme in typeflater wie. It makket my fierder net út, as it mar konsekwint deselde namme bliuwt, mar om earlik te wêzen soe'k dan it foarbyld fan Sint-Petersburch oanhâlde. En no't ik jim dochs eefkes oan it wurk set ha: hoe meitsje ik sa'n tabel oan en/of wêr feroarje ik soks? En op hokker wize kin ik in trochferwizing meitsje foar in lemma dêr't ferskillende nammen foar binne? Ik rûn dêr lêst mei it lemma oer [[Ivan IV fan Ruslân]] tsjin oan, dy't ek bekend stiet as Ivan de Ferskriklike en sa faak ek yn oare ûnderwerpen neamt wurdt.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 jul 2022, 08.16 (CEST)
::::Moarn, om sa'n trochferwizing te meitsjen geane jo nei &lt;nowiki&gt;Berjocht:DielgebietenRuslân&lt;/nowiki&gt; en gean dan nei &quot;Bewurkje&quot;. Om in nije trochferwizingsbalke te meitsjen, kinne jo it bêste ien fan in besteanden ien meitsje. Ik haw it sa ek leard om dêr earst wat mei om te pielen. Ik hoopje dat ik jo hjirmei holpen haw. Gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 29 jul 2022, 09.24 (CEST)
:::::Dankewol Kneppelfreed, is der noch ien ding: hoe kin ik in redirect meitsje (of hoe't soks mar yn it Frysk neamd wurdt)?
:::::: Graach dien. In redirect, of trochferwiisside, nim ik oan, dan moatte jo even klikke op &quot;Boarne bewurkje&quot; en dan yn 'e balke boppe-oan even op &quot;Avansearre&quot; klikke, dan ferskynt der in twadde balke, en dan even op it twadde icon fan rjochts, dat is in swart blokje mei in wyt pylkje deryn, dy klikke jo oan en dan ferskynt der dit op 'e side &lt;nowiki&gt;#REDIRECT [[Namme doelside]]&lt;/nowiki&gt;. Dêr't &quot;Namme doelside&quot; stiet type jo de namme fan de side dêr't jo nei ta ferwize wolle. As jo bygelyks nei in paragraaf fan siz mar &quot;skiednis&quot; fan side &quot;Huppelepup&quot;, dan sette jo op it plak dêr't &quot;Namme doelside stiet dus: &quot;Huppelepup#Skiednis&quot;. Hoopje dat dit it sa'n bytsje ferklearret. Gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 29 jul 2022, 16.21 (CEST)</text>
      <sha1>onzyjhfeaxyzhcdx4nojr35i4ne2bgf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>North Bend (Washington)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>64730</id>
    <revision>
      <id>1084950</id>
      <parentid>1012930</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:36:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>353</id>
      </contributor>
      <comment>McGrath_Hotel.JPG ferfongen troch [[commons:File:2004-09-05,_McGrath_Cafe_and_Hotel,_North_Bend,_Washington.jpg|2004-09-05,_McGrath_Cafe_and_Hotel,_North_Bend,_Washington.jpg]] (troch [[commons:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] om't: [[:c:COM:FR|File</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7629" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = North Bend
| ôfbylding                   = King County Washington Incorporated and Unincorporated areas North Bend Highlighted.svg
| ôfbyldingsbreedte           = 260px
| ôfbyldingstekst             = 
| ynwennertal                 = 5731  &lt;small&gt;(2010)&lt;/small&gt;
| oerflak                     = 11,16 km²
| befolkingstichtens          = 518,2 / km²
| stêdekloft                  = 3.500.026
| hichte                    = 134 m
| lân                       = [[Feriene Steaten]]
| bestjoerlike ienheid 1      = Steat
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Washington (steat)|Washington]] 
| bestjoerlike ienheid 2      = County
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[King County (Washington)|King County]] 
| boargemaster               = Kenneth G. Hearing
| stêdsyndieling             = 
| stifting                   = [[1889]]
| postkoade                 = 98045

| tiidsône                  = Pacific (PST)[[UTC]]-8
| simmertiid                = UTC-7
| koördinaten               = 
| webside                   = [http:///northbendwa.gov/ northbendwa.gov]
}}
[[Ofbyld:Twede's Cafe.JPG|thumbnail|right|Sintrum fan North Bend mei 'Twede's Kafee' fan de film ''Twin Peaks'' rjochts]]
[[Ofbyld:Mt Si behind QFC.JPG|250px|thumbnail|left|In supermerk mei derefter Mount Si en Lytse Si]]
[[Image:North Bend Movie Theater.JPG|thumb|250px|right|North Bend Theater]]
[[Image:2004-09-05, McGrath Cafe and Hotel, North Bend, Washington.jpg|thumb|250px|right|Histoaryske McGrath Hotel]]
'''North Bend''' is in plak (''city'') yn [[King County (Washington)|King County]] yn de [[Amerikaanske steaten|Amerikaanske steat]] [[Washington (steat)|Washington]]. It plak leit oan [[Interstate 90]] en leit 48 km beëasten fan [[Seattle]].  It plak hie neffens de folkstelling fan 2010 in ynwennertal fan 5731 en yn 2012 neffens in rûzing hie it 6030 ynwenners. It plak waard ferneamd om de [[tillefyzje]] searje [[Twin Peaks]], wat ek yn it flakby lizzende [[Snoqualmie (Washington)|Snoqualmie]].  
North Bend is ek it thús fan 'North Bend Nintendo', it haadsintrum yn [[Noard-Amearika]] fan produksje en distribúsje fan [[spulkompjûter]] fabrikant [[Nintendo]]. 

==Skiednis==
De [[yndianen]] fan de [[Snokwalmy]] stam wennen yn de [[Snoqualmie Delling]]. Under harren haad [[Patkanim]] hja fochten oan de kant fan it [[Amerikaanske leger]] yn de [[Slach by Seattle]] yn [[1856]]. Mei it [[Ferdrach fan Point Elliott]] waard oerienkommen dat [[blanken]] lân keapje mochten op betingst foar in [[Yndianereservaat|reservaat]] foar de yndianen yn [[Tulalip Bay (Washington)|Tulalip]].  De earste blanke yn de delling wie Samuel Armstrong dy op ûntdekkingsreis troch de omkriten wie. Yn kriichstiid soldaten ûnder lieding fan majoor  J.H.H. Van Brokkelen ûntdutsen de delling en bouden forten en hutten foar harren sels. 
De earste permaninte bewenner wie Jeremiah Borst dy't yn [[1858]] kaam.&lt;ref&gt;Jack R. Evans (1990):''A little history of North Bend - Snoqualmie''&lt;/ref&gt;
Matts Peterson wie de earste dy't hûs en hier boude op it plak wêr't no North Bend leit, mar hat it oan Borst ferkocht om't hy djip yn de skulden siet. &lt;ref&gt;Harry M. Majors (1975): [http://books.google.com/books?id=CoWrPQAACAAJ/ Exploring Washington]&lt;/ref&gt;Borst skreau nei Will Taylor, dy't nei [[Kalifornje]] given wie en wurkje yn de minen, en bied it stee fan Peterson oan op betingst foar wurk. Taylor kaam wer tebek en waard tûk yn 't buorkjen en iepene in hannelspost en kocht mear lán oan. Yn 1889 kaam it spoar troch de delling by it plak lâns en Taylor ûntwurp in stêdsplattegrûn op part fan syn lân en neam it 'Snoqualmie Prairie Acres. Doe't Taylor op reis wie nei Kalifornia in plak fierderop naam de namme 'Snoqualmie Falls' oan. Om betizing te foarkommen it spoarbedriuw feroare de namme fan Taylor's plak yn 'Mountain View'. It postbedriuw wie tsjin dizze namme, dus waard de namme feroare ta 'North Bend' nei it stee fan it plak by de noardlike knik yn de súdtakke fan de rivier de [[Snoqualmie (rivier)|Snoqualmie]]. 
Yn 1889 kaam de earste trein en it brocht mear bewenners en toeristen. Yn 1892 hie it plak in salon, hotel, bank en stikmannich winkeltsjes. 
Op 12 maart 1909 waard North Bend offisjeel in stêd. &lt;ref&gt;northbendwa.gov/DocumentCenter/Home/View/895&lt;/ref&gt;

==Hjoed de dei==
North Bend leit yn it hegere part fan de Snoqualmie Delling. Benoarden it plak stiet de berch [[Mount Si]], dy't oer it plak sjocht. Der is in kuierpaad nei de top fan de berch. Besuden it plak is de 'Rattlesnake Ridge' in berchrige. It tichtste by lizzende plak is Snoqualmie, sa'n 5 km noardwestlik. Beide plakken lizze oan it projekt [[Mountains to Sound Greenway]]. &lt;ref&gt;http://mtsgreenway.org/our-work/communities&lt;/ref&gt;
It plak leit oan de Interstate 90. It plak is sûnt de sluting fan de [[Weyerhaeuse]] seachmûne in sliepstêd fan Seattle en [[Bellevue (Washington)|Bellevue]]. De hûsprizen hawwe tusken 1997 en 2006 mear as ferdûbele. 
It klimaat is myld. Warme simmers om ende by 25´ C en winters sa'n 5´ C. It trochsneed delfal is 1501 mm. 
Der wennen neffens de folkstelling fan 2010 90,7% blanken, 0,5% swarten, 0,9% yndianen, 1,6 % Aziaten, 0,1% Pasifyske Eilanners, 2,5% fan oare rassen en 3,6% fan mingde rassen. It trochsneed hûshâldynkommen wie $61.534. 

==Demografy==
Neffens in offisjele skatting troch it [[Amerikaanske Folkstellingsburo]] op grûn fan gegevens fan 'e [[folkstelling]] fan [[2010]] hie North Bend yn [[2014]] in [[befolking]] fan 6.578 minsken. De [[befolkingstichtens]] bedroech 518,2 minsken de km². Neffens gegevens fan 'e folkstelling fan [[2010]] wie doe fan 'e befolking fan North Bend 9,4% âlder as 65 jier en 26,8% jonger as 18 jier. Fierders bestie 33,8% fan 'e húshâldings út [[ienpersoanshúshâlding|ien persoan]], wylst yn [[2000]] 4,7% fan 'e befolking ûnder de [[earmoedegrins]] libbe.

Wat de [[etnyske groep|etnyske]] opbou fan 'e befolking oangiet, dy wie yn [[2010]] sa: 84,3% [[jeropide ras|blanken]]; 6,4% [[Latino's yn Noard-Amearika|Latino's]]; 1,6% [[Aazje|Aziaten]]; 0,9% [[Yndianen]]; 0,5% [[negroïde ras|swarten]]; 0,1% [[Polyneezje|Polyneziërs]], [[Melaneezje|Melaneziërs]] en [[Mikroneezje (eilanneloft)|Mikroneziërs]]; 6,2% oaren of fan mingd etnysk komôf.

===Stoarn yn North Bend===
&lt;!---dizze opsomming stiet op folchoarder fan stjerjier---&gt;
*[[George Gaynes]] (1917-2016), [[akteur]] en [[sjonger]]

==Klimaat==
North Bend hat in [[Mediterraan klimaat]], mei waarme [[simmer]]s en mylde [[winter]]s. Yn [[july]], de waarmste moanne, is de trochsneed [[temperatuer]] oerdeis 25&amp;nbsp;°C, en yn [[desimber]] en [[jannewaris]], de kâldste moannen, is dat 7&amp;nbsp;°C. It warmterekôr stiet op 41&amp;nbsp;°C, en datearret fan [[2009]]. North Bend kriget jiers trochinoar 1.501&amp;nbsp;mm [[delslach (waar)|delslach]].

==Keppeling om utens==
* [http://northbendwa.gov/ Offisjel webside North Bend]
* [http://www.northbendweather.com/ Live North Bend Waar]
* [http://www.snovalley.org/ Snoqualmie Delling Keamer fan Keaphannel]
* [http://www.kcls.org/nbend/Nbendpage.cfm North Bend Bibleteek]
* [http://www.snoqualmievalleymuseum.org/ Snoqualmie Valley Historical Museum]
* [http://www.northbendtheatre.com/ North Bend Theater - (Art Deco) built 1941, restaurearre 1999]

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
Foar oare boarnen en fierdere literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/North_Bend,_Washington ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|North Bend, Washington}}
}}

[[Kategory:Plak yn Washington]]
[[Kategory:Plak yn King County (Washington)]]
[[Kategory:Plak stifte yn 1889]]</text>
      <sha1>qmipfqdvlx442o2b0s6s781t8met4fd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Star Wars</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85402</id>
    <revision>
      <id>1085085</id>
      <parentid>1084656</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T23:32:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="149213" xml:space="preserve">{{Mediafranchise
| ôfbylding              = Star wars2.svg
| ôfbyldingstekst        = 
| ôfbyldingsbreedte      = 230px
| namme                  = ''Star Wars''
| betinker               = [[George Lucas]]
| eigner                 = [[Lucasfilm]]
| lân                    = [[File:Flag of the United States.svg|border|20px]] [[Feriene Steaten]]
| begjinjier             = [[1976]]
| einjier                = 
| langspylfilms          = ● [[Star Wars: Episode IV – A New Hope|Ep. IV: A New Hope]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back|Ep. V: The Empire Strikes &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Back]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi|Ep. VI: Return of the Jedi]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace|Ep. I: The Phantom Menace]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones|Ep. II: Attack of the Clones]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith|Ep. III: Revenge of the Sith]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: The Clone Wars (film)|The Clone Wars]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens|Ep. VII: The Force Awakens]]&lt;br&gt;● [[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi|Ep. VIII: The Last Jedi]]&lt;br&gt;● [[Solo: A Star Wars Story|Solo]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker|Ep. IX: The Rise of &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Skywalker]]&lt;br&gt;● [[Rogue Squadron: A Star Wars Story|Rogue Squadron]]
| koarte films           = 
| dokumintêres           = 
| tillefyzjefilms        = ● [[Caravan of Courage: An Ewok Adventure|Caravan of Courage]]&lt;br&gt;● [[Ewoks: The Battle for Endor]]
| searjes                = ● [[The Mandalorian]]&lt;br&gt;● [[The Book of Boba Fett]]&lt;br&gt;● [[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]&lt;br&gt;● [[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]
| tekenfilmsearjes       = ● [[Star Wars: Droids|Droids]]&lt;br&gt;● [[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)|Clone Wars]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|The Clone Wars]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Rebels|Rebels]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Blips|Blips]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Forces of Destiny|Forces of Destiny]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Galaxy of Adventures|Galaxy of Adventures]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Resistance|Resistance]] &lt;br&gt;● [[Star Wars: Roll Out|Roll Out]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Galaxy of Creatures|Galaxy of Creatures]] &lt;br&gt;● [[Star Wars: Visions|Visions]] &lt;br&gt;● [[Star Wars: The Bad Batch|The Bad Batch]]
| specials               = [[Star Wars Holiday Special]]
| toanielstikken         = 
| fideospultsjes         = ferskaat, sjoch [[#Fideospultsjes|hjirre]]
| boerdspullen           = ferskaat, sjoch [[#Merchandising|hjirre]]
| kaartspullen           = ferskaat, sjoch [[#Merchandising|hjirre]]
| romans                 = ferskaat, sjoch [[#Literatuer|hjirre]]
| ferhalen               = 
| ferhalebondels         = 
| companionboeken        = 
| strips                 = ferskaat, sjoch [[#Strips|hjirre]]
| soundtracks            = ● ''[[Star Wars (soundtrack)|Ep. IV: A New Hope]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back (soundtrack)|Ep. V: The Empire Strikes &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Back]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi (soundtrack)|Ep. VI: Return of the Jedi]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace (soundtrack)|Ep. I: The Phantom Menace]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones (soundtrack)|Ep. II: Attack of the Clones]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith (soundtrack)|Ep. III: Revenge of the Sith]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens (soundtrack)|Ep. VII: The Force Awakens]]''&lt;br&gt;● ''[[Rogue One: A Star Wars Story (soundtrack)|Rogue One]]'' &lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi (soundtrack)|Ep. VIII: The Last Jedi]]''&lt;br&gt;● ''[[Solo: A Star Wars Story (soundtrack)|''Solo]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker (soundtrack)|Ep. IX: The Rise of &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Skywalker]]''
| webside                = [http://www.starwars.com/ www.starwars.com]
}}
{{Oar|de Amerikaanske mediafranchise|Star Wars (betsjuttingsside)}}
'''''Star Wars''''' ([[Ingelsk]] foar &quot;Stjerre-oarloggen&quot;) is in tige [[populêr]]e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[science fiction]]-[[mediafranchise]] dy't betocht is troch [[George Lucas]]. De franchise, dy't ta it [[subsjenre]] [[sword and planet]] rekkene wurde kin, is eigendom fan [[Lucasfilm]], in [[filmstudio]] dy't yn [[2012]] oernommen waard troch [[The Walt Disney Company]]. ''Star Wars'' wurdt yn 'e regel ornearre begûn te wêzen mei de [[film]] ''[[Star Wars (film)|Star Wars]]'', út [[1977]], dy't letter mei weromwurkjende krêft omneamd waard ta ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope''. De [[ferboeking]] fan it [[senario]] fan dy film kaam lykwols al yn [[1976]] út. De earste film wie in reuseftich súkses, en ''Star Wars'' ûntjoech him al rillegau ta in wrâldwiid [[popkultuer]]fenomeen. 

De ferhalen fan ''Star Wars'' spylje har ôf tsjin in optochte eftergrûn &quot;lang ferlyn, yn in [[stjerrestelsel]] fier, fier fuort&quot;. Yn 'e grûn giet it om 'e ivige striid tusken [[goed en kwea]]. Dêrby fertsjintwurdigje de [[Jedi|Jedi-ridders]] it [[goed]]e, en harren rivalen, de [[Sith]], it [[kwea]]. It optochte universum omfiemet ek in protte [[tema (fiksje)|tema's]] dy't ûntliend binne oan [[filosofy]] en [[religy]]. In foarbyld dêrfan is 'De Krêft' (''The Force''), in [[pseudowittenskip]]like boarne fan [[enerzjy]] dy't de brûker [[boppenatuerlik]] lykjende fermogens jaan kin. Yn it ramt fan 'e franchise binne njonken de [[filmsearje]] adaptaasjes ta oare media ferskynd, lykas [[tillefyzjefilm]]s, [[live-action]][[tillefyzjesearje]]s, [[tekenfilmsearje]]s, [[fideospultsje]]s, [[roman]]s, [[strip]]s, [[soundtrack]]albums, [[kaartspul]]len, [[boerdspul]]len en [[boartersguod]]. Anno [[2022]] hawwe de ''Star Wars''-films tsien [[Oscar]]s en ien [[Golden Globe]] wûn, mei dêropta nominaasjes foar nochris tritich oare Oscars en fjouwer oare Golden Globes.

==Setting==
De ''Star Wars''-[[mediafranchise|franchise]] jout de aventoeren wer fan [[personaazje]]s &quot;lang ferlyn yn in [[stjerrestelsel]] fier, fier fuort&quot;, dêr't [[minske]]n gearlibje mei [[bûtenierdske wêzens]] fan alderhanne rassen en teffens mei [[keunstmjittige yntelliginsje|selstinkende]] [[robot]]s. Dy helpe [[libben]]e wêzens by it útfieren fan rûtinemjittige deistige taken (lykas [[ûnderhâld]]) of beskikke oars oer spesjalistyske [[kennis]] (lykas in [[tolk (berop)|tolk]]). Sa'n robot wurdt ornaris oantsjut as in &quot;droïde&quot; ([[Ingelsk]]: ''droid''; in [[ôfkoarting]] foar &quot;[[androïde]]&quot;). 
[[File:Star Wars characters at Madame Tussaud.jpg|left|thumb|250px|[[Waaksen byld]]en fan [[Darth Vader]] (l.) en [[Luke Skywalker]] (rj.) ferwikkele yn in gefjocht mei [[ljochtsabel]]s, mei op 'e eftergrûn it tasjende figuer fan [[keizer]] [[Palpatine]].]]

[[Tillekommunikaasje]] giet fia twasidige [[radioferbining]]s, mei [[audiofisueel|audiofisuele]] [[byldskerm]]en en mei [[holografy]]ske [[projeksje]]s. [[Ferfier]] op it planeetoerflak giet mei saneamde '[[lânglider]]s' (Ingelsk: ''landspeeder''), [[auto's]] sûnder [[tsjil]]len dy't gebrûk meitsje fan [[anty-gravitaasje]]technology. Der besteane ek '[[glydmotor]]s' of 'sweefmotors' (''speeder bikes'' of ''hover bikes''), dat [[motorfyts]]en mei deselde technology binne. Foar [[oarloch]]fiering op [[grûn|lân]] wurde fierders saneamde '[[rinner (Star Wars)|rinners]]' ynset, [[pânserfiertúch|pânserfiertugen]] dy't net op tsjillen geane, mar op lange [[meganyk|meganyske]] [[skonk]]en. De bekendste soarten rinners binne de fjouwerskonkige [[AT-AT]] en de twaskonkige [[AT-ST]].

[[Romtefeart]] tusken bewenne [[planeten]] komt in protte foar en wurdt mooglik makke troch it bestean fan [[hyperromte]]technology foar [[flugger-as-ljochtreizgjen]] . [[Romteskip]]pen rinne útinoar fan lytse ienpersoans tastellen oant reuseftige skippen. Ienpersoans romteskippen foar [[oarloch]]fiering wurde 'stjerrejagers' (''starfighters'') neamd en binne ferlykber mei [[strieljager]]s. De bekendste types fan sokke romteskippen binne de [[X-wjukjager]] (''X-wing fighter'') en [[Y-wjukjager-bommesmiter]] (''Y-wing fighter-bomber'') dy't brûkt wurdt troch it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], en de [[TIE-jager]] (''TIE fighter'') fan 'e [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike Striidkrêften]]. De grutste oarlochsromteskippen, ferlykber mei [[fleandekskip]]pen, binne '[[stjerreslachskip]]pen' (eins yn it Ingelsk ''star destroyers'' neamd, dat oerset wurde moat as &quot;stjerre[[torpedoboatjager]]s&quot;, mar ek letterlik as &quot;stjerreferdylgers&quot; útlein wurde kin). Teffens besteane der stasjonêre [[romtestasjon]]s, lykas de '[[deadsstjer]]ren' (''death stars''), dy't de grutte fan in lytse [[moanne (byplaneet)|moanne]] hawwe. 
[[File:StormTrooper Blaster.jpg|right|thumb|180px|De [[ploffer (Star Wars)|ploffer]] (''blaster'') fan in [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroeper]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]].]]

In [[mystyk|mystike]] mar skynber apersonele krêft, dy't bekend stiet as &quot;[[de Krêft]]&quot; (''the Force''), wurdt yn 'e [[Star Wars (film)|oarspronklike film]] omskreaun as &quot;in [[enerzjy]]fjild skepen troch alle libbene wêzens […, dat] it stjerrestelsel gearbynt.&quot; Troch training en [[meditaasje]] kinne dyjingen dy't &quot;sterk yn 'e Krêft&quot; binne, fermogens bemachtigje dy't [[boppenatuerlik]] lykje, wêrûnder [[telekineze]], [[telepaty]], [[profesij|foarkennis]] en de manipulaasje fan fysike enerzjy. Brûkers fan 'e Krêft binne mar tige minmachtich yn ferhâlding ta de folsleine [[befolking]]. De Krêft is it wichtichste [[ark en reau|ark]] én [[wapen]] fan twa [[militêre oarder (religieus genoatskip)|ridderoarders]] dy't sûnt minskewitten mei-inoar yn konflikt binne. Dat binne de [[Jedi]], dy't fungearje as bewekkers fan 'e [[frede]] yn 'e [[Galaktyske Republyk]] en de ljochte kant fan 'e Krêft brûke foar [[selsferdigening]] en [[arbitraazje]], en de [[Sith]], dy't de tsjustere kant fan 'e Krêft ynsette foar harren persoanlike doelen en it fersprieden fan [[eangstme]] en [[agresje]]. Wylst Jedi-ridders gauris relatyf manmachtich wêze kinne, binne de Sith altyd beheind ta twa: in master en syn learling.

De Jedi en de Sith jouwe as [[wapen]] de foarkar oan 'e saneamde [[ljochtsabel]]: in [[swurd]] mei in [[limmet]] fan enerzjy dat troch frijwol elts materiaal hinne snije kin en dêr't teffens enerzjyprojektilen mei ôfwarre wurde kinne. De rest fan 'e befolking, [[soldaten]] likegoed as [[kriminelen]] en eltsenien dêrtuskyn, brûkt saneamde &quot;[[ploffer (Star Wars)|ploffers]]&quot;: [[fjoerwapen|projektylfjoerwapens]] basearre op [[laser]]technology. 

It stjerrestelsel foarmet (fan oarsprong) ien reuseftige [[republyk]], de [[Galaktyske Republyk]], dy't bestjoerd wurdt troch de Galaktyske [[Senaat]] op 'e planeet [[Coruscant]]. Dêrnjonken hawwe de measte bewenne planeten har eigen, [[autonomy|autonome]], [[regear]]. Al neigeraden dat men fierder fan it sintrum fan 'e macht ôf komt, belunet de ynfloed fan 'e autoriteiten. Yn 'e bûtenste rânen fan it stjerrestelsel slane sadwaande [[organisearre misdie|misdiesyndikaten]] foar master op, lykas de [[kartel]]s fan 'e [[Hutt (Star Wars)|Hutt]], dy't har talizze op yllegale aktiviteiten lykas [[smokkeljen]] en [[slavehannel]]. De tsjinsten fan [[preemjejager]]s wurdt fakentiden gebrûk fan makke troch sawol [[gangster]]s as [[oerheid|oerheden]].

It fiktyf universum fan ''Star Wars'' omfiemet ferskate tiidrekken, wêrûnder:
*de Hege Republyk: de heechtijdagen fan 'e [[Galaktyske Republyk]], likernôch 200 jier foarôfgeande oan 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]]. Yn dy tiid spylje de ûnderdielen fan it [[multymedia]]projekt ''[[Star Wars: The High Republic]]'' en de [[tillefyzjesearje]] ''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The Acolyte]]''.
*de Fal fan 'e Jedi: it tiidrek wêryn't de Galaktyske Republyk troch de Sith korrumpearre en ûnder fuotten helle wurdt. Ek de [[Kloane-oarloggen]] en dêropfolgjende [[Grutte Suvering fan de Jedi|ferfolgings fan 'e Jedi]] alle hjirûnder. Yn dit tiidrek spylje de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]], de [[tekenfilm]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]'' en de [[tekenfilmsearje]]s ''[[Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)|Star Wars: Clone Wars]]'' en ''[[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|Star Wars: The Clone Wars]]''.
[[File:Star-Wars-aurek-besh-alphabet-chart.svg|right|thumb|250px|Utlis oangeande it ''aurebesh''-[[alfabet]] dat yn 'e ''Star Wars''-franchise yn gebrûk is foar it Basaalsk (''Basic''), de ''[[lingua franca]]'' fan it Stjerrestelsel.]]
*it Regear fan it Keizerryk: it tiidrek wêryn't it stjerrestelsel oerhearske wurdt troch it [[diktatuer|diktatoriale]] [[Galaktysk Keizerryk]] mei [[Palpatine]] as [[keizer]]. Yn dit tiidrek spylje de film ''[[Solo: A Star Wars Story]]'', de tillefyzjesearje ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]'' en de tekenfilmsearje ''[[Star Wars: The Bad Batch]]''.
**it Tiidrek fan 'e Rebûlje: de perioade yn 'e twadde helte fan it Regear fan it Keizerryk dat it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] oprjochte wurdt en in nije [[boargeroarloch]] yn it stjerrestelsel begjint om it Galaktysk Keizerryk ûnder fuotten te heljen. Yn dit tiidrek spylje de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]], de film ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'', de tillefyzjesearje ''[[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]'' en de tekenfilmsearje ''[[Star Wars: Rebels]]''.
*de Nije Republyk: it tiidrek nei de fal fan it Galaktysk Keizerryk, as de Galaktyske Republyk op 'e nij oprjochte wurdt yn 'e foarm fan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]] en syn formative jierren trochmakket. Yn dizze perioade spylje de tillefyzjesearje ''[[The Mandalorian]]'' en de [[spin-off]]searjes dêrfan, ''[[The Book of Boba Fett]]'' en ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]'', en ek ''[[Rangers of the New Republic]]''.
**de Opkomst fan 'e Earste Oarder: de perioade wêryn't de restanten fan it âlde Galaktysk Keizerryk harsels werfoarmje ta de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]] en grutte súksessen boeke yn har stribjen ta de weroprjochting fan it Keizerryk. [[Held]]en fan 'e eardere Rebûlje liede no it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] yn in striid om it fuortbestean fan 'e Nije Republyk te bewissigjen. Yn dizze perioade spylje de [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] en de tekenfilmsearje ''[[Star Wars: Resistance]]''.
(It eardere ''Star Wars'' Expanded Universe omfette oare tiidlinen en tiidrekken, dy't lykwols nei de oername fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]], yn [[2012]], [[retcon]]d waarden en op [[25&amp;nbsp;april]] [[2014]] formeel omneamd waarden ta ''Star Wars Legends''.)

==Films==
De kearn fan 'e ''Star Wars''-franchise wurdt foarme troch trije [[trilogy|filmtrilogyen]], dy't mei-inoar oantsjut wurde as de ''[[Skywalker Saga]]''. De njoggen ûnderskate [[film]]s fan dy [[filmsearje]] waarden op net-[[gronology]]ske wize produsearre. De [[ôflevering]]s ([[Ingelsk]]: ''episodes'') IV, V en VI foarmen de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]], dy't fan [[1977]] oant en mei [[1983]] makke waard troch de betinker fan ''Star Wars'', [[George Lucas]], en syn ûnôfhinklike [[filmstudio]] [[Lucasfilm]]. De folgjende trilogy, dy't tusken [[1999]] en [[2005]] ferskynde, omfette de ôfleverings I, II en III, en wurdt dêrom oantsjut as de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]], mei't in [[prequel]] in film of oar wurk fan [[fiksje]] is dat neffens de ynterne gronology fan it ferhaal foarôfgiet oan in earder publisearre wurk. De prequeltrilogy waard ek troch Lucas en it selsstannige Lucasfilm makke. 
[[File:George Lucas 1986 (cropped).jpg|left|thumb|160px|[[George Lucas]], de betinker fan ''Star Wars''.]]

Yn [[2012]] waard Lucasfilm oernommen troch [[The Walt Disney Company]] en waard it in [[dochterûndernimming]] fan dy multymediakorporaasje. It wie sadwaande Disney dat fan [[2015]] oant [[2019]] de ôfleverings VII, VIII en IX makke, dy't de saneamde [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] foarmje, ek wol de ''Star Wars''-sequeltrilogy neamd (''sequel'' is it Ingelske wurdt foar &quot;[[ferfolch]]&quot;). Disney wie ek ferantwurdlik foar de makkelei fan ferskate op harsels steande ''Star Wars''-films, dy't wol oantsjut wurde as de &quot;Antologysearje&quot; (''anthology'' is it Ingelske wurd foar &quot;[[blomlêzing]]&quot;). Anno [[2022]] giet it dêrby om ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'' ([[2016]]) en ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' ([[2018]]). Dy films wurde net ta de ''Skywalker Saga'' rekkene.

===''Skywalker Saga''===
De ''Skywalker Saga'' is in rige fan njoggen ''Star Wars''-films, ferdield oer trije [[filmtrilogy]]en: de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] ([[1977]]-[[1983]]), de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]] ([[1999]]-[[2005]]) en de [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] ([[2015]]-[[2019]]). De rige fertelt oer de aventoeren fan [[haadpersoan]] [[Luke Skywalker]] en syn [[famyljeleden]] en [[freonskip|freonen]] tsjin 'e eftergrûn fan in [[boargeroarloch]] yn it [[Stjerrestelsel]], wêrby't de [[demokratysk]]e mar yneffektive [[Galaktyske Republyk]] ûnder fuotten helle wurdt om ferfongen te wurden troch in [[diktatuer]], it [[Galaktysk Keizerryk]]. Dat liedt dan letter wer ta in [[opstân]] tsjin it Keizerlik skrikbewâld.
[[File:Mark Hamill (48419236062) Cropped.jpg|right|thumb|160px|[[Mark Hamill]] spile yn 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] de rol fan [[Luke Skywalker]].]]

[[George Lucas]], de betinker fan ''Star Wars'', hie al foàr it útkommen fan 'e [[Star Wars (film)|earste ''Star Wars''-film]], yn [[1977]], grutte plannen foar it meitsjen fan in trilogy fan trilogyen. Dat makke er yn [[1978]] by in [[fraachpetear]] mei it [[tydskrift]] ''[[Time (tydskrift)|Time]]'' bekend, en yn [[1981]], nei't de [[The Empire Strikes Back|twadde film]] yn 'e [[bioskoop]] kommen wie, befêstige er dat er yn grutte halen it ferhaal foar noch sân oare films klear hie.
{{Clearleft}}
====''Star Wars''-trilogy====
De ''Star Wars''-trilogy, gauris de 'oarspronklike' ''Star Wars''-trilogy of de 'orizjinele' ''Star Wars''-trilogy neamd om him te ûnderskieden fan 'e letter makke filmtrilogyen yn it ramt fan ''Star Wars'', wie folslein it optinksel fan [[George Lucas]]. Dyselde woe yn [[1971]] in filmadaptaasje meitsje fan 'e [[searjefilm]] ''[[Flash Gordon (tillefyzjesearje)|Flash Gordon]]'', út 'e [[1930-er jierren]], mar it slagge him net om 'e [[filmrjochten]] dêrop te besetten. Linkendewei begûn er dêrom mar in eigen [[science fiction]]-[[epos]] te betinken, wêrby't er him [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearje]] liet troch de science fiction-[[roman]]s fan [[Edgar Rice Burroughs]] en beskate films (dy't net ta science fiction hearre) fan 'e [[Japan]]ske [[regisseur]] [[Akira Kurosawa]].
[[File:Star Wars Identities (8348847356).jpg|left|thumb|250px|In model fan 'e ''[[Millennium Falcon]]'', it [[romteskip]] fan [[Han Solo]].]]

Lucas skreau in gearfetting fan twa [[bledside|siden]] fan syn ferhaal, mei as [[titel (namme)|titel]] ''Journal of the Whills'', en dêr gied er mei te suteljen by de [[filmstudio's]] fan [[Hollywood]] lâns. [[United Artists]], [[Universal Pictures]] en [[The Walt Disney Company|Disney]] seagen der neat yn en wiisden it ôf, mar [[20th Century Fox]] besleat der yn te [[ynvestearjen]]. Lucas fûn lykwols, nei't er der nochris [[kritysk]] nei sjoen hie, dat syn oarspronklike ferhaal te yngewikkeld wie foar in film, dat op [[17&amp;nbsp;april]] [[1973]] sette er útein mei in trettjin siden tellende, werskreaune ferzje fan syn [[senario]], dat er diskear ''The Star Wars'' neamde. Tsjin [[maaie]] [[1974]] hied er dat útwreide ta in folslein skript troch eleminten lykas de [[Sith]] en de [[Deadsstjer]] ta te foegjen, mar dêrtroch, sa fûn er, wie it ferhaal te lang wurden foar ien film. Der folgen noch ferskate nije ferzjes fan it senario, oant Lucas it ferhaal úteinlik werombrocht hie ta wat de [[Star Wars (film)|earste film]] wurde soe.

It ûnbidige súkses fan dy film, dy't yn [[1977]] útkaam, makke dat Lucas besleat om fan syn projekt in [[filmsearje]] te meitsjen. Hy hie fuort al in trilogy fan trilogyen yn 'e holle, mar it soe mear as fjirtich jier yn beslach nimme om dat idee te ferwêzentlikjen. De beide folgjende dielen fan 'e oarspronklike ''Star Wars''-trilogy, dy't yn [[1980]] en [[1983]] yn 'e [[bioskoop]] kamen, waarden [[finansierd]] troch Lucas syn eigen filmstudio [[Lucasfilm]] fan it [[jild]] dat fertsjinne wie mei de earste film. Beide ferfolgen wiene ek grutte [[kommersje]]le súksessen, hoewol net sa grut as de earste film. 

It ferhaal fan 'e oarspronklike trilogy folget it stribjen fan 'e jonge [[Luke Skywalker]] om in [[Jedi|Jedi-ridder]] te wurden yn in tiid dat de Jedi sa goed as útrûge binne troch it [[Galaktysk Keizerryk]]. Dêrnjonken wurdt ek gâns omtinken jûn oan 'e geduerige striid fan Luke en oaren mei de [[kwea|boasaardige]] Keizerlike hantlanger [[Darth Vader]] en de wrakseling fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] om it Stjerreselsel te befrijen fan it skrikbewâld fan it Galaktysk Keizerryk.

=====''Star Wars: Episode IV – A New Hope''=====
[[File:Star_Wars_Logo.svg|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A New Hope]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode IV – A New Hope}}
Yn ''Star Wars: Episode IV – A New Hope'' wennet [[Luke Skywalker]] ([[Mark Hamill]]), in [[wees]]jonge dy't [[adopsje|oannommen]] is troch syn [[omke]] en [[muoike]], op in [[boerespultsje]] yn 'e [[woastyn]] fan 'e [[planeet]] [[Tatooine]], dêr't er dreamt fan gruttere en bettere dingen. As syn omke in pear twaddehâns [[androïde]]n oanskaft, [[R2-D2]] ([[Kenny Baker (Ingelsk akteur)|Kenny Baker]]) en [[C-3PO]] ([[Anthony Daniels]]), ûntdekt Luke dat R2-D2 in boadskip befettet fan [[prinsesse]] [[Leia Organa]] fan Alderaan ([[Carrie Fisher]]) oan Jedi-master [[Obi-Wan Kenobi]] ([[sir]] [[Alec Guinness]]), dy't [[ûnderdûken|ûnderdûkt]] as [[balling]] op Tatooine libbet. R2-D2 naait út en Luke giet der mei C-3PO efteroan, en úteinlik bedarje se sa trijeresom by Obi-Wan. Dyselde fertelt Luke dat er foarhinne in [[freonskip|freon]] fan Luke syn [[heit]] [[Anakin Skywalker|Anakin]] wie. Anakin wie nammentlik syn learling oant er [[fermoarde]] waard troch [[Darth Vader]] (lichem: [[David Prowse]]; stim: [[James Earl Jones]]), de trewant fan [[keizer]] [[Palpatine]].

As Luke ûntdekt dat syn omke en muoike yn syn ôfwêzigens fermoarde binne troch Keizerlike [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] op 'e siik nei de beide androïden, jout er him by Obi-Wan, dy't him fertelt dat it syn [[lotsbestimming]] is om, krekt as syn heit foar him, in Jedi-ridder te wurden. Se hiere de [[smokkeljen|smokkelder]] [[Han Solo]] ([[Harrison Ford]]) en syn [[Wookiee]]-[[piloat]] [[Chewbacca]] ([[Peter Mayhew]]) yn, en sette yn harren [[romteskip]], de ''[[Millennium Falcon]]'', ôf fan Tatooine nei [[Alderaan]]. Dêr oankommen, ûntdekke se dat dy planeet ferneatige is troch in reuseftich Keizerlik [[romtestasjon]] dat de [[Deadsstjer]] hjit. Harren skip komt fêst te sitten yn in [[lûkstriel]] fan it romtestasjon, mar se witte oan [[finzen]]skip te ûntkommen en rêde prinsesse Leia, dy't op 'e Deadsstjer fêstholden wurdt. Obi-Wan Kenobi [[selsopoffering|offeret himsels op]] om 'e oaren de kâns te jaan om te ûntsnappen. Luke, Leia, Han, Chewbacca, R2-D2 en C-3PO leverje de [[blaudruk]]ken fan 'e Deadsstjer ôf by it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], wêrnei't se dielnimme oan in oanfal dy't de Deadsstjer ferneatigje moat.
[[File:Hotel-sididriss.jpg|left|thumb|250px|It Hotel Sidi Driss yn [[Matmata]], yn [[Tuneezje]], gie yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' troch foar de pleats fan 'e [[omke]] en [[muoike]] fan [[Luke Skywalker]] op [[Tatooine]].]] 

''Star Wars: Episode IV – A New Hope'', oarspronklik útbrocht ûnder de titel ''Star Wars'', waard [[regissearre]] troch [[George Lucas]] nei in [[senario]] fan himsels. De film gie op [[25&amp;nbsp;maaie]] [[1977]] yn [[premiêre]], en brocht [[$]]775,8&amp;nbsp;miljoen op tsjin in [[budget]] fan $11&amp;nbsp;miljoen. ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope'' wie de meast [[opbringst (jild)|opbringende]] film fan [[1977]] en teffens de meast opbringende film aller tiden, en mei [[ynflaasjekorreksje]] is it noch altyd de op ien nei meast opbringende film yn [[Noard-Amearika]] (nei ''[[Gone with the Film (film)|Gone with the Wind]]'') en de op trije nei meast opbringende film wrâldwiid (nei ''Gone with the Wind'', ''[[Avatar (film út 2009)|Avatar]]'' en ''[[Titanic (film út 1997)|Titanic]]''). 

De film waard nominearre foar 11 [[Oscar]]s en wûn dêrfan 7; ek wiene der nominaasjes foar 4 [[Golden Globe]]s (1 wûn); 6 [[BAFTA's]] (2 wûn); en 17 [[Saturn Award]]s (13 wûn, wêrûnder de [[priis (ûnderskieding)|priis]] foar bêste [[science fiction-film]]). Yn [[1989]] wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope'' ien fan 'e earste 25 films dy't omreden fan [[kulturele]], [[histoarysk]]e en/of [[estetysk]]e wearde troch de [[Library of Congress]] foar preservearring foar de ivichheid opnommen waarden yn it [[National Film Registry]]. ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope'' wurdt tsjintwurdich beskôge as ien fan 'e bêste en ynfloedrykste films út 'e [[filmskiednis]].

=====''Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back''=====
[[File:Theempirestrikesback-logo.svg|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back}}
''Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back'' spilet trije jier nei de oerwinning dy't it Rebelleferbûn mei de ferneatiging fan 'e Deadsstjer boekte. De [[boargeroarloch]] giet noch altyd troch en Keizerlike troepen twinge de rebellen ta de [[evakuaasje]] fan in wichtige basis op 'e [[iisplaneet]] [[Hoth]]. Dêrta oardere troch de [[geast]] fan Obi-Wan Kenobi (sir Alec Guinness), reizget Luke Skywalker (Mark Hamill) mei R2-D2 (Kenny Baker) nei de planeet [[Dagobah]], dêr't de âlde Jedi-ridder [[Yoda]] ([[Frank Oz]]) as [[klúzner]] yn ballingskip libbet. Dyselde stimt deryn ta om Luke te trainen, hoewol't er net ûnder stuollen of banken stekt dat er syn twifels hat oer Luke syn geskiktheid om Jedi te wurden.

Underwilens binne Han Solo (Harrison Ford), Chewbacca (Peter Mayhew), prinsesse Leia (Carrie Fisher) en C-3PO (Anthony Daniels) fan Hoth ûntkommen yn 'e ''Millennium Falcon'', mar as it romteskip stikken rekket, moatte se help sykje yn 'e Stêd yn 'e Wolkens op 'e planeet [[Bespin]], dy't bestjoerd wurdt troch Han syn âlde freon [[Lando Calrissian]] ([[Billy Dee Williams]]). Dêr rinne se lykwols yn in [[mûklaach]], mei't Lando ûnder ien tekken blykt te skûljen mei Darth Vader, (David Prowse/James Earl Jones) de wichtichste hantlanger fan keizer Palpatine (lichem: [[Elaine Baker (aktrise)|Elaine Baker]]; stim: [[Clive Revill]]). Luke brekt syn training troch Yoda ôf as er berjocht kriget fan 'e finzenname fan syn freonen, en set nei de Stêd yn 'e Wolkens ta. 
[[File:Carrie_Fisher_2013_cropped_retouched.jpg|left|thumb|160px|[[Carrie Fisher]] spile yn 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] de rol fan [[prinsesse]] [[Leia Organa|Leia]].]]

Vader lit Han Solo ynfrieze yn (de [[fiktive]] stof) karbonyt, wêrnei't er him oan 'e [[preemjejager]] [[Boba Fett]] (lichem: [[Jeremy Bulloch]]; stim: [[Jason Wingreen]]) jout. Dyselde is fan doel de [[preemje (opspoaringsmetoade)|preemje]] te ynkassearjen dy't de [[gangster]] [[Jabba de Hutt]] op syn holle set hat, en reizget dêrfoar mei de ynferzen Solo ôf nei [[Tatooine]]. It lot fan syn âlde freon bringt Lando derta om [[oerrinnen|oer te rinnen]] nei de rebellen. Hy befrijt Chewbacca, C-3PO en prinsesse Leia en naait mei harren en de krekt arrivearre R2-D2 út yn 'e reparearre ''Millennium Falcon''. Underwilens siket Luke Darth Vader op en fjochtet in [[duël]] mei de [[ljochtsabel]] út wêrby't er syn [[hân]] [[amputaasje|kwytrekket]] en in skokkende wierheid oer syn heit oan 'e weet komt, foar't er rêden wurdt troch Lando-en-dy.

''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'', oarspronklik koartwei ''The Empire Strikes Back'' neamd, waard regissearre troch [[Irvin Kershner]] nei in senario fan [[Leigh Brackett]] en [[Lawrence Kasdan]]. De film gie op [[6&amp;nbsp;maaie]] [[1980]] yn premiêre, en brocht $538,4&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $30,5&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' de meast opbringende film fan [[1980]]. Tsjintwurdich wurdt ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' rûnom sjoen as ien fan 'e bêste films aller tiden en as in foarbyld fan hoe't in ferfolch de oarspronklike film oertreffe kin. De film waard lykwols foar minder prizen nominearre as [[Star Wars (film)|de earste film]]. Hy wûn 2 Oscars (fan 4 nominaasjes) en en gjin inkele [[Golden Globe]] (fan 1 nominaasje). Wol wûn ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' in [[BAFTA]], 2 [[Grammy]]s, 4 [[Saturn Award]]s en in [[Hugo Award|Hugo]]. Yn [[2010]] waard ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' troch de Library of Congress foar preservearring foar de ivichheid útornearre en opnommen yn it National Film Registry.

=====''Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi''=====
[[File:Return_of_the_Jedi_theatrical_logo.png|right|thumb|270px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi}}
Likernôch in jier nei de foarfallen yn 'e [[The Empire Strikes Back|foargeande film]] jout de fan in [[proteze|hânproteze]] foarsjoene Luke Skywalker (Mark Hamill) him yn ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi'' op Tatooine by Lando Calrissian (Billy Dee Williams), Chewbacca (Peter Mayhew) en prinsesse Leia (Carrie Fisher) om Han Solo (Harrison Ford) te befrijen út 'e kloeren fan 'e gangster Jabba de Hutt ([[Toby Philpott]], [[David Barclay (poppespiler)|David Barclay]] en [[Mike Edmonds]]). Neitiid keart er werom nei Dagobah om syn training ta Jedi-ridder te ferfetsjen, mar treft dêr syn master Yoda (Frank Oz) oan op syn [[ferstjerren|stjerbêd]]. Mei syn lêste wurden befêstiget Yoda de skokkende wierheid dat de boasaardige Darth Vader (David Prowse/James Earl Jones) eins Luke syn heit Anakin is en dat Luke in nije konfrontaasje mei Vader oangean moat om syn training te foltôgjen.

Underwilens is keizer Palpatine ([[Ian McDiamid]]) úteinset mei de bou fan in nije Deadsstjer, dêr't er yn eigen persoan it tafersjoch oer hâldt. Dat liket it Rebelleferbûn in útsochte kâns ta om twa miggen yn ien klap te slaan troch tagelyk mei de nije [[Deadsstjer]] en de keizer sels ôf te weven. Se begjinne in trijefâldige oanfal: mei in [[float]] fan romteskippen ûnder lieding fan Lando Calrissian (Billy Dee Williams) en [[admiraal]] Ackbar (poppespul: [[Timothy D. Rose|Tim Rose]]; stim: [[Erik Bauersfeld]]); mei in [[kommando]]-ienheid oanfierd troch Han, Chewbacca en prinsesse Leia, dy't op 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]] de generatorfasiliteit útskeakelje moat dy't it [[enerzjyfjild|enerzjyskyld]] foar de Deadsstjer opwekket; en mei Luke, dy't him oan board fan 'e Deadsstjer weaget en him troch Vader foar de keizer bringe lit.
[[File:Redwood slope.jpg|left|thumb|250px|It [[Steatspark Grizzly Creek Redwoods]] yn [[Kalifornje]], dat yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' trochgie foar de [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]].]]

De Deadsstjer blykt lykwols in falstrik te wêzen, mei't er ûnôf liket, mar eins folslein operasjoneel is. De rebellen rinne sadwaande yn in mûklaach, wylst Vader Luke besiket te [[ferlieding|ferlieden]] om oer te rinnen nei it Keizerryk. Luke wegeret en ferslacht Vader yn in nij duël mei de ljochtsabels. Keizer Palpatine stiet der by him op oan om Vader te deadzjen, mar Luke ferpoft dat, ek as de keizer driget om Luke sels om te bringen. Underwilens krije de kommando's help fan 'e [[Ewoks]], de bewenners fan 'e Boskmoanne. Dêrtroch witte se de Keizerlike stoarmtroepers op 'e moanne te ferslaan en de generatorfasiliteit te [[sabotearjen]]. De rebellefloat kin dan dochs noch de oanfal op 'e Deadsstjer útfiere, dy't fatale skea oprint. As de swierferwûne Darth Vader sjocht dat keizer Palpatine syn soan Luke [[marteljen|martelet]] en risselwearret om him te fermoardzjen, keart er him tsjin 'e keizer, dy't er yn in reäktorskacht te pletter smyt, hoewol't er dêrby sels deadlike ferwûnings oprint. Luke ûntkomt krekt op 'e tiid út 'e ûntploffende Deadsstjer. Neitiid fiere de rebellen harren oerwinning, wylst Luke it [[stoflik omskot]] fan syn heit [[kremaasje|kremearret]].

''Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi'', oarspronklik koartwei ''Return of the Jedi'' neamd, waard regissearre troch [[Richard Marquand]] nei in senario fan George Lucas en Lawrence Kasdan. De film gie op [[25&amp;nbsp;maaie]] [[1983]] yn premiêre, en brocht $475,3&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $32,5&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi'' de meast opbringende film fan [[1983]]. De film wûn ien [[Oscar]] (út 5 nominaasjes), 1 [[BAFTA]] (út 4 nominaasjes) en 5 [[Saturn Award]]s (út 10 nominaasjes). Yn [[2021]] waard ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi'' troch de Library of Congress foar presevearring foar de ivichheid útornearre en opnommen yn it National Film Registry.
[[File:Harrison Ford by Gage Skidmore 3.jpg|right|thumb|160px|[[Harrison Ford]] spile yn 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] de rol fan [[Han Solo]].]]
{{Clearleft}}

====''Star Wars''-prequeltrilogy====
Neffens [[filmprodusint]] [[Gary Kurtz]] waarden de earste plannen foar in [[prequel]]trilogy yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise al ûntwikkele doe't de beide lêste films fan 'e oarspronklike trilogy noch yn [[preproduksje]] wiene. Yn [[1980]] befêstige [[George Lucas]] dat er materiaal foar njoggen films hie, mar omreden fan 'e [[stress]] en swierrichheden dy't it meitsjen fan 'e fillms fan 'e oarspronklike trilogy oprôpen, besleat er tsjin [[1981]] om mar ôf te sjen fan fierdere films. Foarútgong fan [[technyk]], benammen op it mêd fan [[special effects]], oertsjûge him der om 'e midden fan 'e [[1990-er jierren]] lykwols fan dat it no mooglik wêze moast om 'e films te meitsjen sa't se him oarspronklik foar eagen stien hiene. Yn [[1997]] waarden de films fan 'e orizjinele trilogy op 'e nij yn 'e bioskoop brocht, nei't se remastere wiene mei de special effects dy't Lucas foar de twadde trilogy brûke woe.
[[File:Ian McDiarmid Brussels Comic Con 2020.jpg|left|thumb|160px|[[Ian McDiarmid]] fertolke de rol fan [[keizer]] [[Palpatine]] yn [[Skywalker Saga|alle trije ''Star Wars''-trilogyen]].]]

Dy twadde trilogy waard eins in [[prequel]] fan 'e oarspronklike trilogy. De nûmering fan 'e ôfleverings (Ingelsk: ''episodes''), dêr't by de earste trilogy nea net folle omtinken oan jûn wie, waard dêrom no fan belang. De films fan 'e oarspronklike trilogy wiene Episodes IV, V en VI, en de films fan 'e prequeltrilogy waarden Episodes I, II en III en spilen dus foarôfgeande oan 'e foarfallen yn 'e oarspronklike trilogy. ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]'' waard útbrocht yn [[1999]] en krige rûnom omtinken yn 'e [[media]]. Der kaam lykwols op ferskate punten gâns [[krityk]] fan [[fan (persoan)|fans]], en fan gefolgen paste Lucas it ferhaal foar ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' ([[2002]]) en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' ([[2005]]) oan, wat wer ta krityk fan oare fans late. 

It ferhaal fan 'e prequeltrilogy begjint 32 jier foàr de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'', en folget de training ta [[Jedi|Jedi-ridder]] fan [[Anakin Skywalker]], de [[heit]] fan [[Luke Skywalker|Luke]], ûnder master [[Obi-Wan Kenobi]]. Dêrby wurdt sjen litten hoe't er, nettsjinsteande syn oarspronklike goede bedoelings, lang om let [[ferlieding|ferlaat]] wurdt en ferfalt ta it [[kwea]], en de namme Darth Vader oannimt. Dat bart allegearre tsjin 'e eftergrûn fan it ferfal en de [[korrupsje]] fan 'e âlde [[Galaktyske Republyk]], de [[Grutte Suvering fan de Jedi|ferdylging fan 'e Jedi-oarder]] en de opkomst fan it [[Galaktysk Keizerryk]] ûnder lieding fan 'e [[Sith]]-master [[Darth Sidious]], dy't him neitiid ûntjout ta [[keizer]] [[Palpatine]]. Yn 'e mande mei de oarspronklike trilogy hat betinker George Lucas de de prequeltrilogy wol oantsjut as &quot;de [[trageedzje]] fan Darth Vader&quot;.

=====''Star Wars: Episode I – The Phantom Menace''=====
[[File:Sw-ep1-logo.svg|right|thumb|250px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode I – The Phantom Menace}}
Yn ''Star Wars: Episode I – The Phantom Menace'' arrivearje [[Jedi]]-master [[Qui-Gon Jinn]] ([[Liam Neeson]]) en syn learling [[Obi Wan-Kenobi]] ([[Ewan McGregor]]) by de [[blokkade (militêre strategy)|blokkade]] dy't de [[Hannelsfederaasje]] om 'e planeet [[Naboo]] hinne ynsteld hat. Harren doel is om troch [[ûnderhanneling]]s de blokkade op te heffen. It komt harren raar oer it mad as de Hannelsfederaasje besiket en [[moard|romje harren út 'e wei]]. Wat se net witte, is dat [[Palpatine]] ([[Ian McDiamid]]), de [[senator]] foar Naboo, dy't yn it geheim ek de [[Sith]]-master [[Darth Sidious]] is, it hiele spul efter de skermen wei [[manipulaasje|manipulearret]] en de blokkade sels bewurkmastere hat as ûnderdiel fan syn gruttere plan om ta [[kânselier]] fan 'e [[Galaktyske Republyk]] beneamd te wurden.

Mei de help en yn it selskip fan [[Padmé Amidala]] ([[Natalie Portman]]), de fjirtjinjierrige [[keninginne]] fan Naboo, en in knoffelige [[Gunganen|Gungaanske]] ferstjitling dy't [[Jar Jar Binks]] ([[Ahmed Best]]) hjit, witte Qui-Gon en Obi-Wan fan Naboo te ûntsnappen. Mei't harren romteskip averij oprûn hat, meitsje se ûnderweis nei de Galaktyske [[haadstêd]] op 'e planeet [[Coruscant]] in tuskenstop op 'e woastynplaneet [[Tatooine]]. Dêr moetsje de beide Jedi in njoggenjierrige [[slavernij|slaaf]] dy't Anakin Skywalker ([[Jake Lloyd]]) hjit. Mei't er derfan oertsjûge is dat er yn Anakin de &quot;Utkarde&quot; út 'e [[profesije]]n fûn hat, nimt Qui-Gon de jonge oan as learling, ek al wurdt him dat ûntret troch oare Jedi-ridders, ûnder wa [[Yoda]] ([[Frank Oz]]).
[[File:Spain_Andalusia_Seville_BW_2015-10-23_15-35-15.jpg|left|thumb|250px|It [[Plaza de España]] yn [[Sevilla]], dat yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]'' fungearre as it sintrale [[plein]] yn Theed, de [[haadstêd]] fan 'e [[planeet]] [[Naboo]].]]

Op Coruscant blykt de Galaktyske [[Senaat]] net folle foar Naboo dwaan te kinnen, en fan gefolgen bepraat senator Palpatine keninginne Padmé om in [[moasje fan wantrouwen]] yn stimming te bringen. De hjoeddeistige kânselier [[Finis Valorum]] ([[Terence Stamp]]) wurdt dêrtroch út syn funksje ûntheft en Palpatine wit eltsenien sa te bespyljen dat er sels it kânselierskip oernimme kin. Padmé Amidala keart mei Qui-Gon, Obi-Wan en Jar Jar werom nei Naboo, dêr't se mei de help fan Jar Jar in bûnsgenoatskip mei de Gunganen wit te sluten, de oare [[yntelligint]]e soarte op 'e planeet. Wylst de Gunganen it [[leger (lânmacht)|leger]] fan [[androïde]]n fan 'e Hannelsfederaasje befjochtsje yn in iepen [[fjildslach]], bine de Nabooaanske [[piloat]]en en Anakin de striid oan tsjin 'e blokkade fan 'e planeet. Qui-Gon en Obi-Wan treffe op Naboo [[Darth Maul]] ([[Ray Park]]), de learling fan Darth Sidious. As dy Qui-Gon deadlik wit te ferwûnjen ear't er ferslein wurdt, nimt Obi-Wan de taak oer om Anakin op te lieden ta Jedi-ridder.

''Star Wars: Episode I – The Phantom Menace'' waard regissearre troch [[George Lucas]] nei in senario fan himsels. De film gie op [[16&amp;nbsp;maaie]] [[1999]] yn premiêre, en brocht $1.027&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $115&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace'' de meast opbringende film fan [[1999]] en (doedestiden) de op ien nei meast opbringende film aller tiden (nei ''[[Titanic (film út 1997)|Titanic]]''). De film waard nominearre foar 3 [[Oscar]]s, 2 [[BAFTA's]] en in [[Grammy]] en wûn 2 [[Saturn Award]]s.

=====''Star Wars: Episode II – Attack of the Clones''=====
[[File:Sw-ep2-logo.png|right|thumb|250px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode II – Attack of the Clones}}
''Star Wars: Episode II – Attack of the Clones'' spilet tsien jier nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace|The Phantom Menace]]''. Op it libben Padmé Amidala (Natalie Portman), dy't nei de ein fan har termyn as keninginne no de senator foar Naboo is, wurdt in [[moardoanslach|oanslach]] útfierd, dy't lykwols mislearret. Jedi-ridder Obi-Wan Kenobi (Ewan McGregor) en syn learling Anakin Skywalker ([[Hayden Christensen]]) krije opdracht om har te beskermjen. Wylst Obi-Wan de [[slûpmoardner]] opspoart, [[ûnderdûken|dûkt Padmé ûnder]]. Sy en Anakin, dy't as har [[liifwacht]] fungearret, reitsje [[fereale]] opinoar en begjinne in geheime [[relaasje (ynterpersoanlike bân)|relaasje]].

Underwilens behelje de [[yntriizje]]s fan kânselier Palpatine (Ian McDiarmid), dy't bedoeld binne om himsels ta [[autokrasy|allinnehearsker]] te meitsjen, it stjerrestelsel yn 'e [[Kloane-oarloggen]] tusken in Republikeinsk leger fan [[klonen|kloande]] [[soldaten]] oanfierd troch de Jedi, en de [[androïde]]striidkrêften fan 'e [[Konfederaasje fan Unôfhinklike Stelsels]], ûnder lieding fan [[greve]] Dooku ([[Christopher Lee]]). Dy lêste is temûk ek de nije learling fan Sith-master Darth Sidious, it [[alter ego]] fan kânselier Palpatine. Dooku docht him foar as de lieder fan in stikmannich [[planetestelsel]]s dy't har fan 'e Galaktyske Republyk [[sesesje|ôfskiede]] wolle en feroarsaket sa in krisis dy't Palpatine de kâns jout om himsels macht ta te eigenjen dy't er inkeld yn in [[needtastân]] bemachtigje kin.
[[File:Natalie Portman Cannes 2015 4.jpg|left|thumb|160px|[[Natalie Portman]] spile yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] de rol fan [[Padmé Amidala]].]]

As Obi-Wan op 'e planeet Geonosis troch Dooku finzen nommen wurdt, sette Anakin en Padmé dêrhinne om him te rêden. Ynstee wurde se sels ek finzen nommen. Dooku leit it trio de [[deastraf]] op, dy't útfierd wurde sil troch in gefjocht mei [[publyk]] tsjin ferskuorrende [[fauna|wylde bisten]] yn in [[arena]]. Se wurde rêden troch in [[bataljon]] kloansoldaten, oanfierd troch Yoda (Frank Oz), [[Mace Windu]] ([[Samuel L. Jackson]]) en oare masters fan 'e [[Hege Jedi Ried]]. Yn it gefjocht ferwûnet Dooku Obi-Wan en slacht Anakin de [[rjochterhân]] ôf, mar Yoda komt tuskenbeiden en ferdigenet de oare Jedi. Dooku kin him net oer, dat hy pykt út nei Coruscant, dêr't er de blaudrukken fan in superwapen (de [[Deadsstjer]]) by Palpatine ôfleverje moat. De Hege Jedi Ried, dy't noch altyd net foar it ferstân hat dat Palpatine en Darth Sidious ien en deselde persoan binne, is ûntrêstge troch Dooku syn bewearing dat Darth Sidious de Galaktyske Senaat behearsket.

''Star Wars: Episode II – Attack of the Clones'' waard regissearre troch George Lucas nei in senario fan himsels en [[Jonathan Hales]]. De film gie op [[16&amp;nbsp;maaie]] [[2002]] yn premiêre, en brocht $653,8&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $115&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie de film de op twa nei meast opbringende film fan [[2002]] yn [[Noard-Amearika]] (nei ''[[Spider-Man (film út 2002)|Spider-Man]]'' en ''[[The Lord of the Rings: The Two Towers]]'') en de op trije nei meast opbringende film fan dat jier wrâldwiid (nei ''The Lord of the Rings: The Two Towers'', ''[[Harry Potter and the Chamber of Secrets (film)|Harry Potter and the Chamber of Secrets]]'' en ''Spider-Man''). ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones'' waard nominearre foar ien [[Oscar]].

=====''Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith''=====
[[File:Revengeofthesith-logo.svg|right|thumb|250px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith}}
''Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith'' spilet trije jier nei it begjin fan 'e [[Kloane-oarloggen]]. Anakin Skywalker (Hayden Christensen) rekket sa njonkelytsen [[desyllúzje|desyllúzjonearre]] mei it tuike-tuikebelied fan 'e Hege Jedi Ried. Dêropta begjint er [[fizioen]]en te krijen fan Padmé (Natalie Portman) dy't [[ferstjerren|ferstjert]] yn it [[befalling|kreambêd]]. Palpatine (Ian McDiarmid), dy't himsels foardocht as in freon, hat it [[fertrouwen]] fan Anakin witten te winnen. No iepenbieret er him einlings as Darth Sidious en makket er Anakin wiis dat de tsjustere kant fan [[de Krêft]] him it fermogen jaan kin en hâldt Padmé yn libben. [[Wanhope|Wanhopich]] om Padmé te rêden ûnderwerpt Anakin him oan Palpatine. Hy wurdt syn Sith-learling en nimt de namme Darth Vader oan.

Palpatine is no ree om iepentlik de macht te gripen, dat hy makket him oan 'e Jedi bekend as Darth Sidious en jout opdracht om [[Grutte Suvering fan de Jedi|alle Jedi út te rûgjen]]. Tagelyk ferklearret er de Galaktyske Republyk foar beëinige en ropt it [[Galaktysk Keizerryk]] út, mei himsels as [[keizer]]. De kloansoldaten krije befel om oeral yn it stjerrestelsel harren Jedi-[[ofsier]]en om te bringen. Op Coruscant wurdt de sit fan 'e Hege Jedi Ried oanfallen. Anakin reizget nei de planeet Mustafar om dêre de lieders fan 'e Konfederaasje fan Unôfhinklike Stelsels (dy't Palpatine no fierder net mear brûke kin), út te moardzjen. Obi-Wan Kenobi (Ewan McGregor) moetet him dêre, en de beide mannen fjochtsje in duël út, dat einiget as Obi-Wan syn eardere learling foar [[dea]] efterlit. 
[[File:Hayden-cfda2010-0004(1) (cropped).jpg|left|thumb|160px|[[Hayden Christensen]] spile yn 'e beide lêste films fan 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] de rol fan [[Anakin Skywalker]].]]

Underwilens ûntflechtet Yoda (Frank Oz) Coruscant mei senator [[Bail Organa]] fan Alderaan, nei't er Darth Sidious befochten hat oant net ien fan beiden winne koe. Letter jouwe Obi-Wan en Padmé harren by har, wêrnei't Padmé [[befalling|it libben skinkt]] oan in [[twilling]], in [[jonkje]] en in [[famke]], dy't se Luke en Leia neamt. Se ferstjert koarte tiid letter, mei't se de wil om te libjen ferlern hat troch it [[ferrie]] fan Anakin. Neitiid helje Obi-Wan en Yoda de twillingen foar har eigen feilichheid útinoar om se apart te ferskûljen. Yn Coruscant docht bliken dat Darth Vader dochs net alhiel dea is, al skeelt it net folle. Palpatine lit him omfoarmje ta in [[cyborg]] om him yn libben te hâlden en fertelt him dat er Padmé sels ombrocht hat yn in fleach fan [[razernij]].

''Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith'' waard regissearre troch George Lucas nei in senario fan himsels. De film gie op [[19&amp;nbsp;maaie]] [[2005]] yn premiêre, en brocht $868,4&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $113&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith'' wrâldwiid de op ien nei meast opbringende film fan [[2005]] (nei ''[[Harry Potter and the Goblet of Fire (film)|Harry Potter and the Goblet of Fire]]'') en yn [[Noard-Amearika]] de meast opbringende film fan dat jier. Hoewol't ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith'' troch de [[filmkritisy]] better ûntfongen waard as de foargeande beide dielen fan 'e prequeltrilogy, waard de film mar nominearre foar ien [[Oscar]]. Fierders waard er nominearre foar 10 [[Saturn Award]]s en wûn er dêrfan de priis foar bêste science fiction-film. 
[[File:Star Wars- The Last Jedi Japan Premiere Red Carpet- Adam Driver (27163437599) (cropped).jpg|right|thumb|140px|[[Adam Driver]] spile [[Kylo Ren]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

====''Star Wars''-ferfolchtrilogy====
Al yn [[1978]] fertelde ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] yn in [[fraachpetear]] mei it [[tydskrift]] ''[[Time (tydskrift)|Time]]'' dat er plannen hie foar in [[trilogy]] fan trilogyen, oftewol njoggen ûnderskate films. It wurk dat mank gie mei it meitsjen fan in filmtrilogy fan dit kaliber foel Lucas lykwols raar ôf. Sadwaande besleat er yn [[1981]] om inkeld de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] te ôf te meitsjen en dêrnei ôf te sjen fan fierdere films. [[Technology]]ske foarútgong helle him mids [[1990-er jierren]] oer om dochs nochris in filmtrilogy te meitsjen, dy't de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]] waard. Op 'e nij foel it wurk him ôf, en fan it stuit ôf dat er oan 'e prequeltrilogy begûn te wurkjen, hold Lucas in skoft út dat ''Star Wars'' altyd al in seisdielige searje wurde moatten hie, en dat der gjin sprake wêze koe fan mear as seis films.

Mei't dat rjocht yngie tsjin syn eardere útspraken, bleau der spekulaasje bestean oer in trêde trilogy. Om't dy de trije dielen fan 'e [[filmsearje]] omfetsje soe dy't yn 'e ynterne [[gronology]] fan it ferhaal op 'e oarspronklike ''Star Wars''-trilogy folgje, kaam de trêde trilogy bekend te stean as de ''Star Wars''-ferfolchtrilogy, of de ''Star Wars''-sequeltrilogy, mei't ''sequel'' it [[Ingelsk]]e wurd foar &quot;[[ferfolch]]&quot; is. Yn [[jannewaris]] [[2012]] makke Lucas bekend dat er definityf gjin fierdere ''Star Wars''-films meitsje soe. Yn [[oktober]] fan dat jier waard syn [[filmstudio]] [[Lucasfilm]] lykwols oernommen troch [[The Walt Disney Company]], mei it doel fan om 'e trilogy fan trilogyen ôf te meitsjen. Fuort nei de oername waard foar [[2015]] de sânde film fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'' oankundige. Dat wie ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'', en yn [[2017]] en [[2019]] folgen ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]''.
[[File:Oscar_Isaac_by_Gage_Skidmore.jpg|left|thumb|140px|[[Oscar Isaac]] spile [[Poe Dameron]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

By de ferkeap fan Lucasfilm droech Lucas syn kladferzjes fan 'e [[senario's]] foar de films fan 'e ferfolchtrilogy oer oan [[filmprodusint]]e [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]], dy't foar Disney de nije [[algemien direktrise]] fan Lucasfilm waard. Hja wie letter ek as [[útfierend produsinte]] belutsen by de produksje fan 'e ferfolchtrilogy, mar de kladskripten fan Lucas waarden troch Disney oan kant lein yn it foardiel fan oare ferhaallinen. Tagelyk waard dêrmei ek it ''Star Wars'' Expanded Universe ôftanke, dat in útwreide ferzje fan it ''Star Wars''-universum wie, sa't dat fêstlein wie yn oare media, lykas [[roman]]s en [[fideospultsje]]s. In grut diel fan wat oan [[2012]] ta diel útmakke fan 'e offisjele ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]] waard nammentlik [[retcon]]d doe't  de films fan 'e ferfolchtrilogy it ferhaal in hiel oare kant útgean lieten. As reden dêrfoar joech Disney op dat men de filmmakkers &quot;maksimale kreätive frijheid&quot; jaan woe en &quot;in elemint fan ferrassing en ûntdekking foar it publyk bewarje&quot; woe. 

De ferfolchtrilogy spilet tritich jier nei de oerwinning fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] op it [[Galaktysk Keizerryk]], sa't dy werjûn waard yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. It ferhaal fan 'e films folget it [[wees]]famke [[Rey (Star Wars)|Rey]], dy't 'sterk yn [[de Krêft]]' is. Yn har omgean mei har [[talint|jefte]] wurdt se begelaat troch [[Luke Skywalker]], dy't de lêste [[Jedi]] is. Mei de eardere [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroeper]] [[Finn (Star Wars)|Finn]] en romtepiloat [[Poe Dameron]] jout se har by it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]]. Dat befjochtet ûnder lieding fan [[Han Solo]] en [[Leia Organa]] de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], in organisaasje dy't opstien is út 'e wrakstikken fan it Galaktysk Keizerryk om in ein te meitsjen oan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]]. [[Kylo Ren]], de soan fan Han en Leia, is ien fan 'e lieders fan 'e Earste Oarder.

=====''Star Wars: Episode VII – The Force Awakens''=====
[[File:Star_Wars_-_The_Force_Awakens_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode VII – The Force Awakens}}
Yn ''Star Wars: Episode VII – The Force Awakens'' is it likernôch tritich jier nei de ferneatiging fan 'e twadde [[Deadsstjer]] en de [[dea]] fan [[keizer]] [[Palpatine]] yn 'e Slach by Endor. Dat barren hat it [[Galaktysk Keizerryk]] ûnder fuotten helle, en yn it stee dêrfan hawwe de eardere [[rebel]]len in [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]] oprjochte. De restanten fan it Keizerryk binne ûnderwilens gearklofte ta de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], dy't de Nije Republyk besiket te ferdylgjen om fannijs it Keizerryk te fêstigjen. Dat stribjen kantet it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] him tsjin oan, in organisaasje dy't oanfierd wurdt troch [[Han Solo]] ([[Harrison Ford]]) en syn [[oarehelte|frou]] [[Leia Organa]] ([[Carrie Fisher]]). Sadwaande is der op 'e nij [[boargeroarloch]] yn it Stjerrestelsel.

As [[Luke Skywalker]] ([[Mark Hamill]]), de lêste [[Jedi|Jedi-ridder]] en de [[broer]] fan Leia Organa, [[fermist]] rekket, ûntdekt [[Poe Dameron]] ([[Oscar Isaac]]), in [[piloat]] fan it Ferset, op 'e planeet Jakku in [[lânkaart|kaart]] mei de lokaasje fan Skywalker. Hy wurdt lykwols [[finzen]] nommen troch [[Kylo Ren]] ([[Adam Driver]]), in ofsier fan 'e Earste Oarder dy't de [[soan]] is fan Han Solo en Leia Organa. De [[androïde]] fan Poe, [[BB-8]] ([[Dave Chapman (akteur)|Dave Chapman]] en [[Brian Herring]]), wit lykwols te ûntsnappen mei de kaart en moetet neitiid in rommelsykster dy't [[Rey (Star Wars)|Rey]] ([[Daisy Ridley]]) hjit. Yn 'e mande mei de eardere [[stoarmtroeper (Star Wars)|Keizerlike stoarmtroeper]] [[Finn (Star Wars)|Finn]] ([[John Boyega]]) en Han Solo en syn [[Wookiee]]-piloat [[Chewbacca]] ([[Peter Mayhew]]) sette Rey en BB-8 ôf om 'e kaart oan it Ferset oer te dragen.
[[File:Daisy_Ridley_by_Gage_Skidmore.jpg|left|thumb|140px|[[Daisy Ridley]] spile [[Rey (Star Wars)|Rey]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

''Star Wars: Episode VII – The Force Awakens'' waard regissearre troch [[J.J. Abrams]] nei in senario fan himsels, [[Lawrence Kasdan]] en [[Michael Arndt]]. De film gie op [[14&amp;nbsp;desimber]] [[2015]] yn premiêre, en brocht $2.068&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $258,6&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens'' de meast opbringende film fan [[2015]], de meast opbringende film aller tiden yn [[Noard-Amearika]] en de op twa nei meast opbringende film aller tiden wrâldwiid (nei ''[[Avatar (film út 2009)|Avatar]]'' en ''[[Titanic (film út 1997)|Titanic]]''). De film waard nominearre foar 5 [[Oscar]]s, mar wûn net ien. Foar de [[Golden Globe]]s koe de film net meitingje om't er pas útkaam nei't de nominaasjes fan dy prizen al bekendmakke wiene. ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' wûn twa [[BAFTA's]] (fan 4 nominaasjes) en 8 [[Saturn Award]]s (fan 13 nominaasjes).

=====''Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi''=====
[[File:Star_Wars_-_The_Last_Jedi_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi}}
Yn ''Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi'' fynt Rey (Daisy Ridley) Luke Skywalker (Mark Hamill) yn frijwillige [[ballingskip]] werom. Se besiket him te bepraten en lear har om te gean mei [[de Krêft]]. Tagelyk siket se ek nei antwurden oer har eigen [[ferline]] en it konflikt tusken Luke en syn [[omkesizzer]] Ben Solo, dy't himsels no Kylo Ren (Adam Driver) neamt. Sûnder dat Luke it wit, begjint Rey de Krêft te brûken om mei Kylo te [[kommunisearjen]]. Underwilens jout Leia (Carrie Fisher) lieding oan it Ferset, dat ferfolge wurdt troch de Earste Oarder fan [[Snoke (Star Wars)|opperste lieder Snoke]]. Rey ferlit Luke om te besykjen en helje Kylo oer nei de ljochte kant fan 'e Krêft. Se hat har it idee yn 'e holle helle dat se op dy wize net inkeld him rêde kin, mar ek [[frede]] bringe kin yn it stjerrestelsel. As Kylo Snoke út 'e wei rommet, moat Rey lykwols kieze tusken de hearskippij oer it Stjerrestelsel as syn [[oarehelte]] en it helpen fan it Ferset dat yn 'e benearing rekke is en útrûge driget te wurden. 
[[File:John_Boyega_by_Gage_Skidmore.jpg|left|thumb|120px|[[John Boyega]] spile [[Finn (Star Wars)|Finn]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

''Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi'' waard regissearre troch [[Rian Johnson]] nei in senario fan himsels. De film gie op [[9&amp;nbsp;desimber]] [[2017]] yn premiêre, en brocht $1.333,3&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $200 oant 317&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi'' de meast opbringende film fan [[2017]] en de op acht nei meast opbringende film aller tiden. De film waard nominearre foar 4 [[Oscar]]s (mar wûn net ien). ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi'' waard ek nominearre foar 2 [[BAFTA's]] (net ien wûn) en 13 [[Saturn Award]]s (3 wûn).

=====''Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker''=====
[[File:Star_Wars_-_The_Rise_of_Skywalker_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker}}
Yn ''Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker'', dat in jier nei de foarfallen yn 'e [[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi|foargeande film]] spilet, komt de hiele ''[[Skywalker Saga]]'' úteinlik ta in [[klimaks (narratology)|klimaktysk]] treffen tusken de krêften fan [[goed en kwea]], fertsjintwurdige troch it Ferset en de Earste Oarder en troch de Jedi en de [[Sith]]. It docht bliken dat keizer [[Palpatine]] ([[Ian McDiarmid]]) wer opstien is út 'e dea en temûk al in skoft de Earste Oarder bestjoert fan 'e Sith-planeet Exegol ôf. Hy jout Kylo Ren (Adam Driver) befel om Rey (Daisy Ridley) te finen en te deadzjen, dy't de [[pakesizzer]] fan Palpatine blykt te wêzen. De keizer hat yn it ferhoalene in nije [[float]] stjerreslachskippen boud om it Stjerrestelsel mei werom te feroverjen. Rey en it Ferset krije lucht fan 'e weromkear fan Palpatine en sette útein mei in syktocht om him op te spoaren. Lang om let fine se Exegol, dêr't Rey de konfrontaasje mei har [[pake]] oangiet, wylst it Ferset de float fan Palpatine oanfalt.

''Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker'' waard regissearre troch J.J. Abrams nei in senario fan himsels en [[Chris Terrio]]. De film gie op [[16&amp;nbsp;desimber]] [[2019]] yn premiêre, en brocht $1.074,1&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $275&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie it de op seis nei meast opbringende film fan [[2019]] en teffens ien fan 'e djoerste films ea makke. ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker'' waard nominearre foar 3 [[Oscar]]s (mar wûn net ien). De film waard ek nominearre foar 3 [[BAFTA's]], ien [[Grammy Award]], in [[Hugo Award]] en 12 [[Saturn Award]]s (dêr't er 5 fan wûn).

===Op harsels steande films===
Njonken de njoggen films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'', dy't in trochrinnend ferhaal fertelle, omfiemet de filmsearje fan ''Star Wars'' ek noch ferskate op harsels steande films. Anno [[2022]] giet it dêrby om twa [[live-action]]films en ien [[lange film|lange]] [[tekenfilm]], mei noch ferskate oar live-actionfilms yn [[preproduksje]].
[[File:Felicity_Jones_DEC_2016.jpg|left|thumb|160px|[[Felicity Jones]] spile [[Jyn Erso]] yn ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]''.]]

====Op harsels steande live-actionfilms====
[[Filmstudio]] [[Lucasfilm]] en de [[algemien direktrise]] dêrfan, [[filmprodusint]]e [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]], hawwe sein dat de op harsels steande [[live-action]]films fan 'e ''Star Wars''-rige oantsjut wurde sille as de &quot;Antologysearje&quot;, fan it [[Ingelsk]]e wurd ''anthology'', dat &quot;[[blomlêzing]]&quot; betsjut. Dy beneaming is lykwols net yn 'e [[titel (opskrift)|titels]] fan 'e films brûkt wurden. Ynstee krije se as [[ûndertitel]] de oantsjutting ''A Star Wars Story'' (&quot;In ''Star Wars''-ferhaal&quot;) mei. 

[[Jay Rasulo]], de [[finansjeel direkteur]] fan [[The Walt Disney Company|Disney]], omskreau de Antologysearje as in rige [[oarsprongsferhaal|oarsprongsferhalen]], wêrby't ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]'' it ferhaal fertelt fan 'e [[rebel]]len dy't de [[blaudruk]]ken fan 'e [[Deadsstjer]] [[dieverij|stelle]] (lykas neamd yn ''[[Star Wars: Episode IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''), wylst ''[[Sole: A Star Wars Story|Solo]]'' yngiet op 'e eftergrûn fan [[protagonist]] [[Han Solo]]. De [[tillefyzjesearje]] ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]'' hie oarspronklik de trêde film út 'e Antologysearje wurde moatten, mar omreden fan 'e [[teloarstellend]]e resultaten fan ''Solo'' yn 'e [[bioskopen]] waard derfoar keazen om der ynstee in [[minysearje]] fan te meitsjen. Nettsjinsteande dat wurde der mear films yn 'e Antologysearje ferwachte nei it hiaat dat datoangeande folge op it útbringen fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]''.

=====''Rogue One: A Star Wars Story''=====
[[File:Star_Wars_Rogue_One_Logo.svg|right|thumb|280px|It logo fan ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]''.]]
{{Apart|Rogue One: A Star Wars Story}}
Yn ''Rogue One: A Star Wars Story'', dat in wike foarôfgeande oan 'e foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' spilet, wurde [[Jyn Erso]] ([[Felicity Jones]]) en [[Cassian Andor]] ([[Diego Luna]]) der troch it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] op útstjoerd om Jyn har heit Galen Erso ([[Mads Mikkelsen]]) te finen. Dyselde is in [[wittenskipper]] dy't ûnder twang foar it [[Galaktysk Keizerryk]] oan 'e bou fan 'e [[Deadsstjer]] wurket. Jyn mient dat se har heit rêde sille, mar Andor hat yn it geheim befel krigen om Galen Erso te fermoardzjen. Uteinlik witte Jyn, Andor en harren meistanners de [[blaudruk]]ken foar de Deadsstjer yn 'e hannen te krijen, en oan 'e lieding fan it Rebelleferbûn troch te spyljen. De film lit ek de earste effektive oerwinning fan it Rebelleferbûn op 'e Keizerlike Striidkrêften sjen, dêr't gewach fan makke waard yn 'e iepeningstekst fan ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope''.
[[File:Diego Luna - Lucca Comics &amp; Games 2018 01.jpg|left|thumb|170px|[[Diego Luna]] spile [[Cassian Andor]] yn ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]''.]]

''Rogue One: A Star Wars Story'' waard regissearre troch [[Gareth Edwards (regisseur)|Gareth Edwards]] nei in senario fan [[Chris Weitz]] en [[Tony Gilroy]]. De film gie op [[10&amp;nbsp;desimber]] [[2016]] yn premiêre, en brocht $1.056,0&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $220&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Rogue One'' de op ien nei meast opbringende film fan [[2016]] (nei ''[[Captain America: Civil War]]'') en de op 19 nei meast opbringende film aller tiden, mar ek ien fan 'e djoerste films dy't ea makke wie. ''Rogue One'' waard nominearre foar û.m. 2 [[Oscar]]s, 2 [[BAFTA's]] en in [[Hugo Award]], en wûn 3 [[Saturn Award]]s (fan 11 nominaasjes). De [[tillefyzjesearje]] ''[[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]'' is in [[spin-off]] fan ''Rogue One''.

=====''Solo: A Star Wars Story''=====
[[File:Solo-a-star-wars-story-tall-A_(cropped).png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Solo: A Star Wars Story]]''.]]
{{Apart|Solo: A Star Wars Story}}
''Solo: A Star Wars Story'' spilet tsien jier foarôfgeande oan 'e foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. De jonge [[Han Solo]] ([[Alden Ehrenreich]]), in [[ynfanterist]] yn 'e [[kriichsmacht]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]], jout him by in [[kriminele]] [[binde]] dy't ûnder lieding stiet fan [[Tobias Beckett]] ([[Woody Harrelson]]). Fia Beckett rekket Han [[freonskip|befreone]] mei in [[Wookiee]] dy't [[Chewbacca]] ([[Joonas Suotamo]]) hjit. Ek komt er yn kontakt mei [[Qi'ra]] ([[Emilia Clarke]]), in freondinne út syn [[bernetiid]], en mei de [[smokkeljen|smokkelder]] [[Lando Calrissian]] ([[Donald Glover]]). Mei-inoar sette se útein mei in riskant plan om ûnraffinearre 'coaxium', in [[fossile brânstof]], te [[dieverij|stellen]] út 'e [[mynbou|minen]] op 'e planeet Kessel.

''Solo: A Star Wars Story'' waard regissearre troch [[Ron Howard]] (en [[Phil Lord]] en [[Christopher Miller (regisseur)|Christopher Miller]], dy't nei fjouwer en in heale moanne fan [[opnamen (film)|opnamen]] [[ûntslein]] waarden), nei in senario fan [[Jonathan Kasdan]] en [[Lawrence Kasdan]]. De film gie op [[20&amp;nbsp;maaie]] [[2018]] yn premiêre, en brocht $393,2&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $275&amp;nbsp;miljoen. Om't ''Solo'' ien fan 'e djoerste films aller tiden wie, draaide de produksje by it meirekkenjen fan 'e [[marketing]]kosten eins in oansjenlik [[ferlies (ûndernimming)|ferlies]]. De film waard nominearre foar in [[Oscar]], in [[Grammy Award]] en in [[Saturn Award]], mar wûn gjin wichtige prizen.
[[File:Solo A Star Wars Story Japan Premiere Red Carpet Alden Ehrenreich (41008143870).jpg|left|thumb|140px|[[Alden Ehrenreich]] spile [[Han Solo]] yn ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]''.]]

=====''Rogue Squadron: A Star Wars Story''=====
''Rogue Squadron: A Star Wars Story'' is in oankommende ''Star Wars''-film fan 'e Antologysearje, dy't yn [[2020]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] en regisseur [[Patty Jenkins]] oankundige waard. Neffens de offisjele [[webside]] fan ''Star Wars'' sil ''Rogue Squadron'' &quot;in nije [[generaasje]] stjerrejagerpiloaten yntrodusearje by it winnen fan har [[fleanbrevet|brevet]] en it weagjen fan har libbens yn in grinsferlizzende achtbaanrit mei in heech tempo, dy't de filmsearje nei in takomstich tiidrek fan it stjerrestelsel bringe sil.&quot; It is de bedoeling dat ''Rogue Squadron'' op [[22&amp;nbsp;desimber]] [[2023]] yn premiêre gean sil.

=====Oare takomstige, mooglike en skraste live-actionfilms=====
[[Lucasfilm]] hat anno [[2022]] in stikmannich ''Star Wars''-films yn [[preproduksje]], wêrûnder in noch nammeleaze film ûnder [[rezjy]] fan 'e [[Nij-Seelân|Nijseelânske]] filmmakker [[Taika Waititi]] en in fjirde [[filmtrilogy]], mei [[senario's]] skreaun troch [[Rian Johnson]], dy't los stean sil fan 'e ''[[Skywalker Saga]]''. Johnson, dy't earder ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' regissearre, hat ek foar de rezjy tekene fan it earste diel fan 'e nije trilogy. Yn [[septimber]] [[2019]] waard fierdersoan bekendmakke dat [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]] fan [[Lucasfilm]] en [[Kevin Feige]], de [[filmprodusint|produsint]] fan in grut tal [[Marvel Studios|Marvel]]-[[superheldefilm]]s, gearwurkje sille oan in ''Star Wars''-film, en yn [[febrewaris]] [[2020]] waard in film oankundige dy't regisearre wurde sil troch [[J.D. Dillard]].
[[File:Woody_Harrelson_October_2016.jpg|right|thumb|120px|[[Woody Harrelson]] spile [[Tobias Beckett]] yn ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]''.]]

Fierdersoan stiet yn it [[kontrakt]] dat [[Felicity Jones]] tekene doe't se akkoart gie mei it spyljen fan 'e rol fan [[Jyn Erso]] yn ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'', dat se (nettsjinsteande it lot fan har personaazje yn ''Rogue One'') beskikber wêze moat foar noch in ''Star Wars''-film. Krektsa meitsje ek de kontrakten dy't [[Alden Ehrenreich]] en [[Emilia Clarke]] tekenen foar harren rollen yn ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' gewach fan mooglike ferfolchfilms.

Ferskate oare oankundige ''Star Wars''-projekten binne ûnderwilens skrast. Sa waard yn [[2013]] de produksje fan in [[spin-off]]-film oankundige dy't op basis fan in [[senario]] fan [[Simon Kinberg]] makke wurde soe oer de aventoeren fan 'e [[preemjejager]] [[Boba Fett]] yn deselde tiid as de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]]. Tsjin [[oktober]] [[2018]] waard dúdlik dat dy film út produksje helle wie yn it foardiel fan 'e [[tillefyzjesearje]] ''[[The Mandalorian]]'', dy't itselde ûnderwerp behannele mei in oare haadpersoan. In mids [[2014]] oankundige film ûnder [[rezjy]] fan [[Josh Trank]] oer in net bekendmakke ûnderwerp rûn yn [[2015]] op 'e klippen doe't Trank mei [[rûzje]] by it projekt weirekke.
[[File:Frank Oz 2012.jpg|left|thumb|160px|[[Poppespiler]] [[Frank Oz]] fertolke de rol fan [[Yoda]] yn [[Skywalker Saga|alle trije ''Star Wars''-trilogyen]].]]

In film oer [[Obi-Wan Kenobi]], dy't as trêde diel yn 'e [[#Op harsels steande live-actionfilms|Antologysearje]] útbrocht wurde soe, waard nei it [[teloarstellend]]e resultaat fan ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' skrast en ynstee omwurke ta de [[minysearje]] ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]''. Yn [[augustus]] [[2017]] giene der geroften dat der ek films oer [[Jabba de Hutt]] en [[Yoda]] yn [[preproduksje]] wiene, mar dêr waard letter neat mear oer fernommen. 

Yn [[febrewaris]] [[2018]] waard bekendmakke dat [[David Benioff]] en [[D.B. Weiss]], de makkers fan 'e súksesfolle [[fantasytillefyzjesearje]] ''[[Game of Thrones (tillefyzjesearje)|Game of Thrones]]'', in nije ''Star Wars''-filmtrilogy skriuwe en produsearje soene, wêrfan't de dielen yn 'e [[bioskoop]] komme soene yn [[desimber]] fan [[2022]], [[2024]] en [[2026]]. Dat projekt rûn lykwols yn [[oktober]] [[2019]] op 'e non doe't Benioff en Weiss ta de konklúzje kamen dat it wurk net te kombinearjen wie mei harren earder oangiene ferplichtings foar [[Netflix]]. Nettsjinsteande dat sei Kathleen Kennedy, de [[algemien direktrise]] fan Lucasfilm, dat de studio iepen stie foar it ferfetsjen fan it projekt troch Benioff en Weiss wannear't sy har dat oan tiid diene.

====Op harsels steande tekenfilms====
=====''Star Wars: The Clone Wars'' (film)=====
[[File:Star_Wars_The_Clone_Wars.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]''.]]
{{Apart|Star Wars: The Clone Wars (film)}}
''Star Wars: The Clone Wars'' spilet koart nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' en dus oan it begjin fan 'e [[Kloane-oarloggen]] dêr't de [[titel (namme)|titel]] nei ferwiist. De [[Sith]] [[greve Dooku]] ([[Christopher Lee]]) en de [[ferrie]]dlike [[Hutt (Star Wars)|Hutt]] Ziro ([[Corey Burton]]), bringe in plan yn 'e praktyk om 'e ynfloedrike [[gangster]] [[Jabba de Hutt]] ([[Kevin Michael Richardson]]), in [[omkesizzer]] fan Ziro, tsjin 'e [[Galaktyske Republyk]] op te setten troch de [[Jedi]] de skuld op 'e lea te skowen foar de [[ûntfiering]] fan Jabba syn soan. Wylst [[Anakin Skywalker]] ([[Matt Lanter]]) en syn nije learling [[Ahsoka Tano]] ([[Ashley Eckstein]]) besykje om it bern werom by syn heit te bringen, jouwe [[Obi-Wan Kenobi]] ([[James Arnold Taylor]]) en [[Padmé Amidala]] ([[Catherine Taber]]) lieding oan twa selsstannige ûndersiken om út te finen wa't de wiere ferantwurdliken binne.

''Star Wars: The Clone Wars'' waard regissearre troch [[Dave Filoni]] nei in senario fan [[Henry Gilroy]], [[Steven Melching]] en [[Scott Murphy (senarioskriuwer)|Scott Murphy]]. It wie de earste (en anno 2022 noch altyd de iennichste) [[lange film|lange]] [[tekenfilm]] fan 'e ''Star Wars''-franchise. De film gie op [[10&amp;nbsp;augustus]] [[2008]] yn premiêre, en brocht $68,3&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $8,5&amp;nbsp;miljoen. ''Star Wars: The Clone Wars'' fungearre teffens as [[pilotôflevering]] foar de [[tekenfilmsearje]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|Star Wars: The Clone Wars]]'', wêrfan't de útstjoering twa [[moanne (tiid)|moannen]] nei de premiêre fan 'e film op it [[Cartoon Network]] úteinsette.

===Personaazjes yn 'e ''Star Wars''-films===
Yn 'e tabel hjirûnder wurdt in oersjoch jûn fan 'e wichtichste [[personaazje]]s út 'e [[live action]]-films fan 'e ''Star Wars''-franchise en de [[akteur]]s dy't dy rollen spile hawwe.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:82%;&quot;
|-
! Personaazje
! [[Star Wars: Episode IV – A New Hope|Episode&amp;nbsp;IV]]
! [[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back|Episode&amp;nbsp;V]]
! [[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi|Episode&amp;nbsp;VI]]
! [[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace|Episode&amp;nbsp;I]]
! [[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones|Episode&amp;nbsp;II]]
! [[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith|Episode&amp;nbsp;III]]
! [[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens|Episode&amp;nbsp;VII]]
! [[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi|Episode&amp;nbsp;VIII]]
! [[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker|Episode&amp;nbsp;IX]]
! [[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]
! [[Solo: A Star Wars Story|Solo]]
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Luke Skywalker]] || [[Mark Hamill]] || Mark Hamill || Mark Hamill || - || - || - || Mark Hamill || Mark Hamill || Mark Hamill || - || -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Leia Organa|prinsesse Leia]] || [[Carrie Fisher]] || Carrie Fisher || Carrie Fisher || - || - || - || Carrie Fisher || Carrie Fisher || Carrie Fisher&lt;br&gt;[[Billie Lourd]]² || [[Ingvild Deila]]² || -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Han Solo]] || [[Harrison Ford]] || Harrison Ford || Harrison Ford || - || - || - || Harrison Ford || Harrison Ford || Harrison Ford || - || [[Alden Ehrenreich]]
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Obi-Wan Kenobi]] || [[Alec Guinness]] || Alec Guinness || Alec Guinness || [[Ewan McGregor]] || Ewan McGregor || Ewan McGregor || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Darth Vader]]* || [[David Prowse]]¹&lt;br&gt;[[James Earl Jones]]² || David Prowse¹&lt;br&gt;James Earl Jones² || David Prowse¹&lt;br&gt;James Earl Jones² || - || - || - || - || James Earl Jones² || - || [[Spencer Wilding]]¹&lt;br&gt;James Earl Jones²|| -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Chewbacca]] || [[Peter Mayhew]] || Peter Mayhew || Peter Mayhew || - || - || Peter Mayhew || Peter Mayhew en&lt;br&gt;[[Joonas Suotamo]] || Joonas Suotamo || Joonas Suotamo || - || Joonas Suotamo 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[C-3PO]] || [[Anthony Daniels]] || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[R2-D2]] || [[Kenny Baker (Ingelsk akteur)|Kenny Baker]] || Kenny Baker || Kenny Baker || Kenny Baker || Kenny Baker || Kenny Baker || [[Jimmy Vee]] || Jimmy Vee || [[Hassan Taj]]³&lt;br&gt;[[Lee Towersby]]³ || Jimmy Vee || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Lando Calrissian]] || - || [[Billy Dee Williams]] || Billy Dee Williams || - || - || - || - || - || Billy Dee Williams || - || [[Donald Glover]] 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Yoda]] || - || [[Frank Oz]]²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || Frank Oz²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || Frank Oz²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || Frank Oz² || Frank Oz² || - || Frank Oz²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | keizer [[Palpatine]]/&lt;br&gt;[[Darth Sidious]] || - || [[Marjoree Eaton]]¹&lt;br&gt;[[Clive Revill]]² || [[Ian McDiarmid]] || Ian McDiarmid || Ian McDiarmid || Ian McDiarmid || - || - || Ian McDiarmid || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Boba Fett]] || - || [[Jeremy Bulloch]]¹&lt;br&gt;[[Jason Wingreen]]² || Jeremy Bulloch¹ || - || [[Daniel Logan]] || - || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Anakin Skywalker]]* || - || - || [[Sebastian Shaw (akteur)|Sebastian Shaw]] || [[Jake Lloyd]] || [[Hayden Christensen]] || Hayden Christensen || - || - || Hayden Christensen || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jabba de Hutt]] || - || - || [[Larry Ward (akteur)|Larry Ward]]² || [[Scott Schumann]]² || - || - || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Padmé Amidala]] ||- || - || - || [[Natalie Portman]] || Natalie Portman || Natalie Portman || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jar Jar Binks]] || - || - || - || [[Ahmed Best]] || Ahmed Best || Ahmed Best || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Qui-Gon Jinn]] || - || - || - || [[Liam Neeson]] || Liam Neeson || - || - || - || Liam Neeson || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Mace Windu]] || - || - || - || [[Samuel L. Jackson]] || Samuel L. Jackson || Samuel L. Jackson || - || - || Samuel L. Jackson || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Darth Maul]] || - || - || - || [[Ray Park]]¹&lt;br&gt;[[Peter Serafinowicz]]² || - || - || - || - || - || - || Ray Park¹&lt;br&gt;[[Sam Witwer]]² 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[greve Dooku]] || - || - || - || - || [[Christopher Lee]] || Christopher Lee || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jango Fett]] || - || - || - || - || [[Temuera Morrison]] || - || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Rey (Star Wars)|Rey]] || - || - || - || - || - || - || [[Daisy Ridley]] || Daisy Ridley || Daisy Ridley || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Finn (Star Wars)|Finn]] || - || - || - || - || - || - || [[John Boyega]] || John Boyega || John Boyega || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Kylo Ren]] || - || - || - || - || - || - || [[Adam Driver]] || Adam Driver || Adam Driver || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Poe Dameron]] || - || - || - || - || - || - || [[Oscar Isaac]] || Oscar Isaac || Oscar Isaac || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[BB-8]] || - || - || - || - || - || - || [[Dave Chapman (akteur)|Dave Chapman]]³&lt;br&gt;[[Brian Herring]]³&lt;br&gt;[[Ben Schwartz]]²&lt;br&gt;[[Bill Hader]]² || Dave Chapman³&lt;br&gt;Brian Herring³&lt;br&gt;Ben Schwartz²&lt;br&gt;Bill Hader² || Dave Chapman³&lt;br&gt;Brian Herring³&lt;br&gt;Ben Schwartz²&lt;br&gt;Bill Hader² || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Maz Kanata]] || - || - || - || - || - || - || [[Lupita Nyong'o]] || Lupita Nyong'o || Lupita Nyong'o || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Snoke (Star Wars)|opperste lieder Snoke]] || - || - || - || - || - || - || [[Andy Serkis]] || Andy Serkis || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Hux (Star Wars)|generaal Hux]] || - || - || - || - || - || - || [[Domhnall Gleeson]] || Domhnall Gleeson || Domhnall Gleeson || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Rose Tico]] || - || - || - || - || - || - || - || [[Kelly Marie Tran]] || Kelly Marie Tran || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Phasma (Star Wars)|kaptein Phasma]] || - || - || - || - || - || - || [[Gwendoline Christie]] || Gwendoline Christie || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[fise-admiraal Holdo]] || - || - || - || - || - || - || - || [[Laura Dern]] || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jyn Erso]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Felicity Jones]] || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Cassian Andor]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Diego Luna]] || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Tobias Beckett]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Woody Harrelson]] 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Qi'ra]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Emilia Clarke]] 
|-
|}
&lt;small&gt;&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;) Darth Vader en Anakin Skywalker binne deselde persoan, mar wurde spile troch ferskillende akteurs&lt;br&gt;¹) [[minsklik lichem|lichaamlik]] foarkommen&lt;br&gt;²) dialooch [[stimakteur|ynsprutsen]]&lt;br&gt;³) [[poppespul]]&lt;/small&gt;&lt;br&gt;&lt;br&gt;

===Opbringsten fan 'e ''Star Wars''-filmsearje===
&lt;small&gt;boarne: de sifers yn [[:en:List of Star Wars films#Box office performance|dizze tabel]] op 'e [[Ingelske Wikipedy]]. (Trochdat de films gauris op 'e nij yn 'e bioskoop brocht wurde, kinne de opbringstbedraggen ferskille mei sifers út oare boarnen as lettere opbringsten net of just al meirekkene wurde.)&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; width=60%
! rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; | film
! rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; | jier
! colspan=&quot;3&quot; align=&quot;center&quot; | [[opbringst (jild)|opbringst]] yn 'e [[bioskoop]] yn [[Amerikaanske dollar]]s
|-
! align=&quot;center&quot; | [[Noard-Amearika]]
! align=&quot;center&quot; | rest fan 'e wrâld
! align=&quot;center&quot; | totaal
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy'']]'''
|-
| ''[[Star Wars: Episode IV – A New Hope]]''
| align=&quot;center&quot;| 1977
| align=&quot;right&quot; | 460.998.507 
| align=&quot;right&quot; | 195.751.992
| align=&quot;right&quot; | 656.750.499
|-
| ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''
| align=&quot;center&quot;| 1980
| align=&quot;right&quot; | 292.753.960
| align=&quot;right&quot; | 190.685.234
| align=&quot;right&quot; | 483.439.194
|-
| ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi]]''
| align=&quot;center&quot;| 1983
| align=&quot;right&quot; | 309.306.177
| align=&quot;right&quot; | 122.009.457
| align=&quot;right&quot; | 431.315.634
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal ''Star Wars''-trilogy
| align=&quot;right&quot; | 1.063.058.644
| align=&quot;right&quot; | 508.446.683
| align=&quot;right&quot; | 1.571.505.327
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy'']]'''
|-
| ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace]]''
| align=&quot;center&quot;| 1999
| align=&quot;right&quot; | 474.544.677
| align=&quot;right&quot; | 552.538.030
| align=&quot;right&quot; | 1.027.082.707
|-
| ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''
| align=&quot;center&quot;| 2002
| align=&quot;right&quot; | 310.676.740
| align=&quot;right&quot; | 343.103.230
| align=&quot;right&quot; | 653.779.970
|-
| ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
| align=&quot;center&quot;| 2005
| align=&quot;right&quot; | 380.270.577
| align=&quot;right&quot; | 488.119.983
| align=&quot;right&quot; | 868.390.560
|-
| colspan=&quot;2&quot; |totaal ''Star Wars''-prequeltrilogy
| align=&quot;right&quot; | 1.165.491.994
| align=&quot;right&quot; | 1.383.761.243
| align=&quot;right&quot; | 2.549.253.237
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy'']]'''
|-
| ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens]]''
| align=&quot;center&quot;| 2015
| align=&quot;right&quot; | 936.662.225
| align=&quot;right&quot; | 1.132.859.475
| align=&quot;right&quot; | 2.069.521.700
|-
| ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi]]''
| align=&quot;center&quot;| 2017
| align=&quot;right&quot; | 620.181.382
| align=&quot;right&quot; | 712.517.448
| align=&quot;right&quot; | 1.332.698.830
|-
| ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]''
| align=&quot;center&quot;| 2019
| align=&quot;right&quot; | 515.202.542
| align=&quot;right&quot; | 558.946.737
| align=&quot;right&quot; | 1.074.149.279
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal ''Star Wars''-ferfolchtrilogy
| align=&quot;right&quot; | 2.072.046.149
| align=&quot;right&quot; | 2.404.323.660
| align=&quot;right&quot; | 4.476.369.809
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal ''Skylwalker Saga''
| align=&quot;right&quot; | 4.300.596.787
| align=&quot;right&quot; | 4.296.531.586
| align=&quot;right&quot; | 8.597.128.373
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[spin-off]]-films'''
|-
| ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]''
| align=&quot;center&quot;| 2008
| align=&quot;right&quot; | 35.161.554
| align=&quot;right&quot; | 33.121.290
| align=&quot;right&quot; | 68.282.844
|-
| ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]''
| align=&quot;center&quot;| 2016
| align=&quot;right&quot; | 532.177.324
| align=&quot;right&quot; | 523.880.396
| align=&quot;right&quot; | 1.056.057.720
|-
| ''[[Solo: A Star Wars Story]]''
| align=&quot;center&quot;| 2018
| align=&quot;right&quot; | 213.767.512
| align=&quot;right&quot; | 179.157.295
| align=&quot;right&quot; | 392.924.807
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal folsleine ''Star Wars''-filmsearje
| align=&quot;right&quot; | 5.081.703.177
| align=&quot;right&quot; | 5.032.690.567
| align=&quot;right&quot; | 10.113.931.249
|}

==Tillefyzje==
===Tillefyzjespecial===
====''Star Wars Holiday Special''====
[[File:Star_Wars_Holiday_Special_title.png|right|thumb|200px|It logo fan 'e ''[[Star Wars Holiday Special]]''.]]
{{Apart|Star Wars Holiday Special}}
De ''Star Wars Holiday Special'' folget yn 'e [[gronology]] fan ''Star Wars'' direkt op ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. It is in bûnt gehiel fan nije opnamen, [[argyf]]bylden út ''A&amp;nbsp;New Hope'', deryn bemongen [[sketch]]es mei bekende Amerikanen, [[musical]]nûmers en in [[tekenfilm|animearre]] segmint, dat min ofte mear byinoar holden wurdt troch in ferhaalline wêryn't [[Han Solo]] ([[Harrison Ford]]) en de [[Wookiee]] [[Chewbacca]] ([[Peter Mayhew]]) ôfreizgje nei [[Kashyyyk]], de thúswrâld fan 'e Wookiees, foar de fiering fan in [[hjeldei]] dy't Libbensdei hjit. De [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]] sitte harren lykwols op 'e hakken en hâlde [[hûssiking]] by Malla ([[Mickey Morton (akteur)|Mickey Morton]]), Chewbacca syn [[oarehelte|frou]], en harren jonge soan Lumpy ([[Patty Maloney]]). Han en Chewbacca komme pas del as de stoarmtroepers al wer ôfset binne sûnder wat bedijd te hawwen, mar ien [[erchtinkendheid|erchtinkende]] soldaat is efterbleaun en wurdt troch Han deamakke as er harren trappearret. In syktocht nei de missende stoarmtroeper kin foarkomd wurde troch de oerhearrigen fan 'e man wiis te meitsjen dat er [[desersje|desertearre]] is. Dêrnei kin it einlings wurde mei de fiering fan Libbensdei. 

De ''Star Wars Holiday Special'' waard regissearre troch [[Steve Binder]] nei in senario fan [[Pat Proft]], [[Leonard Ripps]], [[Bruce Vilanch]], [[Rod Warren]] en [[Mitzie Welch]]. It wie in [[tillefyzjespecial]] yn it ramt fan 'e oankommende [[kryst]]dagen, mei in spyldoer fan 98&amp;nbsp;[[minuten]]. De ''Star Wars Holiday Special'' waard op [[17&amp;nbsp;novimber]] [[1978]] op 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[tillefyzje]] útstjoerd troch it [[tillefyzjenetwurk]] [[CBS (tillefyzjenetwurk)|CBS]]. De special is berucht om 'e ekstreem negative ûntfangst en is neitiid nea op 'e tillefyzje werhelle, noch is er ea útbrocht op [[VHS]], [[dvd]] of [[blu-ray]]. De iennichste ferzjes dy't yn omrin binne fan 'e ''Star Wars Holiday Special'', binne sadwaande partikuliere opnamen troch [[fan (persoan)|fans]] fan 'e iennichste tillefyzje-útstjoering, dy't klandestyn ferhannele wurde.

===Tillefyzjefilms===
====''Ewoks''-films====
De skattige [[Ewoks]], de lytse pluzige [[bûtenierdske wêzens]] fan 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]] dy't yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' de kommando-ienheid rêde dy't de skyldgenerator útskeakelje moat, waarden sa [[populêr]] dat se mids [[1980-er jierren]] in twatal eigen [[spin-off]]-[[tillefyzjefilm]]s krigen. Dy kamen yn 'e Feriene Steaten op 'e tillefyzje yn 'e [[Thanksgiving (Feriene Steaten)|Thanksgiving Day]]-[[wykein]]en fan [[1984]], resp. [[1985]], en binne yn 'e ''Star Wars''-[[gronology]] te pleatsen nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]'' en foarôfgeande oan 'e foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. Oars as de ''[[Star Wars Holiday Special]]'' waarden beide ''Ewoks''-films apart útbrocht op [[VHS]] en letter tegearre op ien [[dvd]]. Al binne se basearre op ideeën fan [[George Lucas]], dochs hawwe se net de oantsjutting &quot;Star Wars&quot; yn 'e [[titel (namme)|titel]] en ek waarden se ornearre ta in nivo fan 'e ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]] te hearren dat ûndergeskikt wie oan 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]].

=====''Caravan of Courage: An Ewok Adventure''=====
[[File:Caravan of Courage logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Caravan of Courage: An Ewok Adventure]]''.]]
{{Apart|Caravan of Courage: An Ewok Adventure}}
Yn ''Caravan of Courage: An Ewok Adventure'' lijt de [[minsklik]]e [[húshâlding]] Towani [[skipbrek]] op 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]]. Wylst se harren [[romteskip]] besykje te reparearjen, rekket it [[gesin]] útinoar as in reuseftich wêzen dat de Gorax neamd wurdt, de [[âldelju]] Jeremitt ([[Guy Boyd (akteur)|Guy Boyd]]) en Catarine ([[Fionnula Flanagan]]) [[ûntfiering|ûntfiert]]. In groepke [[Ewoks]], dy't de oarspronklike bewenners fan 'e Boskmoanne foarmje, kriget [[begrutsjen]] mei de lykme-allinne efterbleaune [[bern (persoan)|minskebern]]. Oanfierd troch Wicket ([[Warwick Davis]]) beslute se Cindel Towani ([[Aubree Miller]]) en har âldere [[broer]] Mace ([[Eric Walker (artyst)|Eric Walker]]) te helpen om harren âlden te rêden.

''Caravan of Courage: An Ewok Adventure'' waard regissearre troch [[John Korty]] nei in senario fan [[Bob Carrau]]. De makkers fan 'e film keazen foar in styl dy't gâns ôfwykt fan oare films út 'e ''Star Wars''-franchise, mei as opmerklikste feroaring de tafoeging fan in [[auktorieel perspektyf|alwittende ferteller]] yn in [[voice-over]] dy't [[stimakteur|ynsprutsen]] waard troch [[Burl Ives]]. Yn 'e Feriene Steaten kaam de film ûnder de titel ''An Ewok Adventure'' op [[25&amp;nbsp;novimber]] [[1984]] op 'e tillefyzje by it netwurk [[American Broadcasting Company|ABC]]. Om utens waard er yn guon lannen yn in beheind tal [[bioskopen]] útbrocht, en dêrfoar waard de titel oanpast ta ''Caravan of Courage: An Ewok Adventure''. De film wûn yn [[1985]] in [[Emmy]] foar bêste [[special effects]].

=====''Ewoks: The Battle for Endor''=====
[[File:Ewoks-The Battle for Endor logo.png|right|thumb|180px|It logo fan ''[[Ewoks: The Battle for Endor]]''.]]
{{Apart|Ewoks: The Battle for Endor}}
''Ewoks: The Battle for Endor'' is in [[ferfolch]] op ''Caravan of Courage'', dat likernôch in healjier neitiid spilet. De reparaasjes fan it romteskip fan 'e Towani's binne hast klear as de [[kwea|boasaardige]] [[hear (titel)|hear]] Terak ([[Carel Struycken]]), syn [[hekse (mytysk wêzen)|heks]]-eftige helpster Charal ([[Siân Phillips]]) en harren [[binde]] [[plonderjen|plonderders]] it doarp fan 'e pleatslike Ewoks oanfalle. Gâns Ewoks wurde finzen nommen, en Jeremitt ([[Paul Gleason]]), Catarine (Fionnula Flanagan) en Mace (Eric Walker) wurde deamakke as se harren freonen te help komme. Cindel (Aubree Miller), no in jong [[wees]]famke, en Wicket (Warwick Davis) pike tegearre út en fine beskûl by Noa Briqualon ([[Wilford Brimley]]), in oare minske dy't ek op 'e Boskmoanne strâne rekke is. As Charal Cindel fynt en ûntfiert, geane Noa en Wicket derefteroan om har te befrijen, wat liedt ta in kontrontaasje mei Terak.

''Ewoks: The Battle for Endor'' waard regissearre troch [[Ken Wheats|Ken]] en [[Jim Wheats]] nei in senario fan harrensels. De film waard op [[24&amp;nbsp;novimber]] [[1985]] foar it earst op 'e Amerikaanske tillefyzje útstjoerd troch ABC. ''Ewoks: The Battle for Endor'' wûn yn [[1986]] in [[Emmy]] foar bêste special effects.

====''A Droid Story''====
Yn [[desimber]] [[2020]] waard oankundige dat ''A Droid Story'' yn produksje nommen wurde soe. Dat moat in [[tekenfilm|animearre]] [[aventoerefilm]] wurde dy't [[filmdistribúsje|distibuëarre]] wurde sil fia de [[streaming media|streamingtsjinst]] [[Disney+]]. Neffens it berjocht dêroer op it offisjele [[Twitter]]account fan ''Star Wars'' sil &quot;dizze [[epos|epyske]] reis ús yn 'e kunde bringe mei in nije held, dy't begelaat wurdt troch [[R2-D2]] en [[C-3PO]].&quot;

===Live action-tillefyzjesearjes===
De earste [[live-action]]tillefyzjesearje yn it ramt fan ''Star Wars'', mei as [[titel (opskrift)|titel]] ''[[The Mandalorian]]'', kaam fan [[novimber]] [[2019]] ôf beskikber fia [[Disney+]], de eigen [[streaming media|streamingtsjinst]] fan [[The Walt Disney Company]]. Sân oare searjes binne sûnt ek fia Disney+ útbrocht of steane dêrfoar yn 'e planning.

====''The Mandalorian''====
[[File:The_Mandalorian.svg|right|thumb|270px|It logo fan ''[[The Mandalorian]]''.]]
{{Apart|The Mandalorian}}
''The Mandalorian'' is de earste [[tillefyzjesearje]] yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise dy't net [[tekenfilm|animearre]], mar [[live-action]] is. De searje spilet yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]], nei't (yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'') it [[Galaktysk Keizerryk]] ûnder fuotten helle is. ''The Mandalorian'' folget de aventoeren fan in [[iensumens|iensume]] [[preemjejager]], dy't yn 'e wetteleaze bûtenste regioanen fan it Stjerrestelsel ynhierd wurdt troch de restanten fan 'e Keizerlike Striidkrêften om Grogu, in [[bern (persoan)|bern]] fan itselde [[bûtenierdske wêzens|bûtenierdske ras]] as [[Yoda]], te sykjen en oan harren út te leverjen. Hy nimt de opdracht oan, mar nei't er it bern fûn hat, naait er der ynstee mei út om it te beskermjen. De [[haadpersoan]], dy't spile wurdt troch [[Pedro Pascal]], stiet lang inkeld bekend as &quot;de Mandaloriaan&quot;, en pas yn 'e lêste [[ôflevering]] fan [[seizoen (omrop)|seizoen]]&amp;nbsp;1 wurdt bekend dat er eins [[de Mandaloriaan|Din Djarin]] hjit.

It [[sjenre]] fan ''The Mandalorian'' wurdt omskreaun as in ferminging fan [[science fiction]] en [[western (sjenre)|western]]. Anno [[2022]] rint de searje trije seizoenen (fan it neijier fan [[2019]] ôf) mei acht ôfleverings yn elts seizoen. ''The Mandalorian'' wurdt distribuëarre fia de [[streaming media|streamingtsjinst]] [[Disney+]] en wie fan it begjin ôf oan ien fan 'e paradehynderkes fan dat platfoarm. De searje waard makke mei baanbrekkende [[special effects]] fan [[Industrial Light &amp; Magic]] (ILM), lykas in [[fideomuorre]] fan 360° dy't de [[dekôr]]s kreëarret. Neffens in berjocht út [[augustus]] [[2018]] soe ''The Mandalorian'' likernôch [[$]]100&amp;nbsp;miljoen per 10&amp;nbsp;ôfleverings kostje om te meitsjen. Ferskate [[spin-off]]searjes kamen út ''The Mandalorian'' fuort, wêrûnder ''[[The Book of Boba Fett]]'' en ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]''.

====''The Book of Boba Fett''====
[[File:The_Book_of_Boba_Fett_logo_black.svg|left|thumb|170px|It logo fan ''[[The Book of Boba Fett]]''.]]
{{Apart|The Book of Boba Fett}}
''The Book of Boba Fett'' is in live-actiontillefyzjesearje dy't ûntstien is as in [[spin-off]] fan 'e eardere searje ''[[The Mandalorian]]''. De rige spilet koart nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' en folget de aventoeren fan 'e [[gangster]] en [[preemjejager]] [[Boba Fett]] (spile troch [[Temuera Morrison]]). Krekt as ''The Mandalorian'' wurdt ''The Book of Boba Fett'' omskreaun as in ferminging fan 'e sjenres [[science fiction]] en [[western (sjenre)|western]]. It earste, sân ôfleverings tellende seizoen fan 'e searje kaam ein [[desimber]] [[2021]] beskikber op [[Disney+]].  

====''Obi-Wan Kenobi''====
[[File:Star_Wars_Obi-Wan_Kenobi_logo.png|right|thumb|270px|It logo fan ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]''.]]
{{Apart|Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)}}
''Obi-Wan Kenobi'' is in oankommende live-actiontillefyzjesearje yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise, dy't de foarm fan in [[minysearje]] hat. De rige spilet tsien jier nei de foarfallen yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en giet djipper yn op it lot fan 'e [[Jedi|Jedi-master]] [[Obi-Wan Kenobi]] ([[Ewan McGregor]]) as er him ferbûke oer de [[Grutte Suvering fan de Jedi|hast folsleine útrûging fan 'e Jedi-oarder]] yn [[ballingskip]] op [[Tatooine]] weromlutsen hat. Hy hat dy planeet útkeazen, sadat er in eachje yn it seil hâlde kin oangeande de [[opfieding]] fan 'e jonge [[Luke Skywalker]] ([[Grant Feely]]). De út seis ôfleverings besteande searje sil fan [[maaie]] [[2022]] ôf op [[Disney+]] beskikber komme.  

====''Andor''====
[[File:Logo_of_Star_Wars_series_Andor.svg|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]''.]]
{{Apart|Andor (tillefyzjesearje)}}
''Andor'' is in oankommende live-actiontillefyzjesearje yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise, dy't in [[spin-off]]searje is fan 'e film ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'' ([[2016]]). De rige is in [[prequel]] fan ''Rogue One'' en spilet fiif jier foarôfgeande oan 'e foarfallen yn dy film en yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. ''Andor'' folget de aventoeren fan [[Cassian Andor]], in [[ofsier]] fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], in rol dy't, krekt as yn ''Rogue One'', spile wurdt troch [[Diego Luna]]. De searje, dy't (foarearst) út tolve ôfleverings bestiet, sil mids of ein [[2022]] beskikber komme fia [[Disney+]].

====Oare takomstige, mooglike en skraste live-actiontillefyzjesearjes====
Der binne noch ferskate oare live-actiontillefyzjesearjes yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise yn [[preproduksje]], dêr't no noch net fan te sizzen is wannear't se útbrocht wurde sille.
[[File:Star_Wars_The_Acolyte_Logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The Acolyte]]''.]]
[[File:Star_Wars_Ahsoka_Logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]''.]]
[[File:Star_Wars_series_Lando_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Lando (tillefyzjesearje)|Lando]]''.]]
[[File:Star_Wars_Rangers_of_the_New_Republic_Logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Rangers of the New Republic]]''.]]
*''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The&amp;nbsp;Acolyte]]'' is in nei ferwachting achtdielige searje wêrfoar't de plannen yn [[april]] [[2020]] foar it earst nei bûten brocht waarden troch it Amerikaanske [[tydskrift]] ''[[Variety (tydskrift)|Variety]]''. Letter dat jier waard bekendmakke dat it ferhaal spylje sil oan 'e ein fan it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Hege Republyk]], likernôch 50 jier foarôfgeande oan 'e foarfallen yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''. De [[opnamen (film)|opnamen]] sille nei nei alle gedachten mids [[2022]] úteinsette.
*Yn [[desimber]] [[2020]] waard de searje ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]'' oankundige, dy't in [[spin-off]] is fan ''[[The Mandalorian]]'' en neier yngean sil op it personaazje fan 'e [[Jedi]] [[Ahsoka Tano]], spile troch [[Rosario Dawson]]. 
*''[[Lando (tillefyzjesearje)|Lando]]'' is in [[minysearje]] dy't ek yn [[desimber]] [[2020]] oankundige waard. Dêryn sil neier omtinken jûn wurde oan it personaazje fan [[Lando Calrissian]].
*In trêde live-actiontillefyzjesearje dy't yn [[desimber]] [[2020]] oankundige waard, wie ''[[Rangers of the New Republic]]'', dat spilet yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]], koart nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. It is de bedoeling dat de ferhaalline fan ''Rangers of the New Republic'' dy fan ''[[The Mandalorian]]'', ''[[The Book of Boba Fett]]'' en ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]'' kruse sil. Yn [[novimber]] [[2021]] waard bekend dat ''Rangers of the New Republic'' noch &quot;yn 'e wachtkeamer&quot; siet, mei't [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]], de [[algemien direktrise]] fan [[Lucasfilm]], sei dat de produksje it punt noch net berikt hie dêr't oergien waard ta it skriuwen fan senario's.
*Yn [[febrewaris]] [[2022]] waard yn 'e [[media]] gewach makke fan it bestean fan plannen foar in noch nammeleaze nije ''Star Wars''-searje dy't gebrûk makke fan 'e [[wurktitel]] ''Grammar Rodeo''. Dy sil, krekt as ''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The Acolyte]]'', yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Hege Republyk]] spylje. De opnamen foar dizze searje soene neffens de berjochten al yn [[juny]] [[2022]] úteinsette kinne, mar in formele oankundiging fan 'e searje waard pas ferwachte yn [[maaie]] fan dat jier. 

Ferskate oare plande live-actiontillefyzjesearjes binne ûnderwilens skrast. ''Star Wars: Underworld'' wie in projekt dat yn [[2005]] betocht en yn [[2007]] troch [[George Lucas]] oankundige waard. It moast in spannende, tsjustere searje wurde oer bekende personaazjes as [[Han Solo]], [[Chewbacca]], [[Lando Calrissian]], [[Boba Fett]], [[C-3PO]] en [[keizer]] [[Palpatine]], mar mear praatsk as de ''Star Wars''-films en kwa ûntwikkeling wat mear útskaaiend nei in [[soapsearje]] (neffens Lucas sels). Yn [[2012]] waard bekend dat it projekt de [[wurktitel]] ''Star Wars: Underworld'' hie. Der wiene plannen foar mear as hûndert ôfleverings fan 42&amp;nbsp;minuten it stik, dêr't al fyftich [[senario's]] foar skreaun wiene. Nei de oankeap fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] waard it projekt lykwols stillein. De films ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]'' en ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]'' waarden letter ûntwikkele út skripts dy't skreaun wiene foar ôfleverings fan ''Star Wars: Underworld''.

In oar skrast ''Star Wars''-projekt is in live-actionsearje om it personaazje [[Cara Dune]] hinne. Sa'n searje waard, nei't der grute waard, yn [[novimber]] [[2020]] troch Lucasfilm yn omtinken nommen. Nei't [[Gina Carano]], dy't de rol fan Cara Dune fertolke yn 'e searje ''[[The Mandalorian]]'', yn [[novimber]] [[2020]] en [[febrewaris]] [[2021]] kontroversjele berjochten op [[sosjale media]] sette, kappe Disney alle bannen mei har troch en wie in searje oer har personaazje fan 'e baan.

===Tekenfilmsearjes===
De ''Star Wars''-franchise omfettet in grut tal [[tekenfilmsearje]]s. De earste beide dêrfan datearje út 'e [[1980-er jierren]], doe't [[Nelvana]], de [[tekenfilmstudio]] dy't it animaasjesegmint fan 'e ''[[Star Wars Holiday Special]]'' makke hie, oansocht waard om in pear tekenfilmsearjes te produsearjen oer de [[androïde]]n [[R2-D2]] en [[C-3PO]] en oer de skattige [[Ewoks]] fan 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]]. Nije tekenfilmsearjes ferskynden yn 'e [[2000-er jierren]], wêrûnder twa (mei frijwol gelikense titels) oer de [[Kloane-oarloggen]]. (Dêrfan bleau lykwols, nei de oernamme fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] yn [[2012]], allinne de lêste [[kanon (kultuer)|kanonyk]].)

====''Star Wars: Droids''====
[[File:Star_Wars_Droids_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Droids]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Droids}}
''Star Wars: Droids'' wie in tekenfilmsearje [[bernesearje|foar bern]] út [[1985]] dy't ien [[seizoen (omrop)|seizoen]] rûn. Der waarden 13 [[ôflevering]]s fan likernôch 22 [[minuten]] it stik makke, yn [[juny]] [[1986]] oanfolle troch in [[tillefyzjespecial]] (''Star Wars: Droids – The Great Heep'') mei in spyldoer fan in [[oere]]. De searje folget de aventoeren fan 'e sympatike [[androïde]]n [[R2-D2]] en [[C-3PO]] en spilet yn it gat fan krapoan tweintich jier dat bestiet tusken de ein fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en it begjin fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' yn. ''Star Wars: Droids'' waard tegearre mei de kwalitatyf bettere sustersearje ''[[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]'' op 'e Amerikaanske tillefyzje útstjoerd troch [[American Broadcasting Company|ABC]] yn it ramt fan it saneamde ''Ewoks and Droids Adventure Hour''. 

====''Ewoks''====
[[File:Star_Wars_Ewoks_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]''.]]
{{Apart|Ewoks (tillefyzjesearje)}}
''Ewoks'', soms ek wol ''Star Wars: Ewoks'' neamd, wie in tekenfilmsearje foar bern dy't twa seizoenen rûn, fan [[1985]] oant [[1986]]. Der waarden 26 ôfleverings fan 22 minuten it stik makke. De searje folge de aventoeren fan 'e [[Ewoks]], de skattige [[bûtenierdske wêzens]] dy't libje op 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]]. Dy wiene yn [[1983]] yntrodusearre wurden yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' en neitiid útwurke yn 'e [[tillefyzjefilm]]s ''[[Caravan of Courage: An Ewok Adventure]]'' ([[1984]]) en ''[[Ewoks: The Battle for Endor]]'' ([[1985]]). De searje spilet tusken ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' yn. ''Ewoks'' waard tegearre mei de kwalistatyf mindere sustersearje ''[[Star Wars: Droids]]'' op 'e Amerikaanske tillefyzje útstjoerd troch [[American Broadcasting Company|ABC]] yn it ramt fan it saneamde ''Ewoks and Droids Adventure Hour'', en letter allinne as ''The All-New Ewoks''.
[[File:Star_Wars_Clone_Wars_Logo.png|left|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)|Star Wars: Clone Wars]]''.]]

====''Star Wars: Clone Wars'' (2003)====
{{Apart|Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)}}
''Star Wars: Clone Wars'' wie in tekenfilmsearje dy't trije seizoenen rûn, fan [[2003]] oant en mei [[2005]]. De rige waard makke nei it útkommen fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' yn [[2002]] en borduerret fuort op 'e [[Kloane-oarloggen]], wêrfan't it begjin yn dy film toand wurdt. De searje folget de aventoeren fan ferskate [[Jedi|Jedi-ridders]] dy't, stipe troch de [[klonen|kloan]]soldaten, de striid oanbine mei de [[Sith]] en de [[androïde]]legers fan 'e Konfederaasje fan Unôfhinklike Stelsels. De ferhaallinen wiene bedoeld as oanrin nei de film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'', dy't doe noch net útkommen wie. 

Der waarden yn totaal 25 ôfleverings fan 'e searje makke, dy't yn 'e earste beide seizoenen elts 2 oant 3 minuten lang wiene, mar de fiif ôfleverings fan seizoen&amp;nbsp;3 hiene in spyldoer fan 12 minuten it stik. ''Star Wars: Clone Wars'' waard oarspronklik útstjoerd op it [[Cartoon Network]] en wûn twaris de [[Emmy Award]] foar bêste animaasjeprogramma. Nei de oername fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] yn [[2012]] gie men mei it ''Star Wars''-ferhaal in oare kant út en sûnt wurde de foarfallen yn ''Star Wars: Clone Wars'' net mear beskôge as behearrend ta de ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]].

====''Star Wars: The Clone Wars'' (2008)====
[[File:The_Clone_Wars_Logo_Rouge.png|right|thumb|180px|It logo fan ''[[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|Star Wars: The Clone Wars]]''.]]
{{Apart|Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)}}
''Star Wars: The Clone Wars'' wie de earste tekenfilmsearje dy't troch ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] sels produsearre waard fia de spesjaal dêrfoar oprjochte [[tekenfilmstudio]] [[Lucasfilm Animation]]. De searje spilet tusken ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' yn, en folget de aventoeren en ferrjochtings fan [[Anakin Skywalker]] ([[Matt Lanter]]), [[Obi-Wan Kenobi]] ([[James Arnold Taylor]]) en oare Jedi-ridders ûnder de [[Kloane-oarloggen]]. De [[lange film|lange]] [[tekenfilm]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]'', dy't yn [[2008]] yn 'e [[bioskopen]] útbrocht waard, tsjinne teffens as [[pilotôflevering]] foar dizze searje.

''Star Wars: The Clone Wars'' wie in langrinnende searje, dêr't 133 ûnderskate ôfleverings fan makke waarden fan likernôch 22 minuten it stik, ferdield oer seis tillefyzjeseizoenen fan [[2008]] oant en mei [[2014]]. Dêrfan waarden de earste fiif seizoenen útstjoerd troch it [[Cartoon Network]], wylst it sechsde publisearre waard fia de streamingtsjinst [[Netflix]]. In sânde seizoen waard nei in hiaat fan seis jier yn [[2020]] makke en ferspraat fia [[Disney+]], de eigen streamingtsjinst fan [[The Walt Disney Company]]. De ôfleverings fan 'e lêste beide seizoenen, dy't har net mear hoegden te hâlden oan tillefyzjeskema's, hiene in langere spyldoer, fan tusken de 24 en 26 minuten. ''Star Wars: The Clone Wars'' wûn 5 [[Emmy]]s.

====''Star Wars: Rebels''====
[[File:Logo_Star_Wars_Rebels_schwarz.svg|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Rebels]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Rebels}}
''Star Wars: Rebels'' is de earste [[kompjûteranimearre]] tekenfilmsearje fan 'e ''Star Wars''-franchise, dy't fan [[2014]] oant en mei [[2018]] fjouwer seizoenen lang rûn en oarspronklik útstjoerd waard op it [[tillefyzjekanaal]] [[Disney XD]]. De searje folget in groepke fersetsstriders fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] en harren aventoeren yn 'e jierren dy't foarôfgean oan 'e foarfallen yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. Der waarden yn totaal 75 ôfleverings makke, ynklusyf in [[koarte film|koarte]] [[tillefyzjefilm]] mei de spyldoer fan in oere as pilotôflevering fan elts seizoen. Dat wiene: ''Spark of Rebellion'' ([[2014]]), ''The Siege of Lothal'' ([[2015]]), ''Steps into Shadow'' ([[2016]]) en ''Heroes of Mandalore'' ([[2017]]). ''Star Wars: Rebels'' wûn twaris de [[Saturn Award]] foar bêste animearre searje of film op 'e tillefyzje.
[[File:Star_Wars_Blips_logo.png|left|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Blips]]''.]]

====''Star Wars: Blips''====
''Star Wars: Blips'' is in tekenfilmsearje út [[2017]], dy't makke waard ta [[promoasje (marketing)|promoasje]] fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]''. Der waarden acht ôfleverings fan 'e searje makke, dy't fan [[maaie]] oant [[septimber]] [[2017]] fergees ferspraat waarden fia [[YouTube]]. De searje giet oer [[androïde]]n lykas [[BB-8]] en [[R2-D2]], en teffens oer [[porg]]s, [[fûgel]]-eftige [[bisten]] fan 'e planeet Ahch-To út 'e film ''The Last Jedi''.

====''Star Wars: Foces of Destiny''====
[[File:Forcesofdestinylogo.jpg|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Forces of Destiny]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Forces of Destiny}}
''Star Wars: Forces of Destiny'' is in tekenfilmsearje dy't twa seizoenen rûn, fan [[2017]] oant [[2018]]. Der waarden yn totaal 32 ôfleverings makke, dy't elts 2 oant 3 minuten lang wiene. De ferhalen spilen yn ferskate tiidrekken fan it ''Star Wars''-hielal en giene oer de [[frou]]like [[personaazje]]s út 'e franchise, lykas [[Leia Organa|prinsesse Leia]], [[Padmé Amidala]], [[Jyn Erso]], [[Ahsoka Tano]], [[Rey (Star Wars)|Rey]], [[Sabine Wren]], [[Hera Syndulla]], [[Qi'ra]] en [[Rose Tico]]. Krekt as ''[[Star Wars: Blips]]'' waard ek ''Star Wars: Forces of Destiny'' ferspraat fia [[YouTube]].
[[File:Galaxy_of_Adventures_logo.png|left|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Galaxy of Adventures]]''.]]

====''Star Wars: Galaxy of Adventures''====
''Star Wars: Galaxy of Adventures'' is in tekenfilmsearje foar bern dy't fan [[2018]] oant en mei [[2020]] twa seizoenen rûn. Der waarden yn totaal 55 ôfleverings fan makke, elts mei in spyldoer fan likernôch 3 minuten it stik. De searje makke gebrûk fan in stilearre foarm fan [[tekenfilm|animaasje]] om wichtige [[sêne]]s út 'e ''Star Wars''-franchise op 'e nij stal te jaan, mei in ynliedende [[voice-over]] troch [[Dante Basco]] en fierders [[lûd|audio]] fan 'e oarspronklike live-actionfilms. ''Star Wars: Galaxy of Adventures'' waard ferspraat fia it [[YouTube]]-kanaal fan 'e [[webside]] ''StarWarsKids.com''. 
{{clearleft}}
====''Star Wars: Resistance''====
[[File:Star_Wars_Resistance_logo.jpg|right|thumb|270px|It logo fan ''[[Star Wars: Resistance]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Resistance}}
''Star Wars: Resistance'' is in [[trijediminsjonaal|3D]]-[[kompjûteranimearre]] tekenfilmsearje foar bern dy't fan [[2018]] oant en mei [[2020]] twa seizoenen rûn. De searje spilet yn it tiidrek fan 'e opkomst fan 'e [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], koart foàr en ek tagelyk mei de foarfallen út 'e films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]''. De ferhalen folgje de aventoeren fan Kazuda Xiono, in [[piloat]] fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]]. ''Star Wars: Resistance'' bestie út 40 ôfleverings fan 22&amp;nbsp;minuten it stik, oanfolle mei 12 koarte filmkes mei in spyldoer fan inkele minuten. De haadsearje waard foar it earst útstjoerd op 'e [[tillefyzjestjoerder]]s [[Disney Channel]] en [[Disney XD]], wylst de koarte filmkes yn [[desimber]] [[2018]] fergees fia it [[YouTube]]-kanaal fan it Disney Channel ferspraat waarden. ''Star Wars: Resistance'' wûn yn [[2019]] de [[Saturn Award]] foar bêste animaasjesearje op 'e tillefyzje.
[[File:Star_Wars_Roll_Out_Logo.png|left|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Roll Out]]''.]]

====''Star Wars: Roll Out''====
''Star Wars: Roll Out'' is in tekenfilmsearje foar bern dy't ien seizoen rûn, fan [[2019]] oant en mei [[2020]]. Der waarden yn totaal 16 ôfleverings makke, mei in spyldoer fan inkele minuten it stik. De filmkes jouwe de [[haadpersoan]]en fan 'e ''Star Wars''-franchise wer yn [[bol]]foarm, sa't de [[androïde]] [[BB-8]] der altyd al útsjocht, en meitsje fierders gebrûk fan in bernefreonlike [[cut-outanimaasje]]styl. ''Star Wars: Roll Out'' waard ferspraat fia de webside en it [[YouTube]]-kanaal fan ''StarWarsKids.com''.

====''Star Wars: Galaxy of Creatures''====
[[File:Star_Wars_Galaxy_of_Creatures_Logo.png|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Galaxy of Creatures]]''.]]
''Star Wars: Galaxy of Creatures'' is in tekenfilmsearje foar bern dy't yn [[2021]] ien seizoen rûn. Der waarden 12 ôfleverings makke, dy't elts in spyldoer hiene fan inkele minuten. De filmkes folgje de [[androïde]] SF-R3 (&quot;Aree&quot;) wylst er by syn [[reizen]] troch it [[Stjerrestelsel]] [[kennis]] opdocht oer de [[fauna]] fan ûnderskate planeten. ''Star Wars: Galaxy of Creatures'' waard ferspraat fia de webside fan ''StarWarsKids.com''.
[[File:Star_Wars_Visions_Logo.png|left|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Visions]]''.]]

====''Star Wars: Visions''====
{{Apart|Star Wars: Visions}}
''Star Wars: Visions'' is in tekenfilmsearje út [[2021]] yn [[Japan]]ske [[anime]]styl, dy't bestiet út njoggen ôfleverings mei in spyldoer fan 13 oant 22 minuten it stik. It is eins in soarte fan [[blomlêzing]], mei't eltse ôflevering makke is troch oare [[animator]]s en in oar ûnderwerp behannelet. Se spylje allegearre yn it ''Star Wars''-hielal, mar binne net beheind ta [[kanon (kultuer)|kanonike]] tiidlinen. ''Star Wars: Visions'' waard yn twa [[talen]] ([[Ingelsk]] en [[Japansk]]) ferspraat fia [[Disney+]], de eigen [[streaming media|streamingtsjinst]] fan [[The Walt Disney Company]]. 

====''Star Wars: The Bad Batch''====
[[File:Star_Wars_The_Bad_Batch_logo.png|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: The Bad Batch]]''.]]
{{Apart|Star Wars: The Bad Batch}}
''Star Wars: The Bad Batch'' is in tekenfilmsearje dy't yn [[2021]] úteinsette en anno [[2022]] dwaande is mei it twadde seizoen. De rige spilet fuort nei ôfrin fan 'e [[Kloane-oarloggen]] en de fêstiging fan it [[Galaktysk Keizerryk]], lykas werjûn oan 'e ein fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]''. It ferhaal folget in [[geweargroep]] fan fiif eardere kloansoldaten, de &quot;minne kloft&quot; (''bad batch'') út 'e titel, wylst se as [[hierling]]en it Stjerrestelsel troch reizgje. It earste seizoen fan 'e searje omfette 16 ôfleverings mei in spyldoer fan 23 minuten it stik. ''Star Wars: The Bad Batch'' wurdt ferspraat fia [[Disney+]].

====Oare takomstige, mooglike en skraste tekenfilmsearjes====
''Star Wars: Detours'' is in [[tekenfilm|animearre]] [[parody]]searje fan ''Star Wars'', dy't makke waard troch de betinkers fan 'e [[satirysk]]e tekenfilmrige ''[[Robot Chicken]]''. De produksje begûn yn [[2012]], doe't de [[filmstudio]] [[Lucasfilm]] noch selsstannich wie. Der waarden 39 ôfleverings makke en senario's skreaun foar noch 62 oaren. Nei de oername fan Lucasfilm troch [[The Walt Disney Company|Disney]], letter yn [[2012]], foel it projekt lykwols yn ûngenede. By Disney seach men der neat yn, dat yn [[2013]] waard it foar ûnbeskate tiid stillein. De al makke ôfleverings waarden nea útstjoerd.

===Tillefyzjekwis===
====''Star Wars: Jedi Temple Challenge''====
''[[Star Wars: Jedi Temple Challenge]]'' wie in [[websearje]] út [[2020]] yn 'e foarm fan in [[tillefyzjekwis]] [[berneprogramma|foar bern]], ûntwikkele en produsearre troch de [[filmstudio]] [[Lucasfilm]]. Yn it [[tillefyzjeprogramma|programma]] namen bern it tsjininoar op as [[Jedi|Jedi Padawan]]s (learling-Jedi's) by in rige [[hindernisbanen]] en [[kennis]]testen om 'e titel fan [[Jedi|Jedi-ridder]] te winnen. De kwis waard presintearre troch [[Ahmed Best]], de akteur dy't de rol fan [[Jar Jar Binks]] spile yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]]. Best wie yn 'e kwis net himsels, mar spile ynstee de rol fan Jedi-master Kelleran Beq, dy't, bystien troch de [[androïde]]n AD-3 en LX-R5, as [[mentor]] fan 'e dielnimmers fungearre. ''Star Wars: Jedi Temple Challenge'' waard distribuëarre fia de [[webside]] ''StarWarsKids.com'' en rûn ien [[seizoen (omrop)|seizoen]].
[[File:Star Wars - Darth Vader.jpg|left|thumb|250px|De [[kultureel ikoan|ikoanyske]] [[helm (holdeksel)|helm]] mei [[masker]] en [[cape]] fan [[antagonist]] [[Darth Vader]].]]

==Radio==
''Star Wars'' waard al ier adaptearre ta in [[harkspul]] op [[radio]]. [[George Lucas]], dy't in [[fan (persoan)|fan]] wie fan KUSC-FM, it [[radiostasjon]] fan 'e [[Universiteit fan Súdlik Kalifornje]], dêr't er [[studearre]] hie, ferkocht de radiorjochten op syn films foar de [[symboal]]yske priis fan $1 oan dy stjoerder, ynklusyf de rjochten op it gebrûk fan 'e [[soundtrack]] fan [[John Williams (komponist)|John Williams]] en de [[special effects|lûdseffekten]] fan [[Ben Burtt]]. KUSC-FM dielde de rjochten mei it Amerikaanske nasjonale radionetwurk [[National Public Radio]] (NPR), dêr't it bannen mei ûnderhold. Nettsjinsteande de rynske opstelling fan Lucas moast NPR dochs noch [[senario's]] foar de harkspullen skriuwe litte, [[stimakteur]]s oannimme en [[soundstage|studioromte]] hiere foar in totaal [[budget]] fan $200.000. Mei't dat jild by de [[steatsomrop|publike omrop]] net foarhâns wie, makke NPR der in [[ko-produksje]] fan yn gearwurking mei de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[BBC]], dy't in in lange tradysje fan 'e produksje fan harkspullen hie.

It earste harkspul, ''[[Star Wars (harkspul)|Star Wars]]'', wie in trettjindielige adaptaasje fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'', en waard útstjoerd yn [[1981]]. [[Mark Hamill]] en [[Anthony Daniels]] sprieken dêrfoar de rollen yn (fan [[Luke Skywalker]], resp. [[C-3PO]]) dy't se yn 'e film ek spile hiene. De oare rollen waarden troch akteurs ynsprutsen dy't net ta de oarspronklike [[cast]] heard hiene. It harkspul wie in oerweldigjend súkses, en fan gefolgen waard yn [[1983]] in twadde harkspul makke, ''[[The Empire Strikes Back (harkspul)|The Empire Strikes Back]]'', op basis fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]''. Behalven Hamill en Daniels die dêr fan 'e oarspronklike cast fan 'e film ek [[Billy Dee Williams]] oan mei, dy't de rol fan [[Lando Calrissian]] ynspriek. De trêde film út 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]], ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' waard yn [[1996]] op NPR adaptearre ta it harkspul ''[[Return of the Jedi (harkspul)|Return of the Jedi]]''.
[[File:10.12.12TimothyZahnByLuigiNovi3.jpg|right|thumb|220px|[[Skriuwer]] [[Timothy Zahn]], dy't begjin [[1990-er jierren]] mei syn [[Thrawn Trilogy|''Thrawn''-trilogy]] de heal yndodde ''Star Wars''-franchise wekker skodde.]]

==Literatuer==
:&lt;small&gt;[[Image:1rightarrow.png|15px]] Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle [[boek]]en (en [[lústerboek]]en), dy't yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise útbrocht binne, [[:en:List of Star Wars books|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].&lt;/small&gt;
[[Literatuer]] yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise waard oant [[1999]] útjûn troch [[Bantam Books]] en neitiid troch [[Del Rey Books|Del Rey]]. De publikaasje fan sokke boeken begûn al yn [[1976]], mei't de [[ferboeking]] fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' krapoan in jier earder ferskynde as de eigentlike film. De [[roman]] hiet yn 't earstoan ''[[Star Wars: From the Adventures of Luke Skywalker]]'', hoewol't it letter omneamd waard ta ''Star Wars: A New Hope''. It [[boek]] waard taskreaun oan ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]], mar wie eins it wurk fan [[ghostwriter]] [[Alan Dean Foster]]. Dyselde skreau ek in ferfolchroman, ''[[Splinter of the Mind's Eye]]'', dy't yn [[1978]] útkaam. De ferboekings fan 'e films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' waarden yn [[1980]] en [[1983]] skreaun troch [[Donald F. Glut]], resp. [[James Kahn]]. Oare iere ''Star Wars''-romans wiene ''[[The Han Solo Adventures]]'', in [[trilogy]] fan [[Brian Daley]] dy't yn [[1979]] en [[1980]] ferskynde, en ''[[The Adventures of Lando Calrissian]]'', ek in trilogy, dy't yn [[1983]] skreaun waard troch [[L.&amp;nbsp;Neil Smith]].

Tsjin 'e ein fan 'e [[1980-er jierren]] wie ''Star Wars'' fierhinne yndodde. De [[bestseller]]trilogy ''[[Thrawn Trilogy|Thrawn]]'', fan [[Timothy Zahn]], wurdt rûnom beskôge as it wurk dat de franchise wer wekker skodde. Dêrfan ferskynde ''[[Heir to the Empire]]'' yn [[1991]], ''[[Dark Force Rising]]'' yn [[1992]] en ''[[The Last Command (roman)|The Last Command]]'' yn [[1993]]. ''Heir to the Empire'' berikte sels it earste plak op 'e bestsellerlist fan ''[[The New York Times]]''. Zahn yntrodusearre nije [[personaazje]]s dy't al gau tige [[populêr]] waarden, lykas [[grutadmiraal Thrawn]], [[Mara Jade]] en [[Talon Karrde]]. Yn 'e trilogy, dy't spilet nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'', moatte [[Luke Skywalker]], [[Leia Organa|prinsesse Leia]] en [[Han Solo]] it opnimme tsjin it [[strategy]]sk [[sjeny (persoan)|sjeny]] Thrawn, ien fan 'e heechste ofsieren fan 'e eardere [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike Striidkrêften]], dy't fan doel is it Stjerrestelsel ûnder syn macht te bringen. Hoewol't de ''Thrawn''-trilogy yn [[2014]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] [[retcon]]d en ta in &quot;[[leginde]]&quot; fan ''Star Wars'' (''Star Wars'' Legend) ferklearre waard, doek it personaazje fan Thrawn yn [[2016]] wer op yn in [[ôflevering]] fan it trêde [[seizoen (omrop)|seizoen]] fan 'e [[kanon (kultuer)|kanonike]] [[tekenfilmsearje]] ''[[Star Wars: Rebels]]'', wêrnei't Zahn úteinsette mei it skriuwen fan nije romans oer de grutadmiraal.
[[File:A laughing James Earl Jones.jpg|left|thumb|160px|[[James Earl Jones]] spriek mei syn djippe [[bas (sjongstim)|bas]] it [[kultureel ikoan|ikoanyske]] [[stim]]lûd fan [[Darth Vader]] yn.]]

Ferskate oare wichtige ''Star Wars''-romans datearje ek út 'e [[1990-er jierren]]. Dêrby giet it û.m. om ''[[The Truce at Bakura]]'' fan [[Kathy Tyers]], út [[1994]], ''[[Children of the Jedi]]'' fan [[Barbara Hambly]], út [[1995]], en de ''[[The Jedi Academy (trilogy)|Jedi Academy]]''-trilogy fan [[Kevin J. Anderson]], út [[1994]], dy't de dielen ''[[Jedi Search]]'', ''[[Dark Apprentice]]'' en ''[[Champions of the Force]]'' omfettet. Anderson skreau mei [[Rebecca Moesta]] tusken [[1995]] en [[1998]] ek de fjirtjindielige ''[[Young Jedi Knights]]''-romansearje. Yn ''[[The Courtship of Princess Leia]]'', fan [[Dave Wolverton]], út [[1994]], nimt Leia yn omtinken om út praktyske redens te [[trouwen]] mei de [[rykdom|smoarrike]] [[prins]] Isolder fan 'e machtige planeet Hapes, mar op 't langelêst sjocht se dêrfan ôf en kiest se foar Han Solo, wylst Isolder in oare leafde fynt. Yn ''[[Star Wars: Shadows of the Empire|Shadows of the Empire]]'', in roman fan [[Steve Perry (skriuwer)|Steve Perry]] út [[1996]] dy't diel útmakke fan in multymediaprojekt mei deselde namme, wurdt it personaazje fan 'e [[gangster]] [[prins Xizor]] yntrodusearre, dy't letter yn ferskate oare wurken weromkeare soe.

Lettere ''Star Wars''-literatuer fan namme omfiemet û.m. de njoggendielige romansearje ''[[Star Wars: X-wing]]'', dy't fan [[1996]] oant [[1999]] troch [[Michael Stackpole]] en [[Aaron Alliston]] skreaun waard, de njoggentjindielige searje ''[[The New Jedi Order]]'', dêr't tusken [[1999]] en [[2003]] oan gearwurke waard troch ferskate [[auteur]]s, en trije rigen fan [[Jude Watson]]: it achttjindielige ''[[Jedi Apprentice]]'' ([[1999]]-[[2002]]), it alvedielige ''[[Jedi Quest]]'' ([[2001]]-[[2004]]), en it tsiendielige ''[[Star Wars: The Last of the Jedi|The Last of the Jedi]]'' ([[2005]]-[[2008]]). Yn ''The New Jedi Order'', dat likernôch in fearnsiuw nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' spilet, wurde de Yuuzhan Vong yntrodusearre, in machtich ras fan [[bûtenierdske wêzens]] fan bûten it Stjerrestelsel, dy't fan doel binne om it hiele Stjerrestelsel te feroverjen. ''Jedi Apprentice'' folget de aventoeren fan [[Obi-Wan Kenobi]] en syn master [[Qui-Gon Jinn]] yn 'e jierren foarôfgeande oan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''. ''The Last of the Jedi'', dat suver direkt spilet nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'', folget de ferrjochtings fan Obi-Wan, [[Yoda]] en de oare oerlibjende [[Jedi]] nei de fêstiging fan it [[Galaktysk Keizerryk]] en de [[Grutte Suvering fan de Jedi|hast folsleine útrûging fan 'e Jedi-oarder]].

==Strips==
:&lt;small&gt;[[Image:1rightarrow.png|15px]] Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle [[strip]]s, dy't yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise útbrocht binne, [[:en:Star Wars comics|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].&lt;/small&gt;
[[Strip]]s yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise ferskynden fan [[1977]] oant [[1986]] by [[útjouwerij]] [[Marvel Comics]]. De ierste ''Star Wars''-strips waarden fan [[1977]] oant [[1979]] publisearre yn it Marvel-blêd ''[[Pizzazz]]''. Mids [[1980-er jierren]] [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearren]] de [[tekenfilmsearje]]s ''[[Star Wars: Droids]]'' en ''[[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]'' de rige ''[[Star Comics]]'' by Marvel. 

Oan 'e ein fan it [[desennium]] waard de [[lisinsje]] oernommen troch [[Dark Horse Comics]], dat ferskate populêre en ynfloedrike ''Star Wars''-strips publisearre, lykas ''[[Dark Empire (Star Wars)|Dark Empire]]'' ([[1991]]-[[1995]]), ''[[Tales of the Jedi]]'' ([[1993]]-[[1998]]), ''[[X-wing Rogue Squadron]]'' ([[1995]]-[[1998]]), ''[[Star Wars: Republic]]'' ([[1998]]-[[2006]]), ''[[Star Wars Tales]]'' ([[1999]]-[[2005]]), ''[[Star Wars: Empire]]'' ([[2002]]-[[2006]]) en ''[[Knights of the Old Republic]]'' ([[2006]]-[[2010]]).
[[File:Stormtroopers march 2.jpg|thumb|right|250px|In optocht fan ''Star Wars''-[[fan (persoan)|fans]] ferklaaid as [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike]] [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]].]]

Nei't [[Lucasfilm]] yn [[2012]] oernommen wie troch [[The Walt Disney Company]], waard yn [[2014]] oankundige dat de striplisinsje fan ''Star Wars'' per [[2015]] weromkeare soe nei Marvel Comics, mei't Disney yn [[2009]] [[Marvel Entertainment]], de [[memme-ûndernimming]] fan dy útjouwerij, oankocht hie. De earste nije publikaasjes fan ''Star Wars''-strips troch Marvel Comics wiene de striprigen ''[[Star Wars (stripalbum út 2015)|Star Wars]]'' en ''[[Star Wars: Darth Vader]]'' en de stripminysearje ''[[Star Wars: Princess Leia]]'', allegear út of begjinnend yn [[2015]].

==Muzyk==
:&lt;small&gt;[[Image:1rightarrow.png|15px]] Foar mear ynformaasje oer it ûnderwerp [[muzyk]] yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise, sjoch [[:en:Music of Star Wars|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].&lt;/small&gt;
Yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise binne de folgjende [[soundtrack]]albums ferskynd:
*1977 – ''[[Star Wars (soundtrack)|Star Wars]]'' &lt;small&gt;(neitiid mei weromwurkjende krêft omneamd ta ''Star Wars: Episode IV – A New Hope'')&lt;/small&gt;
*1980 – ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back (soundtrack)|Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''
*1983 – ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi (soundtrack)|Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi]]''
*1999 – ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace (soundtrack)|Star Wars: Episode I – The Phantom Menace]]''
*2002 – ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones (soundtrack)|Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''
*2005 – ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith (soundtrack)|Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
*2015 – ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens (soundtrack)|Star Wars: Episode VII – The Force Awakens]]''
*2016 – ''[[Rogue One: A Star Wars Story (soundtrack)|Rogue One: A Star Wars Story]]'' 
*2017 – ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi (soundtrack)|Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi]]''
*2018 – ''[[Solo: A Star Wars Story (soundtrack)|''Solo: A Star Wars Story]]''
*2019 – ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker (soundtrack)|Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]''

[[Komponist|Filmkomponist]] [[John Williams (komponist)|John Williams]] is de auteur fan 'e [[soundtrack]]s fan alle njoggen films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]''. Ta syn wurk hearre ferskate tige bekend [[meldij]]en, lykas ''[[Star Wars (Main Title)]]'', ek wol ''Luke's Theme'' neamd ([[:en:File:StarWarsMainThemeSnippet.mid|beharkje]]), ''[[Star Wars (Main Title)|Star Wars Secondary Theme]]'' ([[:en:File:Star Wars main theme second subject.mid|beharkje]]), ''Obi-Wan Kenobi's Theme'' ([[:en:File:Star Wars Obi-Wan Kenobi theme.mid|beharkje]]), ''Princess Leia's Theme'' ([[:en:File:Princess Leia's Theme.MID|beharkje]]), ''Han Solo and the Princess'' ([[:en:File:HanSoloandPrincessSnippet.mid|beharkje]]), de ''Rebel Fanfare'' ([[:en:File:Rebel Fanfare.MID|beharkje]]), en ''[[The Imperial March]]'' (&quot;De Keizerlike Mars&quot;), ek wol ''Darth Vader's Theme'' neamd: 
&lt;score lang=&quot;lilypond&quot; sound=&quot;1&quot;&gt;
{\key g \minor
\time 4/4
&lt;bes d' g'&gt; &lt;bes d' g'&gt; &lt;bes d' g'&gt; &lt;ges bes ees'&gt;8. bes'16
&lt;bes d' g'&gt;4 &lt;ges bes ees'&gt;8. bes'16 &lt;bes d' g'&gt;2
&lt;g' bes' d''&gt;4 &lt;g' bes' d''&gt;4 &lt;g' bes' d''&gt;4 &lt;ges' bes' ees''&gt;8. bes'16
&lt;bes ees' ges'&gt;4 &lt;ges bes ees'&gt;8. bes'16 &lt;bes d' g'&gt;2
}
&lt;/score&gt;

Nei ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]'' liet de ûnderwilens op jierren rekke Williams witte net mear foar meiwurking oan fierdere ''Star Wars''-films beskikber te wêzen. De soundtrack fan 'e [[lange film|lange]] [[tekenfilm]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]'' waard komponearre troch [[Kevin Kiner]], en de soundtracks fan 'e [[spin-off]]-films ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]'' en ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]'' waarden makke troch [[Michael Giacchino]], resp. [[John Powell (filmkomponist)|John Powell]]. Alle trije makken se dêrby gebrûk fan earder wurk fan Williams.
[[File:Golden Canyon Entrance (3812561628).jpg|right|thumb|250px|[[Death Valley]], yn [[Kalifornje]], dêr't guon fan 'e [[sêne]]s op [[Tatooine]] opnommen waarden.]]

==Fideospultsjes==
Yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise binne ek gâns [[fideospultsje]]s ferskynd, neffens in telling út [[2017]] mear as hûndert. Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle ''Star Wars''-fideospultsjes [[:en:Star Wars video games|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].

==Rollespullen==
Yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise binne ferskate [[rollespul]]len útbrocht. De wichtichsten binne:
*1987–1999: ''[[Star Wars: The Roleplaying Game]]''
*2000–2010: ''[[Star Wars Roleplaying Game (Wizards of the Coast)|Star Trek Roleplaying Game]]'', útbrocht troch [[Wizards of the Coast]]
*2012–2019: ''[[Star Wars Roleplaying Game (Fantasy Flight Games)|Star Trek Roleplaying Game]]'', útbrocht troch [[Fantasy Flight Games]]
Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle ''Star Wars''-rollespullen [[:en:Star Wars role-playing games|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].
[[File:Amidala's Throne Room costume.jpg|left|thumb|180px|Ien fan 'e [[jurk]]en fan [[Padmé Amidala]] út ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''.]]

==Multymediaprojekten==
Multymediaprojekten besteane út wurken dy't yn ferskate soarten media publisearre wurde; de ''Star Wars''-franchise omfiemet ferskaten fan sokke projekten. Sa wie ''[[Star Wars: Shadows of the Empire]]'' ([[1996]]), dat yn 'e ynterne [[gronology]] fan 'e franchise spilet tusken de films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' yn, in multymediaprojekt dat bestie út in [[roman]] fan [[Steve Perry (skriuwer)|Steve Perry]], in rige [[strip]]albums, in [[fideospultsje]] en in stikmannich [[action figure]]s. 

''[[Star Wars: The Force Unleashed (projekt)|Star Wars: The Force Unleashed]]'' ([[2008]]-[[2010]]), dat spile tusken de films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' yn, wie in soartgelikens projekt, besteande út in roman, fideospultsjes út [[2008]] en [[2010]], in [[grafyske roman]], in [[rollespul]] en in [[boartersguod]]rige. 

''[[Star Wars: The High Republic]]'' (fan [[2020]] ôf) is krekt sa'n multymediaprojekt. It spilet yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Hege Republyk]], likernôch 200 jier foar de foarfallen yn 'e films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'', en is ferdield yn trije fazen: ''Light of the Jedi'' ([[2020]]-[[2022]]), ''Quest of the Jedi'' (fan [[2022]] ôf) en ''Trials of the Jedi'' (tiid noch ûnbekend). In subprojekt fan ''Star Wars: The High Republic'' is ''Star Wars: The Great Disaster'', oer de ynfal yn 'e [[Galaktyske Republyk]] fan 'e [[antagonist]]yske &quot;romte-[[Wytsingen]]&quot; de Nihil, en it regaad meitsjen troch de [[Jedi]]. ''Star Wars: The High Republic'' omfettet romans, [[koarte ferhalen]], [[strip]]s, [[lústerboek]]en en fideospultsjes.
[[File:Ahsoka Tano costume.jpg|right|thumb|250px|In ''Star Wars''-[[fan (persoan)|fan]] ferklaaid as it [[personaazje]] [[Ahsoka Tano]].]]

==Tydskriften==
''[[Star Wars Insider]]'' is it offisjele [[tydskrift]] fan 'e ''Star Wars''-franchise, dat ienris yn 'e fjouwer [[moanne (tiid)|moannen]] útjûn wurdt. It begûn yn [[1987]] as it [[orgaan (tydskrift)|orgaan]] fan [[The Lucasfilm Fan Club]] en krige yn [[1994]] syn hjoeddeistige [[titel (namme)|titel]]. De ynhâld fan it blêd beslacht [[artikel (publikaasje)|artikels]] oer nije en âlde ''Star Wars''-media, [[koarte ferhalen]] dy't spylje yn it ''Star Wars''-hielal, [[ynstjoerd brief|ynstjoerde brieven]] fan lêzers en it hielendal troch [[fan (persoan)|fans]] fan ''Star Wars'' gearstalde [[nijsbrief]] ''Bantha Tracks''. 

''Star Wars Insider'' hat in protte ferskillende [[útjouwerij|útjouwers]] hân, mar sûnt de midden fan 'e [[2000-er jierren]] wurdt it blêd útbrocht troch [[Titan Magazines]]. Behalven yn 'e [[Feriene Steaten]] en oare [[Ingelsk]]talige lannen, lykas [[Kanada]] en [[Austraalje (lân)|Austraalje]], wurdt ''Star Wars Insider'' ek troch ''Star Wars''-fans yn oare [[lannen en territoaria]] lêzen, mar net yn [[Dútslân]], dat syn eigen offisjele ''Star Wars''-blêd hat: ''Star Wars: Das offizielle Magazin''. Yn it [[Feriene Keninkryk]] bestie foarhinne ek in selsstannich blêd, ''Star Wars Magazine'', mar dat gie yn [[2007]] op yn ''Star Wars Insider''.
[[File:Ewan McGregor 2012.jpg|left|thumb|160px|[[Ewan McGregor]] spile yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] de rol fan [[Obi-Wan Kenobi]].]]

==Attraksjes yn ferdivedaasjeparken==
De earste attraksje yn in [[ferdivedaasjepark]] dy't basearre wie op ''Star Wars'' wie ''[[Star Tours]]'', dat yn [[1987]] iepen gie yn [[Disneyland]] yn [[Anaheim (Kalifornje)]]. Gâns oare attraksjes yn ferdivedaasjeparken fan [[The Walt Disney Company|Disney]] oer de hiele wrâld binne sûnt makke yn it ramt fan ''Star Wars''. Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle sokke attraksjes [[:en:List of Star Wars theme parks attractions|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].

==Merchandising==
It súkses fan 'e films fan 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] hie as gefolch dat ''Star Wars'' al yn 'e [[1980-er jierren]] ien fan 'e meast [[kommersjalisaasje|kommersjalisearre]] mediafranchises yn 'e wrâld waard. It bliek in geniale set te wêzen fan ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] om by de produksje fan 'e [[Star Wars (film)|orizjinele film]] yn [[1977]] yn te stimmen mei in hap fan [[$]]500.000 út syn eigen [[salaris]] om yn ruil dêrfoar it folsleine eignerskip fan 'e [[merchandising]]rjochten op 'e franchise yn 'e hannen te krijen. Mear as alle [[opbringst (jild)|opbringsten]] fan films en tillefyzjesearjes hat dat him [[rykdom|smoarryk]] makke. Yn [[1987]] wie der mei de merchandising fan 'e oarspronklike filmtrilogy al $2,6&amp;nbsp;miljard fertsjinne; tsjin [[2012]] hie de merchandising om 'e earste seis films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'' hinne al $20&amp;nbsp;miljard opbrocht.

By de merchandising yn it ramt fan ''Star Wars'' kin men tinke oan [[boartersguod]]-[[ljochtsabel]]s en [[T-shirt]]s en oare [[klean]] bedrukt mei ''Star Wars''-[[yllustraasje]]s, -[[logo|logo's]] of -[[slogans]] (lykas ''May the Force by with you''). In [[ruilkaartspul]] ([[Star Wars Trading Cards|''Star Wars'' Trading Cards]]), waard sûnt [[1977]] produsearre troch [[Topps]]. Fan [[1995]] oant [[2001]] wie de [[lisinsje]] yn 'e hannen fan [[Decipher, Inc.]], dat it [[Star Wars Customizable Card Game|''Star Wars'' Customizable Card Game]] op 'e merk brocht. [[Pez dispenser]]s (apparaatsjes dy't lytse [[suertsje]]s ôfjouwe) waarden fan [[1997]] ôf yn 'e foarm fan ''Star Wars''-personaazjes makke. 
[[File:Star_Wars_-_The_Force_Awakens_cast_by_Gage_Skidmore.jpg|right|thumb|250px|De presintaasje fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' op 'e [[San Diego Comic-Con]] fan [[2015]].]]

De [[pop]]kes (&quot;[[action figure]]s&quot;) mei tabehear, dy't sûnt [[1977]] produsearre waarden troch [[Kenner Products]], wiene tige [[populêr]] (foar in list, sjoch [[:en:List of Kenner Star Wars action figures|hjirre]]). Tsjintwurdich binne de ierste edysjes fan dy popkes, mitsdat se noch yn 'e oarspronklike ferpakking sitte dy't nea iepenmakke is, tige weardefolle [[collector's item]]s. Sûnt de [[1990-er jierren]] is de [[lisinsje]] foar de produksje fan ''Star Wars''-action figures yn 'e hannen fan boartersguodprodusint [[Hasbro]].

It [[Denemark|Deenske]] boartersguodmerk [[Lego]] bemachtige yn [[1999]] in lisinsje om eigen produkten yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise te produsearjen. Ta [[promoasje (marketing)|promoasje]] fan dy [[Lego Star Wars|Lego ''Star Wars''-sets]] makke it bedriuw in rige [[koarte film|koarte]] [[tekenfilm]][[parody]]en en in [[animaasjefilm|animearre]] [[minysearje]]. De [[Lego Star Wars (fideospultsjesearje)|Lego ''Star Wars''-fideospultsjes]], dy't sûnt [[2005]] ferskynden, waarden troch de [[resinsint|kritisy]] rûnom love en ûntjoegen har ta grutte [[bestseller]]s.
[[File:Star Wars Launch Bay Poe Dameron's Helmet.jpg|left|thumb|180px|De [[helm (holdeksel)|helm]] fan [[Poe Dameron]] út 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

It earste [[boerdspul]] yn it ramt fan ''Star Wars'' wie ''Star Wars: Escape from the Death Star'', dat yn [[1977]] tagelyk mei de [[Star Wars (film)|earste film]] útbrocht waard. Ferzjes fan ''[[Monopoly (boerdspul)|Monopoly]]'', ''[[Trivial Pursuit]]'' en ''[[Battleship (spul)|Battleship]]'' mei in ''Star Wars''-[[tema (ûnderwerp)|tema]] waarden yn [[1997]] op 'e merk brocht. It bekende boerdspul ''[[Risk (boerdspul)|Risk]]'' is troch produsint [[Hasbro]] twaris ta in ''Star Wars''-tema adaptearre: ''Star Wars Risk: The Clone Wars Edition'', út [[2005]], en ''Risk: Star Wars Original Trilogy Edition'' ([[2006]]). 

==Tematyk==
Kwa [[tema (fiksje)|tematyk]] kin ''Star Wars'' yn it foarste plak opfet wurde as in striid tusken [[goed en kwea]], wêrby't de [[Jedi]] it [[goed]]e fertsjintwurdigje en de [[Sith]] it [[kwea]]. Om dat ûnderskie fuort te sterkjen, makket de franchise gebrûk fan [[Carl Jung|jungiaanske]] [[archetype]]s as &quot;[[skaad (psychology)|it skaad]]&quot;, dat mei de Sith ferbûn wurdt, en teffens mei eleminten út it [[kristendom]], lykas de werjefte fan 'e Sith [[Darth Maul]], wêrfoar't stipe wurdt op tradisjonele foarstellings fan [[Satan|de duvel]]. [[Anakin Skywalker]] wurdt dêrfoaroer delset as in [[messias|messiaansk]] figuer, fuortkommen út in [[Unbesmodzge Untfinzenis fan de Faam Marije|ûnbesmodzge ûntfinzenis]]. Hy wurdt ornearre de &quot;Utkarde&quot; te wêzen, waans komst lang foarsein is yn [[profesije]]n. Oars as [[Jezus (tradisjoneel-kristlik)|Jezus]] yn it kristendom komt er, yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'', te fallen en ferwurdt yn 'e foarm fan [[Darth Vader]] ta in wurktúch fan it kwea. Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' komt er lykwols ta ynkear en berikt er [[ferlossing]] troch syn [[selsopoffering]] foar syn soan [[Luke Skywalker|Luke]]. ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] hat sein dat it haadtema fan 'e hiele franchise eins ferlossing is.
[[File:Lightsaber blue (with shimmering aura).png|right|thumb|250px|In [[ljochtsabel]], sa't de [[Jedi]] dy brûke.]]

De striid tusken goed en kwea komt yn ''Star Wars'' ek ta utering as de [[politike]] wrakseling tusken [[demokrasy]], yn 'e foarm fan 'e [[Galaktyske Republyk]], it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] en it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]], en [[diktatuer]], fertsjintwurdige troch it [[Galaktysk Keizerryk]] en de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]]. [[Fjildslaggen]] fan 'e [[Gunganen]] tsjin 'e [[Hannelsfederaasje]] (yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]'') en fan 'e [[Ewoks]] tsjin 'e [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] (yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'') litte de botsing sjen tusken primitive en mear ûntwikkele [[maatskippij]]en, ferlykber mei de [[Amerikaanske Yndiaanske oarloggen]] of de [[Fjetnamoarloch]]. 

De [[militêr unifoarm|militêre unifoarmen]] fan 'e Keizerlike Striidkrêften en de foarm fan 'e [[helm (holdeksel)|helm]] fan [[Darth Vader]] waarden mei opsetsin [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearre]] troch de legerunifoarmen fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[Wehrmacht]] yn 'e [[Twadde Wrâldoarloch]], en itselde jildt foar de [[flagge]] fan it Galaktysk Keizerryk, dy't [[read]] mei in [[swart]] en [[wyt]] embleem yn 'e midden is, wat tinken docht oan 'e [[heakkekrúsflagge]] fan [[nazy-Dútslân]]. De manear dy't Palpatine brûkt om himsels ta [[keizer]] te meitsjen, mei it [[kânselier]]skip as opstapke, ferwiist fierders dúdlik nei it kânselierskip fan [[Adolf Hitler]] foar't er himsels ta ''[[Führer]]'' útrôp. En de [[Grutte Suvering fan de Jedi|Grutte Suvering fan 'e Jedi]] spegelet yn guon opsichten de foarfallen fan 'e [[Nacht fan 'e Lange Messen]]. It ferdjer fan binnenút fan 'e Galaktyske Republyk, dat it foar Palpatine mooglik makket en bewurkmasterje de fal fan dy steat, is dan wer in neibearing fan 'e fal fan 'e [[Romeinske Republyk]] en de oprjochting fan it [[Romeinske Ryk]] troch [[Augustus Oktavianus]].
[[File:Flag of the First Galactic Empire.svg|left|thumb|250px|De [[flagge]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]] wie [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearre]] troch de [[heakkekrúsflagge]] fan [[nazy-Dútslân]].]]

De franchise linet fierders swier op 'e [[kweeste]] fan 'e [[held]], in [[literêr]] [[motyf (fiksje)|motyf]] dat al brûkt waard yn 'e [[Midsiuwsk]]e [[ridderroman]]s. Yn 'e [[letterkunde]] waard it as in archetypysk sjabloan beskreaun troch [[Joseph Campbell]], in saakkundige op it mêd fan 'e [[ferlykjende mytology]]. Eltse haadpersoan út 'e ''[[Skywalker Saga]]'', te witten Luke yn 'e [[Star Wars-trilogy|oarspronklike trilogy]], Anakin yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] en [[Rey (Star Wars)|Rey]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|ferfolchtrilogy]], folget de stappen fan sa'n syklus of leit se efterstfoarst ôf om ta it kwea te ferfallen. In krúsjaal elemint is dêrby eat dat Campbell omskriuwt as &quot;boetedwaning mei de heit&quot;. De ûntdekking fan Luke dat Darth Vader eins syn heit is, foarmet it sintrale draaipunt fan 'e hiele ''Skywalker Saga'' en wurdt beskôge as ien fan 'e ynfloedrykste en meast ferrassende [[plot]]ûntjouwings út 'e [[filmskiednis]]. It ferlies fan [[Qui-Gon Jinn]], dy't in [[heit]]efiguer is foar [[Obi-Wan Kenobi]], hat grutte ynfloed op 'e fierdere ûntwikkeling fan sawol Obi-Wan as Anakin, mei't Obi-Wan en keizer Palpatine allebeide heitefigueren binne foar Anakin. En [[opperste lieder Snoke]] fiteret [[Kylo Ren]] oan om syn heit [[Han Solo]] te [[fermoardzjen]], wylst Kylo it feit dat Rey in [[wees]] is, brûkt om te besykjen har nei de tsjustere kant fan [[de Krêft]] oer te heljen.

==Kulturele ynfloed==
De ''Star Wars''-franchise hat in oansjenlike ynfloed útoefene op 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[kultuer]] en yndirekt ek op 'e [[popkultuer]] fan 'e hiele [[Westerske wrâld]], dy't ommers sterk ûnder ynfloed stiet fan 'e Amerikaanske [[filmyndustry]] fan [[Hollywood]]. Ferwizings nei it [[fiktive]] [[hielal]] fan ''Star Wars'' binne 45 jier nei it útkommen fan 'e [[Star Wars (film)|earste film]] stevich ferankere yn it [[Amerikaansk-Ingelsk]]. Sa kaam al yn 'e [[1980-er jierren]] it [[Strategic Defense Initiative]], in Amerikaansk definsjeprogramma foar de ferdigening tsjin [[ynterkontinintale ballistyske raket]]ten yn 'e folksmûle bekend te stean as it &quot;Star Wars-programma&quot;. It gebrûk fan dy oantsjutting waard al rillegau sa algemien dat [[politisy]] it programma ek sa begûnen te neamen. Fierders binne frazen lykas ''evil empire'' (&quot;ryk fan it kwea&quot;) en ''may the Force by with you'' (&quot;mei [[de Krêft]] mei dy/jo wêze&quot;) ûnderdiel wurden fan it moderne spraakgebrûk.
[[File:TIE fighter model at Walt Disney Taiwan booth 20150811a.jpg|right|thumb|160px|In model fan in [[TIE-jager]], in ienpersoans [[romteskip]] yn gebrûk by de [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike Striidkrêften]].]]

De earste ''Star Wars''-film, ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'', wie in kulturele ienmakker, mei't in protte minsken fan gâns ferskate eftergrûnen derfan genoaten en yn 'e wurdearring foar dy film wat hiene dat har mei-inoar ferbûn. Dyselde film wie, alteast foar in diel, ek ferantwurdlik foar de hommelse heechtijdagen dy't it [[sjenre]] fan [[science fiction]] yn 'e lette [[1970-er jierren|1970-er]] en [[1980-er jierren]] trochmakke. [[Science fiction-film]]s, foartiid inkeld foarbeholden oan in tige beskaat diel fan it [[publyk]], ûntjoech him yn dy tiid ta in [[mainstream]]sjenre. 

Troch it ûnbidige súkses fan ''Star Wars'' is de franchise fansels ek it doelwyt fan [[parody]]en wurden. Bekende foarbylden dêrfan binne de film ''[[Spaceballs]]'' ([[1987]]) en ''Laugh It Up, Fuzzball: The Family Guy Trilogy'', in trilogy fan [[tillefyzjespecial]]s út [[2007]], [[2009]] en [[2010]] fan 'e [[tekenfilmsearje]] foar [[folwoeksene]]n ''[[Family Guy]]'', wêryn't de oarspronklike ''Star Wars''-trilogy op [[komeedzje|komysk]] bedoelde wize neispile wurdt mei [[personaazje]]s út 'e searje. [[Fan (persoan)|Fans]] fan ''Star Wars'' hawwe fierders in protte [[fanfiksje]] en ek [[fanfilm]]s produsearre. Fan dy lêsten binne der safolle dat der yn [[2002]] sels in groep [[priis (ûnderskieding)|prizen]] foar ynsteld waard, de [[Official Star Wars Fan Film Award|Official ''Star Wars'' Fan Film Awards]], [[sponsoring|sponsore]] troch [[filmstudio]] [[Lucasfilm]]. Ut noed oer ynbrek op [[copyright]] mochten dêr yn 't earstoan inkeld parodyen, [[mockumentary]]s en [[dokumintêre]]s oan meidwaan, mar yn [[2007]] besleat Lucasfilm ek serieus bedoelde fanfilms foar de prizen meitingje te litten. De studio moediget de makkelei fan sokke films net oan, mar komt der likemin tsjin fanwegen salang't der gjin sprake is fan in [[winst (ûndernimming)|winsteachmerk]].

==Keppelings om utens==
* {{en}}[http://www.starwars.com/ Offisjele webside fan ''Star Wars'']
* {{fy}}[http://fy.starwars.wikia.com/ De Jedipedy yn it Frysk]
* {{en}}[http://starwars.wikia.com Wookieepedia]
* {{nl}}[http://nl.starwars.wikia.com Yodapedia]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Star_Wars ''References'', ''Works Cited'' en ''Further Reading'', op dizze side] en ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Star_Wars_films ''References'', op dizze side] en ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Star_Wars_television_series ''References'', op dizze side].
----
{{Commonscat|Star Wars}}
}}
{{DISPLAYTITLE:''{{PAGENAME}}''}}
{{Star Wars}}
{{Star Wars personaazjes}}
{{Berjocht:Star Wars rassen}}
{{Berjocht:Star Wars planeten}}

[[Kategory:Star Wars| ]]
[[Kategory:Amerikaanske mediafranchise]]
[[Kategory:Amerikaanske filmsearje]]
[[Kategory:Ingelsktalige filmsearje]]
[[Kategory:Science fiction-filmsearje]]
[[Kategory:Fantasyfilmsearje]]
[[Kategory:Aventoerefilmsearje]]
[[Kategory:Aksjefilmsearje]]
[[Kategory:Franchise fan Lucasfilm]]
[[Kategory:Filmsearje út 1977]]
[[Kategory:Mediafranchise út 1976]]
[[Kategory:Sword and planet]]
[[Kategory:Romtefeart]]
[[Kategory:George Lucas]]</text>
      <sha1>tpiwabajhjid1vli4pri2rjs0utew9m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>André Roosenburg jr.</title>
    <ns>0</ns>
    <id>119760</id>
    <revision>
      <id>1085037</id>
      <parentid>1084945</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T14:10:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>better lêsber en gjin stobbe mear</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2037" xml:space="preserve">{{Ynfoboks keatser
| namme             = André Roosenburg
| ôfbylding         = 
| ôfbyldingsbreedte = 
| ôfbyldingtekst    = 
| bynamme           = 
| bertedatum        = [[5 april]] [[1951]]
| berteplak         = [[Florâns]] {{Flagge FR}}
| stjerdatum        = [[28 juny]] [[2002]]
| stjerplak         = [[Harns (stêd)|Harns]]
| grutte            = 
| sport             = [[Keatsen]]
| funksje           = 
| trener            = 
| 1etitel           = 
| PC                = 
| ekstra            = Klaverke Fjouwer
| debút             = 
| karriêre-ein      = 
| prestaasjes       = Freule (1968),&lt;br&gt;Jong Nederlân (1973),&lt;br&gt;PC (1972),&lt;br&gt;Bûnspartij (1974)
}}'''André Roosenburg''' ([[Florâns]] [[Frankryk]], [[5 april]] [[1951]]&lt;ref&gt;[https://www.kaatshistorie.nl/biografie.php?bioid=186&amp;o=1 kaatshistorie.nl]&lt;/ref&gt; - [[Harns (stêd)|Harns]], [[28 juny]] [[2002]]) is in [[fuotbal]]ler en [[keatser]] dy't it [[Klaverke Fjouwer]] wûn hat. Syn keatskarriêre wie frij koart en binnen 6 jier wûn er de Freule, de Jong Nederlân, de Bûnspartij en de PC. Yn [[1976]] gong er oer op fuotbaljen. Hy wie semi-prof by Cambuur. André Roosenburg is in soan fan fuotballer [[André Roosenburg]], en in broer fan fuotballer en trêner [[Claus Rosenburg]]. André Roosenburg jr. ferstoar yn 2002 yn 'e âldens fan 51 jier oan de gefolgen fan in slime sykte.&lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/fy/nijs/487913/andre-roosenburg-ferstoarn Omrop Fryslân 29-6-2002 André Roosenburg ferstoarn]&lt;/ref&gt;


==Klaverke Fjouwer==
In de ûndersteande jierren wûn Roosenburg syn wedstriiden foar it Klaverke Fjouwer.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier !! Namme !! Freule !! Jong&lt;br&gt;Nederlân !! Bûn !!PC
|-
| [[1974]] || André Roosenburg jr. || [[1968]] || [[1973]] || 1974 || [[1972]]
|}

{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

{{DEFAULTSORT:Roosenburg, André jr}}
[[Kategory:Frysk keatser]]
[[Kategory:Frysk fuotballer]]
[[Kategory:Frysk persoan fan Nederlânsk komôf]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1951]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2002]]</text>
      <sha1>emxr7tvj53lqwjq8szc8niiv9xsjxob</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085040</id>
      <parentid>1085037</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T14:24:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2096" xml:space="preserve">{{Ynfoboks keatser
| namme             = André Roosenburg
| ôfbylding         = 
| ôfbyldingsbreedte = 
| ôfbyldingtekst    = 
| bynamme           = 
| bertedatum        = [[5 april]] [[1951]]
| berteplak         = [[Florâns]] {{Flagge IT}}
| stjerdatum        = [[28 juny]] [[2002]]
| stjerplak         = [[Harns (stêd)|Harns]]
| grutte            = 
| sport             = [[Keatsen]]
| funksje           = 
| trener            = 
| 1etitel           = 
| PC                = 
| ekstra            = [[Klaverke Fjouwer]]
| debút             = 
| karriêre-ein      = 
| prestaasjes       = [[Freulepartij]] (1968),&lt;br&gt;[[Jong Nederlânpartij]] (1973),&lt;br&gt;PC (1972),&lt;br&gt;Bûnspartij (1974)
}}
'''André Roosenburg''' ([[Florâns]], [[Italië]], [[5 april]] [[1951]]&lt;ref&gt;[https://www.kaatshistorie.nl/biografie.php?bioid=186&amp;o=1 kaatshistorie.nl]&lt;/ref&gt; - [[Harns (stêd)|Harns]], [[28 juny]] [[2002]]) is in [[fuotbal]]ler en [[keatser]] dy't it [[Klaverke Fjouwer]] wûn hat. Syn keatskarriêre wie frij koart en binnen 6 jier wûn er de [[Freule]], de [[Jong Nederlânpartij]], de Bûnspartij en de [[PC]]. 

Yn [[1976]] gong er oer op fuotbaljen. Hy wie semi-prof by Cambuur. André Roosenburg is in soan fan fuotballer [[André Roosenburg]], en in broer fan fuotballer en trener [[Claus Rosenburg]]. 

André Roosenburg jr. ferstoar yn 2002 yn 'e âldens fan 51 jier oan de gefolgen fan in slimme sykte.&lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/fy/nijs/487913/andre-roosenburg-ferstoarn Omrop Fryslân 29-6-2002 André Roosenburg ferstoarn]&lt;/ref&gt;

==Klaverke Fjouwer==
In de ûndersteande jierren wûn Roosenburg syn wedstriiden foar it Klaverke Fjouwer.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier !! Namme !! Freule !! Jong&lt;br&gt;Nederlânpartij !! Bûnspartij !!PC
|-
| [[1974]] || André Roosenburg jr. || [[1968]] || [[1973]] || 1974 || [[1972]]
|}

{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

{{DEFAULTSORT:Roosenburg, André jr}}
[[Kategory:Frysk keatser]]
[[Kategory:Frysk fuotballer]]
[[Kategory:Frysk persoan fan Nederlânsk komôf]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1951]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2002]]</text>
      <sha1>nognqanng9ko6bq3a0d54oggpgcihud</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>John Thaw</title>
    <ns>0</ns>
    <id>129928</id>
    <revision>
      <id>1085049</id>
      <parentid>1011723</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T15:34:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>kopke</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8151" xml:space="preserve">{{Akteur
| ôfbylding                    = 
| ôfbyldingstekst              = 
| ôfbyldingsbreedte            = 
| echte namme                  = 
| nasjonaliteit                = {{Flagge_UK}} [[Feriene Keninkryk|Britsk]]
| berne                        = [[3 jannewaris]] [[1942]]
| berteplak                    = [[Manchester]]
| stoarn                       = [[21 febrewaris]] [[2002]]
| stjerplak                    = Luckington
| regionale identiteit         = 
| etnisiteit                   = 
| jierren aktyf                = 1960-2001
| prizen                       = 
| webside                      = {{en}} [https://www.imdb.com/name/nm0857177/ IMDb-profyl]
}}
'''John Edward Thaw''' ([[Manchester]], [[3 jannewaris]] [[1942]] - [[Luckington]], [[Wiltshire]], [[21 febrewaris]] [[2002]]) wie in Ingelsk [[akteur]], dy't benammen bekend waard troch de [[detectivesearje]] ''[[Inspector Morse]]'' dêr't er 33 kear yn de titelrol fertolke. De rige rûn fan 1987 oant 2000. Syn assistint yn de rige: Robbie Lewis (spile troch de akteur [[Kevin Whately]]) krige in ferfolch op de oarspronklike searje ûnder de namme ''Lewis''.

== Biografy ==
Thaw waard berne yn Longsight, Manchester yn in arbeidershúshâlding. Heit John wie frachtweinsjauffeur. Thaw hie gjin maklike jeugd nei't syn mem fuortgie; hy wie doe sân jier. Syn jongere broer, Raymond Stuart &quot;Ray&quot;, emigrearre mids jierren '60 nei [[Austraalje (lân)|Austraalje]]. Thaw groeide op yn Gorton en Burnage, dêr't er nei de Ducie Technical High School for Boys gie. Doe't er 16 jier wie gie er nei de Royal Academy of Dramatic Art (RADA) yn [[Londen]]. 

Thaw spile yn syn karriêre noch in soad oare rollen op telefyzje, yn it teäter en yn de film. De hurde detektive Jack Regan yn 'e telefyzjerige (en twa films) fan The Sweeney makke him ferneamd yn it Feriene Keninkryk, en wie letter ek op de Nederlânske telefyzje te sjen. Hy spile Detective Inspector Jack Regan yn 53 ôfleveringen tusken 1975 en 1978.

Ien fan de lêste rollen wie dy fan liberale advokaat James Kavanagh yn Kavanagh QC (1995 - 1999). Krekt as ynspekteur Morse hie Thaw ek alkoholproblemen, mar wie sûnt 1995 [[Hielûnthâlding|sûnder drank]]. Sûnt juny 2001 waard Thaw behannele foar sloktermkanker. Hy ferstoar yn de âldens fan 60 jier.   

Fan 24 desimber 1973 oant syn dea wie Thaw troud wie mei de njoggen jier âldere aktrise [[Sheila Hancock]]. Ut dit houlik waard yn 1974 dochter Joanna berne. Tusken juny 1964 en 1968 Thaw wie al troud mei Sally Alexander. Yn 1965 waard út dit houlik dochter Abigail berne. De beide dochters fan Thaw binne ek aktrise.   

== Filmografy ==
Telefyzjefilms en telefyzjerigen:
*''[[The Younger Generation]]'' - Martin (Ofl. ''The Rabbit Set'', 1961)
*''The Younger Generation'' - Denny (Ofl. ''Flow Gently Sweet Afton'', 1961)
*''The Younger Generation'' - Peter (Ofl. ''The Suburb Cuckoo'', 1961)
*''The Younger Generation'' - Charlie (Ofl. ''The Mating Age'', 1961)
*''The Younger Generation'' - Edward (Ofl. ''Run Away Home'', 1961)
*''The Younger Generation'' - Max (Ofl. ''Somewhere to Begin'', 1961)
*''The Younger Generation'' - Klant (Ofl. ''Goodbye Charlie'', 1961)
*''[[ITV Play of the Week]]'' - Soldaat Hurst (Ofl. ''Sergeant Musgrave's Dance'', 1961)
*''[[Nil Carborundum]]'' (Telefyzjefilm, 1962) - Rol net bekend
*''[[The Loneliness of the Long Distance Runner (film)|The Loneliness of the Long Distance Runner]]'' (1962) - Bosworth
*''[[Z-Cars]]'' - Det. Con. Elliot (Ofl. ''A La Carte'', 1963; ''Light the Blue Paper'', 1963; ''A Quiet Night'', 1963; ''Hide - And Go Seek'', 1963)
*''[[The Edgar Wallace Mystery Theatre]]'' - Alan Roper (Ofl. ''Five to One'', 1963)
*''ITV Play of the Week'' - Rol ûnbekend (Ofl. ''I Can Walk Where I Like Can't I?'', 1964)
*''[[De Wrekers]]'' - Kaptein Trench (Ofl. ''Esprit de Corps'', 1964)
*''ITV Play of the Week'' - Henry Potter (Ofl. ''The Other Man'', 1964)
*''The Edgar Wallace Mystery Theatre'' - David Jones (Afl. ''Dead Man's Chest'', 1965)
*''Redcap'' - Sersjant John Mann (26 ôfl., 1964-1966)
*'' Bat Out Of Hell'' - Mark Paxton (Ofl. ûnbekend, 1966)
*''[[The Making of Jericho]]'' (1966) - Rol ûnbekend
*''Inheritance'' - Rol net bekend (1967)
*''[[The Bofors Gun]]'' (1968) - Featherstone
*''[[The Borderers]]'' - Sir Richard (Ofl. ''Dispossessed'', 1969)
*''[[ITV Saturday Night Theatre]]'' - Rolf (Ofl. ''The Haunting'', 1969)
*''ITV Saturday Night Theatre'' - Rol ûnbekend (Ofl. ''The Talking Head'', 1969)
*''[[Strange Report]]'' - Ynspekteur Jenner (Ofl. ''Report 2475: Revenge - When a Man Hates'', 1969)
*''[[Praise Marx and Pass the Ammunition]]'' (1970) - Dom
*''[[The Last Grenade]]'' (1970) - Terry Mitchell
*''[[Play of the Month]]'' - Banquo (Ofl. ''MacBeth'', 1970)
*'' Budgie'' - Denzil Davies (Ofl. ''Sunset Mansions or Whatever Happened to Janey Babe?'', 1971)
*''[[Armchair Theatre]]'' - Tony (Ofl. ''Competition'', 1971)
*''[[The Onedin Line]]'' - Carby (Ofl. ''Mutiny'', 1971)
*'' Pretenders'' - Fast Jack (1972)
*''[[The Frighteners]]'' - Wood (Ofl. ''Old Comrades'', 1972)
*''[[Dr. Phibes Rises Again]]'' (1972) - Shavers
*''Armchair Theatre'' - Peter (Ofl. ''What Became of Me?'', 1972)
*''[[The Adventures of Black Beauty]]'' - Jack Desmond (Ofl. ''The Hostage'', 1972)
*''[[The Rivals of Sherlock Holmes (telefyzjerige)|The Rivals of Sherlock Holmes]]'' - Lt. Hoist (Ofl. ''The Sensible Action of Lieutenant Hoist'', 1973)
*''[[Menace]]'' - Don (Ofl. ''Tom'', 1973)
*''[[Caucasian Chalk Circle]]'' (1973) - Rol ûnbekend
*''[[Play of the Month]]'' - Rol ûnbekend (Ofl. ''Caucasian Chalk Cirle'', 1973)
*''The Protectors'' - Mario Carpiano (Ofl. ''Lena'', 1973)
*''Armchair Cinema'' - Ynspekteur Jack Regan (Ofl. ''Regan'', 1974)
*''Thick as Thieves'' - Stanley (8 ôfl., 1974)
*''The Capone Investment'' - Rol ûnbekend (1974)
*''[[Sweeney!]]'' (1977) - Ynspekteur Jack Regan
*''[[Sweeney 2]]'' (1978) - Ynspekteur Jack Regan
*''[[Play for Today]]'' - Dinny Matthews (Ofl. ''Dinner at the Sporting Club'', 1978)
*''[[The Sweeney]]'' - Ynspekteur Jack Regan (53 afl., 1975-1978)
*''[[Drake's Venture]]'' (telefyzjefilm, 1980) - Francis Drake
*''[[Killing Heat]]'' (1981) - Dick Turner
*''[[Saturday Night Thriller]]'' - Jack Buchus (Ofl. ''Where Is Betty Buchus?'', 1982)
*''[[Killer Waiting]]'' (Telefyzjefilm, 1984) - Majoar Peter Hastings
*''Mitch'' - Mitch (10 ôfl., 1984)
*''[[The Life and Death of King John]]'' (Telefyzjefilm, 1984) - Hubert de Burgh
*''[[We'll Support You Ever More]]'' (Telfyzjefilm, 1985) - Geoff Hollins
*''[[Business As Usual]]'' (1987) - Kieran Flynn
*''[[Cry Freedom]]'' (1987) - [[Jimmy Kruger]]
*''[[The Sign of Four]]'' (Telefyzjefilm, 1987) - Jonathan Small
*''[[Bomber Harris (film)|Bomber Harris]]'' (Telefyzjefilm, 1989) - Sir [[Arthur Harris|Arthur 'Bomber' Harris]]
*''[[Home to Roost]]'' - Henry Willows (29 afl., 1985-1990)
*''[[Stanley and the Women]]'' (Miny-searje, 1991) - Stanley Duke 
*''[[Chaplin (film)|Chaplin]]'' (1992) - [[Fred Karno]]
*''[[A Year in Provence]]'' - Peter Mayle (12 ôfl., 1993)
*''[[The Absence of War]]'' (Telefyzjefilm, 1995) - George Jones
*''[[Masculine Mescaline]]'' (1996) - The Man
*''[[Into the Blue (1997)|Into the Blue]]'' (Telefyzjefilm, 1997) - Harry Barnett
*''[[Goodnight, Mister Tom]]'' (Telefyzjefilm, 1998) - Tom Oakley
*''[[Plastic Man (film)|Plastic Man]]'' (Telefyzjefilm, 1999) - Joe MacConnell
*''[[The Waiting Time]]'' (Telefyzjefilm, 1999) - Joshua Mantle
*''[[Monsignor Renard]]'' - Monsignor Augustine Renard (4 ôfl., 2000)
*''[[Inspector Morse]]'' - Ynspekteur Endeavour Morse (33 ôfl., 1987-2000)
*''[[Inspector Morse: Rest in Peace]]'' (dvd, 2000) - Ynspekteur Endeavour Morse
*''[[Kavanagh QC]]'' - James Kavanagh QC (27 afl., 1995-2001)
*''[[The Glass]]'' - Jim Proctor (6 ôfl., 2001)
*''[[Buried Treasure (2001)|Buried Treasure]]'' (Telefyzjefilm, 2001) - Harry Jenkins

{{Boarnen|boarnefernijing=
[https://nl.wikipedia.org/wiki/John_Thaw John Thaw]
}}

{{DEFAULTSORT:Thaw, John}}
[[Kategory:Ingelsk telefyzje-akteur]]
[[Kategory:Ingelsk toanielakteur]]
[[Kategory:Ingelsk filmakteur]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1942]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2002]]</text>
      <sha1>qwwku83n4u5uvljsqsf7gqmp8b17jzs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dominion Nijfûnlân</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143796</id>
    <revision>
      <id>1085092</id>
      <parentid>1007708</parentid>
      <timestamp>2022-07-30T07:08:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>353</id>
      </contributor>
      <comment>Dominion_of_Newfoundland_Blue_Ensign,_1870–1904.svg ferfongen troch [[commons:File:Flag_of_Newfoundland_(1870–1904).svg|Flag_of_Newfoundland_(1870–1904).svg]] (troch [[commons:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] om't: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:C</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15170" xml:space="preserve">{{histoarysk lân
|namme = Dominion Nijfûnlân &lt;br&gt;&lt;small&gt;''Dominion of Newfoundland'' &lt;small&gt;
|bestean = 1907 – 1949
|flagge = [[File:Dominion of Newfoundland Red Ensign.svg|border|125px]] 
|wapen = [[File:Coat of arms of Newfoundland and Labrador.svg|60px]] 
|biedwurd = [[Latyn]]: ''Quaerite Prime Regnum Dei'' &lt;br&gt;(&quot;Sykje Jo Earst it Keninkryk Gods&quot;) 
|lânkaart = [[File:Dominion_of_Newfoundland_(orthographic_projection).svg|250px]]
|haadstêd = [[St. John's (Nijfûnlân)|St. John's]]
|offisjele taal = [[Ingelsk]]
|steatsfoarm = [[grûnwet|konstitúsjonele]] [[monargy]]: &lt;br&gt;● [[autonomy|autonoom]] [[dominion]] fan it &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;[[Britske Ryk]] &lt;small&gt;(1907-1934)&lt;/small&gt;&lt;br&gt;● [[list fan lannen en territoaria#Ofhinklike gebieten|ôfhinklik gebiet]] fan it &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;[[Feriene Keninkryk|Feriene Ken.]] &lt;small&gt;(1907-1934)&lt;/small&gt;
|ûntstien út = [[File:Flag of Newfoundland (1870–1904).svg|border|20px]] [[Nijfûnlânkoloanje]]
|opgien yn = [[File:Flag of Canada.svg|border|20px]] [[Kanada]]
|no diel fan = [[File:Flag of Canada.svg|border|20px]] [[Kanada]]&lt;br&gt; ● [[File:Flag of Newfoundland and Labrador.svg|border|20px]] [[Nijfûnlân en Labrador|Nijfûnlân en Labr.]]
|ynwennertal = 263.033 &lt;small&gt;(1911)&lt;/small&gt; &lt;br&gt;361.416 &lt;small&gt;(1935)&lt;/small&gt;
|befolkingstichtens = 0,6 / km² &lt;small&gt;(1911)&lt;/small&gt; &lt;br&gt; 0,9 / km² &lt;small&gt;(1935)&lt;/small&gt;
|oerflak = 405.212 km² &lt;small&gt;(ynkl. wetter)&lt;/small&gt;&lt;br&gt; 373.872 km² &lt;small&gt;(allinnich lân)&lt;/small&gt;
|folksliet = 
|muntienheid = [[Nijfûnlânske dollar]] 
|tillefoan =  
|ISO 3166-koade = 
|ynternetekstinsje = 
}}
It '''Dominion Nijfûnlân''' ([[Ingelsk]]: ''Dominion of Newfoundland'') wie fan [[1907]] oant [[1934]] in [[autonome regio|selsbestjoerend part]] fan it [[Britske Ryk]], dat bestie út it [[eilân]] [[Nijfûnlân]], foar de [[kust|eastkust]] fan [[Kanada]], mei dêropta de regio [[Labrador (regio)|Labrador]] op it [[fêstelân]] fan [[Noard-Amearika]]. Foartiid foarme it gebiet de [[Nijfûnlânkoloanje]], in [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[koloanje]], dy't fan [[1855]] ôf in beheinde foarm fan [[selsbestjoer]] genoat. As [[dominion]] hie Nijfûnlân binnen it Britske Ryk in status dy't gelyk wie oan dy fan [[Kanada]], [[Súd-Afrika]], [[Austraalje (lân)|Austraalje]] en [[Nij-Seelân]]. Nei't yn it gebiet yn [[1932]] in [[skuldekrisis]] ûntstien wie, waard Nijfûnlân yn [[1934]] it iennichste dominion dat frijwillich ôfstân die fan syn selsbestjoer sadat it Britske [[regear]] regaad meitsje koe. Hoewol't it gebiet yn namme syn dominionstatus behold, stie it fan [[1934]] oant [[1949]] ûnder direkt bestjoer fan it regear yn it fiere [[Londen]]. By [[Nijfûnlânske referinda (1948)|twa referinda efterinoar]] yn [[1948]] waard ûnder nea alhiel opheldere omstannichheden besletten ta oansluting by [[Kanada]]. Sadwaande waard Nijfûnlân yn [[1949]] as [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] yn dat lân opnommen.

==Geografy==
It Dominion Nijfûnlân hie in [[oerflak]] fan 405.212&amp;nbsp;[[km²]], wêrfan't 373.872&amp;nbsp;km² út lân bestie en 31.340&amp;nbsp;km² út [[oerflaktewetter]]. De regio [[Labrador (regio)|Labrador]], dy't op it [[fêstelân]] fan [[Noard-Amearika]] grinzge oan 'e [[Kanadeeske provinsje]] [[Kebek (provinsje)|Kebek]], makke dêr 294.330&amp;nbsp;km² fan út, en it [[eilân]] [[Nijfûnlân]] mei byhearrende lytsere eilantsjes 111.390&amp;nbsp;km². Hoewol't Labrador dêrmei mear as twa kear sa grut wie as Nijfûnlân, wennen mear as njoggen fan 'e tsien ynwenners fan it dominion op it eilân.
[[File:NFL_in_1912.png|left|thumb|230px|In [[lânkaart]] fan it Dominion Nijfûnlân (rôze) yn [[1912]]. (Tink om it nuvere ferrin fan 'e grins tusken [[Labrador (regio)|Labrador]] en de [[Kanadeeske provinsje]] [[Kebek (provinsje)|Kebek]], dy't pas yn [[1927]] syn moderne foarm krije soe.)]]

==Skiednis==
Yn [[1854]] besleat it [[regear]] fan it [[Feriene Keninkryk]] dat de [[Nijfûnlânkoloanje]] in beheinde foarm fan yntern [[selsbestjoer]] krije moast. Dat krige yn [[1855]] syn beslach, doe't der foar it earst [[ferkiezings]] holden waarden en der in earste eigen regear oansteld waard ûnder [[premier]] [[Philip Francis Little]]. Yn [[1869]] wiisde Nijfûnlân it lidmaatskip fan 'e yn [[1867]] oprjochte [[Kanada|Kanadeeske Konfederaasje]] ôf. Yn [[1892]] slagge it de Kanadeeske premier [[sir]] [[John Sparrow David Thompson|John Thompson]] op in hier nei om troch [[ûnderhanneling]]s it opgean fan 'e Nijfûnlânkoloanje yn 'e konfederaasje te beävensearjen. Sa bleau Nijfûnlân in koloanje, oant op 'e [[Rykskonferinsje fan 1907]] besletten waard om alle oanwêzige Britske koloanjes om te foarmjen ta [[dominion]]s, dat winliken ûnôfhinklike steatsjes binnen it [[Britske Ryk]] wiene. 

De status fan dominion waard dêrby taparte oan Kanada en [[Austraalje (lân)|Austraalje]], wylst oerienkommen waard dat in trêde dominion yn [[1910]] gearstald wurde soe troch it ferranen fan 'e [[Kaapkoloanje (Britske koloanje)|Kaapkoloanje]], de [[Koloanje Natal]], de [[Transfaalkoloanje]] en de [[Oranjerivierkoloanje]] ta de [[Uny fan Súd-Afrika]]. Fierders waard de status fan dominion op [[26&amp;nbsp;septimber]] [[1907]] by keninklike proklamaasje ek skonken oan Nijfûnlân en [[Nij-Seelân]]. Dy status waard neitiid bekrêftige troch de [[Balfourferklearring fan 1926]] en it [[Statút fan Westminster (1931)|Statút fan Westminster]] fan [[1931]]. 

Under de [[Earste Wrâldoarloch]] rjochte Nijfûnlân syn eigen [[leger (lânmacht)|leger]]ke fan likernôch 1.100 man op, it [[Keninklik Nijfûnlânsk Rezjimint]]. Dat focht fan [[septimber]] [[1915]] oant de ein fan dat jier yn 'e [[Gallipoli-kampanje]] op it [[Gallipoli-skiereilân]] by de [[Dardanellen]]. Op [[1&amp;nbsp;july]] [[1916]] waard it op 'e earste dei fan 'e [[Slach oan 'e Somme]], oan it [[Westfront (Earste Wrâldkriich)|Westfront]] yn noardlik [[Frankryk]] hast hielendal útrûge, mei ferliezen dy't oprûnen oant 90% fan 'e [[manskip]]pen. Mei nije [[rekruten]] focht it [[rezjimint]] fierder, en dat die it mei sa'n moed en kriich, dat it it [[predikaat keninklik]] fertsjinne. 

Nei de [[oarloch]] soarge dizze ynset fan Nijfûnlânske [[troepen]] foar in oprinnende [[skuldelêst]] foar Nijfûnlân, fanwegen de [[liening]]s dy't ôfsletten wiene om it rezjimint ta te rissen, en de ferplichting ta it beteljen fan [[pinsjoen]]en en [[arbeidsûngeskiktheidsútkearing]]s oan [[feteranen]]. Nijfûnlân wie yn [[1919]] mei in eigen delegaasje fertsjintwurdige op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys (1919)|Fredeskonferingsje fan Parys]], mar oars as de oare fjouwer Britske dominions ûndertekene it it resultearjende [[Ferdrach fan Versailles]] net, en likemin besocht it om lid te wurden fan it [[Folkebûn]]. 

Nijfûnlân fierde mar stadichoan alle dingen yn dêr't it troch de status fan dominion rjocht op hie. Pas yn [[1921]] rôp it formeel de posysje fan [[hege kommissaris fan it Feriene Keninkryk]] yn it libben, hoewol't [[sir]] [[Edgar Rennie Bowring]] ''[[de facto]]'' al yn [[1918]] yn dy posysje beneamd wie. En pas yn [[1931]] waard der in eigen [[ministearje]] fan Bûtenlânske Saken oprjochte. Yn [[1927]] waard troch it Britske [[Privy Council|Justisjeel Komitee fan 'e Kroanried]] it slepende grinskonflikt besljochte dat Kanada en Nijfûnlân oer [[Labrador (regio)|Labrador]] hiene. Dat barde nei folle tefredenens fan Nijfûnlân en yn 't bysûnder tsjin 'e winsken fan 'e provinsje [[Kebek (provinsje)|Kebek]], dat Labrador as in diel fan it eigen oerflak beskôge. (Kebek fersmiet de útspraak fan 'e Kroanried en ek tsjintwurdich noch is op [[lânkaart]]en dy't troch de provinsjale [[oerheid]] útjûn wurde de grins mei Labrador oars oanjûn as de grinzen mei [[Ontario]] en [[Nij-Breunswyk]].)

Yn 'e [[1920-er jierren]] boaze de [[politike]] sitewaasje yn Nijfûnlân oan troch ferskate [[politike]] [[skandalen]] efterinoar. Yn [[1923]] waard premier [[sir]] [[Richard Squires]] op befel fan syn eigen [[minister]] fan Binnenlânske Saken [[arrestaasje|arrestearre]] foar [[korrupsje]]. Hoewol't er rillegau op [[boarchtocht (strafrjocht)|boarchtocht]] frij kaam, waard der troch it Britske regear in ûndersyk nei de kwestje ynsteld. Net lang dêrnei foel it regear fan Squires. Yn [[1928]] wist er lykwols op 'e nij oan 'e macht te kommen om't syn opfolgers [[Walter Stanley Monroe]] en [[Frederick C. Alderdice]] harsels by de Nijfûnlânske befolking noch ympopulêrder makke hiene as hy. Koarte tiid letter briek de [[Grutte Depresje]] út, dy't Nijfûnlân swier rekke, om't de [[ekonomy]] suver folslein ôfhinklik wie fan 'e [[eksport]] fan [[fisk]], [[papier]] en [[mineraal|mineralen]]..
[[File:Colonial_Building,_St._John's,_Canada.jpg|right|thumb|250px|It [[Colonial Building]] yn [[St. John's (Nijfûnlân)|St. John's]], de sit fan it [[parlemint]] fan it Dominion Nijfûnlân.]]

De Grutte Depresje makke de sitewaasje fan 'e Nijfûnlânske oerheidsfinânsjes ûnhâldber. Dy swierrichheden datearren foar in diel noch út 'e [[1890-er jierren]], doe't it doetiidske regear fan 'e koloanje himsels djip yn 'e skulden stutsen hie om in [[spoarline]] oer it eilân [[Nijfûnlân]] oan te lizzen. Letter kamen dêr de kosten fan 'e oarlochsynset yn 'e Earste Wrâldoarloch en de útkearings oan feteranen noch by. Doe't der yn 'e [[Krisisjierren]] gjin [[jild]] mear ynkaam, drige Nijfûnlân [[bankrot]] te gean. Op [[5&amp;nbsp;april]] [[1932]] teach in [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] fan 10.000 lulke Nijfûnlanners nei it [[Colonial Building]], de sit fan it Nijfûnlânske [[parlemint]]; de sfear wie sa grimmitich dat premier Squires fia de efterdoar útnaaide. Letter dat jier ferlear er de ferkiezings. 
[[File:Humphrey_Gilbert_Stamp.jpg|left|thumb|160px|In Nijfûnlânske [[postsegel]].]]

De nije premier, Alderdice, warskôge yn [[novimber]] [[1932]] it Britske regear dat it net lang mear duorje soe ear't it dominion fallyt gie. De Britten rôpen halje-trawalje de [[Nijfûnlânske Keninklike Kommisje]] yn it libben, dy't de finansjele stân fan saken fan it gebiet ûndersykje moast. Yn it rapport fan 'e kommisje, dat yn [[oktober]] [[1933]] ferskynde, waard oanret om tydlik it selsbestjoer ôf te skaffen, sadat it Britske regear eigenhandich regaad meitsje koe. It Nijfûnlânsk parlemint akseptearre dat advys en tsjinne by de [[kening]] in petysje yn, wêryn't fersocht waard om it opskoarjen fan 'e [[grûnwet]] en de oanstelling fan in kommisje dy't it bestjoer oernimme koe oant de problemen oplost wiene en Nijfûnlân syn selsbestjoer weromkrije koe. It [[Britske Parlemint]] naam om dat te regeljen de Nijfûnlânwet 1933 oan. Sa waard Nijfûnlân op [[16&amp;nbsp;febrewaris]] [[1934]] it iennichste Britske dominion dat ea syn selsbestjoer frijwillich opjoech. Der kaam in ein oan 79 jier fan autonomy; it gebiet foel fan doe ôf ûnder de Britske minister fan Koloanjes, dy't in kommisje fan trije Britten en trije Nijfûnlanners oanstelde, mei de [[gûverneur]] as [[foarsitter]], om it deistich regear út te fieren.

Hoewol't it de bedoeling wie dat Nijfûnlân meitiid syn selsbestjoer weromkrije soe, barde dat nea. It wie fan [[1934]] oant [[1949]] inkeld yn namme noch dominion. De reden dêrfoar wie dat de finansjele swierrichheden oanholden: de Grutte Depresje duorre oant it begjin fan 'e [[Twadde Wrâldoarloch]]. Fanwegen de strategyske lizzing fan Nijfûnlân en Labrador waarden der doe in protte [[militêr]]e bases oanlein. Dat soarge einlings en te'n lêsten foar it flotlûken fan 'e ekonomy, mar ûnder de oarloch hie men wol oare soargen oan 'e holle as om Nijfûnlân wer selsbestjoerend te meitsjen. Nei de oarloch waard Nijfûnlân, mei in befolking fan 318.000 minsken, troch it Britske regear te lyts achte om selsstannich fierder te gean. Hoewol't der yn it gebiet sels wol deeglik stimmen opgiene om wer selsbestjoerend te wurden, hiene de Britske en Kanadeeske regearings al besletten dat Nijfûnlân by Kanada foege wurde moast.

Op [[3 juny]] [[1948]] waard der yn 'e koloanje [[Nijfûnlânske referinda (1948)|in referindum]] holden wêrby't men kieze koe út it behâld fan 'e status quo, fiergeand selsbestjoer of oansluting by Kanada, dy't resp. 14,3%, 44,5% en 41,1% fan 'e stimmen krigen. Mei't net ien fan 'e mooglikheden in abslute mearderheid behelle hie, waard der op [[22 july]] [[Nijfûnlânske referinda (1948)|nochris stimd]], wêrby't men diskear kieze koe út selsbestjoer en oansluting by Kanada. De offisjele útkomst wie: 52,3% foar oansluting by Kanada, en 47,7% foar selsbestjoer. Sadwaande sleat Nijfûnlân him op [[31&amp;nbsp;maart]] [[1949]] as de [[Kanadeeske provinsje|tsiende provinsje]] oan by Kanada. Lykwols hat it der wol fan dat der eins in mearderheid wie foar selsbestjoer, mar dat de útkomst fan 'e folksriedplachting, wêrby't gjin inkel ûnôfhinklik tafersjoch oanwêzich wie, &quot;byholpen&quot; waard troch de Britske gûverneur, dy't fuort neitiid alle stimbiljetten ferbrâne liet.
[[File:NFLD_dollar_bill.jpg|right|thumb|350px|In [[Nijfûnlânske dollar]] út [[1920]].]]

==Demografy==
Neffens de [[folkstelling]] fan [[1911]] hie it Dominion Nijfûnlân doe 263.033 ynwenners. De [[befolkingstichtens]] bedroech dêrmei 0,6 minsken de [[km²]]. Yn [[1935]] wie de [[befolking]] oanwoeksen ta 361.416 minsken, wêrmei't de befolkingstichtens útkaam op 0,9 persoanen de km².

It grutste part fan 'e ynwenners fan it eilân [[Nijfûnlân]] wie fan [[Ingelsen|Ingelsk]], [[Ieren (folk)|Iersk]] of [[Skotten|Skotsk]] [[komôf]] en foarme de befolkingsgroep fan 'e [[Angelsaksyske Nijfûnlanners]]. Der wie ek in [[Frânsk]]talige [[minderheid]], de [[Frânsk-Nijfûnlanners]]. De lânseigen befolking wie tsjin 'e tiid fan it Dominion al fierhinne útstoarn: fan 'e oarspronklike [[Beotûk (folk)|Beotûk]]-[[Yndianen]] stoar de lêste folbloed-persoan yn [[1829]] en de lêst bekende healbloed yn [[1919]]. Wol wenne der noch in lytse groep [[Mikmak (folk)|Mikmak]]-Yndianen op Nijfûnlân, mar dy hiene har dêr pas nei de [[kolonisaasje]] troch de Ingelsen (út [[Nij-Skotlân]] wei) nei wenjen setten. 

Yn 'e regio [[Labrador (regio)|Labrador]] foarmen de lânseigen groepen wol de mearderheid fan 'e befolking. Dêrby gie it om [[Inûyt]], [[Yndianen]] fan 'e stammen fan 'e [[Montanjezen]] (of ''Innu'') en de [[Naskapy (folk)|Naskapy]], en guon [[Mety (folk)|Mety]] fan mingd komôf. De &quot;lânseigen&quot; [[jeropide ras|blanken]] yn dy krite wie in apart slach folk dat de ''Livyers'' neamd waard, in wurd dat ôflaat is fan it [[Ingelsk]]e [[tiidwurd]] ''to live'' (&quot;wenje&quot;), en dus min ofte mear &quot;bewenners&quot; betsjut.

==Sjoch ek==
*[[Nijfûnlân en Labrador]]
*[[Nijfûnlân]]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Dominion_of_Newfoundland ''Footnotes'' en ''References'', op dizze side].
}}

{{DEFAULTSORT:Nijfunlan, Dominion}}
[[Kategory:Histoarysk lân yn Noard-Amearika]]
[[Kategory:Skiednis fan Nijfûnlân en Labrador]]
[[Kategory:Skiednis fan Kanada]]
[[Kategory:Nijfûnlân|Dominion Nijfunlan]]
[[Kategory:Keninkryk]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1907]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid opheft yn 1949]]</text>
      <sha1>1nizy0fhmhr0vhhdea5s6egm2x4tysj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Meidogger:FreyaSport/kladblok</title>
    <ns>2</ns>
    <id>152621</id>
    <revision>
      <id>1084970</id>
      <parentid>1084946</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T12:55:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarnen yn 2002 */ ferskil oant en mei april fuortwurke</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4356" xml:space="preserve">{| align=&quot;center&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;2&quot; style=&quot;border:1px #AAAAAA solid; background-color: #F9F9F9; font-size:102%;&quot; width=&quot;100%&quot; 
| rowspan=&quot;6&quot; | [[Ofbyld:Kladblok.png|100px]]
|-
| align=&quot;left&quot; valign=&quot;middle&quot; | Dit is it [[Wikipedia:Kladblok|persoonlijke kladblok]] fan '''[[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]'''.
|-
| Dit kladblok is een sub-side fan [[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]. It tsjinnet as testromte en om opsetsjes te meitsjen foar artikels. En is gjin artikel yn de ensyklopedy.
|-
| It is net de bedoeling dat tredden wizigingen oanbringe yn in oar syn kladblok.
|}

===== Listen fan flaggen =====

;Geografysk
* [[List fan berjochten fan flaggen|Flaggen]]
* [[List fan berjochten Flagge mei Lân-oantsjutting|Flaggen mei Lân-oantsjutting]]
* [[List fan flaggen fan Fryske gemeenten|Flaggen fan Fryske gemeenten]] ''(gjin berjochten)''
* [[List fan flaggen fan doarpen yn Fryslân|Flaggen fan Fryske doarpen]] ''(gjin berjochten)''
* [[Wikipedy:List fan berjochten Flagge mei Nasjonaliteit-oantsjutting|Flaggen mei Nasjonaliteit-oantsjutting]]

;Sport
* [[List fan berjochten Flagge mei YOK-koade|Flaggen mei Ynternasjonaal Olympysk/Paralympysk Komitee koade]]

--------------
==Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-7-2022)==
	
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
![[2009]]
![[2008]]
![[2007]]
![[2006]]
![[2005]]
![[2004]]
![[2003]]
![[2002]]
![[2001]]
![[2000]]
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen jierlist ||30||43||24||33||33||20||11||18||16||13
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen kategory ||41||56||46||52||50||55||35||53||39||40
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil ||11||13||22||19||17||35||24||35||23||27
|-
| align=&quot;left&quot; | Tal reade keppelingen jierlist ||14||4||7||3||4||0||2||0||0||1
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil sûnder reade keppelingen ||25||17||39||22||21||35||26||35||23||28
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil fuortwurke ||&lt;small&gt;21-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;22-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;22-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;23-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;25-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;27-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;28-7-2022&lt;/small&gt;|| || || 
|}
===Ferstoarnen yn 2002===
;maaie
* [[6 maaie|6]] - [[Sem Dresden (skriuwer)|Sem Dresden]], Nederlânsk literatuerwittenskipper (* [[1914]])
* [[6 maaie|6]] - [[Meinte Walta]], Frysk byldzjend keunstner (* [[1920]])
* [[11 maaie|11]] - [[Martin van Amerongen]], Nederlânsk publisist, kollumnist en sjoernalist (* [[1941]])
* [[30 maaie|30]] - [[John B. Keane]], Iersk skriuwer (* [[1928]])
;juny
* [[20 juny|20]] - [[Tinus Osendarp]], Nederlânsk atleet (* [[1916]])
* [[28 juny|28]] - [[André Roosenburg jr.]] Nederlânsk keatser (* [[1951]])
;july
* [[8 july|8]] - [[Peter Tetteroo (muzikant)|Peter Tetteroo]], Nederlânsks muzikant (* [[1947]])
* [[18 july|18]] - [[Sipke Veenstra]], Frysk dichter en skriuwer (* [[1924]])
* [[23 july|23]] - [[Chaim Potok]], Amerikaansk skriuwer (* [[1929]])
* [[26 july|26]] - [[André Roosenburg]], Nederlânsk fuotballer (* [[1923]])
;augustus
* [[6 augustus|6]] - [[Edsger Wybe Dijkstra]], Nederlânsk wiskundige (* [[1930]])
* [[19 augustus|19]] - [[Eduardo Chillida]], Baskysk byldzjend keunstner (* [[1924]])
* [[21 augustus|21]] - [[Eddy Evenhuis]], Nederlânsk sjoernalist en dichter (* [[1920]])
* [[24 augustus|24]] - [[Cornelis Johannes van Houten]],  Nederlânsk astronoom (* [[1920]])
* [[25 augustus|25]] - [[Johannes Brandsma (boargemaster)|Johannes Brandsma]], Frysk Boargemaster (* [[1918]])
* [[26 augustus|26]] - [[Thomas Gordon]], Amerikaansk klinysk psycholooch (* [[1918]])
;septimber
* [[15 septimber|15]] - [[Liepke Scheepstra]], Frysk fersetsstrider (* [[1918]])
;oktober
* [[6 oktober|6]] - [[Johan Sterenberg]], Nederlânsk byldzjend keunstner (* [[1920]])
* [[18 oktober|18]] - [[Nikolaas Egbert Algra]], Frysk heechlearaar rjochtswittenskip (* [[1927]])
* [[28 oktober|28]] - [[Fie Werkman]], Nederlânske keunstner (* [[1915]])
;novimber
* [[9 novimber|9]] - [[Jan Hulsker]],  Nederlânsk keunsthistoarikus (* [[1907]])
* [[23 novimber|23]] - [[Boudewijn Büch]], Nederlânsk skriuwer (* [[1948]])
* [[24 novimber|24]] - [[John Rawls]],  Amerikaansk filosoof (* [[1921]])
;desimber
* [[19 desimber|19]] - [[Henri Arnoldus]], Nederlânsk skriuwer (* [[1919]])
* [[26 desimber|26]] - [[Jaap van der Scheur]], Nederlânsk bestjoerder en politikus (* [[1926]])</text>
      <sha1>kwnvy855zm9lhj6xtf3lqmlqglg3kmg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085035</id>
      <parentid>1084970</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T14:02:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-7-2022) */ Ferskil 2002 fuortwurke</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2130" xml:space="preserve">{| align=&quot;center&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;2&quot; style=&quot;border:1px #AAAAAA solid; background-color: #F9F9F9; font-size:102%;&quot; width=&quot;100%&quot; 
| rowspan=&quot;6&quot; | [[Ofbyld:Kladblok.png|100px]]
|-
| align=&quot;left&quot; valign=&quot;middle&quot; | Dit is it [[Wikipedia:Kladblok|persoonlijke kladblok]] fan '''[[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]'''.
|-
| Dit kladblok is een sub-side fan [[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]. It tsjinnet as testromte en om opsetsjes te meitsjen foar artikels. En is gjin artikel yn de ensyklopedy.
|-
| It is net de bedoeling dat tredden wizigingen oanbringe yn in oar syn kladblok.
|}

===== Listen fan flaggen =====

;Geografysk
* [[List fan berjochten fan flaggen|Flaggen]]
* [[List fan berjochten Flagge mei Lân-oantsjutting|Flaggen mei Lân-oantsjutting]]
* [[List fan flaggen fan Fryske gemeenten|Flaggen fan Fryske gemeenten]] ''(gjin berjochten)''
* [[List fan flaggen fan doarpen yn Fryslân|Flaggen fan Fryske doarpen]] ''(gjin berjochten)''
* [[Wikipedy:List fan berjochten Flagge mei Nasjonaliteit-oantsjutting|Flaggen mei Nasjonaliteit-oantsjutting]]

;Sport
* [[List fan berjochten Flagge mei YOK-koade|Flaggen mei Ynternasjonaal Olympysk/Paralympysk Komitee koade]]

--------------
==Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-7-2022)==
	
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
![[2009]]
![[2008]]
![[2007]]
![[2006]]
![[2005]]
![[2004]]
![[2003]]
![[2002]]
![[2001]]
![[2000]]
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen jierlist ||30||43||24||33||33||20||11||18||16||13
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen kategory ||41||56||46||52||50||55||35||53||39||40
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil ||11||13||22||19||17||35||24||35||23||27
|-
| align=&quot;left&quot; | Tal reade keppelingen jierlist ||14||4||7||3||4||0||2||0||0||1
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil sûnder reade keppelingen ||25||17||39||22||21||35||26||35||23||28
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil fuortwurke ||&lt;small&gt;21-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;22-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;22-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;23-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;25-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;27-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;28-7-2022&lt;/small&gt;|| || || 
|}</text>
      <sha1>czcxfwmhs5oyy6rlsottvm9nogx4im9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085036</id>
      <parentid>1085035</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T14:02:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-7-2022) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2153" xml:space="preserve">{| align=&quot;center&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;2&quot; style=&quot;border:1px #AAAAAA solid; background-color: #F9F9F9; font-size:102%;&quot; width=&quot;100%&quot; 
| rowspan=&quot;6&quot; | [[Ofbyld:Kladblok.png|100px]]
|-
| align=&quot;left&quot; valign=&quot;middle&quot; | Dit is it [[Wikipedia:Kladblok|persoonlijke kladblok]] fan '''[[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]'''.
|-
| Dit kladblok is een sub-side fan [[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]. It tsjinnet as testromte en om opsetsjes te meitsjen foar artikels. En is gjin artikel yn de ensyklopedy.
|-
| It is net de bedoeling dat tredden wizigingen oanbringe yn in oar syn kladblok.
|}

===== Listen fan flaggen =====

;Geografysk
* [[List fan berjochten fan flaggen|Flaggen]]
* [[List fan berjochten Flagge mei Lân-oantsjutting|Flaggen mei Lân-oantsjutting]]
* [[List fan flaggen fan Fryske gemeenten|Flaggen fan Fryske gemeenten]] ''(gjin berjochten)''
* [[List fan flaggen fan doarpen yn Fryslân|Flaggen fan Fryske doarpen]] ''(gjin berjochten)''
* [[Wikipedy:List fan berjochten Flagge mei Nasjonaliteit-oantsjutting|Flaggen mei Nasjonaliteit-oantsjutting]]

;Sport
* [[List fan berjochten Flagge mei YOK-koade|Flaggen mei Ynternasjonaal Olympysk/Paralympysk Komitee koade]]

--------------
==Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-7-2022)==
	
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
![[2009]]
![[2008]]
![[2007]]
![[2006]]
![[2005]]
![[2004]]
![[2003]]
![[2002]]
![[2001]]
![[2000]]
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen jierlist ||30||43||24||33||33||20||11||18||16||13
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen kategory ||41||56||46||52||50||55||35||53||39||40
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil ||11||13||22||19||17||35||24||35||23||27
|-
| align=&quot;left&quot; | Tal reade keppelingen jierlist ||14||4||7||3||4||0||2||0||0||1
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil sûnder reade keppelingen ||25||17||39||22||21||35||26||35||23||28
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil fuortwurke ||&lt;small&gt;21-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;22-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;22-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;23-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;25-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;27-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;28-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;29-7-2022&lt;/small&gt;|| || 
|}</text>
      <sha1>hk7l0erzryim7k4q0afd3kujdkbtjyb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085052</id>
      <parentid>1085036</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T16:09:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-7-2022) */ ferstoarnen 2001</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3746" xml:space="preserve">{| align=&quot;center&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;2&quot; style=&quot;border:1px #AAAAAA solid; background-color: #F9F9F9; font-size:102%;&quot; width=&quot;100%&quot; 
| rowspan=&quot;6&quot; | [[Ofbyld:Kladblok.png|100px]]
|-
| align=&quot;left&quot; valign=&quot;middle&quot; | Dit is it [[Wikipedia:Kladblok|persoonlijke kladblok]] fan '''[[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]'''.
|-
| Dit kladblok is een sub-side fan [[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]. It tsjinnet as testromte en om opsetsjes te meitsjen foar artikels. En is gjin artikel yn de ensyklopedy.
|-
| It is net de bedoeling dat tredden wizigingen oanbringe yn in oar syn kladblok.
|}

===== Listen fan flaggen =====

;Geografysk
* [[List fan berjochten fan flaggen|Flaggen]]
* [[List fan berjochten Flagge mei Lân-oantsjutting|Flaggen mei Lân-oantsjutting]]
* [[List fan flaggen fan Fryske gemeenten|Flaggen fan Fryske gemeenten]] ''(gjin berjochten)''
* [[List fan flaggen fan doarpen yn Fryslân|Flaggen fan Fryske doarpen]] ''(gjin berjochten)''
* [[Wikipedy:List fan berjochten Flagge mei Nasjonaliteit-oantsjutting|Flaggen mei Nasjonaliteit-oantsjutting]]

;Sport
* [[List fan berjochten Flagge mei YOK-koade|Flaggen mei Ynternasjonaal Olympysk/Paralympysk Komitee koade]]

--------------
==Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-7-2022)==
	
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
![[2009]]
![[2008]]
![[2007]]
![[2006]]
![[2005]]
![[2004]]
![[2003]]
![[2002]]
![[2001]]
![[2000]]
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen jierlist ||30||43||24||33||33||20||11||18||16||13
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen kategory ||41||56||46||52||50||55||35||53||39||40
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil ||11||13||22||19||17||35||24||35||23||27
|-
| align=&quot;left&quot; | Tal reade keppelingen jierlist ||14||4||7||3||4||0||2||0||0||1
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil sûnder reade keppelingen ||25||17||39||22||21||35||26||35||23||28
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil fuortwurke ||&lt;small&gt;21-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;22-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;22-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;23-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;25-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;27-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;28-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;29-7-2022&lt;/small&gt;|| || 
|}
===Ferstoarnen 2001===
;jannewaris
* [[9 jannewaris|9]] - [[Carol W. Voges]],  Nederlânsk yllustrator en skriuwer (* [[1925]])
* [[28 jannewaris|28]] - [[Ike Nienhuis]], Frysk reedrydster (* [[1921]])
;febrewaris
* [[7 febrewaris|7]] - [[King Moody]], Amerikaansk akteur (* [[1929]])
;maart
* [[5 maart|5]] - [[Aad van Dulst]], Nederlânsk boargemaster (* [[1929]])
* [[22 maart|22]] - [[Sabiha Gökçen]], Turksk gefjochtspiloat (* [[1913]])
* [[28 maart|28]] - [[Helge Ingstad]], Noarsk archeolooch en skriuwer (* [[1899]])
;april
* [[29 april|29]] - [[Barend Biesheuvel]], premier fan Nederlân (* [[1920]])
;maaie
* [[7 maaie|7]] - [[Joseph Greenberg]], Amerikaansk taalkundige (* [[1915]])
;july
* [[11 july|11]] - [[Herman Brood]], Nederlânsk muzikant en byldzjend keunstner (* [[1946]])
;augustus
* [[7 augustus|7]] - [[Yme van der Meer]], Aldste persoan fan Fryslân (* [[1893]])
;septimber
* [[4 septimber|4]] - [[Jan Haite Riemersma]], Frysk politikus (* [[1919]])
* [[5 septimber|5]] - [[Garmant Nico Visser]], Frysk sosjolooch en dichter (* [[1910]])
* [[5 septimber|5]] - [[Bernardus Nieuwenhuis]], Frysk keunstskilder (* [[1912]])
;oktober
* [[2 oktober|2]] - [[Ysbrand Ypma]], Frysk skiedkundige (* [[1907]])
* [[14 oktober|14]] - [[Netty Rosenfeld]],  Nederlânsk programmamakster en nijslêzer (* [[1921]])
;novimber
* [[17 novimber|17]] - [[Cristiaan Frederik Jan Antonides]], Nederlânsk Dûmny en publisist (* [[1924]] 
* [[29 novimber|29]] - [[George Harrison]], Ingelsk gitarist (* [[1943]])
;desimber
* [[21 desimber|21]] - [[Cees Egas]], Frysk politikus (* [[1913]])</text>
      <sha1>fk7feqqg4v31a0tvwn0kbbjr5zm0ymi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Luke Skywalker</title>
    <ns>0</ns>
    <id>157544</id>
    <revision>
      <id>1085075</id>
      <parentid>1080933</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T22:50:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15555" xml:space="preserve">{{Fiktyf of legindarysk personaazje
| ôfbylding            = Luke Skywalker - Welcome Banner (Cropped).jpg
| ôfbyldingstekst      = 
| ôfbyldingsbreedte    = 200px
| namme                = Luke Skywalker&lt;br&gt;&lt;small&gt;personaazje út ''[[Star Wars]]''&lt;/small&gt;
| oare namme(n)        = 
| bynamme              = 
| sekse                = [[manlik]]
| soarte personaazje   = [[minske]]
| nasjonaliteit        = [[File:Flag of the Galactic Republic.svg|border|20px]] [[Galaktyske Republyk|Galaktysk]]
| berop/amt            = [[Jedi|Jedi-ridder]]
| besibbe personaazjes = [[Leia Organa]]&lt;br&gt;[[Anakin Skywalker]]&lt;br&gt;[[Padmé Amidala]]&lt;br&gt;[[Obi-Wan Kenobi]]&lt;br&gt;[[Han Solo]]&lt;br&gt;[[Chewbacca]]&lt;br&gt;[[Yoda]]
| attributen           = [[ljochtsabel]]
| geastlike heit       = [[George Lucas]]
| útjouwer             = 
| ûntstean             = [[1976]]
}}
'''Luke Skywalker''' is in ferneamd [[fiktyf]] [[personaazje]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]], dat mids [[1970-er jierren]] betocht waard troch de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[regisseur|filmmakker]] [[George Lucas]]. Luke is in [[boer]]ejonge dy't [[Jedi|Jedi-ridder]] wurdt &quot;lang ferlyn yn in [[stjerrestelsel]] fier, fier fuort&quot;. Luke Skywalker makke it alderearst syn opwachting yn ''[[Star Wars: From the Adventures of Luke Skywalker]]'', de [[ferboeking]] fan 'e [[Star Wars (film)|earste ''Star Wars''-film]], dy't yn [[1976]] útkaam, in jier foàr de [[film]]. Hy is lykwols it bekendst út 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-filmtrilogy]] ([[1977]]-[[1983]]), wêryn't er spile waard troch [[akteur]] [[Mark Hamill]]. Krapoan fjirtich jier letter spile Hamill deselde rol wer yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] ([[2015]]-[[2019]]).

==Fiktive biografy==
===Oarspronklike ''Star Wars''-trilogy===
Luke Skywalker ferskynt foar it earst yn byld yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' ([[1977]]) as in [[boer]]ejonge dy't op 'e [[planeet]] [[Tatooine]], oan 'e wetteleaze râne fan it [[Galaktysk Keizerryk]], [[opfieding|grutbrocht]] wurdt troch syn [[omke]] en [[muoike]] Owen en Beru Lars. Hy is in [[teenager]] dy't dreamt fan gruttere en bettere dingen. As syn omke in pear twaddehâns [[androïde]]n oanskaft, [[R2-D2]] en [[C-3PO]], ûntdekt Luke dat R2-D2 in boadskip befettet fan [[prinsesse]] [[Leia Organa]] fan Alderaan oan [[Jedi|Jedi-master]] [[Obi-Wan Kenobi]], dy't [[ûnderdûken|ûnderdûkt]] as [[balling]] op Tatooine libbet. As R2-D2 útnaait, giet Luke him mei C-3PO efternei en sa bedarje se trijeresom by Obi-Wan, dy't him fertelt dat er foarhinne in [[freonskip|freon]] fan Luke syn [[heit]] [[Anakin Skywalker|Anakin]] wie. Anakin wie nammentlik syn learling oant er [[fermoarde]] waard troch [[Darth Vader]], de trewant fan 'e [[kwea|boasaardige]] [[keizer]] [[Palpatine]].
[[File:Star Wars and the Power of Costume July 2018 08 (Luke Skywalker's Jedi robes from Episode VI).jpg|left|thumb|180px|De Jedi-[[mantel]] fan Luke Skywalker út ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''.]]

As Luke ûntdekt dat syn omke en muoike yn syn ôfwêzigens fermoarde binne troch Keizerlike [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] op 'e siik nei de beide androïden, jout er him by Obi-Wan, dy't him fertelt dat it syn [[lotsbestimming]] is om, krekt as syn heit foar him, in Jedi-ridder te wurden. Se hiere de [[smokkeljen|smokkelder]] [[Han Solo]] en syn [[Wookiee]]-[[piloat]] [[Chewbacca]] yn, en sette yn harren [[romteskip]], de ''[[Millennium Falcon]]'', ôf fan Tatooine nei [[Alderaan]]. Dêr oankommen, ûntdekke se dat dy planeet ferneatige is troch in reuseftich Keizerlik [[romtestasjon]] dat de [[Deadsstjer]] hjit. Harren skip komt fêst te sitten yn in [[lûkstriel]] fan it romtestasjon, mar se witte oan [[finzen]]skip te ûntkommen en rêde prinsesse Leia, dy't op 'e Deadsstjer fêstholden wurdt. Obi-Wan Kenobi [[selsopoffering|offeret himsels op]] om 'e oaren de kâns te jaan om te ûntsnappen. Luke, Leia en Han leverje de [[blaudruk]]ken fan 'e Deadsstjer ôf by it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], wêrnei't Luke in krúsjale rol spilet by de oanfal wêrby't de Deadsstjer ferneatige wurdt.

Trije jier letter, yn ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]'' ([[1980]]), is Luke djip behelle rekke yn 'e [[opstân]] fan it Rebelleferbûn tsjin it Galaktysk Keizerryk. Nei't Keizerlike troepen de rebellen ta de [[evakuaasje]] fan in wichtige basis op 'e [[iisplaneet]] [[Hoth]] twinge, fiteret de [[geast]] fan Obi-Wan Kenobi Luke oan om nei de planeet [[Dagobah]] te gean. Dêr treft Luke de âlde Jedi-ridder [[Yoda]] oan, dy't as [[klúzner]] yn ballingskip libbet. Dyselde stimt deryn ta om him te trainen, hoewol't er twifels hat oer Luke syn geskiktheid om Jedi te wurden. As Leia, Han en Chewbacca yn 'e swierrichheden reitsje op 'e planeet [[Bespin]], brekt Luke tsjin it útdruklik advys fan Yoda syn training ôf om syn [[freonskip|freonen]] te rêden. Op Bespin siket Luke Darth Vader op en fjochtet in [[duël]] mei de [[ljochtsabel]] út wêrby't er syn [[hân]] [[amputaasje|kwytrekket]] en Vader him in skokkende wierheid fertelt: hy is nimmen oars as Luke syn heit Anakin. Luke wurdt rêden troch [[Lando Calrissian]] en prinsesse Leia en kriget neitiid in [[proteze|hânproteze]] oanmetten.
[[File:Star Wars and the Power of Costume July 2018 52 (Garven Dreis's X-Wing pilot jumpsuit from Episode IV).jpg|right|thumb|180px|It pak fan in [[X-wjukjager]]-[[piloat]] út ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'', fierhinne gelyk oan it pak dat Luke Skywalker yn 'e film droech.]]

Noch wer in jier letter is Luke yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' ([[1983]]) op Tatooine belutsen by de befrijing fan Han Solo út 'e kloeren fan 'e [[ûnmeilydsum]]e [[gangster]] [[Jabba de Hutt]]. Neitiid keart er werom nei Dagobah om syn training ta Jedi-ridder te ferfetsjen, mar treft dêr Yoda oan op syn [[ferstjerren|stjerbêd]]. Mei syn lêste wurden befêstiget Yoda de skokkende wierheid dat de boasaardige Darth Vader eins Luke syn heit Anakin is, en ek seit er dat Luke in nije konfrontaasje mei Vader oangean moat om syn training te foltôgjen. Fan 'e geast fan Obi-Wan komt Luke oan 'e weet dat er in [[twilling]]suster hat. Luke jout him wer by de rebellen en ûntsenuwt de [[trijehoeksferhâlding]] dy't tusken him en Han om 'e geunst fan Leia ûntstien is, troch út te lizzen dat hysels en Leia [[broer]] en [[suster]] binne.

By in [[klimaks (narratology)|klimaktyske]] oanfal fan it Rebelleferbûn op in nije Deadsstjer giet Luke by it romtestasjon oan board om mei Vader ôf te weven. Vader besiket him te [[ferlieding|ferlieden]] om oer te rinnen nei it Keizerryk en de tsjustere kant fan [[de Krêft]]. Luke wegeret en ferslacht Vader yn in nij duël mei de ljochtsabels. Keizer Palpatine stiet der by him op oan om Vader te deadzjen, mar Luke ferpoft dat, ek as de keizer driget om Luke sels om te bringen. As de swierferwûne Darth Vader sjocht dat keizer Palpatine syn soan Luke [[marteljen|martelet]] en risselwearret om him te fermoardzjen, keart er him tsjin 'e keizer, dy't er yn in reäktorskacht te pletter smyt, hoewol't er dêrby sels deadlike ferwûnings oprint.

===''Star Wars''-prequeltrilogy===
Yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]] ([[1999]]-[[2005]]) komt oan it ljocht dat [[Padmé Amidala]] fan [[Naboo]] de [[mem]] fan Luke en Leia is. Hielendal oan 'e ein fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' ([[2005]]) wurdt de twilling [[berne]]. Padmé stjert koarte tiid letter om't se troch it [[ferrie]] fan Anakin neat mear hat om foar te libjen. Yoda en Obi-Wan Kenobi beslute de twillingen foar harren eigen feilichheid útinoar te heljen. Obi-Wan jout Luke om grut te bringen oan [[Owen Lars]], de broer fan Anakin syn mem [[Shmi Skywalker|Shmi]], en dy syn [[oarehelte|frou]] [[Beru Lars|Beru]].
[[File:Star Wars characters at Madame Tussaud.jpg|left|thumb|250px|[[Waaksen byld]]en fan [[Darth Vader]] (l.) en Luke Skywalker (rj.) ferwikkele yn in gefjocht mei [[ljochtsabel]]s, mei op 'e eftergrûn it tasjende figuer fan [[keizer]] [[Palpatine]].]]

===''Star Wars''-ferfolchtrilogy===
Likernôch tritich jier nei de ferneatiging fan 'e twadde Deadsstjer en de dea fan keizer Palpatine yn 'e Slach by Endor binne yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]) de restanten fan it Keizerryk gearklofte ta de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], dy't besiket de troch de eardere rebellen oprjochte [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]] ûnder fuotten te heljen. De op jierren reitsjende Luke Skywalker, dy't de lêste [[Jedi|Jedi-ridder]] is, rekket [[fermist]]. Mar yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]) wurdt er úteinlik yn frijwillige ballingskip weromfûn op 'e planeet Ahch-To troch [[Rey (Star Wars)|Rey]], in jong lid fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] tsjin 'e Earste Oarder. 

Rey besiket Luke te bepraten en lear har om te gean mei de Krêft. Luke wol dêr yn 't earstoan neat fan witte, mar lang om let jout er ta. Hy bychtet oan Rey op dat syn [[omkesizzer]] [[Kylo Ren]], de [[soan]] fan Han en Leia, oerrûn is nei de tsjustere kant fan 'e Krêft troch tadwaan fan Luke. Rey wol dat er har helpt om Kylo werom te bringen nei de ljochte kant fan 'e Krêft, mar Luke stegeret har [[ferbittering|ferbittere]] ôf. Nei't se har ôfjûn hat, kriget er in [[fizioen]] fan Yoda, dy't him derfan bewissiget dat syn libben noch altyd in doel hat. Dat makket dat er him betinkt en him dochs by it Ferset jout. Yn 'e Slach om [[Crait]] befjochtet er Kylo yn duël wylst de fersetslju evakuëarre wurde. Hy liket net te deadzjen te wêzen, mar úteinlik docht bliken dat it mar in projeksje fan himsels is, dy't er stjoerd hat troch manipulaasje fan 'e Krêft; sels is er noch altyd op Ahch-To. Dêrmei hat Luke lykwols safolle krêften opbrûkt, dat er neitiid komt te [[ferstjerren]] en ien wurdt mei de Krêft.
[[File:Mark Hamill by Gage Skidmore 2.jpg|right|thumb|170px|[[Mark Hamill]], dy't yn seis [[Star Wars (filmsearje)|''Star Wars''-films]] de rol fan Luke Skywalker fertolke.]]

Yn ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]'' ([[2019]]) keart Luke werom as in geast fan de Krêft om Rey mei goerie by te stean yn har striid tsjin 'e Earste Oarder en de weropstiene Palpatine.

===Tillefyzjesearjes===
Op 'e [[tillefyzje]] komt it personaazje fan Luke Skywalker foar yn inkele [[ôflevering]]s fan 'e [[tekenfilmsearje]] ''[[Star Wars: Forces of Destiny]]'' ([[stimakteur|ynsprutsen]] troch [[Mark Hamill]]). De ôflevering ''The Path Ahead'' giet djipper yn op syn training ûnder Yoda op Dagobah, wylst er yn ''Traps en Tribulations'' tegearre mei Leia de [[Ewoks]] fan 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]] te help komt as se bedrige wurde troch in [[meunster (wêzen)|meunster]] dat de Gorax neamd wurdt.

Yn 'e [[live-action]]tillefyzjesearje ''[[The Mandalorian]]'' ferskynt Luke, spile troch Mark Hamill, yn ôflevering ''Chapter 16: The Rescue'' om [[Din Djarin|de Mandaloriaan Din Djarin]] en dy syn beskermeling [[Grogu]] te rêden as se [[finzen]] nommen binne troch [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]]. Neitiid nimt er Grogu, mei goedkarring fan Djarin, mei om him te trainen as Jedi. Yn 'e ôflevering ''Chapter 6: From the Desert Comes a Stranger'' fan 'e live-actionsearje ''[[The Book of Boba Fett]]'' beslút Luke (Mark Hamill), yn oerlis mei in oare Jedi, [[Ahsoka Tano]], om Grogu sels kieze te litten oft er wol Jedi wurde wol, mei't er net wis is fan 'e tawijing fan Grogu oan 'e [[oplieding]]. (Yn 'e folgjende ôflevering docht bliken dat Grogu derfoar keazen hat om syn oplieding net fuort te setten.)

===''Star Wars Legends''===
Om 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] hinne groeide in hiele universum fan [[literatuer]] en [[fideospultsje]]s wêryn't de ferhalen fan Luke en de oare haadpersoanen fierder útwurke waarden nei de oerwinning yn 'e Slach om Endor oan 'e ein fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. Nei't [[filmstudio]] [[Lucasfilm]] fan ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] yn [[2012]] oernommen wie troch [[The Walt Disney Company]] waard it meastepart fan dy oanfoljende ferhalen út 'e ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]] [[retcon]]d om't Disney foar de [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] in hiele oare kant út woe mei de ferhaalline. Yn [[april]] [[2014]] waarden alle skraste ferhalen omneamd ta ''Star Wars Legends'', &quot;[[leginde]]n&quot;, dy't dus net wier bard wiene.

Ien fan 'e wichtichste ûntjouwings foar Luke Skywalker yn 'e ''Star Wars Legends'' wie dat er in nije Jedi-[[akademy]] opsette. Yn 'e ''[[Thrawn Trilogy]]'' ([[1991]]-[[1993]]) fan [[Timothy Zahn]] komt Luke yn 'e kunde mei [[Mara Jade]], in eardere ûnderhearrige fan keizer Palpatine, dy't troch him mei de Krêft bûn is om Luke te [[fermoardzjen]]. Nei't se him finzen nommen hat, wurdt se lykwols troch omstannichheden twongen om him in skoft yn [[libben]] te hâlden. Luke ûntdekt de [[flok (ûnheilsbeswarring)|flok]] dêr't se ûnder lijt en besiket har der om 'e nocht fan te ûntdwaan. Lang om let deadet Mara in boasaardige [[klonen|kloan]] fan Luke, en dêrtroch wurdt se fan har [[betsjoening]] befrijd. Neitiid jout Mara har by de Jedi. Sy en Luke [[trouwe]] en krije in soan, Ben.

==Spilers fan 'e rol yn 'e ''Star Wars''-filmsearje==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! jierren
! film
! akteur
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1977]]
| ''[[Star Wars: Episode IV – A New Hope]]''
| rowspan=&quot;3&quot;| [[Mark Hamill]]
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1980]]
| ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1983]]
| ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1999]]
| ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace]]''
| rowspan=&quot;4&quot;| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2002]]
| ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2005]]
| ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2008]]
| ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2015]]
| ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens]]''
| Mark Hamill
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2016]]
| ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]''
| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2017]]
| ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi]]''
| Mark Hamill
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2018]]
| ''[[Solo: A Star Wars Story]]''
| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2019]]
| ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]''
| Mark Hamill
|-
|}

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Luke_Skywalker ''References'', op dizze side].
----
{{Commonscat|Luke Skywalker}}
}}
{{Star Wars personaazjes}}

{{DEFAULTSORT:Skywalker, Luke}}
[[Kategory:Personaazje út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktyf boer]]
[[Kategory:Fiktyf piloat]]
[[Kategory:Jedi-ridder]]
[[Kategory:Fiktyf generaal]]
[[Kategory:Fiktyf opstanneling]]
[[Kategory:Fiktive twilling]]
[[Kategory:Fiktyf personaazje yntrodusearre yn 1976]]</text>
      <sha1>tn3g2cuc69i7c0t3boe54yj0a9ol9x3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Leia Organa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>157552</id>
    <revision>
      <id>1085076</id>
      <parentid>1084215</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T22:51:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19220" xml:space="preserve">{{Fiktyf of legindarysk personaazje
| ôfbylding            = Princess Leia's characteristic hairstyle.jpg
| ôfbyldingstekst      = 
| ôfbyldingsbreedte    = 200px
| namme                = Leia Organa &lt;br&gt;&lt;small&gt;personaazje út ''[[Star Wars]]''&lt;/small&gt;
| oare namme(n)        = 
| bynamme              = 
| sekse                = [[froulik]]
| soarte personaazje   = [[minske]]
| nasjonaliteit        = [[File:Flag of the Galactic Republic.svg|border|20px]] [[Galaktyske Republyk|Galaktysk]]
| berop/amt            = [[politika]], [[rebel]]
| besibbe personaazjes = [[Luke Skywalker]]&lt;br&gt;[[Anakin Skywalker]]&lt;br&gt;[[Padmé Amidala]]&lt;br&gt;[[Bail Organa]]&lt;br&gt;[[Han Solo]]&lt;br&gt;[[Kylo Ren]]&lt;br&gt;[[Chewbacca]]
| attributen           = ikoanyske [[hier (begroeiïng)|hierstyl]]&lt;br&gt;[[bikiny fan prinsesse Leia|metalen bikiny]]
| geastlike heit       = [[George Lucas]]
| útjouwer             = 
| ûntstean             = [[1976]]
}}
Prinsesse '''Leia Organa''' ([[útspr.]]: [ˈleːja], likernôch: &quot;&lt;u&gt;lee&lt;/u&gt;-ja&quot;) is in ferneamd [[fiktyf]] [[personaazje]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]], dat mids [[1970-er jierren]] betocht waard troch de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[regisseur|filmmakker]] [[George Lucas]]. Hja is in [[prinsesse]] fan 'e [[planeet]] [[Alderaan]] en in liedster fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] tsjin it skrikbewâld fan it [[Galaktysk Keizerryk]], &quot;lang ferlyn yn in [[stjerrestelsel]] fier, fier fuort&quot;. Prinsesse Leia makke it alderearst har opwachting yn ''[[Star Wars: From the Adventures of Luke Skywalker]]'', de [[ferboeking]] fan 'e [[Star Wars (film)|earste ''Star Wars''-film]], dy't yn [[1976]] útkaam, in jier foàr de [[film]]. Se is lykwols it bekendst út 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-filmtrilogy]] ([[1977]]-[[1983]]), wêryn't se spile waard troch [[aktrise]] [[Carrie Fisher]]. Krapoan fjirtich jier letter spile Fisher deselde rol wer yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] ([[2015]]-[[2019]]). Prinsesse Leia is ûnlosmaklik ferbûn mei de [[kultureel ikoan|ikoanyske]] hierstyl wêrby't har [[hier (begroeiïng)|lang hier]] op 'e [[ear (anatomy)|earen]] ta platte silinders draaid is. Hja waard in [[sekssymboal]] troch de [[bikiny fan prinsesse Leia|metalen bikiny]] wêryn't se ferskynde yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''.

==Fiktive biografy==
===Oarspronklike ''Star Wars''-trilogy===
[[Prinsesse]] Leia Organa is op 'e [[planeet]] [[Alderaan]] opgroeid as de (sa blykt letter) [[adopsje|oannommen]] [[dochter]] fan [[Bail Organa]], de [[kening]] fan Alderaan. Dyselde wie foarhinne teffens de [[senator|fertsjintwurdiger]] fan 'e planeet yn 'e [[Senaat]] fan 'e [[Galaktyske Republyk]], foar't dy ûnder fuotten helle waard en [[keizer]] [[Palpatine]] it [[Galaktysk Keizerryk]] oprjochte. Oan it begjin fan ''[[Star Wars: Episode IV – A New Hope]]'' ([[1977]]) is Leia in lid fan 'e Keizerlike Senaat, dêr't se [[spion]]earret foar it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], in groepearring dy't de [[opstân|wapens opnommen]] hat tsjin it Keizerryk. De [[blaudruk]]ken fan 'e [[Deadsstjer]], in reuseftich Keizerlik [[romtestasjon]] dat hiele planeten ferneatigje kin, binne har taspile, en Leia ferberget dy yn 'e [[androïde]] [[R2-D2]], wêrnei't se him opdracht jout om op 'e planeet [[Tatooine]] de [[Jedi|Jedi-master]] [[Obi-Wan Kenobi]] te sykjen.
[[File:Star Wars and the Power of Costume July 2018 13 (Princess Leia's white gown from Episode IV).jpg|left|thumb|180px|It [[wite]] [[klaad]] fan prinsesse Leia yn 'e [[film]] ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''.]]

[[Darth Vader]], de neiste hantlanger fan keizer Palpatine, nimt Leia [[finzen]], bringt har nei de Deadsstjer en lit har [[marteling|martelje]]. As se wegeret te fertellen wêr't de blaudrukken binne, driget grutmoff Tarkin, in hege Keizerlike [[ofsier]], de Deadsstjer yn te setten om Alderaan te ferwoastgjen. Leia jout dêrop de lokaasje fan in âlde rebellebasis op Dantooine priis, mar Tarkin lit Alderaan likegoed ferneatigje. Net folle letter wurdt Leia út har finzenskip rêden troch Obi-Wan Kenobi, dy syn nije learling [[Luke Skywalker]], en de [[smokkelder]]s [[Han Solo]] en [[Chewbacca]]. Obi-Wan [[selsopoffering|offeret himsels op]] om 'e oaren de kâns te jaan om fan 'e Deadsstjer te ûntsnappen. Leia, Luke en Han leverje de blaudrukken fan 'e Deadsstjer ôf by it Rebelleferbûn, wêrnei't de Deadsstjer by in oanfal fan 'e rebellen ferneatige wurdt. Underwilens ûntstiet der om Leia hinne in [[trijehoeksferhâlding]], mei't Luke en Han allebeide blyk jouwe fan [[romantyk (leafde)|romantyske]] belangstelling foar har.

Trije jier letter, yn ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]'' ([[1980]]), is Leia ien fan 'e lieders fan it Rebelleferbûn. Nei't in wichtige rebellebasis op 'e [[iisplaneet]] [[Hoth]] halje-trawalje [[evakuaasje|ûntromme]] wurde moat, ûntkomt se mei Han Solo, Chewbacca en de androïde [[C-3PO]] yn Han syn [[romteskip]], de ''[[Millennium Falcon]]''. As dat skip stikken rekket, moatte se help sykje yn 'e Stêd yn 'e Wolkens op 'e planeet [[Bespin]], dy't bestjoerd wurdt troch Han syn âlde [[freonskip|freon]] [[Lando Calrissian]]. Dêr rinne se lykwols yn in [[mûklaach]], mei't Lando ûnder ien tekken blykt te skûljen mei Darth Vader. Nei't Vader Han ynfrieze lit yn (de [[fiktive]] stof) karbonyt, beslút Lando om [[oerrinnen|oer te rinnen]] nei de rebellen. Hy befrijt Leia en de oaren en naait mei harren út yn 'e reparearre ''Millennium Falcon''.

Likernôch in jier letter ynfiltrearje Leia en Chewbacca yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' it [[haadkertier]] fan 'e [[gangster]] [[Jabba de Hutt]] op Tatooine, as ûnderdiel fan in plan om 'e noch altyd yn karbonyt beferzen Han Solo te befrijen. Leia hat har ferklaaid as in Ubeeske [[preemjejager]], mar har momkape wurdt trochsjoen, en se wurdt as [[slavinne]] yn in [[metalen bikiny fan prinsesse Leia|metalen bikiny]] mei in grouwe [[keatling]] oan 'e [[troan]] fan Jabba fêstset. As Luke Skywalker en Lando Calrissian neitiid in nije befrijingsaksje begjinne, is it Leia dy't yn 'e gaos it keatling brûkt om Jabba de Hutt troch [[ferstikking]] om hals te bringen. Letter fertelt Luke har dat se syn [[twilling]]suster is en dat Darth Vader nimmen oars is as harren heit [[Anakin Skywalker]].
[[File:Star Wars and the Power of Costume July 2018 25 (Princess Leia's slave costume from Episode VI).jpg|right|thumb|250px|It [[kostúm]] fan prinsesse Leia út it begjin fan 'e [[film]] ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'', mei de ferneamde [[metalen bikiny fan prinsesse Leia|metalen bikiny]].]]

Underwilens is keizer Palpatine úteinset mei de bou fan in nije Deadsstjer, dêr't er yn eigen persoan it tafersjoch oer hâldt. Dat liket it Rebelleferbûn in útsochte kâns ta om twa miggen yn ien klap te slaan troch tagelyk mei de nije [[Deadsstjer]] en de keizer sels ôf te weven. Yn it ramt fan 'e oanfal bejout Leia har mei Han, Chewbacca, C-3PO, R2-D2 en in [[kommando]]-ienheid nei it oerflak fan 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]] om 'e generatorfasiliteit út te skeakeljen dy't it [[enerzjyfjild|enerzjyskyld]] fan 'e Deadsstjer opwekket. It blykt lykwols in falstrik te wêzen, en Leia-en-dy wurde finzen nommen troch Keizerlike [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]]. Se krije lykwols help fan 'e [[Ewoks]], de lânseigen bewenners fan 'e Boskmoanne. Sadwaande witte se dochs noch de generator út te skeakeljen, sadat de Deadsstjer ferneatige wurde kin. Neitiid fertelt Leia oan Han dat Luke har broer is, wat de doar iepenet foar in romantyske [[relaasje (ynterpersoanlike bân)|relaasje]] tusken har en Han.

===''Star Wars''-prequeltrilogy===
Yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]] ([[1999]]-[[2005]]) komt oan it ljocht dat [[Padmé Amidala]] fan [[Naboo]] de [[mem]] fan Leia en Luke is. Hielendal oan 'e ein fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' ([[2005]]) wurdt de twilling [[berne]]. Padmé stjert koarte tiid letter om't se troch it [[ferrie]] fan Anakin neat mear hat om foar te libjen. Yoda en Obi-Wan Kenobi beslute de twillingen foar harren eigen feilichheid útinoar te heljen. Yoda jout Leia om grut te bringen oan senator [[Bail Organa]] fan Alderaan en dy syn [[oarehelte|frou]] Breha.

===''Star Wars''-ferfolchtrilogy===
Yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] ([[2015]]-[[2019]]) is it tritich jier nei de ferneatiging fan 'e twadde [[Deadsstjer]] en de [[dea]] fan [[keizer]] [[Palpatine]] yn 'e Slach by Endor. Dat barren hat it [[Galaktysk Keizerryk]] ûnder fuotten helle, en yn it stee dêrfan hawwe de eardere [[rebel]]len in [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]] oprjochte. De restanten fan it Keizerryk binne ûnderwilens gearklofte ta de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], dy't de Nije Republyk besiket te ferdylgjen om fannijs it Keizerryk te fêstigjen. Dat stribjen kantet it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] him tsjin oan, in organisaasje dy't oanfierd wurdt troch Leia. 

Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]) binne Leia en har [[oarehelte|man]] Han faninoar ferfrjemde rekke nei't harren soan Ben ûnder de [[namme]] [[Kylo Ren]] [[oerrinnen|oerrûn]] is nei de Earste Oarder. As Kylo neitiid Han deadet, fernimt Leia dat fia [[de Krêft]] en docht it har in protte [[fertriet]]. Se dielt har [[gefoelens]] mei [[Rey (Star Wars)|Rey]], in nije [[rekrút]] fan it Ferset, dy't Han beskôge as in heitefiguer en in [[mentor]]. Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]), dat [[postúm]] útbrocht waard nei it hommels [[ferstjerren]] fan aktrise [[Carrie Fisher]] yn [[desimber]] [[2016]], fjochtet Leia yn 'e Slach om [[Crait]], wêrby't se har [[fermoedsoening|fermoedsoenet]] mei har broer Luke en ûnder de Fersetsleden is dy't witte te ûntkommen trochdat Luke in ôfliedingsmaneuver útfiert.

Foar ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]'' ([[2019]]) waard gebrûk makke fan byldmateriaal fan Carrie Fisher yn har rol as prinsesse Leia, dat filme mar net brûkt wie foar ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Force Awakens''. Fisher har dochter [[Billie Lourd]], dy't yn 'e trije films fan 'e ''Star Wars''-ferfolchtrilogy de (lytse) rol fan [[luitenant Connix]] spile, fertolke de rol fan Leia yn in [[flashback]]sêne, wêrby't har gesicht troch [[special effects]] ferfongen waard troch dat fan har mem út argyfbylden fan ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi''. Yn 'e film giet Leia troch mei liedingjaan oan it Ferset en ûntjout se har ek ta mentor fan Rey. Wylst Rey en Kylo in duël mei de ljochtsabel útfjochtsje, rikt in stjerrende Leia mei de Krêft nei har soan, dy't dêrtroch ôflaat wurdt en troch Rey ferslein wurde kin. Rey genêst syn wûnen lykwols en Kylo wurdt alsa weromwûn foar de ljochte kant fan 'e Krêft. As Rey letter deadlik ferwûne rekket, jout er al syn libbenskrêft op om har te genêzen, wat him syn libben kostet. Neitiid reizget Rey nei Tatooine om 'e ljochtsabels fan Leia en har heit Anakin te begraven. Wylst de geasten fan Luke en Leia mei [[grutskens]] tasjogge, nimt Rey de namme Skywalker oan.
[[File:Carrie_Fisher_2013_cropped_retouched.jpg|right|thumb|180px|[[Carrie Fisher]] spile de rol fan prinsesse Leia yn 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] en yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

===''Rogue One''===
Prinsesse Leia ferskynt koart yn 'e [[spin-off]]-film ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'' ([[2016]]), wêrfan't it ferhaal spilet foarôfgeande oan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. Om in jonge prinsesse Leia te bewurkmasterjen, waard [[computer-generated imagery|kompjûtergenerearre byldmateriaal]] fan in jonge [[Carrie Fisher]] oer it [[gesicht]] fan 'e [[Noarwegen|Noarske]] aktrise [[Ingvild Deila]] hinne plakt. Argyflûd fan Fisher út ''A&amp;nbsp;New Hope'' waard brûkt om it personaazje [[stim]] te jaan. 

===Tillefyzjesearjes===
Op 'e [[tillefyzje]] kaam it personaazje fan prinsesse Leia foar yn ferskate [[tekenfilmsearje]]s. Sa ferskynt yn ''[[Star Wars: Rebels]]'', in searje dy't yn 'e [[gronology]] fan ''Star Wars'' tusken ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' yn spilet, in [[teenage]]foarm fan it personaazje, dy't [[stimakteur|ynsprutsen]] waard troch [[Julie Dolan]]. Yn ''Traps en Tribulations'', in [[ôflevering]] fan 'e rige ''[[Star Wars: Forces of Destiny]]'', komt Leia (ynsprutsen troch [[Shelby Young]]) tegearre mei [[Luke Skywalker]] de [[Ewoks]] fan 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]] te help as dy bedrige wurde troch in [[meunster (wêzen)|meunster]] dat de Gorax neamd wurdt. Ek yn inkele ôfleverings fan ''[[Star Wars: Resistance]]'' ferskynt prinsesse Leia, dy't yn dy searje ynsprutsen waard troch [[Rachel Butera]] en [[Carolyn Hennesy]].

===''Star Wars Legends''===
Om 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] hinne groeide in hiele universum fan [[literatuer]] en [[fideospultsje]]s wêryn't de ferhalen fan Leia en de oare haadpersoanen fierder útwurke waarden nei de oerwinning yn 'e Slach om Endor oan 'e ein fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. Nei't [[filmstudio]] [[Lucasfilm]] fan ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] yn [[2012]] oernommen wie troch [[The Walt Disney Company]] waard it meastepart fan dy oanfoljende ferhalen út 'e ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]] [[retcon]]d om't Disney foar de [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] in hiele oare kant út woe mei de ferhaalline. Yn [[april]] [[2014]] waarden alle skraste ferhalen omneamd ta ''Star Wars Legends'', &quot;[[leginde]]n&quot;, dy't dus net wier bard wiene.

Yn 'e [[roman]] ''[[The Courtship of Princess Leia]]'' ([[1994]]), fan [[Dave Wolverton]], nimt Leia yn omtinken om út praktyske redens te [[trouwen]] mei de [[rykdom|smoarrike]] [[prins]] Isolder fan 'e machtige planeet Hapes, mar op 't langelêst sjocht se dêrfan ôf en kiest se foar [[Han Solo]], wylst Isolder in oare leafde fynt. Yn ''[[Heir to the Empire]]'' ([[1991]]), it earste diel fan 'e ''[[Thrawn Trilogy]]'' fan [[Timothy Zahn]], is Leia [[troud]] mei Han en [[yn ferwachting]] fan harren [[bern (persoan)|bern]] as se troch [[Noghri]]-[[kommando's]] [[ûntfierd]] wurdt yn opdracht fan [[grutadmiraal Thrawn]], dy't it Galaktysk Keizerryk weroprjochtsje wol. Yn it twadde diel, ''[[Dark Force Rising]]'' ([[1992]]), beseft se dat de Noghri troch [[Darth Vader]] en Thrawn [[bedroch|bedragen]] binne, en wit se, troch de wierheid oan it ljocht te bringen, de Noghri oan 'e kant fan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]] te krijen. Yn it trêde diel, ''[[The Last Command (roman)|The Last Command]]'' ([[1993]]), [[befalling|befalt]] Leia ûnder it [[belegering|belis]] fan [[Coruscant]] troch Thrawn fan in twilling, Jaina en Jacen.

==Spilers fan 'e rol yn 'e ''Star Wars''-filmsearje==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! jierren
! film
! akteur
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1977]]
| ''[[Star Wars: Episode IV – A New Hope]]''
| rowspan=&quot;3&quot;| [[Carrie Fisher]]
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1980]]
| ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1983]]
| ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1999]]
| ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace]]''
| rowspan=&quot;4&quot;| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2002]]
| ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2005]]
| ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2008]]
| ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2015]]
| ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens]]''
| Carrie Fisher
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2016]]
| ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]''
| [[Ingvild Deila]] &lt;small&gt;(mei argyfbylden en -lûd fan Carrie Fisher)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2017]]
| ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi]]''
| Carrie Fisher
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2018]]
| ''[[Solo: A Star Wars Story]]''
| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2019]]
| ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]''
| Carrie Fisher &lt;small&gt;(argyfbylden)&lt;/small&gt; en [[Billie Lourd]]
|-
|}

==Yn 'e popkultuer==
[[File:SWCA - Princess Leia (17176977836).jpg|right|thumb|250px|[[Cosplay]] fan in ''[[Star Wars]]''-[[fan (persoan)|fan]] as prinsesse Leia.]]
Prinsesse Leia hat gâns ynfloed hân op 'e [[popkultuer]] fan 'e [[Westerske wrâld]]. Hja wurdt sjoen as in [[kultureel ikoan]] fan 'e [[1980-er jierren]], in [[feminist]]yske [[heldinne]] en &quot;in foarbyldige personifikaasje fan froulik kinnen&quot; (sa't se yn [[2010]] yn in [[artikel (publikaasje)|artikel]] op 'e [[webside|nijssite]] ''[[The Huffington Post]]'' neamd waard). 

Hja is ûnlosmaklik ferbûn mei de aparte hierstyl út ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'', wêrby't har [[hier (begroeiïng)|lang hier]] oer de [[ear (anatomy)|earen]] hinne ta platte silinders draaid is. Yn it [[Ingelsk]] sprekt men datoangeande fan in ''cinnamon bun''-hierstyl; in ''cinnamon bun'' is in [[kanielbroadsje]], in baksel dat yn 'e [[Feriene Steaten]] deselde draaide foarm hat. [[George Lucas]], de betinker fan ''Star Wars'', sei oer dy hierstyl yn in [[fraachpetear]] yn [[2002]]: 
&lt;blockquote&gt;
''&quot;Yn 'e film út [[1977]] besocht ik omraak en meitsje wat oars as wat doedestiden yn 'e [[moade]] wie, dat ik keas foar in soarte fan [[Amerikaanske Súdwesten|Súdwestlike]] '[[Pancho Villa]]'-eftige [[frou]]like rebellestyl. […] De 'broadsjes' komme winliken út it [[Meksiko]] fan om [[1900]] hinne.&quot;''
&lt;/blockquote&gt;
Troch de sênes yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'', fan prinsesse Leia as [[slavinne]] fan 'e [[gangster]] [[Jabba de Hutt]], klaaid yn in [[bikiny fan prinsesse Leia|metalen bikiny]], waard se ek in [[sekssymboal]], ta skrik fan aktrise [[Carrie Fisher]], dy't har spile. Sawol prinsesse Leia mei de ''cinnamon buns''-hierstyl as prinsesse Leia yn 'e metalen bikiny binne populêre ûnderwerpen foar [[cosplay]] troch froulike [[fan (persoan)|fans]] fan 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]].

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Princess_Leia ''References'', op dizze side].
}}
{{Star Wars personaazjes}}

{{DEFAULTSORT:Leia Organa}}
[[Kategory:Personaazje út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktive adel]]
[[Kategory:Fiktyf politikus]]
[[Kategory:Fiktyf generaal]]
[[Kategory:Fiktyf opstanneling]]
[[Kategory:Fiktive twilling]]
[[Kategory:Fiktive frou]]
[[Kategory:Fiktyf personaazje yntrodusearre yn 1976]]</text>
      <sha1>e6d57hnhuo9p1hv8mhvl3xrpdaty4nl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Chewbacca</title>
    <ns>0</ns>
    <id>157635</id>
    <revision>
      <id>1085077</id>
      <parentid>1084652</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T22:51:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16663" xml:space="preserve">{{Fiktyf of legindarysk personaazje
| ôfbylding            = Solo- A Star Wars Story Japan Premiere Red Carpet- Chewbacca.jpg
| ôfbyldingstekst      = 
| ôfbyldingsbreedte    = 
| namme                = Chewbacca &lt;br&gt;&lt;small&gt;personaazje út ''[[Star Wars]]''&lt;/small&gt;
| oare namme(n)        = 
| bynamme              = 
| sekse                = [[manlik]]
| soarte personaazje   = [[Wookiee]]
| nasjonaliteit        = [[File:Flag of the Galactic Republic.svg|border|20px]] [[Galaktyske Republyk|Galaktysk]]
| berop/amt            = [[smokkelder]], [[rebel]]
| besibbe personaazjes = [[Han Solo]]&lt;br&gt;[[prinsesse Leia]] &lt;br&gt;[[Luke Skywalker]]
| attributen           = ''[[Millennium Falcon]]''
| geastlike heit       = [[George Lucas]]
| útjouwer             = 
| ûntstean             = [[1976]]
}}
'''Chewbacca''' ([[útspr.]]: [ʧuːˈbɑːkɑ], likernôch: &quot;tsjûû-&lt;u&gt;baa&lt;/u&gt;-ka&quot;, [[byneamd]] '''Chewie''' (útspr.: [ˈʧuːwi], linkernôch: &quot;&lt;u&gt;tsjûû&lt;/u&gt;-y&quot;), is in ferneamd [[fiktyf]] [[personaazje]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]], dat mids [[1970-er jierren]] betocht waard troch de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[regisseur|filmmakker]] [[George Lucas]]. Hy is in twahûndert jier âlde, [[bûtenierdske wêzens|bûtenierdske]] [[Wookiee]] fan 'e [[planeet]] [[Kashyyyk]]. Yn 'e franchise is er in [[smokkelder]] en de [[piloat|ko-piloat]] fan [[Han Solo]] yn it [[romteskip]] de ''[[Millennium Falcon]]''. Mei syn [[freonskip|freon]] Han jout Chewbacca him by it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] tsjin it skrikbewâld fan it [[Galaktysk Keizerryk]], &quot;lang ferlyn yn in [[stjerrestelsel]] fier, fier fuort&quot;. 

Chewbacca makke it alderearst syn opwachting yn ''[[Star Wars: From the Adventures of Luke Skywalker]]'', de [[ferboeking]] fan 'e [[Star Wars (film)|earste ''Star Wars''-film]], dy't yn [[1976]] útkaam, in jier foàr de [[film]]. Hy is lykwols it bekendst út 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-filmtrilogy]] ([[1977]]-[[1983]]), wêryn't er spile waard troch [[akteur]] [[Peter Mayhew]]. Krapoan fjirtich jier letter dielde Mayhew deselde rol yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]) mei [[Joonas Suotamo]]. Yn 'e oare dielen fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] en de [[spin-off]]-film ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' ([[2018]]) naam Suotamo de rol hielendal oer.

==Ynspiraasje==
De kreaasje fan Chewbacca troch ''[[Star Wars]]''-betinker [[George Lucas]] as in sêfsedige, [[hier (begroeiïng)|hierrige]] [[piloat|ko-piloat]] dy't gjin [[minsklik]]e [[talen]] sprekt, waard [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearre]] trochdat Lucas in &quot;grutte bear fan in [[hûn]]&quot; hie, dy't altyd rjochtop sittend op 'e passazjiersstoel fan syn [[auto]] meiried. De [[namme]] 'Chewbacca' soe sadwaande ûntliend wêze oan it [[Russysk]]e [[wurd]] собака, ''sobaka'', dat &quot;hûn&quot; betsjut.

==Uterlik==
Chewbacca is in [[Wookiee]]. De Wookiees binne in ras fan [[yntelligint]]e [[bûtenierdske wêzens]] dy't ôfkomstich binne fan 'e [[planeet]] [[Kashyyyk]]. Mei't har [[stimbân|stimbannen]] dêr net de juste foarm foar hawwe, kinne se gjin [[minsklik]]e [[talen]] sprekke. Wookiees binne tige [[hier (begroeiïng)|behierre]] en drage gjin [[klean]]. Se binne ek tige lang fan stal en bjusterbaarlike [[krêft|sterk]].

De oarspronklike fertolker fan 'e rol fan Chewbacca wie de [[Ingelân|Ingelske]] [[akteur]] [[Peter Mayhew]], dy't 2.20&amp;nbsp;[[meter|m]] lang wie. Hy wie ien fan 'e minder bekende spilers yn 'e [[Star Wars (filmsearje)|''Star Wars''-films]], mei't er altyd fan top ta tean bedutsen wie troch it Wookiee-pak, dat makke wie fan [[jak]]hier en [[mohair]]. Inkeld syn [[blauwe eagen]] wiene te sjen, mar op [[konvinsje (gearkomste)|konvinsjes]] koene [[fan (persoan)|fans]] Mayhew nei't it skynt altyd maklik werom oan syn manear fan bewegen. Oare akteurs bewearden dat se it daliks troch hiene as der in [[stuntman]] yn it Wookiee-pak siet.

==Fiktive biografy==
===Oarspronklike ''Star Wars''-trilogy===
Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' ([[1977]]), de earste film fan 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] ([[1977]]-[[1983]]), wurdt Chewbacca yntrodusearre as in [[smokkelder]], de [[freonskip|bêste freon]] fan [[Han Solo]] en de [[piloat|ko-piloat]] fan Han syn [[romteskip]], de ''[[Millennium Falcon]]''. Yn 'e film nimme Han en Chewbacca de opdracht oan om 'e [[Jedi|Jedi-master]] [[Obi-Wan Kenobi]] en syn jonge learling [[Luke Skywalker]] fan 'e planeet [[Tatooine]] nei [[Alderaan]] te bringen. Dêr oankommen, blykt Alderaan lykwols ferdylge te wêzen troch de [[Deadsstjer]], in reuseftich [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlik]] [[romtestasjon]] en [[massaferneatigingswapen]]. Chewbacca bewurkmasteret mei Han, Luke en Obi-Wan de befrijing fan [[prinsesse Leia]], dy't op 'e Deadsstjer fêstholden wurdt. Nei't se har ôflevere hawwe by it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], nimme Han en Chewbacca diel oan in oanfal op 'e Deadsstjer, wêrby't dy ferneatige wurdt.

Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]'' ([[1980]]) ûntkomt Chewbacca mei Han, Leia en de [[androïde]] [[C-3PO]] fan 'e [[iisplaneet]] [[Hoth]] as Keizerlike [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] de oanfal iepenje op in wichtige rebellebasis dêre. As de ''Millennium Falcon'' stikken rekket, binne se twongen en stek oan yn 'e Stêd yn 'e Wolkens op 'e planeet [[Bespin]], dy't bestjoerd wurdt troch Han syn âlde freon [[Lando Calrissian]]. Dêr rinne se lykwols yn in [[mûklaach]], mei't Lando ûnder ien tekken blykt te skûljen mei [[Darth Vader]], de wichtichste hantlanger fan 'e [[kwea|boasaardige]] [[keizer]] [[Palpatine]]. Nei't Vader Han ynfrieze lit yn (de [[fiktive]] stof) karbonyt, beslút Lando om [[oerrinnen|oer te rinnen]] nei de rebellen. Hy befrijt Chewbacca en Leia en naait mei harren út yn 'e reparearre ''Millennium Falcon''.

Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' ([[1983]]) ynfiltrearje Leia en Chewbacca it [[haadkertier]] fan 'e [[gangster]] [[Jabba de Hutt]] op Tatooine, as ûnderdiel fan in plan om 'e noch altyd yn karbonyt beferzen Han te befrijen. Dêrby wurde se lykwols sels finzen nommen. Nei in nije skynber mislearre rêdingsaksje, fan Luke, wurde Chewbacca, Han en Luke troch Jabba ta de [[deastraf]] feroardiele troch yn 'e ''[[sarlacc]]'' smiten te wurden, dêr't se libben [[fertarring|fertard]] wurde sille. Mei de help fan Lando en de androïden [[R2-D2]] en C-3PO witte se lykwols te ûntkommen ear't dat syn beslach krije kin. Letter is Chewbacca mei Han en Leia behelle yn 'e oanfal troch in [[kommando]]-ienheid fan 'e rebellen op in generatorfasiliteit op 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]] om it [[enerzjyfjild|enerzjyskyld]] fan in nije Deadsstjer te [[sabotearjen]]. Se rinne yn in mûklaach en wurde finzen nommen, mar trochdat de [[Ewoks]], de lânseigen bewenners fan 'e Boskmoanne, harren te help komme, kinne se ûntsnappe en harren misje dochs noch folbringe.

===''Star Wars''-prequeltrilogy===
Yn ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]'' is Chewbacca ien fan 'e [[Wookiee]]s dy't yn 'e [[Kloane-oarloggen]] fjochtsje as de Konfederaasje fan Unôfhinklike Stelsels harren wrâld [[Kashyyyk]] binnenfalt. Hy helpt ek de [[Jedi|Jedi-master]] [[Yoda]] om te ûntkommen oan 'e [[klonen|kloansoldaten]] dy't opdracht krigen hawwe om him te [[fermoardzjen]]. Chewbacca wurdt yn 'e film pas identifisearre as Yoda him op 't lêst [[ôfskie|farwol]] winsket.

===''Star Wars''-ferfolchtrilogy===
Yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] ([[2015]]-[[2019]]) is it tritich jier nei de ferneatiging fan 'e twadde [[Deadsstjer]] en de [[dea]] fan [[keizer]] [[Palpatine]] yn 'e Slach by Endor. Der is in nije [[boargeroarloch]] útbrutsen trochdat restanten fan it foargeande [[rezjym (regear)|rezjym]], dy't gearklofte binne ta de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], besykje om it [[Galaktysk Keizerryk]] op 'e nij op te rjochtsjen. Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]) spoare Chewbacca en [[Han Solo]] de [[dieverij|stellen]] ''[[Millennium Falcon]]'' op, en moetsje se de rommelsykster [[Rey (Star Wars)|Rey]] en de âld-stoarmtroeper [[Finn (Star Wars)|Finn]], dy't se yn kontakt bringe mei it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] tsjin 'e Earste Oarder. Chewbacca is letter mei Han en Finn belutsen by in rêdingsmisje as Rey troch de Earste Oarder finzen nommen wurdt. By dy misje komt Han om it libben. Neitiid ferwûnet in [[breinroer]]e Chewbacca Han syn soan en moardner [[Kylo Ren]] en ferneatiget er de basis fan 'e Earste Oarder.

Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]) siket Chewbacca mei Rey op 'e planeet Ahch-To de lêste Jedi [[Luke Skywalker]] op en besiket er dyselde, yn 't earstoan om 'e nocht, oer te heljen om Rey as Jedi te trainen. As Luke dêr úteinlik dochs mei ynstimt, wachtet Chewbacca by de ''Millennium Falcon'', dêr't er gedoente kriget mei [[porg]]s, in lânseigen [[fûgel]]soarte fan Ahch-To, dy't yn 'e film foar in [[komeedzje|komyske noat]] soargje moat. Letter giet Chewbacca mei Rey as se besykje wol om Kylo foar de ljochte kant fan [[de Krêft]] werom te winnen. As dat mislearret, helpt er by de [[evakuaasje]] fan fersetslju nei de nederlaach fan it Ferset tsjin 'e Earste Oarder yn 'e Slach om [[Crait]].

Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]'' ([[2019]]) jout Chewbacca him by Rey, Finn, [[Dameron Poe]] en [[C-3PO]] foar in geheime misje nei de planeet Passana. Chewbacca wurdt finzen nommen troch de Earste Oarder. Rey besiket him te rêden troch de Krêft te brûken, mar dat mislearret, en se mient dat se Chewbacca by fersin deade hat. Dat is lykwols net sa, en as se op Kijimi troch de Krêft syn oanwêzigens gewaarwurdt, geane Finn en Poe derop út om him te befrijen. Letter keart er mei dy beiden werom nei it haadkertier fan it Ferset, dêr't er it nijs fan it ferstjerren fan prinsesse Leia heart. Hy is dêr oerstjoer fan, en jout him by it Ferset om 'e [[Sith]] te ferdylgjen. Neitiid wurdt him troch [[Maz Kanata]] de âlde [[medalje]] fan Han Solo útrikt, foar syn jierrenlange tsjinst foar it Rebelleferbûn en it Ferset, en teffens as in oantinken oan syn fallen freonen.

===''Solo: A Star Wars Story''===
De [[spin-off]]-film ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' ([[2018]]) spilet tsien jier foarôfgeande oan 'e foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. Chewbacca ferskynt yn dizze film as in 'bist' dat troch Keizerlike [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] fongen is en finzen holden wurdt yn in put. [[Han Solo]] wurdt by him yn 'e put smiten om troch him opfretten te wurden, mar ynstee slute se freonskip as bliken docht dat Han Shyriiwook sprekt, de [[taal]] fan 'e [[Wookiee]]s. Se ûntsnappe tegearre en jouwe har by in [[kriminele]] [[binde]] dy't ûnder lieding stiet fan [[Tobias Beckett]]. Mei dyselde, Han syn [[jeugd]]freondinne [[Qi'ra]] en de [[gokker]] [[Lando Calrissian]] sette se útein mei in riskant plan om ûnraffinearre 'coaxium', in [[fossile brânstof]], te [[dieverij|stellen]] út 'e [[mynbou|minen]] op 'e planeet Kessel. It docht bliken dat Beckett in [[ferrie]]der is dy't foar it [[Galaktysk Keizerryk]] wurket, en hy nimt Chewbacca finzen. Han befrijt him en weeft ôf mei Beckett. Neitiid sette Chewbacca en Han tegearre ôf foar nije aventoeren mei de ''[[Millennium Falcon]]''.

===Tillefyzje===
Chewbacca (spile troch [[Peter Mayhew]]) hie ek in wichtige rol yn 'e ''[[Star Wars Holiday Special]]'' ([[1978]]), wêryn't Han Solo him helpt om op 'e tiid werom te kearen nei [[Kashyyyk]], de thúswrâld fan 'e [[Wookiee]]s, om in [[hjeldei]] te fieren dy't 'Libbensdei' hjit. Yn it ferhaal, dat fierders net folle om 'e hakken hat, komme ferskate [[famyljeleden]] fan Chewbacca foar: syn [[oarehelte|wiif]] Malla (Mallatobuck), syn jonge [[soan]] Lumpy (Lumpawarrump) en syn [[heit]] Itchy (Attichitcuk).

Yn 'e lêste [[ôflevering]] fan [[seizoen (omrop)|seizoen]] 3 fan 'e [[tekenfilmsearje]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|Star Wars: The Clone Wars]]'' wurdt Chewbacca finzen nommen troch Trandoshaanske [[jacht (aktiviteit)|jagers]], mar hy wurdt befrijd troch de [[Jedi|Jedi-ridder]] [[Ahsoka Tano]] en stimt deryn ta om har en twa [[teenage|opslûpen bern]] te helpen om fan 'e planeet Trandoshan te ûntsnappen.

===''Star Wars Legends''===
Om 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] hinne groeide in hiele universum fan [[literatuer]] en [[fideospultsje]]s wêryn't de ferhalen fan 'e haadpersoanen fierder útwurke waarden nei de oerwinning yn 'e Slach om Endor oan 'e ein fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. Nei't [[filmstudio]] [[Lucasfilm]] fan ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] yn [[2012]] oernommen wie troch [[The Walt Disney Company]], waard it meastepart fan dy oanfoljende ferhalen út 'e ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]] [[retcon]]d om't Disney foar de [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] in hiele oare kant út woe mei de ferhaalline. Yn [[april]] [[2014]] waarden alle skraste ferhalen omneamd ta ''Star Wars Legends'', &quot;[[leginde]]n&quot;, dy't dus net wier bard wiene.

[[Brian Daley]] publisearre yn [[1979]] en [[1980]] in [[trilogy]] wêryn't er de [[smokkeljen|smokkelaventoeren]] fan Chewbacca en [[Han Solo]] foarôfgeande oan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' beskreau, mei as [[titel (namme)|titel]] ''[[The Han Solo Adventures]]''. 

Yn ''[[The Han Solo Trilogy]]'' ([[1997]]-[[1998]]) waard it eftergrûnferhaal fan Han mear yn detail beskreaun troch [[Ann C. Cripin]]. Dêryn is te lêzen hoe't er him omheech klaut fan [[bidler]] fia [[bûsehifker]] nei [[piloat]]. Hy jout him by de Keizerlike Striidkrêften, mar wurdt dêr wer út smiten as er wegeret in befel op te folgjen om in finzen nommen Wookiee dy't Chewbacca hjit, te [[strûpen]] foar syn [[pels]] om't er in skipslading Wookiee-bern stellen hat dy't as [[slavehannel|slaven ferhannele]] wurde soene. Neitiid swart Chewbacca in 'libbensskuld' oan Han, en mei syn beiden begjinne se in nij bestean as smokkelders.

Yn 'e roman ''[[Vector Prime]]'' ([[1999]]), fan [[R.A. Salvatore]], dy't ta de [[romansearje]] ''[[The New Jedi Order]]'' ([[1999]]-[[2003]]) heart, komt Chewbacca om wylst er it libben rêdt fan Anakin, de jongste soan fan Han en Leia. 

==Spilers fan 'e rol yn 'e ''Star Wars''-filmsearje==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! jierren
! film
! akteur
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1977]]
| ''[[Star Wars: Episode IV – A New Hope]]''
| rowspan=&quot;3&quot;| [[Peter Mayhew]]
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1980]]
| ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1983]]
| ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1999]]
| ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace]]''
| rowspan=&quot;2&quot;| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2002]]
| ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2005]]
| ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
| Peter Mayhew
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2008]]
| ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]''
| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2015]]
| ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens]]''
| Peter Mayhew en [[Joonas Suotamo]]
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2016]]
| ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]''
| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2017]]
| ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi]]'' 
| rowspan=&quot;3&quot;| Joonas Suotamo
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2018]]
| ''[[Solo: A Star Wars Story]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2019]]
| ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]''
|-
|}

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Chewbacca ''References'', op dizze side].
}}
{{Star Wars personaazjes}}

[[Kategory:Personaazje út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktyf smokkeler]]
[[Kategory:Fiktyf hierling]]
[[Kategory:Fiktyf opstanneling]]
[[Kategory:Fiktyf piloat]]
[[Kategory:Fiktyf slaaf]]
[[Kategory:Fiktyf monteur]]
[[Kategory:Fiktyf generaal]]
[[Kategory:Fiktyf bûtenierdsk wêzen]]
[[Kategory:Fiktyf personaazje yntrodusearre yn 1976]]</text>
      <sha1>302fjavcnawxaykau9bkqd2jt1camz9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Broud Troch Freonen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159168</id>
    <revision>
      <id>1085046</id>
      <parentid>1084862</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T15:11:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Leopstm</username>
        <id>33922</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="434" xml:space="preserve">'''Broud Troch Freonen''' is [[brouwerij]] yn it doarp [[Akkrum]] en is oprjochte yn 2020 troch de freonen Bjorn van der Heide, Kristian van der Heide, Peter Hanema en Henk Spijkerman.

== Hjoed ==
De bieren wurde broud in sawol de eigen brouwerij as by oare brouwerijen.

== Assortimint ==
* Ackrom Red Ale
* Eallju
* Kjittich IPA
* Wytkop

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2020]]
[[Kategory:Akkrum]]</text>
      <sha1>errtozdw1514293toq5mxg5qe3c2f35</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085048</id>
      <parentid>1085046</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T15:31:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Hjoed */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="441" xml:space="preserve">'''Broud Troch Freonen''' is [[brouwerij]] yn it doarp [[Akkrum]] en is oprjochte yn 2020 troch de freonen Bjorn van der Heide, Kristian van der Heide, Peter Hanema en Henk Spijkerman.

== Hjoed-de-dei ==
De bieren wurde broud in sawol de eigen brouwerij as by oare brouwerijen.

== Assortimint ==
* Ackrom Red Ale
* Eallju
* Kjittich IPA
* Wytkop

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2020]]
[[Kategory:Akkrum]]</text>
      <sha1>2qo6yu7l8unr90q0kojt2oijfm6ae5k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Stege</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159859</id>
    <revision>
      <id>1085047</id>
      <parentid>1084855</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T15:25:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>wurk</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1416" xml:space="preserve">{{wurk}}
[[Ofbyld:Mitselwier Tsjerke west.jpg|thumb|De steechjes om de tsjerke fan Mitselwier]]
[[Ofbyld:Gamle Færgestræde.jpg|thumb|Steechje yn [[Helsingør]] (Denemark)]]
In '''stege''' of '''steech''' is in smelle strjitte yn in beboude omjouwing dy't gjin funksje foar trochgeand ferkear hawwe.

Yn stêden dy't in foar it grutste part midsiuwsk strjittepatroan hawwe, lykas de binnenstêd fan [[Amsterdam]], wiene fan âlds in soad stegen. Se ûntsleaten oarspronklik de iepen romte achter gebouwen oan strjitten en grêften. Earmelju, it grutste part fan de befolking, wennen oant 1900 en ek noch wol dêrnei massaal oan stegen en gloppen. De parten fan in stêd of doarp mei stegen waarden faak oantsjut as efterbuert of sloppewyk. Ek yn lytsere plakken wiene stegen dêr't minsken fan lege stân yn primitive omstannichheden ticht opelkoar libben hiel gewoan.

In al yn de sechstjinde iuw bekende útdrukking seit dat &quot;men stegen voor straten moet kennen&quot;. Dêrmei waard bedoeld dat men ûnderskied meitsje moast tusken minsken fan ferskate rang en stân en dêrmei rekken hâlde moast.

Fryske terpdoarpen hawwe faak stegen om de tsjerke hinne. Bygelyks yn [[Nijewier]], [[Mitselwier]] en [[Ingwierrum]] hawwe stegen op de terp.

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Aut|[[Van der Woud, A.]]}} (2010), ''Koninkrijk vol sloppen - achterbuurten en vuil in de negentiende eeuw'', Amsterdam: Utjouwerij Bert Bakker
}}</text>
      <sha1>9mnybtrf46nfearh6flhbephr73kz0x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085058</id>
      <parentid>1085047</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T17:33:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>[[]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1424" xml:space="preserve">{{wurk}}
[[Ofbyld:Mitselwier Tsjerke west.jpg|thumb|De steechjes om de tsjerke fan Mitselwier]]
[[Ofbyld:Gamle Færgestræde.jpg|thumb|Steechje yn [[Helsingør]] (Denemark)]]
In '''stege''' of '''steech''' is in smelle strjitte yn in beboude omjouwing dy't gjin funksje foar trochgeand ferkear hawwe.

Yn [[stêden]] dy't in foar it grutste part midsiuwsk strjittepatroan hawwe, lykas de binnenstêd fan [[Amsterdam]], wiene fan âlds in soad stegen. Se ûntsleaten oarspronklik de iepen romte achter gebouwen oan strjitten en grêften. Earmelju, it grutste part fan de befolking, wennen oant 1900 en ek noch wol dêrnei massaal oan stegen en gloppen. De parten fan in stêd of doarp mei stegen waarden faak oantsjut as efterbuert of sloppewyk. Ek yn lytsere plakken wiene stegen dêr't minsken fan lege stân yn primitive omstannichheden ticht opelkoar libben hiel gewoan.

In al yn de sechstjinde iuw bekende útdrukking seit dat &quot;men stegen voor straten moet kennen&quot;. Dêrmei waard bedoeld dat men ûnderskied meitsje moast tusken minsken fan ferskate rang en stân en dêrmei rekken hâlde moast.

Fryske [[terpdoarp]]en hawwe faak stegen om de tsjerke hinne. Bygelyks yn [[Nijewier]], [[Mitselwier]] en [[Ingwierrum]] hawwe stegen op de terp.

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Aut|[[Van der Woud, A.]]}} (2010), ''Koninkrijk vol sloppen - achterbuurten en vuil in de negentiende eeuw'', Amsterdam: Utjouwerij Bert Bakker
}}</text>
      <sha1>bitax6iwd6xdebgbc4ej1217pqo91kd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Geike Arnaert</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159862</id>
    <revision>
      <id>1084980</id>
      <parentid>1084935</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T13:11:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>dien</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4382" xml:space="preserve">{{Sjonger of muzikant
| ôfbylding                    = GeikeArnaert1.JPG
| ôfbyldingstekst              = 
| ôfbyldingsbreedte            = 
| echte namme                  = 
| nasjonaliteit                = [[File:Flag of Belgium.svg|border|20px]] [[België|Belgysk]]
| berne                        = [[13 septimber]] [[1979]]
| berteplak                    = Poperinge
| stoarn                       = 
| stjerplak                    = 
| etnisiteit                   = 
| regionale identiteit         = [[Flaanderen|Flaamsk]]
| sjenre                       = 
| ynstrumint                   = 
| sjongtaal                    = [[Ingelsk]], [[Nederlânsk]]
| grutste hit(s)               = 
| jierren aktyf                = 1997-no
| prizen                       = 
| webside                      = 
}}
[[Ofbyld:Optreden Bløf en Geike met Zoutelande in DWDD.jpg|thumb|250px|Optreden fan [[Bløf]] en Geike mei it nûmer ''Zoutelande'' yn DWDD]]
'''Geike Arnaert''' ([[Poperinge]], [[13 septimber]] [[1979]]) is in [[België|Belgysk]] [[sjongeres]]. Sûnt novimber 2020 is sy opnij de sjongeres fan muzykgroep [[Hooverphonic]], nei't hja dy rol tusken 1997 en 2008 ek al ferfolle.

== Libben en wurk ==
Arnaert waard grutbrocht yn Westouter, in dielgemeente fan Heuvelland. Al gau die bliken dat se muzikale talinten hie. Op har njoggende die se mei oan in talintejacht yn har doarp. Yn febrewaris 1997 die se in audysje by Hooverphonic. Hoewol't se noch gjin 18 jier wie, gie Arnaert fan maaie 1997 ôf op toernee as sjongeres fan de groep fuort. Yn 2000 en 2003 waard se yn eigen lân bekroand mei ZAMU Awards foar bêste sjongeres. Se wûn ek ferskate kearen [[Humo's Pop Poll]]. Yn 2008 waard Hooverphonic troch TMF Vlaanderen útroppen ta bêste band.

Geike song yn febrewaris 2007 in duet mei [[Bobbejaan Schoepen]] by de útrikking fan dy syn Lifetime Achievement Award. It nûmer ''Le temps des cerises'' ferskynde op it album fan Schoepen dat op 19 maaie 2008 útkaam, ynklusyf in klip.

Op 10 oktober 2008 kundige Arnaert oan dat se Hooverphonic ein fan dat jier ferlitte soe om in eigen muzikale rjochting út te gean. Dochs ferskynde de single ''Mijn Leven'', dy deis dag live opnommen mei terminaal kankerpatiënt Andy Sierens foar it VTM-programma &quot;Hart voor elkaar&quot;, yn febrewaris 2009 mei as fermelding &quot;Andy Sierens A.K.A. Vijvenveertig &amp; Hooverphonic&quot; as útfierenden. It behelle de nûmer 1-posysje yn de Ultratop 50 twa wiken neidat ''Home'', it temaliet fan de tredde Music For Life dat se ein 2008 tegearre song mei Tom Helsen, dyselde kopposysje ferlitten hie.

Mei Erik de Jong fan [[Spinvis]] makke Arnaert begjin 2010 de muzyk foar de film ''Adem''. Tegearre foarmen se de groep Dorléac, dy't yn 2010 inkelde optredens en in earste album mei bykommend opnamemateriaal realisearren. Yn oktober 2011 brocht Arnaert ûnder de namme 'Geike' har earste soloplaat út, ''For the beauty of confusion''.

Yn 2018 skoarde Arnaert tegearre mei de Nederlânske popgroep [[BLØF]] in nûmer 1 - hit yn Nederlân en Flaanderen mei it nûmer ''Zoutelande''. De plaat berikte yn Nederlân de nûmer 1 - posysje yn sawol de Nederlânske Top 40 as de Mega Top 50. Yn sawol Flaanderen as Nederlân groeide it út ta ien fan de grutste Nederlânsktalige hits ea.

Yn oktober 2019 ferskynde har twadde soloalbum Lost In Time, dêr't [[Joost Zweegers]] ek oan meiwurke.

Yn novimber 2020 waard oankundige dat Arnaert nei tolve jier op 'e nij sjongeres waard fan Hooverphonic. Se naam hjirby it plak yn fan Luka Cruysberghs. De band makke him op dat stuit klear foar it Eurofyzjesongfestival fan 2021 yn Rotterdam, dêr't hja út namme fan België oantrede soene. Mei it troch Arnaert songen liet ''The Wrong Place'' einige de groep der úteinlik op it 19e plak.

Yn de maitiid fan 2021 die Arnaert (mei [[Tourist LeMC]], [[Ronny Mosuse]], [[Emma Bale]], [[Bert Ostyn]], [[Willy Sommers]] en [[Cleymans &amp; Van Geel]]) mei oan it sânde seizoen fan it telefyzjeprogramma [[Liefde voor muziek (telefyzjeprogramma)|''Liefde voor Muziek'']].

== Diskografy ==
* Sjoch: [https://nl.wikipedia.org/wiki/Hooverphonic#Discografie Diskografy]

== Keppeling om utens ==
* [http://www.geike.be/ Hiemside]

{{Boarnen|boarnefernijing=
* Sjoch foar boarnen en noaten [[:nl:Geike Arnaert]]
}}

{{DEFAULTSORT:Arnaert, Geike}}
[[Kategory:Flaamsk sjonger]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1979]]</text>
      <sha1>fj4ke4nuqtzh37kmvhij2dl2jxyg1gs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oerlis:Stege</title>
    <ns>1</ns>
    <id>159865</id>
    <revision>
      <id>1085051</id>
      <timestamp>2022-07-29T15:59:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>/* Hoe sit dat by jimme? */ nije seksje</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="280" xml:space="preserve">== Hoe sit dat by jimme? ==

{{Ping|RomkeHoekstra|Ieneach fan 'e Esk|FreyaSport}} en oare meidoggers. Kinne jimme noch wat ferstannichs oer stegen yn de kontreien dêr't jim tahâlde sizze? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 29 jul 2022, 17.59 (CEST)</text>
      <sha1>cx4xsavxmd0myfvxvt5z923qni3z2rz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085053</id>
      <parentid>1085051</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T16:27:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="442" xml:space="preserve">== Hoe sit dat by jimme? ==
{{Ping|RomkeHoekstra|Ieneach fan 'e Esk|FreyaSport}} en oare meidoggers. Kinne jimme noch wat ferstannichs oer stegen yn de kontreien dêr't jim tahâlde sizze? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 29 jul 2022, 17.59 (CEST)
:Wy ha hjir gjin stegen. Wol paden en reden. Mar ik nim oan dat jo in stege bedoel tusken twa rigen hûzen. Yn Ljouwert binne der yn't sintrum wol in stik of wat.</text>
      <sha1>5czz7xo6xpjyrqixfnxtyguud41lzsz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085055</id>
      <parentid>1085053</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T16:27:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="555" xml:space="preserve">== Hoe sit dat by jimme? ==
{{Ping|RomkeHoekstra|Ieneach fan 'e Esk|FreyaSport}} en oare meidoggers. Kinne jimme noch wat ferstannichs oer stegen yn de kontreien dêr't jim tahâlde sizze? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 29 jul 2022, 17.59 (CEST)
:Wy ha hjir gjin stegen. Wol paden en reden. Mar ik nim oan dat jo in stege bedoel tusken twa rigen hûzen. Yn Ljouwert binne der yn't sintrum wol in stik of wat.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.27 (CEST)</text>
      <sha1>1i6y3lgecics480flmzymll4lqz8s0d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085056</id>
      <parentid>1085055</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T16:34:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Hoe sit dat by jimme? */ Antwurd</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1037" xml:space="preserve">== Hoe sit dat by jimme? ==
{{Ping|RomkeHoekstra|Ieneach fan 'e Esk|FreyaSport}} en oare meidoggers. Kinne jimme noch wat ferstannichs oer stegen yn de kontreien dêr't jim tahâlde sizze? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 29 jul 2022, 17.59 (CEST)
:Wy ha hjir gjin stegen. Wol paden en reden. Mar ik nim oan dat jo in stege bedoel tusken twa rigen hûzen. Yn Ljouwert binne der yn't sintrum wol in stik of wat.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.27 (CEST)
:Dêr't ik opgroeid bin hiene we gjin stegen, Mar dêr ik no wenje wit ik dat der yn in stik as wat stegen minsken wenje as moat ik sizze oan in stege? Yn in stege klinkt it krekt as binne it swalkers, wylst harren hûs yn de stege stiet. En de stegen wurde faaks oan de sintrum kânt ôfsletten mei eveneminten om te foarkommen dat se as húske en foar oare saken brûkt wurde. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.34 (CEST)</text>
      <sha1>05th0m3smsj21kanzdi6nj16owzaws6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085057</id>
      <parentid>1085056</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T16:59:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>/* Hoe sit dat by jimme? */ Antwurd</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1409" xml:space="preserve">== Hoe sit dat by jimme? ==
{{Ping|RomkeHoekstra|Ieneach fan 'e Esk|FreyaSport}} en oare meidoggers. Kinne jimme noch wat ferstannichs oer stegen yn de kontreien dêr't jim tahâlde sizze? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 29 jul 2022, 17.59 (CEST)
:Wy ha hjir gjin stegen. Wol paden en reden. Mar ik nim oan dat jo in stege bedoel tusken twa rigen hûzen. Yn Ljouwert binne der yn't sintrum wol in stik of wat.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.27 (CEST)
:Dêr't ik opgroeid bin hiene we gjin stegen, Mar dêr ik no wenje wit ik dat der yn in stik as wat stegen minsken wenje as moat ik sizze oan in stege? Yn in stege klinkt it krekt as binne it swalkers, wylst harren hûs yn de stege stiet. En de stegen wurde faaks oan de sintrum kânt ôfsletten mei eveneminten om te foarkommen dat se as húske en foar oare saken brûkt wurde. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.34 (CEST)
:Wêr't ik opgroeid bin, op 'e klaai, wurde mei stegen bedoeld smelle strjitsjes tusken de hûzen benammen yn de buorren fan in (grutter) plak. Yn benammen lytsere doarpen sa as om 'e tsjerke hinne wurde paden neamd. In paad nei immens wente wurdt in reed neamd. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.59 (CEST)</text>
      <sha1>4vy3byxibuzggfirvretk52nze8rdtm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085063</id>
      <parentid>1085057</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T22:09:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3151" xml:space="preserve">== Hoe sit dat by jimme? ==
{{Ping|RomkeHoekstra|Ieneach fan 'e Esk|FreyaSport}} en oare meidoggers. Kinne jimme noch wat ferstannichs oer stegen yn de kontreien dêr't jim tahâlde sizze? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 29 jul 2022, 17.59 (CEST)

:Wy ha hjir gjin stegen. Wol paden en reden. Mar ik nim oan dat jo in stege bedoel tusken twa rigen hûzen. Yn Ljouwert binne der yn't sintrum wol in stik of wat.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.27 (CEST)

:Dêr't ik opgroeid bin hiene we gjin stegen, Mar dêr ik no wenje wit ik dat der yn in stik as wat stegen minsken wenje as moat ik sizze oan in stege? Yn in stege klinkt it krekt as binne it swalkers, wylst harren hûs yn de stege stiet. En de stegen wurde faaks oan de sintrum kânt ôfsletten mei eveneminten om te foarkommen dat se as húske en foar oare saken brûkt wurde. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.34 (CEST)

:Wêr't ik opgroeid bin, op 'e klaai, wurde mei stegen bedoeld smelle strjitsjes tusken de hûzen benammen yn de buorren fan in (grutter) plak. Yn benammen lytsere doarpen sa as om 'e tsjerke hinne wurde paden neamd. In paad nei immens wente wurdt in reed neamd. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.59 (CEST)

:{{Ping|Drewes}} Goeie. Ik soe derby sette dat der gauris sprutsen wurdt fan in '''steechje'''. Jo skriuwe dat stegen gjin funksje foar trochgeand ferkear hawwe, mar dat is net wier, teminsten net as jo fuotgongers ta trochgeand ferkear rekkenje. De Doelesteech yn Ljouwert, bgl., jout tagong fan it Saailân nei de Nijstêd en wurdt troch fuotgongers in protte brûkt. Itselde jildt foar de steech (ek fan Saailân nei Nijstêd) njonken it pân dêr't V&amp;D foarhinne siet. (Ik haw de namme net paraat, mar dy stiet wol yn it artikel oer de [[Nijstêd (Ljouwert)]].) En fan 'e Wurdumerdyk jouwe ek inkele stegen tagong ta de Weaze, al wit ik net oft dy in protte brûkt wurde troch fuotgongers dy't net yn dy steech sels hoege te wêzen. (Ik wit noch dat ik dêr ien kear binnentroch stutsen bin om in stik ôf te snijen, mar ik fielde my dêr net op myn gemak.) Yn Boalsert wit ik dat der in steechje is dat tagong jout fan 'e Appelmerk, de wichtichste winkelstrjitte, nei de strjitte dêrefter, de Nijmerk, dêr't parkearplakken binne. Wat stegen yn doarpen oangiet, wit ik dat yn Baaium teminsten twa steechjes binne fan 'e Buorren nei de Foarstreek, dy't tusken wenhuzen yn rinne. (Of rûnen; ik haw dêr yn gjin tritich jier west, dat it kin feroare wêze, mar wierskynlik net.) Dat is yn 'e âlde buorren fan it doarp, oan 'e noardkant fan 'e trochgeande dyk tusken Winsum en Hatsum, mar de terp mei de tsjerke leit oan 'e súdkant fan dy dyk. Dus ek yn doarpen binne stegen net altyd op 'e terp. Dat is alles wat ik sa foar de hân wei opneame kin. Miskien betink ik letter noch wol wat. Gr., [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 jul 2022, 00.08 (CEST)</text>
      <sha1>0j2o0ojpopyz9qntkjobf6jp576kzd1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085064</id>
      <parentid>1085063</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T22:13:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>noch wat</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3423" xml:space="preserve">== Hoe sit dat by jimme? ==
{{Ping|RomkeHoekstra|Ieneach fan 'e Esk|FreyaSport}} en oare meidoggers. Kinne jimme noch wat ferstannichs oer stegen yn de kontreien dêr't jim tahâlde sizze? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 29 jul 2022, 17.59 (CEST)

:Wy ha hjir gjin stegen. Wol paden en reden. Mar ik nim oan dat jo in stege bedoel tusken twa rigen hûzen. Yn Ljouwert binne der yn't sintrum wol in stik of wat.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.27 (CEST)

:Dêr't ik opgroeid bin hiene we gjin stegen, Mar dêr ik no wenje wit ik dat der yn in stik as wat stegen minsken wenje as moat ik sizze oan in stege? Yn in stege klinkt it krekt as binne it swalkers, wylst harren hûs yn de stege stiet. En de stegen wurde faaks oan de sintrum kânt ôfsletten mei eveneminten om te foarkommen dat se as húske en foar oare saken brûkt wurde. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.34 (CEST)

:Wêr't ik opgroeid bin, op 'e klaai, wurde mei stegen bedoeld smelle strjitsjes tusken de hûzen benammen yn de buorren fan in (grutter) plak. Yn benammen lytsere doarpen sa as om 'e tsjerke hinne wurde paden neamd. In paad nei immens wente wurdt in reed neamd. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.59 (CEST)

:{{Ping|Drewes}} Goeie. Ik soe derby sette dat der gauris sprutsen wurdt fan in '''steechje'''. Jo skriuwe dat stegen gjin funksje foar trochgeand ferkear hawwe, mar dat is net wier, teminsten net as jo fuotgongers ta trochgeand ferkear rekkenje. De Doelesteech yn Ljouwert, bgl., jout tagong fan it Saailân nei de Nijstêd en wurdt troch fuotgongers in protte brûkt. Itselde jildt foar de steech (ek fan Saailân nei Nijstêd) njonken it pân dêr't V&amp;D foarhinne siet. (Ik haw de namme net paraat, mar dy stiet wol yn it artikel oer de [[Nijstêd (Ljouwert)]].) En fan 'e Wurdumerdyk jouwe ek inkele stegen tagong ta de Weaze, al wit ik net oft dy in protte brûkt wurde troch fuotgongers dy't net yn dy steech sels hoege te wêzen. (Ik wit noch dat ik dêr ien kear binnentroch stutsen bin om in stik ôf te snijen, mar ik fielde my dêr net op myn gemak.) Yn Boalsert wit ik dat der in steechje is dat tagong jout fan 'e Appelmerk, de wichtichste winkelstrjitte, nei de strjitte dêrefter, de Nijmerk, dêr't parkearplakken binne. Wat stegen yn doarpen oangiet, wit ik dat yn Baaium teminsten twa steechjes binne fan 'e Buorren nei de Foarstreek, dy't tusken wenhuzen yn rinne. (Of rûnen; ik haw dêr yn gjin tritich jier west, dat it kin feroare wêze, mar wierskynlik net.) Dat is yn 'e âlde buorren fan it doarp, oan 'e noardkant fan 'e trochgeande dyk tusken Winsum en Hatsum, mar de terp mei de tsjerke leit oan 'e súdkant fan dy dyk. Dus ek yn doarpen binne stegen net altyd op 'e terp. Yn moderne wenwiken jouwe stegen by rychjeshuzen faak tagong ta de eftertunen, al binne dat miskien net stegen yn 'e tradisjonele sin fan it wurd, mei't der net oan beide kanten gebouwen binne. Faak binne der wol oan beide kant skuttings, wat itselde gefoel/oansjen jout. Dat is alles wat ik sa foar de hân wei opneame kin. Miskien betink ik letter noch wol wat. Gr., [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 jul 2022, 00.08 (CEST)</text>
      <sha1>1m1yqiw5d2rwn81tumlhs18e8hhbncm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085065</id>
      <parentid>1085064</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T22:18:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3565" xml:space="preserve">== Hoe sit dat by jimme? ==
{{Ping|RomkeHoekstra|Ieneach fan 'e Esk|FreyaSport}} en oare meidoggers. Kinne jimme noch wat ferstannichs oer stegen yn de kontreien dêr't jim tahâlde sizze? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 29 jul 2022, 17.59 (CEST)

:Wy ha hjir gjin stegen. Wol paden en reden. Mar ik nim oan dat jo in stege bedoel tusken twa rigen hûzen. Yn Ljouwert binne der yn't sintrum wol in stik of wat.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.27 (CEST)

:Dêr't ik opgroeid bin hiene we gjin stegen, Mar dêr ik no wenje wit ik dat der yn in stik as wat stegen minsken wenje as moat ik sizze oan in stege? Yn in stege klinkt it krekt as binne it swalkers, wylst harren hûs yn de stege stiet. En de stegen wurde faaks oan de sintrum kânt ôfsletten mei eveneminten om te foarkommen dat se as húske en foar oare saken brûkt wurde. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.34 (CEST)

:Wêr't ik opgroeid bin, op 'e klaai, wurde mei stegen bedoeld smelle strjitsjes tusken de hûzen benammen yn de buorren fan in (grutter) plak. Yn benammen lytsere doarpen sa as om 'e tsjerke hinne wurde paden neamd. In paad nei immens wente wurdt in reed neamd. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.59 (CEST)

:{{Ping|Drewes}} Goeie. Ik soe derby sette dat der gauris sprutsen wurdt fan in '''steechje'''. Jo skriuwe dat stegen gjin funksje foar trochgeand ferkear hawwe, mar dat is net wier, teminsten net as jo fuotgongers ta trochgeand ferkear rekkenje. De Doelesteech yn Ljouwert, bgl., jout tagong fan it Saailân nei de Nijstêd en wurdt troch fuotgongers in protte brûkt. Itselde jildt foar de steech (ek fan Saailân nei Nijstêd) njonken it pân dêr't V&amp;D foarhinne siet. (Ik haw de namme net paraat, mar dy stiet wol yn it artikel oer de [[Nijstêd (Ljouwert)]].) En fan 'e Wurdumerdyk jouwe ek inkele stegen tagong ta de Weaze, al wit ik net oft dy in protte brûkt wurde troch fuotgongers dy't net yn dy steech sels hoege te wêzen. (Ik wit noch dat ik dêr ien kear binnentroch stutsen bin om in stik ôf te snijen, mar ik fielde my dêr net op myn gemak.) Yn Boalsert wit ik dat der in steechje is dat tagong jout fan 'e Appelmerk, de wichtichste winkelstrjitte, nei de strjitte dêrefter, de Nijmerk, dêr't parkearplakken binne. Dat is hiel apart yn 'e sin dat it breed begjint, mar taps tarint, sadat je der oan 'e kant fan 'e Nijmerk suver sydlings út (of yn) moatte. Wat stegen yn doarpen oangiet, wit ik dat yn Baaium teminsten twa steechjes binne fan 'e Buorren nei de Foarstreek, dy't tusken wenhuzen yn rinne. (Of rûnen; ik haw dêr yn gjin tritich jier west, dat it kin feroare wêze, mar wierskynlik net.) Dat is yn 'e âlde buorren fan it doarp, oan 'e noardkant fan 'e trochgeande dyk tusken Winsum en Hatsum, mar de terp mei de tsjerke leit oan 'e súdkant fan dy dyk. Dus ek yn doarpen binne stegen net altyd op 'e terp. Yn moderne wenwiken jouwe stegen by rychjeshuzen faak tagong ta de eftertunen, al binne dat miskien net stegen yn 'e tradisjonele sin fan it wurd, mei't der net oan beide kanten gebouwen binne. Faak binne der wol oan beide kant skuttings, wat itselde gefoel/oansjen jout. Dat is alles wat ik sa foar de hân wei opneame kin. Miskien betink ik letter noch wol wat. Gr., [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 jul 2022, 00.08 (CEST)</text>
      <sha1>172udsph04gwatt2g82hqmtjz9d9tdz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085066</id>
      <parentid>1085065</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T22:24:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>noch wat</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3913" xml:space="preserve">== Hoe sit dat by jimme? ==
{{Ping|RomkeHoekstra|Ieneach fan 'e Esk|FreyaSport}} en oare meidoggers. Kinne jimme noch wat ferstannichs oer stegen yn de kontreien dêr't jim tahâlde sizze? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 29 jul 2022, 17.59 (CEST)

:Wy ha hjir gjin stegen. Wol paden en reden. Mar ik nim oan dat jo in stege bedoel tusken twa rigen hûzen. Yn Ljouwert binne der yn't sintrum wol in stik of wat.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.27 (CEST)

:Dêr't ik opgroeid bin hiene we gjin stegen, Mar dêr ik no wenje wit ik dat der yn in stik as wat stegen minsken wenje as moat ik sizze oan in stege? Yn in stege klinkt it krekt as binne it swalkers, wylst harren hûs yn de stege stiet. En de stegen wurde faaks oan de sintrum kânt ôfsletten mei eveneminten om te foarkommen dat se as húske en foar oare saken brûkt wurde. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.34 (CEST)

:Wêr't ik opgroeid bin, op 'e klaai, wurde mei stegen bedoeld smelle strjitsjes tusken de hûzen benammen yn de buorren fan in (grutter) plak. Yn benammen lytsere doarpen sa as om 'e tsjerke hinne wurde paden neamd. In paad nei immens wente wurdt in reed neamd. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 29 jul 2022, 18.59 (CEST)

:{{Ping|Drewes}} Goeie. Ik soe derby sette dat der gauris sprutsen wurdt fan in '''steechje'''. Jo skriuwe dat stegen gjin funksje foar trochgeand ferkear hawwe, mar dat is net wier, teminsten net as jo fuotgongers ta trochgeand ferkear rekkenje. De Doelesteech yn Ljouwert, bgl., jout tagong fan it Saailân nei de Nijstêd en wurdt troch fuotgongers in protte brûkt. Itselde jildt foar de steech (ek fan Saailân nei Nijstêd) njonken it pân dêr't V&amp;D foarhinne siet. (Ik haw de namme net paraat, mar dy stiet wol yn it artikel oer de [[Nijstêd (Ljouwert)]].) En fan 'e Wurdumerdyk jouwe ek inkele stegen tagong ta de Weaze, al wit ik net oft dy in protte brûkt wurde troch fuotgongers dy't net yn dy steech sels hoege te wêzen. (Ik wit noch dat ik dêr ien kear binnentroch stutsen bin om in stik ôf te snijen, mar ik fielde my dêr net op myn gemak.) Yn Boalsert wit ik dat der in steechje is dat tagong jout fan 'e Appelmerk, de wichtichste winkelstrjitte, nei de strjitte dêrefter, de Nijmerk, dêr't parkearplakken binne. Dat is hiel apart yn 'e sin dat it breed begjint, mar taps tarint, sadat je der oan 'e kant fan 'e Nijmerk suver sydlings út (of yn) moatte. Yn Frjentsjer is in steech, de Tsjerkesteech, dy't rint fan 'e grêft by de Sulverstrjitte nei de Martinytsjerke. Dy wurdt ek in protte brûkt troch winkeljend publyk, om't by de grêft parkearre wurde kin, wylst it Martinyplantsoen, by de tsjerke, fia de Martinysteech tagong jout ta de Dykstrjitte, wat ien fan 'e wichtichste winkelstrjitten is. Wat stegen yn doarpen oangiet, wit ik dat yn Baaium teminsten twa steechjes binne fan 'e Buorren nei de Foarstreek, dy't tusken wenhuzen yn rinne. (Of rûnen; ik haw dêr yn gjin tritich jier west, dat it kin feroare wêze, mar wierskynlik net.) Dat is yn 'e âlde buorren fan it doarp, oan 'e noardkant fan 'e trochgeande dyk tusken Winsum en Hatsum, mar de terp mei de tsjerke leit oan 'e súdkant fan dy dyk. Dus ek yn doarpen binne stegen net altyd op 'e terp. Yn moderne wenwiken jouwe stegen by rychjeshuzen faak tagong ta de eftertunen, al binne dat miskien net stegen yn 'e tradisjonele sin fan it wurd, mei't der net oan beide kanten gebouwen binne. Faak binne der wol oan beide kant skuttings, wat itselde gefoel/oansjen jout. Dat is alles wat ik sa foar de hân wei opneame kin. Miskien betink ik letter noch wol wat. Gr., [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 jul 2022, 00.08 (CEST)</text>
      <sha1>1hvj989jprq20lymvv39jqhpd196emz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Stêden</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159866</id>
    <redirect title="Stêd" />
    <revision>
      <id>1085059</id>
      <timestamp>2022-07-29T17:33:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Stêd]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Stêd]]</text>
      <sha1>636udq4npkuoxehmqd2l8ptzlynqpft</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rosa Spier Hûs</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159867</id>
    <revision>
      <id>1085060</id>
      <timestamp>2022-07-29T17:44:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>wurk</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="626" xml:space="preserve">{{wurk}}
[[Ofbyld:Rosa Spier Huis.jpg|thumb|It Rosa Spier Hûs út 1969]]
[[Ofbyld:Nieuwbouw Rosa Spier Huis.jpg|thumb|It nije kompleks]]
It '''Rosa Spier Hûs''' is in wen- en wurksintrum foar [[keunstner]]s en [[wittenskipper]]s op jierren. It sintrum is fan ein 2019 ôf fêstige oan de Hector Treublaan in [[Laren (Noard-Hollân)|Laren]] yn [[Noard-Hollân]].

== Gebou ==
It Rosa Spier Hûs hat:
* de Anna-Stibbe konsert- en teaterseal,
* in algemien atelier,
* in muzykkeamer,
* im bibleteek,
* ferskate lêstafels,
* Galerykafee/restaurant,
* in eksposysjeromte,
* terras en byldetún en
* privee-ateliers en studio’s</text>
      <sha1>m35lfumvkrm770htcw5ar2gohsukp3a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085061</id>
      <parentid>1085060</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T17:49:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>wurk</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="797" xml:space="preserve">{{wurk}}
[[Ofbyld:Rosa Spier Huis.jpg|thumb|It Rosa Spier Hûs út 1969]]
[[Ofbyld:Nieuwbouw Rosa Spier Huis.jpg|thumb|It nije kompleks]]
It '''Rosa Spier Hûs''' is in wen- en wurksintrum foar [[keunstner]]s en [[wittenskipper]]s op jierren. It sintrum is fan ein 2019 ôf fêstige oan de Hector Treublaan in [[Laren (Noard-Hollân)|Laren]] yn [[Noard-Hollân]].

== Gebou ==
It Rosa Spier Hûs hat:
* de Anna-Stibbe konsert- en teaterseal,
* in algemien atelier,
* in muzykkeamer,
* im bibleteek,
* ferskate lêstafels,
* Galerykafee/restaurant,
* in eksposysjeromte,
* terras en byldetún en
* privee-ateliers en studio’s

== Keppeling om utens ==
* [http://www.rosaspierhuis.nl/ Hiemside Rosa Spier Hûs]

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
}}

[[Kategory:Soarchynstelling yn Nederlân]]</text>
      <sha1>l88u6cmiakzp6cm3p0zp7oamsuncmbc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rosa Spier Huis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159868</id>
    <redirect title="Rosa Spier Hûs" />
    <revision>
      <id>1085062</id>
      <timestamp>2022-07-29T17:52:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Rosa Spier Hûs]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Rosa Spier Hûs]]</text>
      <sha1>pefd9inecvsrhtup632y2t601ncxpej</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ofbyld:Amilyn Holdo (The Last Jedi).jpg</title>
    <ns>6</ns>
    <id>159869</id>
    <revision>
      <id>1085067</id>
      <timestamp>2022-07-29T22:31:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>In ôfbylding fan fise-admiraal Amilyn Holdo, in personaazje út 'e ''Star Wars''-franchise.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="152" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan fise-admiraal Amilyn Holdo, in personaazje út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
{{Auteursrjocht standert}}</text>
      <sha1>bi6vu6ra9f73xlwrn3l87i0njjak56d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085068</id>
      <parentid>1085067</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T22:32:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Lisinsje */ red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="465" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan fise-admiraal Amilyn Holdo, in personaazje út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
Dit is in ôfbyld mei copyright, dat eigendom is fan Lucasfilm, mar ûnder '''Kêst 15a fan de Auteurswet''' is it tastien om sok materiaal te brûken as yllústraasje of foar de folsleinens, salang't it brûkt wurdt foar it doel dêr't it foar makke is en salang't de eigner fan it copyright dúdlik fermeld wurdt, wat ik hjirby dien haw.</text>
      <sha1>4vslf88w87jbi7bcqmi678r3v0gh5ud</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Amilyn Holdo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159870</id>
    <revision>
      <id>1085069</id>
      <timestamp>2022-07-29T22:42:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nije side</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9558" xml:space="preserve">{{Fiktyf of legindarysk personaazje
| ôfbylding            = Amilyn Holdo (The Last Jedi).jpg
| ôfbyldingstekst      = 
| ôfbyldingsbreedte    = 180px
| namme                = Amilyn Holdo&lt;br&gt;&lt;small&gt;personaazje út ''[[Star Wars]]''&lt;/small&gt;
| oare namme(n)        = 
| bynamme              = 
| sekse                = [[froulik]]
| soarte personaazje   = [[minske]] &lt;small&gt;(Gatalentaansk)&lt;/small&gt;
| nasjonaliteit        = [[File:Flag of the Galactic Republic.svg|border|20px]] [[Galaktyske Republyk|Galaktysk]]
| berop/amt            = [[militêr]], [[diplomaat|diplomate]]
| besibbe personaazjes = [[Leia Organa]]&lt;br&gt; [[Larma D'Acy]]&lt;br&gt; [[Poe Dameron]]&lt;br&gt; [[Kaydel Ko Connix]]
| attributen           = 
| geastlike heit       = [[Rian Johnson]]
| útjouwer             = 
| ûntstean             = [[2017]]
}}
[[Fise-admiraal]] '''Amilyn Holdo''' is in [[fiktyf]] [[personaazje]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]]. Hja waard yntrodusearre yn 'e [[roman]] ''[[Star Wars: Leia, Princess of Alderaan]]'' ([[2017]]), fan [[Claudia Gray]], mar waard betocht troch [[regisseur]] [[Rian Johnson]] foar de datselde jiers útkommen [[film]] ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'', it middelste diel fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]]. Holdo is in wat eksintrike [[ofsier]] en [[diplomaat|diplomate]] en in lieder fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] yn 'e striid tsjin 'e [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]]. De [[rol]] fan Holdo waard yn 'e film fertolke troch [[aktrise]] [[Laura Dern]]. 

==Fiktive biografy==
===Yn ''Leia, Princess of Alderaan''===
Amilyn Holdo wurdt yntrodusearre yn 'e [[roman]] ''[[Star Wars: Leia, Princess of Alderaan]]'', fan [[Claudia Gray]] ([[2017]]) as in [[teenage]]-[[studint]]e op 'e [[planeet]] [[Coruscant]], dêr't se [[freonskip|befreone]] rekket mei de like âlde [[prinsesse Leia Organa]]. Troch de jierren hinne hâlde de beide froulju harren freonskip oan. As Leia har by it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] jout, dat yn 'e [[Galaktyske Boargeroarloch]] striidt tsjin it [[diktatoriale]] [[Galaktysk Keizerryk]], helpt Holdo har by ferskate misjes, yn it bysûnder om feilich it [[planetestelsel]] Paucris te berikken sadat se de rebellen warskôgje kin foar in oanfal dy't op hannen is fan 'e Keizerlike [[float]]. Holdo komt ek foar yn in stikmannich [[stripferhalen]] út 'e ''[[Star Wars Adventures]]''-rige.

===Ofskildering===
Yn sawol de roman as de stripferhalen wurdt Holdo ôfskildere as wat in aparteling, dy't lykwols tige [[yntelligint]] en kompetint is. Hja wurdt gauris ûnderskat omreden fan har eksintrisiteiten. Sa is Holdo tige goed thús yn 'e [[spiritualiteit|spirituele]] praktiken fan har thúswrâld Gatalenta, lykas [[astrology]] en 'himelfarren', in soarte fan [[meditaasje]]. Fierders sprekt se gauris yn [[riedsel]]s en nuvere [[metafoar]]en. En ek hat se in opfallend uterlik, mei't se har [[hier (begroeiïng)|hier]] yn eksoatyske [[kleur]]en [[hierferve|fervet]], flamboyante [[klean]] draacht en ornaris bleatfoets giet. Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]), it twadde diel fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]], komt in Holdo foar by wa't de eksintrisiteiten wat bedimme binne, om't [[regisseur]] [[Rian Johnson]] har oarspronklike ferzje wat té apart fûn. Dy feroaring kaam him nei de [[premiêre]] fan 'e film op [[krityk]] te stean.

===Yn ''The Last Jedi''===
Yn 'e film ûntsnapt de [[float]] fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] nei de [[hyperromte]] as de [[evakuaasje|ûntromming]] fan 'e fersetsbasis op 'e [[planeet]] [[D'Qar]] fersteurd wurdt troch de oankomst fan in float fan 'e [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]] ûnder lieding fan [[generaal Hux]]. Neitiid waant it Ferset him feilich, mar de Earste Oarder hat in [[apparaat]] ûntwikkele wêrmei't skippen sels troch de hyperromte hinne folge wurde kinne. In heale [[minút]] nei't de fersetsfloat op in hiel oar plak de [[romte|reële romte]] wer ynkomt, arrivearret dêr ek de float fan 'e Earste Oarder, dy't daliks de oanfal wer ynset. Yn 'e striid wurdt de [[brêge (skip)|brêge]] fan 'e [[kruser]] ''Raddus'', it [[flaggeskip]] fan it Ferset, rekke troch in foltreffer fan in [[TIE-jager]]. Alle oanwêzigen, wêrûnder de hiele lieding fan it Ferset, wurde de [[romte]] yn blaasd as alle [[lucht]] út 'e brêge nei bûten ta ûntsnapt. Dêrby komme [[admiraal Ackbar]] en de oare fersetslieders om, en inkeld [[generaal]] [[Leia Organa]] wit troch manipulaasje fan [[de Krêft]] te oerlibjen, hoewol't se slim [[ferwûne]] rekket.

Mei Leia [[bewusteleas]] yn 'e [[sikeboech]] en de oare lieders [[dea]] nimt [[fise-admiraal]] Holdo, de befelfierend [[ofsier]] fan kruser ''Ninka'', it befel oer it Ferset oer. It is foar eltsenien dúdlik dat it gjin sin hat om nochris te besykjen en ûntkom fia de hyperromte, om't it Ferset noch mar [[brânstof]] hat foar ien hyperromtesprong, en de float fan 'e Earste Oarder gewoan folgje soe. De lytse [[romteskip]]pen fan it Ferset binne lykwols flugger as de logge [[stjerreslachskip|stjerreslachskippen]] fan 'e Earste Oarder, en kinne dêrom krekt bûten berik fan 'e grutte [[ploffer (Star Wars)|plofferkanonnen]] bliuwe. Der ûntstiet in efterfolging mei in legere [[faasje]] as [[ljochtfaasje|dy fan it ljocht]], dy't lykwols net mear as in pear [[dagen]] duorje kin foar't it Ferset troch de branje hinne is.

Fan it begjin ôf oan bestiet der [[wantrouwen]] en spanning tusken Holdo en har ûnderhearrige, [[kaptein (rang)|kaptein]] [[Poe Dameron]], mei't sy him neat oer har plannen fertelle wol. Dat liedt derta dat Dameron en [[luitenant]] [[Kaydel Ko Connix]], dy't it mei him hâldt, harren stipe jouwe oan in riskante misje fan âld-[[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroeper]] [[Finn (Star Wars)|Finn]], [[monteur]] [[Rose Tico]] en de [[robot]] [[BB-8]] om it apparaat wêrmei't de Earste Oarder it Ferset troch de hyperromte folgje kin, te [[sabotearjen]]. Holdo wurdt opsetlik bûten dat plan holden.

Hieltyd mear skippen fan 'e fersetsfloat komme sûnder brânstof te sitten en moatte efterlitten wurde, wylst de [[bemanning]]s oerbrocht wurde nei de ''Raddus''. Tsjin 'e tiid dat de ''Raddus'' it iennichst oerbleaune skip fan 'e float is, risselwearret Holdo om alle opfarrenden yn lytse transportskippen fuort te stjoeren. Dameron fynt dat plan [[leffens|lef]] en nutteleas, mei't de transportskippen warleas wêze sille foar de kanonnen fan 'e Earste Oarder. Mei luitenant Connix en oare meistanners komt er dêrom yn [[opstân]], set Holdo en har meistanners finzen en nimt it befel oer de kruser oer. Holdo, har ûnderbefelhawwer, [[kaptein-luitenant-op-see|kaptein-luitenant]] [[Larma D'Acy]], en de oare ofsieren witte lykwols los te brekken, wêrnei't Dameron en Connix har op 'e [[brêge (skip)|brêge]] ferskânzje. Se hawwe harren [[hope]] fêstigje op it wolslagjen fan 'e misje fan Finn en Rose, mar dy mislearret jammerdearlik as dy beide en de troch harren ynhierde [[hacker|koadebrekker]] [[DJ (Star Wars)|DJ]] oan board fan it fijannige flaggeskip trappearre en finzen nommen wurde troch [[kaptein Phasma]].

As de doarren fan 'e brêge fan 'e ''Raddus'' iepenbrutsen wurde, is it Leia Organa dy't dertroch komt en Dameron mei in op ferdôvingsstân sette [[ploffer (Star Wars)|ploffer]] bewusteleas sjit. De evakuaasje fan it skip giet dêrnei wer troch. As er wer bykomt, leit Leia oan Dameron út dat se no deunby de planeet [[Crait (Star Wars)|Crait]] binne, dêr't noch in âlde basis is út 'e tiid fan it Rebelleferbûn, mear as tritich jier lyn. De transportskippen sille, troch [[kamûflaazje]] ûnsichtber foar de efterfolgjende stjerreslachskippen fan 'e Earste Oarder, de leden fan it Ferset nei Crait oerbringe. Underwilens sil de float fan 'e Earste Oarder moai efter de ''Raddus'' oan gean as de kruser de planeet foarby fljocht. Dameron moat tajaan dat dat eins bêst in goed plan is. Der moat lykwols al immen oan board fan 'e ''Raddus'' bliuwe om 'e Earste Oarder mei te lokjen, wat in [[selsmoard]]misje is. It is Holdo dy't dy taak op har nimt. 

It plan fan it Ferset mislearret lykwols as oan board fan it fijannige flaggeskip DJ syn frijheid keapet troch generaal Hux op 'e transportskippen fan it Ferset opmerksum te meitsjen. Dêrop iepenet de Earste Oarder it fjoer op 'e transportskippen, dy't ien foar ien ferneatige wurde. As Holdo sjocht dat de Earste Oarder op it punt stiet om it Ferset út te rûgjen, keart se har kruser om en offeret har eigen libben op troch nei de hyperromte springen dwers troch de float fan 'e Earste Oarder hinne. It komt derop del dat se de fijannige float raamt mei de [[ljochtfaasje|faasje fan it ljocht]]. It reuseftige fijannige flaggeskip giet dêrby troch de helte, wylst de stjerreslachskippen fan 'e Earste Oarder hielendal nei gychem geane. Dêrtroch slagget it de oerlibjende fersetsleden om te ûntkommen nei Crait.

==Keppelings om utens==
*{{en}}[https://starwars.fandom.com/wiki/Amilyn_Holdo Artikel oer Amilyn Holdo yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Vice-Admiral_Holdo ''References'', op dizze side].
}}
{{Star Wars personaazjes}}

{{DEFAULTSORT:Holdo, Amilyn}}
[[Kategory:Personaazje út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktyf admiraal]]
[[Kategory:Fiktyf diplomaat]]
[[Kategory:Fiktyf opstanneling]]
[[Kategory:Fiktive frou]]
[[Kategory:Fiktyf personaazje yntrodusearre yn 2017]]</text>
      <sha1>a725qdfom5d3jsyscs792roqr8kgs1r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fise-admiraal Holdo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159871</id>
    <redirect title="Amilyn Holdo" />
    <revision>
      <id>1085070</id>
      <timestamp>2022-07-29T22:43:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Amilyn Holdo]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Amilyn Holdo]]</text>
      <sha1>1blpzjnygqm2k3539nsw1wo43v2pzgy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Crait (Star Wars)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159872</id>
    <redirect title="Crait" />
    <revision>
      <id>1085071</id>
      <timestamp>2022-07-29T22:43:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Crait]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Crait]]</text>
      <sha1>5uvqy9jenmkf5xapzmztvg1hytchr20</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ofbyld:Crait (Star Wars).jpg</title>
    <ns>6</ns>
    <id>159873</id>
    <revision>
      <id>1085072</id>
      <timestamp>2022-07-29T22:44:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>In ôfbylding fan 'e planeet Crait út 'e ''Star Wars''-franchise.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="126" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan 'e planeet Crait út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
{{Auteursrjocht standert}}</text>
      <sha1>7x6rfkzst7aqc61ws32yikj9zbkvhv0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085073</id>
      <parentid>1085072</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T22:44:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Lisinsje */ red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="439" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan 'e planeet Crait út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
Dit is in ôfbyld mei copyright, dat eigendom is fan Lucasfilm, mar ûnder '''Kêst 15a fan de Auteurswet''' is it tastien om sok materiaal te brûken as yllústraasje of foar de folsleinens, salang't it brûkt wurdt foar it doel dêr't it foar makke is en salang't de eigner fan it copyright dúdlik fermeld wurdt, wat ik hjirby dien haw.</text>
      <sha1>sv6de8ibthz2nks1kal68fb6p5b0t3c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Crait</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159874</id>
    <revision>
      <id>1085074</id>
      <timestamp>2022-07-29T22:48:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nije side</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3290" xml:space="preserve">[[File:Crait (Star Wars).jpg|right|thumb|220px|Crait sa't de [[planeet]] te sjen is yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]).]]
'''Crait''' is in [[fiktive]] [[planeet]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]], dy't yntrodusearre waard yn 'e [[film]] ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]), it middelste diel fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]]. Dizze planeet makket diel út fan it [[planetestelsel]] mei deselde namme, yn 'e Bûtenrâne fan it [[Stjerrestelsel]]. Crait rûntsjedraait yn 525&amp;nbsp;[[dagen]] om 'e [[stjer]] hinne dy't ek Crait hjit, mar hat sels gjin [[moanne (byplaneet)|moannen]]. De planeet hat in [[diameter]] 7.400&amp;nbsp;[[km]] en in deilingte fan 27&amp;nbsp;[[oere]]n. 

It oerflak fan Crait is fierhinne oerdutsen mei [[berchtme]]n, [[delling]]s, útstrutsen [[sâltflakte]]n en [[pikel]]seeën. De planeet is ryk oan [[mineraal|mineralen]], en de [[atmosfear]] is [[sykheljen|sykhelber]] foar de measte [[organisme|wêzens]]. Der hat him op Crait nea in [[yntelligint]]e foarm fan [[bûtenierdsk libben]] ûntjûn, mar lânseigen [[floara]] en [[fauna]] is der wol. De [[vulptex]], bygelyks, is in [[foks]]-eftich [[sûchdier]] mei in [[wite]], [[kristal]]linen [[pels]], dy't op 'e sâltflakten libbet. 

Under de [[Galaktyske Boargeroarloch]] fêstiget it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] in basis op Crait, yn it binnenste fan in [[berch]] oan 'e útein fan in ûnbidige sâltflakte. Yn 'e [[roman]] ''[[Star Wars: Leia, Princess of Alderaan]]'' ([[2017]]), fan [[Claudia Gray]], wurdt ferteld dat [[Bail Organa]] fan [[Alderaan]] dêr in skoft [[kommandant]] is. It is as [[prinsesse Leia Organa]] him dêr trappearret, dat se foar it earst beseft dat har [[âldelju]] behelle binne yn in [[opstân]] tsjin it [[Galaktysk Keizerryk]]. De basis op Crait wurdt tsien jier letter ferlitten.

Sa't te sjen is yn ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi'', keart Leia mear as fjirtich jier letter werom nei Crait as it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] yn 'e striid tsjin 'e [[faksist]]yske [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]] (dy't fuortkommen is út 'e restanten fan it Keizerryk) syn basis op [[D'Qar]] [[evakuaasje|ûntromje]] moatten hat en op 'e flecht is foar de fijannige [[float]]. Nei de ferneatiging fan alle fersetsskippen sykje de lêste 400 fersetslju har taflecht yn 'e âlde rebellebasis. Troepen fan 'e Earste Oarder, ûnder lieding fan [[generaal Hux]] en de [[Sith-ridder]] [[Kylo Ren]], sette mei [[AT-AT|AT-AT's]] en in reuseftich [[kanon (wapen)|belegeringskanon]] de oanfal yn, mar wurde opholden troch de tuskenkomst fan [[Jedi-master]] [[Luke Skywalker]]. De fersetslju witte te ûntkommen troch in oare útgong, dêr't se troch de vulptex hinne laat wurde, en ferlitte Crait yn 'e ''[[Millennium Falcon]]''.

==Keppelings om utens==
*{{en}}[https://starwars.fandom.com/wiki/Crait Artikel oer Crait yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]

{{boarnen|boarnefernijing=
*[https://starwars.fandom.com/wiki/Crait Artikel oer Crait yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]
}}
{{Star Wars planeten}}

[[Kategory:Fiktive planeet út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktyf elemint yntrodusearre yn 2017]]</text>
      <sha1>jf7korg46lgdnrw60vqfkak54wbuf8y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ofbyld:Vulptex.jpg</title>
    <ns>6</ns>
    <id>159875</id>
    <revision>
      <id>1085078</id>
      <timestamp>2022-07-29T22:53:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>In ôfbylding fan in vulptex, in fiktive bistesoarte út 'e ''Star Wars''-franchise.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="144" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan in vulptex, in fiktive bistesoarte út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
{{Auteursrjocht standert}}</text>
      <sha1>e25qnz4pm4zza093dwx83vtk4tx1cez</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085079</id>
      <parentid>1085078</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T22:53:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Lisinsje */ red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="457" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan in vulptex, in fiktive bistesoarte út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
Dit is in ôfbyld mei copyright, dat eigendom is fan Lucasfilm, mar ûnder '''Kêst 15a fan de Auteurswet''' is it tastien om sok materiaal te brûken as yllústraasje of foar de folsleinens, salang't it brûkt wurdt foar it doel dêr't it foar makke is en salang't de eigner fan it copyright dúdlik fermeld wurdt, wat ik hjirby dien haw.</text>
      <sha1>8rr7ktzm6w3b0v6s6ak4ndudjamqlee</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vulptex</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159876</id>
    <revision>
      <id>1085080</id>
      <timestamp>2022-07-29T22:56:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nije side</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3202" xml:space="preserve">[[File:Vulptex.jpg|right|thumb|220px|In vulptex.]]
In '''vulptex''' is in [[fiktyf]] [[bist]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]], dat yntrodusearre waard yn 'e [[film]] ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]), it middelste diel fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]]. Vulptexen binne [[fjouwerfuotter|fjouwerfuottige]] [[sûchdier]]en mei in [[skouder|skofthichte]] fan likernôch 50&amp;nbsp;[[sintimeter|sm]]. Se lykje sterk op [[Ierde (planeet)|Ierdske]] [[foks]]en, mei in foarútstykjende [[snút]], spitse [[ear (anatomy)|earen]] en in grutte [[sturt|boarstelsturt]]. Mar se hawwe in [[wite]] [[pels]] dy't bestiet út [[kristal]]linen [[hier (begroeiïng)|boarstelhier]], en [[read]]e of [[blau]]we [[eagen]]. Harren natuerlike [[biotoop]] wurdt foarme troch de útstrutsen [[sâltflakte]]n op 'e ûnherberchsume [[planeet]] [[Crait (Star Wars)|Crait]]. Vulptexen binne eins [[nachtdier]]en, en se hawwe tige skerpe [[sintúch|sintugen]]. Se kinne troch tige behindige gatsjes, en stelle oan 'e hân fan harren wiid útstekkende [[snorhier]]ren fêst oft se har [[lichem (biology)|lichem]] earne trochhinne wrotte kinne. 

Yn ''The Last Jedi'' sykje de lêste 400 leden fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]], dy't efterfolge wurde troch de [[float]] fan 'e [[faksist]]oïde [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], beskûl yn in âlde basis fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] op Crait. Dy basis is fêstige yn it binnenste fan in [[berch]] oan 'e útein fan in grutte sâltflakte. Lâningstroepen fan 'e Earste Oarder komme har efternei, sadat de grutte [[feilichheid]]sdoar halje-trawalje omleech dien wurde moat. Njonken de fersetslju flechtsje ek guon vulptexen de basis binnen, dy't opskrikt binne troch de [[AT-AT]]-[[rinner (Star Wars)|rinners]] fan 'e Earste Oarder. Fersetslju en vulptexen komme sa mei-inoar fêst te sitten yn 'e rebellebasis as bliken docht dat der gjin oare útgong is. 

De Earste Oarder set in mânsk [[kanon (wapen)|belegeringskanon]] yn om troch de feilichheidsdoar hinne te kommen. Wylst de [[Jedi-master]] [[Luke Skywalker]] de Earste Oarder ophâldt, liede de vulptexen de fersetslju nei wat oarspronklik in útgong fan 'e basis wie, dy't tichtset is troch in ynstoarting wêrby't reuseftige [[rots]]blokken delkommen binne. De vulptexen kinne har troch de lytse gatsjes tusken de rotsblokken troch wringe en ûntkomme sa, mar de fersetslju sitte fêst. Dan ferskynt de jonge Jedi [[Rey (Star Wars)|Rey]], dy't [[de Krêft]] brûkt om 'e rotsblokken fansiden sweve te litten. De fersetslju kinne dêrtroch út 'e basis fuortglûpe en geane oan board fan it [[romteskip]] de ''[[Millennium Falcon]]'' om fan Crait te ûntkommen.

==Keppelings om utens==
*{{en}}[https://starwars.fandom.com/wiki/Vulptex Artikel oer vulptexen yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]

{{boarnen|boarnefernijing=
*[https://starwars.fandom.com/wiki/Vulptex Artikel oer vulptexen yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]
}}

[[Kategory:Fiktive bûtenierdske libbensfoarm út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktive bistesoarte]] 
[[Kategory:Fiktyf elemint yntrodusearre yn 2017]]</text>
      <sha1>nd6nhighi63tc966hq02ex3dh2e9qd2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085081</id>
      <parentid>1085080</parentid>
      <timestamp>2022-07-29T22:57:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Keppelings om utens */ red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3223" xml:space="preserve">[[File:Vulptex.jpg|right|thumb|220px|In vulptex.]]
In '''vulptex''' is in [[fiktyf]] [[bist]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]], dat yntrodusearre waard yn 'e [[film]] ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]), it middelste diel fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]]. Vulptexen binne [[fjouwerfuotter|fjouwerfuottige]] [[sûchdier]]en mei in [[skouder|skofthichte]] fan likernôch 50&amp;nbsp;[[sintimeter|sm]]. Se lykje sterk op [[Ierde (planeet)|Ierdske]] [[foks]]en, mei in foarútstykjende [[snút]], spitse [[ear (anatomy)|earen]] en in grutte [[sturt|boarstelsturt]]. Mar se hawwe in [[wite]] [[pels]] dy't bestiet út [[kristal]]linen [[hier (begroeiïng)|boarstelhier]], en [[read]]e of [[blau]]we [[eagen]]. Harren natuerlike [[biotoop]] wurdt foarme troch de útstrutsen [[sâltflakte]]n op 'e ûnherberchsume [[planeet]] [[Crait (Star Wars)|Crait]]. Vulptexen binne eins [[nachtdier]]en, en se hawwe tige skerpe [[sintúch|sintugen]]. Se kinne troch tige behindige gatsjes, en stelle oan 'e hân fan harren wiid útstekkende [[snorhier]]ren fêst oft se har [[lichem (biology)|lichem]] earne trochhinne wrotte kinne. 

Yn ''The Last Jedi'' sykje de lêste 400 leden fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]], dy't efterfolge wurde troch de [[float]] fan 'e [[faksist]]oïde [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], beskûl yn in âlde basis fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] op Crait. Dy basis is fêstige yn it binnenste fan in [[berch]] oan 'e útein fan in grutte sâltflakte. Lâningstroepen fan 'e Earste Oarder komme har efternei, sadat de grutte [[feilichheid]]sdoar halje-trawalje omleech dien wurde moat. Njonken de fersetslju flechtsje ek guon vulptexen de basis binnen, dy't opskrikt binne troch de [[AT-AT]]-[[rinner (Star Wars)|rinners]] fan 'e Earste Oarder. Fersetslju en vulptexen komme sa mei-inoar fêst te sitten yn 'e rebellebasis as bliken docht dat der gjin oare útgong is. 

De Earste Oarder set in mânsk [[kanon (wapen)|belegeringskanon]] yn om troch de feilichheidsdoar hinne te kommen. Wylst de [[Jedi-master]] [[Luke Skywalker]] de Earste Oarder ophâldt, liede de vulptexen de fersetslju nei wat oarspronklik in útgong fan 'e basis wie, dy't tichtset is troch in ynstoarting wêrby't reuseftige [[rots]]blokken delkommen binne. De vulptexen kinne har troch de lytse gatsjes tusken de rotsblokken troch wringe en ûntkomme sa, mar de fersetslju sitte fêst. Dan ferskynt de jonge Jedi [[Rey (Star Wars)|Rey]], dy't [[de Krêft]] brûkt om 'e rotsblokken fansiden sweve te litten. De fersetslju kinne dêrtroch út 'e basis fuortglûpe en geane oan board fan it [[romteskip]] de ''[[Millennium Falcon]]'' om fan Crait te ûntkommen.

==Keppelings om utens==
*{{en}}[https://starwars.fandom.com/wiki/Vulptex Artikel oer vulptexen yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]

{{boarnen|boarnefernijing=
*[https://starwars.fandom.com/wiki/Vulptex Artikel oer vulptexen yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]
}}
{{Star Wars rassen}}

[[Kategory:Fiktive bûtenierdske libbensfoarm út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktive bistesoarte]] 
[[Kategory:Fiktyf elemint yntrodusearre yn 2017]]</text>
      <sha1>pwxrqkgghi125ulhywzk8k9vi0bv8ym</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Masker</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159877</id>
    <revision>
      <id>1085082</id>
      <timestamp>2022-07-29T23:27:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nije side</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8224" xml:space="preserve">[[File:Bali 0713a.jpg|right|thumb|180px|In [[ritueel]] masker op [[Baly]].]]
In '''masker''' is in foarwerp dat oer it [[gesicht]] hinne droegen wurdt, mei gatten foar de [[eagen]] en [[noaster]]s en soms ek foar de [[mûle]]. It wurdt almeast net ta [[klean]] rekkene, mar faak wol ta [[assessoire]]s yn ferbân mei klean. It [[wurd]] 'masker' komt fan it [[Italjaansk]]e ''maschera'', dat sels wer fan it [[Latyn]]ske ''masca'' komt, dat behalven &quot;masker&quot; ek &quot;[[spûk]]&quot; en &quot;[[nachtmerje]]&quot; betsjutte kin. ''Masca'' is fan ûnwisse oarsprong, mar men tinkt oan in ûntliening út it [[Arabysk]], fan مسخرة, ''mascharah'', dat &quot;dwaas&quot; ([[haadwurd]]) betsjut. Maskers komme foar yn alderhanne ferskillende foarmen en soarten, wêrby't de foarmjouwing oer it algemien ôfhinget fan it doel. Doelen foar it dragen fan maskers kinne wêze: [[ritueel]] gebrûk, foar beskerming, as [[momkape]], yn it ramt fan in [[optreden (foarstelling)|optreden]] of foar [[fermaak]]. In barren wêrby't men maskers draacht, wurdt in '''maskerade''' neamt. In [[wale]], dy't ek it gesicht bedekt, is lykwols gjin masker, mar in stik klean, dat nauwer besibbe is oan 'e [[sjaal]]. 

==Ritueel gebrûk==
[[File:Musee de la bible et Terre Sainte 001.JPG|right|thumb|150px|It âldste masker fan 'e wrâld, in [[stien]]nen masker fan [[7000&amp;nbsp;f.Kr.]], te sjen yn it [[Musée &quot;Bible et Terre Sainte&quot;]] yn [[Parys]].]]
It [[ritueel]] of [[seremonieel]] gebrûk fan maskers hat ornaris ta doel om 'e [[foarâlden]] of oare [[ferstoarn]]en, of oars [[goaden]] of [[legindarysk]]e figueren út te byldzjen. In aparte kategory rituele maskers binne [[funerêr]]e maskers, dy't nei it [[ferstjerren]] oer it gesicht fan 'e ferstoarne hinne pleatst waarden, lykas by de [[Egyptyske Aldheid|Egyptyske]] [[farao's]] en de [[kening]]en fan 'e [[Maya's]] yn [[Meso-Amearika]] barde. It gebrûk fan rituele maskers is in tige âlde praktyk, dy't yn in protte ferskillende [[kultuer]]en en [[beskaving]]s foarkomt, fan [[Melaneezje]] oant [[Jeropa]] en fan [[Tibet]] oant [[West-Afrika]], mar it is gjin universele [[tradysje]]. Guon seremoniële maskers wiene net bedoeld om droegen, mar om útstald te wurden, itsij as poer dekoratyf foarwerp, itsij yn in [[religieuze]] kontekst. 
[[File:04.02 總統視察「中央流行疫情指揮中心」 49726568957 66543b616e o.jpg|left|thumb|250px|De [[Taiwan]]eeske [[presidint]]e [[Tsai Ing-wen]] mei in [[mûlkapke]] foar omreden fan 'e [[koroanafiruspandemy (2019-2022)|koroanafiruspandemy]].]]

Dat maskers fan alle tiden binne, bewiist in [[stien]]nen masker út it [[Neolitikum]], dat datearret fan likernôch [[7000&amp;nbsp;f.Kr.]] en dus mear as 9.000 jier âld is. It is nei alle gedachten it âldste oerlibjende masker fan 'e wrâld en kin tsjintwurdich besjoen wurde yn it [[Musée &quot;Bible et Terre Sainte&quot;]] yn [[Parys]]. Nettsjinsteande de ûnbidige âldens fan dat foarwerp is de praktyk fan it dragen fan maskers wierskynlik folle âlder. Yn it [[Frankryk|Frânske]] [[Roche-Cotard]] waard by in [[argeologyske opgraving]] fan in [[Neändertaler]]kamp in [[fjoerstien]]nen likenis fan in gesicht opdobbe, dy't 35.000 jier âld is, mar it is net dúdlik oft dat bedoeld wie as in masker.

==Beskerming==
Ek foar beskerming wurde wol maskers droegen. Men kin dan benammen tinke oan gefaarlike [[sport]]en, lykas [[skermjen]] ([[skermmasker]]), [[iishockey]] ([[iishockeyfizier]]) en [[Amerikaansk fuotbal]] ([[Amerikaansk-fuotbalhelm]]), wêrby't de dielnimmers ûnderskate soarten maskers drage om harren gesicht te beskermjen tsjin [[ferwûning]]s. In oar foarbyld is in [[laskmasker]], dat [[laskjen|laskers]] drage om harren gesicht en fral de [[eagen]] te beskermjen tsjin opspattende fûnken. Fierders binne der [[gasmasker]]s, [[stofmasker]]s en [[mûlkapke]]s, dy't foarkomme moatte dat skealike stoffen [[sykheljen|ynazeme]] wurde.   

==Momkape==
[[File:London QVS April 12 2008 0010 Anons.jpg|right|thumb|180px|Leden fan it [[hacker]]skollektyf [[Anonymous (groepearring)|Anonymous]] mei [[Guy Fawkes-masker]]s foar.]]
Maskers wurde ek brûkt as [[momkape]], om jins [[identiteit]] te ferbergjen. In goed foarbyld wurdt foarme troch de leden fan it [[hacker]]skollektyf [[Anonymous (groepearring)|Anonymous]], dy't it [[Guy Fawkes-masker]] brûke om harren identiteit te ferbergjen. Dat is in folslein gesichtsbedekkend masker mei de stilearre likenis fan 'e [[santjinde-iuwsk]]e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[revolúsjonêr]] [[Guy Fawkes]], dat yn [[2005]] popularisearre waard troch de film ''[[V for Vendetta (film)|V for Vendetta]]''. 
[[File:Venice carnival costume with mask and hat - transparent.png|left|thumb|150px|In healmasker sa't dat droegen wurdt op it [[Karnaval fan Feneesje]].]]

In oar foarbyld binne [[skymasker]]s en [[bivakmûtse]]n, dy't wol troch [[kriminelen]] droegen wurde om net werkenber te wêzen by it dwaan fan bgl. [[ynbraken]] of [[berôving|oerfallen]]. Ek [[plysje]]minsken drage wol bivakmûtsen om harren identiteit geheim te hâlden, sadat se gjin doelwyt wurde kinne fan kriminelen. Noch wer in oar foarbyld wurdt foarme troch de gesichtsbedekkende wite [[puntmûtse]]n dy't de leden fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[rasist]]yske [[organisaasje]] de [[Ku Klux Klan]] drage by seremoanjes, [[demonstraasje (protest)|demonstraasjes]] en [[yntimidaasje]]praktiken. Dy geane werom op 'e gelikense gesichtsbedekkende puntmûtsen fan [[boetedwaning|boetelingen]] by [[roomsk-katolisisme|roomske]] [[prosesje (religy)|prosesje]]s yn [[Spanje]].

==Optreden==
Yn it [[Alde Grikelân]] wie it wizânsje dat de [[akteur]]s dy't [[toanielstik]]ken opfierden foar [[publyk]], maskers droegen mei in breed gat foar de [[mûle]] om't se oars foar de taharkers net te ferstean west hiene. Sterker noch, faak befette in masker in soarte fan [[gielkoper]]en [[megafoan]] om 'e [[stim]] fan 'e toanielspiler fierder drage te litten. Yn 'e [[Midsiuwen]] droegen toanielspilers dy't [[merakelspul]]len opfierden ek maskers; dejinge dy't [[God (monoteïsme)|God]] spile, wie dan daliks werom te kennen oan syn [[goud]]en of [[ferguld]]e masker. Fan 'e [[Renêssânse]] ôf ûntjoech him de [[commedia dell'arte]], wêryn't akteurs de bekende [[laitsjen]]de en [[gûlen]]de maskers droegen dy't no noch faak as [[symboal]] foar [[toaniel]] of [[teäter (keunstfoarm)|teäter]] brûkt wurde. Dêrút komme ek de hjoeddeiske [[clown]]s fuort, dy't gjin maskers mear drage, mar harsels mei [[smynk|gesichtssmynk]] ek ûnwerkenber meitsje. Yn it tradisjonele [[Japan]]ske ''[[noh]]''-teäter drage de akteurs by foarstellings noch altyd maskers.

==Fermaak==
[[File:Balaclava 3 hole black.jpg|right|thumb|250px|In man mei in [[bivakmûtse]] op.]]
Maskers wurde ek droegen foar [[fermaak]]. Men kin dan tinken oan in [[maskere bal]], wêrby't alle oanwêzigen maskere binne, of oan it [[Karnaval fan Feneesje]], wêrby't it fan âlds ek wenst is om in masker te dragen. Yn beide gefallen wurdt der faak gjin folslein gesichtsmasker droegen, mar in masker dat inkeld de boppeste helte fan it bedekt, oan 'e punt fan 'e [[noas]] ta. It foardiel dêrfan is dat de mûle frijlitten wurdt, sadat it fieren fan in [[petear]] makliker is en der ek [[iten]] en [[drinken|dronken]] wurde kin. Soms wurdt in masker ek opset mei de bedoeling om oaren [[eangst|skrik]] oan te jeien, bgl. as ûnderdiel fan guon [[kostúm]]s dy't droegen wurde foar [[Halloween]].

==Oar==
Oarsoartige maskers binne faak funksjoneel en wurde inkeld 'masker' neamd om't se (in diel fan) it gesicht bedekke, mei't se yn 'e regel hielendal net op oare types maskers lykje. Men kin dan tinke oan bgl. in [[dûkmasker]], dat [[snorkeljen|snorkelders]] en [[djipseedûken|djipseedûkers]] drage om ûnder wetter dúdlik [[gesichtsfermogen|sjen]] te kinnen. In oar foarbyld is in [[soerstofmasker]], dat oer de [[mûle]] en [[noas]] fan in [[pasjint]] hinne pleatst wurdt om [[soerstof]] ta te tsjinjen. 

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Mask ''References'' en ''Further Reading'', op dizze side].
----
{{commonscat|Masks}}
}}

[[Kategory:Masker| ]]
[[Kategory:Assessoire]]
[[Kategory:Klean]]
[[Kategory:Lienwurd út it Frânsk]]</text>
      <sha1>kb34v9togscmiw86o7zghhg7h1hz561</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Maskerade</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159878</id>
    <redirect title="Masker" />
    <revision>
      <id>1085083</id>
      <timestamp>2022-07-29T23:28:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Masker]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Masker]]</text>
      <sha1>eh7e63k4i87jyyiunf99kf43fxy9f67</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Masker</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159879</id>
    <revision>
      <id>1085084</id>
      <timestamp>2022-07-29T23:28:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42" xml:space="preserve">[[Kategory:Assessoire]]
[[Kategory:Klean]]</text>
      <sha1>0g57lbyzbbzyajlao1syj9j20alc20x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Krim (republyk)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159880</id>
    <revision>
      <id>1085093</id>
      <timestamp>2022-07-30T08:36:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{Wurk}} {{Universele ynfoboks gebiet (mei flagge) | namme                       = Republyk fan de Krim &lt;small&gt;Республика Крым (Russysk)&lt;/small&gt; &lt;br&gt; &lt;small&gt;Республіка Крим (Oekraynsk)&lt;/small&gt; &lt;br&gt; &lt;small&gt;Qırım Cumhuriyeti (Krim-Tataarsk)&lt;/small&gt; | ôfbylding                   = [[Ofbyld:Map of Russia - Crimea.svg|300px]] | flagge                      = [[Ofbyld:Flag of Crimea.svg|80px]] | wapen                       = Ofbyld:Emblem of Crimea...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18282" xml:space="preserve">{{Wurk}}
{{Universele ynfoboks gebiet (mei flagge)
| namme                       = Republyk fan de Krim
&lt;small&gt;Республика Крым (Russysk)&lt;/small&gt; &lt;br&gt;
&lt;small&gt;Республіка Крим (Oekraynsk)&lt;/small&gt; &lt;br&gt;
&lt;small&gt;Qırım Cumhuriyeti (Krim-Tataarsk)&lt;/small&gt;
| ôfbylding                   = [[Ofbyld:Map of Russia - Crimea.svg|300px]]
| flagge                      = [[Ofbyld:Flag of Crimea.svg|80px]]
| wapen                       = [[Ofbyld:Emblem of Crimea.svg|50px]]
| soarte gebiet               = dielrepublyk
| ynwennertal                 = 1.896.393 &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;
| oerflak                     = 26.081 km²
| befolkingstichtens          =	72,71 ynw./km²
| sels yn te foljen 1         = 
| namme sels yn te foljen 1   = 
| sels yn te foljen 2         =
| namme sels yn te foljen 2   = 
| sels yn te foljen 3         = 
| namme sels yn te foljen 3   = 
| lân                         = [[Ofbyld:Flag of Russia.svg|border|20px]] [[Ruslân]] 
| bestjoerlike ienheid 1      = federaal distrikt
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Federaal Distrikt Súd|Súd]]
| bestjoerlike ienheid 2      = ekonomyske regio
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ekonomyske regio Noard-Kaukasus|Noard-Kaukasus]]
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| haadplak                    = [[Simferopol]]
| grutste plak                = Simferopol
| sels yn te foljen 4         = taal
| namme sels yn te foljen 4   = [[Russysk]], Oekraynsk, Krim-Tataarsk 
| sels yn te foljen 5         = Etnyske groepen
| namme sels yn te foljen 5   = Russen 65,20% &lt;br&gt; Oekraïners 15,99%, Krim-Tataren 12,59% &lt;br&gt; &lt;small&gt;(Stân 2014)&lt;/small&gt;
| sels yn te foljen 6         = 
| namme sels yn te foljen 6   = 
| sels yn te foljen 7         = 
| namme sels yn te foljen 7   = 
| stifting                    = 2 augustus 1948
| tiidsône                    = UTC+3 MSK 
| simmertiid                  = 
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|44_56_53_N_34_06_15_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|44° 56' N 34° 06' E}}  
| sels yn te foljen 8         = 
| namme sels yn te foljen 8   = 
| sels yn te foljen 9         =  
| namme sels yn te foljen 9   = 
| webside                     = [http://crimea.gov.ru/ crimea.gov.ru]
}}

{{Of|it ûnderwerp yn de Russyske Federaasje|de Oekraïne|Autonome Republyk fan de Krim}}.

De '''Republyk fan de Krim''' (Russysk: Республика Крым, ''Respûblika Krym''; Oekraynsk:  Республіка Крим; Krim-Tataarsk: Qırım Cumhuriyeti) is in federale republyk fan de [[Ruslân|Russyske Federaasje]]. It gebiet komt oerien mei de Autonome Republyk fan de Krim, de jure in dielgebiet fan de Oekraïne.   

De haadstêd en grutste stêd fan de republyk is [[Simferopol]]. [[Sebastopol]] is grutter as Simferopol, mar makket as federale stêd fan de Russyske Federaasje gjin ûnderdiel út fan de  Republyk fan de Krim. Beide binne neffens de Russyske bestjoerlike yndieling ûnderdiel fan it Federaal Distrikt Súd. Ek ûnder Oekraynsk bewâld hie Sebastopol in aparte status. 

By de lêste folkstelling fan 2014 hie de republyk 1.891.465 ynwenners.

== Skiednis ==
Mei it ferslaan fan de Krim-Tataren foege [[Katarina de Grutte]] it skiereilân yn april 1783 by it Russyske Ryk. Dat liede ta de útbraak fan de Russyske-Tukske krrich fan 1787-1792. Sûnder súkses besocht it Osmaanske Ryk de annekaasje werom te draaien en it wie Ruslân dy't mei it Ferdrach fan Jassy De Turken twong om de annekaasje dochs te erkennen. De Krim wie fan 1802 oant 1917 it súdlike diel fan it gûvernemint Taurida.

Yn de Russyske boargerkriich (1917-1921) wiksele de Krim ferskillende kearen fan partij en it wie op't lêst it lêste diel fan Europeesk Ruslân dat noch yn hannen wie fan it Wite regear. Lang om  let waard de Krim yn 1921 in autonome republyk yn de Russyske Federative Sosjalistyske Sovjetrepublyk. Om't de Krim-Tataren troch de Sovjet-autoriteiten beskuldige waarden fan kollaboraasje mei de nazy's waarden hja yn 1944 deportearre en it gebiet rekke de autonome status kwyt.

=== 1954: De Krim wurdt ûnderdiel fan de OSSR ===
Yn 1954 droech it presidium fan de Heechste Sovjet fan de USSR it gebiet oer oan de Oekraynske Sosjalistyske Sovjetrepublyk (OSSR), in oare dielrepublyk fan de Sovjet-Uny. Yn dy tiid waard de USSR tige sintraal bestjoerd en de grinzen tusken de beide dielrepubliken wiene mear administratyf fan aart, ek al wie de Oekraïne yn dy tiid in ôfsûnderlik lid fan de Feriene Naasjes. Healwei de jierren 1980 mochten de Krim-Tataren yn it ramt fan de perestrojka werom komme op de Krim. 

Mei it ynstoarten fan de Sovjet-Uny waard de Krim ûnderdiel fan de doe ûnôfhinklike steat Oekraïne. Yn 1991 krige de Krim syn autonome status werom. Yn 1996 waard dy autonome status mei de ratifikaasje fan de grûnwet fan de Oekraïne op 'e nij fêststeld, dy't de Krim as de Autonome Republyk fan de Krim omskreau, mar ek as in 'net ôf te skieden diel fan de Oekraïne'.   

=== Autonome Sosjalistyske Sovjetrepublyk fan de Krim ===
Op 20 jannewaris 1991 waard op de Krim in [[referindum]] holden mei de fraach oan befolking oft hja de 'Autonome Sosjalistyske Sovjetrepublyk fan de Krim' wer herstelle woene, dy't yn 1945 ôfskaft wie. De útslach wie dat 94% fan de kiezers foarstanner wiene fan dat útstel. Op 26 febrewaris 1992 doopte it parlemint fan de Krim de 'Autonome Sosjalistyske Sovjetrepublyk' om ta de Republyk fan de Krim en op 5 maaie 1992 folge it útroppen fan de ûnôfhinklikheid. Oer dy ûnôfhinklikheid wie lykwols nea in referindum holden en it parlemint yn Kiëv draaide dat werom en joech de jonge republyk de namme fan 'Autonome Republyk fan de Krim' werom. Op 17 maart 1995 skafte it parlemint yn Kiëv ek de grûnwet fan de Krim út 1992 ôf en alle wetten en dekreten dy't yn striid wiene mei dy fan Kiëv. Nei de ratifikaasje fan it Russysk-Oekraynske Freonskipsferdrach fan maaie 1997 waard yn grûnwet fan 1998 it gebiet omskreaun as de 'Autonome Republyk fan de Krim'. 

=== NAFO-oefening op de Swarte See ===
De spannings namen lykwols wer ta nei't Amerikaanske troepen op útnoeging fan de Oekraïne op de Krim ferskynden foar in grutte [[NAFO]]-oefening op de [[Swarte See]]. De oanwêzichheid fan [[Feriene Steaten fan Amerika|Amerikaanske]] soldaten op it skiereilân lieden ta protesten fan de befolking en de troepen waarden twongen yn de barakken te bliuwen. Deselde wike ferklearre it parlemint fan de Krim it skiereilân ta in NAFO-frije sône.&lt;ref&gt;[https://www.theguardian.com/world/2006/jun/08/russia.nickpatonwalsh The Guardian, 8 juny 2006]&lt;/ref&gt;  

Yn septimber 2008 beskuldige de Oekraynske minister fan Utlânske Saken Volodymyr Ohryzko Ruslân der fan Russyske paspoarten út te dielen oan de ynwenners fan de Krim. Op 24 augustus 2009 holden Russyske ynwenners anty-Oekraynske demonstraasjes. De parlemintariër Sergei Tsekov sei dat er hope dat Ruslân de Krim itselde behannelje soe as Súd-Ossetië en Abchaazje.  

=== 2014 ===
Yn 2010 wûn [[Viktor Janûkovitsj]] de ferkiezing ta president fan de Oekraïne en folge dêrmei [[Jûlija Timosjenko]] op. Ynternasjonale waarnimmers beöardielden de ferkiezingen as frij en earlik. Janûkovitsj sette him te war tsjin it assosisaasjeferdrach mei de [[Europeeske Uny]] en foar in pakket lieningen fan Ruslân. Syn hâlding liede ta fûle protesten yn it lân fan pro-Europeeske oanhingers, wêrby't deaden foelen en minsken ferwûne rekken. Lang om let waard Viktor Janûkovitsj op 22 febrewaris 2014 troch it Oekraynske parlemint ôfset. It Russyske regear naam doe it beslút yn te gripen en te wurken oan de weromkear fan de Krim yn de Russyske Federaasje. Mei help fan de Russyske striidkrêften slaggen de pro-Russyske seperatisten der yn om it gebiet yn in pear wike tiid ûnder Russyske kontrôle te krijen. It pro-Rusyske parlemint fan de Krim en de stedsried fan Sevastopol hiene no de hannen frij en kundigen op 6 maart oan in referendum te organisearjen oer in werieniging mei Ruslân, ek al stie de grûnwet fan de Oekraïne dat net ta. 

De boargers fan de Krim krigen yn dat referindum twa fragen foarlein:
* oft hja it der mei iens wiene dat de Krim in oanfraach yntsjinje moast om him by Ruslân as in federaal onderdaan fan de Russyske Federaasje oan te sluten;
* oft hja it der mei iens wiene om de status fan de Krim-grûnwet fan 1992 en de status fan de Krim as ûnderdiel fan Oekraïne te herstellen.

Op 11 maart furdige it parlemint fan de Krim en de ried fan Sebastopol in mienskiplike yntinsjeferklearring út om iensidich de ûnôfhinklikheid út te roppen as de befolking de earste fraach mei in 'ja' beänderje soe. Yn de yntinsjeferklearring waard eksplisyt nei it [[Kosovo]]-presedint ferwiist. Dêrmei stelde de oerheid fan de Krim by in 'ja'' Ruslân yn steat om te stellen dat it de Krim net anneksearre hie, mar dat de Republyk fan de Krim har soevereine foech sels útoefene om in fúzje mei de Russyske Federaasje nei te stribjen. 
[[File:Дмитрий Медведев в гимназии имени К.Д.Ушинского.jpg|thumb|left|250px|''Dmitri Medvedev besiket op syn reis nei de Krim op 31 maart 2014 in gymnasium'' ]]
De útslach fan it referindum waard op 16 maart 2014 bekend makke. De opkomst wie 81,36% en dêrfan hie in mearderheid fan 96,77% fan de befolking foar de ûnôfhinklikheid fan de Oekraïne en foar oansluting by Ruslân as in federaal dieldistrikt. De ynternasjonale mienskip erkende it referindum net. De Feriene Naasjes joegen krityk om de omstannichheden weryn't it referindum holden waard en de Europeeske Uny, [[Kanada]], [[Japan]] en de Feriene Steaten feroardielen it referindum as yllegaal. Sûnt 15 april 2014 beskôget de Oekraïne de Krim as beset gebiet.       

De statusferoaring fan de Krim waard mar troch in pear lannen erkend. De Oekraïne wegere it ferlies fan de Krim te akseptearjen, mar it Oekraynske leger begûn him op 19 maart werom te lûken en op 26 maart 2014 hie Ruslân de folsleine kontrôle oer it skiereilân krigen. Yn in pear dagen tiid nei de útslach fan it referindum sette it yntegraasjeproses fan de Krim yn de Russyske Federaasje útein. Op 24 maart waard de rûbel as offisjele munt ynfierd; al bleau de Oekraynske muntienheid noch oan 1 jannewaris 2016 as betelmiddel jildich. Ek de klok waard oan de Moskouse tiid oanpast en op 31 maart kundige premier Dmitri Medvedev in rige fan programma's oan op de Krim sa soepel mooglik yn de Russyske ekonomy en ynfrastruktuer te yntegrearjen en de oprjochting fan in spesjaal ministearje foar saken dy't de Krim oangyngen. 

Yn july 2015 ferklearre Dmitri Medvedev dat de krim folslein yntegrearre wie yn Ruslân en sokke ferklearring waarden ek yn de Russyke Feilichhheidsried ôflein.

== Befolking ==
[[Ofbyld:Crimea South Coast 04-14 img12 Yalta Alexander Nevsky Church.jpg|thumb|260px|''Jalta, Aleksander Nevskikatedraal'']]
Neffens de folkstelling fan it Federaal Distrikt van de Krim fan 2014 bestie de befolking fan it gebiet út:  

* Russen: 1.188.978 (65,2%)
* Oekraïners: 291.603 (16,0%)
* Krim-Tataren: 229.526 (12,6%)
* Tataren: 42.254 (2,3%)
* Wyt -Russen: 17.919 (1,0%)
* Armeenjers: 9,634 (0,5%)

By dy folkstelling neamde 84% fan de ynwenners fan de Krim it Russysk as memmetaal, 7,9% joech it Krim-Tataarsk op, 3,7% it Tataarsk en 3,3% it Oekraynsk. Artikel 10 fan de grûnwet bepaald dat der trije offisjele talen binne op de Krim: Russysk, Oekraynsk en Krim-Tataarsk.

=== Religy ===
De mearderheid fan de befolking hinget de [[Russysk-Otterdokse Tsjerke]] oan. De Krim-Tataren foarmje in [[Soennisme|soennityske]] [[Islaam|islamityske]] minderheid. Dêrnjonken binne der [[Roomsk-Katolike Tsjerke|roomsk-katolike]], [[Oekraynske Gryksk-Katolike Tsjerke|Gryksk-katolike]], [[Armeensk-Apostolysche Tsjerke|Armeensk-apostolykse]] en [[Joadendom|joadske]] minderheden. Neffens sifers fan 2013 neamt likernôch 2% himsels atéist, wylst 10% fan de befolking oanjoech gjin godstsjinst te hawwen.

== Stêden ==
Op de Krim lizze sechtjin stêden. Alve dêrfan foarmje in selsstannich stedsdistrikt, fjouwer hearre by ien fan de fjirtjin [[rajon]]'s en ien heart by de stêd [[Jalta]]. 

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
|- 
! Stêd
! Russysk
! Oekraynsk
! Krim-Tataarsk
! Ynwenners
! class=&quot;unsortable&quot; | Wapen
! class=&quot;unsortable&quot; | Lokaasje
|- 
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Simferopol]]* ||  Симферополь || Сімферополь || Aqmescit ||  336.212 (2021) || [[Ofbyld:COA Simferopol.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|44_56_59_N_34_6_0_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|44° 56' N 34° 6' E}} 
|-
|  style=&quot;text-align:left&quot; | [[Kertsj]]* || Керчь || Керч || Kerç || 151.996 (2021) || [[Ofbyld:Kerch coat.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_20_19_N_36_28_05_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 20' N 36° 28' E}}
|-
|  style=&quot;text-align:left&quot; | [[Jevpatorija]]* ||  Евпатория || Євпаторія || Kezlev  || 108.1491 (2021) || [[Ofbyld:Evpatoria Emblem.png|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_12_00_N_33_21_30_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 12' N 33° 21' E}} .  
|- 
|  style=&quot;text-align:left&quot; | [[Jalta]]* || Ялта || Ялта || Yalta ||  78.171 (2021) ||  [[Ofbyld:COA Yalta, Krym.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|44_29_58_N_34_09_19_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|44° 29' N 34° 09' E}}    
|- 
|  style=&quot;text-align:left&quot; | [[Feodosija]]* ||  Феодосия || Феодосія || Kefe ||   67.750 (2021) ||  [[Ofbyld:Feodosia city COA2016.gif|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_02_56_N_35_22_45_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 02' N 35° 22' E}}  
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Dzjankoj]]* ||  Джанкой || Джанкой || Canköy ||  37.410 (2021) || [[Ofbyld:Dzhankoy-arms.jpg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_42_31_N_34_23_36_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 42' N 34° 23' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Krasnoperekopsk]]* || Краснопереко́пск ||  Яни Капу/Краснопереко́пськ || Yañı Qapı ||   24 660 (2021) || [[Ofbyld:COA Krasnoperekopsk.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_57_19_N_33_47_42_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 57' N 33° 47' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Alûsjta]]* || Алушта ||  Алушта ||  Aluşta ||  30.194 (2021) || [[Ofbyld:COA Alushta.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|44_40_02_N_34_23_52_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|44° 40' N 34° 23' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Saki]]* || Саки ||  Саки || Saq || 24.282 (2021) || [[Ofbyld:COA Saky, Crimea, Ukraine.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_08_01_N_33_34_38_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 08' N 33° 34' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Bachtsjisarai]]* || Бахчисарай || Бахчисарай ||  Bağçasaray ||  21.239 (2021) || [[Ofbyld:Герб Бахчисарая.jpg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|44_45_10_N_33_51_39_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|44° 45' N 33° 51' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Armjansk]]* || Армянск || Армянськ ||  Ermeni Bazar  ||  24.282 (2021) || [[Ofbyld:Armyansk-COA.jpg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|46_06_25_N_33_41_35_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|46° 06' N 33° 41' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Belogorsk]]* ||  Белогорск || Білогірськ || Qarasuvbazar || 16.298 (2021) || [[Ofbyld:Bilohr s.png|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_03_16_N_34_36_08_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 03' N 34° 36' E}} 
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Sûdak]]* || Судак || Судак ||  Sudaq  ||  16.235[ (2021) || [[Ofbyld:Sudak COA 2016.jpg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|44_51_05_N_34_58_21_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|44° 51' N 34° 58' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Sjtsjolkino]]* || Щёлкино || Щолкіне ||   Şçolkino  ||  10.078 (2021) || [[Ofbyld:COA Shcholkine.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_25_25_N_35_49_07_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 25' N 35° 49' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Stari Krim]]* || Старый Крым || Старий Крим ||  Eski Qırım  ||  9.381 (2021) || [[Ofbyld:COA Staryi Krym, Krym.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_01_45_N_35_05_19_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 01' N 35° 05' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Alûpka]]* || Алупка || Алупка || Alupka  || 8.087 (2021) || [[Ofbyld:COA Alupka, Yaltynska, Crimea.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|44_25_11_N_34_02_35_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|44° 25' N 34° 02' E}}
|}
&lt;small&gt;* De transliteraasje fan de [[Syrillysk alfabet|Syrillyske]] namme is fanút it Russysk. Dêr is foar keazen om't it Russysk fierwei de mearderheidstaal is. Boppedat giet it yn it lemma om in gebiet dat de facto yn de Russyske Federaasje falt. De aktuele ynwennertallen binne ôfkomstich fan it Russyske lemma.&lt;/small&gt;

== Ekonomy ==
De ekonomy fan it skiereilân is basearre op toerisme, lânbou (wyn, fruit, rys, griente, weet), fiskerij, mynbou en natuerlike helpboarnen (metaal, titanium, aluminium, magnesium, kalsyt, sânstien, kwarts, ametist e.o.), metaallurgyske- en staalyndustry, skipsbou en -reparaasje, oalje, gas en petrogemy, gemyske yndustry, elektronika en elektryske ûnderdielen, ynstrumintebou, glês, apparaten en bou.

{{Boarnen|boarnefernijing=
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Ingelsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:en:Republic of Crimea]]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Крим - Крым|De Krim}}
}}
{{DielgebietenRuslân}}
{{DEFAULTSORT:Krim (republyk)}}
[[Kategory:Krim (republyk)| ]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 2014]]</text>
      <sha1>mrpofk131jvwblucukkdknm792fxsd6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1085094</id>
      <parentid>1085093</parentid>
      <timestamp>2022-07-30T10:19:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19461" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks gebiet (mei flagge)
| namme                       = Republyk fan de Krim
&lt;small&gt;Республика Крым (Russysk)&lt;/small&gt; &lt;br&gt;
&lt;small&gt;Республіка Крим (Oekraynsk)&lt;/small&gt; &lt;br&gt;
&lt;small&gt;Qırım Cumhuriyeti (Krim-Tataarsk)&lt;/small&gt;
| ôfbylding                   = [[Ofbyld:Map of Russia - Crimea.svg|300px]]
| flagge                      = [[Ofbyld:Flag of Crimea.svg|80px]]
| wapen                       = [[Ofbyld:Emblem of Crimea.svg|50px]]
| soarte gebiet               = dielrepublyk
| ynwennertal                 = 1.896.393 &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;
| oerflak                     = 26.081 km²
| befolkingstichtens          =	72,71 ynw./km²
| sels yn te foljen 1         = 
| namme sels yn te foljen 1   = 
| sels yn te foljen 2         =
| namme sels yn te foljen 2   = 
| sels yn te foljen 3         = 
| namme sels yn te foljen 3   = 
| lân                         = [[Ofbyld:Flag of Russia.svg|border|20px]] [[Ruslân]] 
| bestjoerlike ienheid 1      = federaal distrikt
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Federaal Distrikt Súd|Súd]]
| bestjoerlike ienheid 2      = ekonomyske regio
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ekonomyske regio Noard-Kaukasus|Noard-Kaukasus]]
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| haadplak                    = [[Simferopol]]
| grutste plak                = Simferopol
| sels yn te foljen 4         = taal
| namme sels yn te foljen 4   = [[Russysk]], [[Oekraynsk]], Krim-Tataarsk 
| sels yn te foljen 5         = Etnyske groepen
| namme sels yn te foljen 5   = Russen 65,20% &lt;br&gt; Oekraïners 15,99%, Krim-Tataren 12,59% &lt;br&gt; &lt;small&gt;(Stân 2014)&lt;/small&gt;
| sels yn te foljen 6         = 
| namme sels yn te foljen 6   = 
| sels yn te foljen 7         = 
| namme sels yn te foljen 7   = 
| stifting                    = 11 maart 2014
| tiidsône                    = UTC+3 MSK 
| simmertiid                  = 
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|44_56_53_N_34_06_15_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|44° 56' N 34° 06' E}}  
| sels yn te foljen 8         = 
| namme sels yn te foljen 8   = 
| sels yn te foljen 9         =  
| namme sels yn te foljen 9   = 
| webside                     = [http://crimea.gov.ru/ crimea.gov.ru]
}}
{{Of|it ûnderwerp yn de Russyske Federaasje|de Oekraïne|Autonome Republyk fan de Krim}}.
De '''Republyk fan de Krim''' ([[Russysk]]: Республика Крым, ''Respûblika Krym''; [[Oekraynsk]]:  Республіка Крим; [[Krim-Tataarsk]]: Qırım Cumhuriyeti) is in federale republyk fan de [[Ruslân|Russyske Federaasje]]. It gebiet komt oerien mei de [[Autonome Republyk fan de Krim]], de jure in dielgebiet fan de [[Oekraïne]].   

De haadstêd en grutste stêd fan de republyk is [[Simferopol]]. [[Sebastopol]] is grutter as Simferopol, mar makket as federale stêd fan de Russyske Federaasje gjin ûnderdiel út fan de Republyk fan de Krim. Beide binne neffens de Russyske bestjoerlike yndieling ûnderdiel fan it Federaal Distrikt Súd. Ek yn de tiid fan it Oekraynsk bewâld hie Sebastopol in aparte status. 

By de lêste folkstelling fan 2014 hie de republyk 1.891.465 ynwenners.

== Skiednis ==
Mei it ferslaan fan de [[Krim-Tataren]] foege [[Katarina de Grutte]] it skiereilân yn april 1783 by it Russyske Ryk. Ynearsten like it der op dat it [[Osmaanske Ryk]] de anneksaasje fan de Krim akseptearre, mar it liede dochs ta de Russyske-Turkske kriich fan 1787-1792. Sûnder súkses besocht it [[Osmaanske Ryk]] de annekaasje werom te draaien en it wie Ruslân dy't nei it ferlies fan it Osmaanske fort Izmaïl oan de [[Donau]] mei de ûndertekening fan it [[Ferdrach fan Jassy]] op 9 jannewaris 1792 de Osmaanske erkenning fan de anneksaasje wist yn te heljen. De Krim wie fan 1802 oant 1917 it súdlike diel fan it gûvernemint Taurida.

Yn de Russyske boargerkriich fan 1917 oant 1921 wiksele de Krim ferskillende kearen fan partij en it wie op't lêst it lêste diel fan Europeesk Ruslân dat noch yn hannen wie fan it [[Witen beweging|Wite]] regear. Lang om  let waard de Krim yn 1921 in autonome republyk yn de Russyske Federative Sosjalistyske Sovjetrepublyk. Om't de Krim-Tataren troch de Sovjet-autoriteiten beskuldige waarden fan kollaboraasje mei de [[nazy]]'s waarden hja yn 1944 deportearre en it gebiet rekke yn 1945 de autonome status kwyt.

=== 1954: De Krim wurdt ûnderdiel fan de OSSR ===
Yn 1954 droech it presidium fan de Heechste Sovjet fan de [[Sojet-Uny|USSR]] it gebiet oer oan de [[Oekraynske Sosjalistyske Sovjetrepublyk]] (OSSR), in oare dielrepublyk fan de Sovjet-Uny. Yn dy tiid waard de USSR tige sintraal bestjoerd en de grinzen tusken de beide dielrepubliken wiene mear administratyf fan aard, ek al wie de Oekraïne yn dy tiid in ôfsûnderlik lid fan de [[Feriene Naasjes]]. Healwei de jierren 1980 mochten de Krim-Tataren yn it ramt fan de [[perestrojka]] werom komme op de Krim. 

Mei it ynstoarten fan de Sovjet-Uny kaam de Krim yn de doe ûnôfhinklike steat Oekraïne te lizzen, mar yn 1991 krige it gebiet syn autonome status werom. Yn 1996 waard dy autonome status mei de ratifikaasje fan de grûnwet fan de Oekraïne op 'e nij fêststeld, dy't de Krim as de 'Autonome Republyk fan de Krim' omskreau, mar ek as in 'net ôf te skieden diel fan de Oekraïne'.   

=== Autonome Sosjalistyske Sovjetrepublyk fan de Krim ===
Op 20 jannewaris 1991 waard op de Krim in [[referindum]] holden mei de fraach oan befolking oft hja de 'Autonome Sosjalistyske Sovjetrepublyk fan de Krim' wer herstelle woene, dy't yn 1945 ôfskaft wie, mei as útslach dat 94% fan de kiezers dat útstel stipe. Op 26 febrewaris 1992 doopte it parlemint fan de Krim de 'Autonome Sosjalistyske Sovjetrepublyk' om ta de 'Republyk fan de Krim' en op 5 maaie 1992 folge it útroppen fan de ûnôfhinklikheid. Oer dy ûnôfhinklikheid wie lykwols nea in referindum holden en it parlemint yn [[Kiëv]] draaide dy werom, de jonge republyk wie wer de 'Autonome Republyk fan de Krim'. Op 17 maart 1995 skafte it parlemint yn Kiëv ek de grûnwet fan de Krim út 1992 ôf en alle wetten en dekreten, dy't yn striid wiene mei dy fan Kiëv. Nei de ratifikaasje fan it Russysk-Oekraynske Freonskipsferdrach fan maaie 1997 waard yn de grûnwet fan 1998 it gebiet omskreaun as de 'Autonome Republyk fan de Krim'. 
[[Ofbyld:Crimea (orthographic projection).svg|thumb|260px|''Lokaasje fan de Krim'']]
=== NAFO-oefening op de Swarte See ===
De spannings namen lykwols wer ta doe't Amerikaanske troepen op útnoeging fan de Oekraïne op de Krim ferskynden foar in grutte [[NAFO]]-oefening op de [[Swarte See]]. De oanwêzichheid fan [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] soldaten op it skiereilân lieden ta protesten fan de befolking en de troepen waarden twongen yn de barakken te bliuwen. Dyselde wike ferklearre it parlemint fan de Krim it skiereilân ta in NAFO-frije sône.&lt;ref&gt;[https://www.theguardian.com/world/2006/jun/08/russia.nickpatonwalsh The Guardian, 8 juny 2006]&lt;/ref&gt;  

Yn septimber 2008 beskuldige de Oekraynske minister fan Utlânske Saken Volodymyr Ohryzko Ruslân der fan Russyske paspoarten út te dielen oan de ynwenners fan de Krim. Op 24 augustus 2009 holden Russyske ynwenners anty-Oekraynske demonstraasjes. De parlemintariër Sergei Tsekov sei dat er hope dat Ruslân de Krim itselde behannelje soe as Súd-Ossetië en Abchaazje.  

=== 2014 ===
Yn 2010 wûn [[Viktor Janûkovitsj]] de ferkiezing ta president fan de Oekraïne en folge dêrmei [[Jûlija Timosjenko]] op. Ynternasjonale waarnimmers beöardielden de ferkiezingen as frij en earlik. Janûkovitsj sette him te war tsjin it assosjaasjeferdrach mei de [[Europeeske Uny]] en foar in pakket lieningen fan Ruslân. Dy hâlding liede ta fûle protesten yn it lân fan pro-Europeeske oanhingers, wêrby't deaden foelen en minsken ferwûne rekken. Lang om let waard Viktor Janûkovitsj op 22 febrewaris 2014 troch it Oekraynske parlemint ôfset. Dy ôfsetting liede ta grutte lilkens ûnder de pro-Russyske befolking fan de Oekraïne. It Russyske regear naam doe it beslút yn te gripen en te wurkjen oan de weromkear fan de Krim yn de Russyske Federaasje. Mei help fan de Russyske striidkrêften slaggen pro-Russyske seperatisten der yn om it gebiet yn in pear wike tiid ûnder Russyske kontrôle te krijen. It pro-Rusyske parlemint fan de Krim en de stedsried fan Sebastopol hiene no de hannen frij en kundigen op 6 maart oan in referindum te organisearjen oer in werieniging mei Ruslân, ek al stie de grûnwet fan de Oekraïne dat net ta. 

De boargers fan de Krim krigen yn dat referindum twa fragen foarlein:

* oft hja it der mei iens wiene dat de Krim in oanfraach yntsjinje moast om him as in federaal onderdaan fan de Russyske Federaasje by Ruslân oan te sluten;
* oft hja it der mei iens wiene om de soevereine status fan de Krim en de grûnwet fan 1992 te herstellen.

Mei dy fraachstelling stelde de oerheid fan de Krim by in 'ja' Ruslân yn steat om te stellen dat Ruslân de Krim net anneksearre hie, mar dat de Krim har soevereine foech sels útoefene hie om in fúzje mei de Russyske Federaasje nei te stribjen.

Op 11 maart furdige it parlemint fan de Krim en de ried fan Sebastopol in mienskiplike yntinsjeferklearring út om de ûnôfhinklikheid iensidich út te roppen as de befolking de earste fragen mei in 'ja' beänderje soe. Yn de yntinsjeferklearring waard eksplisyt ek nei it [[Kosovo]]-presedint ferwiist, dêr't op soartgelikense wize mei stipe fan it Westen de ûnôfhinklikens útroppen waard.
[[Ofbyld:Putin with Vladimir Konstantinov, Sergey Aksyonov and Alexey Chaly 4.jpeg|thumb|left|250px|''Undertekening fan de opname fan de Krim yn de Russyske Federaasje op 18 maart 2014 troch Vladimir Pûtin , Vladimir Konstantinov, Sergei Aksionov en Aleksei Tsjalij'' ]]
De útslach fan it referindum waard op 16 maart 2014 bekend makke. De opkomst wie 81,36% en dêrfan hie in mearderheid fan 96,77% fan de befolking foar de ûnôfhinklikheid fan de Oekraïne en foar oansluting by Ruslân as in federaal dieldistrikt stimd. De ynternasjonale mienskip erkende it referindum net. De Feriene Naasjes joegen krityk op de omstannichheden weryn't it referindum holden waard en de Europeeske Uny, [[Kanada]], [[Japan]] en de Feriene Steaten feroardielen it referindum as yllegaal. Sûnt 15 april 2014 beskôget de Oekraïne de Krim as beset gebiet.       

De statusferoaring fan de Krim waard mar troch in pear lannen erkend. De Oekraïne wegere it ferlies fan de Krim te akseptearjen, mar it Oekraynske leger begûn him op 19 maart werom te lûken en op 26 maart 2014 hie Ruslân de folsleine kontrôle oer it skiereilân krigen. Yn in pear dagen tiid nei de útslach fan it referindum sette it yntegraasjeproses fan de Krim yn de Russyske Federaasje útein. Op 24 maart waard de [[rûbel]] as offisjele munt ynfierd; al bleau de Oekraynske muntienheid noch oant 1 jannewaris 2016 as betelmiddel jildich. Ek de klok waard oan de Moskouse tiid oanpast en op 31 maart kundige premier [[Dmitri Medvedev]] in rige fan programma's oan op de Krim sa soepel mooglik yn de Russyske ekonomy en ynfrastruktuer te yntegrearjen. Foar dat doel waard in spesjaal ministearje foar saken dy't de Krim oangyngen oprjochte. 

Yn july 2015 ferklearre Dmitri Medvedev de foltôging fan de yntegraasje fan de Krim yn Ruslân en sa'n ferklearring folge ek yn de Russyke Feilichhheidsried.

Ruslân beskuldige de Oekraïne yn novimber 2015 der fan de levering fan elektrisiteit oan de Krim te sabotearjen. It skiereilân waard troch de tekoarten fertsjustere en de needtastân waard ôfkundige. Ruslân hat dêrnei ûnderseeske kabels lein om it skiereilân fan elektrisiteit te foarsjen. De wegering fan de Oekraïne om de hannelsbetrekkingen en de elektrisiteitslevering te herstellen, liede fan Russyske kant ta it opsizzen fan de frijhannelsoerienkomst mei de Oekraïne op 1 jannewaris 2016. Tusken it skiereilân en it Russyske fêstelân waard in brêge boud.  

== Befolking ==
[[Ofbyld:Crimea South Coast 04-14 img12 Yalta Alexander Nevsky Church.jpg|thumb|260px|''Jalta, Aleksander Nevskikatedraal'']]
Neffens de folkstelling fan it Federaal Distrikt van de Krim fan 2014 bestie de befolking fan it gebiet út:  

* Russen: 1.188.978 (65,2%)
* Oekraïners: 291.603 (16,0%)
* Krim-Tataren: 229.526 (12,6%)
* Tataren: 42.254 (2,3%)
* Wyt -Russen: 17.919 (1,0%)
* Armeenjers: 9,634 (0,5%)

By dy folkstelling neamde 84% fan de ynwenners fan de Krim it Russysk as memmetaal, 7,9% joech it Krim-Tataarsk op, 3,7% it Tataarsk en 3,3% it Oekraynsk. Artikel 10 fan de grûnwet bepaald dat der trije offisjele talen binne op de Krim: Russysk, Oekraynsk en Krim-Tataarsk.

== Ekonomy ==
De ekonomy fan it skiereilân is basearre op toerisme, lânbou (wyn, fruit, rys, griente, weet), fiskerij, mynbou en natuerlike helpboarnen (metaal, titanium, aluminium, magnesium, kalsyt, sânstien, kwarts, ametist e.o.), metaallurgyske- en staalyndustry, skipsbou en -reparaasje, oalje, gas en petrogemy, gemyske yndustry, elektronika en elektryske ûnderdielen, ynstrumintebou, glês, apparaten en bou.

=== Religy ===
De mearderheid fan de befolking hinget de [[Russysk-Otterdokse Tsjerke]] oan. De Krim-Tataren foarmje in [[Soennisme|soennityske]] [[Islaam|islamityske]] minderheid. Dêrnjonken binne der [[Roomsk-Katolike Tsjerke|roomsk-katolike]], [[Oekraynske Gryksk-Katolike Tsjerke|Gryksk-katolike]], [[Armeensk-Apostolysche Tsjerke|Armeensk-apostolykse]] en [[Joadendom|joadske]] minderheden. Neffens sifers fan 2013 neamt likernôch 2% himsels atéist, wylst 10% fan de befolking oanjoech gjin godstsjinst te hawwen.

== Stêden ==
Op de Krim lizze sechtjin stêden. Alve dêrfan foarmje in selsstannich stedsdistrikt, fjouwer hearre by ien fan de fjirtjin [[rajon]]'s en ien stêd (Alûpka) falt ûnder [[Jalta]]. 

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
|- 
! Stêd
! Russysk
! Oekraynsk
! Krim-Tataarsk
! Ynwenners
! class=&quot;unsortable&quot; | Wapen
! class=&quot;unsortable&quot; | Lokaasje
|- 
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Simferopol]]* ||  Симферополь || Сімферополь || Aqmescit ||  336.212 (2021) || [[Ofbyld:COA Simferopol.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|44_56_59_N_34_6_0_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|44° 56' N 34° 6' E}} 
|-
|  style=&quot;text-align:left&quot; | [[Kertsj]]* || Керчь || Керч || Kerç || 151.996 (2021) || [[Ofbyld:Kerch coat.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_20_19_N_36_28_05_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 20' N 36° 28' E}}
|-
|  style=&quot;text-align:left&quot; | [[Jevpatorija]]* ||  Евпатория || Євпаторія || Kezlev  || 108.1491 (2021) || [[Ofbyld:Evpatoria Emblem.png|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_12_00_N_33_21_30_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 12' N 33° 21' E}} .  
|- 
|  style=&quot;text-align:left&quot; | [[Jalta]]* || Ялта || Ялта || Yalta ||  78.171 (2021) ||  [[Ofbyld:COA Yalta, Krym.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|44_29_58_N_34_09_19_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|44° 29' N 34° 09' E}}    
|- 
|  style=&quot;text-align:left&quot; | [[Feodosija]]* ||  Феодосия || Феодосія || Kefe ||   67.750 (2021) ||  [[Ofbyld:Feodosia city COA2016.gif|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_02_56_N_35_22_45_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 02' N 35° 22' E}}  
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Dzjankoj]]* ||  Джанкой || Джанкой || Canköy ||  37.410 (2021) || [[Ofbyld:Dzhankoy-arms.jpg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_42_31_N_34_23_36_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 42' N 34° 23' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Krasnoperekopsk]]* || Краснопереко́пск ||  Яни Капу/Краснопереко́пськ || Yañı Qapı ||   24 660 (2021) || [[Ofbyld:COA Krasnoperekopsk.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_57_19_N_33_47_42_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 57' N 33° 47' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Alûsjta]]* || Алушта ||  Алушта ||  Aluşta ||  30.194 (2021) || [[Ofbyld:COA Alushta.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|44_40_02_N_34_23_52_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|44° 40' N 34° 23' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Saki]]* || Саки ||  Саки || Saq || 24.282 (2021) || [[Ofbyld:COA Saky, Crimea, Ukraine.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_08_01_N_33_34_38_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 08' N 33° 34' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Bachtsjisarai]]* || Бахчисарай || Бахчисарай ||  Bağçasaray ||  21.239 (2021) || [[Ofbyld:Герб Бахчисарая.jpg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|44_45_10_N_33_51_39_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|44° 45' N 33° 51' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Armjansk]]* || Армянск || Армянськ ||  Ermeni Bazar  ||  24.282 (2021) || [[Ofbyld:Armyansk-COA.jpg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|46_06_25_N_33_41_35_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|46° 06' N 33° 41' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Belogorsk]]* ||  Белогорск || Білогірськ || Qarasuvbazar || 16.298 (2021) || [[Ofbyld:Bilohr s.png|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_03_16_N_34_36_08_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 03' N 34° 36' E}} 
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Sûdak]]* || Судак || Судак ||  Sudaq  ||  16.235[ (2021) || [[Ofbyld:Sudak COA 2016.jpg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|44_51_05_N_34_58_21_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|44° 51' N 34° 58' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Sjtsjolkino]]* || Щёлкино || Щолкіне ||   Şçolkino  ||  10.078 (2021) || [[Ofbyld:COA Shcholkine.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_25_25_N_35_49_07_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 25' N 35° 49' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Stari Krim]]* || Старый Крым || Старий Крим ||  Eski Qırım  ||  9.381 (2021) || [[Ofbyld:COA Staryi Krym, Krym.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|45_01_45_N_35_05_19_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|45° 01' N 35° 05' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Alûpka]]* || Алупка || Алупка || Alupka  || 8.087 (2021) || [[Ofbyld:COA Alupka, Yaltynska, Crimea.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|44_25_11_N_34_02_35_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|44° 25' N 34° 02' E}}
|}
&lt;small&gt;* De transliteraasje fan de [[Syrillysk alfabet|Syrillyske]] namme is fanút it Russysk. Dêr is foar keazen om't it Russysk fierwei de mearderheidstaal is. Boppedat giet it yn it lemma om in gebiet dat de facto yn de Russyske Federaasje falt. De aktuele ynwennertallen binne ôfkomstich fan it Russyske lemma.&lt;/small&gt;

{{Boarnen|boarnefernijing=
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Ingelsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:en:Republic of Crimea]]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Крим - Крым|De Krim}}
}}
{{DielgebietenRuslân}}
{{DEFAULTSORT:Krim (republyk)}}
[[Kategory:Krim (republyk)| ]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 2014]]</text>
      <sha1>tbdskob4wfkw7po3iugsmlt6a7xc5d7</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>